📜

၁၇။ ခုဒ္ဒကဝတ္ထုဝိဘင်္ဂေါ

၁။ ဧကကမာတိကာဒိဝဏ္ဏနာ

၈၃၂။ ‘‘တေတ္တိံသတိ ¶ ¶ တိကာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တေ ပန ပဉ္စတိံသ။ တထာ ‘‘ပုရိသမလာဒယော အဋ္ဌ နဝကာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တေ ပန အာဃာတဝတ္ထုအာဒယော နဝ။ ယေ ‘‘ဒွေ အဋ္ဌာရသကာ’’တိအာဒိမှိ ဝုတ္တာ၊ တေ ဧဝ ‘‘ဣတိ အတီတာနိ ဆတ္တိံသာ’’တိအာဒိနာ တယော ဆတ္တိံသကာ ကတာတိ အာဟ ‘‘ဆ အဋ္ဌာရသကာ’’တိ၊ ဒွါသဋ္ဌိ ပန ဒိဋ္ဌိဂတာနိ အညတ္ထ ဝုတ္တဘာဝေနေဝ ဣဓ နိက္ခိတ္တာနီတိ န ဂဟိတာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။

ဧကကမာတိကာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(၁။) ဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၈၄၃-၈၄၄။ အတ္ထိ ပဋိစ္စံ နာမာတိ ယထာ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စာ’’တိအာဒီသု နိဿယာဒိပစ္စယဘာဝေန ပဋိစ္စာတိ ဝုတ္တံ၊ န တထာ ဣဓ ခတ္တိယာဒိဇာတီနံ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနာနံ နိဿယာဒိပစ္စယတ္တဿ အဘာဝါ။ ယေသု ပန ခန္ဓေသု သန္တေသု ခတ္တိယာဒိသမ္မုတိ ဟောတိ၊ တေသံ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နတာဝ ခတ္တိယာဒိဇာတိယာ အတ္ထိတာ၊ သာ ဣဓ ပဋိစ္စ-သဒ္ဒေန ဝိဘာဝိတာတိ အတ္ထော။ ဧကိဿာ သေဏိယာတိ အသမ္ဘိန္နာယာတိ အတ္ထော။

ပဉှဝိဿဇ္ဇနာဒိကိရိယာသု ¶ ပုရတော ကရဏံ ပုရေက္ခာရော။ နိက္ခေပရာသီတိ နိဓာနရာသိ။ ပတ္ထဋာကိတ္တိနောတိ ဝိတ္ထိဏ္ဏာကိတ္တိနော။ ရတ္တညုမဒေါတိ ပုရာဏညုတာမဒေါတိ ဝဒန္တိ။ စိရရတ္တိဇာတေန၊ စိရရတ္တိပဗ္ဗဇိတေန ဝါ ဇာနိတဗ္ဗဿ၊ ရတ္တီနမေဝ ဝါ ဇာနနမဒေါ။ ဥပဋ္ဌာပကမာနောတိ အာဏာကရဏမာနော။ အာဏာကရဏဉှိ ဝိစာရဏံ ဣဓ ‘‘ယသော’’တိ ဝုတ္တန္တိ။ ပရိမဏ္ဍလတ္တဘာဝနိဿိတော မာနော ပရိဏာဟမဒေါ။ သရီရသမ္ပတ္တိပါရိပူရိယာ မဒေါ ပါရိပူရိမဒေါ။

၈၄၅။ ဝတ္ထုနာ ဝိနာပိ ဝတ္တဗ္ဗတာယ အဝတ္ထုကံ၊ န ဝတ္ထုနော အဘာဝါ။

၈၄၆။ စိတ္တဿ ဝေါဿဇ္ဇနန္တိ စိတ္တဿ သတိတော မုစ္စနံ၊ ကာယဒုစ္စရိတာဒီသု ပက္ခန္ဒနံ ဝါ ဝေါဿဂ္ဂေါ။ ပတိဋ္ဌာဘာဝေါတိ ကုသလကရဏေ အဋ္ဌာနံ၊ အနုဋ္ဌာနန္တိ ¶ အတ္ထော။ ပမာဒသင်္ခါတဿ အတ္ထဿ ကာယဒုစ္စရိတေ စိတ္တဿ ဝေါဿဂ္ဂေါ ပါဏာတိပါတေ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယံ ကောဓေ ဥပနာဟေတိ ဧဝမာဒိကော ပရိယာယော အပရိယန္တော၊ တဒတ္ထတပ္ပရိယာယပ္ပကာသကော ဝေါဿဂ္ဂနိဿဂ္ဂါဒိကော ဗျဉ္ဇနပရိယာယော စာတိ သဗ္ဗံ တံ သင်္ခိပိတွာ ဧဝရူပေါတိ ဣဒံ အာကာရနိဒဿနံ သဗ္ဗပရိယာယဿ ဝတ္တုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ ကတန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပရိယန္တာဘာဝတော’’တိ။ ဝိဿဋ္ဌာကာရောတိ သတိယာ ပစ္စနီကဘူတေ စတ္တာရော ခန္ဓေ ဒဿေတိ။

၈၄၇။ စိတ္တဿ ထဒ္ဓတာ တထာပဝတ္တစိတ္တမေဝါတိ ဝဒန္တိ၊ မာနဝိသေသော ဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥပသင်္ကမနေ ဝန္ဒိတဗ္ဗံ ဟောတီတိ ပရိယန္တေနေဝ စရတိ။

၈၄၈။ ‘‘အာပတ္တိံ အာပန္နောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အာဝုသော၊ တွံ အာပန္နောသီ’’တိအာဒိနာ တေန ဝုတ္တံ တဿေဝ ဥပရိ ခိပနဝသေန ‘‘ပဋိပ္ဖရိတွာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘တသ္မိံ နာမ ဒလိဒ္ဒေ၊ အကုသလေ ဝါ ဣဒံ ကရောန္တေ အဟံ ကသ္မာ န ကရောမီ’’တိ ဧဝံ ဣဓ ပဋိပ္ဖရဏံ ယုတ္တံ။ ကရဏဿ ဥတ္တရကိရိယာ ကရဏုတ္တရိယံ။ အကုသလပက္ခော ဧသာတိ သာရမ္ဘောတိ အဓိပ္ပာယော။

၈၄၉။ အတိစ္စ ဣစ္ဆတီတိ အတိစ္စိစ္ဆော၊ တဿ ဘာဝေါ အတိစ္စိစ္ဆတာတိ ဝတ္တဗ္ဗေ စ္စိ-ကာရလောပံ ကတွာ ‘‘အတိစ္ဆတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အတြိစ္ဆတာတိ စ သာ ဧဝ ဝုစ္စတီတိ။ တတြာပိ နေရုတ္တိကဝိဓာနေန ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာလဒ္ဓံ ဝါ အတိက္ကမိတွာ အတြ အတြ ဣစ္ဆနံ အတြိစ္ဆတာ၊ သာ ဧဝ ရ-ကာရဿ တ-ကာရံ ကတွာ ‘‘အတိစ္ဆတာ’’တိ ဝုတ္တာ။

အတြိစ္ဆန္တိ ¶ အတိစ္ဆံ၊ အတြ ဝါ ဣစ္ဆန္တော။ ကေန? အတိလောဘေန အတိလောဘမိစ္ဆာသင်္ခါတေန အတိလောဘမဒေန စ။ အတ္တနော ဟိတံ အတ္တာတိ ဝုတ္တံ။ ဟာယတိ ဇီရတိ၊ အာဒိဏ္ဏော ဝါ အတ္တာ၊ ပတ္တော ဝါ အတ္တာ၊ နံ ဇီရတိ စန္ဒကိန္နရိံ ပတ္ထယိတွာ အသိတာဘူဒေဝိယာ ဝိဟီနော ဝိယ။

ဣစ္ဆာဟတဿာတိ ဣစ္ဆာယ ဥပဒ္ဒုတဿ၊ မုဒ္ဒိတဿ ဝါ။

အတိဟီဠယာနောတိ အဝမညမာနော။ မလကန္တိ ဧဝံနာမကံ ဇနပဒံ၊ အဗ္ဘောကာသံ ဝါ။ ကောဒဏ္ဍကေနာတိ ကုဒဏ္ဍကေန ရဿဒဏ္ဍကေန။ ဂဒ္ဒုလေနာတိ စ ဝဒန္တိ။ ရုဟိရမက္ခိတင်္ဂေါတိ ရုဟိရသိန္နဂတ္တော။

၈၅၀။ ဇာနန္တဿေဝ ¶ ဘိယျော ဘိယျော စောဒေန္တော ဝိယ သမ္ဘာဝေတုကာမော ဟောတိ။ ပစ္စယေတိ ဥပါဒါနာဒိပစ္စယေ။

၈၅၁။ ယေ ပတိရူပေန ဝဉ္စေန္တိ၊ တေ ဂဏ္ဌိကာ၊ ဒုရာစာရေန ဝါ ဂဏ္ဌိဘူတာ။ ဂဏ္ဌိကပုတ္တာ နာမ ဂဏ္ဌိကာ ဧဝ ဟောန္တိ၊ တေန သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ ဂဏ္ဌိကဘာဝေန ‘‘ထေရော…ပေ… ဒီဃစင်္ကမေ ဝိဟရတီ’’တိ ဝဒန္တိ။

ဝဋ္ဋတိ ဘန္တေတိ အယမ္ပိ ဧကော ပကာရော၊ လာဘိနာ ဧဝ ပန သက္ကာ ဉာတုန္တိ အတ္တနော သမာပတ္တိလာဘိတံ သူစေတီတိ အတ္ထော။ ပဉ္စတ္တယံ နာမ ဥပရိပဏ္ဏာသကေ ဒုတိယသုတ္တံ (မ။ နိ။ ၃။၂၁ အာဒယော)။ တဿ ဂမ္ဘီရတ္တာ ဝဒတိ ‘‘ပဉ္စတ္တယံ ဩလောကေန္တဿာ’’တိ။

၈၅၂။ သိင်္ဂန္တိ သိင်္ဂါရံ။ တဉှိ ကုသလဿ ဝိဇ္ဈနတော သမာသေဝိတတာယ သီသေ ပရိက္ခတံ သုနိခတံ ဝိသာဏံ ဝိယ၊ ထိရတ္တာ စ သိင်္ဂံ ဝိယာတိ သိင်္ဂံ၊ တံ ပနတ္ထတော ရာဂေါ။

၈၅၃။ တေမနကရဏတ္ထေ တိန္တိဏ-သဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ခီယနန္တိ စ ယေန လောဘေန ပရံ မမန္တိ ဝဒန္တံ ခီယတိ၊ သော ဝုတ္တော။ ခီယနံ ဘဏ္ဍနန္တိ စ ဝဒန္တိ။ တိန္တိဏန္တိ ဝါ လောလုပ္ပမိစ္စေဝ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သညာ-သဒ္ဒေါ ဟိ ဧသော လောလုပ္ပဝါစကောတိ။

၈၅၄။ ဦရုပ္ပမာဏာပီတိ ¶ ဧတေန မဟန္တဃနဘာဝေန အပူတိတံ ဒဿေတိ။ အထဝါတိအာဒိနာ စီဝရမဏ္ဍနာဒီနံ ဝိသေသနာနိ ‘‘ဣမဿ ဝါ ပူတိကာယဿ ဗာဟိရာနံ ဝါ ပရိက္ခာရာနံ မဏ္ဍနာ’’တိအာဒီနီတိ ဒဿေတိ။ စီဝရေန ဟိ မဏ္ဍနာ စီဝရမဏ္ဍနာ၊ စီဝရဿ ဝါ မဏ္ဍနာ စီဝရမဏ္ဍနာ၊ ဧဝံ ပတ္တမဏ္ဍနာ သေနာသနမဏ္ဍနာ စာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဦနဋ္ဌာနပူရဏံ ဆဝိရာဂသုသဏ္ဌာနာဒိကရဏဉ္စ စီဝရာဒီသု ကာယေ စ ယထာယောဂံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တဒဟုဇာတဒါရကော ဝိယ ဟောတီတိ ဒါရကစာပလျံ န မုဉ္စတီတိ အတ္ထော။

၈၅၅။ သဒိသာ အနုရူပါ ဘတ္တိ သဘာဂေါ၊ န သဘာဂေါ အသဘာဂေါ၊ မာနထဒ္ဓတာ၊ ဝိရောဓော ဝါ။ တေနဿ မာတာဒီသု ဝတ္တနံ အသဘာဂဝုတ္တိတာ။ ဧဝံဝိဓာနံ မာနာဓိကာနံ အကုသလာနမိဒံ နာမံ။

၈၅၆။ ပရိတဿိတာတိ ¶ သင်္ကမ္ပနာ၊ ဥက္ကဏ္ဌိတဿ ဝါ တဿ တဿ တဏှာယနာ။

၈၅၇။ ကုသလကရဏေ ကာယဿ အဝိပ္ဖာရိကတာ လီနတာ ဇာတိအာလသျံ၊ န ရောဂဥတုဘောဇနာဒီဟိ ကာယဂေလညံ တန္ဒီ နာမ၊ အထ ခေါ ပကတိအာလသျန္တိ အတ္ထော။ ကာယာလသိယန္တိ နာမကာယဿ အာလသိယံ၊ တဒေဝ ရူပကာယဿာပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၈၅၈။ အစ္စသနာဒီဟိ ဥပ္ပန္နဓာတုက္ခောဘနိမိတ္တံ အာလသိယံ ဝိဇမ္ဘိတာ။

၈၅၉။ ဘတ္တနိမိတ္တေန ဥပ္ပန္နံ အာလသျံ ဘတ္တသမ္မဒေါ။

၈၆၀။ ဣမေဟိ ပနာတိ စိတ္တဿ အကလျတာဒီဟိ။ သဗ္ဗတ္ထ ကိလေသဝသေနာတိ ထိနမိဒ္ဓကာရဏာနံ ရာဂါဒီနံ ဝသေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၈၆၁။ သမ္မာအာဇီဝတော အပေတော ကတောတိ အပကတော။ သော အာဇီဝုပဒ္ဒဝေန ဥပဒ္ဒုတောတိ ကတွာ အာဟ ‘‘ဥပဒ္ဒုတဿာတိ အတ္ထော’’တိ။

တိဝိဓမ္ပိ တံ တတ္ထ အာဂတံ တဿ နိဿယဘူတာယ ဣမာယ ပါဠိယာ ဒဿေတုန္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ပါပဏိကာနီတိ ¶ အာပဏတော ဆဍ္ဍိတာနိ။ နန္တကာနီတိ အန္တရဟိတာနိ၊ စီရာနိ ဝါ။ ဂိလာနဿ ပစ္စယဘူတာ ဘေသဇ္ဇသင်္ခါတာ ဇီဝိတပရိက္ခာရာ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာ။ ပူတိမုတ္တန္တိ ပုရာဏဿ အပုရာဏဿ စ သဗ္ဗဿ ဂေါမုတ္တဿေတံ နာမံ။ ပူတိဘာဝေန ဆဍ္ဍိတောသဓန္တိပိ ကေစိ။

အဂဗ္ဘိကာ ဧကဒွါရာ ဒီဃသာလာ ကိရ ဥဒ္ဒဏ္ဍော။ ကုစ္ဆိတရဇဘူတာယ ပါပိစ္ဆတာယ နိရတ္ထကကာယဝစီဝိပ္ဖန္ဒနိဂ္ဂဟဏံ ကောရဇံ၊ တံ ဧတဿ အတ္ထီတိ ကောရဇိကော၊ အတိဝိယ ကောရဇိကော ကောရဇိကကောရဇိကော။ အတိပရိသင်္ကိတောတိ ကေစိ။ မုခသမ္ဘာဝိတောတိ ကောရဇိကကောရဇိကာဒိဘာဝေန ပဝတ္တဝစနေဟိ အတ္တနော မုခမတ္တေန အညေဟိ သမ္ဘာဝိတော။ သော ဧဝရူပေါ ဧဝရူပတာယ ဧဝ အတ္တာနံ ပရံ ဝိယ ကတွာ ‘‘အယံ သမဏော’’တိအာဒိံ ကထေတိ။

ပဏိဓာယာတိ ‘‘အရဟာတိ မံ ဇာနန္တူ’’တိ စိတ္တံ ဌပေတွာ၊ ပတ္ထေတွာ ဝါ။ အာပါထကဇ္ဈာယီတိ မနုဿာနံ အာပါထဋ္ဌာနေ သမာဓိံ သမာပန္နော ဝိယ နိသီဒန္တော အာပါထကေ ဇနဿ ပါကဋဋ္ဌာနေ ဈာယီ။

အညံ ¶ ဝိယ ကတွာ အတ္တနော သမီပေ ဘဏနံ သာမန္တဇပ္ပိတံ။ အာကာရဿ ရဿတ္တံ ကတွာ ‘‘အဌပနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကုဟနံ ကုဟော၊ တဿ အယနာ ပဝတ္တိ ကုဟာယနာ၊ ကုဟဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ အယနာ ဂတိကိရိယာ ကုဟာယနာ။

၈၆၂။ ပုဋ္ဌဿာတိ ‘‘ကော တိဿော၊ ကော ရာဇပူဇိတော’’တိ ပုဋ္ဌဿ။ နဟနာတိ ဗန္ဓနာ ပရိဝေဌနာ။

၈၆၃။ နိမိတ္တေန စရန္တော ဇီဝန္တော နိမိတ္တကာရကော နေမိတ္တိကော၊ တဿ ဘာဝေါ နေမိတ္တိကတာ။ အတ္တနော ဣစ္ဆာယ ပကာသနံ ဩဘာသော။ ကော ပန သောတိ? ‘‘အဇ္ဇ ဘိက္ခူနံ ပစ္စယာ ဒုလ္လဘာ ဇာတာ’’တိအာဒိကာ ပစ္စယပဋိသံယုတ္တကထာ။ ဣစ္ဆိတဝတ္ထုဿ သမီပေ ကထနံ သာမန္တဇပ္ပာ။

၈၆၄။ ဗဟိ ဆဍ္ဍနံ ဥက္ခေပနာ။ ပရပိဋ္ဌိမံသခါဒနသီလော ပရပိဋ္ဌိမံသိကော၊ တဿ ဘာဝေါ ပရပိဋ္ဌိမံသိကတာ။

၈၆၅။ နိကတ္တုံ ¶ အပ္ပေန လာဘေန ဗဟုကံ ဝဉ္စေတွာ ဂဟေတုံ ဣစ္ဆနံ နိဇိဂီသနံ၊ တဿ ဘာဝေါ နိဇိဂီသနတာ။ တဿေဝ ဣစ္ဆနဿ ပဝတ္တိအာကာရော၊ တံသဟဇာတံ ဝါ ဂဝေသနကမ္မံ။

၈၆၆။ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နံ ပေါက္ခရံ ဝဏ္ဏပေါက္ခရန္တိ ဥတ္တရပဒလောပေါ ပုဗ္ဗပဒဿ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ဝဏ္ဏပါရိပူရီ ဝါ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာ။ ‘‘အတ္ထဇာပိကာ’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ ဇပ-သဒ္ဒေါ ဥပ္ပတ္တိဝါစကောတိ အာဟ ‘‘ပဝတ္တေတီ’’တိ။

၈၆၇။ သေယျသဒိသမာနာ ဥန္နတိဝသေန ပဝတ္တာတိ ဥဘယတ္ထာပိ ‘‘မာနံ ဇပ္ပေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၈၆၈။ ဟီနမာနော ပန ဩနတိဝသေန ပဝတ္တိတော ကေဝလေန မာနသဒ္ဒေန နိဒ္ဒေသံ နာရဟတီတိ တံနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဩမာနံ ဇပ္ပေတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၇၄) ဝုတ္တံ။

၈၇၂။ ရာဇဘောဂေန ရဋ္ဌဘုဉ္ဇနကော ရာဇနိဿိတော ရဋ္ဌိယော။

၈၇၉။ ပုဂ္ဂလံ အနာမသိတွာတိ ယထာ သေယျဿ သေယျမာနာဒိနိဒ္ဒေသေသု ‘‘ပရေဟိ သေယျံ အတ္တာနံ ဒဟတီ’’တိ သေယျာဒိပုဂ္ဂလော မာနုပ္ပာဒကော ¶ အာမဋ္ဌော၊ ဧဝမေတဿ သေယျမာနဘာဝေပိ မာနုပ္ပာဒကပုဂ္ဂလဝိသေသံ အနာမသိတွာ ‘‘ပရေ အတိမညတိ’’စ္စေဝ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ ပရေ အတိက္ကမိတွာ မညနဉှိ ယဿ ကဿစိ အတိမာနောတိ။

၈၈၀။ ပုရိမမာနဿ ဥပရိမာနော မာနာတိမာနော၊ အတိ-သဒ္ဒေါ ဥပရိ-သဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဝဒတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပုရိမမာနံ ဝါ အတိက္ကန္တော မာနော မာနာတိမာနော။

၈၈၁။ ပက္ခိဇာတီသု ဝါယသော အန္တော လာမကောတိ ကတွာ ‘‘ကာကဇာတိ ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၈၈၂။ ထေရော ကိရ ဒေါသစရိတော အဟောသိ၊ တသ္မာ အာဒိတောဝ ‘‘တုမှေ အခီဏာသဝါ’’တိ အဝတွာ ဥပါယေန ကထေသီတိ ဝဒန္တိ၊ ဒေါသစရိတတ္တာ ဝါ ခိပ္ပံ တတိယပဒဝါရေ ဝိရာဂံ ဥပ္ပာဒေသီတိ အဓိပ္ပာယော။

၈၈၃။ မာနံ ¶ အနုဂတစ္ဆန္ဒောတိ မာနသမ္ပယုတ္တဆန္ဒော၊ မာနသဘာဝံ အနုဂတော မာနစ္ဆန္ဒော ဝါ။

၈၈၄။ ‘‘ဝိလမ္ဗန’’န္တိ စ ဣတ္ထိပုရိသသမ္မာနနာဒိကိရိယာဒိဝိလမ္ဗနပဋိသံယုတ္တံ ကတ္တဗ္ဗံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယုတ္တမုတ္တသိလိဋ္ဌံ ပဋိဘာနံ ဝိလမ္ဗနပဋိဘာနံ။

၈၈၇။ အမရဝါဒပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော၊ အတ္တနော အမရဏတ္ထာယ ဒေဝဘာဝတ္ထာယ ဝါ ဝိတက္ကော အမရဝိတက္ကော။

၈၈၈။ ပရေသု အနုဒ္ဒယာ ရာဂဝသေန အနုဒ္ဒယကရဏံ ဧတဿာတိ ပရာနုဒ္ဒယော၊ တဿ ဘာဝေါ ပရာနုဒ္ဒယတာ၊ ပရေသု ဝါ အနုဒ္ဒယဿေဝ သဟနန္ဒိတာဒိကဿ ဘာဝေါ ပရာနုဒ္ဒယတာ၊ တာဒိသော ရာဂေါ။ တတ္ထာတိ ပရာနုဒ္ဒယတာယ သံသဋ္ဌဝိဟာရေန ဒဿိတာယာတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။

၈၉၀။ အနဝညတ္တိံ ပတ္ထေန္တော အနဝညတ္တတ္ထမေဝ ကာမဂုဏေ စ ပတ္ထေတီတိ အာဟ ‘‘ပဉ္စကာမ…ပေ… နိဿိတော ဟုတွာ’’တိ။

ဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(၂။) ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၈၉၁။ ဥပနယှတီတိ ¶ ဗန္ဓတိ။ အ-ကာရော အနန္တရတ္ထဝါစကော၊ မရိယာဒဝါစကဿ ဝါ အာကာရဿ ရဿတ္တံ ကတွာ ‘‘အဋ္ဌပနာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ‘‘အနန္တရဋ္ဌပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဌမုပ္ပန္နဿ ပဝတ္တာကာရော မရိယာဒါ၊ တံ အနတိက္ကမိတွာ တဿေဝ ဒဠှီကရဏဝသေန ဌပနာ မရိယာဒဋ္ဌပနာ။ ပကတိဋ္ဌပနာမတ္တမေဝ၊ ဝိသေသနရဟိတာတိ အတ္ထော။

၈၉၂။ နိဋ္ဌုရိယံ ခေဠပါတနံ၊ နိဋ္ဌုရိယံ ဝိယ နိဋ္ဌုရိယံ။ ဒဿေတွာတိ ဒန္တေဟိ ဆိန္ဒိတွာ။ တေန ¶ ပန ဒဿနံ ပဠာသောတိ ဒဿေတိ။ ပဠာသဿ အာယနာတိ ယုဂဂ္ဂါဟပ္ပဝတ္တိ။ သမဘာဝဒဟနံ ဇယော၊ တဿ အာဟရဏတော အာဟာရော။ ဓုရံ န ဒေတီတိ ပါမောက္ခံ န ဒေတိ။

၈၉၄။ ကာယေန စေတိယင်္ဂဏာဒိဝတ္တံ ကရောတိ ‘‘ဧဝံ ဝတ္တသမ္ပန္နော သဒ္ဓါ ကထံ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနိ ကရိဿတီ’’တိ ပရေသံ ဉာပနတ္ထံ။ အတိစ္စာတိ အစ္စယံ ကတွာ။ အာသရန္တီတိ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ပုန ပဋိစ္ဆာဒနေ ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ ကောနာမေဝံ ကရောတီတိ ဝေါစ္ဆိန္ဒနစ္ဆာဒနာ ဝါ ဝေါစ္ဆာဒနာ။

န သမ္မာ ဘာသိတာတိ ယော န သမ္မာ ဘာသတိ၊ သော သဌောတိ ဒဿေတိ။ ကုစ္ဆိ ဝါ ပိဋ္ဌိ ဝါ ဇာနိတုံ န သက္ကာတိ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနေနေဝ စိတ္တာနုရူပကိရိယာဝိရဟတော ‘‘ဧဝံစိတ္တော ဧဝံကိရိယော’’တိ ဇာနိတုံ န သက္ကာတိ အတ္ထော။

အဇော ဧဝ အဇာမိဂေါ။ နေလကောတိ တရုဏဝစ္ဆော။ ယထာ သော ယက္ခော တာဒိသံ ရူပံ ဒဿေတွာ ‘‘အဇာ’’တိ သညာယ အာဂတာဂတေ ခါဒတိ၊ ဧဝမယမ္ပိ တံတံသဒိသဂုဏသမ္ဘာဝနေန တေ တေ ဝဉ္စေတိ။ တေနေတံ သာဌေယျံ မာယာတော ဗလဝတရာ ဝဉ္စနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝ ‘‘ပရိက္ခတ္တတာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၉၀၈။ သက္ကာယဒိဋ္ဌာဒီနံ အဘာဝေပိ ယံ သံယောဇနံ ဟောတိ၊ တံ ဗဟိဒ္ဓါ သံယောဇနတော ဗဟိဒ္ဓါသံယောဇနဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝိသေသနဘူတံ ဗဟိဒ္ဓါသံယောဇနံ နာမ။

ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(၃။) တိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၉၀၉။ အကုသလမူလာနေဝ ¶ ဝဋ္ဋမူလာနီတိ တေဟိ ကထိတေဟိ ဝဋ္ဋမူလသမုဒါစာရော ကထိတော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘တီဟိ…ပေ… ကထိတော’’တိ။

၉၁၉။ သဿတော ¶ လောကောတိအာဒိဒဿနမေဝ ဗြဟ္မစရိယံ မောက္ခသမ္ပာပကံ ဥတ္တမစရိယန္တိ ဒိဋ္ဌိဂတိကေဟိ သမ္မတန္တိ အာဟ ‘‘ဒိဋ္ဌိဂတိကသမ္မတဿာ’’တိ။ ရူပါရူပါဝစရဝိပါကေသု သာတိသယော ဘဝရာဂေါတိ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ ‘‘မဟာဗြဟ္မာန’’န္တိ။

၉၂၀။ ကထံဝိဓန္တိ ကေနာကာရေန သဏ္ဌိတန္တိ အတ္ထောတိ ကတွာ အာဟ ‘‘အာကာရသဏ္ဌာန’’န္တိ။ မာနဌပနာတိ သေယျာဒိဝသေန မာနေန ဌပနာ၊ မာနသင်္ခါတာ ဝါ ဌပနာ။

၉၂၁။ စေတသော ဥတြာသော ဒေါမနဿံ၊ ဒေါသော ဝါ၊ တံသမ္ပယုတ္တာ ဝါ စေတနာဒယော။

၉၂၂။ ဒေသနာသုခတာယာတိ တိဏ္ဏံ အဒ္ဓါနံ ဝသေန ဝိစိကိစ္ဆာယ ဒေသနာ သုခါ ‘‘ကင်္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတီ’’တိ၊ န ပန တထာ မောဟေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝဏ္ဏာဒိဘေဒံ သုတွာတိ ကေစိ ကိရ ဝဒန္တိ ‘‘ခတ္တိယဇီဝေါ ပဏ္ဍုဝဏ္ဏော။ ကသ္မာ? သော ဟိ ပုဗ္ဗဏှေ ရမတိ၊ ပုဗ္ဗဏှေ စ ဆာယာ ပဏ္ဍုဝဏ္ဏာ။ ဗြာဟ္မဏဝေဿသုဒ္ဒဇီဝါ ဩဒါတပီတကာဠဝဏ္ဏာ။ တေ ဟိ မဇ္ဈနှသာယနှရတ္တီသု ဩဒါတပီတကာဠဆာယာ ကာဠတမကာလေသု ရမန္တီ’’တိ တေသံ ဝဏ္ဏဘေဒံ၊ ‘‘ဗျာပီ ပရိမဏ္ဍလော’’တိအာဒိနာ ကထေန္တာနံ သဏ္ဌာနဘေဒဉ္စ သုတွာ။

၉၂၃။ ပုရိသပုဂ္ဂလောတိ ပဒဒွယံ ဧကပဒံ ကတွာ ဇာနန္တာနံ ဝသေနာယံ သမ္မုတိကထာ ပဝတ္တာ၊ ပဒန္တရမေဝ ဝါ ဣဒံ ပုဂ္ဂလဝါစကန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘အယံ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ အထ ဝါ ပုရိသောတိ ဝုတ္တော စ ပုဂ္ဂလော ဧဝ၊ န ပုရိသိန္ဒြိယယုတ္တောဝါတိ ဒဿနတ္ထမ္ပိ ‘‘ပုရိသပုဂ္ဂလော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌသု အာဗာဓေသူတိ ပိတ္တသေမှဝါတသမုဋ္ဌာနဥတုဝိပရိဏာမဇဩပက္ကမိကဝိသမပရိဟာရဇသန္နိပါတဇကမ္မသမုဋ္ဌာနေသု။ ပုဗ္ဗေ ကတန္တိ ပုရာဏတရကမ္မံ ဣစ္ဆန္တီတိ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယဉ္စ ကိရ ပဋိက္ခိပန္တိ။ အာဏတ္တိမူလကေန ဝါတိ ယောပိ အာဏာပေတွာ ဝဓဗန္ဓာဒိဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ တမ္ပိ တံမူလကံ န ဟောတိ၊ ဣဿရနိမ္မာနမူလမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

၉၂၄။ မောဟဿ ¶ အနုဒဟနံ ဒါဟကာရဏတာယ ဝုတ္တံ၊ သဘာဝတောပိ ပန အသမ္ပဋိဝေဓော သမ္ပဋိဝေဓသုခဿ ပစ္စနီကဘူတော ဒုက္ခော ဧဝါတိ အနုဒဟနတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘ဥပေက္ခာ ဝေဒနာ ဉာဏသုခါ အညာဏဒုက္ခာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၅) ဝုတ္တာ။

၉၂၆။ ပုထုနိမိတ္တာရမ္မဏေသူတိ ¶ သုဘနိမိတ္တာဒိဝသေန ပုထုနိမိတ္တသဘာဝေသု အာရမ္မဏေသု၊ ပုထုသဘာဝေသု ဝါ သုဘနိမိတ္တာဒိအာရမ္မဏေသု။ ကောသဇ္ဇပမာဒနိဒ္ဒေသာနံ သမာနတ္တေပိ အဝိပ္ဖာရိကတာသင်္ခါတာ လီနဝုတ္တိတာ ကောသဇ္ဇံ၊ သတိဝေါဿဂ္ဂသင်္ခါတံ ပမဇ္ဇနံ ပမာဒေါတိ အယံ ဝိသေသောတိ။

၉၃၁။ သဂရုဝါသန္တိ သဩတ္တပ္ပဝါသမာဟ၊ သဇေဋ္ဌကဝါသန္တိ သဟိရိဝါသံ။ အနာဒိယနာ အနဒ္ဒါ ဩဝါဒအဂ္ဂဟဏံ၊ အစိတ္တီကာရောတိ အတ္ထော။ သုက္ခကဋ္ဌဿ ဝိယ အနလ္လတာ၊ အမုဒုတာ ဝါ အနဒ္ဒါ။ အသီလျန္တိ အသုခသီလတာ အမုဒုတာ ဧဝ။

၉၃၄။ ဥပါရမ္ဘော ဒေါသသမ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒေါ သိယာ။

၉၃၆။ ‘‘ဣဓ ပါသာဏံ ကရောတီ’’တိအာဒိနာ ဌပနတ္ထေပိ ကရောတိ-သဒ္ဒေါ ယုဇ္ဇတီတိ အာဟ ‘‘ကရောတီတိ ဌပေတီ’’တိ။ ဧတ္ထ စာယံ အာဝဇ္ဇနာ အကုသလာနံ အာသန္နကာရဏတ္တာ ခုဒ္ဒကဝတ္ထူသု ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ တဒနုကူလကိစ္စတ္တာ ဝါ။

တိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(၄။) စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၉၃၉။ ဣတီတိ နိဒဿနေ နိပါတောတိ ဧဝံ-သဒ္ဒေန သမာနတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ ဘဝါဘဝဟေတူတိပီတိ ဧတ္ထ ဘဝန္တိ ဇာယန္တိ ဧတေနာတိ ဘဝေါ၊ သပ္ပိအာဒိဘေသဇ္ဇံ။ ဘဝေါ ဧဝ ပဏီတတရော အဘိဝုဒ္ဓါ အဘဝေါ။ ဘာဝနာရာမတာအရိယဝံသပ္ပဟေယျတ္တာ ဝါ ပုရိမတဏှာတ္တယဝဇ္ဇာ သဗ္ဗာ တဏှာ ‘‘ဘဝါဘဝဟေတု ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧတာယာတိ ¶ ဆန္ဒာဒိအဂတိယာ။ န ဂစ္ဆန္တီတိ န ပဝတ္တန္တိ၊ တံ တံ ကိရိယံ န ကရောန္တီတိ ¶ အတ္ထော။ ဣမိနာတိ ဆန္ဒာဒိနာ အဂတိဂမနေန။ ဆန္ဒာဒီသု ယေန နိန္နော၊ တေန ဂမနံ ယထာနိန္နဂမနံ။

‘‘ရာဇာ’’တိအာဒိနာ ရာဇာဒိနိမိတ္တော ဝိယ ဦမိအာဒိနိမိတ္တော စိတ္တုတြာသော ဦမိအာဒိဘယံ၊ ‘‘ဦမိဘယန္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဓုပါယာသဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိအာဒိဝစနတော (မ။ နိ။ ၂။၁၆၂၊ အ။ နိ။ ၄။၁၂၂၊ ဣတိဝု။ ၁၀၉) ကောဓုပါယာသဩဒရိကတ္တပဉ္စကာမဂုဏမာတုဂါမာ ဝါ။ တတ္ထ ပဉ္စကာမဂုဏမာတုဂါမဂ္ဂဟဏေန တန္နိဿိတဆန္ဒရာဂဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဩဒရိကတ္တဉ္စ လောဘောဝ။ ဥက္ခေပနီယာဒိကမ္မံ ဝိနယဒဏ္ဍံ။

‘‘အထ ခေါ တိမ္ဗရုကော ပရိဗ္ဗာဇကော ယေန ဘဂဝါ…ပေ… ဧတဒဝေါစ ‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘော ဂေါတမ၊ သယံကတံ သုခဒုက္ခ’န္တိ? မာ ဟေဝံ တိမ္ဗရုကာတိ ဘဂဝါ အဝေါစာ’’တိအာဒိနာ နိဒါနဝဂ္ဂေ (သံ။ နိ။ ၂။၁၈) အာဂတတ္တာ ‘‘တိမ္ဗရုကဒိဋ္ဌီ’’တိ ဝုတ္တာ။

စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(၅။) ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၉၄၀။ အာဂန္တုံ ပန န ဒေန္တီတိ အာဂမနဿ ပစ္စယာ န ဟောန္တီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၉၄၁။ အဝဒေဟနတောတိ ပူရဏေန မံသူပစယဟေတုတာယ စ ဥပစယနတော။ ဂိမှကာလေ ဘုဉ္ဇိတွာ သယန္တဿ သုခံ ဟောတီတိ တံ ဥတုသုခံ ‘‘သေယျသုခ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ သယနိရိယာပထသုခန္တိ အတ္ထော။ ဝတန္တိ ဓုတင်္ဂါနိ။ တပေါတိ ခန္ဓကဝတ္တာနိ၊ ဝီရိယံ ဝါ။ သီလဂ္ဂဟဏေန ခန္ဓကဝတ္တမေထုနဝိရတီနံ ဂဟိတတ္တာ တပဗြဟ္မစရိယဂ္ဂဟဏံ န ကတ္တဗ္ဗန္တိ စေ? န၊ အညသီလတော ဝိသေသေတွာ တပဗြဟ္မစရိယာနံ ဒေဝတ္တကာရဏတ္တဂ္ဂဟဏဿ ဒဿနတော၊ ဗာဟိရာနဉ္စဿ ဝိနိဗန္ဓဿ ပဝတ္တိဒဿနတော ဝါ။ တေသဉှိ အဝိဟိံသာဒိဂေါဝတာဒိဒုက္ကရကာရိကာမေထုနဝိရတိယော ယထာက္ကမံ သီလာဒီနိ၊ တာနိ စ တေ ဒေဝနိကာယံ ပဏိဓာယ စရန္တီတိ။ အညထာ စ သဒ္ဓါရုစိအာဒီဟိ ‘‘ယတော ¶ ခေါ ဘော အယံ အတ္တာ ရူပီ စာတုမဟာဘူတိကော မာတာပေတ္တိကသမ္ဘဝေါ ကာယဿ ဘေဒါ ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၈၅) ဝိကပ္ပေတွာ။

၉၄၂။ ဗျသနေသု ¶ ဉာတိဘောဂရောဂဗျသနဂ္ဂဟဏေန တံနိမိတ္တာ သောကာဒယော ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဒဿနသဝနေသု ပဋိကူလတာ ဒဿနသဝနပဋိကူလတာ။ ဧတ္ထ စ အာဒီနဝေဟိ ပဉ္စဟိ တေသံ ကာရဏဘူတာ အက္ခန္တိယေဝ ဘိန္ဒိတွာ ကထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အက္ခန္တိမူလကာ ဝါ အပ္ပိယတာဒိဟေတုဘူတာ ဒုက္ကဋဒုဗ္ဘာသိတတာဒိဒေါသာ။

မိစ္ဆာဇီဝနိမိတ္တံ မရဏကာလေ ဥပ္ပန္နဘယံ ‘‘အာဇီဝကဘယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာဇီဝိကာဘယ’’န္တိ ပန ပါဌေ ပစ္စယာနုပ္ပတ္တိံ ပဿတော အာဇီဝိကနိမိတ္တော စိတ္တုတြာသောတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကိတ္တိသဒ္ဒေါ သိလောကန္တိ တပ္ပဋိပက္ခာ အသိလောကံ အကိတ္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဂရဟဘယ’’န္တိ။

၉၄၃။ ဥပ္ပိလာဝိတန္တိ ဥဒဂ္ဂတာသင်္ခါတော အဝူပသမဘာဝေါ၊ အဝူပသမဟေတုဘူတော ဝါ ပီတိယာ အာကာရော။

ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(၆။) ဆက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၉၄၄။ ‘‘ကောဓနော ဟောတိ ဥပနာဟီ’’တိအာဒိနာ ကောဓာဒိဟေတုကာ ဥပနာဟာဒယော ကောဓာဒီနံ သဟာယကာရဏဘာဝေန သုတ္တန္တေ ဝုတ္တာတိ ကောဓာဒယော ဧဝ ဝိဝါဒမူလာနိ၊ တေနေတ္ထ တေ ဧဝ ဝုတ္တာ။ သန္ဒိဋ္ဌိပရာမသိတာ အတ္တနော ဒိဋ္ဌိယံ အဘိနိဝိဋ္ဌတာ။

၉၄၅။ အပ္ပတိဿယောတိ ပတိဿယဘူတေဟိ ဂရူဟိ ဝိရဟိတော။ အပ္ပမာဒလက္ခဏန္တိ သတိအဝိပ္ပဝါသံ ကုသလာနုယောဂသာတစ္စံ ဝါ။

ယုတ္တပယုတ္တတာတိ ¶ တန္နိန္နတာဝသေန သုဋ္ဌု ယုတ္တတာ။ ဂဏသင်္ဂဏိကာ ကိလေသဝသေန ပဝတ္တာ သင်္ဂဏိကာ။ ဣတ္ထိပဋိသံယုတ္တကထာသဝနေ ဣတ္ထိသဒ္ဒသဝနေ စ အဿာဒေါ သဝနသံသဂ္ဂေါ။ ဣတ္ထိယာ ကဿစိ ဒါနဂ္ဂဟဏဿာဒေါ ပရိဘောဂသံသဂ္ဂေါ။

၉၄၆။ သောမနဿေန သဒ္ဓိံ ဥပဝိစရန္တီတိ သောမနဿုပဝိစာရာတိ အကုသလသောမနဿသဟဂတာ ရူပဝိစာရာဒယော ဣဓာဓိပ္ပေတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ တထာ ဥပေက္ခုပဝိစာရာ စ။ တံသမ္ပယုတ္တော ဝါတိ ဧတေန ဝိစာရဂ္ဂဟဏေန ဝိတက္ကောပိ ¶ ဂဟိတောတိ ဝိတက္ကပ္ပဝတ္တနေန ‘‘ဥပဝိတက္ကေတီ’’တိ ဣဒမ္ပိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

၉၄၇။ အညာဏသမ္ပယုတ္တာတိ ဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စသဟဂတစိတ္တေသု ဥပေက္ခာ မောဟောတိ ဝဒန္တိ၊ လောဘသမ္ပယုတ္တုပေက္ခာပိ ပန ဂေဟဿိတာ န န ဟောတိ။

၉၄၈။ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိကော ‘‘အဓိစ္စ သမုပ္ပန္နော အတ္တာ ဥပ္ပန္နော ဘဝိဿတီ’’တိ ဂဏှန္တော သဿတဒိဋ္ဌိကော ဟောတီတိ ဧဝရူပဿ ဒိဋ္ဌိ ဝိယာတိ ဒဿေန္တော ‘‘အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိကဿေဝါ’’တိ အာဟ။ န သော ဇာတောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဇာတူ’’တိ အယံ နိပါတော ဥ-ကာရဿ ဩ-ကာရံ ကတွာ ဇာတောတိ ဝုတ္တော၊ တေန ဝါ သမာနတ္ထံ နိပါတန္တရံ ဧတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗာသဝဒိဋ္ဌီတိ သဗ္ဗာသဝပရိယာယေန အာဂတာ ဒိဋ္ဌိ။

ဆက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(၇။) သတ္တကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၉၅၁။ ဒွါသဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌီသု သတ္တကဿ အညဿ အဘာဝါ သတ္တ ဥစ္ဆေဒဝါဒါ ဧဝ ဣဓ တထာ အဝတွာ ‘‘သတ္တ ဒိဋ္ဌီ’’တိ ဝုတ္တာ။

သတ္တကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(၈။) အဋ္ဌကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၉၅၂။ ‘‘ကမ္မံ ¶ ခေါ မေ ကတ္တဗ္ဗံ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိနာ ဩသီဒနာကာရေန ပဝတ္တစိတ္တုပ္ပာဒါ ကောသဇ္ဇကာရဏာနိ၊ ကောသဇ္ဇမေဝ ဝါ ကောသဇ္ဇန္တရကာရဏတာယ ကောသဇ္ဇကာရဏာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ မာသာစိတံ မညေတိ ဧတ္ထ အာစိတ-သဒ္ဒေါ တိန္တ-သဒ္ဒဿ၊ မညေ-သဒ္ဒေါ စ ဝိယ-သဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဝဒတီတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘တိန္တမာသော ဝိယာ’’တိ အယမတ္ထော ဝိဘာဝိတော၊ မာသစယော ဝိယာတိ ဝါ အတ္ထော။

၉၅၇။ ဖရတီတိ ဖုသတိ၊ ဃဋ္ဋေတီတိ အတ္ထော။ အညေန ကာရဏေနာတိ ‘‘အဇ္ဇ တယာ ဝိကာလေ ဘုတ္တံ၊ တေန တွံ အာပတ္တိံ အာပန္နောသီ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘ဟိယျော ¶ မယာ ကာလေ ဘုတ္တံ၊ တေနာဟံ အနာပန္နော’’တိအာဒိနာ အညေန အယုတ္တေန ကာရဏေန အညံ ယုတ္တံ ကာရဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတီတိ အတ္ထော။ ပုစ္ဆိတတ္ထတော ဗဟိဒ္ဓါ ယထာ တံ န အလ္လီယတိ၊ တထာ ကထာယ အပနယနံ ဝိက္ခိပနံ ဗဟိဒ္ဓါ အပနာမနာ။

၉၅၈။ အသညီဝါဒါတိ ပုဂ္ဂလေဟိ ဒိဋ္ဌိယော ဒဿေတိ။ ယေဟိ ဝါ အဘိနိဝေသေဟိ အသညီ အတ္တာနံ ဝဒန္တိ၊ တေ အသညီဝါဒါ။ အရူပသမာပတ္တိနိမိတ္တန္တိ အာကာသာဒိံ။

အဋ္ဌကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(၉။) နဝကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၉၆၀။ ဒသမဿ အဝုတ္တတ္တာ ‘‘သတ္တေသု ဥပ္ပတ္တိဝသေနေဝ ကထိတာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၉၆၃။ သုခဝိနိစ္ဆယန္တိ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗသုခသန္နိဋ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ အဇ္ဈတ္တံ သုခန္တိ သေဝိတဗ္ဗံ နေက္ခမ္မသုခံ။ ဝိနိစ္ဆယာတိ ဒွေ ဝိနိစ္ဆယာတိ ဣဒံ –

‘‘သာတံ ¶ အသာတန္တိ ယမာဟု လောကေ၊

တမူပနိဿာယ ပဟောတိ ဆန္ဒော၊

ရူပေသု ဒိသွာ ဝိဘဝံ ဘဝဉ္စ၊

ဝိနိစ္ဆယံ ကုဗ္ဗတိ ဇန္တု လောကေ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၈၇၃၊ မဟာနိ။ ၁၀၂) –

ဧတဿ နိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တံ။

ဣဓ ဝိနိစ္ဆယောတိ ဝုတ္တောတိ ဣမိဿာ ဝိဘင်္ဂပါဠိယာ ယော ဆန္ဒရာဂဿ ပစ္စယသဘာဝေန ဝိနိစ္ဆယ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တော၊ သက္ကပဉှေပိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၅၇) ဆန္ဒဿ နိဒါနဘာဝေန ဝိတက္က-သဒ္ဒေန သော ဧဝ အာဂတောတိ ဧဝံ ဝိတက္ကဿ ဝိနိစ္ဆယဘာဝံ တဿေဝ ဣဓ ဂဟိတတဉ္စ ဒဿေတိ။ ဗလဝသန္နိဋ္ဌာနန္တိ ဗလဝတိယာ တဏှာယ အာရမ္မဏဿ နိဋ္ဌပေတွာ ဂဟဏံ။

၉၆၄။ သတိပိ အညေသဉ္စ သင်္ခတဘာဝေ အဟန္တိ အသ္မီတိ စ သာတိသယာ မာနဿ သင်္ခတတာတိ ကတွာ ‘‘သင်္ခတ’’န္တိ မာနော ဝုတ္တော။ သေယျာဒိဝသေန ¶ ‘‘အဟမသ္မီ’’တိ အတ္တနော သင်္ခရဏံ ဝါ သင်္ခတံ။ ဧတ္ထ ‘‘ဘဝိဿန္တီ’’တိအာဒိကာ ပဝတ္တိ တဏှာဒိဋ္ဌီနံ ဝိသေသဝတီတိ တာသမ္ပိ ဣဉ္ဇိတာဒိဘာဝေါ ဝုတ္တော။

နဝကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(၁၀။) ဒသကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၉၇၀။ ဇာလက္ခိပသံဝိဓာနာဒိကုသလတာသင်္ကပ္ပနံ ဥပါယစိန္တာ၊ တဿာ မိစ္ဆာဘာဝပဋိစ္ဆာဒနဘာဝေန ပဝတ္တော တဒါကာရော မောဟော ဥပါယစိန္တာဝသေန ဥပ္ပန္နောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာကတေ ပန ပါပေ အနာဒီနဝဒဿနဝသေန ပဝတ္တာ သညာ၊ သင်္ကပ္ပော ဝါ ပစ္စဝေက္ခဏာ၊ တဿာပိ မိစ္ဆာဘာဝပဋိစ္ဆာဒကံ တဒါကာရံ၊ အနာဒီနဝဒဿနံ ဝါ ပစ္စဝေက္ခဏာကာရေန ဥပ္ပန္နော မောဟောတိ။ ဝိမုတ္တသညိတာတိ ¶ အဓိမာနသမ္ပယုတ္တံ၊ တိတ္ထိယာနံ ဝါ အတ္တနော ဒိဋ္ဌိယာ ဝိမုတ္တတာသဉ္ဇာနနံ။ ‘‘ဝိမုတ္တောမှီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒေါ မိစ္ဆာဝိမုတ္တီတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ဖလံ ဝိယ ဝိမုတ္တန္တိ ဂဟိတေ ပန ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တစိတ္တေ ဒိဋ္ဌိ မိစ္ဆာဉာဏံ၊ သမာဓိ စ မိစ္ဆာဝိမုတ္တီတိ ယုတ္တံ သိယာ။

ဒသကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တဏှာဝိစရိတနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၉၇၃။ သမူဟဂါဟတောတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌီနံ သာဓာရဏဂ္ဂဟဏတောတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဣတ္ထံ ဧဝံ အညထာ’’တိ ပန ဝိသေသံ အကတွာ ဂဟဏံ သမူဟဂါဟောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အညံ အာကာရန္တိ ပရသန္တာနဂတံ အာကာရံ။ အတ္ထီတိ သဒါ သံဝိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ သီဒတီတိ ဝိနဿတိ။ သံသယပရိဝိတက္ကဝသေနာတိ ‘‘ကိံ နု ခေါ အဟံ သိယံ၊ န သိယ’’န္တိ ဧဝံ ပရိဝိတက္ကဝသေန။ ပတ္ထနာကပ္ပနဝသေနာတိ ‘‘အပိ နာမ သာဓု ပနာဟံ သိယ’’န္တိ ဧဝံ ပတ္ထနာယ ကပ္ပနဝသေန။

သုဒ္ဓသီသာတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌီနံ သာဓာရဏသီသာ ဝိသေသဿ အနိဿိတတ္တာ ‘‘သုဒ္ဓသီသာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိသီသေဟိ ဒိဋ္ဌိယာ တဏှာ ဒဿိတာ၊ သီသသီသမူလကေဟိ ¶ မာနဒိဋ္ဌီဟိ သယမေဝ စာတိ အာဟ ‘‘ဧဝမေတေ…ပေ… တဏှာ ဝိစရိတဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။ ဒိဋ္ဌိမာနေသုပိ ‘‘တဏှာဝိစရိတာနီ’’တိ ဝစနဉ္စ အညမညံ ဝိပ္ပယောဂီနံ ဒိဋ္ဌိမာနာနံ တဏှာယ အဝိပ္ပယောဂီနံ တံမူလကတ္တာဝ တပ္ပဓာနတာယ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၉၇၄။ အဝက္ကရီတိ နိပါတော နာနာဘာဝေ ဝတ္တတီတိ အနာနာကရဏံ အနဝက္ကရိ၊ တံ ကတွာ၊ အဝက္ကရိ ဝါ အကတွာ အနဝက္ကရိ ကတွာတိ ဧဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဝိနိဗ္ဘောဂံ ကတွာ’’တိ။ ‘‘အနဝကာရိံ ကရိတွာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ တတ္ထ အဝကိရဏံ ဝိက္ခေပနံ သမူဟဿ ဧကဒေသာနံ ဝိနိဗ္ဘုဇ္ဇနံ အဝကာရိ၊ တံ အဝကာရိံ ဝိနိဗ္ဘောဂံ အကတွာ၊ ပဉ္စပိ ခန္ဓေ သမူဟတော ဧကတ္တေနေဝ ဂဟေတွာ အတ္တတော အဝိနိဗ္ဘုဇ္ဇိတွာ အသ္မီတိ ဆန္ဒမာနဒိဋ္ဌိယော ပဋိလဘတီတိ ¶ အတ္ထော။ အသိတဗျာဘင်္ဂိတာယာတိ ဒါတ္တေန ကာဇေန စာတိ ဧတေန ပရိက္ခာရေန၊ အသိတဗျာဘင်္ဂီဟိ လဝနဝဟနကိရိယာ ဝါ ‘‘အသိတဗျာဘင်္ဂီ’’တိ ဝုတ္တာ။

၉၇၆။ အဝကာရိံ ကရိတွာတိ ရူပါဒီနိ အတ္တတော ဝိနိဗ္ဘုဇ္ဇိတွာ ဣမိနာ ရူပေန…ပေ… ဣမိနာ ဝိညာဏေန အသ္မီတိ ဆန္ဒံ ပဋိလဘတီတိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ဣမိနာတိ ဧတဿ အတ္တတော အဝိနိဗ္ဘုတ္တေန ရူပါဒိနာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အတ္တတော ဟိ အဝိနိဗ္ဘုတ္တာနိ အဗဟိကတာနိ အဟမိစ္စေဝ ဂဟိတာနိ ရူပါဒီနိ ဥပါဒါယ ဥပဂန္တွာ ပဝတ္တာ တဏှာ ‘‘အဇ္ဈတ္တိကဿ ဥပါဒါယာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ အတ္တတော စ ဝိနိဗ္ဘုတ္တာနိ ဗဟိကတာနိ ဥပဂန္တွာ ပဝတ္တာ ‘‘ဗာဟိရဿ ဥပါဒါယာ’’တိ။ ခဂ္ဂေန ဝါ ဆတ္တေန ဝါ အဟံ နိစ္စောတိ အဘိမင်္ဂလသမ္မတေန ခဂ္ဂါဒိနာ မမ ဝိနာသော နတ္ထီတိ မညတီတိ အတ္ထော။ ဧကေကဿာတိ ဣဒံ အနာဒိမှိ အနန္တေ စ သံသာရေ ဧကေကဿ အတီတာနာဂတေသု ဆတ္တိံသာယပိ သမ္ဘဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ ဧကေကဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ယထာလာဘဝသေနာတိ ဣဒမ္ပိ အနိဿိတတဏှာမာနဒိဋ္ဌိံ ကတွာ ပုထုဇ္ဇနဿ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နေ ကဿစိ သမ္ဘဝဒဿနတ္ထံ။

တဏှာဝိစရိတနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ခုဒ္ဒကဝတ္ထုဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။