📜

၂။ အာယတနဝိဘင်္ဂေါ

၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၁၅၄။ အသာဓာရဏတောတိ အာဝေဏိကတော။ တံ နေသံ အသာဓာရဏဘာဝံ ဝိပက္ခဝသေန ပတိဋ္ဌာပေတုံ သာဓာရဏံ ဥဒါဟရဏဝသေန ဒဿေတိ ‘‘အာယတနသဒ္ဒတ္ထော ဝိယာ’’တိ။ အထ ဝါ စက္ခာဒိအတ္ထော ဧဝ စက္ခာဒိသဒ္ဒဝိသေသိတော အာယတနတ္ထောတိ တံ တာဒိသံ အာယတနတ္ထံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အာယတနသဒ္ဒတ္ထော ဝိယ အသာဓာရဏတော’’တိ။

ယဒိ ဝိသယဿာဒနတ္ထော စက္ခု-သဒ္ဒေါ၊ သောတာဒီနမ္ပိ အယံ သမညာ သိယာတိ အတိပ္ပသင်္ဂံ ပရိဟရန္တော ‘‘သတိပီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဒုတိယေ အတ္ထဝိကပ္ပေ စက္ခတီတိ ဝိညာဏာဓိဋ္ဌိတံ သမဝိသမံ အာစိက္ခတိ၊ အာစိက္ခန္တံ ဝိယ၊ ဝိဘာဝေန္တံ ဝိယ ဝါ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ရူပမိဝ စက္ခုဝိညေယျံ ဝိယ သဝိဂ္ဂဟမိဝ သဗိမ္ဗကံ ဝိယ ဝဏ္ဏဝါစကော ရူပ-သဒ္ဒေါ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ဝိတ္ထာရဏံ ဝါ ရူပသဒ္ဒဿ အတ္ထော’’တိ။

ဝစနမေဝါတိ သဝိညတ္တိကသဒ္ဒမေဝ။ ဂမီယတီတိ ဥပနီယတိ။ အဇ္ဈောဟရဏဿ ရသဂ္ဂဟဏမူလတာဝစနေန ရသဿ ပရမ္ပရာယ ဇီဝိတဟေတုတံ ဒဿေတိ။ ရသနိမိတ္တဉှိ ရသဂ္ဂဟဏံ၊ ရသဂ္ဂဟဏနိမိတ္တံ အဇ္ဈောဟရဏံ၊ တံနိမိတ္တံ ဇီဝိတန္တိ။ ရသဂ္ဂဟဏမူလတာ စ အဇ္ဈောဟရဏဿ ယေဘုယျတော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒိဿတိ အပဒိဿတိ ဧတေန ဖလန္တိ ဒေသော၊ ဟေတူတိ အာဟ ‘‘ဥပ္ပတ္တိဒေသောတိ ဥပ္ပတ္တိကာရဏ’’န္တိ။ တထာတိ စက္ခာယတနာဒိပ္ပကာရေန။ မနောဂေါစရဘူတာတိ မနသော ဧဝ ဂေါစရဘူတာ။ သာမညလက္ခဏေနေဝါတိ အနုဘဝနာဒိဝိသေသလက္ခဏံ အဂ္ဂဟေတွာ ဓမ္မဘာဝသင်္ခါတသာဓာရဏလက္ခဏေနေဝ ။ ဧကာယတနတ္တံ ဥပနေတွာ ဝုတ္တာ ဒွါဒသ ဧကသဘာဝတ္တာ ဘိန္ဒိတွာ ဝစနေ ပယောဇနာဘာဝါ။ ဒွါရာလမ္ဗနဝိဘာဂဒဿနတ္ထာ ဟိ အာယတနဒေသနာတိ။

ပုဗ္ဗန္တတောတိ ပုရိမဘာဂတော ပါကဘာဝတော။ ပါကဘာဝေါ ဟိ သဘာဝဓမ္မာနံ ပုဗ္ဗန္တော၊ ဝိဒ္ဓံသာဘာဝေါ အပရန္တော။

နိဝါသဋ္ဌာနာဒီသု အာယတန-သဒ္ဒေါ န အာယတနတ္ထာဒီသု ဝိယ ပဒတ္ထဝိဝရဏမုခေန ပဝတ္တော၊ အထ ခေါ တသ္မိံ တသ္မိံ ဒေဝဃရာဒိကေ နိရုဠှတာယ ဧဝမတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ရုဠှိဝသေန အာယတနသဒ္ဒဿတ္ထံ ဝတ္တု’’န္တိ။ မနောတိ ဒွါရဘူတမနော ။ နိဿယဘာဝေါတိ ဧတ္ထ နိဿယသဒိသော နိဿယော၊ သဒိသတာ စ ဖလဿ တပ္ပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဝစနီယတ္ထော ဘာဝတ္ထော။

တာဝတွတောတိ တတ္တကတော။ ဦနစောဒနာတိ ဒွါဒသတော ဦနာနိ ကသ္မာ န ဝုတ္တာနီတိ စောဒနာ။ ယဒိ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ အသာဓာရဏံ ဓမ္မဇာတံ ဓမ္မာယတနံ၊ ဧဝံ သန္တေ စက္ခာဒီနမ္ပိ ဓမ္မာယတနဘာဝေါ သိယာတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သတိပီ’’တိအာဒိ။ ဒွါရာရမ္မဏဘာဝေဟီတိ န အာရမ္မဏဘာဝေနေဝ အသာဓာရဏံ၊ အထ ခေါ ဒွါရာရမ္မဏဘာဝေဟိ အသာဓာရဏံ သမ္ဘဝတီတိ ဝစနသေသော။

ယေဘုယျသဟုပ္ပတ္တိအာဒီဟီတိ ယေဘုယျေန စက္ခာယတနာဒီနိ ကဿစိ ကဒါစိ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ‘‘ကာမဓာတုယာ ဥပပတ္တိက္ခဏေ ကဿစိ ဧကာဒသာယတနာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ အာယတနာနံ ဥပ္ပတ္တိက္ကမော တာဝ န ယုဇ္ဇတိ၊ န ပဟာနက္ကမော ကုသလာဗျာကတာနံ အပ္ပဟာတဗ္ဗတော၊ န ပဋိပတ္တိက္ကမော အကုသလာနံ၊ ဧကစ္စအဗျာကတာနဉ္စ အပ္ပဋိပဇ္ဇနီယတော၊ န ဘူမိက္ကမော အဍ္ဎေကာဒသန္နံ အာယတနာနံ ဧကန္တကာမာဝစရတ္တာ၊ ဣတရေသံ စတုဘူမိပရိယာပန္နတ္တာ၊ ဧကစ္စဿ လောကုတ္တရဘာဝတော စ။ ဧဝံ ဥပ္ပတ္တိက္ကမာဒိအယုတ္တိယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု အတ္တဘာဝဿ ပညာပနာ၊ တေ ‘‘မယှံ စက္ခု’’န္တိအာဒိနာ အဓိကသိနေဟဝတ္ထုဘူတာ စက္ခာဒယော ယထာ အဇ္ဈတ္တိကတာယ၊ ဧဝံ ဒဿနာဒိကိစ္စကရဣန္ဒြိယတာ စ ပဓာနာတိ အာဟ ‘‘အဇ္ဈတ္တိကဘာဝေန၊ ဝိသယိဘာဝေန စာ’’တိ။ ဃာနာဒိက္ကမေနာတိ ဃာနံ ဇိဝှာ ကာယောတိ ဣမိနာ ကမေန။

ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏတ္တာ ဝါ စက္ခာဒီနိ ပဌမံ ဝုတ္တာနိ၊ မနော ပန ကိဉ္စိ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ ၊ ကိဉ္စိ ယာဝနဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏန္တိ ပစ္ဆာ ဝုတ္တံ။ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏေသုပိ ဥပါဒါရူပါရမ္မဏာနိ စတ္တာရိ ပဌမံ ဝုတ္တာနိ၊ တတော ဘူတရူပါရမ္မဏံ။ ဥပါဒါရူပါရမ္မဏေသုပိ ဒူရတရေ ဒူရေ၊ သီဃတရံ သီဃဉ္စ အာရမ္မဏသမ္ပဋိစ္ဆနဒီပနတ္ထံ စက္ခာဒီနံ ဒေသနာက္ကမော။ စက္ခုသောတဒွယဉှိ ဒူရဂေါစရန္တိ ပဌမံ ဝုတ္တံ။ တတြာပိ စက္ခု ဒူရတရဂေါစရန္တိ သဗ္ဗပဌမံ ဝုတ္တံ။ ပဿန္တောပိ ဟိ ဒူရတရေ နဒိသောတံ န တဿ သဒ္ဒံ သုဏာတိ။ ဃာနဇိဝှာသုပိ ဃာနံ သီဃတရဝုတ္တီတိ ပဌမံ ဝုတ္တံ။ ပုရတော ဌပိတမတ္တဿ ဟိ ဘောဇနဿ ဂန္ဓော ဂယှတီတိ။ ယထာဌာနံ ဝါ တေသံ ဒေသနာက္ကမော။ ဣမသ္မိဉှိ သရီရေ သဗ္ဗုပရိ စက္ခုဿ အဓိဋ္ဌာနံ၊ တဿ အဓော သောတဿ၊ တဿ အဓော ဃာနဿ၊ တဿ အဓော ဇိဝှာယ၊ တထာ ကာယဿ ယေဘုယျေန၊ မနော ပန အရူပီဘာဝတော သဗ္ဗပစ္ဆာ ဝုတ္တော။ တံတံဂေါစရတ္တာ တဿ တဿာနန္တရံ ဗာဟိရာယတနာနိ ဝုတ္တာနီတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထောတိ ဧဝမ္ပိ ဣမေသံ ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတောတိ ဟဒယဝတ္ထုဘေဒတော။ ယဉှိ ဟဒယဝတ္ထုံ နိဿာယ ဧကံ မနောဝိညာဏံ ပဝတ္တတိ၊ န တဒေဝ နိဿာယ အညံ ပဝတ္တတိ။ နိဒ္ဒေသဝသေနာတိ သင်္ခေပဝိတ္ထာရနိဒ္ဒေသဝသေန။ ယောဇေတဗ္ဗံ ‘‘ကုသလသမုဋ္ဌာနံ ကုသလသမုဋ္ဌာနဿ သဘာဂ’’န္တိအာဒိနာ။

သဘာဝေါတိ ဝိသယိဝိသယဘာဝေါ၊ တဒဘိနိဗ္ဗတ္တိယဉ္စ ယောဂျတာ။ ကာရဏသမတ္ထတာတိ ကာရဏဘူတာ သမတ္ထတာ ပစ္စယဘာဝေါ။ ဒွါရာဒိဘာဝေါတိ ဒွါရာရမ္မဏေ ဒွါရဝုတ္တိဘာဝေါ။ ဣမသ္မိံ အတ္ထေတိ အနန္တရံ ဝုတ္တအတ္ထေ။ ယသ္မာတိ ယာယ ဓမ္မတာယ ယေန ဒွါရာဒိဘာဝေန ကာရဏဘူတေန။ သမ္ဘဝနဝိသေသနန္တိ ကိရိယာယ ပရာမသနမာဟ။ ယံ သမ္ဘဝနံ၊ ဓမ္မတာဝေသာတိ အတ္ထော။ ရိတ္တကာနေဝါတိ ဓုဝါဒိဘာဝရိတ္တကာနေဝ။ ဝိသမာဒီသု အဇ္ဈာသယော ဧတေသန္တိ ဝိသမာဒိအဇ္ဈာသယာနိ၊ ဝိသမာဒိအဇ္ဈာသယာနိ ဝိယ ဟောန္တီတိ ဝိသမာဒိအဇ္ဈာသယာနိ၊ စက္ခာဒီနိ။ ဝိသမဘာဝ…ပေ… ဝနဘာဝေဟီတိ ဝိသမဘာဝါဒိသန္နိဿိတအဟိအာဒိသဒိသုပါဒိန္နဓမ္မေဟိ စက္ခာဒီဟိ၊ ဝနသန္နိဿိတမက္ကဋသဒိသေန စိတ္တေန စ အဘိရမိတတ္တာ။ ဝနဘာဝေါတိ ဟိ ဝနဇ္ဈာသယောတိ အတ္ထော။

ပုရိမန္တဝိဝိတ္တတာတိ ပုဗ္ဗဘာဂဝိရဟော။ ဥပ္ပာဒတော ပုရိမကောဋ္ဌာသော ဟိ ဣဓ ပုရိမန္တော။ အပရန္တေတိ အပရဘာဂေ၊ ဘင်္ဂတော ဥဒ္ဓန္တိ အတ္ထော။ ဥဒယဗ္ဗယပရိစ္ဆိန္နော ဟိ သဘာဝဓမ္မော။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အနိဓာနဂတာ ဘဂ္ဂါ၊ ပုဉ္ဇော နတ္ထိ အနာဂတေ’’တိ (မဟာနိ။ ၁၀)။ သဒါ အဘာဝေါတိ န သဒါ အဘာဝပတိဋ္ဌာပနံ သဗ္ဗကာလမ္ပိ နတ္ထီတိ၊ အထ ခေါ ဥဒယဗ္ဗယပရိစ္ဆိန္နတ္တာ သဒါဘာဝပဋိက္ခေပေါတိ အာဟ ‘‘အနိစ္စလက္ခဏ’’န္တိ။ သဘာဝဝိဇဟနန္တိ ဘင်္ဂပ္ပတ္တိမာဟ ။ ဝိပရိဝတ္တနံ ဥပ္ပာဒဇရာဝတ္ထာဟိ သန္တာနံ ဝိနာ န ဝိကာရာပတ္တီတိ အာဟ ‘‘သန္တာနဝိကာရာပတ္တိ ဝါ’’တိ။

ဇာတိဓမ္မတာဒီဟီတိ ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏာဒိသဘာဝတာဟိ။ အနိဋ္ဌတာတိ န ဣဋ္ဌတာ၊ ဒုက္ခတာတိ အတ္ထော။ ပုရိမံ သာမညလက္ခဏန္တိ ‘‘ပဋိပီဠနဋ္ဌေနာ’’တိ ပုဗ္ဗေ သာမညတော ဝုတ္တံ ဒုက္ခလက္ခဏံ။ ပစ္စယဝသေန ဒုက္ခနာကာရေန ပဝတ္တမာနာနံ သဘာဝဓမ္မာနံ ဒုက္ခနံ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဝသေန ဒုက္ခမတာတိ အာဟ ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ပီဠနတော ဒုက္ခမ’’န္တိ။ ဒုက္ခဝစနန္တိ ‘‘ဒုက္ခ’’န္တိ သတ္ထု ဝစနံ။

‘‘နတ္ထိ ဧတဿ ဝသဝတ္တကော’’တိ ဣမိနာ နတ္ထိ ဧတဿ အတ္တာတိ အနတ္တာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ၊ ‘‘နာပိ ဣဒံ ဝသဝတ္တက’’န္တိ ဣမိနာ ပန န အတ္တာတိ အနတ္တာတိ။ အတ္တနောတိ နိယကဇ္ဈတ္တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ပရသ္မိန္တိ တတော အညသ္မိံ။ ပရဿ စ အတ္တနီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တံ ဧတဿ နတ္ထီတိ တံ ယထာဝုတ္တပရပရိကပ္ပိတံ ဝသဝတ္တကံ ဧတဿ စက္ခာဒိနော နတ္ထိ၊ ဧတေန စတုကောဋိကသုညတာယ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘သုညံ တံ တေန ဝသဝတ္တနာကာရေနာ’’တိ ဣမိနာ ဥဘယထာပိ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေ ဒဿိတဗ္ဗေ တတ္ထ တာဝ ဧကံ ဒဿေတုံ ‘‘ပရဿာ’’တိအာဒိံ ဝတွာ ပုန ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိနာ ဣတရံ ဒဿေတိ။ သာမိ ဧဝ သာမိကော၊ န သာမိကော အဿာမိကောတိ ဧဝံ အတ္ထေ ဂယှမာနေ ‘‘အဿာမိကတော’’တိ ပဒဿ သုညဝိသေသနတာယ ပယောဇနံ နတ္ထိ။ ကာမကာရိယန္တိ ယထာကာမကရဏီယံ။ အဝသဝတ္တနတ္ထံ ဝိသေသေတွာ ဒဿေတိ သမာသဒွယတ္ထသင်္ဂဟတော။

သသန္တာနေ ဓမ္မာနံ ဝိသဒိသုပ္ပတ္တိ ဣဓ ဘာဝသင်္ကန္တိဂမနံ နာမာတိ အာဟ ‘‘သန္တတိယံ ဘာဝန္တရုပ္ပတ္တိယေဝါ’’တိ။ တထာ ဝိသဒိသုပ္ပတ္တိယံ ပုရိမာကာရဝိဂမော ပကတိဘာဝဝိဇဟနန္တိ အာဟ ‘‘သန္တတိယာ ယထာပဝတ္တာကာရဝိဇဟန’’န္တိ။ ဘဝတီတိ ဝါ ဘာဝေါ၊ အဝတ္ထာဝိသေသော၊ တဿ သင်္ကမနံ ဘာဝသင်္ကန္တိ။ သဘာဝဓမ္မော ဟိ ဥပ္ပာဒက္ခဏံ ဌိတိက္ခဏဉ္စ ပတွာ ဘိဇ္ဇတီတိ ဥပ္ပာဒါဝတ္ထာယ ဇရာဝတ္ထံ၊ တတော ဘင်္ဂါဝတ္ထံ သင်္ကမတီတိ ဝုစ္စတိ။ တထာ သင်္ကမတော စ အတ္တလာဘက္ခဏတော ဥဒ္ဓံ ဇရာမရဏေဟိ တံသဘာဝပရိစ္စာဂေါ ပကတိဘာဝဝိဇဟနန္တိ ခဏဝသေန စေတံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗာပရဝသေနာတိ စ ခဏာနံ ပုဗ္ဗာပရဝသေနာတိ အတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ ဧကတ္ထတ္တာတိ သမာနာဓိကရဏတ္တာ၊ န ပန ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝါနံ ဧကတ္တာ။ ‘‘စက္ခုံ အနိစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘အနိစ္စံ စက္ခု’’န္တိပိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတီတိ ‘‘ယံ စက္ခု၊ တံ အနိစ္စံ၊ ယံ အနိစ္စံ၊ တံ စက္ခု’’န္တိ အာပန္နမေဝါတိ အာဟ ‘‘အနိစ္စာနံ သေသဓမ္မာနမ္ပိ စက္ခုဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီ’’တိ။

တေဟိ စ အနိစ္စဒုက္ခလက္ခဏေဟိ စ အနတ္တလက္ခဏမေဝ ဝိသေသေန ဒဿိတံ ‘‘ယဒနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခံ၊ ယံ ဒုက္ခံ၊ တဒနတ္တာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၁၅၊ ၄၅၊ ၇၆၊ ၈၅၊ ၂။၄။၁၊ ၂၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၁၀) ဝိယ။ ဒေါသလက္ခဏာကာရနိဒဿနတ္ထောတိ ဒေါသဿ လက္ခိတဗ္ဗာကာရနိဒဿနတ္ထော။ ဧဝံ ဒုက္ခေနာတိ ဧဝံ နာနပ္ပကာရေန အက္ခိရောဂါဒိဒုက္ခေန အာဗာဓတာယ။ အနတ္တလက္ခဏဒီပကာနန္တိ အနတ္တတာပညာပနဿ ဇောတကာနံ ဥပါယဘူတာနံ။ န ဟိ ဃဋဘေဒကဏ္ဋကဝေဓာဒိဝသေန လဗ္ဘမာနာ အနိစ္စဒုက္ခတာ သတ္တာနံ ဧကန္တတော အနတ္တတာဓိဂမဟေတူ ဟောန္တိ။ ပစ္စယပဋိဗဒ္ဓတာအဘိဏှသမ္ပဋိပီဠနာဒိဝသေန ပန လဗ္ဘမာနာ ဟောန္တိ။ တထာ ဟိ စက္ခာဒီနိ ကမ္မာဒိမဟာဘူတာဒိပစ္စယပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တီနိ၊ တတော ဧဝ အဟုတွာ သမ္ဘဝန္တိ၊ ဟုတွာ ပဋိဝေန္တီတိ အနိစ္စာနိ၊ အဘိဏှသမ္ပဋိပီဠိတတ္တာ ဒုက္ခာနိ၊ ဧဝံဘူတာနိ စ အဝသဝတ္တနတော အနတ္တကာနီတိ ပရိဂ္ဂဟေ ဌိတေဟိ သမုပစိတဉာဏသမ္ဘာရေဟိ ပဿိတုံ သက္ကာ။

ကထံ ပနေတေသံ ဟုတွာ အဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗောတိ? ခဏေ ခဏေ အညထတ္တဒဿနတော။ တံ ကထံ ဉာယတီတိ? ယုတ္တိတော။ ကာ ပနေတ္ထ ယုတ္တီတိ? ဝိသေသဂ္ဂဟဏံ။ ယဒိ စက္ခာဒီနံ ခဏေ ခဏေ အညထတ္တံ န သိယာ၊ ဗဟိပစ္စယဘေဒေ ယဒိဒံ ပစ္ဆာ ဝိသေသဂ္ဂဟဏံ၊ တံ န သိယာ။ ယဿ ဟိ တာဒိသံ ခဏေ ခဏေ အညထတ္တံ နတ္ထိ၊ တဿ အသတိ ဗဟိပစ္စယဝိသေသေ ကထံ ပစ္ဆာ ဝိသေသဂ္ဂဟဏံ ဘဝေယျ၊ ဘဝတိ စ ဝိသေသဂ္ဂဟဏံ။ တသ္မာ အတ္ထိ နေသံ ခဏေ ခဏေ အညထတ္တံ ယံ သဏိကံ သဏိကံ ဝဍ္ဎေန္တံ ပစ္ဆာ ပါကဋတရံ ဇာယတီတိ။ တထာ ဟိ သရီရဿ တာဝ အာနာပါနာနံ အနဝတ္ထာနတော ပရိဿမတော စ ဝိသေသဂ္ဂဟဏံ။ အနဝတ္ထိတာ ဟိ အဿာသပဿာသာ ဝါတာ ဝါရေန ဝါရေန ပဝတ္တနတော။ ယဒိ ဟိ အဿသိတေ ဝါ ပဿဿိတေ ဝါ သရီရဿ ကောစိ ပစ္ဆာ ဝိသေသော န သိယာ၊ န နေသံ ကောစိ ဘေဒေါ သိယာ၊ ဒိဋ္ဌော စ သော။ တသ္မာ အဿသိတံ သရီရံ အညထာ ဟောန္တံ ကမေန တာဒိသံ အဝတ္ထံ ပါပုဏာတိ။ ယာ ပဿာသဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ပဿသိတေ စ ပုန တထေဝ အဿာသဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ အာနာပါနာနံ အနဝတ္ထာနတောပိ သရီရဿ ဝိသေသဂ္ဂဟဏံ အညထတ္တသိဒ္ဓိ။ တထာ ပရိဿမောပိ အသတိ ဝိသေသေ ပစ္ဆာ သရီရဿ န သိယာ၊ ယေနာယံ ဣရိယာပထန္တရာဒီနိ သေဝနေန ပရိဿမဝိနောဒနံ ကရောတိ။

အထ ဝါ ရူပါဒိဘေဒတောပိ ဝိသေသဂ္ဂဟဏံ။ ရူပဂန္ဓရသဖဿာဒီနဉှိ ဝိသေသေန ယော သရီရေ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓေသု စ ခီရူဒကဝတ္ထပုပ္ဖဖလောသဓိဓညာဒီနံ ပစ္ဆာ ဝိသေသော ဂယှတိ၊ သော အသတိ ဗဟိပစ္စယဝိသေသေ နေသံ ဇရာဒိအဝတ္ထာသု ဝဏ္ဏဗလာဒိဘေဒေါ၊ ရသဝီရိယဝိပါကာနုဘာဝဘေဒေါ စ ခဏေ ခဏေ အညထတ္တံ ဝိနာ ကထမုပလဗ္ဘေယျ။ ယံ ပန တံ ဓမ္မတာရူပံ သိလာဒိ၊ တတ္ထ ကထန္တိ? တဿာပိ သီတုဏှသမ္ဖဿဘေဒတော အတ္ထေဝ ဝိသေသဂ္ဂဟဏံ။ တံ ခဏေ ခဏေ အညထတ္တံ ဝိနာ န ယုဇ္ဇတီတိ။ သတိ စ ရူပါဒိဘေဒေ သိဒ္ဓါဝ တံနိဿယမဟာဘူတဘေဒေါပိ။ န ဟိ နိဿယမဟာဘူတဘေဒေန ဝိနာ နိဿိတဘေဒေါ သမ္ဘဝတီတိ။ ဧဝံ တာဝ ရူပဓမ္မာနံ ဝိသေသဂ္ဂဟဏတော ခဏေ ခဏေ အညထတ္တံ၊ တတော စ ဟုတွာ အဘာဝသိဒ္ဓိ။

အရူပဓမ္မာနံ ပန အာရမ္မဏာဒိဘေဒေန ဝိသေသဂ္ဂဟဏံ။ ယတ္ထ ယတ္ထ ဟိ အာရမ္မဏေ အရူပဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ တေ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ န အညံ သင်္ကမန္တိ၊ အာရမ္မဏဓမ္မာ စ ယထာသကံ ခဏတော ဥဒ္ဓံ န တိဋ္ဌန္တီတိ။ သွာယမတ္ထော ပဒီပါဒိဥဒါဟရဏေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ အညေ ဧဝ ဟိ ခဏေ ခဏေ ရူပါဒယော ပဒီပဇာလာယ၊ တထာ ခီရဓာရာဒီသု ပတန္တီသု၊ ဝါယုမှိ စ ပဟရန္တေ သမ္ဖဿာနိ။ ယထာ စေတေသံ ခဏေ ခဏေ အညထတ္တံ၊ ကိမင်္ဂံ ပန စိတ္တစေတသိကာနံ။ ကိဉ္စ သဒ္ဒဘေဒတော၊ သဒ္ဒဝိသေသတောပိ တန္နိမိတ္တာနံ စိတ္တစေတသိကာနံ ခဏေ ခဏေ အညထတ္တံ၊ တတော ဝိသေသဂ္ဂဟဏံ။ ပဂုဏဉှိ ဂန္ထံ သီဃံ ပရိဝတ္တေန္တဿ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနံ သဒ္ဒါနံ ဘေဒေါ ဒိဋ္ဌော။ န ဟိ ကာရဏဘေဒေန ဝိနာ ဖလဘေဒေါ အတ္ထိ။ ယထာ တံ ဝါဒိတသဒ္ဒါနံ၊ ဧဝံ အာရမ္မဏဘေဒေန အရူပဓမ္မာနံ ဝိသေသဂ္ဂဟဏံ။ တေနေဝ နေသံ ခဏေ ခဏေ အညထတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဇာတိဘူမိသမ္ပယုတ္တဓမ္မဘေဒေန ဝိသေသဂ္ဂဟဏေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝံ ရူပါရူပဓမ္မာနံ ဝိသေသဂ္ဂဟဏတော ခဏေ ခဏေ အညထတ္တသိဒ္ဓိ။ ယတော ဟုတွာ အဘာဝတော စက္ခာဒီနိ အနိစ္စာနီတိ သိဒ္ဓါနိ၊ အနိစ္စတ္တာ ဧဝ အဘိဏှသမ္ပဋိပီဠနတော ဒုက္ခာနိ၊ တတော စ အဝသဝတ္တနတော အနတ္တကာနိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ယဒနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခံ၊ ယံ ဒုက္ခံ၊ တဒနတ္တာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၅၊ ၄၅၊ ၇၆၊ ၈၅၊ ၂။၄။၁၊ ၂၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၁၀)။

နိရန္တရံပဝတ္တမာနဿာတိ အဘိဏှသဒ္ဒတ္ထံ ဝိသေသေတွာ ဝဒတိ။ ဓာတုမတ္တတာယာတိ ဓာတုမတ္တဘာဝေန။ သမူဟတောတိ သသမ္ဘာရစက္ခာဒိပိဏ္ဍတော။ ‘‘စက္ခာဒီန’’န္တိ ဣဒံ ‘‘သမူဟတော’’တိ ပဒံ အပေက္ခိတွာ သမ္ဗန္ဓေ သာမိဝစနံ၊ ‘‘ဝိနိဗ္ဘုဇန’’န္တိ ပဒံ အပေက္ခိတွာ ကမ္မတ္ထေတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စတ္တာရိပိ ဃနာနီတိ သန္တတိသမူဟကိစ္စာရမ္မဏဃနာနိ။ ပဝတ္တရူပါဒိဂ္ဂဟဏတောတိ ရုပ္ပနာဒိဝသေန ပဝတ္တဉ္စ တံ ရူပါဒိဂ္ဂဟဏဉ္စာတိ ပဝတ္တရူပါဒိဂ္ဂဟဏံ၊ တတောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အနိစ္စာဒိဂ္ဂဟဏဿ သဗ္ဘာဝါတိ ရူပဝေဒနာဒိဉာဏတော ဘိန္နဿ အနိစ္စာဒိဉာဏဿ လဗ္ဘမာနတ္တာ။ တေန သတိပိ ရူပါဒိအတ္ထာနံ အနိစ္စာဒိဘာဝေ ရုပ္ပနာဒိဘာဝတော အနိစ္စာဒိဘာဝဿ ဘေဒမာဟ။ ဣဒါနိ တမေဝ ဘေဒံ ဉာတတီရဏပရိညာဝိသယတာယ ပါကဋံ ကာတုံ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ နာတိဓာဝိတုန္တိ ဣဓ လက္ခဏလက္ခဏဝန္တာ ဘိန္နာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ လက္ခဏာရမ္မဏိကဝိပဿနာယ ခန္ဓာရမ္မဏတာဝစနေန အဘိန္နာတိ အညမညဝိရောဓာပါဒနေန အတိဓာဝိတုံ န ယုတ္တံ။ ကသ္မာတိ စေ? ဝုတ္တံ ‘‘တေ ပနာကာရာ’’တိအာဒိ။ အဓိပ္ပာယောပိ စေတ္ထ လက္ခဏာနံ ရူပါဒိအာကာရမတ္တတာဝိဘာဝနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ’’တိ ဟိ သင်္ခါရေ သဘာဝတော သလ္လက္ခေန္တောယေဝ လက္ခဏာနိ စ သလ္လက္ခေတီတိ။ ယထာ အနိစ္စာဒိတော အနိစ္စတာဒီနံ ဝုတ္တနယေန ဘေဒေါ၊ ဧဝံ အနိစ္စတာဒီနမ္ပိ သတိပိ လက္ခဏဘာဝသာမညေ နာနာဉာဏဂေါစရတာယ၊ နာနာပဋိပက္ခတာယ၊ နာနိန္ဒြိယာဓိကတာယ စ ဝိမောက္ခမုခတ္တယဘူတာနံ အညမညဘေဒေါတိ ဒဿေန္တော ‘‘အနိစ္စန္တိ စ ဂဏှန္တော’’တိအာဒိမာဟ။ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၁၅၅။ ပစ္စယယုဂဠဝသေနာတိ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရပစ္စယဒွယဝသေန။ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဝသေန အဗ္ဗောကာရတောတိ အဇ္ဈတ္တိကဝသေန စေဝ ဗာဟိရဝသေန စ အသင်္ကရတော။

၁၆၇။ ဝိသင်္ခါရနိန္နဿာတိ နိဗ္ဗာနပေါဏဿ။ ဝိနိမုတ္တသင်္ခါရဿာတိ သမုစ္ဆေဒပဋိပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တီဟိ သမုခေန၊ တပ္ပဋိဗဒ္ဓဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေန စ သုဋ္ဌု ဝိနိမုတ္တသင်္ခါရဿ ပရမဿာသဘာဝေန၊ ဂတိဘာဝေန စ ပတိဋ္ဌာနဘူတေ။ ‘‘နိဗ္ဗာနံ အရဟတော ဂတီ’’တိ (ပဋိ။ ၃၃၉) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဌိတိဘာဝေနာတိ စ ပါဌော။ တံသစ္ဆိကရဏာဘာဝေတိ တဿ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကရဏာဘာဝေ။ နီတောတိ ပါပိတော၊ ပကာသိတောတိ အတ္ထော။

စုဏ္ဏိတန္တိ ဘေဒိတံ။ တွမေဝ ကိံ န ဇာနာသီတိ ကိံ တွံ န ဇာနာသိယေဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘ကိံ တွံ ဧကံ နာနံ ဇာနာသိ၊ ကိံ တွံ န ဇာနာသိ ဧဝါ’’တိ ဧဝံ ဝိက္ခေပံ ကရောန္တံ ပရဝါဒိံ ‘‘နနု ဉာတေ’’တိအာဒိနာ သကဝါဒီ နိဗန္ဓတိ။ ဝိဘဇိတွာတိ ‘‘ရာဂါဒီနံ ခီဏန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ’’တိ ဘာဝတ္ထံ ဝိဘဇိတွာ။ ရာဂါဒီနံ ခယာ န ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ သသဘာဝတာ စ နိဗ္ဗာနဿ အာပန္နာ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

နိဗ္ဗာနာရမ္မဏကရဏေန ကာရဏဘူတေန။ ဟေတုအတ္ထေ ဟိ ဣဒံ ကရဏဝစနံ။ ကိလေသက္ခယမတ္တတံ ဝါ နိဗ္ဗာနဿ ဣစ္ဆတော ကိလေသက္ခယေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

ဧဝံ ကိလေသက္ခယမတ္တေ နိဗ္ဗာနေ ခေပေတဗ္ဗာ ကိလေသာ ဗဟုဝိဓာ နာနပ္ပကာရာ၊ မဂ္ဂေါ စ ဩဓိသော ကိလေသေ ခေပေတိ။ သွာယံ ‘‘ကတမံ ကိလေသက္ခယံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ကတမေ ကိလေသေ ခေပေတီ’’တိ ပုရိမပုစ္ဆာဒွယမေဝ ဝဒတိ။ တဒေဝါတိ ယံ ‘‘အဝိဇ္ဇာတဏှာနံ ကိဉ္စိ ဧကဒေသမတ္တမ္ပီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တဒေဝ။

ဧတ္ထ စ ယာယံ ‘‘ကိလေသက္ခယောဝ နိဗ္ဗာန’’န္တိ နိဗ္ဗာနဿ အဘာဝတာစောဒနာ၊ တတြာယံ အာဂမတော ယုတ္တိတော စဿ ဘာဝါဘာဝဝိဘာဝနာ။ တဉှိ ဘဂဝတာ –

‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဇာတံ အဘူတံ အကတံ အသင်္ခတ’’န္တိ (ဥဒါ။ ၇၃၊ ဣတိဝု။ ၄၃)။

‘‘အတ္ထိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဒါယတနံ၊ ယတ္ထ နေဝ ပထဝီ န အာပေါ န တေဇော န ဝါယော’’တိ (ဥဒါ။ ၇၁) –

စ အာဒိနာ၊ တထာ –

‘‘ဂမ္ဘီရော ဒုဒ္ဒသော ဒုရနုဗောဓော သန္တော ပဏီတော အတက္ကာဝစရော နိပုဏော ပဏ္ဍိတဝေဒနီယော’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၃၇၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၇၂၊ မဟာဝ။ ၇-၈) –

‘‘အသင်္ခတဉ္စ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ အသင်္ခတဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒံ၊ အနတံ၊ အနာသဝံ၊ သစ္စံ၊ ပါရံ၊ နိပုဏံ၊ သုဒုဒ္ဒသံ၊ အဇဇ္ဇရံ၊ ဓုဝံ၊ အပလောကိတံ၊ အနိဒဿနံ၊ နိပ္ပပဉ္စံ၊ သန္တံ၊ အမတံ၊ ပဏီတံ၊ သိဝံ၊ ခေမံ၊ တဏှာက္ခယံ၊ အစ္ဆရိယံ၊ အဗ္ဘုတံ၊ အနီတိကံ၊ အနီတိကဓမ္မံ၊ နိဗ္ဗာနံ၊ အဗျာဗဇ္ဈံ၊ ဝိရာဂံ၊ သုဒ္ဓိံ၊ မုတ္တိံ၊ အနာလယံ၊ ဒီပံ၊ လေဏံ၊ တာဏံ၊ သရဏံ၊ ပရာယဏဉ္စ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ ပရာယဏဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၇၇) –

ဧဝမာဒီဟိ စ သုတ္တပဒေဟိ ‘‘အပ္ပစ္စယာ ဓမ္မာ၊ အသင်္ခတာ ဓမ္မာ (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၇)၊ သဗ္ဗဉ္စ ရူပံ အသင်္ခတာ စ ဓာတူ’’တိအာဒီဟိ (ဓ။ သ။ ၁၁၉၂၊ ၁၁၉၈၊ ၁၂၀၀) အဘိဓမ္မပဒေသေဟိ စ ပရမတ္ထဘာဝေနေဝ ဒေသိတံ။ န ဟိ သဘာဝဝိရဟိတဿ အဘာဝမတ္တဿ ဂမ္ဘီရာသင်္ခတာဒိဘာဝေါ အဗျာကတဓမ္မာဒိဘာဝေါ စ ယုတ္တော၊ ဝုတ္တော စ သော။ တသ္မာ န အဘာဝမတ္တံ နိဗ္ဗာနံ။

အပိ စာယံ အဘာဝဝါဒီ ဧဝံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော – ယဒိ ကိလေသာဘာဝေါ နိဗ္ဗာနံ၊ သွာယမဘာဝေါ ဧကော ဝါ သိယာ အနေကော ဝါ? ယဒိ ဧကော၊ ဧကေနေဝ မဂ္ဂေန ကတော သစ္ဆိကတော စ ဟောတီတိ ဥပရိမာနံ မဂ္ဂါနံ နိရတ္ထကတာ အာပဇ္ဇတိ။ န ဟိ ဧကံ အနေကေဟိ ကမ္မပ္ပဝတ္တေဟိ သာဓေတဗ္ဗံ ဒိဋ္ဌံ။ အထ သိယာ ဧကောဝ သော ကိလေသာဘာဝေါ၊ န ပန မဂ္ဂေဟိ ကာတဗ္ဗော၊ အထ ခေါ သစ္ဆိကာတဗ္ဗောတိ။ ဧဝံ သတိ သုဋ္ဌုတရံ မဂ္ဂဿ နိရတ္ထကတာ အာပဇ္ဇတိ ကိလေသာနံ အပ္ပဟာနတော။ အကရောန္တော စ မဂ္ဂေါ ကိလေသာဘာဝံ တဿ သစ္ဆိကိရိယာယ ကမတ္ထံ သာဓေယျ၊ အထ မဂ္ဂါနံ သံယောဇနတ္တယပ္ပဟာနာဒိပဋိနိယတကိစ္စတာယ ပဟာယကဝိဘာဂေန ကိလေသာဘာဝဘေဒေါ၊ ဧဝံ သတိ ဝိနာ သဘာဝဘေဒံ ဗဟုဘာဝေါ နတ္ထီတိ ဗဟုဘာဝတာပဒေသေနဿ သသဘာဝတာ အာပန္နာ။ အထာပိ သိယာ ‘‘ယေသံ အဘာဝေါ၊ တေသံ ဗဟုဘာဝေန ဗဟုဘာဝေါပစာရော’’တိ၊ ဧဝံ သတိ ယေသံ အဘာဝေါ၊ တေသံ သဘာဝတာယ သသဘာဝေါပစာရောပိ သိယာ။ တထာ တေသံ ကိလေသသင်္ခတာဒိတာယ ကိလေသသင်္ခတာဒိဘာဝါ စ သိယုံ၊ န စေတံ ယုတ္တန္တိ န တေသံ ဗဟုဘာဝေါပစာရော ယုတ္တော။ ဧကဘာဝေါပိ စဿ အသဘာဝတာယ ဧဝ ဝတ္တုံ န သက္ကာတိ စေ? န၊ အဘာဝသာမညတော၊ အဘာဝသာမညေန အဘေဒသမညာယ ဧကတ္တနိဒ္ဒေသော။ သတိ စ ဧကတ္တေ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဒေါသာနတိဝတ္တိ။

ဗဟုဘာဝေ စ သသဘာဝတာ သိဒ္ဓါ။ ယဒိပိ သိယာ ယထာ ဗဟုဘာဝေါ သသဘာဝတံ၊ ဧဝံ သာမညေန သသဘာဝတာ ဗဟုဘာဝံ န ဗျဘိစရေယျာတိ သသဘာဝပက္ခေပိ နိဗ္ဗာနဿ ဗဟုဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ? တံ န၊ ကသ္မာ? တထာ သာမညာဘေဒတော။ န ဟိ ဧဝံ ဝတ္တုံ လဗ္ဘာ ယထာ ခရဘာဝေါ သသဘာဝတံ န ဗျဘိစရတိ၊ ဧဝံ သသဘာဝတာပိ ခရဘာဝံ န ဗျဘိစရေယျာတိ။ ဧဝဉှိ သတိ တဒညသဗ္ဗဓမ္မာဘာဝပ္ပသင်္ဂေါ သိယာ၊ တသ္မာ ဗဟုဘာဝေါ သသဘာဝတာပေက္ခော၊ န သသဘာဝတာ ဗဟုဘာဝါပေက္ခာတိ န သသဘာဝဿ နိဗ္ဗာနဿ ဗဟုဘာဝါပတ္တိ။ ‘‘ဧကဉှိ သစ္စံ န ဒုတီယမတ္ထိ (သု။ နိ။ ၈၉၀၊ မဟာနိ။ ၁၁၉)၊ ဧကာ နိဋ္ဌာ န ပုထုနိဋ္ဌာ’’တိအာဒိဝစနတော။

အပိ စေတ္ထ ကိလေသာဘာဝေါ နာမ ရာဂါဒီနံ သမုစ္ဆေဒေါ အစ္စန္တပ္ပဟာနံ အနုပ္ပာဒနိရောဓော။ တဿ စ ဧကတ္တေ ဧကေနေဝ မဂ္ဂေန သာဓေတဗ္ဗတာ ကိစ္စဝိသေသာဘာဝတောတိ ဒဿနာဒိမဂ္ဂဝိဘာဂေါ န သိယာ။ ဣစ္ဆိတော စ သော ဩဓိသောဝ ကိလေသာနံ ပဟာတဗ္ဗတ္တာ။ သော စ မဂ္ဂဝိဘာဂေါ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ နာတိတိက္ခတိက္ခတိက္ခတရတိက္ခတမဘာဝေန ဧကသ္မိမ္ပိ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနယောဂျဘာဝေ သစ္ဆိကိရိယာဝိသေသေန ဟောတီတိ နိဗ္ဗာနဿ သသဘာဝတာယယေဝ ယုတ္တော။ အဘာဝေါ ပန ကိလေသာနံ မဂ္ဂေန ကာတဗ္ဗော သိယာ ‘‘မာ မဂ္ဂဿ နိရတ္ထကတာ အဟောသီ’’တိ၊ န သစ္ဆိကာတဗ္ဗော။ ကော ဟိ တဿ သဘာဝေါ၊ ယော တေန သစ္ဆိကရိယေယျ။ သော စ ကိလေသာဘာဝေါ ဧကေနေဝ မဂ္ဂေန သာဓေတဗ္ဗော သိယာ၊ န စတူဟိ ‘‘မာ စတုဘာဝနိဗ္ဗာနတာပတ္တိ၊ နိဗ္ဗာနဝိသေသာပတ္တိ စ အဟောသီ’’တိ။ တတော ဒဿနာဒိမဂ္ဂဝိဘာဂေါ န သိယာတိ သဗ္ဗံ အာဝတ္တတိ။

ယဒိ စ အဘာဝေါ ဘာဝဿ သိယာတိ တဿ ဘာဝဓမ္မတာ ဣစ္ဆိတာ၊ ဧဝံ သတိ ယထာ သင်္ခတဓမ္မဿ တဿ ဇရာမရဏာဒီနံ ဝိယ သင်္ခတဓမ္မတာပိ အာပန္နာ၊ ဧဝံ ဗဟူနံ ကိလေသာနံ ဓမ္မဿ တဿ ဗဟုဘာဝါဒိပ္ပသင်္ဂေါပိ ဒုန္နိဝါရောတိ အတံသဘာဝဿ အသင်္ခတဿေကဿ သသဘာဝဿ နိဗ္ဗာနဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ‘‘ရာဂက္ခယော ဒေါသက္ခယော မောဟက္ခယော’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၁၅၊ ၃၃၀) ဝုတ္တန္တိ? ခယေန အဓိဂန္တဗ္ဗတ္တာ။ ခယော ဟိ အရိယမဂ္ဂေါ။ ယထာဟ ‘‘ခယေ ဉာဏံ၊ အနုပ္ပာဒေ ဉာဏ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၁၄၂)။ တေန ရာဂါဒိက္ခယပရိယာယေန အရိယမဂ္ဂေန အဓိဂန္တဗ္ဗတော ‘‘ပရမတ္ထံ ဂမ္ဘီရံ နိပုဏံ ဒုဒ္ဒသံ ဒုရနုဗောဓံ နိဗ္ဗာနံ ရာဂါဒိက္ခယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ရာဂါဒိပ္ပဟာနမုခေန ဝါ တထာ ပတ္တဗ္ဗတော၊ ယထာ အညတ္ထာပိ ဝုတ္တံ ‘‘မဒနိမ္မဒ္ဒနော ပိပါသဝိနယော’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ဣတိဝု။ ၉၀)။

အပိစ ယထာ ပရိညေယျတာယ သဥတ္တရာနံ ကာမာနံ ရူပါနဉ္စ ပဋိပက္ခဘူတံ တဗ္ဗိဓုရသဘာဝံ နိဿရဏံ ပညာယတိ၊ ဧဝံ သသဘာဝါနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ သင်္ခတဓမ္မာနံ ပဋိပက္ခဘူတေန တဗ္ဗိဓုရသဘာဝေန နိဿရဏေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယဉ္စ တန္နိဿရဏံ၊ သာ အသင်္ခတာ ဓာတု။ ကိဉ္စ ဘိယျော – သင်္ခတဓမ္မာရမ္မဏံ ဝိပဿနာဉာဏံ အပိ အနုလောမဉာဏံ ကိလေသေ တဒင်္ဂဝသေန ပဇဟတိ၊ န သမုစ္ဆေဒဝသေန ပဇဟိတုံ သက္ကောတိ။ တထာ သမ္မုတိသစ္စာရမ္မဏံ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု ဉာဏံ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေနေဝ ကိလေသေ ပဇဟတိ၊ န သမုစ္ဆေဒဝသေန။ ဣတိ သင်္ခတဓမ္မာရမ္မဏဿ၊ သမ္မုတိသစ္စာရမ္မဏဿ စ ဉာဏဿ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနေ အသမတ္ထဘာဝတော တေသံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနကရဿ အရိယမဂ္ဂဉာဏဿ တဒုဘယဝိပရီတသဘာဝေန အာရမ္မဏေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ သာ အသင်္ခတာ ဓာတု။ တထာ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဇာတံ အဘူတံ အကတံ အသင်္ခတ’’န္တိ (ဥဒါ။ ၇၃၊ ဣတိဝု။ ၄၃) ဣဒံ နိဗ္ဗာနဿ ပရမတ္ထတော အတ္ထိဘာဝဇောတကံ ဝစနံ အဝိပရီတတ္ထံ ဘဂဝတာ ဘာသိတတ္တာ။ ယဉှိ ဘဂဝတာ ဘာသိတံ၊ တံ အဝိပရီတတ္ထံ ယထာ တံ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ၊ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ၊ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၇၇-၂၇၉၊ ထေရဂါ။ ၆၇၆-၆၇၈၊ နေတ္တိ။ ၅)၊ တထာ နိဗ္ဗာန-သဒ္ဒေါ ကတ္ထစိ ဝိသယေ ယထာဘူတပရမတ္ထဝိသယော ဥပစာရဝုတ္တိသဗ္ဘာဝတော သေယျထာပိ သီဟ-သဒ္ဒေါ။ အထ ဝါ အတ္ထေဝ ပရမတ္ထတော အသင်္ခတာ ဓာတု ဣတရတဗ္ဗိပရီတဝိမုတ္တိသဘာဝတ္တာ သေယျထာပိ ‘‘ပထဝီဓာတု ဝေဒနာ စာ’’တိ ဧဝမာဒီဟိ နယေဟိ ယုတ္တိတောပိ အသင်္ခတာယ ဓာတုယာ ပရမတ္ထတော အတ္ထိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပဉှပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ

၁၆၈။ ကိဉ္စီတိ ကိဉ္စိ အာရမ္မဏံ။ အာလမ္ဗနတောတိ အာရမ္မဏကရဏတော။

ပဉှပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာယတနဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။