📜

၃။ ဓာတုဝိဘင်္ဂေါ

၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၁၇၂။ အဘိဓမ္မေစ အာဂတာတိ ဣမသ္မိံ ဓာတုဝိဘင်္ဂေ အဘိဓမ္မဘာဇနီယပဉှပုစ္ဆကေသု၊ နိက္ခေပကဏ္ဍဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂါဒီသု စ ဒေသနာရုဠှာ။ ယထာ ပန သုတ္တန္တေ အဘိဓမ္မေ စ အာဂတာ ခန္ဓာဒယော သုတ္တန္တေ ဒေသိတနိယာမေန ခန္ဓဝိဘင်္ဂါဒီသု သုတ္တန္တဘာဇနီယဝသေန ဝိဘတ္တာ၊ ဧဝမိဓာပိ စက္ခုဓာတာဒယော သုတ္တန္တဘာဇနီယဝသေန ဝိဘဇိတဗ္ဗာ သိယုံ။ တတ္ထ ခန္ဓာဒီနံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကော အဘိဓမ္မဒေသနာဝိသိဋ္ဌော သုတ္တန္တေ အာဂတော အညော ဒေသေတဗ္ဗာကာရော နတ္ထီတိ တေ ရူပက္ခန္ဓာဒိဝသေနေဝ သုတ္တန္တဘာဇနီယေ ဒေသိတာ၊ ဓာတူနံ ပန သော အတ္ထီတိ တေ တိဏ္ဏံ ဓာတုဆက္ကာနံ ဝသေန ဣဓ ဒေသိတာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သုတ္တန္တေသွေဝ…ပေ… ဝိဘတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သဗ္ဗာ ဓာတုယော ဆဟိ ဆဟိ ဓာတူဟိ သင်္ခိပိတွာ’’တိ။

ကထံ ပန ဆသု ဆသု ဓာတူသု အဋ္ဌာရသန္နံ ဓာတူနံ သမဝရောဓောတိ? သဘာဝနိဿယဒွါရာရမ္မဏသမ္ပယောဂသာမညတော။ တတ္ထ ပဌမဆက္ကေ တာဝ ပထဝီတေဇောဝါယောဓာတုယော သဘာဝတော ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတု။ အာပေါဓာတုအာကာသဓာတုယော ဓမ္မဓာတုဧကဒေသော။ ဝိညာဏဓာတု သတ္တဝိညာဏဓာတုယော။ စတုဓာတုဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ တဒါယတ္တဝုတ္တိကာ နိဿယာပဒေသေန၊ ဝိညာဏဓာတုယာ ဒွါရာရမ္မဏဘာဝေန ဝါ အဝသိဋ္ဌာ ရူပဓာတုယော သမဝရုဒ္ဓါ၊ ဝိညာဏဓာတုဂ္ဂဟဏေန တံသမ္ပယောဂတော ဓမ္မဓာတုဧကဒေသောတိ ဧဝံ သဗ္ဗဓာတုသမဝရောဓော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒုတိယေ ဆပိ ဓာတုယော သဘာဝတော၊ ဓမ္မာယတနေကဒေသော၊ တံသမ္ပယောဂတော သတ္တဝိညာဏဓာတုယော၊ ယထာရဟံ တေသံ နိဿယဒွါရာရမ္မဏဘာဝတော အဝသိဋ္ဌဓာတုယော သမဝရုဒ္ဓါ။ တတိယဆက္ကေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝမေတ္ထ ဆသု ဆသု ဓာတူသု အဋ္ဌာရသန္နံ ဓာတူနံ သမဝရောဓော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗာ ဓာတုယော ဆဟိ ဆဟိ ဓာတူဟိ သင်္ခိပိတွာ’’တိ။

သုညောတိ အတ္တသုညော၊ တေန သသဘာဝတာယ စ ဣဓ ဓာတုဝေါဟာရောတိ အာဟ ‘‘သုညေ သဘာဝမတ္တေ နိရုဠှော ဓာတုသဒ္ဒေါ’’တိ။ တံတံဘူတဝိဝိတ္တတာ ရူပပရိယန္တောဝ အာကာသောတိ ယေဟိ ဝိဝိတ္တော၊ ယေသဉ္စ ပရိစ္ဆေဒေါ၊ တေဟိ အသမ္ဖုဋ္ဌတာ တေသံ ဗျာပကဘာဝေ သတိ န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘စတူဟိ မဟာဘူတေဟိ အဗျာပိတဘာဝေါ’’တိ။ ပရိစ္ဆိန္နဝုတ္တီနိ ဟိ ဘူတာနီတိ။

၁၇၃။ အဝယဝဝိနိမုတ္တော သမုဒါယော နာမ ကောစိ နတ္ထီတိ ပုရိမတ္ထံ အသမ္ဘာဝေန္တော ‘‘ဒွေ ဧဝ ဝါ’’တိအာဒိနာ သမုဒါယေန ဝိနာ ဒုတိယတ္ထမာဟ။ ပစ္စတ္တံ အတ္တနိ ဇာတတန္တိ ပါဋိပုဂ္ဂလိကတံ။

ပါဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသောတိ ဝါ လောမာဒိဣတရကောဋ္ဌာသေဟိ အသမ္မိဿော ဝိသုံ ဧကော ပထဝီကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော။

ပယောဂန္တိ ဘာဝနာပယောဂံ။ ဝီရိယန္တိ ဘာဝနာနိပ္ဖာဒကံ ဥဿာဟံ။ အာယူဟနန္တိ တာဒိသံ စေတနံ။

ဓာတုပဋိက္ကူလဝဏ္ဏမနသိကာရာနန္တိ ဓာတုမနသိကာရပဋိက္ကူလမနသိကာရဝဏ္ဏမနသိကာရာနံ။ အဗျာပါရတာယာတိ ‘‘အဟမေတံ နိပ္ဖာဒေမိ၊ မမ ဧသာ နိပ္ဖာဒနာ’’တိ စေတနာရဟိတတာယ။ ကရောန္တီတိ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏာနိ ဥပ္ပာဒေန္တိ။

လက္ခဏဝသေနာတိ သဘာဝဝသေန။ သော ပန ယသ္မာ ပထဝီဓာတုယာ ကက္ခဠခရတာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ကက္ခဠံ ခရိဂတန္တိအာဒိဝစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။

ဝေကန္တကံ နာမ သဗ္ဗလောဟစ္ဆေဒနသမတ္ထံ လောဟံ။ တထာ ဟိ တံ ဝိကန္တတိ ဆိန္ဒတီတိ ဝိကန္တံ၊ ဝိကန္တမေဝ ဝေကန္တကန္တိ ဝုစ္စတိ။ လောဟသဒိသန္တိ လောဟာကာရံ လောဟမလံ ဝိယ ဃနသဟိတံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ တာပေတွာ တာဠိတံ ပန ဆိန္နံ ဆိန္နံ ဟုတွာ ဝိသရတိ၊ မုဒု မဋ္ဌံ ကမ္မနိယံ ဝါ န ဟောတိ၊ တေန ‘‘လောဟဝိဇာတီ’’တိ ဝုစ္စတီတိ။ တိပုတမ္ဗာဒီဟီတိ တိပုတမ္ဗေ မိဿေတွာ ကတံ ကံသလောဟံ၊ သီသတမ္ဗေ မိဿေတွာ ကတံ ဝဋ္ဋလောဟံ၊ ဇသဒတမ္ဗေ မိဿေတွာ ကတံ အာရကူဋံ။ ယံ ပန ကေဝလံ ဇသဒဓာတုဝိနိဂ္ဂတံ၊ ယံ ‘‘ပိတ္တလ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ၊ တံ ဣဓ နာဓိပ္ပေတံ၊ ယထာဝုတ္တမိဿကမေဝ ပန ဂဟေတွာ ‘‘ကိတ္တိမ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

နိဒဿနမတ္တန္တိ မုတ္တာနံ ဇာတိတော အနေကဘေဒတ္တာ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဟတ္ထိကုမ္ဘံ ဝရာဟဒါဌံ ဘုဇင်္ဂသီသံ ဝလာဟကူဋံ ဝေဏုပဗ္ဗံ မစ္ဆသိရော သင်္ခေါ သိပ္ပီတိ အဋ္ဌ မုတ္တာယောနိယော။ တတ္ထ ဟတ္ထိကုမ္ဘဇာ ပီတဝဏ္ဏာ ပဘာဟီနာ။ ဝရာဟဒါဌဇာ ဝရာဟဒါဌဝဏ္ဏာဝ။ ဘုဇင်္ဂသီသဇာ နီလာဒိဝဏ္ဏာ သုဝိသုဒ္ဓါ၊ ဝဋ္ဋလာ စ။ ဝလာဟကဇာ ဘာသုရာ ဒုဗ္ဗိဘာဂရူပါ ရတ္တိဘာဂေ အန္ဓကာရံ ဝိဓမန္တာ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဒေဝူပဘောဂါ ဧဝ ဟောန္တိ။ ဝေဏုပဗ္ဗဇာ ကာရဖလသမာနဝဏ္ဏာ၊ န ဘာသုရာ၊ တေ စ ဝေဠဝေါ အမနုဿဂေါစရေ ဧဝ ပဒေသေ ဇာယန္တိ။ မစ္ဆသီသဇာ ပါဌီနပိဋ္ဌိသမာနဝဏ္ဏာ၊ ဝဋ္ဋလာ၊ လဃဝေါ စ ဟောန္တိ ပဘာဝိဟီနာ၊ တေ စ မစ္ဆာ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေယေဝ ဇာယန္တိ။ သင်္ခဇာ သင်္ခေါရစ္ဆဝိဝဏ္ဏာ၊ ကောလပ္ပမာဏာပိ ဟောန္တိ ပဘာဝိဟီနာဝ။ သိပ္ပိဇာ ပန ပဘာဝိသေသယုတ္တာဝ ဟောန္တိ နာနာသဏ္ဌာနာ။ ဧဝံ ဇာတိတော အဋ္ဌဝိဓာသု မုတ္တာသု ယာ မစ္ဆသင်္ခသိပ္ပိဇာ၊ တာ သာမုဒ္ဒိကာ။ ဘုဇင်္ဂဇာပိ ကာစိ သာမုဒ္ဒိကာတိ ဝဒန္တိ၊ ဣတရာ အသာမုဒ္ဒိကာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သာမုဒ္ဒိကမုတ္တာတိ နိဒဿနမတ္တမေတံ၊ သဗ္ဗာပိ ပန မုတ္တာ မုတ္တာ ဧဝါ’’တိ။ ဗဟုလတော ဝါ အဋ္ဌကထာယံ ဧတံ ဝုတ္တံ ‘‘မုတ္တာတိ သာမုဒ္ဒိကမုတ္တာ’’တိ။ ဗဟုလဉှိ လောကေ သာမုဒ္ဒိကာဝ မုတ္တာ ဒိဿန္တိ။ တတ္ထာပိ သိပ္ပိဇာဝ၊ ဣတရာ ကဒါစိ ကာစီတိ။

၁၇၄။ ဣဓ နတ္ထိ နိယမော ကေဝလံ ဒြဝဘာဝဿေဝ အဓိပ္ပေတတ္တာ။

၁၇၅။ နိသိတဘာဝေနာတိ သန္တာပနာဒိဝသပ္ပဝတ္တေန တိခိဏဘာဝေန။ ဥသ္မာကာရဉှိ နိသာနံ ဣဓ နိသိတဘာဝေါ။ ပါကတိကောတိ သာဘာဝိကော ကာယုသ္မာတိ အဓိပ္ပေတော။ သဒါတိ သဗ္ဗကာလံ ယာဝ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ပဝတ္တတိ။ ပေတဂ္ဂိ နိဇ္ဈာမတဏှိကပေတဂ္ဂိ။ ဣဓာတိ ဗာဟိရတေဇောဓာတုကထာယံ။

၁၇၆။ ဝါယနံ ဗီဇနံ၊ တံ ပန ထာမသာ ပဝတ္တီတိ အာဟ ‘‘သဝေဂဂမနဝသေနာ’’တိ။ သမုဒီရဏံ အလ္လပရိသောသနံ၊ ဘူတသင်္ဃာတဿ ဒေသန္တရုပ္ပတ္တိဟေတုဘာဝေါ ဝါ။

၁၇၇။ ဘိတ္တိစ္ဆိဒ္ဒါဒိဝသေန လဗ္ဘမာနံ အဇဋာကာသံ နိဿာယေဝ ပရိစ္ဆေဒါကာသဿ ပရိကမ္မကရဏန္တိ အာဟ ‘‘အဇဋာကာသဿ စ ကထိတတ’’န္တိ။

၁၇၉။ သုခဒုက္ခဖောဋ္ဌဗ္ဗသမုဋ္ဌာပနပစ္စယဘာဝေနာတိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံ နိဗ္ဗတ္တကဘူတေန ပစ္စယဘာဝေန။ ကဿ ပန သော ပစ္စယဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘သရီရဋ္ဌကဥတုဿာ’’တိ ။ ပစ္စယဘာဝေနာတိ စ ဟေတုမှိ ကရဏဝစနံ။ တေန ဟိ ကာရဏဘူတေန သုခဒုက္ခဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံ ယထာဝုတ္တသမတ္ထတာ ဟောတီတိ။ ‘‘တထေဝါ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ယထာဗလံ သရီရေကဒေသသကလသရီရ’’န္တိ ဣဒံ အနုကဍ္ဎတိ။ ဧဝန္တိ အတ္တနော ဖလူပစာရသိဒ္ဓေန ဖရဏပ္ပကာရေန။ ဧတေသန္တိ သုခါဒီနံ။ ‘‘ဩဠာရိကပ္ပဝတ္တိ ဧဝ ဝါ ဖရဏ’’န္တိ ဣမိနာ နိရုပစာရံ ဧတေသံ ဖရဏဋ္ဌံ ဒဿေတိ။ ဥဘယဝတောတိ သုခဒုက္ခဝတော၊ သောမနဿဒေါမနဿဝတော စ၊ ဖရဏာဖရဏဋ္ဌာနဝတော ဝါ။

၁၈၁။ ဧတ္ထ ဝုတ္တံ သင်္ကပ္ပန္တိ ဧတသ္မိံ ‘‘သင်္ကပ္ပော ကာမော’’တိအာဒိကေ (မဟာနိ။ ၁၊ စူဠနိ။ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈) နိဒ္ဒေသပဒေသေ ဝုတ္တံ သင်္ကပ္ပံ။ တတ္ထ ဟိ ကိလေသကာမောဝ ‘‘သင်္ကပ္ပရာဂေါ ပုရိသဿ ကာမော’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၆။၆၃၊ ကထာ။ ၅၁၃) ဝိယ။ ဝတ္ထုကာမဿ တထာ တထာ သင်္ကပ္ပနတော ပရိကပ္ပနတော ‘‘သင်္ကပ္ပော’’တိ ဝုတ္တော၊ န ဝိတက္ကောတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ဋီကာယံ ပန ဝိတက္ကဝသေန အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘သောပိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတြာပိ ပုရိမော ဧဝတ္ထော အဓိပ္ပေတောတိ စေ၊ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော ပိ-သဒ္ဒေါ နိရတ္ထကော သိယာ၊ ‘‘ကိလေသသန္ထဝသမ္ဘဝတော’’တိ စ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ ပရတော စ ‘‘ဗျာပါဒဝစနေန ဗျာပါဒဝိတက္ကံ ဒဿေတီ’’တိ ဝက္ခတိ။ ကိလေသကာမော ဝိဘတ္တော ကိလေသသမ္ပယုတ္တတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ကာမပဋိဗဒ္ဓါတိ ဧတ္ထ ကာမ-သဒ္ဒေန ဝတ္ထုကာမာပိ သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

၁၈၂။ ဥဘယတ္ထ ဥပ္ပန္နောတိ သတ္တေသု၊ သင်္ခါရေသူတိ ဥဘယတ္ထ ဥပ္ပန္နော၊ သတ္တာကာရော၊ သင်္ခါရာကာရောတိ ဝါ အာရမ္မဏဿ ဥဘယာကာရဂ္ဂဟဏဝသေန ဥပ္ပန္နော။ ကမ္မပထဝိသေသော၊ ကမ္မပထဝိနာသကော စ ကမ္မပထဘေဒေါတိ ဒဿေတုံ ‘‘အဘိဇ္ဈာသံယောဂေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဝိဟိံသာယ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ ဒဿေတီတိ ယောဇနာ။ ဝိဟိံသာယာတိ စ ဝိဟိံသာဝစနေနာတိ အတ္ထော။ ယထာသမ္ဘဝံ ပါဏာတိပါတာဒိဝသေနာတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဒိန္နာဒါနမုသာဝါဒပေသုညဖရုသဝါစာသမ္ဖပ္ပလာပေ သင်္ဂဏှာတိ။ သဗ္ဗ…ပေ… သင်္ဂါဟကေဟိ ကာမနေက္ခမ္မဓာတူဟိ။ ဒွေ ဒွေတိ ဗျာပါဒဝိဟိံသာဓာတုယော၊ အဗျာပါဒအဝိဟိံသာဓာတုယော စ။ ‘‘ဧတ္ထာတိ ပနာ’’တိအာဒိနာ သံကိလေသဝေါဒါနာနံ သင်္ကရဘာဝဿ အနိဋ္ဌာပဇ္ဇနဿ စ ဒဿနေန ပုရိမံယေဝ အတ္ထံ ဗျတိရေကမုခေန သမ္ပာဒေတိ။

သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၁၈၃။ အာဝေဏိကတ္ထော အတိသယတ္ထော စ ဝိသေသသဒ္ဒေါ ဟောတီတိ တဒုဘယံ ဒဿေတုံ ‘‘ပုဂ္ဂလန္တရာသာဓာရဏံ၊ နီလာဒိသဗ္ဗရူပသာဓာရဏဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အသာဓာရဏကာရဏေနာပိ ဟိ နိဒ္ဒေသော ဟောတိ ယထာ ‘‘ဘေရိသဒ္ဒေါ၊ ယဝင်္ကုရော’’တိ။ အတိသယကာရဏေနပိ ယထာ ‘‘အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ကမ္မသမာဒါနာနံ ဌာနသော ဟေတုသော ဝိပါကံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ (ကထာ။ ၃၅၅၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၄၄)။ ဓာတုအတ္ထော ဧဝါတိ ‘‘ဓာတု’’ဣတိ ဣမဿ ဓာတုသဒ္ဒဿေဝ အတ္ထော။ ဓာတုဝစနီယော ဟိ အတ္ထော ဥပသဂ္ဂေန ဇောတီယတိ။

ပုရိမေန အသဒိသော ဝိဓာနဓာရဏတ္ထာနံ ပါကဋော ဘေဒေါတိ။ ဝိသဘာဂလက္ခဏာ ဝိသဒိသသဘာဝါ အဝယဝါ ဘာဂါ၊ တေသု။

ယထာသမ္ဘဝန္တိ ကိရိယာမနောဓာတု ဥပနိဿယကောဋိယာ၊ ဝိပါကမနောဓာတု ဝိပါကမနောဝိညာဏဿ အနန္တရာဒိနာပိ၊ ဣတရဿ သဗ္ဗာပိ ဥပနိဿယကောဋိယာဝ။ ဓမ္မဓာတု ပန ဝေဒနာဒိကာ သဟဇာတာ သဟဇာတာဒိနာ၊ အသဟဇာတာ အနန္တရာဒိနာ၊ ဥပနိဿယေန အာရမ္မဏာဒိနာ စ မနောဝိညာဏဿ ပစ္စယောတိ ဧဝံ မနောဓာတုဓမ္မဓာတူနံ မနောဝိညာဏဿ ဟေတုဘာဝေါ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဒွါရဘူတမနောပိ သုတ္တေ ‘‘မနောဓာတူ’’တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ဒွါရဘူတမနောဝသေန ဝါ’’တိ။ တဿာ မနောဓာတုယာ မနောဝိညာဏဿ ဟေတုဘာဝေါ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။

ပုရိမနယေနာတိ ဝိသေသနံ ဒုတိယနယဿ ဟီနတ္တိကဝသေနေဝ ဝိဘတ္တတ္တာ။ နာနာဓာတူနဉ္စ စက္ခုဓာတုအာဒီနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

န ဟိ ဒွေ မနောဝိညာဏဓာတုယော သန္တိ အဋ္ဌာရသဓာတုဝိဘာဂဒဿနေတိ အဓိပ္ပာယော။ ခန္ဓာယတနဓာတိန္ဒြိယာနံယေဝ ဝသေန သင်္ခေပါဒိဝိဘာဂဒဿနံ တေသံ ဗဟုလံ ပရိညေယျဓမ္မသင်္ဂဏှနတော။ သစ္စဒေသနာ ပန အတိသံခိတ္တဘာဝတောယေဝေတ္ထ ဗဟိကတာ။

နိဇ္ဇီဝဿာတိအာဒိ ဝိသေသတော သတ္တသုညတာဒီပနတ္ထာ ဓာတုဒေသနာတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ပုရိမနယော အညေသမ္ပိ ကမဝုတ္တီနံ ဓာတူနံ သမ္ဘဝတီတိ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တောတိ ‘‘မနောဓာတုယေဝ ဝါ’’တိအာဒိနာ ဒုတိယနယော ဝုတ္တော။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇမာနေပိ ပုရေစရာနုစရဘာဝေတိ ပုရေစရာနုစရာဘိသန္ဓိယာ အဘာဝေပိ ကေဝလံ အနန္တရပုဗ္ဗကာလအနန္တရာပရကာလတာယ မနောဓာတု ပုရေစရာနုစရာ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ ဝုတ္တာ။

‘‘အညံ အဂ္ဂဟေတွာ ပဝတ္တိတုံ အသမတ္ထတာယာ’’တိ ဧတေန ဝိညာဏဿ ဧကန္တသာရမ္မဏတာဒဿနေန ‘‘အာရမ္မဏေန ဝိနာ သယမေဝ နီလာဒိအာဘာသံ စိတ္တံ ပဝတ္တတီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တိတံ ဝိညာဏဝါဒံ ပဋိသေဓေတိ။

၁၈၄။ ဧကနာနာသန္တာနဂတာနန္တိ ဧကသန္တာနဂတာနံ အဘိန္နသန္တာနဂတာနံ ဒွါရာနံ၊ နာနာသန္တာနဂတာနံ ဘိန္နသန္တာနဂတာနံ အာရမ္မဏာနန္တိ ယောဇနာ။ ဧကနာနာဇာတိကတ္တာတိ စက္ခာဒိဧကေကဇာတိကတ္တာ ဒွါရာနံ၊ နီလာဒိအနေကဇာတိကတ္တာ အာရမ္မဏာနံ။

စက္ခာဒိ ဧကမ္ပိ ဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ရူပါဒိ ပန အနေကမေဝ သံဟတန္တိ ဣမဿ ဝါ အတ္ထဝိသေသဿ ဒဿနတ္ထံ စက္ခုရူပါဒီသု ဝစနဘေဒေါ ကတော။ ကိံ ပန ကာရဏံ စက္ခာဒိ ဧကမ္ပိ ဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ရူပါဒိ ပန အနေကမေဝါတိ? ပစ္စယဘာဝဝိသေသတော။ စက္ခု ဟိ စက္ခုဝိညာဏဿ နိဿယပုရေဇာတဣန္ဒြိယဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယေဟိ ပစ္စယော ဟောန္တံ အတ္ထိဘာဝေနေဝ ဟောတိ တသ္မိံ သတိ တဿ ဘာဝတော၊ အသတိ အဘာဝတော၊ ယတော တံ အတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေဟိဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဝုစ္စတီတိ။ တံနိဿယတာ စဿ န ဧကဒေသေန အလ္လီယနဝသေန ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ အရူပဘာဝတော၊ အထ ခေါ ဂရုရာဇာဒီသု သိဿရာဇပုရိသာဒီနံ ဝိယ တပ္ပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတာယ။ ဣတရေ စ ပစ္စယာ တေန တေန ဝိသေသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သွာယံ ပစ္စယဘာဝေါ န ဧကသ္မိံ န သမ္ဘဝတီတိ ဧကမ္ပိ စက္ခု စက္ခုဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ပါဠိယံ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စာ’’တိ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော။

ရူပံ ပန ယဒိပိ စက္ခု ဝိယ ပုရေဇာတအတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေဟိ ပစ္စယော ဟောတိ ပုရေတရံ ဥပ္ပန္နံ ဟုတွာ ဝိဇ္ဇမာနက္ခဏေယေဝ ဥပကာရကတ္တာ၊ တထာပိ အနေကမေဝ သံဟတံ ဟုတွာ ပစ္စယော ဟောတိ အာရမ္မဏဘာဝတော။ ယဉှိ ပစ္စယဓမ္မံ သဘာဝဘူတံ၊ ပရိကပ္ပိတာကာရမတ္တံ ဝါ ဝိညာဏံ ဝိဘာဝေန္တံ ပဝတ္တတိ၊ တဒညေသဉ္စ သတိပိ ပစ္စယဘာဝေ သော တဿ သာရမ္မဏသဘာဝတော ယံ ကိဉ္စိ အနာလမ္ဗိတွာ ပဝတ္တိတုံ အသမတ္ထဿ ဩလုဗ္ဘ ပဝတ္တိကာရဏတာယ အာလမ္ဗနီယတော အာရမ္မဏံ နာမ။ တဿ ယသ္မာ ယထာ ယထာ သဘာဝူပလဒ္ဓိ ဝိညာဏဿ အာရမ္မဏပစ္စယလာဘော၊ တသ္မာ စက္ခုဝိညာဏံ ရူပံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တမာနံ တဿ သဘာဝံ ဝိဘာဝေန္တမေဝ ပဝတ္တတိ။ သာ စဿ ဣန္ဒြိယာဓီနဝုတ္တိကဿ အာရမ္မဏသဘာဝူပလဒ္ဓိ န ဧကဒွိကလာပဂတဝဏ္ဏဝသေနေဝ ဟောတိ၊ နာပိ ကတိပယကလာပဝဏ္ဏဝသေန၊ အထ ခေါ အာဘောဂါနုရူပံ အာပါထဂတဝဏ္ဏဝသေနာတိ အနေကမေဝ ရူပံ သံဟစ္စကာရိတာယ ဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ ‘‘ရူပေ စာ’’တိ ဗဟုဝစနေန နိဒ္ဒိသိ။

ယံ ပန ‘‘ရူပါယတနံ စက္ခုဝိညာဏဓာတုယာ၊ တံသမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ ဓမ္မာနံ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁) ဝုတ္တံ၊ တံ ကထန္တိ? တမ္ပိ ယာဒိသံ ရူပါယတနံ စက္ခုဝိညာဏဿ အာရမ္မဏပစ္စယော၊ တာဒိသမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကီဒိသံ ပန တန္တိ? သမုဒိတန္တိ ပါကဋောယမတ္ထော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ယဒေကေ ဝဒန္တိ ‘‘အာယတနသလ္လက္ခဏဝသေန စက္ခုဝိညာဏာဒယော သလ္လက္ခဏာရမ္မဏာ၊ န ဒဗျသလ္လက္ခဏဝသေနာ’’တိ၊ တံ ယုတ္တမေဝ ဟောတိ။ န စေတ္ထ သမုဒါယာရမ္မဏတာ အာသင်္ကိတဗ္ဗာ သမုဒါယာဘောဂဿေဝ အဘာဝတော၊ သမုဒိတာ ပန ဝဏ္ဏဓမ္မာ အာရမ္မဏပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ကထံ ပန ပစ္စေကံ အသမတ္ထာ သမုဒိတာ အာရမ္မဏာ ဟောန္တိ၊ န ဟိ ပစ္စေကံ ဒဋ္ဌုံ အသက္ကောန္တာ အန္ဓာ သမုဒိတာ ပဿန္တီတိ? နယိဒမေကန္တိကံ ဝိသုံ အသမတ္ထာနံ သိဝိကာဝဟနာဒီသု သမတ္ထတာယ ဒဿနတော။ ကေသာဒီနဉ္စ ယသ္မိံ ဌာနေ ဌိတာနံ ပစ္စေကံ ဝဏ္ဏံ ဂဟေတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ သမုဒိတာနံ တံ ဂဟေတုံ သက္ကာတိ ဘိယျောပိ တေသံ သံဟစ္စကာရိတာ ပရိဗျတ္တာ။ ဧတေန ကိံ စက္ခုဝိညာဏဿ ပရမာဏုရူပံ အာရမ္မဏံ၊ ဥဒါဟု တံသမုဒါယောတိအာဒိကာ စောဒနာ ပဋိက္ခိတ္တာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘သောတဉ္စ ပဋိစ္စ သဒ္ဒေ စာ’’တိအာဒီသုပိ အယမေဝ နယော။

ဧဝမ္ပိအတ္ထော လဗ္ဘတီတိ ‘‘မနောဓာတုယာပီ’’တိ ပိ-သဒ္ဒေန န ကေဝလံ ဇဝနပရိယောသာနာ မနောဝိညာဏဓာတုယေဝ သမ္ပိဏ္ဍီယတိ၊ အထ ခေါ တဒါရမ္မဏဘဝင်္ဂသင်္ခါတာပိ သမ္ပိဏ္ဍီယတီတိ ဧဝမ္ပိ အတ္ထော လဗ္ဘတိ၊ သမ္ဘဝတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သတီတိ ဧဝံ အညမနောဓာတုပ္ပဝတ္တိယာ ဩရံ ပဝတ္တစိတ္တာနံ မနောဝိညာဏဓာတုတာဒဿနေ သတိ။ သတိပိ မနသော သမ္ဘူတဘာဝေ မနောဓာတုယာ မနောဝိညာဏဓာတုဘာဝပ္ပသင်္ဂေါ န ဟောတိယေဝ တံသဘာဝဿေဝ မနောဝိညာဏဓာတုဘာဝေန နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ။ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ ‘‘ပဉ္စဝိညာဏဓာတုမနောဓာတူ’’တိအာဒိနာ ပါကဋတရံ ကရောတိ။ တဗ္ဗိဓုရသဘာဝေနာတိ ပဉ္စဝိညာဏဓာတူဟိ ဝိသဒိသသဘာဝေန။ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနေန စာတိ မနောဓာတုကိရိယမနောဝိညာဏဓာတုအာဒီဟိ ပရိစ္ဆိန္နေန ဥပ္ပဇ္ဇနဋ္ဌာနေန စ။ ဣဒါနိ ဧကတ္တဂ္ဂဟဏံ ဝိနာပိ ယထာဝုတ္တဿ အတ္ထဿ သမ္ဘဝံ ဒဿေတုံ ‘‘အနုပနီတေပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သာမညဝသေနာတိ သဒိသတာဝသေန။ တဿာတိ ဘဝင်္ဂါနန္တရံ ဥပ္ပန္နစိတ္တဿ။ အမနောဝိညာဏဓာတုဘာဝါသိဒ္ဓိတောတိ မနောဓာတုဘာဝါသိဒ္ဓိတော။ န ဟိ ‘‘မနောဝိညာဏဓာတုယာပိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓသမနန္တရံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စိတ္တံ…ပေ… တဇ္ဇာ မနောဝိညာဏဓာတူ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ ဘဝင်္ဂါနန္တရံ ဥပ္ပန္နစိတ္တဿ မနောဓာတုဘာဝံ သာဓေတိ။ သိဒ္ဓေ ဟိ မနောဓာတုဘာဝေ တံ တဿ နိဝတ္တကံ သိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ မနောဝိညာဏဓာတုယာ ပန ဥပ္ပန္နဿ စိတ္တဿ မနောဝိညာဏဓာတုဘာဝဒီပကံ ဝစနံ တာဒိသာယ မနောဓာတုယာပိ မနောဝိညာဏဓာတုဘာဝမေဝ ဒီပေယျာတိ ကထံ တဿာ နိဝတ္တကံ သိယာတိ အာဟ ‘‘န ဟိ ယံ စောဒီယတိ၊ တဒေဝ ပရိဟာရာယ ဟောတီ’’တိ။

ယဒိ ဧဝံ ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇနဿ မနောဝိညာဏဓာတုဘာဝါပတ္တိ ဧဝါတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘မနောဓာတုယာပီ’’တိအာဒိ။ ပဉ္စဝိညာဏေဟိ မနောဓာတူဟိ စ ဝိသိဋ္ဌော သဘာဝေါ ပဉ္စဝိညာဏ…ပေ… သဘာဝေါ၊ တဿ ဝသေန။ စုတိပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂါနန္တိ တဒါရမ္မဏမ္ပိ ဘဝင်္ဂန္တောဂဓံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဇဝနာဝသာနာနီတိ ဝါ ဇဝနာရမ္မဏတ္တာ တဒါရမ္မဏမ္ပိ ဂဟိတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဆဒွါရိကစိတ္တေဟိ ဝါ’’တိအာဒိ။

ဝိသုံ ကာတုံ ယုတ္တန္တိ အာဝဇ္ဇနမ္ပိ ယဒိပိ ရူပါဒိဝိသယံ ဟောတိ၊ ဇဝနံ ဝိယ အာရမ္မဏရသာနုဘဝနံ ပန န ဟောတီတိ ဧဒိသေ ဌာနေ ဝိသုံ ကာတဗ္ဗမေဝ။ မနောစာတိ စ-သဒ္ဒေါ ‘‘မနဉ္စ ပဋိစ္စာ’’တိအာဒီသု ဝိယ န သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော၊ အထ ခေါ ဗျတိရေကတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပဉှပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ

ဟေဋ္ဌာဝုတ္တနယတ္တာတိ ဓမ္မဓာတုမနောဝိညာဏဓာတူနံ ‘‘ပဉ္စပဏ္ဏာသ ကာမာဝစရဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ရဇ္ဇန္တဿာ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၅၀၊ ၁၆၈) ပရိတ္တာရမ္မဏာဒိဘာဝေ ဒဿိယမာနေ ‘‘စိတ္တုပ္ပာဒရူပဝသေန တံ တံ သမုဒါယံ ဧကေကံ ဓမ္မံ ကတွာ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ မူလဋီ။ ၁၅၀) တဒတ္ထဿ ခန္ဓဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာဒီသု ဝုတ္တနယတ္တာ။

ပဉှပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဓာတုဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။