📜

၅။ ဣန္ဒြိယဝိဘင်္ဂေါ

၁။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၂၁၉။ စက္ခုဒွါရေဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ စက္ခုဒွါရဘာဝေ တံဒွါရိကေဟိ အတ္တနော ဣန္ဒဘာဝံ ပရမိဿရဘာဝံ ကာရယတီတိ အတ္ထော။ တဉှိ တေ ရူပဂ္ဂဟဏေ အတ္တာနံ အနုဝတ္တေတိ၊ တေ စ တံ အနုဝတ္တန္တီတိ။ ဧသ နယော ဣတရေသုပိ။ ယေန တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဝါ အညာတာဝိနော ဟောန္တိ၊ သော အညာတာဝိဘာဝေါ ပရိနိဋ္ဌိတကိစ္စဇာနနံ။

ကတ္ထစိ ဒွေတိ ‘‘ဒွိန္နံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣန္ဒြိယာနံ ဘာဝိတတ္တာ ဗဟုလီကတတ္တာ ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု အညံ ဗျာကရောတိ…ပေ… အရိယာယ စ ပညာယ အရိယာယ စ ဝိမုတ္တိယာ။ ယာ ဟိဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယာ ပညာ၊ တဒဿ ပညိန္ဒြိယံ။ ယာ ဟိဿ အရိယာ ဝိမုတ္တိ၊ တဒဿ သမာဓိန္ဒြိယ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၅။၅၁၆) ဒွေ၊ ‘‘တိဏ္ဏံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣန္ဒြိယာနံ ဘာဝိတတ္တာ ဗဟုလီကတတ္တာ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇေန ဘိက္ခုနာ အညာ ဗျာကတာ…ပေ… သတိန္ဒြိယဿ သမာဓိန္ဒြိယဿ ပညိန္ဒြိယဿာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၅၁၉)၊ ‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣန္ဒြိယာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ အညိန္ဒြိယံ အညာတာဝိန္ဒြိယ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၄၉၃)၊ ‘‘တီဏိမာနိ…ပေ… ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ပုရိသိန္ဒြိယံ ဇီဝိတိန္ဒြိယ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၄၉၂) စ ဧဝမာဒီသု တီဏိ၊ ‘‘ပဉ္စိမာနိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဣန္ဒြိယာနိ နာနာဝိသယာနိ…ပေ… စက္ခုန္ဒြိယံ…ပေ… ကာယိန္ဒြိယ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၅၁၂)၊ ‘‘ပဉ္စိ…ပေ… သုခိန္ဒြိယံ…ပေ… ဥပေက္ခိန္ဒြိယ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၅၀၁ အာဒယော)၊ ‘‘ပဉ္စိ…ပေ… သဒ္ဓိန္ဒြိယံ…ပေ… ပညိန္ဒြိယ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၄၈၆ အာဒယော) စ ဧဝမာဒီသု ပဉ္စ။ တတ္ထ သုတ္တန္တေ ဒုကာဒိဝစနံ နိဿရဏုပါယာဒိဘာဝတော ဒုကာဒီနံ။ သဗ္ဗာနိ ပန ဣန္ဒြိယာနိ အဘိညေယျာနိ၊ အဘိညေယျဓမ္မဒေသနာ စ အဘိဓမ္မောတိ ဣဓ သဗ္ဗာနိ ဧကတော ဝုတ္တာနိ။

ခီဏာသဝဿ ဘာဝဘူတော ဟုတွာ ဥပ္ပတ္တိတော ‘‘ခီဏာသဝဿေဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော’’တိ ဝုတ္တံ။

လိင်္ဂေတိ ဂမေတိ ဉာပေတီတိ လိင်္ဂံ၊ လိင်္ဂီယတိ ဝါ ဧတေနာတိ လိင်္ဂံ၊ ကိံ လိင်္ဂေတိ၊ ကိဉ္စ ဝါ လိင်္ဂီယတီတိ? ဣန္ဒံ ဣန္ဒော ဝါ၊ ဣန္ဒဿ လိင်္ဂံ ဣန္ဒလိင်္ဂံ၊ ဣန္ဒလိင်္ဂဿ အတ္ထော တံသဘာဝေါ ဣန္ဒလိင်္ဂဋ္ဌော၊ ဣန္ဒလိင်္ဂမေဝ ဝါ ဣန္ဒြိယ-သဒ္ဒဿ အတ္ထော ဣန္ဒလိင်္ဂဋ္ဌော။ သဇ္ဇိတံ ဥပ္ပာဒိတန္တိ သိဋ္ဌံ၊ ဣန္ဒေန သိဋ္ဌံ ဣန္ဒသိဋ္ဌံ။ ဇုဋ္ဌံ သေဝိတံ။ ကမ္မသင်္ခါတဿ ဣန္ဒဿ လိင်္ဂါနိ၊ တေန စ သိဋ္ဌာနီတိ ကမ္မဇာနေဝ ယောဇေတဗ္ဗာနိ၊ န အညာနိ။ တေ စ ဒွေ အတ္ထာ ကမ္မေ ဧဝ ယောဇေတဗ္ဗာ၊ ဣတရေ စ ဘဂဝတိ ဧဝါတိ ‘‘ယထာယောဂ’’န္တိ အာဟ။ တေနာတိ ဘဂဝတော ကမ္မဿ စ ဣန္ဒတ္တာ။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု ဣန္ဒြိယေသု။ ဥလ္လိင်္ဂေန္တိ ပကာသေန္တိ ဖလသမ္ပတ္တိဝိပတ္တီဟိ ကာရဏသမ္ပတ္တိဝိပတ္တိအဝဗောဓတော။ ‘‘သော တံ နိမိတ္တံ အာသေဝတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၉။၃၅) ဂေါစရကရဏမ္ပိ အာသေဝနာတိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ကာနိစိ ဂေါစရာသေဝနာယာ’’တိ။ တတ္ထ သဗ္ဗေသံ ဂေါစရီကာတဗ္ဗတ္တေပိ ‘‘ကာနိစီ’’တိ ဝစနံ အဝိပဿိတဗ္ဗာနံ ဗဟုလီမနသိကရဏေန အနာသေဝနီယတ္တာ။ ပစ္စဝေက္ခဏာမတ္တမေဝ ဟိ တေသု ဟောတီတိ။ ‘‘တဿ တံ မဂ္ဂံ အာသေဝတော’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၁၇၀) ဘာဝနာ ‘‘အာသေဝနာ’’တိ ဝုတ္တာတိ ဘာဝေတဗ္ဗာနိ သဒ္ဓါဒီနိ သန္ဓာယာဟ ‘‘ကာနိစိ ဘာဝနာသေဝနာယာ’’တိ။ အာဓိပစ္စံ ဣန္ဒြိယပစ္စယဘာဝေါ၊ အသတိ စ ဣန္ဒြိယပစ္စယဘာဝေ ဣတ္ထိပုရိသိန္ဒြိယာနံ အတ္တနော ပစ္စယဝသေန ပဝတ္တမာနေဟိ တံသဟိတသန္တာနေ အညာကာရေန အနုပ္ပဇ္ဇမာနေဟိ လိင်္ဂါဒီဟိ အနုဝတ္တနီယဘာဝေါ၊ ဣမသ္မိဉ္စတ္ထေ ဣန္ဒန္တိ ပရမိဿရိယံ ကရောန္တိစ္စေဝ ဣန္ဒြိယာနိ။ စက္ခာဒီသု ဒဿိတေန နယေန အညေသဉ္စ တဒနုဝတ္တီသု အာဓိပစ္စံ ယထာရဟံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဟေဋ္ဌာတိ အဋ္ဌသာလိနိယံ။ အမောဟော ဧဝ၊ န ဝိသုံ စတ္တာရော ဓမ္မာ၊ တသ္မာ အမောဟဿ ပညိန္ဒြိယပဒေ ဝိဘာဝိတာနိ လက္ခဏာဒီနိ တေသဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ အဓိပ္ပာယော။ သေသာနိ အဋ္ဌသာလိနိယံ လက္ခဏာဒီဟိ သရူပေနေဝ အာဂတာနိ။ နနု စ သုခိန္ဒြိယဒုက္ခိန္ဒြိယာနံ တတ္ထ လက္ခဏာဒီနိ န ဝုတ္တာနီတိ? ကိဉ္စာပိ န ဝုတ္တာနိ၊ သောမနဿဒေါမနဿိန္ဒြိယာနံ ပန ဝုတ္တလက္ခဏာဒိဝသေန ဝိညေယျတော ဧတေသမ္ပိ ဝုတ္တာနေဝ ဟောန္တိ။ ကထံ? ဣဋ္ဌဖောဋ္ဌဗ္ဗာနုဘဝနလက္ခဏံ သုခိန္ဒြိယံ၊ ဣဋ္ဌာကာရသမ္ဘောဂရသံ၊ ကာယိကဿာဒပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ကာယိန္ဒြိယပဒဋ္ဌာနံ ။ အနိဋ္ဌဖောဋ္ဌဗ္ဗာနုဘဝနလက္ခဏံ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ၊ အနိဋ္ဌာကာရသမ္ဘောဂရသံ၊ ကာယိကာဗာဓပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ကာယိန္ဒြိယပဒဋ္ဌာနန္တိ။ ဧတ္ထ စ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာကာရာနမေဝ အာရမ္မဏာနံ သမ္ဘောဂရသတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န ဝိပရီတေပိ ဣဋ္ဌာကာရေန အနိဋ္ဌာကာရေန စ သမ္ဘောဂရသတာတိ။

သတ္တာနံ အရိယဘူမိပဋိလာဘော ဘဂဝတော ဒေသနာယ သာဓာရဏံ ပဓာနဉ္စ ပယောဇနန္တိ အာဟ ‘‘အဇ္ဈတ္တဓမ္မံ ပရိညာယာ’’တိအာဒိ။ အဋ္ဌကထာယံ ဣတ္ထိပုရိသိန္ဒြိယာနန္တရံ ဇီဝိတိန္ဒြိယဒေသနက္ကမော ဝုတ္တော၊ သော ဣန္ဒြိယယမကဒေသနာယ သမေတိ။ ဣဓ ပန ဣန္ဒြိယဝိဘင်္ဂေ မနိန္ဒြိယာနန္တရံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဝုတ္တံ၊ တံ ပုရိမပစ္ဆိမာနံ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာနံ အနုပါလကတ္တေန တေသံ မဇ္ဈေ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယဉ္စ ကိဉ္စိ ဝေဒယိတံ၊ သဗ္ဗံ တံ ဒုက္ခံ။ ယာဝ စ ဒုဝိဓတ္တဘာဝါနုပါလကဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ပဝတ္တိ၊ တာဝ ဒုက္ခဘူတာနံ ဧတေသံ ဝေဒယိတာနံ အနိဝတ္တီတိ ဉာပနတ္ထံ။ တေန စ စက္ခာဒီနံ ဒုက္ခာနုဗန္ဓတာယ ပရိညေယျတံ ဉာပေတိ။ တတော အနန္တရံ ဘာဝေတဗ္ဗတ္တာတိ ဘာဝနာမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တံ အညိန္ဒြိယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒဿနာနန္တရာ ဟိ ဘာဝနာတိ။

သတိပိ ပုရေဇာတာဒိပစ္စယဘာဝေ ဣန္ဒြိယပစ္စယဘာဝေန သာဓေတဗ္ဗမေဝ ကိစ္စံ ‘‘ကိစ္စ’’န္တိ အာဟ တဿ အနညသာဓာရဏတ္တာ ဣန္ဒြိယကထာယ စ ပဝတ္တတ္တာ။ ပုဗ္ဗင်္ဂမဘာဝေန မနိန္ဒြိယဿ ဝသဝတ္တာပနံ ဟောတိ၊ နာညေသံ။ တံသမ္ပယုတ္တာနိပိ ဟိ ဣန္ဒြိယာနိ သာဓေတဗ္ဗဘူတာနေဝ အတ္တနော အတ္တနော ဣန္ဒြိယကိစ္စံ သာဓေန္တိ စေတသိကတ္တာတိ။ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ စ ဣန္ဒြိယပစ္စယဘာဝေန သာဓေတဗ္ဗ’’န္တိ အယံ အဓိကာရော အနုဝတ္တတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အနုပ္ပာဒနေ အနုပတ္ထမ္ဘေ စ တပ္ပစ္စယာနံ တပ္ပဝတ္တနေ နိမိတ္တဘာဝေါ အနုဝိဓာနံ။ ဆာဒေတွာ ဖရိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ သုခဒုက္ခဝေဒနာ သဟဇာတေ အဘိဘဝိတွာ သယမေဝ ပါကဋာ ဟောတိ၊ သဟဇာတာ စ တဗ္ဗသေန သုခဒုက္ခဘာဝပ္ပတ္တာ ဝိယာတိ အာဟ ‘‘ယထာသကံ ဩဠာရိကာကာရာနုပါပန’’န္တိ။ အသန္တဿ အပဏီတဿပိ အကုသလတဗ္ဗိပါကာဒိသမ္ပယုတ္တဿ မဇ္ဈတ္တာကာရာနုပါပနံ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ သမာနဇာတိယံ ဝါ သုခဒုက္ခေဟိ သန္တပဏီတာကာရာနုပါပနဉ္စ။ ပသန္နပဂ္ဂဟိတဥပဋ္ဌိတသမာဟိတဒဿနာကာရာနုပါပနံ ယထာက္ကမံ သဒ္ဓါဒီနံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနိ ဂဟိတာနိ၊ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တဿေဝ စ ဣန္ဒြိယဿ ကိစ္စံ ဒဿိတံ၊ တေနေဝ ဖလသမ္ပယုတ္တဿ တံတံသံယောဇနာနံယေဝ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပဟာနကိစ္စတာ ဒဿိတာ ဟောတီတိ။ သဗ္ဗကတကိစ္စံ အညာတာဝိန္ဒြိယံ အညဿ ကာတဗ္ဗဿ အဘာဝါ အမတာဘိမုခမေဝ တဗ္ဘာဝပစ္စယော စ ဟောတိ၊ န ဣတရာနိ ဝိယ ကိစ္စန္တရပသုတဉ္စ။ တေနာဟ ‘‘အမတာဘိမုခဘာဝပစ္စယတာ စာ’’တိ။

၂၂၀။ ဧဝံသန္တေပီတိ သတိပိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကတ္တေ ဝီရိယိန္ဒြိယပဒါဒီဟိ သင်္ဂဟေတဗ္ဗာနိ ကုသလာကုသလဝီရိယာဒီနိ၊ စက္ခုန္ဒြိယပဒါဒီဟိ သင်္ဂဟေတဗ္ဗာနိ ကာလပုဂ္ဂလပစ္စယာဒိဘေဒေန ဘိန္နာနိ စက္ခာဒီနိ သင်္ဂဏှန္တိစ္စေဝ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကာနိ၊ န ယဿာ ဘူမိယာ ယာနိ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊ တေသံ သင်္ဂါဟကတ္တာတိ အတ္ထော။ တေန စ အဝိသေသိတတ္တာ သဗ္ဗေသံ သဗ္ဗဘူမိကတ္တဂဟဏပ္ပသင်္ဂေ တံနိဝတ္တနေန သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝစနံ အဝိဇ္ဇမာနဿ သင်္ဂါဟကတ္တဒီပကံ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပဉှပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ

၂၂၃။ ဣဓ အနာဘဋ္ဌန္တိ ဧကန္တာနာရမ္မဏတ္တေန ဘာသိတံ။ ‘‘ရူပမိဿကတ္တာ အနာရမ္မဏေသု ရူပဓမ္မေသု သင်္ဂဟိတ’’န္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု မိဿကတ္တာ ဧဝ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ အနာရမ္မဏေသု အသင်္ဂဟိတံ။ န ဟိ အဋ္ဌိန္ဒြိယာ အနာရမ္မဏာတိ ဝုတ္တာတိ? သစ္စမေတံ၊ ဇီဝိတိန္ဒြိယဧကဒေသဿ ပန အနာရမ္မဏေသု ရူပဓမ္မေသု သင်္ဂဟိတတံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ၊ အရူပကောဋ္ဌာသေန ပရိတ္တာရမ္မဏာဒိတာ အတ္ထီတိ သိယာပက္ခေ သင်္ဂဟိတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အရူပကောဋ္ဌာသေန ပန ပရိတ္တာရမ္မဏာဒိတာ၊ ရူပကောဋ္ဌာသေန စ နဝတ္တဗ္ဗတာ အတ္ထီတိ မိဿကဿ သမုဒါယဿေဝ ဝသေန သိယာပက္ခေ သင်္ဂဟိတံ၊ န ဧကဒေသဝသေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ အနာရမ္မဏံ ပရိတ္တာရမ္မဏာဒိဘာဝေန နဝတ္တဗ္ဗံ န ဟောတီတိ။ ‘‘ရူပဉ္စ နိဗ္ဗာနဉ္စ အနာရမ္မဏာ၊ သတ္တိန္ဒြိယာ အနာရမ္မဏာ’’တိအာဒိဝစနဉ္စ အဝိဇ္ဇမာနာရမ္မဏာနာရမ္မဏေသု နဝတ္တဗ္ဗေသု အနာရမ္မဏတ္တာ နဝတ္တဗ္ဗတံ ဒဿေတိ၊ န သာရမ္မဏဿေဝ နဝတ္တဗ္ဗတံ၊ နဝတ္တဗ္ဗဿ ဝါ သာရမ္မဏတံ။ န ဟိ နဝတ္တဗ္ဗ-သဒ္ဒေါ သာရမ္မဏေ နိရုဠှော။ ယဒိပိ သိယာ၊ ‘‘တိဿော စ ဝေဒနာ ရူပဉ္စ နိဗ္ဗာနဉ္စ ဣမေ ဓမ္မာ နဝတ္တဗ္ဗာ သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ’’တိအာဒိ န ဝုစ္စေယျ၊ အထာပိ ပရိတ္တာရမ္မဏာဒိသမ္ဗန္ဓော နဝတ္တဗ္ဗ-သဒ္ဒေါ သာရမ္မဏေသွေဝ ဝတ္တတိ၊ ‘‘ဒွါယတနာ သိယာ ပရိတ္တာရမ္မဏာ’’တိအာဒိံ အဝတွာ ‘‘မနာယတနံ သိယာ ပရိတ္တာရမ္မဏံ…ပေ… အပ္ပမာဏာရမ္မဏ’’န္တိပိ၊ ‘‘ဓမ္မာယတနံ သိယာ ပရိတ္တာရမ္မဏံ…ပေ… အပ္ပမာဏာရမ္မဏ’’န္တိပိ၊ ‘‘သိယာ အနာရမ္မဏ’’န္တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ န ဟိ ပဉှပုစ္ဆကေ သာဝသေသာ ဒေသနာ အတ္ထီတိ ။ ‘‘အဋ္ဌိန္ဒြိယာ သိယာ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏာ’’တိ ဧတ္ထ စ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ အာကိဉ္စညာယတနကာလေ အရူပဿ ရူပဿ စ အနာရမ္မဏတ္တာ နဝတ္တဗ္ဗတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပဉှပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣန္ဒြိယဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။