📜

၄။ သစ္စဝိဘင်္ဂေါ

၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

ဥဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၈၉။ သစ္စဝိနိမုတ္တံ ¶ ¶ နတ္ထိ ပဝတ္တိနိဝတ္တိတဒုဘယဟေတုသန္ဒဿနဝသေန ပဝတ္တနတော။ သစ္စေသု ကမတီတိ သစ္စေသု ဝိသယဘူတေသု ပဝတ္တတိ။ ဒေသေတဗ္ဗတ္ထဝိသယာ ဟိ ဒေသနာတိ။ ဧတေသု ကမတီတိ ဧတေသု အရိယသစ္စေသု ပရိညာဒိကိစ္စသာဓနဝသေန ပဝတ္တတိ။ ‘‘သီလသမာဓိပညာသင်္ခါတ’’န္တိ ဝုတ္တံ အတ္ထသဘာဝံ ကမနကိရိယာယ ကတ္တုဘာဝေန ဂဟိတန္တိ ပါကဋတရံ ကတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ကိံ ကမတီ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ တဗ္ဗောဟာရေနာတိ တဒုပစာရေန။ ဧတေန နိပ္ပရိယာယေန အတ္ထသဘာဝံ သာသနံ၊ ပရိယာယေန ဝစနသဘာဝန္တိ ဒဿေတိ။

တံသဘာဝါတိ ဒုက္ခာဒိသဘာဝါ။ အမုသာသဘာဝါတိ ဗာဓနာဒိဘာဝေန ဘူတသဘာဝါ။ အညာကာရရဟိတာတိ အဗာဓနာဒိအာကာရဝိဝိတ္တာ။ ဒွိဓာတိ ဒုက္ခဒုက္ခတာတန္နိမိတ္တတာဟိ။ ရာဂါဒိကိလေသပရိဠာဟော ကိလေသဒါဟော။ သန္တာနဿ အဝိပ္ဖာရိကတာကရဏံ ပုဂ္ဂလဟိံသနံ။ အတ္တနော ဧဝ တိခိဏဘာဝေါတိ သင်္ခတဓမ္မဿ အတ္တနော သဘာဝေနေဝ ရုဇာဝဟတိက္ခဘာဝေါ။ သရသေနေဝါတိ သဘာဝေနေဝ။ သမ္ပိဏ္ဍကဿ သမုဒယဿ၊ ကိလေသသန္တာပရဟိတဿ မဂ္ဂဿ၊ အဝိပရိဏာမဿ နိရောဓဿ ဒဿနေန ယထာသင်္ချံ ဒုက္ခဿ သင်္ခတသန္တာပဝိပရိဏာမဋ္ဌာ အာဝိ ဘဝန္တီတိ အာဟ ‘‘ဣတရေ ယထာက္ကမံ သမုဒယမဂ္ဂနိရောဓဒဿနေဟိ အာဝိဘဝနာကာရာ’’တိ။ ဗျာပေတွာတိ ဘဝါဒီသု နာနာရမ္မဏေသု စ ဝိသဋာ ဟုတွာ။ အနေကတ္ထတ္တာ ဓာတူနံ ‘‘ဦဟနံ ရာသိကရဏ’’န္တိ ဝတွာ ပုန တဒတ္ထံ ဝိဝရတိ ‘‘ဒုက္ခနိဗ္ဗတ္တန’’န္တိ။ ဧကဝေါကာရဘဝေပိ ဟိ ရာသိဘူတမေဝ ဒုက္ခံ နိဗ္ဗတ္တတိ အနေကဓမ္မသမူဟတော ¶ ၊ ပဂေဝ စတုပဉ္စဝေါကာရဘဝေသု။ ဧတ္ထ စ ဗျာပနတ္ထံ အာကာရံ၊ တဿ စ ယ-ကာရာဂမံ ကတွာ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထံ အာယူဟနန္တိ ပဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နိဒဒါတီတိ ဒုက္ခဿ ဧကန္တကာရဏတ္တာ တံ နိဒဿေန္တံ ဝိယ ဇနေတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဒံ တံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဒုက္ခ…ပေ… အာဝိ ဘဝတိ ရောဂဒဿနေန ဝိယ ရောဂနိဒါနံ။ သံယောဂ…ပေ… ဒဿနေဟီတိ သံယောဂဋ္ဌော ဝိသံယောဂသဘာဝဿ နိရောဓဿ၊ ပလိဗောဓဋ္ဌော နိယျာနသဘာဝဿ မဂ္ဂဿ ဒဿနေန အာဝိ ဘဝတီတိ အတ္ထော။ တေတိ သံယောဂပလိဗောဓဋ္ဌာ။

ဧတ္ထာတိ ¶ ဧတသ္မိံ အာရမ္မဏဘူတေ သတိ။ သမုဒယတော ဝိဝေကော ဝိဝေကဋ္ဌော။ နိရောဓော စ တဏှာက္ခယဘာဝတော သမုဒယတော ဝိဝိတ္တော၊ တသ္မာ အဝိဝေကဘူတဿ သမုဒယဿ ဒဿနေန နိရောဓဿ ဝိဝေကဋ္ဌော အာဝိ ဘဝတိ၊ နိဗ္ဗာနာဓိဂမဟေတုဘူတဿာပိ မဂ္ဂဿ သပ္ပစ္စယတာယ သင်္ခတဘာဝံ ပဿတော အပ္ပစ္စယဿ နိရောဓဿ အသင်္ခတဋ္ဌော အာဝိ ဘဝတိ၊ တထာ မရဏဓမ္မတာယ ဒုက္ခံ ဝိနဿန္တံ ပဿတော အမရဏဓမ္မဿ နိရောဓဿ အမတဋ္ဌော အာဝိ ဘဝတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘ဝိဝေကာ’’တိအာဒိနာ။ ဣတရေ သမုဒယနိရောဓဒုက္ခဒဿနေဟီတိ ဧတ္ထ သမုဒယဒဿနေန ‘‘နာယံ ဟေတု နိဗ္ဗာနာဓိဂမာယ၊ အယံ ပန ဟေတူ’’တိ ဟေတုဋ္ဌော အာဝိ ဘဝတိ။ တထာ ပရမဂမ္ဘီရဿ နိပုဏတရဿ ဒုဒ္ဒသဿ နိရောဓဿ ဒဿနေန ဒဿနဋ္ဌော သုခုမရူပဒဿနေန စက္ခုနော ဝိယ၊ ဒုက္ခဒဿနေန ပန အနေကရောဂါတုရကပဏဇနဒဿနေန ဣဿရဇနဿ ဥဠာရဘာဝေါ ဝိယ မဂ္ဂဿ အာဓိပတေယျဋ္ဌော အာဝိ ဘဝတိ။

တေ ပနေတေ ဟေတုဋ္ဌာဒိကေ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ပလိဗောဓုပစ္ဆေဒဝသေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပလိဗောဓုပစ္ဆေဒဝသေနာတိ သမုဒယပ္ပဟာနဝသေန။ ‘‘မဂ္ဂါဓိပတိနော ဓမ္မာ’’တိ ဝစနတောတိ ယသ္မာ သတိပိ ဈာနာဒီနံ အာရမ္မဏာဓိပတိဘာဝေ ‘‘ဈာနာဓိပတိနော ဓမ္မာ’’တိ ဧဝမာဒိ န ဝုတ္တံ၊ ‘‘မဂ္ဂါဓိပတိနော ဓမ္မာ’’ ဣစ္စေဝ ပန ဝုတ္တံ။ တသ္မာ သာတိသယော မဂ္ဂင်္ဂဓမ္မာနံ အာရမ္မဏာဓိပတိဘာဝေါ။ တေနာဟ ‘‘ဝိသေသတော ဝါ အာရမ္မဏာဓိပတိဘူတာ မဂ္ဂင်္ဂဓမ္မာ ဟောန္တီ’’တိ။ သော တေသံ အာကာရောတိ ယော မဂ္ဂင်္ဂါနံ ဂရုံ ကတွာ ပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ပဝတ္တဓမ္မာနံ အာရမ္မဏာဓိပတိပစ္စယတာသင်္ခါတော အာကာရော၊ သော မဂ္ဂဿ အာဓိပတေယျဋ္ဌော။ ပုရိမော ပန အာဓိပတေယျဋ္ဌော သဟဇာတာဓိပတိဝသေန ဝုတ္တော။ အဘိသမေတဗ္ဗဋ္ဌောတိ ယထာဝုတ္တပီဠနာဒိအတ္ထမေဝ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗတာယ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ဝဒတိ။ တေန အဘိသမယသဒ္ဒံ ကမ္မတ္ထံ ဒဿေတိ။ အဘိသမယဿာတိ ဉာဏဿ။ ပဝတ္တိအာကာရောတိ ပရိဇာနနာဒိဝိသေသာကာရော။ သော ဟိ မဂ္ဂက္ခဏေ အသမ္မောဟတော ¶ သိဒ္ဓါ၊ ပစ္ဆာ ပစ္စဝေက္ခဏာဒိနာ ပါကဋော ဟောတိ။ အာကာရောပိ ဉာဏေန အရဏီယတော အတ္ထောတိ ဝုစ္စတီတိ ကတွာ တတိယနယော ဒဿိတော။ ပီဠနာဒိနာ ဒဿိတော ဝိသယဝိဘာဂေနပိ ဝိသယိဝိဘာဂေါ ဟောတိ ယထာ ‘‘ရူပသညာ၊ သဒ္ဒသညာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၅၇)။

ကုစ္ဆိတံ ¶ ခန္တိ ဂရဟိတံ ဟုတွာ အသာရံ။ ‘‘သမာဂမော’’တိအာဒိနာ အနွယတော ဗျတိရေကတော စ သံ-သဒ္ဒဿ သံယောဂတ္ထဇောတကတ္တမာဟ။ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ဥဒိတ’’န္တိအာဒီသု ကေဝလဿ ပန္န-သဒ္ဒဿ၊ ဣတ-သဒ္ဒဿ စ ပယောဂေ ဥပ္ပတ္တိအတ္ထဿ အနုပလဗ္ဘနတော၊ ဥ-သဒ္ဒဿ စ ပယောဂေ ဥပလဗ္ဘနတော သော ဥပ္ပတ္တိအတ္ထံ ဒီပေတီတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ ဥပ္ပန္နံ ဥဒိတန္တိ ဧတ္ထာပီ’’တိ။ ဝိသုံ ပယုဇ္ဇမာနာတိ အာဂမ-ဣတ-ပဒေဟိ ဝိနာ ပယုဇ္ဇမာနာ။ သဓာတုကန္တိ အန္တောနီတေန ဓာတုနာ သဓာတုကံ။ တေနေဝ တေ ‘‘ဥပသဂ္ဂါ’’တိ စ ဝုတ္တာ။

ဒုက္ခဝိဝေကဘာဝန္တိ ဒုက္ခဝိဝိတ္တတံ။ နိဝတ္တိယာတိ နိဗ္ဗာနဿ။ နိဝတ္တေတွာတိ အနုပ္ပာဒသဒ္ဒေန ဝိသေသနဝသေန နိဝတ္တေတွာ။ နိရောဓပစ္စယတာ နိရောဓဿ မဂ္ဂဿ အာရမ္မဏပစ္စယတာ။ ပုဂ္ဂလသစ္ဆိကိရိယာဓမ္မဘာဝေဟီတိ ပုဂ္ဂလဓမ္မဘာဝေန သစ္ဆိကရဏဓမ္မဘာဝေန စ။ ဖလန္တိ အရိယဖလံ။ တဿာတိ နိဋ္ဌာနဘူတာယ ဖလသင်္ခါတာယ ဒုက္ခနိရောဓပ္ပတ္တိယာ အဘိသမယဘူတာယ ဒုက္ခနိရောဓပ္ပတ္တိယာ ပဋိပဒတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ပဋိဝိဇ္ဈနကာလေ နိပ္ပရိယာယေန ဗုဒ္ဓါဒိသမညာတိ အာဟ ‘‘ပဋိဝိဒ္ဓကာလေ ပဝတ္တ’’န္တိ။ တတော ဧဝါတိ တေန ပကာသိတတ္တာ ဧဝ။

တန္နိမိတ္တဘာဝေါတိ ဇာတိအာဒိ ဝိယ အဓိဋ္ဌာနဘာဝေန ဒုက္ခဿ ကာရဏဘာဝေါ၊ န သမုဒယသစ္စံ ဝိယ ပဘဝဘာဝေန။ ဥဒယဗ္ဗယပီဠိတဘာဝေါ သင်္ခါရဒုက္ခတာ။ ပဝတ္တနမေဝါတိ ပဝတ္တိ ဧဝ။ ကိစ္စံ ရသောတိ ရသဿ ကိစ္စတ္ထတံ ဒဿေတိ။ ပဝတ္တိနိဝတ္တီသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။ အဝိကာရတာ ဝိကာရာဘာဝေါ နိစ္စတာ။

မရီစိမာယာအတ္တာနန္တိ မရီစိယာ မာယာယ အတ္တနော စ အရိယဉာဏဿာတိ အရိယာနံ ဉာဏဿ။ တေန အရိယာနံ မဂ္ဂဉာဏာနုသာရေန ပဝတ္တနကဉာဏမ္ပိ သင်္ဂဟိတံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘အဝိတထဂါဟကဿာ’’တိအာဒိ ¶ ။ တေသန္တိ ပဋိဝေဓပစ္စဝေက္ခဏဉာဏာနံ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓဉာဏဿ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗတာ ဂေါစရဘာဝေါ၊ ဣတရဿ အာရမ္မဏဘာဝေါ။ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗတာ၊ အာရမ္မဏဘာဝေါ ဝါ ပဋိဝေဓဉာဏဿ ဂေါစရဘာဝေါ၊ ဣတရဿ အာရမ္မဏဘာဝေါဝ။

ဗာဓကပ္ပဘဝဘာဝေနာတိ ဗာဓကဿ ဥပ္ပာဒကဘာဝေန ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ န တဏှာ ဗာဓကဘာဝေန ဂဟိတာ ပဝတ္တိပဝတ္တိဟေတူနံ အသင်္ကရဝသေန ဗောဓနတော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေပိ အယမတ္ထဝဏ္ဏနာ ယုဇ္ဇတေဝ ¶ ။ ယဒိပိ ဧဝံ ‘‘ဒုက္ခမေဝ ဗာဓက’’န္တိ နိယမာနုပပတ္တိ၊ သမုဒယဘာဝပ္ပသင်္ဂေါ စာတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဇာတိအာဒီနံ ဝိယ ဝါ’’တိအာဒိ။ ဗာဓကတ္တဿ ဗာဓကတ္တေ စ နိယမောတိ အာဟ ‘‘ဒွိဓာပိ ဗာဓကတ္ထာဝဓာရဏေနာ’’တိ။ ယထာ ဟိ ဗာဓကတ္တဿ ဒုက္ခေ နိယတတာ၊ ဧဝံ ဒုက္ခဿ စ ဗာဓကတ္တေ နိယတတာတိ။ သုတ္တန္တဘာဇနီယေ တဏှာယ ဧဝ သမုဒယဘာဝဿ ဒဿိတတ္တာ တဏှာဝသေန နိယမံ ဒဿေန္တော ‘‘န တဏှာယ ဝိနာ’’တိအာဒိမာဟ။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ ဟေသာတိ။ ‘‘ကုသလေဟိ ဝိနာ’’တိအာဒိနာ ဒုက္ခဟေတုတာယ တဏှာယ ပဓာနဘာဝမာဟ။ တထာ ဟိ သာ ကမ္မဝိစိတ္တတာယ ဟေတုဘာဝံ ဂစ္ဆန္တီ ဝိသေသေန ကမ္မဿ သဟကာရိကာရဏံ ဟောတီတိ။ ဒွိဓာပိ နိယမေနာတိ မဂ္ဂေါဝ နိယျာနံ၊ နိယျာနမေဝ စ မဂ္ဂေါတိ ဒွိပ္ပကာရေန နိယမေန။

ဝစီသစ္စံ သစ္စဝါစာ၊ တံသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ စာတိ အာဟ ‘‘ဝိရတိသစ္စေတိ မုသာဝါဒဝိရတိယ’’န္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဝိရတိသစ္စံ သမာဒါနဝိရတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေသမ္ပိ န သမာဒါနမတ္တံ ဝိရတိသစ္စံ၊ အထ ခေါ သမာဒါနာဝိသံဝါဒနံ။ တံ ပန ပဋိညာသစ္စတ္တာ မုသာဝါဒဝိရတိယေဝ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘န ဟိ အညဝိရတီသု သစ္စသဒ္ဒေါ နိရုဠှော’’တိ။ သတိပိ ဒုက္ခသမုဒယာဝဗောဓေ ယာဝဒေဝ နိရောဓမဂ္ဂါဓိဂမတ္ထာ ပညာဘာဝနာတိ ပစ္ဆိမဒွယဿေဝ သစ္စတ္ထံ သာတိသယံ၊ တဒဓိဂမဿ စ အဝိဝါဒဟေတုကံ သုတ္တေ ဝိဘာဝိတံ ဒဿေန္တော ‘‘တဿ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။

ဌာနံ နတ္ထီတိ အတ္တနော ဝါဒပတိဋ္ဌာပနကာရဏံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ အတ္တဘာဝပဋိလာဘေနေဝ သတ္တာနံ ဇာတိအာဒီနံ ပတ္တိ သမ္မုခီဘာဝေါ စ ဇာယတီတိ အာဟ ‘‘သမ္ပတ္တတာ၊ ပစ္စက္ခတာ စ ပဌမတာ’’တိ။ ဘဂဝတော ဒေသနာက္ကမေနေဝ ဝါ ပဌမာဒိတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ပရိဇနနာဒီဟီတိ ¶ ပရိညာပ္ပဟာနသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာဟိ၊ နိဿက္ကဝစနဉ္စေတံ အညသဒ္ဒပေက္ခာယ။ ဓမ္မဉာဏကိစ္စန္တိ သဘာဝဓမ္မာဝဗောဓကိစ္စံ။ ပရိညေယျာဒီနိ ဧတပ္ပရမာနေဝါတိ ဣတော ပရံ နေယျံ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။

ဒုက္ခာဒီနံ အရိယသစ္စဘာဝဿ အနုရူပံ ယုတ္တံ၊ အာစရိယပရမ္ပရာဂတံ ဝါ သဝနံ အနုဿဝေါ။ သုတာနုသာရေန၊ အညထာ ဝါ ကက္ခဠဖုသနာဒိအနိစ္စာဒိသဘာဝသာမညာကာရပရိဂ္ဂဏှနံ အာကာရပရိဝိတက္ကော။ ယထာဝိတက္ကိတာကာရဿ ဒိဋ္ဌိသင်္ခါတာယ ဒဿနဘူတာယ ပညာယ နိဇ္ဈာနက္ခမနံ ရောစနံ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိ ¶ ။ အာဒိစ္စော ဝိယ ပဘာယ နိရောဓံ ဖုသတိ သစ္ဆိကရောတိ ကိလေသန္ဓကာရံ ဝိဒ္ဓံသေတိ။ စတ္တာရိပိ သစ္စာနိ ပဿတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ ပဿတီ’’တိအာဒိနာ။

ကာလန္တရဒဿနန္တိ နာနာဘိသမယံ ဝဒတိ။ ဧကဒဿိနောတိ ဧကသစ္စဒဿိနော။ န ယောဇေတဗ္ဗာ သိယာတိ ယောဇနာယဉ္စ သဗ္ဗဒဿနံ ဒဿနန္တရပရမန္တိ ဒဿနာနုပရမော အာပဇ္ဇေယျ၊ သစ္စာနဉ္စ နာနာဘိသမယေ ဒုက္ခဒဿနာဒီဟိ ပဌမမဂ္ဂါဒိပ္ပဟေယျာနံ သံယောဇနတ္တယာဒီနံ ဧကဒေသပ္ပဟာနံ အာပဇ္ဇတိ။ တထာ စ သတိ ဧကဒေသသောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌတာ၊ တဒနန္တရဉ္စ ပတ္တဗ္ဗေန ဖလေန ဧကဒေသသောတာပန္နတာ စ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ န သစ္စာနံ နာနာဘိသမယော ယုတ္တော။ ယထာ စ နာနာဘိသမယော န ယုတ္တော၊ ဧဝံ အာရမ္မဏာဘိသမယောပိ။ ယဒိ ဟိ အာရမ္မဏကရဏေန စတုသစ္စာဘိသမယော ဣစ္ဆိတော၊ န မဂ္ဂေါ သယမေဝ အတ္တာနံ အာရမ္မဏံ ကရောတီတိ အပရိပုဏ္ဏော သစ္စာဘိသမယော သိယာ။ အညေန မဂ္ဂေန မဂ္ဂေါ အာလမ္ဗီယတီတိ ပရိပုဏ္ဏောဝါတိ စေ? ဧဝံ သတိ ယေန မဂ္ဂေန မဂ္ဂေါ အာလမ္ဗိတော၊ သောပိ အညေန၊ သောပိ အညေနာတိ အနဝဋ္ဌာနံ သိယာ၊ တသ္မာ န အာရမ္မဏပဋိဝေဓတော စတုသစ္စာဘိသမယော ယုတ္တော၊ ဝုတ္တနယေနေဝ ပန ယုတ္တော။ ကိဉ္စ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ သမုစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗဉ္စ အာလမ္ဗိတွာ ပရိစ္ဆေဒသမုစ္ဆေဒဘာဝနာ မဂ္ဂဉာဏဿ န ယုတ္တာ တတော အနိဿဋဘာဝတော၊ သဗ္ဗသင်္ခတဝိနိဿဋံ နိဗ္ဗာနမေဝ ပန အာရမ္မဏတာ ယုတ္တာ။ အဟေတုကဒိဋ္ဌိ အကိရိယဒိဋ္ဌိဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာ ဟေတုဗျာပါရောဝ ပရမတ္ထတော ကိရိယာတိ ကတွာ။

ပဝတ္တေတီတိ သဇ္ဇတိ၊ ပဝတ္တိယာ ဝါ ဟေတု ဟောတိ။ နိဝတ္တေတီတိ သံဟရတိ ပလယံ ဂမေတိ၊ ပလောကတာဒိဝသေန ဝါ မောက္ခဟေတု ဟောတိ။ ပဓာနတောတိ ပကတိတော၊ ယံ ‘‘အဗျတ္တ’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ကာလော ¶ ကရောတိ ဘူတာနိ၊ ကာလော သံဟရတီ ပဇာ၊

ကာလော သုတ္တေ ဇာဂရတိ၊ ကာလော ဟိ ဒုရတိက္ကမော’’တိ။ –

ဧဝံဝါဒါ ကာလဝါဒိနော။ ‘‘ကဏ္ဋကဿ တိခိဏတာ၊ ကပိဋ္ဌဖလာဒီနံ ပရိမဏ္ဍလတာ၊ မိဂပက္ခိသရီသပါဒီနံ ဝိစိတ္တဘာဝေါတိ ဧဝမာဒယော ကေန ကာရိတာ? သဘာဝေနေဝ သိဒ္ဓါ၊ ဧဝံ သဗ္ဗမ္ပိ၊ န ဧတ္ထ ကဿစိ ကာမကာရော’’တိ ဧဝံဝါဒါ သဘာဝဝါဒိနော။ ‘‘လောကော နိယတော အစ္ဆေဇ္ဇသုတ္တာဝုတာဘေဇ္ဇမဏိသဒိသော ¶ ၊ န ဧတ္ထ ကဿစိ ပုရိသကာရော’’တိ ဧဝံပဝတ္တဝါဒါ နိယတိဝါဒိနော၊ –

‘‘ယဒိစ္ဆာယ ပဝတ္တန္တိ၊ ယဒိစ္ဆာယ နိဝတ္တရေ၊

ယဒိစ္ဆာယ သုခဒုက္ခံ၊ တသ္မာ ယဒိစ္ဆတီ ပဇာ’’တိ။ –

ဧဝံပဝတ္တဝါဒါ ယဒိစ္ဆာဝါဒိသင်္ခါတာ အဓိစ္စသမုပ္ပတ္တိဝါဒိနော စ ဧတ္ထ သဘာဝဝါဒေ ဧဝ အန္တောဂဓာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အဏူဟိ လောကော ပဝတ္တတီတိ အာဇီဝကဝါဒံ သန္ဓာယာဟ။ သော ဟိ အကာရဏပရိဂ္ဂဟော။ ကဏာဒဝါဒေါ ပန ဣဿရိစ္ဆာဝသေန အဏူနံ သံယောဂဝိယောဂတော လောကဿ ပဝတ္တိနိဝတ္တိံ ဝဒတိ။ ပဓာနဿ အပ္ပဝတ္တီတိ မဟတာဒိဘာဝေန အပရိဏာမော၊ အနဘိဗျတ္တိ ဝါ။ ‘‘အဟမညော၊ ပကတိ အညာ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တပကတိပုရိသန္တရဇာနနေန အတ္တသုခဒုက္ခမောဟေသု အဝိဘာဂဂ္ဂဟဏေ နိဝတ္တိတေ ကိရ ဝုတ္တနယေန ပဓာနံ နပ္ပဝတ္တတိ၊ သော ဝိမောက္ခောတိ ကာပိလာ။ ဧဝမာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန မဟာဗြဟ္မုနော သမီပတာ၊ သံယောဂေါတိ ဧဝမာဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧကတ္တာတိ ဧကဘာဝတော ဧကောပိ ဝုတ္တော။ တယောတိ ကိစ္စဝိဘာဂေန။ တာနီတိ သမ္မာဝါစာဒိသီလာနိ။ ဆန္ဒဿ သဒ္ဒဟနာနုကူလာပိ ဆန္ဒနဝသေန ပဝတ္တိ ဟောတီတိ သဒ္ဓိန္ဒြိယသဒ္ဓါဗလေဟိ သဒ္ဓိံ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒေါ ဝုတ္တော။ တာဒိသေ ကာလေ ဥပေက္ခာနိမိတ္တာနုဗြူဟနေန ဥပကာရာ သမာဓိဿ သမဝါဟိတာဝသေန တာဒိသကိစ္စာဝ ဥပေက္ခာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဝိဃာတကတ္တာတိ သံဟရဏီယဝသေန ဝိဟန္တဘာဝတော။

အရိယသစ္စဒွယန္တိ သမုဒယမဂ္ဂသစ္စဒွယံ။ တေနေဝါတိ ယထာဝုတ္တဒုက္ခာဒိသဒ္ဒါနံ ပရိညေယျာဒိဝါစကတ္တာ ¶ ဧဝ။ အာဒိပဒသင်္ဂဟောတိ ‘‘ဒုက္ခံ၊ န အရိယသစ္စ’’န္တိ ဣမိနာ စတုက္ကေ အာဒိပဒေ သင်္ဂဟော။ တဒပေက္ခန္တိ အရိယသစ္စသဒ္ဒါပေက္ခံ ဒုက္ခသဒ္ဒံ။ စတုတ္ထပဒသင်္ဂဟောတိ ‘‘နေဝ ဒုက္ခံ၊ န အရိယသစ္စ’’န္တိ ဣမိနာ ပဒေန သင်္ဂဟော။ အဝသေသကိလေသာဒယောတိ တဏှာဝဇ္ဇကိလေသာ အဝသေသာကုသလာ၊ သာသဝါနိ ကုသလမူလာနိ၊ သာသဝါ စ ကုသလဓမ္မာ။ တေ ဟိ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ သမုဒယဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ န အရိယသစ္စဘာဝေနာတိ အာဟ ‘‘သမုဒယော၊ န အရိယသစ္စ’’န္တိ။ အညာနိ မဂ္ဂင်္ဂါနီတိ ဖလသမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒယော။ ဣမိနာ နယေနာတိ ဧတ္ထာယံ ယောဇနာ – အတ္ထိ ¶ သမုဒယော၊ န အရိယသစ္စံ၊ အတ္ထိ အရိယသစ္စံ၊ န သမုဒယော၊ အတ္ထိ သမုဒယော စေဝ အရိယသစ္စဉ္စ၊ အတ္ထိ နေဝ သမုဒယော၊ န အရိယသစ္စံ။ တတ္ထ ပဌမပဒံ ဝုတ္တတ္ထံ။ နိရောဓော အရိယသစ္စံ၊ န သမုဒယော၊ တဏှာ သမုဒယော စေဝ အရိယသစ္စဉ္စ၊ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ သာမညဖလာနိ စ ယဿ ပဟာနာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ၊ တဒဘာဝတော နေဝ သမုဒယော၊ န အရိယသစ္စံ။ ဣတရသစ္စဒွယံ အရိယသစ္စံ တဿ တဿ ပဘာဝကဋ္ဌေန သိယာ သမုဒယော၊ န ပန ယဿ ပဟာနာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ တထတ္ထေန။ ဣတရစတုက္ကဒွယေပိ အာဒိပဒံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ သေသေသု သမုဒယော အရိယသစ္စံ၊ န နိရောဓော၊ အသင်္ခတဓာတု နိရောဓော စေဝ အရိယသစ္စဉ္စ၊ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ၊ သာမညဖလာနိ စ ယဿ သစ္ဆိကိရိယာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ တထတ္ထေန နေဝ နိရောဓော၊ န အရိယသစ္စံ။ ဣတရသစ္စဒွယံ အရိယသစ္စံ၊ နိရောဓဓမ္မတာယ သိယာ နိရောဓော၊ န ပန ယဿ သစ္ဆိကိရိယာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ တထတ္ထေန။ တထာ နိရောဓော အရိယသစ္စံ၊ န မဂ္ဂေါ၊ အရိယမဂ္ဂေါ မဂ္ဂေါ စေဝ အရိယသစ္စဉ္စ၊ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ၊ သာမညဖလာနိ စ ယဿ ဘာဝနာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ တထတ္ထေန နေဝ မဂ္ဂေါ၊ န အရိယသစ္စံ။ ဣတရသစ္စဒွယံ သိယာ မဂ္ဂေါ ဥပပတ္တိမဂ္ဂဘာဝတော၊ န ပန ယဿ ဘာဝနာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ တထတ္ထေန။

သန္တန္တိ သမာနံ။ ဧဝံ ဣတရေသုပီတိ ကာတဗ္ဗာပိ ကိရိယာ ကာရကရဟိတာ ကေဝလံ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ တာယ ပဝတ္တမာနာယ ပစ္စယသာမဂ္ဂီ ကိရိယံ ကရောတီတိ ဝေါဟာရမတ္တံ ဟောတိ။ နိဗ္ဗုတိဂမကေသုပိ ဧသေဝ နယော။

သာသဝတာ အသုဘတာ ကိလေသာသုစိပဂ္ဃရဏတော။ ဒုက္ခာဒီနန္တိ ဒုက္ခသမုဒယမဂ္ဂါနံ။ သမုဒယာဒိဘာဝေါတိ ဒုက္ခဿ သမုဒယမဂ္ဂဘာဝေါ၊ သမုဒယဿ မဂ္ဂဒုက္ခဘာဝေါ၊ မဂ္ဂဿ ဒုက္ခသမုဒယဘာဝေါ စ၊ န ပန နိရောဓဘာဝေါ ဒုက္ခာဒီနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အညမညသမင်္ဂိတာတိ ဒုက္ခာဒီနံ ¶ ဣတရီတရသဘာဝယောဂေါ။ တဏှာယာတိ အာဓာရေ ဘုမ္မံ။ ပုနဗ္ဘဝဿာတိ ပုနဘဝသင်္ခါတဿ အာယတိဒုက္ခဿ။ ပကတိဝါဒီနန္တိ ကာပိလာနံ။ ဝိကာရာတိ မဟတာဒယော ဗျတ္တာ။ ဝိဘာဝတောတိ အဘိဗျတ္တိတော၊ ပရိဏာမတော ဝါ ပုဗ္ဗေ။ ပဋိပ္ပလီနာ စာတိ ပစ္ဆာ ပကတိယံ ပလယံ ဂတာ ဝေသမ္မံ မုဉ္စိတွာ သတ္တာဒိသမဘာဝေန အန္တော သမောရုဒ္ဓါ။ တေနာဟ ‘‘ပကတိဘာဝေနေဝ တိဋ္ဌန္တီ’’တိ။ ပကတိဘာဝေနေဝါတိ အဗျတ္တဘာဝေနေဝ ¶ ။ သမုဒယဘာဝေနာတိ တဏှာသင်္ခါတပဘဝဘာဝေန။ အညထာ တံသမ္ပယုတ္တအဝိဇ္ဇာဒီနမ္ပိ သမုဒယဘာဝေါ လဗ္ဘတေဝါတိ။ အဝိဘတ္တေဟီတိ ဝေသမ္မဝိရဟေန ပကတိဘာဝံ ဂတေဟိ။ ‘‘ဝိကာရေဟီ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တေ ‘‘မဟန္တာ’’တိအာဒိနာ သရူပတော ဒဿေတိ။ တတ္ထ မဟန္တောတိ မဟာဗုဒ္ဓိ။ တဉှိ ကာပိလာ ‘‘မဟာအဇ္ဈာသယော’’တိ စ ဝေါဟရန္တိ။ ရူပတမ္မတ္တာဒယော ပဉ္စ တမ္မတ္တာ၊ အဟံကာရော စာတိ ဆ အဝိသေသာ။ စက္ခု သောတံ ဃာနံ ဇိဝှာ ကာယော ဝါစာ ပါဏိ ပါဒေါ ပါယု ဥပတ္ထံ မနောတိ ဧကာဒသိန္ဒြိယာနိ။ ပထဝီ အာပေါ တေဇော ဝါယော အာကာသန္တိ ပဉ္စ ဘူတဝိသေသာ၊ တေဟိ။ ‘‘ပကတိဘာဝေနေဝ ဌိတေဟီ’’တိ ဣမိနာ ‘‘အဝိဘတ္တေဟီ’’တိ ပဒဿ အတ္ထံ ဝဒတိ။ သဂဗ္ဘာတိ သဗီဇာ အသုညတာ။ တန္တူသူတိ သုတ္တေသု သမဝါယိကာရဏဘူတေသု။ တထာ ကပါလေသု။ တိဝိဓဉှိ တေ ကာရဏံ ဝဒန္တိ ဥပါဒါနကာရဏံ နိမိတ္တကာရဏံ သမဝါယိကာရဏန္တိ။ တတ္ထ တုရိဝေမသလာကာဒယော ဥပါဒါနကာရဏံ။ တန္တဝါယော နိမိတ္တကာရဏံ။ တန္တဝေါ သမဝါယိကာရဏန္တိ။ ဒွီသု အဏူသူတိ ပထဝီဘူတေသု ဝါ အာပေါတေဇောဝါယောဘူတေသု ဝါ ဒွီသု ပရမာဏူသု။ ဣဓဗုဒ္ဓိဝေါဟာရဇနကောတိ ‘‘ဣဓ တန္တူသု ပဋော၊ ဣဓ ကပါလေသု ဃဋော၊ ဣဓ ဗီရဏေသု ဃဋော’’တိအာဒိနာ နယေန ဟေတုဖလာနံ သမ္ဗန္ဓဘူတေန သတ္တာနံ ဣဓဗုဒ္ဓိဝေါဟာရာ ဇာယန္တိ။ သော ဂေါဝိသာဏာနံ ဝိယ အဝိသုံ သဟသိဒ္ဓါနံ သမ္ဗန္ဓော သမဝါယော။ ခါဏုသေနာနံ ဝိယ ပန ဝိသုံသိဒ္ဓါနံ သမ္ဗန္ဓော သံယောဂေါ။ တီသု အဏူသု တိအဏုကံ ဖလံ သမဝေတံ ဧကီဘူတမိဝ သမ္ဗန္ဓန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘သမဝေတ’’န္တိ ဧတဿ ‘‘ဧကီဘူတမိဝ သမ္ဗန္ဓ’’န္တိ ဣဒံ အတ္ထဝိဝရဏံ။ မဟာပရိမာဏန္တိ မဟန္တပရိမာဏံ မဟာပထဝီအာဒိကံ ဧကံ ဖလံ၊ ယံ တေ ‘‘ကာရိယံ ဒြဗျ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ယေဟိ ကာရဏေဟိ အာရဒ္ဓံ ကာရိယဒြဗျံ၊ တဒန္တောဂဓာနိ ဧဝ တာနိ ကာရဏာနိ မညန္တီတိ အာဟ ‘‘အတ္တနော အန္တောဂဓေဟိ ကာရဏေဟီ’’တိ။ သတိ သမဝါယေ ဟေတုမှိ ဖလံ သမဝေတန္တိ ဖလေ ဟေတု သိယာ၊ တံ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သမဝါယာဘာဝါ ဖလေ ဟေတု နတ္ထီတိ ဟေတုသုညံ ဖလ’’န္တိ။

အာဟာရဘေဒေတိ ကဗဠီကာရာဒိအာဟာရဝိသေသေ။ တပ္ပစ္စယဓမ္မဘေဒေတိ အဇ္ဈောဟရဏီယဝတ္ထုသဠာယတနအဝိဇ္ဇာအဘိသင်္ခါရသင်္ခါတေ တေသံ ပစ္စယဘူတဓမ္မဝိသေသေ၊ ဩဇဋ္ဌမကရူပဝေဒနာပဋိသန္ဓိဝိညာဏနာမရူပသင်္ခါတေ ¶ ဝါ တန္နိဗ္ဗတ္တဓမ္မဝိသေသေ၊ တေ ပစ္စယာ ဧတေသံ ဓမ္မဝိသေသာနန္တိ တပ္ပစ္စယဓမ္မဘေဒါ ¶ ။ ရူပါဒိအာရမ္မဏဝသေန ဝါတိ ယောဇနာ။ ယာနဒွယဝသေနာတိ သမထဝိပဿနာယာနဒွယဝသေန။ ကိဉ္စာပိ မဂ္ဂက္ခဏေ သမထဝိပဿနာ ယုဂနဒ္ဓါဝ၊ ယထာ ပန သုညတာဒိသမညာ၊ ဧဝံ သမထဝိပဿနာသမညာပိ အာဂမနတော မဂ္ဂဿ သိယုန္တိ အာဟ ‘‘အာဂမနဝသေန ဝုတ္တော’’တိ။ ယဿ ဝါ ပညိန္ဒြိယံ အဓိကံ၊ တဿ မဂ္ဂေါ ဝိပဿနာ၊ ဣတရဿ သမထောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သမာဓိဇာတိ သမာဓာနဋ္ဌောဝ။ တတော ဧဝါတိ သမာဓိအနုဂုဏကိရိယတ္တာဝ။

အာဒါယ ဦဟိတွာတိ ဂဟေတွာ ဝိယ တက္ကေတွာ ဝိတက္ကေတွာ။ ဒွိန္နန္တိ သမ္မာဒိဋ္ဌိသမ္မာသင်္ကပ္ပာနံ။ ပုရိမကာလဿ ဝိယ နိဒ္ဒေသော ယထာ ‘‘ဧကံ ခန္ဓံ ပဋိစ္စ တယော ခန္ဓာ’’တိ၊ ‘‘ဧကံ မဟာဘူတံ ပဋိစ္စ တယော မဟာဘူတာ’’တိ စ။

ဩဂါဟိတုန္တိ ဉာဏေန ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ။ ဂဟေတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ သဏှတ္တံ။ သုခုမာယ ပညာယ ဂဟေတဗ္ဗတာယ သုခုမတ္တံ။ ဣတီတိ ဣမိနာ ကမေနာတိ အယမတ္ထောတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘ဣတိသဒ္ဒေန ဝိဇာနနက္ကမံ ဒဿေတီ’’တိ။ ဧဝံ ပကာရေဟီတိ ဧဝံ-သဒ္ဒေန ဇောတိယမာနော ဧဝ အတ္ထော ပကာရ-သဒ္ဒေန ဝုစ္စတီတိ ‘‘ဧဝံ-သဒ္ဒေန ဝိဇာနနကာရဏဘူတေ နယေ ဒဿေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣတီတိ ဝါ နိဒဿနတ္ထော။ တေန ဝုတ္တပ္ပဘေဒေ ပစ္စာမသနဝသေန နိဒဿေတိ။ ဧဝံ-သဒ္ဒေါ ဣဒမတ္ထော။ တေန ဧဝံ ပကာရေဟီတိ ဣဒံပကာရေဟိ၊ ဤဒိသေဟီတိ အတ္ထော။

ဥဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁။ ဒုက္ခသစ္စနိဒ္ဒေသော

ဇာတိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၉၀။ ‘‘ဇာတိအာဒိနိဒ္ဒေသေ’’တိ ဣမိနာ ‘‘တတ္ထာ’’တိ ပဒဿ အတ္ထံ ဝဒတိ။ ဒုက္ခမာတိကာတိ ¶ ဒုက္ခဒုက္ခာဒီနံ ဒုက္ခဝိသေသာနံ ဥဒ္ဒေသော။ ပဒဒွယေတိ ‘‘ပရိယာယဒုက္ခံ၊ နိပ္ပရိယာယဒုက္ခ’’န္တိ ဧတသ္မိံ ပဒဒွယေ။

ဒုက္ခတ္တာယေဝါတိ ¶ နိပ္ပရိယာယဒုက္ခတံ ဝဒတိ။ သဘာဝေန နာမံ ဝိသေသေတီတိ အနွတ္ထသညတံ ဒဿေတိ။ ပုရိမေန သဘာဝဒုက္ခဝါစကေန ဒုက္ခသဒ္ဒေန။ သော ဟိ ဝိသေသနံ အဝစ္ဆေဒကဘာဝတော ပစ္ဆိမံ သင်္ခါရဒုက္ခဋ္ဌံ ဝိသေသေတိ။ သော ဟိ နိဝတ္တေတဗ္ဗဂဟေတဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ အဝစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော။ တေနာတိ ဝိပရိဏာမအဓိဋ္ဌာနာဒိပကာရဝိသေသေန။

ဒေသေတဗ္ဗဿ အတ္ထဿ သင်္ခိပနံ ဣဓ သင်္ခေပေါ၊ သော စ တဗ္ဗိဘာဂါနံ သာဓာရဏဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘သင်္ခေပေါ သာမည’’န္တိ။ အန္တောကရိတွာတိ အန္တောဂဓေ ကတွာ၊ သင်္ဂဟေတွာ ဝါ။ ဥဘယထာပီတိ သင်္ခေပတောပိ ဝိတ္ထာရတောပိ။ သာဓာရဏဘာဂါနံ ဝိဘဇနံ ဝိဘာဂေါ၊ ဝိတ္ထာရောတိ အာဟ ‘‘ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသေသော’’တိ။ ဝိသေသန္တရနိဝတ္တကောတိ ဝိဘာဂန္တရာသင်္ဂါဟကော။

၁၉၁။ အပရတ္ထာတိ ဘုမ္မဝစနံ သာမိအတ္ထေ ယထာ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ ပါဒက’’န္တိ အာဟ ‘‘သာမိအတ္ထေပိ ဟိ အပရတ္ထသဒ္ဒေါ သိဇ္ဈတီ’’တိ။ သိဒ္ဓိ ပန ‘‘ဣတရာဟိပိ ဒိဿတီ’’တိ ဣမိနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယသ္မာ စ ဧဝံ သဒ္ဒေါ သမ္ဘဝတိ၊ တသ္မာ ပါဠိယံ သာမိဝသေန ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ဘုမ္မဝသေန ဒဿိတန္တိ ဒီပေန္တော ‘‘တေသံ တေသန္တိ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ အပရဿာတိ အပရဿ သတ္တဿ။ မနုဿာဒိဘေဒေါ ဥပပတ္တိဘဝေါ ဂတိ၊ တဗ္ဗိသေသဘူတာ ခတ္တိယာဒိသာမညာဓိဋ္ဌာနာ ခန္ဓာ ဇာတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ပဉ္စဂတိဝသေနာ’’တိအာဒိမာဟ။

တိဏာကာရောတိ တိဏဝိကပ္ပော၊ တိဏဝိသေသောတိ အတ္ထော။ ဧဝန္တိ နိဒဿနေ။ တေန ဝုတ္တပ္ပကာရံ ပဌမံ ဝိညာဏပါတုဘာဝံ ပစ္စာမသတိ။ တဒုပါဒါယာတိ တတော ပဋ္ဌာယ။ အရိယဘာဝကရဏတ္တာတိ အရိယဘာဝကာရဏတ္တာ။ ကရောတီတိ ဟိ ကရဏံ။ အရိယသဒိသတ္တာ ဝါ အရိယသီလံ။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကာနမ္ပိ ဟိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ အရိယသီလသဒိသံ။ အာကာရဝိကာရာတိ ဥပ္ပဇ္ဇနာဒိအာကာရဝိကတိယော။ သဟုပ္ပာဒကာတိ ဥပ္ပာဒသဟိတာ ဥပ္ပာဒါဝတ္ထာ ခန္ဓာ။ အာယတနဝသေနာတိ ပရိပုဏ္ဏာပရိပုဏ္ဏာယတနဝသေန။ ယောနိဝသေနာတိ အဏ္ဍဇာဒိယောနိဝသေန။ ဧကေကေနေဝ ပဒေနာတိ ယထာ ဒုတိယနယေ ဇာတိအာဒိပဒေသု ဒွီဟိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ပရိပုဏ္ဏာပရိပုဏ္ဏာယတနယောနိဝိဘာဂေန သဗ္ဗသတ္တေ ပရိယာဒိယိတွာ ဇာတိ ဒဿိတာ၊ န ဧဝမိဓ။ ဣဓ ¶ ပနေတေသု ဧကေကေနေဝ ပဒေန အဝိဘာဂတော ¶ သဗ္ဗသတ္တေ ပရိယာဒိယိတွာ။ ဥဘယတ္ထာတိ ပုရိမပစ္ဆိမနယေသု ဘာဝနိဒ္ဒေသောဝ ယုတ္တော။ အနဘိဟိတေ ဝိဘတ္တိဝိဓာနံ၊ နာဘိဟိတေတိ။ ပါကဋာ နိဗ္ဗတ္တီတိ အဘိဗျတ္တာ နိဗ္ဗတ္တိ။

ဒွိန္နံ ဒွိန္နန္တိ ဧကဝေါကာရဘဝေ ရူပါယတနဓမ္မာယတနဝသေန ဒွိန္နံ၊ စတုဝေါကာရဘဝေ မနာယတနဓမ္မာယတနဝသေန ဒွိန္နံ။ သေသေတိ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ။ ပဉ္စန္နန္တိ စက္ခုသောတမနောရူပဓမ္မာယတနဝသေန ပဉ္စန္နံ။ တာနိ ဟိ ရူပဘဝေ ပဉ္စဝေါကာရေ ဥပပတ္တိက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ကာမဓာတုယံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနန္တိ ယောဇနာ။ ဝိကလာဝိကလိန္ဒြိယာနန္တိ အပရိပုဏ္ဏပရိပုဏ္ဏာယတနာနံ သတ္တာနံ။ ဣန္ဒြိယဝသေနေဝ ဟိ အာယတနာနံ ဝေကလ္လံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဝိကလိန္ဒြိယဿ သတ္တန္နံ နဝန္နံ ဒသန္နံ ပုနပိ ဒသန္နံ၊ ဣတရဿ ဧကာဒသန္နံ အာယတနာနံ ဝသေန သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သတ္တန္နန္တိ ကာယမနောရူပဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗဓမ္မာယတနဝသေန သတ္တန္နံ။ ဂဗ္ဘသေယျကဉှိ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ နဝန္နန္တိ စက္ခုသောတသဒ္ဒါယတနဝဇ္ဇာနံ နဝန္နံ။ အန္ဓဗဓိရဝသေန ဟိဒံ ဝုတ္တံ။ ဒသန္နန္တိ စက္ခုသဒ္ဒဝဇ္ဇာနံ။ ပုန ဒသန္နန္တိ သောတသဒ္ဒဝဇ္ဇာနံ။ အန္ဓဝသေန၊ ဗဓိရဝသေန စေတံ ဒွယံ ဝုတ္တံ။ ဧကာဒသန္နန္တိ သဒ္ဒဝဇ္ဇာနံ။

တံဒုက္ခဘာဝေါတိ ပရိယာယဒုက္ခဘာဝေါ။ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိနိဝါရဏေနာတိ ဥပ္ပလပဒုမာဒီသု ဥပ္ပတ္တိပဋိက္ခေပေန အဘာဝကထနေန။ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိကာရဏေတိ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယာ ဟေတုဘူတေ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနေ။

မရဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၉၃။ ခန္ဓဘေဒဿာတိ ခန္ဓဝိနာသဿ။ သောတိ ခန္ဓဘေဒေါ။ ပဗန္ဓသမုစ္ဆေဒေါတိ ပဗန္ဓဿ အစ္စန္တသမုစ္ဆေဒေါ။ တဗ္ဘာဝတောတိ သမ္မုတိမရဏဘာဝတော။ တဒေကဒေသဘာဝတောတိ တဒဝယဝဘာဝတော။ တဿေဝ နာမန္တိ အသမ္မောဟတ္ထံ ဝုတ္တံ သဗ္ဗဿာပိ ဧကကမ္မနိဗ္ဗတ္တဇီဝိတိန္ဒြိယပ္ပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒဘာဝတော။ သမ္မုတိမရဏမေဝ ဟိ ဇာတိက္ခယမရဏံ၊ တံ ပန ဇာတိက္ခယမရဏံ ဥပက္ကမမရဏံ၊ သရသမရဏန္တိ ဒုဝိဓံ။ တတ္ထ သရသမရဏမ္ပိ အာယုက္ခယမရဏံ၊ ပုညက္ခယမရဏန္တိ ဒုဝိဓံ။ ဧဝမေတေသံ တဒေကဒေသတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယဉ္စေတ္ထ ဥပက္ကမမရဏံ၊ တံ အကာလမရဏံ။ သရသမရဏံ ကာလမရဏံ။ မရဏေန သတ္တာ ယထာလဒ္ဓအတ္တဘာဝေန ဝိယုဇ္ဇန္တီတိ အာဟ ‘‘သမ္ပတ္တိဘဝက္ခန္ဓေဟိ ဝိယောဇေတီ’’တိ။

ကာရဏတ္ထောတိ ¶ ¶ မူလတ္ထော။ မူလဉှိ ‘‘အာဒီ’’တိ ဝုစ္စတိ ‘‘ကော စာဒိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ? သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓံ၊ ဒိဋ္ဌိ စ ဥဇုကာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၅။၃၆၉)။ တေနာဟ ‘‘သန္ဓိဗန္ဓနစ္ဆေဒမူလကန္တိ အတ္ထော’’တိ။

ဖလကိရိယာဂဗ္ဘာ ဤဒိသီ ဟေတုကိရိယာတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘အန္တောဂဓာ’’တိ။ ဗျသနဿ ဟိ အာပါဒကေဟိ အာပါဒနံ အာပါဒေတဗ္ဗအာပတ္တိယာ သဟေဝ သိဇ္ဈတီတိ။

သောကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၉၄။ သုခံ ဟိနောတိ ပဝတ္တတိ ဧတေနာတိ သုခကာရဏံ ဟိတံ။ ဘောဂဗျသနာဒိပဒတ္ထဝိသေသန္တိ ဘောဂဗျသနံ၊ သီလဗျသနန္တိ ဧဝံ ဘောဂသီလပဒါနံ ဝသေန အတ္ထဝိသေသံ။ သမာသဝိသေသန္တိ ‘‘ရောဂေါယေဝ ဗျသနံ၊ ဒိဋ္ဌိ ဧဝ ဗျသန’’န္တိ သမာနာဓိကရဏဝသေန သမာသဝိသေသံ။ အန္နပါနဝတ္ထယာနာဒိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ဘောဂေါတိ အဓိပ္ပေတော၊ သော စ ဓမ္မသမူဟဘာဝေန။ တဗ္ဗိနာသာတိ ဉာတိဘောဂဗျသနာနိ ဝုတ္တာနီတိ တေ ဝိကာရဘာဝေန ပညာပေတဗ္ဗတ္တာ ပဏ္ဏတ္တိမတ္တာ။ ပရိနိပ္ဖန္နံ နာမ ခန္ဓပဉ္စကံ။ အတံသဘာဝတ္တာ ပဏ္ဏတ္တိ အပရိနိပ္ဖန္နာ၊ အနိပ္ဖန္နာ စ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အပရိနိပ္ဖန္နတံ သန္ဓာယ အနိပ္ဖန္နာနီတိ အာဟာ’’တိ။ န ဟိ ပဏ္ဏတ္တိ ကေနစိ နိပ္ဖာဒီယတိ။ အညတ္ထာပိ အပရိနိပ္ဖန္နေ အနိပ္ဖန္နဝေါဟာရော အာဂတောတိ ဒဿေတုံ ‘‘အပရိနိပ္ဖန္နတံယေဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ကာမဉ္စေတ္ထ အပရိနိပ္ဖန္နံ ‘‘အနိပ္ဖန္န’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘နိပ္ဖန္န’’န္တိ ပန န ပရိနိပ္ဖန္နမေဝ ဝုစ္စတိ၊ နာပိ သဗ္ဗော သဘာဝဓမ္မောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ခန္ဓဝိဘင်္ဂေ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ နိပ္ဖန္နတာ ဝုတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အနိပ္ဖန္နတာ သဘာဝဓမ္မတ္တေပိ ကေနစိ န နိပ္ဖာဒီယတီတိ ကတွာ။

သင်္ကုစိတံ စိန္တနန္တိ ပီတိသောမနဿပဋိပက္ခတော၊ ဒေါသသမ္ပယောဂတော စ အာရမ္မဏေ အနဘိရတိပ္ပဝတ္တိမာဟ။ အန္တော အတ္တနော နိဿယဿ နိဒ္ဒဟနဝသေန ဝါ ဈာနံ စိန္တနံ အန္တောနိဇ္ဈာနံ။ သတိပိ အနုသောစနဘာဝေ အတ္တနော ကတာကတကုသလာကုသလဝိသယော မနောဝိလေခဘူတော ဝိပ္ပဋိသာရော ကုက္ကုစ္စံ၊ ယထာဝုတ္တအန္တောနိဇ္ဈာနံ သောကောတိ ဥဘိန္နံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘မနောဒွါရဇဝနက္ခဏေ’’တိ ပရိဗျတ္တမန္တောနိဇ္ဈာနံ သန္ဓာယာဟ၊ ဣတရံ ပန ပဉ္စဒွါရဇဝနေသုပိ ¶ လဗ္ဘတေဝ။ တေနာဟ ‘‘ကာယဝိညာဏာဒီ’’တိအာဒိ။ ဒေါမနဿဿာတိ ¶ အသောစနာကာရဿ ဒေါမနဿဿ၊ သောစနာကာရဿာပိ ဝါ နာနာဝီထိကဿ။ တမ္ပိ ဟိ ဒုက္ခမေဝါတိ။ အညထာတိ မနောဒွါရဇဝနေ ဧဝ ဂဟိတေ။ တတ္ထာတိ ကာယဝတ္ထုကမနောဒွါရိကေသု။

ပရိဒေဝနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၉၅။ အာဒေဝနသဒ္ဒံ ကတွာတိ အာဒေဝိတွာ၊ ဝိလပိတွာတိ အတ္ထော။ ပုဂ္ဂလဿ သမ္ဘမဘာဝေါတိ ယဿ သတ္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ အနဝဋ္ဌာနဘာဝေါ။ သမ္ဘမံ ဝါ အဗ္ဘန္တရဂတံ တဿ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတိ ပါကဋဘာဝကရဏေနာတိ သမ္ဘမပစ္စုပဋ္ဌာနော။

မုဋ္ဌီဟိ ပေါထနာဒီနိ မုဋ္ဌိပေါထနာဒီနိ။

ယေန ဒေါမနဿေန။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဒုက္ခတောတိ ‘‘အတ္တနော ခန္ဓံ မုဋ္ဌီဟိ ပေါထေတီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဒုက္ခတော။ တံနိဒါနန္တိ ပရိဒေဝနိဒါနံ။

ဒုက္ခဒေါမနဿနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၉၆-၇။ ကာယဒုက္ခာဘိဘူတဿ ပတိကာရာဘိလာသာယ တာဒိသဒုက္ခာဝဟပယောဂကာလာဒီသု ကာယိကဒုက္ခဿ တဒုပနိဿယတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတေန ဒုက္ခေနာတိ အနာထတာဟတ္ထပါဒစ္ဆေဒနာဒိဒုက္ခေန။

ဥပါယာသနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၉၈။ ဒုက္ခဋ္ဌာနနိသဇ္ဇာဒီနိ ဒုက္ခဋ္ဌာနာဒီနိ။ ဒေါမနဿဿ ဝတ္ထု ဟောတိ ဥပါယာသောတိ သမ္ဗန္ဓော။

အပ္ပိယသမ္ပယောဂနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၉၉။ အညသာပေက္ခသဒ္ဒေါ ¶ အသမတ္ထသမာသောတိ တံ ဒဿေတိ ‘‘ယေန သမာသော၊ န တဿာယံ ပဋိသေဓကော အ-ကာရော’’တိ။

ပစ္ဆိမဒွယန္တိ ‘‘သမောဓာနံ မိဿီဘာဝေါ’’တိ ဣဒံ ပဒဒွယံ။ တဒတ္ထဝသေနာတိ သမောဓာနတ္ထဿ၊ မိဿီဘာဝတ္ထဿ စ ဝသေန သင်္ခါရေသု လဗ္ဘတိ။ အာဂတေဟိ စ တေဟိ သင်္ခါရေဟိ ပုဂ္ဂလဿ သံယောဂေါ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

တံဂဟဏမတ္တန္တိ အာပါထဂတာရမ္မဏဂ္ဂဟဏမတ္တံ။

ဣစ္ဆာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၀၁။ တံ ¶ ကာလန္တိ စုတိစိတ္တနိရောဓတော ဥဒ္ဓံ ကာလံ။ ‘‘ယမ္ပီ’’တိ ယံ-သဒ္ဒေါ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တန္တိ ယေနပီတိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ‘‘ယံ ဣစ္ဆ’’န္တိ ယံ-သဒ္ဒေါ ယဒါ ဣစ္ဆာပေက္ခော၊ တဒါ ‘‘န လဘတီ’’တိ ဧတ္ထ အလာဘပဓာနာဘာဝတော ဣစ္ဆာ ဝိသေသီယတီတိ အာဟ ‘‘အလာဘဝိသိဋ္ဌာ ဣစ္ဆာ ဝုတ္တာ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ဣစ္ဆံ န လဘတိ ယ’’န္တိ ဧဝံ ကိရိယာပရာမသနဘူတော ယံ-သဒ္ဒေါ ယဒါ ‘‘န လဘတီ’’တိ ဧတံ အပေက္ခတိ၊ တတ္ထ ဂုဏဘူတာ ဣစ္ဆာ၊ ပဓာနဘူတော အလာဘောတိ အာဟ ‘‘တဒါ ဣစ္ဆာဝိသိဋ္ဌော အလာဘော ဝုတ္တော ဟောတီ’’တိ။

ဟိရောတ္တပ္ပရဟိတာ ဆိန္နိကာ၊ ဓုတ္တိကာတိ ဝုစ္စန္တီတိ အာဟ ‘‘ဆိန္နဘိန္နဂဏေနာတိ နိလ္လဇ္ဇေန ဓုတ္တဂဏေနာ’’တိ။ ကပ္ပဋိကာ သိဗ္ဗိတပိလောတိကဓာရိနော။

အလဗ္ဘနေယျဣစ္ဆန္တိ အလဗ္ဘနေယျဝတ္ထုသ္မိံ ဣစ္ဆံ။

ဥပါဒါနက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၀၂။ တာဒိသဿ ဝတ္ထုနော သဗ္ဘာဝါတိ သာမညတော အနဝသေသဂ္ဂဟဏံ သန္ဓာယာဟ။

အတိပါကဋေန ¶ အတိ ဝိယ ပကာသေန ဒုက္ခေနာတိ အတ္ထော။

ဒုက္ခသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သမုဒယသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၀၃။ မနော ဝိယာတိ မနော-သဒ္ဒဿ ဝိယ။ ဣက-သဒ္ဒေနာတိ ‘‘ပေါနောဘဝိကာ’’တိ ဧတ္ထ ဣက-သဒ္ဒေန။ ဂမိယတ္ထတ္တာတိ ဉာပိတတ္ထတ္တာ။ ကရဏသီလတာ ဟိ ဣဓ သီလတ္ထော၊ သော စ ဣက-သဒ္ဒေန ဝုစ္စတီတိ ကိရိယာဝါစကဿ ကရဏသဒ္ဒဿ အဒဿနံ အပ္ပယောဂေါ။ ဝုတ္တတ္ထာနဉှိ အပ္ပယောဂေါ။ သတိ ပစ္စယန္တရသမဝါယေ ပုနဗ္ဘဝဿ ဒါယိကာ၊ တဒဘာဝေ အဒါယိကာတိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘အဒါယိကာပိ ပုနဗ္ဘဝံ ဒေတိစ္စေဝါ’’တိ တံသဘာဝါနတိဝတ္တနတော။ တေနေဝါဟ ‘‘သမာနသဘာဝတ္တာ၊ တဒါနုဘာဝတ္တာ စာ’’တိ။ တတ္ထ သဘာဝေါ တဏှာယနံ။ အာနုဘာဝေါ ¶ ပစ္စယသမဝါယေ ဖလနိပ္ဖာဒနသမတ္ထတာ။ ဣတရေသူတိ အဝသိဋ္ဌကိလေသာဒီသု။ ပဝတ္တိဝိပါကဒါယိနော ကမ္မဿ သဟာယဘူတာ တဏှာ ‘‘ဥပဓိဝေပက္ကာ’’တိ အဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘ဥပဓိမှိ ယထာနိဗ္ဗတ္တေ’’တိအာဒိ။ ယထာနိဗ္ဗတ္တေတိ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ နိဗ္ဗတ္တပ္ပကာရေ။ နန္ဒနံ သံဥပ္ပိလာဝနံ အဘိတဿနံ။ ရဉ္ဇနံ ဝတ္ထဿ ဝိယ ရင်္ဂဇာတေန စိတ္တဿ ဝိပရိဏာမနံ၊ ရမာပနံ ဝါ။ ရာဂသမ္ဗန္ဓေနာတိ ရာဂပဒသမ္ဗန္ဓေန ‘‘ဥပ္ပန္နဿာ’’တိ ပုလ္လိင်္ဂဝသေန ဝုတ္တံ။ ရူပါရူပဘဝရာဂေါ ဝိသုံ ဝက္ခတီတိ ဧတ္ထ ဝက္ခတိ-ကိရိယာပဒံ ကမ္မတ္ထေ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘သဝတ္ထုကံ စက္ခု’’န္တိ ဣမိနာ သကလံ စက္ခုဒသကမာဟ၊ ဒုတိယေန သသမ္ဘာရစက္ခုံ။ ဆိဒ္ဒန္တိ ကဏ္ဏဿ ဆိဒ္ဒပဒေသံ။ ကဏ္ဏဗဒ္ဓန္တိ ကဏ္ဏပါဠိ။ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနတော ရတ္တကမ္ဗလပဋလံ ဝိယ၊ ကိစ္စတော မုဒုသိနိဒ္ဓမဓုရရသဒံ မညန္တိ။ သာမညေန ဂဟိတာတိ ဝိသယေန အဝိသေသေတွာ ဂဟိတာ။ ဝိသယဝိသိဋ္ဌာတိ စက္ခာဒိဝိသယဝိသိဋ္ဌာ။ ဧတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ သမုဒါယာဝယဝေဟိ ဝိယ သာမညဝိသေသေဟိ န နာနတ္တဝေါဟာရော န ဟောတိ ယထာ ‘‘ရုက္ခော သိံသပါ’’တိ။ န ဟိ သဗ္ဗော ရုက္ခော သိံသပါ။ တသ္မာ ကိရိယာဘေဒသဗ္ဘာဝတော ‘‘သယာနာ ဘုဉ္ဇန္တိ သဓနာ’’တိအာဒီသု ဝိယ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ’’တိ ဧတ္ထ ကိရိယာယ လက္ခဏတာ၊ ဣတရတ္ထ လက္ခိတဗ္ဗတာ စ ဝုတ္တာ။ ယဒိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ¶ ဟောတီတိ အနိစ္ဆိတတ္တာ သာသင်္ကံ ဥပ္ပာဒကိရိယာယ အတ္ထိဘာဝမာဟ။ တေန ဥပ္ပာဒေ သတီတိ အယမေတဿ အတ္ထောတိ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ’’တိ ဧတ္ထ ဥပ္ပာဒေါ ဟေတုဘာဝေန ဝုတ္တော၊ ဣတရော စ တဿ ဖလဘာဝေနာတိ အာဟ ‘‘သော ဟိ တေန ဥပယောဇိတော ဝိယ ဟောတီ’’တိ။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာတိ ဝါ တဏှာယ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇနသီလတာ ဥပ္ပဇ္ဇနသဘာဝေါ၊ ဥပ္ပဇ္ဇနသမတ္ထတာ ဝါ ဝုတ္တာ။ တတ္ထေဝ စဿာ ဥပ္ပဇ္ဇနသီလတာ သက္ကာယတော အညသ္မိံ ဝိသယေ ပဝတ္တိယာ အဘာဝတော၊ သမတ္ထတာ ပစ္စယသမဝါယေန၊ အညထာ အသမတ္ထတာ၊ ယတော ကဒါစိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ နိဝိသမာနာ နိဝိသတီတိ ဧတ္ထာပိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

သမုဒယသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ နိရောဓသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၀၄။ တဏှာယ ¶ ဝိရဇ္ဇနံ ဟလိဒ္ဒိရာဂဿ ဝိယ ပလုဇ္ဇနန္တိ ကတွာ အာဟ ‘‘ခယဂမနဝသေနာ’’တိ။ ဝိစ္ဆိန္နံ နိရုဇ္ဈနန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘အပ္ပဝတ္တိဂမနဝသေနာ’’တိ။ စဇနံ ဆဍ္ဍနံ၊ ဟာပနံ ဝါတိ အာဟ ‘‘အနပေက္ခတာယ စဇနဝသေန၊ ဟာနိဝသေန စာ’’တိ။

တဒပ္ပဝတ္တိ ဝိယာတိ တဿာ တိတ္တအလာဗုဝလ္လိယာ အပ္ပဝတ္တိ ဝိယ။ အပ္ပဝတ္တိဟေတုဘူတမ္ပိ နိဗ္ဗာနံ တဏှာယ အပ္ပဝတ္တိ ဝိယ ဂယှတီတိ အာဟ ‘‘တဒပ္ပဝတ္တိ ဝိယာ’’တိ ယထာ ‘‘ရာဂက္ခယော’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၁၅၊ ၃၃၀)။ အပ္ပဝတ္တိဘူတန္တိ တဏှာယ အပ္ပဝတ္တိယာ ပတ္တံ၊ ပတ္တဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ နိရုဒ္ဓါယပိ တဏှာယ ပိယရူပသာတရူပေသု နိရုဒ္ဓါတိ ဝတ္တဗ္ဗတာဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ မဂ္ဂေါ၊ နိဗ္ဗာနဉ္စ တဏှာယ သမုစ္ဆေဒသာဓနံ၊ တသ္မာ ‘‘ပုရိမာ ဝါ ဥပမာ’’တိအာဒိနာ ဥပမာဒွယံ ဥဘယတ္ထ ယထာက္ကမံ ယောဇိတံ၊ ဥဘယဋ္ဌာနိယံ ပန ဥဘယတ္ထာပိ လဗ္ဘတေဝ။

နိရောဓသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ မဂ္ဂသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၀၅။ တိတ္ထိယေဟိ ¶ ကပ္ပိတဿ မဂ္ဂဿ ပကတိပုရိသန္တရဉာဏာဒိကဿ။ အရိယံ လဘာပေတီတိ အရိယံ သာမညဖလံ လဘာပေတိ။

တဗ္ဗိပက္ခဝိရတိသဘာဝါတိ တဿာ သမ္မာဝါစာယ ဝိပက္ခတော မိစ္ဆာဝါစာယ ဝိရတိသဘာဝါ။ ဘေဒကရမိစ္ဆာဝါစာ ပိသုဏဝါစာ၊ သဗ္ဗာပိ ဝါ မိစ္ဆာဝါစာ ဝိသံဝါဒနာဒိဝသေန ဘေဒကရီတိ အာဟ ‘‘ဘေဒကရမိစ္ဆာဝါစာပဟာနေနာ’’တိ။ ဝိသံဝါဒနာဒိကိစ္စတာယ ဟိ လူခါနံ အပရိဂ္ဂါဟကာနံ မုသာဝါဒါဒီနံ ပဋိပက္ခဘူတာ သိနိဒ္ဓဘာဝေန ပရိဂ္ဂါဟကသဘာဝါ သမ္မာဝါစာ တပ္ပစ္စယသုဘာသိတသမ္ပဋိဂ္ဂါဟကေ ဇနေ၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ စ ပရိဂ္ဂဏှန္တီ ပဝတ္တတီတိ ပရိဂ္ဂဟလက္ခဏာ။ တေနာဟ ‘‘ဇနေ၊ သမ္ပယုတ္တေ စ ပရိဂ္ဂဏှနကိစ္စဝတီ’’တိ။ စီဝရကမ္မာဒိကော တာဒိသော ပယောဂေါ။ ကာတဗ္ဗံ စီဝရရဇနာဒိကံ။ နိရဝဇ္ဇသမုဋ္ဌာပနကိစ္စဝါတိ နိရဝဇ္ဇဿ ကတ္တဗ္ဗဿ၊ နိရဝဇ္ဇာကာရေန ဝါ သမုဋ္ဌာပနကိစ္စဝါ။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ စ သမုဋ္ဌာပေန္တောတိ ဧတ္ထ သမုဋ္ဌာပနံ ¶ မိစ္ဆာကမ္မန္တပဋိပက္ခဘူတဿ အတ္တနော ကိစ္စဿ အနုဂုဏဘာဝေန သမ္ပယုတ္တာနံ ပဝတ္တနမေဝ၊ ဥက္ခိပနံ ဝါ နေသံ ကာယိကကိရိယာယ ဘာရုက္ခိပနံ ဝိယ။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ၊ အာဇီဝဿေဝ ဝါ ဝိသောဓနံ ဝေါဒါပနံ။

ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌာတိ ဒိဋ္ဌိယာ သဟဇပဟာနေကဋ္ဌာ၊ ပဌမမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိဝသေနေဝ တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌအဝိဇ္ဇာဒယော’’တိပိ ပါဌော။ ဧတသ္မိံ ပက္ခေ စတုမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ သင်္ဂဟော ကတော ဟောတိ။ ဥပရိမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ပန ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနေ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈော မာနော ဂဟေတဗ္ဗော။ သော ဟိ ‘‘အဟ’’န္တိ ပဝတ္တိအာကာရတော ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနိယော။ ပကာသေတီတိ ကိစ္စပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ တေနေဝ ဟိ အင်္ဂေနာတိ တေနေဝ သမ္မာဒိဋ္ဌိသင်္ခါတေန မဂ္ဂင်္ဂေန။ တထာပဝတ္တိတေန ကရဏဘူတေန၊ တေန ဝါ ကာရဏေန။ အင်္ဂ-သဒ္ဒေါ ဟိ ကာရဏတ္ထောပိ ဟောတီတိ။ တတ္ထာတိ မဂ္ဂေ၊ မဂ္ဂစိတ္တုပ္ပာဒေ ဝါ။

ဣမဿေဝါတိ အရိယမဂ္ဂပရိယာပန္နဿေဝ။ ယဒိပိ ဝိရမိတဗ္ဗတော ဝိရမန္တဿ စေတနာပိ လဗ္ဘတေဝ၊ ဝိရတိယာ ဧဝ ပန တဒါ ပဓာနဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘ဝိရမဏကာလေ ဝါ ဝိရတိယော’’တိ။ သုဘာသိတာဒီတိ အသမ္ဖပ္ပလာပါဒိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အပိသုဏာဒိ သင်္ဂဟိတာ။ ဘာသနာဒီတိ ဧတ္ထ ပန ကာယသုစရိတာဒိ။ အမဂ္ဂင်္ဂတ္တာတိ အမဂ္ဂသဘာဝတ္တာ။ တမေဝ စေတနာယ အမဂ္ဂသဘာဝတံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကဿ ¶ ဉာဏဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သမ္မာဝါစာဒိကိစ္စတ္တယံ နာမ မိစ္ဆာဝါစာဒီနံ တိဏ္ဏံ ပါပဓမ္မာနံ သမုစ္ဆိန္ဒနံ၊ မဂ္ဂစေတနာ စ တံသဘာဝါ န ဟောတီတိ န တဿာ မဂ္ဂက္ခဏေ သမ္မာဝါစာဒိဘာဝသိဒ္ဓိ။ တံသိဒ္ဓိယန္တိ ကိစ္စတ္တယသိဒ္ဓိယံ။ ယထာ ပနဿာ ပုဗ္ဗဘာဂေ သုဘာသိတဝါစာဒိဘာဝေါ၊ ဧဝံ မဂ္ဂက္ခဏေပိ သိယာ။ ဧဝံ သန္တေ ယထာ တတ္ထ ဧကဿ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ တိကိစ္စတာ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနဉ္စ ဧကေကာနံ စတုကိစ္စတာ၊ ဧဝံ ဧကာ မဂ္ဂစေတနာ သမ္မာဝါစာဒိကိစ္စတ္တယဿ သာဓိကာ ဘဝေယျ၊ တထာ စ သတိ မဂ္ဂေ သမ္မာဝါစာဒီနိ တီဏိ အင်္ဂါနိ န ဘဝေယျုံ၊ ဆဠင်္ဂိကော စ အရိယမဂ္ဂေါ သိယာတိ တယိဒမာဟ ‘‘ဧကာယ စေတနာယာ’’တိအာဒိနာ။ ယသ္မာ ပနေတံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ မဂ္ဂပစ္စယတာဝစနတော စ န စေတနာယ မဂ္ဂဘာဝေါတိ မဂ္ဂက္ခဏေ ဝိရတိယောဝ သမ္မာဝါစာဒယော။

ဗြူဟနံ သုခံ။ သန္တသုခံ ဥပေက္ခာ။ သာ ဟိ ‘‘ဥပေက္ခာ ပန သန္တတ္တာ၊ သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတာ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၄၄၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၂) ဝုတ္တာ။ ဝိတက္ကာဒီနန္တိ တေယေဝ အဘိနိရောပနာဒယော ပါကဋပရိယာယေန ဝုတ္တာ။

ဝစီသင်္ခါရဘာဝတော ¶ ဝစီဘေဒဿ ဥပကာရကော ဝိတက္ကော။ ‘‘သာဝဇ္ဇာ…ပေ… ဥပကာရကော ဧဝါ’’တိ ဣမိနာ ဝစီဘေဒတံ သမုဋ္ဌာပကစေတနာနံ ဝိယ ဝိရတိယာပိ ဝိသေသပစ္စယော ဝိတက္ကောတိ ဒဿေတိ။ ဝစီဘေဒနိယာမိကာ ဝါစာတိ ဝစီဒုစ္စရိတဝိရတိမာဟ။ သာ ဟိ သမ္မာဝါစာဘူတာ မိစ္ဆာဝါစာသု သံယမိနီ။ တတ္ထ ယထာ ဝိသံဝါဒနာဒိမိစ္ဆာဝါစတော အဝိရတော မိစ္ဆာကမ္မန္တတောပိ န ဝိရမတေဝ။ ယထာဟ – ‘‘ဧကံ ဓမ္မံ…ပေ… အကာရိယ’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၁၇၆)။ တထာ အဝိသံဝါဒနာဒိနာ သမ္မာဝါစာယ ဌိတော သမ္မာကမ္မန္တမ္ပိ ပူရေတိယေဝါတိ အာဟ ‘‘ဝစီဘေဒ…ပေ… ဥပကာရိကာ’’တိ။ ဓမ္မာနံ ပဝတ္တိနိဋ္ဌာဘာဝတော ယထာ ဂတီတိ နိဗ္ဗတ္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ပဝတ္တိဘာဝတော ရသလက္ခဏာနိပီတိ အာဟ ‘‘ကိစ္စာဒိသဘာဝေ ဝါ’’တိ။

အဘိနန္ဒနန္တိ တဏှာဒိဝသေန အဘိနန္ဒနံ။

ဝါစုဂ္ဂတကရဏံ ဥဂ္ဂဟော၊ အတ္ထပရိပုစ္ဆနံ ပရိပုစ္ဆာတိ တဒုဘယံ သဝနာဓီနန္တိ အာဟ ‘‘သဝနဉာဏေ ဧဝ အဝရောဓံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟဏံ ပရိဂ္ဂဏှနံ။

တဿာတိ ¶ ပယောဂဿ။

သောတိ ကာမဝိတက္ကပ္ပဝတ္တိယာ ကာရဏဘူတော သုဘနိမိတ္တေ အယောနိသောမနသိကာရော။ တဿာတိ ကာမဝိတက္ကဿ။ ဂတံ ဂမနံ ပဝတ္တိ၊ တဿ ဥပါယောတိ ဂတမဂ္ဂေါ။

ပဟာတဗ္ဗဧကတ္တန္တိ ပဟာတဗ္ဗတာသာမညံ။

မဂ္ဂဘာဝေန စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ဧကတ္တေနာတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ မဂ္ဂဘာဝေန ဧကတ္တေန သာမညတော ဂဟေတွာ ‘‘အဿာ’’တိ ဧကဝစနေန ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ သဗ္ဗဿ မဂ္ဂဿ အညမညံ သဒိသတာ၊ တထာ အသဒိသတာ စ ဧကစ္စသဒိသတာ စ ဈာနင်္ဂဝသေန သဗ္ဗသဒိသသဗ္ဗာသဒိသဧကစ္စသဒိသတာ၊ သော ဧဝ ဝိသေသောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝိပဿနာနိယာမံ ဓုရံ ကတွာ အာဟာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဓ ပနာတိ ဣမိဿာ သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ။ သမ္မသိ…ပေ… နိဝတ္တနတောတိ ပဌမတ္ထေရဝါဒံ ဝဒန္တော တဒဇ္ဈာသယံ ပုရက္ခတွာ ဝဒတီတိ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ။ ဣတရထာ ဣတရဝါဒါပေတ္ထ ဒဿိတာ ဧဝါတိ။ ပါဒကဇ္ဈာနနိယာမန္တိ ပါဒကဇ္ဈာနနိယာမံ ဓုရံ ကတွာ အာဟာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဝိပဿနာ ¶ …ပေ… ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တဿာ ဣဓ ပဋိက္ခေပတာ အတ္ထိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ကေစိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ နိယာမေတီတိ ဝဒန္တီ’’တိ? နယိဒမေဝံ။ ဣဓာပီတိ ဣဓ ပါဒကဇ္ဈာနနိယာမေပိ ဝိပဿနာနိယာမော န ပဋိက္ခိတ္တောတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။ တေနေဝါဟ ‘‘သာဓာရဏတ္တာ’’တိ။ ‘‘ဣဓ ပနာ’’တိ ဣမိနာပိ ပဌမတ္ထေရဝါဒေါ သင်္ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ဝိပဿနာနိယာမော ဝိသုံ ဂဟိတောတိ? ဝါဒတ္တယာဝိဓုရတာဒဿနတ္ထံ။ အညေ စာစရိယဝါဒါတိ သမ္မသိတဇ္ဈာနပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယဝါဒါ။

‘‘အာရုပ္ပေ တိကစတုက္ကဇ္ဈာနံ…ပေ… န လောကိယ’’န္တိ ဣဒံ ထေရဝါဒေ အာဂတံ ပေါရာဏဋ္ဌကထာယံ တန္တိံ ကတွာ ဌပိတန္တိ အဋ္ဌသာလိနိယံ သင်္ဂဟေတွာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဝုတ္တံ အဋ္ဌသာလိနိယန္တိ အဓိပ္ပာယော’’တိ။ ယေသူတိ ပစ္ဆိမဇ္ဈာနဝဇ္ဇာနိ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တတ္ထ ဟိ အရူပုပ္ပတ္တိယံ သံသယော၊ န ဣတရသ္မိံ။ ‘‘စတုက္ကပဉ္စကဇ္ဈာန’’န္တိ ဝုတ္တေ အဝိသေသတော သာသဝါနာသဝံ အပေက္ခီယတိ၊ နိဝတ္တေတဗ္ဗဂဟေတဗ္ဗသာဓာရဏဝစနေနေတ္ထ သာသဝတော အဝစ္ဆိန္ဒနတ္ထံ ‘‘တဉ္စ လောကုတ္တရ’’န္တိ ဝတွာ နိဝတ္တိတဓမ္မဒဿနတ္ထံ ‘‘န လောကိယ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သမုဒါယဉ္စ…ပေ… အာဟာ’’တိ။ ဣတရထာ ဗျဘိစာရာဘာဝတော ‘‘လောကုတ္တရ’’န္တိ ဝိသေသနံ နိရတ္ထကံ ¶ သိယာ။ တယော မဂ္ဂါတိ ဒုတိယမဂ္ဂါဒယော။ တဇ္ဈာနိကန္တိ တိကစတုက္ကဇ္ဈာနိကံ သောတာပတ္တိဖလာဒိံ။ အညဈာနိကာပီတိ တိကစတုက္ကဇ္ဈာနတော အညဈာနိကာပိ စတုက္ကဇ္ဈာနိကာပိ မဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ပိ-သဒ္ဒေန တဇ္ဈာနိကာပိ တိကစတုက္ကဇ္ဈာနိကာတိ အတ္ထော။ ယဒိ ဧဝံ စတုဝေါကာရဘဝေပိ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ဝိယ မဂ္ဂဿ တိကစတုက္ကဇ္ဈာနိကဘာဝေ ကေနဿ ဈာနင်္ဂါဒိနိယာမောတိ အာဟ ‘‘ဈာနင်္ဂါဒိနိယာမိကာ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရသမာပတ္တီ’’တိ။ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရသမာပတ္တီတိ စ ပါဒကဘူတာ အတ္တနာ အတိက္ကန္တဓမ္မဝိရာဂဘာဝေန ဝိပဿနာယ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရကာရီ အရူပသမာပတ္တိ၊ ဖလသမာပတ္တိ ဝါ။ တေနာဟ ‘‘ပါဒက’’န္တိ။ န သမ္မသိတဗ္ဗာတိ န သမ္မသိတဗ္ဗာ သမာပတ္တိ ဈာနင်္ဂါဒိနိယာမိကာ သမ္မသိတဗ္ဗာနံ တိကစတုက္ကဇ္ဈာနာနံ တတ္ထ အနုပ္ပဇ္ဇနတော၊ ဣတရတ္ထ စ ဝိသေသာဘာဝတော။ ဖလဿပီတိ စတုတ္ထပဉ္စမဇ္ဈာနိကဖလဿပိ။

ဒုက္ခဉာဏာဒီနန္တိ ဒုက္ခသမုဒယဉာဏာနံ။ တံတံကုသလာရမ္မဏာရမ္မဏတ္တာတိ ကာမာဝစရာဒီသု ယေန ယေန ကုသလေန သဒ္ဓိံ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပာဒယော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တဿ တဿ ကုသလဿ အာရမ္မဏံ အာရမ္မဏံ ဧတေသန္တိ တံတံကုသလာရမ္မဏာရမ္မဏာ ¶ ၊ တဗ္ဘာဝတော။ တံတံဝိရမိတဗ္ဗာဒိအာရမ္မဏတ္တာတိ ဝိသံဝါဒနဝတ္ထုအာဒိအာရမ္မဏတ္တာ။ ဝီတိက္ကမိတဗ္ဗတော ဧဝ ဟိ ဝိရတီတိ။ ‘‘အင်္ဂါန’’န္တိ ဣဒံ ‘‘နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပာဒီန’’န္တိ ဧတ္ထာပိ ယောဇေတဗ္ဗံ အဝယဝေန ဝိနာ သမုဒါယာဘာဝတော။ ဝိသေသပစ္စယောတိ ဘိန္နသီလဿ၊ အပရိသုဒ္ဓသီလဿ ဝါ သမ္မပ္ပဓာနာသမ္ဘဝတော သမာဓာနဿ ဝိယ ဝါယာမဿ သီလံ ဝိသေသပစ္စယော။ အယဉ္စ အတ္ထော ယဒိပိ ပုရိမသိဒ္ဓသီလဝသေန ယုတ္တော၊ သဟဇာတဝသေနာပိ ပန လဗ္ဘတေဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘သမ္ပယုတ္တဿာပီ’’တိ အာဟ။ သဟဇမေဝ စေတ္ထ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘သမ္ပယုတ္တဿေဝ စာ’’တိအာဒိ။ သမ္မောသော ပမာဒေါ၊ တပ္ပဋိပက္ခော အသမ္မောသော အပ္ပမာဒေါ၊ သော စိတ္တဿ အာရက္ခာတိ အာဟ ‘‘စေတသော ရက္ခိတတာ’’တိ။

သီလက္ခန္ဓော စာတိ စ-သဒ္ဒေန သမာဓိက္ခန္ဓော စ။ ခန္တိပ္ပဓာနတ္တာ သီလဿ အဒေါသသာဓနတာ၊ နီဝရဏဇေဋ္ဌကဿ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘာဝတော သမာဓိဿ အလောဘသာဓနတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သာသနန္တိ ပဋိဝေဓသာသနံ၊ ‘‘သာသနဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ စ ဝဒန္တိ။

မဂ္ဂသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၂၀၆-၂၁၄။ ‘‘ပရိညေယျဘာဝရဟိတေ ¶ ဧကန္တပဟာတဗ္ဗေ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု တဏှာယပိ စက္ခာဒီနံ ဝိယ တဏှာဝတ္ထုတာဝစနေန ပရိညေယျတာ ဝုတ္တာ။ ယထာဟ ‘‘ရူပတဏှာ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ ဧတ္ထေသာ တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧတ္ထ နိဝိသမာနာ နိဝိသတီ’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၀၊ မ။ နိ။ ၁။၁၃၃၊ ဝိဘ။ ၂၀၃)။ တပ္ပဋိဗဒ္ဓသံကိလေသပ္ပဟာနဝသေန သမတိက္ကမိတဗ္ဗတာ ဟိ ပရိညေယျတာ။ ဧကန္တပဟာတဗ္ဗတာ စ န တဏှာယ ဧဝ၊ အထ ခေါ အဝသေသာနံ သံကိလေသဓမ္မာနမ္ပိ။ တထာ ဟိ တေသံ သဗ္ဗသော အစ္စန္တပ္ပဟာယိကာ ဒဿနဘာဝနာတိ? သစ္စမေတံ၊ တထာပိ ယထာ ‘‘ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ပရိညေယျ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၉) တဏှာဝဇ္ဇေ ဥပါဒါနက္ခန္ဓပဉ္စကေ ပရိညေယျဘာဝေါ နိရုဠှော၊ န တထာ တဏှာယ၊ တဏှာယ ပန ‘‘ယာယံ တဏှာ ပေါနောဘဝိကာ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၂၀၃၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၀၊ မ။ နိ။ ၁။၉၁၊ ၄၆၀၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၄၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၃၄) သမုဒယဘာဝေါ ¶ ဝိယ သာတိသယံ ပဟာတဗ္ဗဘာဝေါ နိရုဠှောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပရိညေယျဘာဝရဟိတေ ဧကန္တပ္ပဟာတဗ္ဗေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဿ အသင်္ဂဟိတော ပဒေသော အတ္ထိ၊ သော သပ္ပဒေသော၊ ဧကဒေသောတိ အတ္ထော။ တတ္ထာတိ အရိယသစ္စသဒ္ဒေ။ သမုဒယောတိ သမုဒယတ္ထော။ ‘‘နိပ္ပဒေသတော သမုဒယံ ဒဿေတု’’န္တိ သမုဒယဿေဝေတ္ထ ဂဟဏေ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒုက္ခနိရောဓာ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒုက္ခနိရောဓာတိ ဒုက္ခံ၊ နိရောဓော စ။ အရိယသစ္စဒေသနာယန္တိ အရိယသစ္စဒေသနာယမ္ပိ သစ္စဒေသနာယံ ဝိယ။ ဓမ္မတောတိ ဒေသေတဗ္ဗဓမ္မတော နိပ္ပဒေသာ ဧဝ။ ‘‘အဝသေသာ စ ကိလေသာ’’တိအာဒိနာ ဒေသနာဘေဒေါ ဧဝ ဟိ တတ္ထ ဝိသေသော။ တေနာဟ ‘‘န ဟိ တတော အညော’’တိအာဒိ။ အပုဗ္ဗော နတ္ထီတိ ဓမ္မတော အပုဗ္ဗော နတ္ထီတိ အတ္ထော။ တဿာတိ သမုဒယဿ။ သဗ္ဗတ္ထ တီသုပိ ဝါရေသူတိ အဋ္ဌင်္ဂိကပဉ္စင်္ဂိကသဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဘေဒေသု မဟာဝါရေသု၊ တဒန္တောဂဓေသု စ ပဉ္စသု ကောဋ္ဌာသေသု။ အပုဗ္ဗဿာတိ ‘‘အဝသေသာ စ ကိလေသာ’’တိအာဒိနာ တဏှာယ အပုဗ္ဗဿ။ အဝသိဋ္ဌကိလေသာဒီနဉှိ သမုဒယတာဝစနံ ဣဓ အပုဗ္ဗဒဿနံ။ တဿ ယဒိပိ ဒုတိယတတိယဝါရေသု ဝိသေသော နတ္ထိ၊ ပဉ္စသု ပန ကောဋ္ဌာသေသု ဥပရူပရိ အပုဗ္ဗံ ဒဿိတန္တိ ကတွာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ တဉှိ သမုဒယဝိသေသဒဿနံ၊ ဣတရံ ပန မဂ္ဂဝိသေသဒဿနံ။ တဿ စ ဓမ္မတော အပုဗ္ဗာဘာဝေါ ဒဿိတောယေဝ။ ယဒိ ဧဝံ ဒုတိယာဒိကောဋ္ဌာသေသု၊ ပဌမကောဋ္ဌာသေပိ ဝါ ကသ္မာ တဏှာ ဂဟိတာတိ အာဟ ‘‘အပုဗ္ဗသမုဒယဒဿနတ္ထာယပိ ဟီ’’တိအာဒိ။ ကေဝလာယာတိ တဒညကိလေသာဒိနိရပေက္ခာယ။ ဒေသနာဝသေန န ဝုတ္တောတိ န ဓမ္မဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ တသ္မာ ဒုက္ခာဒီနိ တတ္ထ အရိယသစ္စဒေသနာယံ ¶ သပ္ပဒေသာနိ ဒဿိတာနိ ဟောန္တိ ပရိယာယေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဘိဓမ္မဒေသနာ ပန နိပ္ပရိယာယကထာတိ ကတွာ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘နိပ္ပဒေသတော သမုဒယံ ဒဿေတုံ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ပစ္စယသင်္ခါတန္တိ ပစ္စယာဘိမတံ ပစ္စယဘူတံ၊ ပစ္စယကောဋ္ဌာသံ ဝါ။

တေသန္တိ ကုသလဓမ္မာနံ။ ပစ္စယာနံ ပဟာနဝသေနာတိ ဟေတုနိရောဓေန ဖလနိရောဓံ ဒဿေတိ၊ တပ္ပဋိဗဒ္ဓကိလေသပ္ပဟာနေန ဝါ ကုသလာနံ ပဟာနံ ဝုတ္တံ။ ယထာ ‘‘ဓမ္မာပိ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၀)။ ဣတိ ပရိယာယတော ကုသလာနံ ပဟာနံ ဝုတ္တံ၊ န နိပ္ပရိယာယတော တဒဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘န ဟိ ကုသလာ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ။ ယထာ စ ကုသလဓမ္မေသု၊ အဗျာကတဓမ္မေသုပိ ¶ ဧသေဝ နယော။ နိရောဓန္တိ အသင်္ခတဓာတုံ။ အပ္ပဝတ္တိဘာဝေါတိ ယော နိရောဓဿ နိဗ္ဗာနဿ တဏှာဒိအပ္ပဝတ္တိဟေတုဘာဝေါ၊ တံ ပဟာနန္တိ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။

ကာယကမ္မာဒိသုဒ္ဓိယာတိ ပုဗ္ဗဘာဂကာယကမ္မဝစီကမ္မအာဇီဝသုဒ္ဓိယာ ဒူရတရူပနိဿယတံ အရိယမဂ္ဂဿ ဒဿေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဉ္စင်္ဂိကံ…ပေ… ပဝတ္တတံ ဒီပေတိ၊ န ပန အရိယမဂ္ဂဿ ပဉ္စင်္ဂိကတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဉာပကနိဒဿနန္တိ ဉာပကဘာဝနိဒဿနံ၊ ဧတေန ‘‘ဝစနတော’’တိ ဣဒံ ဟေတုအတ္ထေ နိဿက္ကဝစနန္တိ ဒဿေတိ။ ဝစနတောတိ ဝါ ဤဒိသဿ ဝစနဿ သဗ္ဘာဝတော။ ပဋိပဒါယ ဧကဒေသောပိ ပဋိပဒါ ဧဝါတိ အတ္ထော။ နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဓမ္မသင်္ဂါဟကေဟိ သင်္ဂါယနဝသေန။

ဈာနေဟိ ဒေသနာပဝေသော ‘‘လောကုတ္တရံ ဈာနံ ဘာဝေတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၂၇၇) ဈာနသီသေန ဒေသနာဝ။ တထာ ဘာဝနာပဝေသော။ ပါဠိဂမနန္တိ ပါဠိပဝတ္တိ ပါဌဒေသနာ။ ယထာဝိဇ္ဇမာနဓမ္မဝသေနာတိ တသ္မိံ စိတ္တုပ္ပာဒေ လဗ္ဘမာနဝိတက္ကာဒိဓမ္မဝသေန။

အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပဉှပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ

၂၁၅။ တဿာတိ သုတ္တန္တဘာဇနီယဿ။ ဧဝံ ပနာတိ ‘‘အပိစေသာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ နာမ ပုဗ္ဗဘာဂေ ¶ နာနာက္ခဏာ နာနာရမ္မဏာ’’တိအာဒိပ္ပကာရေန။ ဧဝဉ္စ ကတွာတိ လောကုတ္တရမဂ္ဂဿေဝ မဂ္ဂသစ္စဘာဝဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ တေနာတိ တေန ကာရဏေန၊ အရိယမဂ္ဂဿေဝ ဥဒ္ဒိသိတွာ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာတိ အတ္ထော။

ပဉှပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သစ္စဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။