📜

၁၆။ ဉာဏဝိဘင်္ဂေါ

၁။ ဧကကမာတိကာဒိဝဏ္ဏနာ

၇၅၁။ သမ္ပယုတ္တာနံ ¶ ¶ နိဿယပစ္စယတာယ၊ အာရမ္မဏဿ ပဝတ္တိဋ္ဌာနတာယ ဩကာသဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော။ နဟေတာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘အဟေတုကာ’’တိအာဒိကံ သဗ္ဗံ ဧကဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထုံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဧကံ နဟေတူတိ နဟေတုတာယ ဧကံ ပဉ္စဝိညာဏံ နဟေတူတိ ဝုတ္တာ တေသံ နဟေတုတာ။ ဧကန္တာဟေတုဘာဝေန ဟိ တေ ဧကပ္ပကာရာဝါတိ။ အညမ္ပီတိ အဟေတုကာဒိ။ အဝိတထသာမညယုတ္တန္တိ တေနေဝ အဟေတုကတာဒိနာ ယထာဘူတေန သမာနဘာဝေန ယုတ္တံ။ ဉာဏာရမ္မဏန္တိ ဉာဏဿ အာရမ္မဏံ ယထာဝုတ္တပဉ္စဝိညာဏာဒိ။ ဝတ္ထုဝိဘာဝနာတိ ပဉ္စဝိညာဏာဒိကဿ ဉာဏဝတ္ထုဿ ယထာဝုတ္တဝိသေသေန ဝိဘာဝနာ ပကာသနာ ပညာ။

ဩသာနဒုကဿာတိ ‘‘အတ္ထဇာပိကာ ပညာ၊ ဇာပိတတ္ထာ ပညာ’’တိ ဣမဿ ဒုကဿ။ ဒုကမာတိကာ ဓမ္မသင်္ဂဏိယံ ဝုတ္တဒုကမာတိကာတိ အာဟ ‘‘ဒုကမာတိကံ အနိဿာယာ’’တိ။

‘‘စိန္တာမယာ ပညာ’’တိအာဒိကာ တိကမာတိကံ အနိဿာယ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ တိကာနုရူပေဟီတိ ဧတ္ထာပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ။ ယဒိပိ ဇာပ-သဒ္ဒေါ ဗျတ္တဝစနေ၊ မာနသေ စ ပဝတ္တတိ၊ ဇနနတ္ထေပိ ပန ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အနေကတ္ထတ္တာ ဓာတုသဒ္ဒါန’’န္တိအာဒိ။ ကုသလပညာ ဝိပါကသင်္ခါတဿ၊ ကိရိယပညာ ပရိကမ္မာဒိဘူတာ အတ္တနာ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗဖလသင်္ခါတဿ အတ္ထဿ နိဗ္ဗတ္တနတော အတ္ထဇာပိကာတိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘အတ္ထဇာပိကာ ကာရဏဂတာ ပညာ’’တိ။ ဝိပါကပညာ၊ ကိရိယပညာ စ သဟဇာတာဒိပစ္စယဝသေန တံတံဝိပါကာဒိအတ္ထံ ဇာပေတိ ဇနေတီတိ အာဟ ‘‘ဇာပိတော ဇနိတော အတ္ထော ဧတိဿာတိ ဇာပိတတ္ထာ’’တိ။ သတိပိ သဟဇာတာနံ ပစ္စယဘာဝေ ဝိပါကကိရိယပညာ ¶ န ကုသလာ ဝိယ ဝိပါကာနံ နိပ္ပရိယာယေန ကာရဏဝေါဟာရံ လဘတီတိ အာဟ ‘‘ကာရဏပညာသဒိသီ’’တိ။ ဝိဘာဝနတ္ထေန ပညာ အာရမ္မဏံ ဝိယ သမ္ပယုတ္တေပိ ပကာသေတိယေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဖလပ္ပကာသနဘူတာ’’တိ။ ယတော သာ အာလောကောဘာသပဇ္ဇောတပရိယာယေဟိ ဝိဘာဝိတာ။

၁၀။ ဒသကမာတိကာဝဏ္ဏနာ

၇၆၀။ ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ¶ ဇရာမရဏန္တိ ဉာဏံ၊ အသတိ ဇာတိယာ နတ္ထိ ဇရာမရဏန္တိ ဉာဏံ။ အတီတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ ဉာဏံ၊ အသတိ ဇာတိယာ နတ္ထိ ဇရာမရဏန္တိ ဉာဏံ။ အနာဂတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ ဉာဏံ၊ အသတိ ဇာတိယာ နတ္ထိ ဇရာမရဏန္တိ ဉာဏံ။ ယမ္ပိဿ တံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ၊ တမ္ပိ ခယဓမ္မံ ဝယဓမ္မံ ဝိရာဂဓမ္မံ နိရောဓဓမ္မန္တိ ဉာဏံ။ ဘဝပစ္စယာ…ပေ… အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ…ပေ… နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၃၄) ဧဝမာဂတာနိ သတ္တသတ္တတိ ဉာဏာနိ။ ‘‘ဇရာမရဏေ ဉာဏံ၊ ဇရာမရဏသမုဒယေ ဉာဏံ၊ ဇရာမရဏနိရောဓေ ဉာဏံ၊ ဇရာမရဏနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ဉာဏံ။ ဇာတိယာ ဉာဏံ…ပေ… သင်္ခါရေသု ဉာဏံ…ပေ… ပဋိပဒါယ ဉာဏ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၃၃) ဧဝမာဂတာနိ စတုစတ္တာရီသံ ဉာဏာနိ။ သုတမယဉာဏာဒီနိ အနာဝရဏဉာဏပရိယောသာနာနိ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ (ပဋိ။ မ။ မာတိကာ ၁။၁ အာဒယော) အာဂတာနိ တေသတ္တတိ ဉာဏာနိ။ တေနာဟ ‘‘တေသတ္တတိ ပန…ပေ… န သံယုတ္တကေ’’တိ။ ‘‘သံယုတ္တကေ’’တိ ဝါ ဣဒံ ‘‘သတ္တသတ္တတိ ဉာဏာနီ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ န ‘‘တေသတ္တတီ’’တိ ဣမိနာ။ အညတ္ထ နိက္ခေပကဏ္ဍာဒီသု။ ယထာ သမ္မာပဋိဝေဓာဘာဝတော မိစ္ဆာဉာဏာဒိ ထုသရာသိမှိ နိခါတခါဏုကော ဝိယ အာရမ္မဏေ စဉ္စလံ ဟောတိ၊ န ဧဝံ ဟောတိ ယထာဘူတာဝဗောဓကံ ဉာဏန္တိ အာဟ ‘‘ယာထာဝပဋိဝေဓတော သယဉ္စ အကမ္ပိယ’’န္တိ။ အဓိဗလကရဏံ ဥပတ္ထမ္ဘနန္တိ တံ ပုဂ္ဂလေ အာရောပေန္တော အာဟ ‘‘ပုဂ္ဂလဉ္စ…ပေ… ကရောတီ’’တိ။ ဝိသဘာဂဓမ္မေသု ဝါ အကမ္ပိယတ္ထော၊ သဘာဂဓမ္မေသု ဥပတ္ထမ္ဘနတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဘိမုခံ ဂစ္ဆန္တီတိ ‘‘ဥပဂစ္ဆန္တီ’’တိ ပဒဿ အတ္ထဝစနံ။ ဥပဂမနဉ္စေတ္ထ သဗ္ဗညုတာယ ပဋိဇာနနမေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိဇာနနဝသေနာ’’တိ။ အဋ္ဌ ဝါ ပရိသာ ဥပသင်္ကမန္တီတိ ဧတ္ထာပိ ပဋိဇာနနဝသေန သဗ္ဗညုတန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌသု ပရိသာသု ဒဿိတအကမ္ပိယဉာဏယုတ္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဖလသမ္ပတ္တိပဝတ္တီတိ ¶ သပ္ပုရိသူပနိဿယာဒီနံ ကာရဏသမ္ပတ္တီနံ ဖလဘူတာယ ပတိရူပဒေသဝါသအတ္တသမ္မာပဏိဓိအာဒိသမ္ပတ္တိယာ ပဝတ္တနံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန သုတ္တသေသာ သင်္ဂဟိတာ။ တတ္ထ သပ္ပုရိသူပနိဿယာဒိကေ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ သမာနေ အတ္ထကိစ္စေ ပဋိဝေဓဉာဏဿ ဝိယ ဒေသနာဉာဏဿာပိ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနတာ န ဝုတ္တာတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ပဋိဝေဓနိဋ္ဌတ္တာ’’တိအာဒိ ¶ ။ ပဋိဝေဓနိဋ္ဌတ္တာတိ ပဋိဝေဓဿ ပရိယောသာနတ္တာ။ တေနာတိ ပဋိဝေဓပရိယောသာနဘူတေန အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန။ တဒဓိဂမေန ဟိ သမ္ပတ္တသကလသဗ္ဗညုဂုဏော ဘဂဝါ အနန္တပဋိဘာနော အနုပမာယ ဗုဒ္ဓလီဠာယ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ သမတ္ထော အဟောသိ။ ‘‘ပဋိလဒ္ဓဿာပီ’’တိ ဣမိနာ သဗ္ဗထာ လဘာပကဿ ပဋိဝေဓာနုရူပတာ ဒေသနာဉာဏဿ အသက္ကုဏေယျာတိ ဒီပေတိ၊ တေန စ ပဋိဝေဓနမတ္တေနေတ္ထ အတ္ထသိဒ္ဓီတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဒေသနာဉာဏဿာ’’တိအာဒိ။

ဟာနဘာဂိယဓမ္မန္တိ ဝါ ဟာနဘာဂိယဘာဝဿ ကာရဏံ။ ကာမသဟဂတသညာဒိဓမ္မန္တိ ကာမဂုဏာရမ္မဏံ သညာမနသိကာရာဒိံ။ ပုဗ္ဗေဝ ကတာဘိသင်္ခါရာဒိန္တိ ‘‘စန္ဒေ ဝါ သူရိယေ ဝါ ဧတ္တကံ ဂတေ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိအာဒိနာ သမာပဇ္ဇနတော ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တစိတ္တာဘိသင်္ခါရပရိကမ္မာဒိံ။

တဒဘာဝဂ္ဂဟဏေနာတိ ကိလေသာဝရဏာဘာဝဂ္ဂဟဏေန။ ဌိတိန္တိ အတ္ထိဘာဝံ။ တဗ္ဗိပရီတာယာတိ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိကာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ။ ဌာနာဘာဝန္တိ အပ္ပဝတ္တိံ၊ နတ္ထိဘာဝံ ဝါ။ ဥပရီတိ ဣမိဿာ ဗလာနံ အနုက္ကမကထာယ ဥပရိ အနန္တရမေဝ။ ဝိပါကာဝရဏာဘာဝဒဿနာဒိကဿာတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကမ္မာဝရဏာဘာဝဒဿနံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဣတရန္တိ အဓိဂမဿ အဋ္ဌာနဒဿနံ။ တံသဟိတာနံ ဓာတူနန္တိ ရာဂါဒိသဟိတာနံ သဘာဝါနံ။ ဝေမတ္တတာ စ တေသံ ပစ္စယဝိသေသသိဒ္ဓေန အဝတ္ထာဒိဝိသေသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ စရိယာဟေတူနန္တိ ရာဂါဒိစရိယာကာရဏဘူတာနံ ဓမ္မာနံ။

၁။ ဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၇၆၁။ အယံ ဝိသေသောတိ သမာနေပိ နယဒွယဿ တေသံ အဟေတုဘာဝါဒိဒီပနေ ဧကဿ ဟေတုဘာဝါဒိပဋိသေဓတာ၊ ဣတရဿ ရာသန္တရာသင်္ဂဟောတိ ဣဒံ နာနာကရဏံ။ ဧကာယ ဇာတိယာတိ အာဒါနနိက္ခေပပရိစ္ဆိန္နဿ ဧကဿ ဘဝဿ။ တဒန္တောဂဓတာယာတိ ဂတိအန္တောဂဓတာယ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တံတံဂတိစုတိဘဝေသု။

၇၆၂။ တထာတိ ¶ အညဒွါရာရမ္မဏတာယ။ ခီရာဒီနံ…ပေ… ဝိလက္ခဏတာတိ ယထာ ခီရဿ ဒဓိဘာဝေန၊ ဒဓိနော တက္ကဘာဝေန ဝိလက္ခဏတာပတ္တိ၊ န ဧဝံ ပဉ္စဝိညာဏာနံ နဟေတုဘာဝါဒိတော အညဿ သဘာဝါပတ္တိ အတ္ထီတိ အတ္ထော။

၇၆၃။ မဟတ္တေပီတိ ¶ ပုထုတ္တေပိ။ ဗဟုဘာဝဝါစကော ဟိ အယံ မဟာ-သဒ္ဒေါ ‘‘မဟာဇနော’’တိအာဒီသု ဝိယ ရူပသင်္ဃာဋဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ အညထာ သဘာဝဓမ္မဿ ကာ မဟန္တတာ၊ သုခုမတာ ဝါ။ စက္ခုဝိညာဏဿ ဝစနံ ကတွာ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘စက္ခုပသာဒေ မမ ဝတ္ထုမှီ’’တိ။ ဣဿရိယဋ္ဌာနန္တိ ဣဿရိယပဝတ္တနဋ္ဌာနံ။ တထာ ဟိ နံ အညတ္ထ ဘာဝိတံ ဝိဘာဝေန္တမေဝ တိဋ္ဌတိ၊ အညဝိညာဏာနိ စ တေန ဒိန္နနယာနေဝ တတ္ထ ပဝတ္တန္တိ၊ အပိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ၊ ယတော တံ အန္ဓဿ န နိပ္ဖဇ္ဇတိ။

၇၆၄။ ဝဝတ္ထိတာနမ္ပီတိ အညမညံ အသံကိဏ္ဏာနမ္ပိ။ ပဋိပါဋိနိယမော နိယတာနုပုဗ္ဗိကတာ။ တေနာတိ ‘‘အဗ္ဗောကိဏ္ဏာ’’တိ ဝစနေန။

၇၆၆။ အာဝဋ္ဋနဘာဝေါ အာဝဇ္ဇနကိစ္စတာ။

တေသန္တိ ရူပါဒီနံ။ ဧတေသဉှိ ရူပါဒီနံ ပဉ္စဟိ ဝိညာဏေဟိ သမာဂမော။ အဘိနိပတိတဗ္ဗာနိ အာလမ္ဗိတဗ္ဗာနိ၊ ဝိဇာနိတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အာရမ္မဏကရဏေန ပဋိဝိဇာနိတဗ္ဗာနီ’’တိ။ ကုသလာကုသလစေတနာယ၊ တံသမ္ပယုတ္တာနဉ္စ ယထာဝုတ္တာနံ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ…ပေ… အကုသလံ ဝါ’’တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၇၆၆) ဧဝံ ဝုတ္တာနံ ပဋိဝိဇာနိတဗ္ဗာနံ ပဋိဝိဇာနနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကမ္မတ္ထေ ဟိ ဧတံ သာမိဝစနံ။ သဟဇပုဗ္ဗင်္ဂမဓမ္မေနာတိ ဒဿနာဒီဟိ သဟဇာတဖဿာဒိနာ ပုဗ္ဗင်္ဂမေန အာဝဇ္ဇနာဒိနာ။ ကိစ္စန္တရန္တိ ဒဿနာဒိကိစ္စတော အညံ သမ္ပဋိစ္ဆနာဒိကိစ္စံ။

အဝိပါကဘာဝေန ကာရဏေန၊ တေန ဝါ သဒ္ဓိံ။ အညန္တိ ရူပဘာဝါဒိံ။ ဘာသနကရဏကရာတိ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပနဝသေန ပဝတ္တကုသလာကုသလစိတ္တုပ္ပာဒဓမ္မာ။ တေ ဧဝ ကာယင်္ဂဝါစင်္ဂံ အစောပေတွာ ပဝတ္တာ တံသဒိသာ။ ပုဗ္ဗင်္ဂမပဋိဝိဇာနနန္တိ ပုဗ္ဗင်္ဂမဘာဝေန ဝိဇာနနံ မနောဒွါရိကဇဝနာနံ ပုရေစရဘာဝေန ဂဟဏံ။ တတ္ထာတိ ပဉ္စဒွါရေ။ ‘‘န ပဋိသိဒ္ဓ’’န္တိ ဝတွာ သွာယမပ္ပဋိသေဓော သာမတ္ထိယလဒ္ဓါတိ ¶ ဒဿေတုံ ‘‘န ကာယကမ္မံ…ပေ… အနုညာတတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တထာ’’တိ ဣဒံ ယထာ ကာယဝစီကမ္မပဋ္ဌပနံ၊ ဧဝံ ကုသလာဒိဓမ္မသမာဒါနမ္ပိ နတ္ထီတိ ဥပသံဟရဏတ္ထံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယဒိ န ဘဝတော စဝတိ၊ ကထံ ပဉ္စဒွါရေ စုတိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘န ပဉ္စဒွါရိက…ပေ… အတံဒွါရိကတ္တာ’’တိ။ တဿာ ပါဠိယာ။ အာပါထမတ္တန္တိ အာပါထဂမနမတ္တံ ¶ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝမတ္တံ။ အညန္တိ ‘‘ရူပံ နီလ’’န္တိ ဧဝမာဒိဓမ္မဝိသေသံ။ တေနာဟ ‘‘ဓမ္မသဘာဝ’’န္တိ။ ရူပန္တိ စ န ဂဏှာတီတိ ရူပါရမ္မဏမ္ပိ သမာနံ ‘‘ရူပံ နာမေတ’’န္တိ န ဂဏှာတိ။ တထာ စာဟု ဧကေ ‘‘စက္ခုဝိညာဏသမင်္ဂီ နီလံ ဝိဇာနာတိ၊ နော တု နီလ’’န္တိ။ ရူပနီလာဒိအာကာရော ရူပါရမ္မဏရူပါဒါနာကာရပညတ္တိ။ တဇ္ဇာပညတ္တိ ဟေသာ ယထာ အနိစ္စတာဒိ။ သာတိသယံ သဝိတက္ကသဝိစာရတ္တာ။ တတော အညန္တိ သဒ္ဒါရမ္မဏတော အညံ နာမပညတ္တိအာရမ္မဏံ၊ အညထာ သဟုပ္ပတ္တိပဋိသေဓော န သမ္ဘဝေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။

မနောဒွါရေပီတိ န ပဉ္စဒွါရေယေဝ ဒုတိယေ မောဃဝါရေ၊ အထ ခေါ မနောဒွါရေပိ။ အာဝဇ္ဇနံ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ…ပေ… ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဧကစိတ္တက္ခဏိကဿ အာဝဇ္ဇနဿ ဥပ္ပတ္တိယံ တထာ အသမ္ဘဝတော။

တဿာတိ ယာထာဝကဝတ္ထုဝိဘာဝနာယ ပညာယ။

ဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၇၆၇။ အဓိကရဏေသူတိ ပဒတ္ထေသု။ အညတြ သဘာဝံ ဂဟေတွာတိ အတ္ထသဒ္ဒဿ တတ္ထ ပဝတ္တနာကာရဒဿနံ၊ တေန အတ္ထသဒ္ဒဿ သဘာဝတ္ထတံ ဒဿေတိ။ အဓိကရဏဝသေန လိင်္ဂပရိဝတ္တိံ ဂစ္ဆတိ။ ‘‘အဘိဓေယျာနုရူပံ လိင်္ဂဝစနာနီ’’တိ ဟိ သဒ္ဒဝိဒူ ဝဒန္တိ။

ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၇၆၈။ ပရိပါစိတေသူတိ ¶ သာဓိတေသု။ ‘‘ဝိဟိတေသူ’’တိ ဧတ္ထ ဒုဒ္ဓါဒီသု ဝိယ ဘူတကာလတာ နာဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘ဝိသယဝိသေသနမတ္တမေဝါ’’တိ။ ‘‘ကမ္မံ၊ သိပ္ပ’’န္တိ ပညာ ကာရဏူပစာရေန ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ပညာ ဧဝ ဝါ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။

ကုသလံ ¶ ကမ္မံ သကံ ဧကန္တံ ဟိတသုခါဝဟတ္တာ။ တပ္ပဋိပက္ခတ္တာ ဣတရံ အကုသလံ ကမ္မံ နောသကံ။ သစ္စပဋိဝေဓာနုလောမနံ သစ္စာနုလောမနံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘တပ္ပဋိဝေဓပစ္စယဘာဝေနာ’’တိ။ မဂ္ဂသစ္စဿ အနုလောမနတော ဝါ သစ္စာနုလောမိကတာ၊ တထာ ပရမတ္ထသစ္စဿ အနုလောမနတော။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘မဂ္ဂသစ္စဿာ’’တိအာဒိ။ ပညာ ဝုတ္တာ ပညာဝိသယေ ပညာကိစ္စဿ ဒဿိတတ္တာ။ ‘‘ယောဂဝိဟိတေသူ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဘူမိနိဒ္ဒေသော၊ ‘‘ကမ္မဿကတံ သစ္စာနုလောမိက’’န္တိ ဝုတ္တသရူပနိဒ္ဒေသော၊ ‘‘ရူပံ အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရနိဒ္ဒေသော စ ယထာဝုတ္တာ…ပေ… နိဒ္ဒေသာ။ ‘‘ယောဂဝိဟိတေသု ကမ္မာယတနေသု ခန္တိံ၊ ကမ္မဿကတံ ခန္တိံ၊ ‘ရူပံ အနိစ္စ’န္တိ ခန္တိ’’န္တိအာဒိနာ ခန္တိအာဒိပဒေဟိ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဩလောကနံ ပစ္စက္ခကရဏံ။ ဓမ္မာ ဩလောကနံ ခမန္တီတိ ပညာယ တဒေါလောကနသမတ္ထတမာဟ။

၇၆၉။ မုဉ္စတီတိ ပဇဟတိ။ အာရဗ္ဘ-ကိရိယာယ အဓိဋ္ဌာနံ သမင်္ဂိဘာဝေါ၊ အဓိကရဏံ ပဋ္ဌပနန္တိ အာဟ ‘‘မုဉ္စ…ပေ… ဝတ္တုံ ယုတ္တ’’န္တိ။

၇၇၀။ ပဉ္စသီလဒသသီလာနိ ကမ္မဝဋ္ဋေကဒေသဘူတာနိ သန္ဓာယ တေသံ ဓမ္မဋ္ဌိတိယံ သမဝရောဓော ဝုတ္တော။ သတိပိ သဝနေတိ ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသာဝကော ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၈။၃၉၊ ကတာ။ ၄၈၀) တထာဂတတော သဝနေ သတိပိ။ ဘိက္ခုအာဒီနမ္ပိ တံ ဝုတ္တံ အဓိသီလပညာပနံ ဝိယ န ဗုဒ္ဓါဝေဏိကန္တိ။

အဓိပညာနိဗ္ဗတ္တေသူတိ ဌပေတွာ အဓိပညံ တဒညေသု မဂ္ဂဖလဓမ္မေသု။ တဒဓိဋ္ဌာနေသူတိ တဿာ အဓိပညာယ အဓိဋ္ဌာနေသု ဝိပဿနာဓမ္မေသု။

၇၇၁။ အပါယုပ္ပာဒနံ အဝဍ္ဎိနိဗ္ဗတ္တနံ။ တသ္မိံယေဝ ဌာနေတိ တသ္မိံယေဝ ခဏေ။

တိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၇၉၃။ ပရိတဿနံ ¶ ပရိတ္တာသော၊ စိတ္တုတြာသော စာတိ ‘‘န ပရိတဿတီ’’တိ ပဒဿ ‘‘န ပတ္ထေတိ န ဥတ္တသတီ’’တိ အတ္ထမာဟ။

၇၉၆။ အရိယသစ္စေသု ¶ ဓမ္မသဒ္ဒေါ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မော’’တိအာဒီသု ဝိယ။ အရိယမဂ္ဂေါ၊ တဿ စ ဖလံ ဓမ္မော ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပန္နေ အပါယေသု အပတမာနေ ဓာရေတီတိ။ တတ္ထ ပညာတိ တသ္မိံ အရိယမဂ္ဂဖလေ နိဿယဘူတေ ပညာ။ တေနာဟ ‘‘တံသဟဂတာ’’တိ။ အဝိဒိတံ ဝိဒိတံ ဝိယ နေတိ ဉာပေတီတိ နယော၊ အနုမာနံ၊ တဿ နယနံ ပဝတ္တနံ၊ တံ ပန ဝိသုံယေဝေကံ ဉာဏုပ္ပာဒနန္တိ အာသင်္ကာယ နိဝတ္တနတ္ထမာဟ ‘‘န အည…ပေ… ဝိသေသော’’တိ။ အတ္တနော ဟိ အဓိဂမာနုသာရေန ပရာဓိဂတာနံ ကာလတ္တယေ မဂ္ဂါဒီနံ ပဝတ္တိအာကာရာနုမာနံ နယနယနံ။ အနုမိနနာကာရမေဝ ဟိဿ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဉာဏဿေဝ ပဝတ္တိဝိသေသော’’တိ။ ကာရဏဉ္စ နယနယနဿ သစ္စေသု ပစ္စက္ခပဝတ္တနတော။ ‘‘တထာ’’တိ ဣမိနာ ယထာ မဂ္ဂဉာဏတော အညာပိ ‘‘ဣမိနာ ဓမ္မေနာ’’တိ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ၊ တထာ ပကာရန္တရေနပိ ‘‘ဣမိနာ ဓမ္မေန ဉာဏေနာ’’တိ ဧတ္ထ အတ္ထော ယုဇ္ဇတီတိ ဣမမတ္ထံ ဥပသံဟရတိ။ တေနာတိ တသ္မာ ဉာဏေန ဉာတတော သမ္ပယောဂေဟိ နယနယနတော။ ဉာဏဝိသယဘာဝေနာတိ ပဋိဝေဓဉာဏဿ ဝိသယဘာဝေန။ ဉာတေန ပဋိဝိဒ္ဓေန စတုသစ္စဓမ္မေန၊ ဉာဏသမ္ပယောဂေန ဝါ ဉာတေန ဇာနိတွာ ဌိတေန မဂ္ဂဖလဓမ္မေန။

သဗ္ဗေန သဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗပ္ပကာရေန သဗ္ဗံ၊ အနဝသေသန္တိ အတ္ထော။ အဒ္ဓတ္တယပရိယာပန္နဉှိ သဗ္ဗံ တေဘူမကသင်္ခါရဂတံ သမ္မသီယတိ။ နယနတောတိ နယဂ္ဂါဟတော။ အနုရူပတ္ထဝါစကော ဝါ ကာရဏသဒ္ဒေါ ‘‘ကာရဏံ ဝဒတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ။

အနွယဉာဏဿပိ ပရိယောဂါဟေတွာ ပဝတ္တနတော သဝိသေသော ဝိသယာဝဗောဓောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဓမ္မေ ဉာဏ…ပေ… အဘာဝါ’’တိ။ ဝိသယောဘာသနမတ္တဇာနနသာမညေနာတိ အသတိပိ အဘိသမေစ္စ ဂဟဏေ ဝိသယဝိဘာဝနသင်္ခါတအဝဗောဓသာမညမတ္တေန။ ‘‘ဉာဏ’’န္တိ သမ္မတေသူတိ ‘‘ဉာဏ’’န္တိ ဝေါဟရိတေသု လဒ္ဓဉာဏဝေါဟာရေသု။ သမ္မုတိဝသေနာတိ ဓမ္မဉာဏာဒိ ဝိယ သမုခေန ဝိသယေ အပ္ပဝတ္တိတွာ ပညတ္တိမုခေန ပဝတ္တံ။ အဝသေသန္တိ သမ္မုတိဉာဏမေဝါဟ။ ဣတရဉာဏတ္တယဝိသဘာဂန္တိ ဓမ္မဉာဏာဒိဉာဏတ္တယဝိဓုရံ။

၇၉၇။ ကာမဘဝဓမ္မေတိ ¶ ကာမဘဝသင်္ခါတေ ဓမ္မေ။

၇၉၈။ သာတိ ¶ ပဌမဇ္ဈာနပညာ။ ဝီတရာဂဘာဝနာဝတ္ထဿာတိ ‘‘ဝီတရာဂေါ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တဿ။ တန္တိ ဆဋ္ဌာဘိညံ။ မဂ္ဂဉာဏဉှိ ကိစ္စတော မဂ္ဂသစ္စမ္ပိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ ဣတရာတိ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂပညာ။ တဒုပနိဿယတ္တာတိ တဿာ ဆဋ္ဌာဘိညာယ၊ တဿ ဝါ ပဋိဝိဇ္ဈနဿ ဥပနိဿယတ္တာ ပဋိဝိဇ္ဈတိ နာမ။ ယထာနုရူပန္တိ ဒိဋ္ဌာသဝါဒီနံ ယထာနုရူပံ။ အာသဝက္ခယေတိ အာသဝက္ခယပရိယာယေ ကာရဏူပစာရေန။ တံနိဗ္ဗတ္တနတောတိ တဿ အာသဝက္ခယသင်္ခါတဿ ဖလဿ နိဗ္ဗတ္တနတော။ ဣဒဉ္စ ‘‘အာသဝါနံ ခယေ ဉာဏံ ဆဋ္ဌာဘိညာ’’တိ သုတ္တေ အာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ။

၈၀၁။ အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဝါ ဉာဏေန ပါကဋံ ကရောန္တဿာတိ အဓိဂမဝသေန ပကာသံ ဝိဘူတံ ကရောန္တဿ။

၈၀၂။ ဝသိတာပဉ္စကရဟိတံ ဝသိဘာဝံ အပါပိတံ ပဋိလဒ္ဓမတ္တံ။ ပဋိပဒါရမ္မဏသဟဂတာ ပညာ ပဋိပဒါရမ္မဏသမ္ဗန္ဓိနီတိ အာဟ ‘‘ပညာယ ပဋိပဒါရမ္မဏုဒ္ဒေသေနာ’’တိ။

စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၈၀၄။ တမေဝ ပညံ ‘‘ဒွီသု ဈာနေသု ပညာ ပီတိဖရဏေနာ’’တိအာဒိနာ ဝိဘဇတိ။ အဘိသန္ဒနပရိသန္ဒနပရိပူရဏာနိပိ ပရိပ္ဖရဏံ ဝိယ ဖရဏာပီတိယာ၊ တံသဟဂတသုခဿ စ ကိစ္စဝိသေသဘူတာနိ အဓိပ္ပေတာနီတိ အာဟ ‘‘အဘိသန္ဒေတီတိ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။ အာဒိနာ နယေနာတိ ‘‘အဘိသန္ဒေတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၂၆၊ မ။ နိ။ ၁။၄၂၇) သုတ္တေ အာဂတနယေန။ ဖရဏဉ္စေတ္ထ ပီတိသုခသမုဋ္ဌိတပဏီတရူပေဟိ ကာယဿ အဘိဗျာပနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အာရမ္မဏေတိ ပီတိဖရဏတာသုခဖရဏတာသီသေန ဝုတ္တာနံ တိကဒုကဈာနာနံ အာရမ္မဏေ။ တာတိ ပီတိဖရဏတာသုခဖရဏတာ။

သမာဓိမုခေနာတိ ¶ သမာဓိံ မုခံ ပမုခံ ကတွာ၊ သမာဓိသီသေနာတိ အတ္ထော၊ သမာဓိပမုခေန ဝါ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသေန။ အညေ ကိလေသာ ဒိဋ္ဌိမာနာဒယော ¶ ။ အပ္ပယောဂေနာတိ ဈာနဝိမောက္ခာဒီနံ ဝိယ ဥပ္ပာဒနီယပရိကမ္မပယောဂေန ဝိနာ။ အာဝဇ္ဇနာသဒိသော ဟိ ဖလသမာပတ္တိအတ္ထော သမ္မသနစာရော။ ဌပိတတ္တာတိ ပဝတ္တိတတ္တာ။ သတိဗဟုလတာယာတိ သတိယာ အဘိဏှုပ္ပတ္တိယာ။ ပရိစ္ဆိန္ဒနသတိယာ ကာလဿ သတောတိ ဒဿေတီတိ ယောဇနာ။

ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဆက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၈၀၅။ ဝိသုဒ္ဓိဘာဝန္တိ ဝိသုဒ္ဓိယာ သဗ္ဘာဝံ။ ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏေကဒေသတ္တာ’’တိ ဣဒံ တဿ ပရိဘဏ္ဍဉာဏတ္တာ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ပါဠိယံ ‘‘သတ္တာနံ စုတူပပါတဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနီဟရတိ အဘိနိန္နာမေတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၄၇) အာရဘိတွာ ‘‘သော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေနာ’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၄၆) ဝုတ္တံ။ ဒိဗ္ဗဿ တိရောဟိတဝိပ္ပကဋ္ဌာဒိဘေဒဿ၊ ဣတရဿ စ ရူပါယတနဿ ဒဿနသမတ္ထဿာပိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဿ သိခါပတ္တိ စဝမာနောပပဇ္ဇမာနသတ္တဒဿနန္တိ အာဟ ‘‘မုဒ္ဓပ္ပတ္တေန စာ’’တိအာဒိ။

ဆက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သတ္တကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၈၀၆။ ဆဗ္ဗိဓမ္ပိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏန္တိ ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ ဉာဏ’’န္တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၈၀၆) ဝုတ္တံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂါနံ ပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ပဝတ္တဉာဏံ။ သဟ ဂဟေတွာတိ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ဝိပဿနာရမ္မဏဘာဝသာမညေန ဧကတ္တေန ဂဟေတွာ။ သင်္ခိပိတွာ ဝုတ္တေနာတိ ပုဗ္ဗေ ဆဓာ ¶ ဝုတ္တံ ဝိယ ဒဿိတံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏန္တိ ဧဝံ သင်္ခိပိတွာ ဝုတ္တေန။ ‘‘ခယဓမ္မ’’န္တိအာဒိနာ ပကာရေန ဒဿနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဝတ္တဉာဏဿာတိ ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိအာဒိနာ ပဝတ္တဿ ဉာဏဿ၊ ပဝတ္တေ ဝါ သံသာရဝဋ္ဋေ ဉာဏဿ။ ဉာဏာရမ္မဏာ ဝိပဿနာ ဉာဏဝိပဿနာ။ ဝိပဿနာတိ စ ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိအာဒိနာ ¶ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မေ ဝိဘာဂေန ဒဿနတော ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ ဣဓာဓိပ္ပေတံ။ တဿ ခယဓမ္မတာဒိဇာနနံ ပဋိဝိပဿနာ။ တေနာဟ ‘‘ဝိပဿနာပဋိဝိပဿနာဒဿနမတ္တ’’န္တိ။

ဧဝမေတ္ထ အဋ္ဌကထာဓိပ္ပာယဝသေန ပါဠိယာ အတ္ထံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အတ္တနော အဓိပ္ပာယဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘ပါဠိယံ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ အဒ္ဓတ္တယေ ပစ္စယဝိသေသေန ပစ္စယုပ္ပန္နဝိသေသနိဒ္ဓါရဏေ။ ဉာဏဝစနေနာတိ ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိအာဒိနာ ဉာဏဿ ဂဟဏေန။ အင်္ဂါနန္တိ သတ္တသတ္တတိယာ အင်္ဂါနံ။ ဣတိသဒ္ဒေနာတိ ‘‘နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တဣတိသဒ္ဒေန။ ပကာသေတွာတိ ဉာဏဿ ပဝတ္တိအာကာရံ ဇောတေတွာ။ တေန ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏတော အညံယေဝ ပရိယောသာနေ ဝုတ္တံ ဉာဏန္တိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိပဿနာဉာဏံ သတ္တမံ ဉာဏ’’န္တိ။ အယမေဝ စေတ္ထ အတ္ထော ယုတ္တောတိ ဒဿေန္တော ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘တမ္ပိ ဉာဏန္တိ သမ္ဗန္ဓော န ဟောတီ’’တိ ဧဝံ သမ္ဗန္ဓော န ယုတ္တော အင်္ဂန္တရဘာဝဿ အဝိဘာဝနတောတိ အတ္ထော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တံဉာဏ…ပေ… အနဓိပ္ပေတတ္တာ’’တိ။ န ဟိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဝုတ္တမေဝ ဧကဇ္ဈံ ဝစနမတ္တေန အတ္ထန္တရံ ဟောတီတိ။ ‘‘ခယဓမ္မံ…ပေ… စာ’’တိ ဣမိနာ ပုရိမသ္မိံ ပက္ခေ ဥပစယေန ဒေါသမာဟ။

သတ္တကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ အဋ္ဌကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၈၀၈။ ပစ္စနီကဓမ္မေတိ နီဝရဏာဒိပစ္စနီကဓမ္မေ။ ဒုက္ခန္တိ သမာပဇ္ဇနေ အသတိ ဥပ္ပဇ္ဇနကဒုက္ခံ။

အဋ္ဌကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဒသကနိဒ္ဒေသော

ပဌမဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၈၀၉။ န ¶ ဌာနန္တိ အဋ္ဌာနံ၊ အနုပလဗ္ဘနတ္ထော အယမကာရောတိ အာဟ ‘‘အဝိဇ္ဇမာနံ ဌာနံ အဋ္ဌာန’’န္တိ။ အဘာဝတ္ထော ဝါ၊ န အညပဋိပက္ခာဒိအတ္ထောတိ အာဟ ‘‘နတ္ထိ ဌာနန္တိ ဝါ အဋ္ဌာန’’န္တိ။ ကော ပနေတဿ အတ္ထဒွယဿ ¶ ဝိသေသောတိ? ပဌမော ဟေတုပစ္စယေဟိ အနုပလဗ္ဘမာနတံ ဝဒတိ၊ ဒုတိယော သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဘာဝန္တိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ တဏှုပါဒါနာဒီနမ္ပိ သုခတော ဥပဂမနဿ ဟေတုဘာဝေ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသဿ သော သာတိသယော အသုခေပိ ဒဠှံ ပဝတ္တာပနတောတိ အာဟ ‘‘ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသောဝ…ပေ… အဓိပ္ပေတ’’န္တိ။ ‘‘အတ္တဒိဋ္ဌိဝသေနာ’’တိ ကသ္မာ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ၊ နနု အရိယသာဝကဿ သဗ္ဗာပိ ဒိဋ္ဌိယော နတ္ထီတိ? သစ္စံ နတ္ထိ၊ အတ္တဒိဋ္ဌိသန္နိဿယာ ပန သဗ္ဗဒိဋ္ဌိယောတိ ဒဿေတုံ ‘‘အတ္တဒိဋ္ဌိဝသေနာတိ ပဓာနဒိဋ္ဌိမာဟာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘေဒါနုရူပဿ ဝတ္ထုနော။ ဘေဒါနုရူပေန ‘‘အဓမ္မေ ဓမ္မော’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေန။

သော ဧဝါတိ ယော လိင်္ဂေ အပရိဝတ္တေ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဘဝင်္ဂဇီဝိတိန္ဒြိယပ္ပဗန္ဓော၊ သော ဧဝ။ တဉှိ ဥပါဒါယ ဧကဇာတိသမညာ၊ န စေတ္ထ ဘာဝကလာပဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ဝသေန စောဒနာ ကာတဗ္ဗာ တဒညဿေဝ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ တဉှိ တတ္ထ အဝိစ္ဆေဒဝုတ္တိယာ ပဗန္ဓဝေါဟာရံ လဘတိ၊ ဣတရမ္ပိ ဝါ ဘာဝါနုပါလနတာသာမညေနာတိ အနောကာသာဝ စောဒနာ။

သပတ္တဝသေန ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ‘‘သပတ္တံ မာရေမီတိ အဘိသန္ဓိနာ သပတ္တေန နိပန္နဋ္ဌာနေ နိပန္နံ မနုဿဘူတော မနုဿဘူတံ မာတရံ ပိတရံ ဝါ မာရေန္တော’’တိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ စတူသုပိ ဝိကပ္ပေသု။ ပုရိမံ အဘိသန္ဓိစိတ္တန္တိ ပုဗ္ဗဘာဂိယော မရဏာဓိပ္ပာယော။ အပ္ပမာဏံ တေန အတ္ထသိဒ္ဓိယာ အဘာဝတော။ ပုထုဇ္ဇနဿေဝ တံ ဒိန္နံ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ယထာ အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိဘုတ္တမ္ပိ ပုထုဇ္ဇနကာလေ ဒိန္နံ ပုထုဇ္ဇနဒါနမေဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ မရဏာဓိပ္ပာယေန ပုထုဇ္ဇနကာလေ ပဟာရေ ဒိန္နေ အရဟတ္တံ ပတွာ တေနေဝ ပဟာရေန မတေ ကသ္မာ အရဟန္တဃာတောယေဝ ဟောတိ၊ န ပုထုဇ္ဇနဃာတောတိ? ဝိသေသသမ္ဘဝတော။ ယထာ ဟိ ဒါနံ ဒေယျဓမ္မဿ ပရိစ္စာဂမတ္တေန ဟောတိ၊ န ဧဝံ ဝဓော။ သော ဟိ ပါဏော၊ ပါဏသညိတာ၊ ဝဓကစေတနာ၊ ဥပက္ကမော၊ တေန မရဏန္တိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ အင်္ဂါနံ ပါရိပူရိယာဝ ဟောတိ၊ န အပါရိပူရိယာ။ တသ္မာ အရဟတ္တံ ပတ္တဿေဝ မရဏန္တိ အရဟန္တဃာတောယေဝ ဟောတိ ¶ ၊ န ပုထုဇ္ဇနဃာတော။ ယသ္မာ ပန ‘‘ဣမံ မာရေမီ’’တိ ယံ သန္တာနံ အာရဗ္ဘ မာရဏိစ္ဆာ၊ တဿ ပုထုဇ္ဇနခီဏာသဝဘာဝေန ပယောဂမရဏက္ခဏာနံ ဝသေန သတိပိ သန္တာနဘေဒေ အဘေဒေါယေဝ။ ယဒါ စ အတ္ထသိဒ္ဓိ၊ တဒါ ခီဏာသဝဘာဝေါ။ တသ္မာ အရဟန္တဃာတောဝ ¶ ဟောတီတိ နိစ္ဆိတံ။ ကထံ ပနေတ္ထ ဝဓကစေတနာ ဝတ္တမာနဝိသယာ သိယာတိ အာဟ ‘‘ဝဓကစိတ္တံ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏမ္ပိ…ပေ… ပဝတ္တတီ’’တိ။ တတ္ထ ပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒဝသေနာတိ ယေန ပဗန္ဓော ဝိစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ တာဒိသံ ပယောဂံ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ အတ္ထော။ တေန ယဒါ ပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒေါ၊ တဒါ အရဟာတိ ယထာဝုတ္တံ အရဟန္တဃာတံ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ န ဧဝန္တိ ယထာ ကာလန္တရာပေက္ခကိစ္စသိဒ္ဓံ ဝဓကစိတ္တံ၊ န ဧဝံ စာဂစေတနာ။ ‘‘သာ ဟီ’’တိအာဒိနာ စာဂစေတနာယ ကာလန္တရာနပေက္ခကိစ္စသိဒ္ဓိတံယေဝ ဝိဘာဝေတိ။ အညသကကရဏန္တိ အတ္တတော ဝိနိမောစေတွာ အညဿ ဒက္ခိဏေယျဿ သန္တကဘာဝကရဏံ။ တဿာတိ စဇိတဗ္ဗဿ ဝတ္ထုနော။ ယဿာတိ ယဿ ပုထုဇ္ဇနဿ။ တဿေဝ တံ ဒိန္နံ ဟောတိ၊ သစေပိ အရဟတ္တံ ပတွာ တေန ပရိဘုတ္တန္တိ အတ္ထော။

‘‘ကပ္ပဝိနာသေ’’တိ ဣဒံ ‘‘သဏ္ဌဟန္တေ ကပ္ပေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ မဟာကပ္ပဝိနာသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ကပ္ပဋ္ဌကထာယ န သမေတီ’’တိ ဧတ္ထ အာယုကပ္ပဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ အာယုကပ္ပော စေတ္ထ အဝီစိယံ နိဗ္ဗတ္တသတ္တာနံ အန္တရကပ္ပပရိမာဏံ ပရမာယု ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဉှိ သန္ဓာယ ‘‘ဧကံ ကပ္ပံ အသီတိဘာဂေ ကတွာ တတော ဧကဘာဂမတ္တံ ကာလ’’န္တိ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၆၅၄-၆၅၇) ဝုတ္တံ။ တယိဒံ ‘‘ဧကံ ကပ္ပ’’န္တိ ယဒိ ဧကံ မဟာကပ္ပန္တိ အတ္ထော၊ တထာ သတိ ဝီသတိအန္တရကပ္ပပရိမာဏော ဧကော အသင်္ချေယျကပ္ပောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဧကံ အသင်္ချေယျကပ္ပန္တိ အတ္ထော၊ သဗ္ဗထာပိ ‘‘စတုသဋ္ဌိ အန္တရကပ္ပာ’’တိ ဝစနေန ဝိရုဇ္ဈတီတိ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ ယထာ ပန ကပ္ပဋ္ဌကထာယ အယံ အဋ္ဌကထာ သမေတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ကပ္ပဝိနာသေယေဝါတိ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။

ပကတတ္တော ဝါ အပါရာဇိကော။ သမာနသံဝါသကော ကမ္မလဒ္ဓီနံ ဝသေန အနာနာသံဝါသကောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

နိယတဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝိဇ္ဇမာနတံ ပဋိသေဓေတွာတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ပဋိသေဓေတွာတိ ‘‘ပုဂ္ဂလော ပန နိယတော နာမ နတ္ထီ’’တိ ဧဝံ ပဋိသေဓေတွာ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘မိစ္ဆတ္တသမ္မတ္တနိယတဓမ္မာနံ ဝိယ သဘာဝတော’’တိ။ ပညတ္တိမတ္တဉှေတံ မိစ္ဆတ္တသမ္မတ္တနိယတဓမ္မနိဿယံ၊ ယဒိဒံ နိယတော ပုဂ္ဂလောတိ ¶ ။ ယထာပုစ္ဆိတန္တိ ‘‘ကိံ ပုဗ္ဗဟေတု နိယမေတီ’’တိအာဒိနာ ပုစ္ဆိတပ္ပကာရံ နိယာမကဟေတုံ။ ယေနာတိ ယေန ဥပရိမဂ္ဂတ္တယဝိပဿနာဉာဏေန။ နိယတာနိယတဘေဒန္တိ ¶ သောတာပန္နာဒိနိယတဘေဒံ၊ သတ္တက္ခတ္တုပရမာဒိအနိယတဘေဒဉ္စ။ သောတာပန္နော ဧဝ ဟိ ဧကော သတ္တက္ခတ္တုပရမော နာမ ဟောတိ၊ ဧကော ကောလံကောလော နာမ၊ ဧကော ဧကဗီဇီ နာမာတိ သောတာပန္နဿ နိယတဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘သောတာပန္နော စ နိယတော’’တိ။ ဗျတိရေကတ္ထော ဟိ အယံ စ-သဒ္ဒေါ။ တတော ပုဗ္ဗေတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂတော ပုဗ္ဗေ။ ‘‘ပုဗ္ဗဟေတုကိစ္စံ နတ္ထီ’’တိ ဣဒံ သောတာပန္နဿ နိယတတာယ ဝုတ္တတ္တာ ဝက္ခမာနဉ္စ ဒေါသံ ဟဒယေ ဌပေတွာ ဝုတ္တံ။ ဥပရိမဂ္ဂါနံ သဥပနိဿယတ္တေ ပဌမမဂ္ဂဿာပိ သဥပနိဿယတာ သိဒ္ဓါ ဧဝါတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ယဒိ ဟီ’’တိအာဒိ။ တဉ္စ နိယတတ္တံ။ အဿာတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ။

တေနေဝ ခီဏာတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေနေဝ ခီဏာ။ ကာရဏုပစ္ဆေဒေန ဟိ ဖလုပစ္ဆေဒေါ သိယာ။ တတောတိ သတ္တက္ခတ္တုပရမာဒိတော။ သာတိ သတ္တက္ခတ္တုပရမာဒိတာ။ ပဝတ္တိတောတိ ဝိပါကပ္ပဗန္ဓတော။ တေနာတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန။ ဝုဋ္ဌာနေတိ ဝုဋ္ဌာနေ သတိ။ ကာရဏေန ဝိနာ ဖလံ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘သက္ကာယ…ပေ… ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ‘‘နာမကရဏနိမိတ္တတော’’တိ ဣမိနာ နာမကရဏဟေတုတာယ နိယာမကတံ ဝိဘာဝေတိ ဧကဗီဇိအာဒိသမညာနံ အနွတ္ထသညာဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘ဝိပဿနာ…ပေ… သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။

အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဧကောမှိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ သီတီဘူတောသ္မိ နိဗ္ဗုတော’’တိအာဒီနိ (မဟာဝ။ ၁၁၊ ကထာ။ ၄၀၅၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၅) သင်္ဂယှန္တိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတိ၊ ဧကောမှိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ (မဟာဝ။ ၁၁၊ ကထာ။ ၄၀၅၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၅)။ ‘အတ္ထေတရဟိ အညေ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဘဂဝတာ သမသမာ သမ္ဗောဓိယ’န္တိ ဧဝံ ပုဋ္ဌော အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ‘နော’တိ ဝဒေယျ’’န္တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၆၁) ဝစနေဟိ ဣမိဿာ လောကဓာတုယာ ဝိယ အညဿ ဗုဒ္ဓဿ အညိဿာ လောကဓာတုယာ ဥပ္ပာဒေါ နိဝါရိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ ဝိဇ္ဇမာနေ ‘‘သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ယံ ပန ဝဒန္တိ ‘‘လောကဓာတုဝိသေသာပေက္ခာယ ဝုတ္တ’’န္တိ၊ တမ္ပိ နတ္ထိ တထာ ဝိသေသနဿ အဘာဝတော၊ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝဿ စ အသမတ္ထဘာဝဝိဘာဝနတော။ အာဏာခေတ္တကိတ္တနဉ္စေတ္ထ ဓမ္မတာဒဿနတ္ထံ။ သက္ကောတိ ဟိ ဘဂဝါ ယတ္ထ ယတ္ထ ဣစ္ဆတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ အာဏံ ¶ ဝတ္တေတုံ။ ‘‘ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ’’တိ စ ဣဒံ ဗုဒ္ဓခေတ္တဘူတာယ လောကဓာတုယာ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာယမတ္ထော – ဗုဒ္ဓခေတ္တဘူတာ ဧကာဝါယံ လောကဓာတု။ တတ္ထ ဧကသ္မိံ ကာလေ ဧကော ဧဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ တေနာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓခေတ္တ…ပေ… အဓိပ္ပာယော’’တိ။

တသ္မာတိ ¶ ယသ္မာ ဥပသမ္ပဒါဓီနံ ပါတိမောက္ခံ၊ ဥပသမ္ပဒါ စ ပဗ္ဗဇ္ဇာဓီနာ၊ တသ္မာ။ ပါတိမောက္ခေ သိဒ္ဓေ၊ သိဒ္ဓါသု တာသု ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါသု။ တတော ပရံ ဝိနဋ္ဌံ နာမ ဟောတီတိ ပစ္ဆိမပဋိဝေဓတော ပရံ ပဋိဝေဓသာသနံ၊ ပစ္ဆိမသီလဘေဒတော စ ပရံ ပဋိပတ္တိသာသနံ ဝိနဋ္ဌံ နာမ ဟောတီတိ သာသနဘာဝသာမညေန ပန ဥဘယံ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ပစ္ဆိမ…ပေ… ဧကတော ကတွာ’’တိ အာဟ။

ပရိဒေဝနကာရုညန္တိ ပရိဒေဝနေန ကရုဏာယိတဗ္ဗတာ ကရုဏာယနာ။

ဓမ္မာနံ သဘာဝဝိသေသော န သက္ကာ ဓာရေတုံ၊ ယတော ပါရမီပဝိစယာဒီသု ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ မဟာပထဝီကမ္ပော အဟောသိ၊ အဘိသမ္ဗောဓိဒိဝသေ စ ဌပေတွာ ပုဗ္ဗုတ္တရဒိသာဘာဂေ ဗောဓိရုက္ခမူလေ ဘူမိဘာဂေါ မဟာပုရိသံ ဓာရေတုံ နာသက္ခိ၊ အညဒတ္ထု ဧကပဿေ ပက္ခိတ္တအတိဘာရဘရိတနာဝါ ဝိယ စက္ကဝါဠဂဗ္ဘော ဝိပရိဝတ္တော။ ‘‘သမုပ္ပာဒိကာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ သ-ကာရေ အ-ကာရဿ အာ-ကာရော၊ ဧကဿ စ ပ-ကာရဿ လောပေါ ကတောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သမံ ဥဒ္ဓံ ပဇ္ဇတီတိ သာမုပါဒိကာ’’တိ။ သမံ ဥပါဒိယတီတိ ဝါ သမုပါဒါ၊ သမုပါဒါ ဧဝ သာမုပါဒိကာ၊ သမုပါဟိနီတိ အတ္ထော။

သန္တတိခဏဝသေနာတိ သန္တတိဝသေန အာယူဟနသမင်္ဂိတာ၊ သပုဗ္ဗပစ္ဆာဘာဂဿ ဂဟဏဝသေန စေတနာက္ခဏဝသေန စေတနာသမင်္ဂိတာတိ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဧကသ္မိံ ဥပဋ္ဌိတေ ပစ္စယဝသေန တဒညဿ ဥပဋ္ဌာနံ ပရိဝတ္တနံ။

ပဌမဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုတိယဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၈၁၀။ ဘောဂေ ¶ ဘုဉ္ဇိတုံ န ဇာနာတိ၊ ဝိနာသေတီတိ ယောဇနာ။

လဟုပရိဝတ္တိတာယ ဇီဝိတဿာတိ အဓိပ္ပာယော။

န ¶ အဒါသိ ပယုတ္တဝါစာယ ဥပ္ပန္နန္တိ အဓိပ္ပာယေန။

သမ္မာပယောဂေနာတိ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ။

ဒုတိယဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စမဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၈၁၃။ ဓာတုသဘာဝေါတိ ဘူတာဒိသင်္ခါတဓာတူနံ သဘာဝေါ။ သဘာဂဝသေန ဖလဘူတေန။ အဇ္ဈာသယဓာတုပရိစ္ဆိန္ဒနတောတိ အဇ္ဈာသယသဘာဝဿ ‘‘ဟီနံ၊ ပဏီတ’’န္တိ ဝါ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဇာနနတော၊ ဝုဋ္ဌိနိမိတ္တေန ဝိယ မဟောဃေန ဥပရိမေဃဝုဋ္ဌိယာ။

ပဉ္စမဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဆဋ္ဌဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

သဒ္ဒတ္ထော သမ္ဘဝတိ သမာသန္တေနေဝ တထာ သဒ္ဒသိဒ္ဓိတော။ တေသန္တိ ပရောပရာနံ ဝိသဒါဝိသဒါနံ သဒ္ဓါဒိဣန္ဒြိယာနံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာတိ အာသယာဒိတော ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဿ၊ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တတော စ အဓိမုတ္တိဘေဒဿ ဝိသိဋ္ဌသဘာဝတ္တာ ဧဝ။

၈၁၅။ ‘‘ကေ ပန တေ အရိယာဝါသာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တေ သုတ္တေနေဝ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိပါဠိံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တာ’’တိ နိဂမေတွာ ပုန မဂ္ဂါဓိဂမေနေဝ တေသံ အဓိဂမံ ဒဿေန္တော ‘‘ဧတေသူ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣတရေတိ ဆဠင်္ဂသမန္နာဂမဧကာရက္ခာသင်္ခါယပဋိသေဝနာဒယော။

၈၁၆။ အာရမ္မဏသန္တာနာနုသယနေသူတိ ¶ အာရမ္မဏာနုသယနံ၊ သန္တာနာနုသယနန္တိ ဒွီသု အနုသယနေသု။ ယထာ ဟိ မဂ္ဂေန အသမုစ္ဆိန္နော ရာဂေါ ကာရဏလာဘေ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟော ထာမဂတဋ္ဌေန သန္တာနေ အနုသေတီတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေပီတိ တဿ အာရမ္မဏာနုသယနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တံ ပနဿ အနုသယနံ ဥပ္ပတ္တိယာ ပါကဋံ ဟောတီတိ ဒဿေတုံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ယထာ နာမာ’’တိအာဒိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၈၁၆) ဝုတ္တံ။ ‘‘အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏာ’’တိ ဧတေန ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ ရာဂဿ စိရပရိဘာဝနံ ဝိဘာဝေတိ။ ယသ္မာ ပန ဧဝံ စိရပရိဘာဝိတံ ပရိဝေဌေတွာ ဝိယ ဌိတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘သမန္တတော ဝေဌေတွာ ဝိယ ဌိတဘာဝေန အနုသယိတတံ ဒဿေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဥဒကေ နိမုဂ္ဂသဒိသော ဥဒါဟဋော။ ‘‘သဗ္ဗေပိ တေဘူမကာ ဓမ္မာ ကာမနီယဋ္ဌေန ကာမာ’’တိအာဒိပါဠိဝသေန ဘဝရာဂဿာပိ ဝတ္ထုကာမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ရာဂဝသေနာတိ အာရမ္မဏရဇ္ဇနဝသေန။

၈၁၈။ ဣန္ဒြိယဝိသေသော ဝိနေယျာနံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တံ။

၈၁၉။ ပဟာတဗ္ဗေန ဥပဒ္ဒုတနိရောဓနတ္ထံ ပဟာယကံ ပရိယေသတီတိ ပဌမံ ပဟာတဗ္ဗံ၊ ပစ္ဆာ ပဟာယကန္တိ အယံ ပဟာတဗ္ဗပဇဟနက္ကမော ပဟာနက္ကမပဒေန ဝုတ္တော။ ယဿာတိ ပဟာတဗ္ဗဿ။ တန္တိ ပဟာတဗ္ဗံ။ ပဌမံ ဝုစ္စတီတိ ပဟာနဝိစာရဏာနံ ပဌမံ ဝုစ္စတိ။ တတော ပစ္ဆာ အပ္ပဟာတဗ္ဗံ ယထာ တံ ဒဿနတ္တိကာဒီသု။

၈၂၆။ တန္တိ ဘဝင်္ဂံ။ တဿာတိ လောကုတ္တရဿ။ ပါဒကန္တိ အန္တိမဘဝိကဿ ဘဝင်္ဂံ သန္ဓာယာဟ။

ဆဋ္ဌဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သတ္တမဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၈၂၈။ သမာပန္နောမှီတိ မညတီတိ အတ္ထော။

သမာဓိ ¶ ဝါ တဿ အာရမ္မဏဘူတံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ စိတ္တမဉ္ဇူသာတိ ယောဇနာ။ ဌပေတုန္တိ ယထာပရိစ္ဆိန္နံ ကာလံ သမာပတ္တိစိတ္တံ ပဝတ္တေတုံ။

တေဟီတိ ¶ သညာမနသိကာရေဟိ။ တံသဘာဝတာတိ ကာမာဒိဒုတိယဇ္ဈာနာဒိအနုပက္ခန္ဒနသဘာဝတာ။ ပဂုဏဝေါဒါနံ ပဂုဏဘာဝသိဒ္ဓါ ဈာနဿ ပဋိပက္ခတော ဝိသုဒ္ဓိ။

သတ္တမဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒသမဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၈၃၁။ ပညာဝ ဝိမုတ္တီတိ ရာဂါဒီဟိ ဝိမုတ္တိဘူတာ ပညာဝ ဝိမုတ္တီတိ ယောဇနာ။ ကမ္မန္တရဿ ဝိပါကန္တရမေဝါတိ အတ္ထော ဝိပါကန္တရဇာနနဿေဝ ဒုတိယဗလကိစ္စတ္တာ၊ ကမ္မန္တရဇာနနဿ စ တတိယဗလကိစ္စတ္တာ။ ဗလသဒိသတန္တိ ဧကစ္စဗလသဒိသတံ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဗလဉာဏကိစ္စေ ဝုစ္စမာနေ ဈာနာဒိအဗလဉာဏံ ဥဒါဟဋန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ယဒိပီ’’တိအာဒိ။ တဒန္တောဂဓန္တိ တသ္မိံ ဈာနာဒိပစ္စဝေက္ခဏာသဘာဝေ သတ္တမဗလဉာဏေ အန္တောဂဓံ။ ဧဝန္တိ ဈာနာဒိဉာဏံ ဝိယ။ အပ္ပေတုံ၊ ဝိကုဗ္ဗိတုဉ္စာတိ အတ္တနာ ဝုတ္တာကာရံ သန္ဓာယာဟ။ သမုဒယပ္ပဟာနာဒိဧကစ္စဉာဏကိစ္စမ္ပိ အကရောန္တံ သဗ္ဗညုတညာဏံ ကထမပ္ပနာဒိကံ ဈာနာဒိကိစ္စံ ကရေယျ၊ ဗလဉာဏေဟိ ပန ဇာနိတဗ္ဗံ၊ တတော ဥတ္တရိဉ္စ ဇာနန္တမ္ပိ ယသ္မာ ဧကစ္စဗလကိစ္စံ န ကရောတိ၊ တသ္မာ အညာနေဝ ဗလဉာဏာနိ၊ အညံ သဗ္ဗညုတညာဏန္တိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဧတေသံ ပန ကိစ္စံ န သဗ္ဗံ ကရောတီ’’တိအာဒိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၈၃၁) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယထာ သဗ္ဗညုတညာဏံ အဗလကိစ္စံ ဧကစ္စံ န ကရောတိ၊ ဧဝံ ဗလကိစ္စမ္ပီတိ ဥဒါဟရဏဒဿနဝသေန ‘‘တဉှိ ဈာနံ ဟုတွာ အပ္ပေတု’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ…ပေ… ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဒသမဗလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဉာဏဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။