တီကာ > အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) > ဝိဘင်္ဂ-မူလဋီကာ

၇၅၁။ ဩကာသဋ္ဌေန ¶ ¶ သမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ အာရမ္မဏဉ္စာပိ ဉာဏဿ ဝတ္ထု။ ယာထာဝကဝတ္ထုဝိဘာဝနာတိ နဟေတာဒိအဝိတထေကပ္ပကာရဝတ္ထုဝိဘာဝနာ။ ယထာ ဧကံ နဟေတု၊ တထာ ဧကံ အညမ္ပီတိ ဟိ ဂဟေတဗ္ဗံ အဝိတထသာမညယုတ္တံ ဉာဏာရမ္မဏံ ယာထာဝကဝတ္ထု။ ယာထာဝကေန ဝါ အဝိတထသာမညေန ဝတ္ထုဝိဘာဝနာ ယာထာဝကဝတ္ထုဝိဘာဝနာ။

ဒုကာနုရူပေဟီတိ ဒုကမာတိကာနုရူပေဟီတိ ဝဒန္တိ။ ဩသာနဒုကဿ ပန ဒုကမာတိကံ အနိဿာယ ဝုတ္တတ္တာ ဒုကဘာဝါနုရူပေဟီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ တိကာနုရူပေဟီတိ ဧတ္ထာပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဩသာနဒုကေ ပန အတ္ထောတိ ဖလံ၊ အနေကတ္ထတ္တာ ဓာတုသဒ္ဒါနံ တံ ဇနေတီတိ အတ္ထဇာပိကာ၊ ကာရဏဂတာ ပညာ။ ဇာပိတော ဇနိတော အတ္ထော ဧတိဿာတိ ဇာပိတတ္ထာ၊ ကာရဏပညာသဒိသီ ဖလပ္ပကာသနဘူတာ ဖလသမ္ပယုတ္တာ ပညာ။

၇၆၀။ ‘‘စတဿော ခေါ ဣမာ၊ သာရိပုတ္တ၊ ယောနိယော။ ကတမာ…ပေ… ယော ခေါ မံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဧဝံ ဇာန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၂) ဝစနေန စတုယောနိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ ဝုတ္တံ၊ ‘‘နိရယဉ္စာဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ပဇာနာမီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၃) ပဉ္စဂတိပရိစ္ဆေဒကံ။ ‘‘သံယုတ္တကေ အာဂတာနိ တေသတ္တတိ ဉာဏာနိ၊ သတ္တသတ္တတိ ဉာဏာနီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ပန နိဒါနဝဂ္ဂေ သတ္တသတ္တတိ အာဂတာနိ စတုစတ္တာရီသဉ္စ၊ တေသတ္တတိ ပန ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ သုတမယာဒီနိ အာဂတာနိ ¶ ဒိဿန္တိ၊ န သံယုတ္တကေတိ။ အညာနိပီတိ ဧတေန ဣဓ ဧကကာဒိဝသေန ဝုတ္တံ၊ အညတ္ထ စ ‘‘ပုဗ္ဗန္တေ ဉာဏ’’န္တိအာဒိနာ၊ ဗြဟ္မဇာလာဒီသု စ ‘‘တယိဒံ တထာဂတော ပဇာနာတိ ‘ဣမာနိ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာနိ ဧဝံ ဂဟိတာနီ’တိ’’အာဒိနာ ဝုတ္တံ အနေကဉာဏပ္ပဘေဒံ သင်္ဂဏှာတိ။ ယာထာဝပဋိဝေဓတော သယဉ္စ အကမ္ပိယံ ပုဂ္ဂလဉ္စ တံသမင်္ဂိံ ဉေယျေသု အဓိဗလံ ကရောတီတိ အာဟ ‘‘အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဥပတ္ထမ္ဘကဋ္ဌေန စာ’’တိ။

သေဋ္ဌဋ္ဌာနံ ¶ သဗ္ဗညုတံ။ ပဋိဇာနနဝသေန သဗ္ဗညုတံ အဘိမုခံ ဂစ္ဆန္တိ၊ အဋ္ဌ ဝါ ပရိသာ ဥပသင်္ကမန္တီတိ အာသဘာ၊ ဗုဒ္ဓါ။ ဣဒံ ပနာတိ ဗုဒ္ဓါနံ ဌာနံ သဗ္ဗညုတမေဝ ဝဒတိ။ တိဋ္ဌမာနောဝါတိ အဝဒန္တောပိ တိဋ္ဌမာနောဝ ပဋိဇာနာတိ နာမာတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌသု ပရိသာသု ‘‘အဘိဇာနာမဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ အနေကသတံ ခတ္တိယပရိသံ…ပေ… တတြ ဝတ မံ ဘယံ ဝါ သာရဇ္ဇံ ဝါ ဩက္ကမိဿတီတိ နိမိတ္တမေတံ၊ သာရိပုတ္တ၊ န သမနုပဿာမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၁) ဝစနေန ဒဿိတအကမ္ပိယဉာဏယုတ္တော ဒသဗလောဟန္တိ အဘီတနာဒံ နဒတိ။ သီဟနာဒသုတ္တေန ခန္ဓကဝဂ္ဂေ အာဂတေန။

‘‘ဒေဝမနုဿာနံ စတုစက္ကံ ဝတ္တတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၁) သုတ္တသေသေန သပ္ပုရိသူပဿယာဒီနံ ဖလသမ္ပတ္တိ ပဝတ္တိ၊ ပုရိမသပ္ပုရိသူပဿယာဒိံ ဥပနိဿာယ ပစ္ဆိမသပ္ပုရိသူပဿယာဒီနံ သမ္ပတ္တိ ပဝတ္တိ ဝါ ဝုတ္တာတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန တတ္ထ စ စက္က-သဒ္ဒဿ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဋိဝေဓနိဋ္ဌတ္တာ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏံ ပဋိဝေဓောတိ ‘‘ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေန ပဋိလဒ္ဓဿပိ ဒေသနာဉာဏဿ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိပရဿ ဗုဇ္ဈနမတ္တေန ဟောတီတိ ‘‘အညာသိကောဏ္ဍညဿ သောတာပတ္တိဖလက္ခဏေ ပဝတ္တံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတော ပရံ ပန ယာဝ ပရိနိဗ္ဗာနာ ဒေသနာဉာဏပ္ပဝတ္တိ တဿေဝ ပဝတ္တိတဿ ဓမ္မစက္ကဿ ဌာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ပဝတ္တိတစက္ကဿ စက္ကဝတ္တိနော စက္ကရတနဋ္ဌာနံ ဝိယ။

သမာဒီယန္တီတိ သမာဒါနာနိ၊ တာနိ ပန သမာဒိယိတွာ ကတာနိ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘သမာဒိယိတွာ ကတာန’’န္တိ။ ကမ္မမေဝ ဝါ ကမ္မသမာဒါနန္တိ ဧတေန သမာဒါန-သဒ္ဒဿ အပုဗ္ဗတ္ထာဘာဝံ ဒဿေတိ မုတ္တဂတ-သဒ္ဒေ ဂတ-သဒ္ဒဿ ဝိယ။

အဂတိဂါမိနိန္တိ ¶ နိဗ္ဗာနဂါမိနိံ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘နိဗ္ဗာနဉ္စာဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ပဇာနာမိ နိဗ္ဗာနဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၃)။

ဟာနဘာဂိယဓမ္မန္တိ ဟာနဘာဂိယသဘာဝံ၊ ကာမသဟဂတသညာဒိဓမ္မံ ဝါ။ တံ ကာရဏန္တိ ပုဗ္ဗေဝ ကတာဘိသင်္ခါရာဒိံ။

‘‘ဣဒါနီ’’တိ ဧတဿ ‘‘ဣမိနာ အနုက္ကမေန ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီ’’တိ ဣမိနာ သဟ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ကိလေသာဝရဏံ တဒဘာဝဉ္စာတိ ကိလေသာဝရဏာဘာဝံ။ ကိလေသက္ခယာဓိဂမဿ ဟိ ကိလေသာဝရဏံ အဋ္ဌာနံ၊ တဒဘာဝေါ ဌာနံ။ အနဓိဂမဿ ကိလေသာဝရဏံ ဌာနံ၊ တဒဘာဝေါ ¶ အဋ္ဌာနန္တိ။ တတ္ထ တဒဘာဝဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတံ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိကာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဌိတိံ တဗ္ဗိပရီတာယ ဌာနာဘာဝဉ္စ အဓိဂမဿ ဌာနံ ပဿန္တေန ဣမိနာ ဉာဏေန အဓိဂမာနဓိဂမာနံ ဌာနာဋ္ဌာနဘူတေ ကိလေသာဝရဏတဒဘာဝေ ပဿတိ ဘဂဝါတိ ဣမမတ္ထံ သာဓေန္တော အာဟ ‘‘လောကိယသမ္မာဒိဋ္ဌိဌိတိဒဿနတော နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဌာနာဘာဝဒဿနတော စာ’’တိ။ ဧတ္ထ စ အဓိဂမဋ္ဌာနဒဿနမေဝ အဓိပ္ပေတံ ဥပရိ ဘဗ္ဗပုဂ္ဂလဝသေနေဝ ဝိပါကာဝရဏာဘာဝဒဿနာဒိကဿ ဝက္ခမာနတ္တာ။ ဣမိနာ ပန ဉာဏေန သိဇ္ဈနတော ပသင်္ဂေန ဣတရမ္ပိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓာတုဝေမတ္တဒဿနတောတိ ရာဂါဒီနံ အဓိမတ္တတာဒိဝသေန တံသဟိတာနံ ဓာတူနံ ဝေမတ္တတာဒဿနတော၊ ‘‘အယံ ဣမိဿာ ဓာတုယာ အဓိမတ္တတ္တာ ရာဂစရိတော’’တိအာဒိနာ စရိယာဟေတူနံ ဝါ၊ ရာဂါဒယော ဧဝ ဝါ ပကတိဘာဝတော ဓာတူတိ ရာဂါဒိဝေမတ္တဒဿနတောတိ အတ္ထော။ ပယောဂံ အနာဒိယိတွာတိ သန္တတိမဟာမတ္တအင်္ဂုလိမာလာဒီနံ ဝိယ ကာမရာဂဗျာပါဒါဒိဝသေန ပယောဂံ အနာဒိယိတွာ။

၇၆၁။ န ဟေတုမေဝါတိ ဧတ္ထ စ န ဟေတူ ဧဝါတိ အတ္ထော၊ ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာဝသေန ပန ရဿတ္တံ မ-ကာရော စ ကတော ‘‘အဒုက္ခမသုခါ’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ။ ဣမိနာပိ နယေနာတိ ဧတ္ထ ပုရိမနယေန ဟေတုဘာဝါဒိပဋိက္ခေပေါ၊ ပစ္ဆိမနယေန နဟေတုဓမ္မာဒိကောဋ္ဌာသသင်္ဂဟောတိ အယံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ စုတိဂ္ဂဟဏေန စုတိပရိစ္ဆိန္နာယ ဧကာယ ဇာတိယာ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဘဝဂ္ဂဟဏေန နဝဓာ ဝုတ္တဘဝဿ။ တဒန္တောဂဓတာယ တတ္ထ တတ္ထ ပရိယာပန္နတာ ဝုတ္တာ။ ဥပ္ပန္နံ မနောဝိညာဏဝိညေယျမေဝါတိ ¶ ‘‘န ရူပံ ဝိယ ဥပ္ပန္နာ ဆဝိညာဏဝိညေယျာ’’တိ ရူပတော ဧတေသံ ဝိသေသနံ ကရောတိ။

၇၆၂။ ကပ္ပတော ကပ္ပံ ဂန္တွာပိ န ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ န ကဒါစိ တထာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ န ဟိ ခီရာဒီနံ ဝိယ ဧတေသံ ယထာဝုတ္တလက္ခဏဝိလက္ခဏတာ အတ္ထီတိ ဒဿေတိ။

၇၆၃။ သမောဓာနေတွာတိ လောကေ ဝိဇ္ဇမာနံ သဗ္ဗံ ရူပံ သမောဓာနေတွာ။ ဧတေန မဟတ္တေပိ အဝိဘာဝကတ္တံ ဒဿေန္တော သုခုမတ္တာ န ဝိဘာဝေဿတီတိ ¶ ဝါဒပထံ ဆိန္ဒတိ။ စက္ခုပသာဒေ မမ ဝတ္ထုမှီတိ အတ္ထော။ ဝိသယောတိ ဣဿရိယဋ္ဌာနန္တိ အဓိပ္ပာယော။

၇၆၄။ အဗ္ဗောကိဏ္ဏာတိ အဗျဝဟိတာ၊ အနန္တရိတာတိ အတ္ထော။ ဝဝတ္ထိတာနမ္ပိ ပဋိပါဋိနိယမော တေန ပဋိက္ခိတ္တောတိ အတ္ထော။ အနန္တရတာတိ အနန္တရပစ္စယတာ ဧတေန ပဋိက္ခိတ္တာတိ အတ္ထော။

၇၆၅။ သမနန္တရတာတိ စ သမနန္တရပစ္စယတာ။

၇၆၆။ အာဘုဇနတောတိ အာဘုဂ္ဂကရဏတော၊ နိဝတ္တနတော ဣစ္စေဝ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပဉ္စ ဝိညာဏာ အနာဘောဂါ’’တိ အာဘောဂသဘာဝါ န ဟောန္တီတိ အတ္ထော၊ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဝိညာဏာနံ နတ္ထိ အာဝဋ္ဋနာ ဝါ’’တိအာဒီသုပိ အာဝဋ္ဋနဘာဝေါ ဝါတိအာဒိနာ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

န ကဉ္စိ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇာနာတီတိ ဧတ္ထ န သဗ္ဗေ ရူပါဒိဓမ္မာ ဓမ္မဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာတိ ယထာဓိပ္ပေတဓမ္မဒဿနတ္ထံ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာတိ ဧဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ အာဟ။

ရူပါဒီသု အဘိနိပတနံ တေဟိ သမာဂမော တေသန္တိပိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတီတိ အာဟ ‘‘ရူပါဒီနံ အဘိနိပါတမတ္တ’’န္တိ။ ကမ္မတ္ထေ ဝါ သာမိဝစနံ။ ဝိညာဏေဟိ အဘိနိပတိတဗ္ဗာနိ ဟိ ရူပါဒီနီတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတီတိအာဒီသု ဟိ အယံ အဓိပ္ပာယော – အာရမ္မဏကရဏေန ပဋိဝိဇာနိတဗ္ဗာနိ ရူပါဒီနိ ဌပေတွာ ကုသလာကုသလစေတနာယ တံသမ္ပယုတ္တာနဉ္စ ယထာဝုတ္တာနံ သဟဇပုဗ္ဗင်္ဂမဓမ္မေန ပဋိဝိဇာနိတဗ္ဗာနံ ပဋိဝိဇာနနံ ဧတေသံ နတ္ထီတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘ဒဿနာဒိမတ္တတော ¶ ပန မုတ္တာ အညာ ဧတေသံ ကုသလာဒိပဋိဝိညတ္တိ နာမ နတ္ထီ’’တိ ကိစ္စန္တရံ ပဋိသေဓေတိ။

အဝိပါကဘာဝေန အညံ အဗျာကတသာမညံ အနိဝါရေန္တော ကုသလာကုသလဂ္ဂဟဏဉ္စ ကရောတီတိ စဝနပရိယောသာနဉ္စ ကိစ္စံ။ ပိ-သဒ္ဒေန သဟဇဝနကာနိ ဝီထိစိတ္တာနိ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ပဉ္စဒွါရေ ပဋိသေဓနေ အယံ အဓိပ္ပာယော သိယာ – ‘‘မနသာ စေ ပဒုဋ္ဌေန…ပေ… ပသန္နေန ဘာသတိ ဝါ ကရောတိ ဝါ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁-၂) ဧဝံ ဝုတ္တာ ဘာသနကရဏကရာ၊ တံသဒိသာ စ သုခဒုက္ခုပ္ပာဒကာ ဗလဝန္တော ဆဋ္ဌဒွါရိကာ ဧဝ ဓမ္မဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာတိ န တေသံ ပဉ္စဒွါရိကဇဝနေန ပဋိဝိဇာနနံ အတ္ထိ၊ ဒုဗ္ဗလာနံ ပန ပုဗ္ဗင်္ဂမပဋိဝိဇာနနံ တတ္ထ န ပဋိသိဒ္ဓံ ‘‘န ¶ ကာယကမ္မံ န ဝစီကမ္မံ ပဋ္ဌပေတီ’’တိ ဝိညတ္တိဒွယဇနကဿေဝ ပဋ္ဌပနပဋိက္ခေပေန ဒုဗ္ဗလဿ မနောကမ္မဿ အနုညာတတ္တာ။ တထာ ကာယသုစရိတာဒိကုသလကမ္မံ ကရောမီတိ၊ တဗ္ဗိပရီတံ အကုသလံ ကမ္မံ ကရောမီတိ စ ကုသလာကုသလသမာဒါနံ ပဉ္စဒွါရိကဇဝနေန န ဟောတိ။ တထာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တာ ‘‘ပဉ္စဒွါရိကစုတိ စ န ပဉ္စဒွါရိကစိတ္တေဟိ ဟောတိ စုတိစိတ္တဿ အတံဒွါရိကတ္တာ’’တိ။ ယာ ပနာယံ ပါဠိ ‘‘ပဉ္စဟိ ဝိညာဏေဟိ န ကဉ္စိ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇာနာတိ အညတြ အဘိနိပါတမတ္တာ’’တိ၊ တဿာ ရူပါဒီနံ အာပါထမတ္တံ မုဉ္စိတွာ အညံ ကဉ္စိ ဓမ္မသဘာဝံ န ပဋိဝိဇာနာတီတိ အယမတ္ထော ဒိဿတိ။ န ဟိ ရူပံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တမ္ပိ စက္ခုဝိညာဏံ ရူပန္တိ စ ဂဏှာတီတိ။ သမ္ပဋိစ္ဆနဿပိ ရူပနီလာဒိအာကာရပဋိဝိဇာနနံ နတ္ထီတိ ကိဉ္စိ ဓမ္မဿ ပဋိဝိဇာနနံ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ ပဉ္စဟိ ပန ဝိညာဏေဟိ သာတိသယံ တဿ ဝိဇာနနန္တိ ‘‘အညတြ အဘိနိပါတမတ္တာ’’တိ န ဝုတ္တံ။ ယဿ ပါဠိယံ ဗဟိဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏတာ ဝုတ္တာ၊ တတော အညံ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒံ ဣစ္ဆန္တေဟိ ပဉ္စဒွါရဇဝနေန ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏဿ သဟုပ္ပတ္တိ ပဋိသိဒ္ဓါ။ ရူပါရူပဓမ္မေတိ ရူပါရူပါဝစရဓမ္မေတိ အတ္ထော။

ပဉ္စဒွါရိကစိတ္တေန န ပဋိဗုဇ္ဈတီတိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ရူပါဒီနံ အာပါထဂမနေ နိဒ္ဒါပဋိဗောဓော ဟောတီတိ? န၊ ပဌမံ မနောဒွါရိကဇဝနဿ ဥပ္ပတ္တိတောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘နိဒ္ဒါယန္တဿ ဟီ’’တိအာဒိ။ ပလောဘေတွာ သစ္စသုပိနေန။

အဗျာကတောယေဝ အာဝဇ္ဇနမတ္တဿေဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတောတိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ ဝဒန္တေဟိ မနောဒွါရေပိ အာဝဇ္ဇနံ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဇဝနဋ္ဌာနေ ဌတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတီတိ အဓိပ္ပေတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တဿာ ¶ ဧဝ ဝသေနာတိ တဿာ ဝသေန ဧကဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထု ဟောတီတိ စ၊ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ စ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

၇၆၇။ အတ္ထ-သဒ္ဒေါ အညတြ သဘာဝံ ဂဟေတွာ အဓိကရဏေသု ပဝတ္တမာနော အဓိကရဏဝသေန လိင်္ဂပရိဝတ္တိံ ဂစ္ဆတီတိ အဓိပ္ပာယေန ဇာပိတာ ¶ စ သာ အတ္ထာ စာတိ ဇာပိတတ္ထာတိ အယမတ္ထော ဝိဘာဝိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၇၆၈။ ပညာပရိဏာမိတေသူတိ ပညာယ ပရိပါစိတေသု။ ‘‘ယောဂဝိဟိတေသူတိ ဣဒဉ္စ ဝိသယဝိသေသနမတ္တမေဝ၊ တသ္မာ ယာနိ ပညာယ ဝိဟိတာနိ အဟေသုံ ဟောန္တိ ဘဝိဿန္တိ စ၊ သဗ္ဗာနိ တာနိ ယောဂဝိဟိတာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ သိက္ခိတွာ ကာတဗ္ဗံ သိပ္ပံ၊ ဣတရံ ကမ္မံ။ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ ဝဍ္ဎကီကမ္မန္တိ စ အသိက္ခိတွာပိ ကာတဗ္ဗံ ထူလကမ္မံ ‘‘ကမ္မ’’န္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ပညာ ဧဝ ဝါ တတ္ထ တတ္ထ ‘‘ကမ္မံ သိပ္ပ’’န္တိ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နာဂမဏ္ဍလံ နာမ မဏ္ဍလံ ကတွာ သပ္ပေ ဝိဇ္ဇာယ ပက္ကောသိတွာ ဗလိံ ဒတွာ ဝိသာပနယနံ။ ပရိတ္တံ ရက္ခာ၊ ယေန ‘‘ဖူ’’တိ မုခဝါတံ ဒတွာ ဝိသံ အပနယန္တိ၊ သော ဥဏ္ဏနာဘိအာဒိမန္တော ဖုဓမနကမန္တော။ ‘‘အ အာ’’တိအာဒိကာ မာတိကာ ‘‘က ကာ’’တိအာဒိကော တပ္ပဘေဒေါ စ လေခါ။

ကုသလံ ဓမ္မံ သကံ၊ ဣတရံ နောသကံ။ စတုန္နံ သစ္စာနံ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာနံ တပ္ပဋိဝေဓပစ္စယဘာဝေန အနုလောမနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗေ ‘‘ယောဂဝိဟိတေသု ဝါ ကမ္မာယတနေသူ’’တိအာဒိနာ ပညာ ¶ ဝုတ္တာ၊ ပုန တဿာ ဝေဝစနဝသေန ‘‘အနုလောမိကံ ခန္တိ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘အနု…ပေ… ပညာဝေဝစနာနီ’’တိ အာဟ။ ဧတ္ထ စ ဧဝရူပိန္တိ ယထာဝုတ္တကမ္မာယတနာဒိဝိသယံ ကမ္မဿကတသစ္စာနုလောမိကသဘာဝံ အနိစ္စာဒိပဝတ္တိအာကာရဉ္စာတိ အတ္ထော။ ယထာဝုတ္တာ စ ဘူမိသဘာဝပဝတ္တိအာကာရနိဒ္ဒေသာ ခန္တိအာဒီဟိ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ယဿာ ပညာယ ဓမ္မာ နိဇ္ဈာနပဇာနနကိစ္စသင်္ခါတံ ဩလောကနံ ခမန္တိ အဝိပရီတသဘာဝတ္တာ၊ သာ ပညာ ဓမ္မာနံ နိဇ္ဈာနက္ခမနံ ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တီတိ အတ္ထော။

၇၆၉။ အသံဝရံ မုဉ္စတီတိ သမာဒါနသမ္ပတ္တဝိရတိသမ္ပယုတ္တစေတနာ ‘‘သီလံ ပူရေန္တဿ မုဉ္စစေတနာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ပုဗ္ဗာပရပညာယ စ ဒါနသီလမယတာဝစနတော မုဉ္စအပရစေတနာဝသေန ‘‘အာရဗ္ဘာ’’တိ၊ ပုဗ္ဗစေတနာဝသေန ‘‘အဓိကိစ္စာ’’တိ စ ဝတ္တုံ ယုတ္တန္တိ ‘‘အဓိကိစ္စာ’’တိပိ ပါဌော ယုဇ္ဇတိ။

၇၇၀။ ပဉ္စသီလဒသသီလာနိ ¶ ဝိညာဏဿ ဇာတိယာ စ ပစ္စယဘူတေသု သင်္ခါရဘဝေသု အန္တောဂဓာနီတိ ‘‘ဥပ္ပာဒါ ဝါ’’တိအာဒိကာယ ဓမ္မဋ္ဌိတိပါဠိယာ သင်္ဂဟိတာနိ။ ဘဝနိဗ္ဗတ္တကသီလဿ ပညာပနံ သတိပိ သဝနေ န တထာဂတဒေသနာယတ္တန္တိ ဘိက္ခုအာဒီနမ္ပိ တံ ဝုတ္တံ။

အဓိပညာယ ပညာတိ အဓိပညာယ အန္တောဂဓာ ပညာ။ အထ ဝါ အဓိပညာနိဗ္ဗတ္တေသု၊ တဒဓိဋ္ဌာနေသု ဝါ ဓမ္မေသု အဓိပညာ-သဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တတ္ထ ပညာ အဓိပညာယ ပညာ။

၇၇၁။ အပါယုပ္ပာဒနကုသလတာ အပါယကောသလ္လံ သိယာတိ မညမာနော ပုစ္ဆတိ ‘‘အပါယကောသလ္လံ ကထံ ပညာ နာမ ဇာတာ’’တိ။ တံ ပန ပရဿ အဓိပ္ပာယံ နိဝတ္တေန္တော ‘‘ပညဝါယေဝ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတြုပါယာတိ တတြ တတြ ဥပါယဘူတာ။ ဌာနေ ဥပ္ပတ္တိ ဧတဿာတိ ဌာနုပ္ပတ္တိယံ။ ကိံ တံ? ကာရဏဇာနနံ၊ ဘယာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိက္ခဏေ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ လဟုဥပ္ပဇ္ဇနကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၇၉၃။ န ¶ ပရိတဿတီတိ ‘‘အပိ နာမ မေ တဏ္ဍုလာဒီနိ သိယု’’န္တိ န ပတ္ထေတိ၊ တဒဘာဝေန ဝါ န ဥတ္တသတိ။

၇၉၆။ အပရပ္ပစ္စယေတိ ပရေန နပတ္တိယာယိတဗ္ဗေ။ ဓမ္မေ ဉာဏန္တိ သစ္စဝိသယံ ဉာဏံ။ အရိယသစ္စေသု ဟိ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ တေသံ အဝိပရီတသဘာဝတ္တာတိ။ သင်္ခတပဝရော ဝါ အရိယမဂ္ဂေါ တဿ စ ဖလံ ဓမ္မော၊ တတ္ထ ပညာ တံသဟဂတာ ဓမ္မေ ဉာဏံ။ န အညဉာဏုပ္ပာဒနံ နယနယနံ၊ ဉာဏဿေဝ ပန ပဝတ္တိဝိသေသောတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဿ ကိစ္စ’’န္တိ။ ဧတ္ထ စ ဣမိနာ ဓမ္မေနာတိ မဂ္ဂဉာဏေနာတိ ဝုတ္တံ၊ ဒုဝိဓမ္ပိ ပန မဂ္ဂဖလဉာဏံ ပစ္စဝေက္ခဏာယ စ မူလံ၊ ကာရဏဉ္စ နယနယနဿာတိ ဒုဝိဓေနပိ တေန ဓမ္မေနာတိ န န ယုဇ္ဇတိ၊ တထာ စတုသစ္စဓမ္မဿ ဉာတတ္တာ၊ မဂ္ဂဖလသင်္ခါတဿ စ ဓမ္မဿ သစ္စပဋိဝေဓသမ္ပယောဂံ ဂတတ္တာ နယနံ ဟောတီတိ တေန ဣမိနာ ဓမ္မေန ¶ ဉာဏဝိသယဘာဝေန၊ ဉာဏသမ္ပယောဂေန ဝါ ဉာတေနာတိ စ အတ္ထော န န ယုဇ္ဇတိ။

ယဒိပိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ ဒုက္ခံ အဘိဇာနန္တိ၊ တထာပိ ပစ္စုပ္ပန္နေ သသန္တတိပရိယာပန္နေ သဝိသေသေ အဘိနိဝေသော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘န တညေဝ ဣမ’’န္တိ။ ဒိဋ္ဌေန အဒိဋ္ဌေန နယတော နယနဉာဏံ၊ အဒိဋ္ဌဿ ဒိဋ္ဌတာယ ကာရဏဘူတတ္တာ ကာရဏဉာဏံ၊ အနုရူပတ္ထဝါစကော ဝါ ကာရဏ-သဒ္ဒေါတိ ဓမ္မေ ဉာဏဿ အနုရူပဉာဏန္တိ အတ္ထော။

သမ္မုတိမှိ ဉာဏန္တိ ဓမ္မေ ဉာဏာဒီနံ ဝိယ သာတိသယဿ ပဋိဝေဓကိစ္စဿ အဘာဝါ ဝိသယောဘာသနမတ္တဇာနနသာမညေန ဉာဏန္တိ သမ္မတေသု အန္တောဂဓန္တိ အတ္ထော။ သမ္မုတိဝသေန ဝါ ပဝတ္တံ သမ္မုတိမှိ ဉာဏံ၊ အဝသေသံ ပန ဣတရဉာဏတ္တယဝိသဘာဂံ ဉာဏံ တဗ္ဗိသဘာဂသာမညေန သမ္မုတိဉာဏမှိ ပဝိဋ္ဌတ္တာ သမ္မုတိဉာဏံ နာမ ဟောတီတိ။

၇၉၇။ ကိလေသမူလကေ စာတိ နီဝရဏမူလကေ စ ကာမဘဝဓမ္မေ။

၇၉၈။ သာ ဟိဿာတိ ဧတ္ထ အဿာတိ ယော ‘‘ကာမေသု ဝီတရာဂေါ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တော၊ အဿ ¶ ပဌမဇ္ဈာနသမင်္ဂိဿာတိ အတ္ထော။ သွေဝါတိ ဧတေန ကာမေသု ဝီတရာဂဘာဝနာဝတ္ထဿေဝ ပဌမဇ္ဈာနသမင်္ဂိဿ ဂဟဏေ ပဝတ္တေ တဿ တတော ပရံ အဝတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ကာမေသု ဝီတရာဂေါ သမာနော’’တိ ဝုတ္တံ။ စတုတ္ထမဂ္ဂပညာ ဆဋ္ဌာဘိညာဘာဝပ္ပတ္တိယာ တံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ နာမ၊ ဣတရာ တဒုပနိဿယတ္တာ။ ယထာနုရူပံ ဝါ အာသဝက္ခယဘာဝတော၊ ဖလေ ဝါ အာသဝက္ခယေ သတိ ယထာနုရူပံ တံနိဗ္ဗတ္တနတော စတူသုပိ မဂ္ဂေသု ပညာ ဆဋ္ဌံ အဘိညံ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

၇၉၉။ ကာမသဟဂတာတိ ဝတ္ထုကာမာရမ္မဏာ။ စောဒေန္တီတိ ကာမာဘိမုခံ တန္နိန္နံ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ တဒနုဓမ္မတာတိ တဒနုဓမ္မာ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တာ-သဒ္ဒဿ အပုဗ္ဗတ္ထာဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘တဒနုရူပသဘာဝါ’’တိ။ နိကန္တိံ၊ နိကန္တိသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒံ ဝါ ‘‘မိစ္ဆာသတီ’’တိ ဝဒတိ။ ‘‘အဟော ဝတ မေ အဝိတက္ကံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’’တိ အဝိတက္ကာရမ္မဏာ အဝိတက္ကသဟဂတာ။

၈၀၁။ အဓိဂမဘာဝေန ¶ အဘိမုခံ ဇာနန္တဿ အဘိဇာနန္တဿ၊ အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဝါ ဉာဏေန ဇာနန္တဿ၊ အနာရမ္မဏဘူတဉ္စ တံ ဌာနံ ပါကဋံ ကရောန္တဿာတိ အတ္ထော။

၈၀၂။ ဝသိတာပဉ္စကရဟိတံ ဈာနံ အပ္ပဂုဏံ။ ဧတ္ထ စတဿော ပဋိပဒါ စတ္တာရိ အာရမ္မဏာနီတိ ပညာယ ပဋိပဒါရမ္မဏုဒ္ဒေသေန ပညာ ဧဝ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာတိ သာ ဧဝ ဝိဘတ္တာတိ။

စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၀၄။ ပဉ္စင်္ဂိကော သမ္မာသမာဓီတိ သမာဓိအင်္ဂဘာဝေန ပညာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာတိ။ ပီတိဖရဏတာဒိဝစနေန ဟိ တမေဝ ဝိဘဇတိ၊ ‘‘သော ဣမမေဝ ကာယံ ဝိဝေကဇေန ပီတိသုခေန အဘိသန္ဒေတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၂၆၊ မ။ နိ။ ၁။၄၂၇) နယေန ပီတိယာ သုခဿ စ ဖရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပီတိဖရဏတာသုခဖရဏတာဟိ အာရမ္မဏေ ဌတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနဿ ဥပ္ပာဒနတော ‘‘ပါဒါ ဝိယာ’’တိ တာ ဝုတ္တာ။

ဒုတိယပဉ္စကေ ¶ စ ‘‘ပဉ္စဉာဏိကော’’တိ သမာဓိမုခေန ပဉ္စဉာဏာနေဝ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ စာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ လောကိယသမာဓိဿ ပစ္စနီကာနိ နီဝရဏပဌမဇ္ဈာနနိကန္တိအာဒီနိ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ အညေ ကိလေသာ ဝါရေတဗ္ဗာ၊ ဣမဿ ပန အရဟတ္တသမာဓိဿ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓသဗ္ဗကိလေသတ္တာ န နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ဝါရေတဗ္ဗဉ္စ အတ္ထီတိ မဂ္ဂါနန္တရံ သမာပတ္တိက္ခဏေ စ အပ္ပယောဂေနေဝ အဓိဂတတ္တာ စ ဌပိတတ္တာ စ၊ အပရိဟာနိဝသေန ဌပိတတ္တာ ဝါ န သသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိတဂတော။ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တတ္တာတိ ဧတေန အပ္ပဝတ္တမာနာယပိ သတိယာ သတိဗဟုလတာယ သတော ဧဝ နာမာတိ ဒဿေတိ။ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေနာတိ ဧတေန ပရိစ္ဆိန္ဒနသတိယာ သတောတိ။

ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၀၅။ ဝိသုဒ္ဓိဘာဝံ ¶ ဒဿေန္တော ‘‘ဒူရ…ပေ… ရမ္မဏာယာ’’တိ အာဟ။ သောတဓာတုဝိသုဒ္ဓီတိ စ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာတိ တတ္ထ ဉာဏံ သောတဓာတုဝိသုဒ္ဓိယာ ဉာဏံ။ ‘‘စေတောပရိယဉာဏ’’န္တိ ဣဒမေဝ အတ္ထဝသေန ‘‘ပရစိတ္တေ ဉာဏ’’န္တိ ဥဒ္ဓဋန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ စုတူပပါတဉာဏဿ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏေကဒေသတ္တာ ‘‘ဝဏ္ဏဓာတုအာရမ္မဏာ’’တိ ဝုတ္တံ။ မုဒ္ဓပ္ပတ္တေန စုတူပပါတဉာဏသင်္ခါတေန ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏေန သဗ္ဗံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏန္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၈၀၆။ တဒေဝ ဉာဏန္တိ ဆဗ္ဗိဓမ္ပိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဝိပဿနာရမ္မဏဘာဝေန သဟ ဂဟေတွာ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏေနာတိ ဆပိ ဉာဏာနိ သင်္ခိပိတွာ ဝုတ္တေန ဉာဏေန။ ခယဓမ္မန္တိအာဒိနာ ¶ ဟိ ပကာရေန ပဝတ္တဉာဏဿ ဒဿနံ၊ ဉာဏဝိပဿနာဒဿနတော ဝိပဿနာပဋိဝိပဿနာဒဿနမတ္တမေဝါတိ န တံ အင်္ဂန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ပါဠိယံ ပန သဗ္ဗတ္ထ ဉာဏဝစနေန အင်္ဂါနံ ဝုတ္တတ္တာ နိရောဓဓမ္မန္တိ ဉာဏန္တိ ဣတိ-သဒ္ဒေန ပကာသေတွာ ဝုတ္တံ ဝိပဿနာဉာဏံ သတ္တမံ ဉာဏန္တိ အယမတ္ထော ဒိဿတိ။ န ဟိ ယမ္ပိ တံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ၊ တမ္ပိ ဉာဏန္တိ သမ္ဗန္ဓော ဟောတိ တံဉာဏဂ္ဂဟဏေ ဧတသ္မိံ ဉာဏဘာဝဒဿနဿ အနဓိပ္ပေတတ္တာ၊ ‘‘ခယဓမ္မံ…ပေ… နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ဧတေသံ သမ္ဗန္ဓာဘာဝပ္ပသင်္ဂတော စာတိ။

သတ္တကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၀၈။ ဝိဟာရိတဗ္ဗဋ္ဌေနာတိ ပစ္စနီကဓမ္မေ၊ ဒုက္ခံ ဝါ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပဝတ္တေတဗ္ဗဋ္ဌေန။

အဋ္ဌကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၀၉။ အဝိဇ္ဇမာနံ ¶ ဌာနံ အဋ္ဌာနံ၊ နတ္ထိ ဌာနန္တိ ဝါ အဋ္ဌာနံ။ ဧသ ‘‘အနဝကာသော’’တိ ဧတ္ထာပိ နယော။ တဒတ္ထနိဂမနမတ္တမေဝ ဟိ ‘‘နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနန္တိ။ အသုခေ သုခန္တိ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသောဝ ဣဓ သုခတော ဥပဂမနဿ ဌာနန္တိ အဓိပ္ပေတန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧကန္တ…ပေ… အတ္တဒိဋ္ဌိဝသေနာ’’တိ ပဓာနဒိဋ္ဌိမာဟ။ ဘေဒါနုရူပဿ သာဝနံ အနုဿာဝနံ၊ ဘေဒါနုရူပေန ဝါ ဝစနေန ဝိညာပနံ။

လိင်္ဂေ ¶ ပရိဝတ္တေ စ သော ဧဝ ဧကကမ္မနိဗ္ဗတ္တိတော ဘဝင်္ဂပ္ပဗန္ဓော ဇီဝိတိန္ဒြိယပ္ပဗန္ဓော စ၊ နာညောတိ အာဟ ‘‘အပိ ပရိဝတ္တလိင်္ဂ’’န္တိ။ အယံ ပဉှောတိ ဉာပနိစ္ဆာနိဗ္ဗတ္တာ ကထာ။

သင်္ဂါမစတုက္ကံ သပတ္တဝသေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗတ္ထ စ ပုရိမံ အဘိသန္ဓိစိတ္တံ အပ္ပမာဏံ၊ ဝဓကစိတ္တံ ပန တဒါရမ္မဏဉ္စ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ အာနန္တရိယာနာနန္တရိယဘာဝေ ပမာဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပုထုဇ္ဇနဿေဝ တံ ဒိန္နံ ဟောတိ။ ကသ္မာ? ယထာ ဝဓကစိတ္တံ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏမ္ပိ ဇီဝိတိန္ဒြိယပ္ပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒနဝသေန အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တတိ၊ န ဧဝံ စာဂစေတနာ။ သာ ဟိ စဇိတဗ္ဗံ အာရမ္မဏံ ကတွာ စဇနမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ အညသကကရဏဉ္စ တဿ စဇနံ၊ တသ္မာ ယဿ တံ သကံ ကတံ၊ တဿေဝ ဒိန္နံ ဟောတီတိ။

သဏ္ဌ…ပေ… ကပ္ပဝိနာသေယေဝ မုစ္စတီတိ ဣဒံ ကပ္ပဋ္ဌကထာယ န သမေတိ။ တတ္ထ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၆၅၄-၆၅၇) ဝုတ္တံ ‘‘အာပါယိကောတိ ဣဒံ သုတ္တံ ယံ သော ဧကံ ကပ္ပံ အသီတိဘာဂေ ကတွာ တတော ဧကဘာဂမတ္တံ ကာလံ တိဋ္ဌေယျ၊ တံ အာယုကပ္ပံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ကပ္ပဝိနာသေယေဝါတိ ပန အာယုကပ္ပဝိနာသေယေဝါတိ အတ္ထေ သတိ နတ္ထိ ဝိရောဓော။ ဧတ္ထ စ သဏ္ဌဟန္တေတိ ဣဒံ သွေ ဝိနဿိဿတီတိ ဝိယ အဘူတပရိကပ္ပဝသေန ဝုတ္တံ။ ဧကဒိဝသမေဝ ပစ္စတိ တတော ပရံ ကပ္ပာဘာဝေန အာယုကပ္ပဿပိ အဘာဝတောတိ အဝိရောဓတော အတ္ထယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ပကတတ္တောတိ အနုက္ခိတ္တော။ သမာနသံဝါသကောတိ အပါရာဇိကော။

ကိံ ¶ ပန တန္တိ ယော သော ‘‘နိယတော’’တိ ဝုတ္တော၊ တံ ကိံ နိယမေတီတိ အတ္ထော။ တဿေဝ ပန ယထာပုစ္ဆိတဿ နိယတဿ မိစ္ဆတ္တသမ္မတ္တနိယတဓမ္မာနံ ဝိယ သဘာဝတော ဝိဇ္ဇမာနတံ ယထာပုစ္ဆိတဉ္စ နိယာမကဟေတုံ ပဋိသေဓေတွာ ယေန ‘‘နိယတော’’တိ ‘‘သတ္တက္ခတ္တုပရမာဒိကော’’တိ စ ဝုစ္စတိ၊ တံ ယထာဓိပ္ပေတကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဇာတဿ ကုမာရဿ ဝိယ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတဿ နာမမတ္တမေတံ နိယတသတ္တက္ခတ္တုပရမာဒိကံ၊ နိယတာနိယတဘေဒံ နာမန္တိ အတ္ထော။ ယဒိ ပုဗ္ဗဟေတု နိယာမကော၊ သောတာပန္နော စ နိယတောတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂတော ဥဒ္ဓံ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ ဥပနိဿယဘာဝတော ပုဗ္ဗဟေတုကိစ္စံ၊ တတော ပုဗ္ဗေ ပန ပုဗ္ဗဟေတုကိစ္စံ နတ္ထီတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ဥပနိဿယာဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ။ ယဒိ ဟိ တဿပိ ပုဗ္ဗဟေတု ဥပနိဿယော သိယာ၊ သော စ နိယာမကောတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂုပ္ပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ ဧဝ နိယတော သိယာ၊ တဉ္စ အနိဋ္ဌံ၊ တသ္မာဿ ¶ ပုဗ္ဗဟေတုနာ အဟေတုကတာ အာပန္နာတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဣစ္စဿ အဟေတု အပ္ပစ္စယာ နိဗ္ဗတ္တိံ ပါပုဏာတီ’’တိ။

ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ၊ တေနေဝ သတ္တက္ခတ္တုပရမာဒိနိယမေ သတိ သတ္တမဘဝါဒိတော ဥဒ္ဓံ ပဝတ္တနကဿ ဒုက္ခဿ မူလဘူတာ ကိလေသာ တေနေဝ ခီဏာတိ ဥပရိ တယော မဂ္ဂါ အကိစ္စကာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ယဒိ ဥပရိ တယော မဂ္ဂါ သတ္တက္ခတ္တုပရမာဒိကံ နိယမေန္တိ၊ တတော စ အညော သောတာပန္နော နတ္ထီတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ အကိစ္စကတာ နိပ္ပယောဇနတာ အာပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ အထ သက္ကာယဒိဋ္ဌာဒိပ္ပဟာနံ ဒဿနကိစ္စံ၊ တေသံ ပဟာနေန သတ္တက္ခတ္တုပရမာဒိတာယ ဘဝိတဗ္ဗံ။ သာ စုပရိမဂ္ဂေဟိ ဧဝ ဟောတီတိ သတ္တမဘဝါဒိတော ဥဒ္ဓံ ပဝတ္တိတော တေန ဝိနာ ဝုဋ္ဌာနေ သက္ကာယဒိဋ္ဌာဒိပ္ပဟာနေန စ တေန ဝိနာ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ပဌမမဂ္ဂေန စ အနုပ္ပဇ္ဇိတွာဝ ကိလေသာ ခေပေတဗ္ဗာ ဟောန္တီ’’တိ။ န အညော ကောစိ နိယမေတီတိ နာမကရဏနိမိတ္တတော ဝိပဿနာတော အညော ကောစိ နိယာမကော နာမ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဝိပဿနာဝ နိယမေတီတိ စ နာမကရဏနိမိတ္တတံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဣတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဂဟိတနာမမတ္တမေဝ တ’’န္တိ။

န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပန အတ္ထီတိ ‘‘န မေ အာစရိယော အတ္ထိ၊ သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိအာဒိံ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၅၊ ၂။၃၄၁၊ မဟာဝ။ ၁၁၊ ကထာ။ ၄၀၅) ဣမိဿာ လောကဓာတုယာ ဌတွာ ဝဒန္တေန ဘဂဝတာ ‘‘ကိံ ပနာဝုသော ¶ သာရိပုတ္တ၊ အတ္ထေတရဟိ အညေ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဘဂဝတာ သမသမာ သမ္ဗောဓိယန္တိ ဧဝံ ပုဋ္ဌာဟံ၊ ဘန္တေ၊ နောတိ ဝဒေယျ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၆၁) ဝတွာ တဿ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော၊ ယံ ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ ဒွေ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၉) ဣမံ သုတ္တံ ဒဿေန္တေန ဓမ္မသေနာပတိနာ စ ဗုဒ္ဓက္ခေတ္တဘူတံ ဣမံ လောကဓာတုံ ဌပေတွာ အညတ္ထ အနုပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘ယော ပန ဘိက္ခူ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာနိ သိက္ခာပဒါနိ မာတိကာ၊ တာယ အန္တရဟိတာယ နိဒါနုဒ္ဒေသသင်္ခါတေ ပါတိမောက္ခေ ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါကမ္မေသု စ သာသနံ တိဋ္ဌတီတိ အတ္ထော။ ပါတိမောက္ခေ ဝါ အန္တောဂဓာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဥပသမ္ပဒါ စ တဒုဘယာဘာဝေ ပါတိမောက္ခာဘာဝတော၊ တသ္မာ ပါတိမောက္ခေ၊ တာသု စ သာသနံ တိဋ္ဌတီတိ ဝုတ္တံ။ ဩသက္ကိတံ နာမာတိ ပစ္ဆိမပဋိဝေဓသီလဘေဒဒွယံ ဧကတော ကတွာ တတော ပရံ ဝိနဋ္ဌံ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။

တာတိ ရသ္မိယော။ ကာရုညန္တိ ပရိဒေဝနကာရုညံ။

အနစ္ဆရိယတ္တာတိ ¶ ဒွီသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနေသု အစ္ဆရိယတ္တာဘာဝဒေါသတောတိ အတ္ထော။ ဝိဝါဒဘာဝတောတိ ဝိဝါဒါဘာဝတ္ထံ ဒွေ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။

ဧကံ ဗုဒ္ဓံ ဓာရေတီတိ ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ။ ဧတေန ဧဝံသဘာဝါ ဧတေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ၊ ယေန ဒုတိယဗုဒ္ဓဂုဏေ ဓာရေတုံ အသမတ္ထာ အယံ လောကဓာတူတိ ဒဿေတိ။ ပစ္စယဝိသေသနိပ္ဖန္နာနဉှိ ဓမ္မာနံ သဘာဝဝိသေသော န သက္ကာ ဓာရေတုန္တိ။ သမံ ဥဒ္ဓံ ပဇ္ဇတီတိ သမုပါဒိကာ၊ ဥဒကဿောပရိ သမံ ဂါမိနီတိ အတ္ထော။ ဒွိန္နမ္ပီတိ ဒွေပိ၊ ဒွိန္နမ္ပိ ဝါ သရီရဘာရံ။ ဆာဒေန္တန္တိ ရောစယမာနံ။ သကိံ ဘုတ္တောဝါတိ ဧကမ္ပိ အာလောပံ အဇ္ဈောဟရိတွာဝ မရေယျာတိ အတ္ထော။

အတိဓမ္မဘာရေနာတိ ဓမ္မေန နာမ ပထဝီ တိဋ္ဌေယျ၊ သာ ကိံ တေနေဝ စလတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပုန ထေရော ‘‘ရတနံ နာမ လောကေ ကုဋုမ္ဗံ သန္ဓာရေန္တံ အဘိမတဉ္စ လောကေန အတ္တနော ဂရုသဘာဝတာယ သကဋဘင်္ဂဿ ကာရဏံ အတိဘာရဘူတံ ဒိဋ္ဌံ။ ဧဝံ ဓမ္မော စ ဟိတသုခဝိသေသေဟိ တံသမင်္ဂိနံ ဓာရေန္တော အဘိမတော စ ဝိညူဟိ ဂမ္ဘီရာပ္ပမေယျဘာဝေန ဂရုသဘာဝတ္တာ အတိဘာရဘူတော ပထဝီစလနဿ ကာရဏံ ဟောတီ’’တိ ဒဿေန္တော ¶ ‘‘ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ သကဋာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧကဿာတိ ဧကသ္မာ၊ ဧကဿ ဝါ သကဋဿ ရတနံ၊ တသ္မာ သကဋတော ဂဟေတွာတိ အတ္ထော။ ဩသာရိတန္တိ ပဝေသိတံ အာဟဋံ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။

သဘာဝပကတိကာတိ အကိတ္တိမပကတိကာတိ အတ္ထော။ ကာရဏမဟန္တတ္တာတိ မဟန္တေဟိ ပါရမိတာကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ နိဗ္ဗတ္တိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပထဝီအာဒယော မဟန္တာ အတ္တနော အတ္တနော ဝိသယေ ဧကေကာဝ၊ ဧဝံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါပိ မဟန္တော အတ္တနော ဝိသယေ ဧကော ဧဝ။ ကော စ တဿ ဝိသယော? ယာဝတကံ ဉေယျံ၊ ဧဝံ အာကာသော ဝိယ အနန္တဝိသယော ဘဂဝါ ဧကော ဧဝ ဟောတီတိ ဝဒန္တော လောကဓာတွန္တရေသုပိ ဒုတိယဿ အဘာဝံ ဒဿေတိ။

ပုဗ္ဗဘာဂေ အာယူဟနဝသေန အာယူဟနသမင်္ဂိတာ သန္နိဋ္ဌာနစေတနာဝသေန စေတနာသမင်္ဂိတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ သန္တတိခဏဝသေန ဝါ။ ဝိပါကာရဟန္တိ ဒုတိယဘဝါဒီသု ဝိပစ္စနပကတိတံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ စလတီတိ ပရိဝတ္တတိ။ သုနခေဟိ ဝဇနသီလော သုနခဝါဇိကော။

ပဌမဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၁၀။ ဂတိတော ¶ အညာ ဂတိသမ္ပတ္တိ နာမ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော ‘‘သမ္ပန္နာ ဂတီ’’တိ အာဟ။ မဟာသုဒဿနာဒိသုရာဇကာလော ပဌမကပ္ပိကာဒိသုမနုဿကာလော စ ကာလသမ္ပတ္တိ။

ဧကန္တံ ကုသလဿေဝ ဩကာသောတိ ဣဒံ ယဒိပိ ကောစိ ကာယသုစရိတာဒိပယောဂသမ္ပတ္တိယံ ဌိတံ ဗာဓေယျ၊ တံ ပန ဗာဓနံ ဗာဓကဿေဝ ဣဿာဒိနိမိတ္တေန ဝိပရီတဂ္ဂါဟေန ဇာတံ။ သာ ပယောဂသမ္ပတ္တိ သဘာဝတော သုခဝိပါကဿေဝ ပစ္စယော၊ န ဒုက္ခဝိပါကဿာတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ မက္ကဋော ဘတ္တပုဋံ ဗန္ဓဋ္ဌာနေ မုဉ္စိတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ န ဇာနာတိ၊ ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ ဘိန္ဒိတွာ ဝိနာသေတိ၊ ဧဝံ အနုပါယညူပိ ဘောဂေ။ သုသာနေ ဆဍ္ဍေတွာတိအာဒိနာ ဃာတေတွာ ဆဍ္ဍိတဿ ဝုဋ္ဌာနာဘာဝေါ ဝိယ အပါယတော ဝုဋ္ဌာနာဘာဝေါတိ ဒဿေတိ။

‘‘ပစ္စရီ’’တိပိ ¶ ဥဠုမ္ပဿ နာမံ၊ တေန ဧတ္ထ ကတာ ‘‘မဟာပစ္စရီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဥဒကေ မရဏံ ထလေ မရဏဉ္စ ဧကမေဝါတိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု သက္ကေန ‘‘သမုဒ္ဒါရက္ခံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ? သစ္စံ ဝုတ္တံ၊ ဇီဝိတဿ လဟုပရိဝတ္တိတံ ပကာသေန္တေဟိ ထေရေဟိ ဧဝံ ဝုတ္တံ၊ လဟုပရိဝတ္တိတာယ ဇီဝိတဟေတု န ဂမိဿာမာတိ အဓိပ္ပာယော။ အထ ဝါ ဥဒကေတိ နာဂဒီပံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ထလေတိ ဇမ္ဗုဒီပံ။

ထေရော န ဒေတီတိ ကထမဟံ ဧတေန ဉာတော၊ ကေနစိ ကိဉ္စိ အာစိက္ခိတံ သိယာတိ သညာယ န အဒါသိ။ တေနေဝ ‘‘မယမ္ပိ န ဇာနာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အပရဿာတိ အပရဿ ဘိက္ခုနော ပတ္တံ အာဒါယ…ပေ… ထေရဿ ဟတ္ထေ ဌပေသီတိ ယောဇနာ။ အနာယတနေတိ နိက္ကာရဏေ၊ အယုတ္တေ ဝါ နဿနဋ္ဌာနေ။ တုဝံ အတ္တာနံ ရက္ခေယျာသိ၊ မယံ ပန မဟလ္လကတ္တာ ကိံ ရက္ခိတွာ ကရိဿာမ၊ မဟလ္လကတ္တာ ဧဝ စ ရက္ခိတုံ န သက္ခိဿာမာတိ အဓိပ္ပာယော။ အနာဂါမိတ္တာ ဝါ ထေရော အတ္တနာ ဝတ္တဗ္ဗံ ဇာနိတွာ ဩဝဒတိ။

သမ္မာပယောဂဿ ဂတမဂ္ဂေါတိ သမ္မာပယောဂေန နိပ္ဖာဒိတတ္တာ တဿ သဉ္ဇာနနကာရဏန္တိ အတ္ထော။

ဘူတမတ္ထံ ¶ ကတွာ အဘူတောပမံ ကထယိဿတီတိ အဓိပ္ပာယော။ မနုဿာတိ ဘဏ္ဍာဂါရိကာဒိနိယုတ္တာ မနုဿာ မဟန္တတ္တာ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ နာသက္ခိံသု။

ဒုတိယဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၁၁။ အဉ္စိတာတိ ဂတာ။ ပေစ္စာတိ ပုန၊ မရိတွာတိ ဝါ အတ္ထော။ ဥဿန္နတ္တာတိ ဝိတက္ကဗဟုလတာယ ဥဿန္နတ္တာတိ ဝဒန္တိ၊ သူရတာဒီဟိ ဝါ ဥဿန္နတ္တာ။ ဒိဗ္ဗန္တီတိ ကီဠန္တိ။

သဉ္ဇီဝကာဠသုတ္တသင်္ဃာတရောရုဝမဟာရောရုဝတာပနမဟာတာပနအဝီစိယော အဋ္ဌ မဟာနိရယာ။ ဧကေကဿ စတ္တာရိ ဒွါရာနိ၊ ဧကေကသ္မိံ ဒွါရေ စတ္တာရော စတ္တာရော ဂူထနိရယာဒယောတိ ဧဝံ သောဠသ ဥဿဒနိရယေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

သက္ကသုယာမာဒယော ¶ ဝိယ ဇေဋ္ဌကဒေဝရာဇာ။ ပဇာပတိဝရုဏဤသာနာဒယော ဝိယ ဒုတိယာဒိဋ္ဌာနန္တရကာရကော ပရိစာရကော ဟုတွာ။

တတိယဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၁၂။ ကပ္ပောတိ ဒွေဓာဘူတဂ္ဂေါ။ ဧတ္ထ စ ဗီဇာဒိဓာတုနာနတ္တဝသေန ခန္ဓာဒိဓာတုနာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

စတုတ္ထဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၁၃။ အဇ္ဈာသယဓာတူတိ ¶ အဇ္ဈာသယသဘာဝေါ။ ယထာ ဂူထာဒီနံ ဓာတုသဘာဝေါ ဧသော၊ ယံ ဂူထာဒီဟေဝ သံသန္ဒတိ၊ ဧဝံ ပုဂ္ဂလာနံ အဇ္ဈာသယဿေဝေသ သဘာဝေါ၊ ယံ ဒုဿီလာဒယော ဒုဿီလာဒိကေဟေဝ သံသန္ဒန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘိက္ခူပိ အာဟံသူတိ အညမညံ အာဟံသု။ အာဝုသော ဣမေ မနုဿာ ‘‘ယထာသဘာဂေန ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝဒန္တာ အမှေ သဘာဂါသဘာဂေ ဝိဒိတွာ ဟီနဇ္ဈာသယပဏီတဇ္ဈာသယတံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဓာတုသံယုတ္တကမ္မေ ဥပနေန္တိ တဿ ပယောဂံ ဒဋ္ဌုကာမာတိ အတ္ထော၊ ဧဝံ သဘာဂဝသေနေဝ အဇ္ဈာသယဓာတုပရိစ္ဆိန္ဒနတော အဇ္ဈာသယဓာတုသဘာဂဝသေန နိယမေတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ပဉ္စမဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စရိတန္တိ ဣဓ ဒုစ္စရိတံ သုစရိတန္တိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပရဇံ အက္ခံ ဧတေသန္တိ အပ္ပရဇက္ခာတိ အတ္ထော ဝိဘာဝိတော၊ အပ္ပရဇံ အက္ခိမှိ ဧတေသန္တိ အပ္ပရဇက္ခာတိပိ သဒ္ဒတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ ဧတ္ထ စ အာသယဇာနနာဒိနာ ယေဟိ ¶ ဣန္ဒြိယေဟိ ပရောပရေဟိ သတ္တာ ကလျာဏပါပါသယာဒိကာ ဟောန္တိ၊ တေသံ ဇာနနံ ဝိဘာဝေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တအာသယာနုသယဉာဏာနံ ဝိသုံ အသာဓာရဏတာ၊ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တနာနာဓိမုတ္တိကတာဉာဏာနံ ဝိသုံ ဗလတာ စ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။

၈၁၅။ ယဒရိယာတိ ယေ အရိယာ။ အာဝသိံသူတိ နိဿာယ ဝသိံသု။ ကေ ပန တေ? ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနော ဟောတိ ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတော ဧကာရက္ခော စတုရာပဿေနော ပနုဏ္ဏပစ္စေကသစ္စော သမဝယသဋ္ဌေသနော အနာဝိလသင်္ကပ္ပော ပဿဒ္ဓကာယသင်္ခါရော သုဝိမုတ္တစိတ္တော သုဝိမုတ္တပညော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈၊ အ။ နိ။ ၁၀။၁၉) ဧဝံ ဝုတ္တာ။ ဧတေသု ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနပစ္စေကသစ္စပနောဒနဧသနာသမဝယသဇ္ဇနာနိ ‘‘သင်္ခါယေကံ ပဋိသေဝတိ အဓိဝါသေတိ ပရိဝဇ္ဇေတိ ဝိနောဒေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၆၈) ဝုတ္တေသု အပဿေနေသု ဝိနောဒနဉ္စ မဂ္ဂကိစ္စာနေဝ၊ ဣတရေ စ မဂ္ဂေနေဝ သမိဇ္ဈန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဧတဉှိ သုတ္တံ…ပေ… ဒီပေတီ’’တိ။

၈၁၆။ အာရမ္မဏသန္တာနာနုသယနေသု ¶ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ အာရမ္မဏာနုသယနေန အနုသေတိ။ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏာတိ ဧတေန သမန္တတော ဝေဌေတွာ ဝိယ ဌိတဘာဝေန အနုသယိတတံ ဒဿေတိ။ ဘဝဿပိ ဝတ္ထုကာမတ္တာ၊ ရာဂဝသေန ဝါ သမာနတ္တာ ‘‘ဘဝရာဂါနုသယော…ပေ… သင်္ဂဟိတော’’တိ အာဟ။

၈၁၈။ ‘‘ပဏီတာဓိမုတ္တိကာ တိက္ခိန္ဒြိယာ၊ ဣတရေ မုဒိန္ဒြိယာ’’တိ ဧဝံ ဣန္ဒြိယဝိသေသဒဿနတ္ထမေဝ အဓိမုတ္တိဂ္ဂဟဏန္တိ အာဟ ‘‘တိက္ခိန္ဒြိယမုဒိန္ဒြိယဘာဝဒဿနတ္ထ’’န္တိ။

၈၁၉။ ပဟာနက္ကမဝသေနာတိ ဧတ္ထ ပဟာတဗ္ဗပဇဟနက္ကမော ပဟာနက္ကမောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ယဿ ပဟာနေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တံ တေနေဝ ပဟာနေန ပဌမံ ဝုစ္စတိ၊ တတော အပ္ပဟာတဗ္ဗန္တိ အယံ ဝါ ပဟာနက္ကမော။

၈၂၀။ မဂ္ဂဿ ဥပနိဿယဘူတာနိ ဣန္ဒြိယာနိ ဥပနိဿယဣန္ဒြိယာနိ။

၈၂၆။ နိဗ္ဗုတိဆန္ဒရဟိတတ္တာ အစ္ဆန္ဒိကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌာ။ ယသ္မိံ ဘဝင်္ဂေ ပဝတ္တမာနေ တံသန္တတိယံ လောကုတ္တရံ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တံ တဿ ပါဒကံ။

ဆဋ္ဌဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၂၈။ နိဒ္ဒါယိတွာတိ ¶ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိ ကရောန္တော နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိတွာ ပဋိဗုဒ္ဓါ သမာပတ္တိံ သမာပန္နောမှီတိ အတ္ထော။ နီဝရဏာဒီဟိ ဝိသုဒ္ဓစိတ္တသန္တတိ ဧဝ စိတ္တမဉ္ဇူသာ၊ သမာဓိ ဝါ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ။ စိတ္တံ ဌပေတုန္တိ သမာပတ္တိစိတ္တံ ဌပေတုံ။ သညာဝေဒယိတာနံ အပဂမော ဧဝ အပဂမဝိမောက္ခော။

သညာမနသိကာရာနံ ကာမာဒိဒုတိယဇ္ဈာနာဒိပက္ခန္ဒနာနိ ‘‘ဟာနဘာဂိယဝိသေသဘာဂိယဓမ္မာ’’တိ ¶ ဒဿိတာနိ၊ တေဟိ ပန ဈာနာနံ တံသဘာဝတာ ဓမ္မ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တာ။ ပဂုဏဘာဝဝေါဒါနံ ပဂုဏဝေါဒါနံ။ တဒေဝ ပဌမဇ္ဈာနာဒီဟိ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိအဓိဂမဿ ပစ္စယတ္တာ ‘‘ဝုဋ္ဌာနံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝေါဒါနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာနံ၊ တမှာ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဣမာယ ဝုဋ္ဌာနပါဠိယာ အသင်္ဂဟိတတ္တာ နိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနံ ‘‘ပါဠိမုတ္တကဝုဋ္ဌာနံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေ ပန ‘‘နိရောဓတော ဖလသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ပါဠိ နတ္ထီတိ ဝဒေယျုံ၊ တေ ‘‘နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဖလသမာပတ္တိယာ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၁၇) ဣမာယ ပါဠိယာ ပဋိသေဓေတဗ္ဗာ။

သတ္တမဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၃၁။ ရာဂါဒီဟိ စေတသော ဝိမုတ္တိဘူတော သမာဓိ စေတောဝိမုတ္တိ။ ပညာဝ ဝိမုတ္တိ ပညာဝိမုတ္တိ။ ကမ္မန္တရဝိပါကန္တရမေဝါတိ ကမ္မန္တရဿ ဝိပါကန္တရမေဝါတိ အတ္ထော။ စေတနာစေတနာသမ္ပယုတ္တကဓမ္မေ နိရယာဒိနိဗ္ဗာနဂါမိနိပဋိပဒါဘူတေ ကမ္မန္တိ ဂဟေတွာ အာဟ ‘‘ကမ္မပရိစ္ဆေဒမေဝါ’’တိ။ အပ္ပေတုံ န သက္ကောတိ အဋ္ဌမနဝမဗလာနိ ဝိယ၊ တံသဒိသံ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏံ ဝိယ ဝိကုဗ္ဗိတုံ။ ဧတေန ဒသဗလသဒိသတဉ္စ ဝါရေတိ၊ ဈာနာဒိဉာဏံ ဝိယ ဝါ အပ္ပေတုံ ဝိကုဗ္ဗိတုဉ္စ။ ယဒိပိ ဟိ ဈာနာဒိပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ သတ္တမဗလန္တိ တဿ သဝိတက္ကသဝိစာရတာ ဝုတ္တာ၊ တထာပိ ဈာနာဒီဟိ ¶ ဝိနာ ပစ္စဝေက္ခဏာ နတ္ထီတိ ဈာနာဒိသဟဂတံ ဉာဏံ တဒန္တောဂဓံ ကတွာ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဈာနာဒိကိစ္စံ ဝိယ န သဗ္ဗံ ဗလကိစ္စံ ကာတုံ သက္ကောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘တဉှိ ဈာနံ ဟုတွာ အပ္ပေတုံ ဣဒ္ဓိ ဟုတွာ ဝိကုဗ္ဗိတုဉ္စ န သက္ကောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန ကဿစိ ဗလဿ ဈာနဣဒ္ဓိဘာဝတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဒသမဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။