📜

၃။ ဓာတုဝိဘင်္ဂေါ

၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၁၇၂။ ယဒိပိ ဓာတုသံယုတ္တာဒီသု ‘‘ဓာတုနာနတ္တံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ၊ ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓာတုနာနတ္တံ? စက္ခုဓာတု…ပေ… မနောဝိညာဏဓာတူ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၈၅) အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော အာဂတာ၊ တာ ပန အဘိဓမ္မေ စ အာဂတာတိ သာဓာရဏတ္တာ အဂ္ဂဟေတွာ သုတ္တန္တေသွေဝ အာဂတေ တယော ဓာတုဆက္ကေ ဂဟေတွာ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ ဝိဘတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗာ ဓာတုယောတိ အဋ္ဌာရသပိ။ သုညေ သဘာဝမတ္တေ နိရုဠှော ဓာတု-သဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အသမ္ဖုဋ္ဌဓာတူတိ စတူဟိ မဟာဘူတေဟိ အဗျာပိတဘာဝေါတိ အတ္ထော။

၁၇၃။ ပထဝီဓာတုဒွယန္တိ အဋ္ဌကထာယံ ပဒုဒ္ဓါရော ကတော၊ ပါဠိယံ ပန ‘‘ဒွေယ’’န္တိ အာဂစ္ဆတိ၊ အတ္ထော ပန ယထာဝုတ္တောဝ။ ဒွယန္တိ ပန ပါဌေ သတိ အယမ္ပိ အတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ ဒွေ အဝယဝါ ဧတဿာတိ ဒွယံ၊ ပထဝီဓာတူနံ ဒွယံ ပထဝီဓာတုဒွယံ၊ ဒွိန္နံ ပထဝီဓာတူနံ သမုဒါယောတိ အတ္ထော။ ဒွေ ဧဝ ဝါ အဝယဝါ သမုဒိတာ ဒွယံ၊ ပထဝီဓာတုဒွယန္တိ။ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ပထဝီဓာတု? ပထဝီဓာတုဒွယံ၊ ဧသာ ပထဝီဓာတူ’’တိ သင်္ခေပေန ဝိဿဇ္ဇေတိ။ အတ္ထိ အဇ္ဈတ္တိကာ အတ္ထိ ဗာဟိရာတိ ဧတ္ထ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရ-သဒ္ဒါ န အဇ္ဈတ္တိကဒုကေ ဝိယ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာယတနဝါစကာ၊ နာပိ အဇ္ဈတ္တတ္တိကေ ဝုတ္တေဟိ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ-သဒ္ဒေဟိ သမာနတ္ထာ၊ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓါနိန္ဒြိယဗဒ္ဓဝါစကာ ပန ဧတေ။ တေန ‘‘သတ္တသန္တာနပရိယာပန္နာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နိယကဇ္ဈတ္တာတိ စ န ပစ္စတ္တံ အတ္တနိ ဇာတတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗသတ္တသန္တာနေသု ဇာတတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တန္တိ ဝစနေန ဟိ သတ္တသန္တာနပရိယာပန္နတာယ အဇ္ဈတ္တိကဘာဝံ ဒဿေတိ၊ န ပါဋိပုဂ္ဂလိကတာယ။ သဘာဝါကာရတောတိ အာပါဒီဟိ ဝိသိဋ္ဌေန အတ္တနော ဧဝ သဘာဝဘူတေန ဂဟေတဗ္ဗာကာရေန။

ကေသာကက္ခဠတ္တလက္ခဏာတိ ကက္ခဠတာဓိကတာယ ဝုတ္တာ။ ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသောတိ ပထဝီကောဋ္ဌာသမတ္တော သုညောတိ အတ္ထော။ မတ္ထလုင်္ဂံ အဋ္ဌိမိဉ္ဇဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတန္တိ ဣဓ ဝိသုံ န ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣမိနာတိ ‘‘သေယျထိဒံ ကေသာ’’တိအာဒိနာ။ ကမ္မံ ကတွာတိ ပယောဂံ ဝီရိယံ အာယူဟနံ ဝါ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဘောဂကာမေန ကသိယာဒီသု ဝိယ အရဟတ္တကာမေန စ ဣမသ္မိံ မနသိကာရေ ကမ္မံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ။ ပုဗ္ဗပလိဗောဓာတိ အာဝါသာဒယော ဒီဃကေသာဒိကေ ခုဒ္ဒကပလိဗောဓေ အပရပလိဗောဓာတိ အပေက္ခိတွာ ဝုတ္တာ။

ဝဏ္ဏာဒီနံ ပဉ္စန္နံ ဝသေန မနသိကာရော ဓာတုပဋိကူလဝဏ္ဏမနသိကာရာနံ သာဓာရဏော ပုဗ္ဗဘာဂေါတိ နိဗ္ဗတ္တိတဓာတုမနသိကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘အဝသာနေ ဧဝံ မနသိကာရော ပဝတ္တေတဗ္ဗော’’တိ အာဟ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာတိ ကာရဏဿ စ ဖလဿ စ အဗျာပါရတာယ ဓာတုမတ္တတံ ဒဿေတိ။ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏာဒီနမ္ပိ ဧဝမေဝ အဗျာပါရတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ န ဟိ တာနိ၊ တေသဉ္စ ကာရဏာနိ အာဘုဇိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ကရောန္တိ စာတိ။ လက္ခဏဝသေနာတိ ‘‘ကက္ခဠံ ခရိဂတ’’န္တိအာဒိဝစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ဝေကန္တကံ ဧကာ လောဟဇာတိ။ နာဂနာသိကလောဟံ လောဟသဒိသံ လောဟဝိဇာတိ ဟလိဒ္ဒိဝိဇာတိ ဝိယ။ တိပုတမ္ဗာဒီဟိ မိဿေတွာ ကတံ ကရဏေန နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ကိတ္တိမလောဟံ။ မောရက္ခာဒီနိ ဧဝံနာမာနေဝေတာနိ။ သာမုဒ္ဒိကမုတ္တာတိ နိဒဿနမတ္တမေတံ၊ သဗ္ဗာပိ ပန မုတ္တာ မုတ္တာ ဧဝ။

၁၇၄။ အပ္ပေတီတိ အာပေါ၊ အာဗန္ဓနဝသေန သေသဘူတတ္တယံ ပါပုဏာတိ သိလေသတီတိ အတ္ထော။ ယူသဘူတောတိ ရသဘူတော။ ဝက္ကဟဒယယကနပပ္ဖာသာနိ တေမေန္တန္တိ ဧတ္ထ ယကနံ ဟေဋ္ဌာဘာဂပူရဏေန၊ ဣတရာနိ တေသံ ဥပရိ ထောကံ ထောကံ ပဂ္ဃရဏေန တေမေတိ။ ဟေဋ္ဌာ လေဍ္ဍုခဏ္ဍာနိ တေမယမာနေတိ တေမကတေမိတဗ္ဗာနံ အဗျာပါရသာမညနိဒဿနတ္ထာယေဝ ဥပမာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ န ဌာနသာမညနိဒဿနတ္ထာယ။ သန္နိစိတလောဟိတေန တေမေတဗ္ဗာနံ ကေသဉ္စိ ဟေဋ္ဌာ၊ ကဿစိ ဥပရိ ဌိတတဉှိ သတိပဋ္ဌာနဝိဘင်္ဂေ ဝက္ခတီတိ၊ ယကနဿ ဟေဋ္ဌာဘာဂေါ ‘‘ဌိတံ မယိ လောဟိတ’’န္တိ န ဇာနာတိ၊ ဝက္ကာဒီနိ ‘‘အမှေ တေမယမာနံ လောဟိတံ ဌိတ’’န္တိ န ဇာနန္တီတိ ဧဝံ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ယထာ ပန ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒေ နိယမော အတ္ထိ ‘‘ယေသံ မံသံ ကပ္ပတိ၊ တေသံ ခီရ’’န္တိ၊ ဧဝမိဓ နတ္ထိ။

၁၇၅။ တေဇနဝသေနာတိ နိသိတဘာဝေန တိက္ခဘာဝေန။ သရီရဿ ပကတိံ အတိက္ကမိတွာ ဥဏှဘာဝေါ သန္တာပေါ၊ သရီရဒဟနဝသေန ပဝတ္တော မဟာဒါဟော ပရိဒါဟော။ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ ယေန ဇီရီယတီတိ ဧကာဟိကာဒိဇရရောဂေန ဇီရီယတီတိပိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ သတဝါရံ တာပေတွာ ဥဒကေ ပက္ခိပိတွာ ဥဒ္ဓဋသပ္ပိ သတဓောတသပ္ပီတိ ဝဒန္တိ။ ရသသောဏိတမေဒမံသနှာရုအဋ္ဌိအဋ္ဌိမိဉ္ဇာ ရသာဒယော။ ကေစိ နှာရုံ အပနေတွာ သုက္ကံ သတ္တမဓာတုံ အဝေါစုန္တိ။ ပါကတိကောတိ ခေါဘံ အပ္ပတ္တော သဒါ ဝိဇ္ဇမာနော။ ပေတဂ္ဂိ မုခတော ဗဟိ နိဂ္ဂတောဝ ဣဓ ဂဟိတော။

၁၇၆။ ဝါယနဝသေနာတိ သဝေဂဂမနဝသေန၊ သမုဒီရဏဝသေန ဝါ။

၁၇၇။ ဣမိနာ ယသ္မိံ အာကာသေ…ပေ… တံ ကထိတန္တိ ဣဒံ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသဿ အကထိတတံ၊ အဇဋာကာသဿ စ ကထိတတံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။

၁၇၉။ သုခဒုက္ခာနံ ဖရဏဘာဝေါ သရီရဋ္ဌကဥတုဿ သုခဒုက္ခဖောဋ္ဌဗ္ဗသမုဋ္ဌာနပစ္စယဘာဝေန ယထာဗလံ သရီရေကဒေသသကလသရီရဖရဏသမတ္ထတာယ ဝုတ္တော၊ သောမနဿဒေါမနဿာနံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌစိတ္တဇသမုဋ္ဌာပနေန တထေဝ ဖရဏသမတ္ထတာယ။ ဧဝံ ဧတေသံ သရီရဖရဏတာယ ဧကဿ ဌာနံ ဣတရံ ပဟရတိ၊ ဣတရဿ စ အညန္တိ အညမညေန သပ္ပဋိပက္ခတံ ဒဿေတိ၊ အညမညပဋိပက္ခဩဠာရိကပ္ပဝတ္တိ ဧဝ ဝါ ဧတေသံ ဖရဏံ။ ဝတ္ထာရမ္မဏာနိ စ ပဗန္ဓေန ပဝတ္တိဟေတုဘူတာနိ ဖရဏဋ္ဌာနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဥဘယဝတော စ ပုဂ္ဂလဿ ဝသေန အယံ သပ္ပဋိပက္ခတာ ဒဿိတာ သုခဒဿနီယတ္တာ။

၁၈၁။ ကိလေသကာမံ သန္ဓာယာတိ ‘‘သင်္ကပ္ပော ကာမော ရာဂေါ ကာမော’’တိ (မဟာနိ။ ၁၊ စူဠနိ။ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈) ဧတ္ထ ဝုတ္တံ သင်္ကပ္ပံ သန္ဓာယာတိ အဓိပ္ပာယော။ သောပိ ဟိ ဝိဗာဓတိ ဥပတာပေတိ စာတိ ကိလေသသန္ထဝသမ္ဘဝတော ကိလေသကာမော ဝိဘတ္တော ကိလေသဝတ္ထုသမ္ဘဝတော ဝါ။ ကာမပဋိသံယုတ္တာတိ ကာမရာဂသင်္ခါတေန ကာမေန သမ္ပယုတ္တာ၊ ကာမပဋိဗဒ္ဓါ ဝါ။ အညေသု စ ကာမပဋိသံယုတ္တဓမ္မေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု ဝိတက္ကေယေဝ ကာမောပပဒေါ ဓာတုသဒ္ဒေါ နိရုဠှော ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိတက္ကဿ ကာမပ္ပသင်္ဂပ္ပဝတ္တိယာ သာတိသယတ္တာ။ ဧသ နယော ဗျာပါဒဓာတုအာဒီသု။ ပရဿ အတ္တနော စ ဒုက္ခာယနံ ဝိဟိံသာ။ ဝိဟိံသန္တီတိ ဟန္တုံ ဣစ္ဆန္တိ။

၁၈၂။ ဥဘယတ္ထ ဥပ္ပန္နောပိ အဘိဇ္ဈာသံယောဂေန ကမ္မပထဇနနတော အနဘိဇ္ဈာကမ္မပထဘိန္ဒနတော စ ကာမဝိတက္ကော ‘‘ကမ္မပထဘေဒေါ’’တိ ဝုတ္တော ။ ဗျာပါဒေါ ပနာတိ ဗျာပါဒဝစနေန ဗျာပါဒဝိတက္ကံ ဒဿေတိ။ သော ဟိ ဗျာပါဒဓာတူတိ။ တထာ ဝိဟိံသာယ ဝိဟိံသာဓာတုယာ စ ဗျာပါဒဝသေန ယထာသမ္ဘဝံ ပါဏာတိပါတာဒိဝသေန စ ကမ္မပထဘေဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဧတ္ထာတိ ဒွီသု တိကေသု။ သဗ္ဗကာမာဝစရသဗ္ဗကုသလသင်္ဂါဟကေဟိ ဣတရေ ဒွေ ဒွေ သင်္ဂဟေတွာ ကထနံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကကထာ။ ဧတ္ထာတိ ပန ဧတသ္မိံ ဆက္ကေတိ ဝုစ္စမာနေ ကာမဓာတုဝစနေန ကာမာဝစရာနံ နေက္ခမ္မဓာတုအာဒီနဉ္စ ဂဟဏံ အာပဇ္ဇတိ။

လဘာပေတဗ္ဗာတိ စက္ခုဓာတာဒိဘာဝံ လဘမာနာ ဓမ္မာ နီဟရိတွာ ဒဿနေန လဘာပေတဗ္ဗာ။ စရတိ ဧတ္ထာတိ စာရော၊ ကိံ စရတိ? သမ္မသနံ၊ သမ္မသနဿ စာရော သမ္မသနစာရော၊ တေဘူမကဓမ္မာနံ အဓိဝစနံ။

သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၁၈၃။ စက္ခုဿာတိ ဝိသေသကာရဏံ အသာဓာရဏသာမိဘာဝေန နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ တဉှိ ပုဂ္ဂလန္တရာသာဓာရဏံ နီလာဒိသဗ္ဗရူပသာဓာရဏဉ္စ။ ဝိဒဟတီတိ ဧဝံ ဧဝဉ္စ တယာ ပဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ ဝိနိယုဇ္ဇမာနံ ဝိယ ဥပ္ပာဒေတီတိ အတ္ထော။ ဝိဒဟတီတိ စ ဓာတုအတ္ထော ဧဝ ဝိသိဋ္ဌော ဥပသဂ္ဂေန ဒီပိတောတိ ဝိနာပိ ဥပသဂ္ဂေန ဓာတူတိ ဧသော သဒ္ဒေါ တမတ္ထံ ဝဒတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကတ္တုကမ္မဘာဝကရဏအဓိကရဏေသု ဓာတုပဒသိဒ္ဓိ ဟောတီတိ ပဉ္စပိ ဧတေ အတ္ထာ ဝုတ္တာ။ သုဝဏ္ဏရဇတာဒိဓာတုယော သုဝဏ္ဏာဒီနံ ဗီဇဘူတာ သေလာဒယော။

အတ္တနော သဘာဝံ ဓာရေန္တီတိ ဓာတုယောတိ ဧတ္ထာပိ ဓာတီတိ ဓာတူတိ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဓာတု-သဒ္ဒေါ ဧဝ ဟိ ဓာရဏတ္ထောပိ ဟောတီတိ။ ကတ္တုအတ္ထောပိ စာယံ ပုရိမေန အသဒိသောတိ နိဿတ္တသဘာဝမတ္တဓာရဏဉ္စ ဓာတု-သဒ္ဒဿ ပဓာနော အတ္ထောတိ ဝိသုံ ဝုတ္တော။ ဓာတုယော ဝိယ ဓာတုယောတိ ဧတ္ထ သီဟ-သဒ္ဒေါ ဝိယ ကေသရိမှိ နိရုဠှော ပုရိသေသု၊ သေလာဝယဝေသု နိရုဠှော ဓာတု-သဒ္ဒေါ စ စက္ခာဒီသု ဥပစရိတော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဉာဏဉ္စ ဉေယျဉ္စ ဉာဏဉေယျာနိ၊ တေသံ အဝယဝါ တပ္ပဘေဒဘူတာ ဓာတုယော ဉာဏဉေယျာဝယဝါ။ တတ္ထ ဉာဏပ္ပဘေဒါ ဓမ္မဓာတုဧကဒေသော၊ ဉေယျပ္ပဘေဒါ အဋ္ဌာရသာပီတိ ဉာဏဉေယျာဝယဝမတ္တာ ဓာတုယော ဟောန္တိ။ အထ ဝါ ဉာဏေန ဉာတဗ္ဗော သဘာဝေါ ဓာတုသဒ္ဒေန ဝုစ္စမာနော အဝိပရီတတော ဉာဏဉေယျော၊ န ဒိဋ္ဌိအာဒီဟိ ဝိပရီတဂ္ဂါဟကေဟိ ဉေယျောတိ အတ္ထော။ တဿ ဉာဏဉေယျဿ အဝယဝါ စက္ခာဒယော။ ဝိသဘာဂလက္ခဏာဝယဝေသု ရသာဒီသု နိရုဠှော ဓာတု-သဒ္ဒေါ တာဒိသေသု အညာဝယဝေသု စက္ခာဒီသု ဥပစရိတော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ရသာဒီသု ဝိယ ဝါ စက္ခာဒီသု နိရုဠှောဝ။ နိဇ္ဇီဝမတ္တဿေတံ အဓိဝစနန္တိ ဧတေန နိဇ္ဇီဝမတ္တပဒတ္ထေ ဓာတု-သဒ္ဒဿ နိရုဠှတံ ဒဿေတိ။ ဆ ဓာတုယော ဧတဿာတိ ဆဓာတုယော၊ ယော လောကေ ‘‘ပုရိသော’’တိ ဓမ္မသမုဒါယော ဝုစ္စတိ၊ သော ဆဓာတုရော ဆန္နံ ပထဝီအာဒီနံ နိဇ္ဇီဝမတ္တသဘာဝါနံ သမုဒါယမတ္တော၊ န ဧတ္ထ ဇီဝေါ ပုရိသော ဝါ အတ္ထီတိ အတ္ထော။

စက္ခာဒီနံ ကမော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တောတိ ဣဓ ဧကေကသ္မိံ တိကေ တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ ဓာတူနံ ကမံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဟေတုဖလာနုပုဗ္ဗဝဝတ္ထာနဝသေနာ’’တိ။ ဟေတုဖလာနံ အနုပုဗ္ဗဝဝတ္ထာနံ ဟေတုဖလဘာဝေါဝ။ တတ္ထ ဟေတူတိ ပစ္စယော အဓိပ္ပေတော။ ဖလန္တိ ပစ္စယုပ္ပန္နန္တိ အာဟ ‘‘စက္ခုဓာတူ’’တိအာဒိ။ မနောဓာတုဓမ္မဓာတူနဉ္စ မနောဝိညာဏဿ ဟေတုဘာဝေါ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗော၊ ဒွါရဘူတမနောဝသေန ဝါ တဿာ မနောဓာတုယာ။

သဗ္ဗာသံ ဝသေနာတိ ယထာဝုတ္တာနံ အာဘာဓာတုအာဒီနံ ပဉ္စတိံသာယ ဓာတူနံ ဝသေန။ အပရမတ္ထသဘာဝဿ ပရမတ္ထသဘာဝေသု န ကဒါစိ အန္တောဂဓတာ အတ္ထီတိ အာဟ ‘‘သဘာဝတော ဝိဇ္ဇမာနာန’’န္တိ။ စန္ဒာဘာသူရိယာဘာဒိကာ ဝဏ္ဏနိဘာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ရူပဓာတုယေဝ ဟိ အာဘာဓာတူ’’တိ။ ရူပါဒိပဋိဗဒ္ဓါတိ ရာဂဝတ္ထုဘာဝေန ဂဟေတဗ္ဗာကာရော သုဘနိမိတ္တန္တိ သန္ဓာယ ‘‘ရူပါဒယောဝါ’’တိ အဝတွာ ပဋိဗဒ္ဓဝစနံ အာဟ။ အသတိပိ ရာဂဝတ္ထုဘာဝေ ‘‘ကုသလဝိပါကာရမ္မဏာ သုဘာ ဓာတူ’’တိ ဒုတိယော ဝိကပ္ပော ဝုတ္တော။ ဝိဟိံသာဓာတု စေတနာ၊ ပရဝိဟေဌနဆန္ဒော ဝါ။ အဝိဟိံသာ ကရုဏာ။

ဥဘောပီတိ ဓမ္မဓာတုမနောဝိညာဏဓာတုယော။ ဟီနာဒီသု ပုရိမနယေန ဟီဠိတာ စက္ခာဒယော ဟီနာ၊ သမ္ဘာဝိတာ ပဏီတာ၊ နာတိဟီဠိတာ နာတိသမ္ဘာဝိတာ မဇ္ဈိမာတိ ခန္ဓဝိဘင်္ဂေ အာဂတဟီနဒုကတောယေဝ နီဟရိတွာ မဇ္ဈိမာ ဓာတု ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိညာဏဓာတု ယဒိပိ ဆဝိညာဏဓာတုဝသေန ဝိဘတ္တာ၊ တထာပိ ‘‘ဝိညာဏဓာတုဂ္ဂဟဏေန တဿာ ပုရေစာရိကပစ္ဆာစာရိကတ္တာ မနောဓာတု ဂဟိတာဝ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘ဝိညာဏဓာတု…ပေ… သတ္တဝိညာဏသင်္ခေပေါယေဝါ’’တိ။ အနေကေသံ စက္ခုဓာတုအာဒီနံ၊ တာသု စ ဧကေကိဿာ နာနပ္ပကာရတာယ နာနာဓာတူနံ ဝသေန အနေကဓာတုနာနာဓာတုလောကော ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘အဋ္ဌာရသဓာတုပ္ပဘေဒမတ္တမေဝါ’’တိ။

‘‘စက္ခုသောတဃာနဇိဝှာကာယမနောမနောဝိညာဏဓာတုဘေဒေနာ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ လိခိတံ။ တတ္ထ န စက္ခာဒီနံ ကေဝလေန ဓာတု-သဒ္ဒေန သမ္ဗန္ဓော အဓိပ္ပေတော ဝိဇာနနသဘာဝဿ ပဘေဒဝစနတော။ ဝိညာဏဓာတု-သဒ္ဒေန သမ္ဗန္ဓေ ကရိယမာနေ ဒွေ မနောဂဟဏာနိ န ကတ္တဗ္ဗာနိ။ န ဟိ ဒွေ မနောဝိညာဏဓာတုယော အတ္ထီတိ။ ‘‘စက္ခု…ပေ… ကာယမနောဝိညာဏမနောဓာတူ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ အတုလျယောဂေ ဒွန္ဒသမာသာဘာဝတော။ အယံ ပနေတ္ထ ပါဌော သိယာ ‘‘စက္ခု…ပေ… ကာယဝိညာဏမနောမနောဝိညာဏဓာတုဘေဒေနာ’’တိ။

ခန္ဓာယတနဒေသနာ သင်္ခေပဒေသနာ၊ ဣန္ဒြိယဒေသနာ ဝိတ္ထာရဒေသနာတိ တဒုဘယံ အပေက္ခိတွာ နာတိသင်္ခေပဝိတ္ထာရာ ဓာတုဒေသနာ။ အထ ဝါ သုတ္တန္တဘာဇနီယေ ဝုတ္တဓာတုဒေသနာ အတိသင်္ခေပဒေသနာ၊ အာဘာဓာတုအာဒီနံ အနေကဓာတုနာနာဓာတုအန္တာနံ ဝသေန ဒေသေတဗ္ဗာ အတိဝိတ္ထာရဒေသနာတိ တဒုဘယံ အပေက္ခိတွာ အယံ ‘‘နာတိသင်္ခေပဝိတ္ထာရာ’’တိ။

ဘေရီတလံ ဝိယ စက္ခုဓာတု သဒ္ဒဿ ဝိယ ဝိညာဏဿ နိဿယဘာဝတော။ ဧတာဟိ စ ဥပမာဟိ နိဇ္ဇီဝါနံ ဘေရီတလဒဏ္ဍာဒီနံ သမာယောဂေ နိဇ္ဇီဝါနံ သဒ္ဒါဒီနံ ဝိယ နိဇ္ဇီဝါနံ စက္ခုရူပါဒီနံ သမာယောဂေ နိဇ္ဇီဝါနံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ပဝတ္တီတိ ကာရဏဖလာနံ ဓာတုမတ္တတ္တာ ကာရကဝေဒကဘာဝဝိရဟံ ဒဿေတိ။

ပုရေစရာနုစရာ ဝိယာတိ နိဇ္ဇီဝဿ ကဿစိ ကေစိ နိဇ္ဇီဝါ ပုရေစရာနုစရာ ဝိယာတိ အတ္ထော။ မနောဓာတုယေဝ ဝါ အတ္တနော ခဏံ အနတိဝတ္တန္တီ အတ္တနော ခဏံ အနတိဝတ္တန္တာနံယေဝ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ အဝိဇ္ဇမာနေပိ ပုရေစရာနုစရဘာဝေ ပုဗ္ဗကာလာပရကာလတာယ ပုရေစရာနုစရာ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ သလ္လမိဝ သူလမိဝ တိဝိဓဒုက္ခတာသမာယောဂတော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာသာယေဝ ဒုက္ခံ အာသာဒုက္ခံ၊ အာသာဝိဃာတံ ဒုက္ခံ ဝါ။ သညာ ဟိ အဘူတံ ဒုက္ခဒုက္ခမ္ပိ သုဘာဒိတော သဉ္ဇာနန္တီ တံ အာသံ တဿာ စ ဝိဃာတံ အာသီသိတသုဘာဒိအသိဒ္ဓိယာ ဇနေတီတိ။ ကမ္မပ္ပဓာနာ သင်္ခါရာတိ ‘‘ပဋိသန္ဓိယံ ပက္ခိပနတော’’တိအာဒိမာဟ။ ဇာတိဒုက္ခာနုဗန္ဓနတောတိ အတ္တနာ နိဗ္ဗတ္တိယမာနေန ဇာတိဒုက္ခေန အနုဗန္ဓတ္တာ။ ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ ဟိ ဇာတိဒုက္ခန္တိ။ ပဒုမံ ဝိယ ဒိဿမာနံ ခုရစက္ကံ ဝိယ ရူပမ္ပိ ဣတ္ထိယာဒိဘာဝေန ဒိဿမာနံ နာနာဝိဓုပဒ္ဒဝံ ဇနေတိ။ သဗ္ဗေ အနတ္ထာ ရာဂါဒယော ဇာတိအာဒယော စ ဝိသဘူတာ အသန္တာ သပ္ပဋိဘယာ စာတိ တပ္ပဋိပက္ခဘူတတ္တာ အမတာဒိတော ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

မုဉ္စိတွာပိ အညံ ဂဟေတွာဝါတိ ဧတေန မက္ကဋဿ ဂဟိတံ သာခံ မုဉ္စိတွာပိ အာကာသေ ဌာတုံ အသမတ္ထတာ ဝိယ ဂဟိတာရမ္မဏံ မုဉ္စိတွာပိ အညံ အဂ္ဂဟေတွာ ပဝတ္တိတုံ အသမတ္ထတာယ မက္ကဋသမာနတံ ဒဿေတိ။ အဋ္ဌိဝေဓဝိဒ္ဓါပိ ဒမထံ အနုပဂစ္ဆန္တော ဒုဋ္ဌဿော အဿခဠုင်္ကော။ ရင်္ဂဂတော နဋော ရင်္ဂနဋော။

၁၈၄။ စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စာတိအာဒိနာ ဒွါရာရမ္မဏေသု ဧကဝစနဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသာ ဧကနာနာသန္တာနဂတာနံ ဧကသန္တာနဂတဝိညာဏပစ္စယဘာဝတော ဧကနာနာဇာတိကတ္တာ စ။

သဗ္ဗဓမ္မေသူတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗ-သဒ္ဒေါ အဓိကာရဝသေန ယထာဝုတ္တဝိညာဏသင်္ခါတေ အာရမ္မဏသင်္ခါတေ ဝါ ပဒေသသဗ္ဗသ္မိံ တိဋ္ဌတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မနောဝိညာဏဓာတုနိဒ္ဒေသေ ‘‘စက္ခုဝိညာဏဓာတုယာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓသမနန္တရာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဓာတု၊ မနောဓာတုယာပိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓသမနန္တရာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စိတ္တ’’န္တိ စက္ခုဝိညာဏဓာတာနန္တရံ မနောဓာတု ဝိယ မနောဓာတာနန္တရမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စိတ္တန္တိ ယာဝ အညာ မနောဓာတု ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တာဝ ပဝတ္တံ သဗ္ဗံ စိတ္တံ ဧကတ္တေန ဂဟေတွာ ဝုတ္တန္တိ ဧဝမ္ပိ အတ္ထော လဗ္ဘတိ။ ဧဝဉှိ သတိ မနောဝိညာဏဓာတာနန္တရံ ဥပ္ပန္နာယ မနောဓာတုယာ မနောဝိညာဏဓာတုဘာဝပ္ပသင်္ဂေါ န ဟောတိယေဝ။ ပဉ္စဝိညာဏဓာတုမနောဓာတုက္ကမနိဒဿနဉှိ တဗ္ဗိဓုရသဘာဝေန ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနေန စ ပရိစ္ဆိန္နဿ စိတ္တဿ မနောဝိညာဏဓာတုဘာဝဒဿနတ္ထံ၊ န အနန္တရုပ္ပတ္တိမတ္တေနာတိ တဗ္ဗိဓုရသဘာဝေ ဧကတ္တံ ဥပနေတွာ ဒဿနံ ယုဇ္ဇတိ။ အနုပနီတေပိ ဧကတ္တေ တဗ္ဗိဓုရသဘာဝေ ဧကသ္မိံ ဒဿိတေ သာမညဝသေန အညမ္ပိ သဗ္ဗံ တံ သဘာဝံ ဒဿိတံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပိ-သဒ္ဒေန မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ပိဏ္ဍနေ စ သတိ ‘‘မနောဝိညာဏဓာတုယာပိ သမနန္တရာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စိတ္တံ…ပေ… တဇ္ဇာ မနောဝိညာဏဓာတူ’’တိ မနောဝိညာဏဓာတုဂ္ဂဟဏေန ဘဝင်္ဂါနန္တရံ ဥပ္ပန္နံ မနောဓာတုစိတ္တံ နိဝတ္တိတံ ဟောတီတိ စေ? န၊ တဿာ မနောဝိညာဏဓာတုဘာဝါသိဒ္ဓိတော။ န ဟိ ယံ စောဒီယတိ၊ တဒေဝ ပရိဟာရာယ ဟောတီတိ။

မနောဓာတုယာပိ မနောဝိညာဏဓာတုယာပီတိ မနဒွယဝစနေန ဒွိန္နံ အညမညဝိဓုရသဘာဝတာ ဒဿိတာတိ တေနေဝ မနောဓာတာဝဇ္ဇနဿ မနောဝိညာဏဓာတုဘာဝေါ နိဝတ္တိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝုတ္တော ဟိ တဿ မနောဝိညာဏဓာတုဝိဓုရော မနောဓာတုသဘာဝေါ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မေသု ဝါ ပန ပဌမသမန္နာဟာရော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ။ သာ သဗ္ဗာပီတိ ဧတံ မုခမတ္တနိဒဿနံ။ န ဟိ ဇဝနပရိယောသာနာ ဧဝ မနောဝိညာဏဓာတု၊ တဒါရမ္မဏာဒီနိပိ ပန ဟောန္တိယေဝါတိ။ ဧဝံ ပဉ္စဝိညာဏဓာတုမနောဓာတုဝိသိဋ္ဌသဘာဝဝသေန သဗ္ဗံ မနောဝိညာဏဓာတုံ ဒဿေတွာ ပုန မနောဒွါရဝသေန သာတိသယံ ဇဝနမနောဝိညာဏဓာတုံ ဒဿေန္တော ‘‘မနဉ္စ ပဋိစ္စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ယဒိ ပန ဆန္နံ ဒွါရာနံ ဝသေန ဇဝနာဝသာနာနေဝ စိတ္တာနိ ဣဓ ‘‘မနောဝိညာဏဓာတူ’’တိ ဒဿိတာနီတိ အယမတ္ထော ဂယှေယျ၊ စုတိပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂါနံ အဂ္ဂဟိတတ္တာ သာဝသေသာ ဒေသနာ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ယထာဝုတ္တေန နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဆဒွါရိကစိတ္တေဟိ ဝါ သမာနလက္ခဏာနိ အညာနိပိ ‘‘မနောဝိညာဏဓာတူ’’တိ ဒဿိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ပဋိစ္စာတိ အာဂတဋ္ဌာနေတိ ဧတ္ထ ‘‘မနော စ နေသံ ဂေါစရဝိသယံ ပစ္စနုဘောတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၄၅၅) ဝိသုံ ကာတုံ ယုတ္တံ၊ ဣဓ ပန ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စာ’’တိအာဒီသု စ-သဒ္ဒေန သမ္ပိဏ္ဍေတွာ အာဝဇ္ဇနဿပိ စက္ခာဒိသန္နိဿိတတာကရဏံ ဝိယ မနဉ္စ ပဋိစ္စာတိ အာဂတဋ္ဌာနေ မနောဒွါရသင်္ခါတဘဝင်္ဂသန္နိဿိတမေဝ အာဝဇ္ဇနံ ကာတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပဉှပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ

ပဉှပုစ္ဆကံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပဉှပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဓာတုဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။