📜

၆။ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝိဘင်္ဂေါ

၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၂၂၅။ ‘‘‘ကိံဝါဒီ ¶ ¶ ဘန္တေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’တိ? ‘ဝိဘဇ္ဇဝါဒီ မဟာရာဇာ’’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။တတိယသင်္ဂီတိကထာ) မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရေန ဝုတ္တတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာဝကာ ဝိဘဇ္ဇဝါဒိနော။ တေ ဟိ ဝေနယိကာဒိဘာဝံ ဝိဘဇ္ဇ ဝဒန္တိ၊ စီဝရာဒီနံ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗဘာဝံ ဝါ သဿတုစ္ဆေဒဝါဒေ ဝါ ဝိဘဇ္ဇ ဝဒန္တိ ‘‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိအာဒီနံ ဌပနီယာနံ ဌပနတော ရာဂါဒိက္ခယဿ သဿတဿ ရာဂါဒိကာယဒုစ္စရိတာဒိဥစ္ဆေဒဿ စ ဝစနတော၊ န ပန ဧကံသဗျာကရဏီယာဒယော တယော ပဉှေ အပနေတွာ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယမေဝ ဝဒန္တီတိ။ ဝိဘဇ္ဇဝါဒီနံ မဏ္ဍလံ သမူဟော ဝိဘဇ္ဇဝါဒိမဏ္ဍလံ၊ ဝိဘဇ္ဇဝါဒိနော ဝါ ဘဂဝတော ပရိသာ ဝိဘဇ္ဇဝါဒိမဏ္ဍလန္တိပိ ဝဒန္တိ။ အာစရိယေဟိ ဝုတ္တအဝိပရီတတ္ထဒီပနေန တေ အနဗ္ဘာစိက္ခန္တေန။ ‘‘အဝိဇ္ဇာ ပုညာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရာနံ ဟေတုပစ္စယော ဟောတီ’’တိအာဒိံ ဝဒန္တော ကထာဝတ္ထုမှိ ပဋိက္ခိတ္တေ ပုဂ္ဂလဝါဒါဒိကေ စ ဝဒန္တော သကသမယံ ဝေါက္ကမတိ နာမ၊ တထာ အဝေါက္ကမန္တေန။ ပရသမယံ ဒေါသာရောပနဗျာပါရဝိရဟေန အနာယူဟန္တေန။ ‘‘ဣဒမ္ပိ ယုတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ပရသမယံ အသမ္ပိဏ္ဍေန္တေနာတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။

‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ၊ ယထာ တဒေဝိဒံ ဝိညာဏံ သန္ဓာဝတိ သံသရတိ အနည’’န္တိအာဒိံ (မ။ နိ။ ၁။၃၉၆) ဝဒန္တော သုတ္တံ ပဋိဗာဟတိ နာမ၊ တထာ အပ္ပဋိဗာဟန္တေန။ ‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ၊ ယထာ ယေမေ အန္တရာယိကာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ¶ ဘဂဝတာ၊ တေ ပဋိသေဝတော နာလံ အန္တရာယာယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၄၊ ပါစိ။ ၄၁၈၊ ၄၂၉)၊ ‘‘သုပိနန္တေ ကတော ဝီတိက္ကမော အာပတ္တိကရော ဟောတီ’’တိ စ ဧဝမာဒိံ ဝဒန္တော ဝိနယံ ပဋိလောမေတိ နာမ၊ တဗ္ဗိပရိယာယေန တံ အနုလောမေန္တေန။ ပဋိလောမေန္တော ဟိ ကမ္မန္တရံ ဘိန္ဒန္တော ဓမ္မတဉ္စ ဝိလောမေတိ။ သုတ္တန္တေ ဝုတ္တေ စတ္တာရော မဟာပဒေသေ၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဝုတ္တေ သုတ္တသုတ္တာနုလောမအာစရိယဝါဒအတ္တနောမတိမဟာပဒေသေ ဩလောကေန္တေန။ တံဩလောကနေန ဟိ သုတ္တေ ¶ ဝိနယေ စ သန္တိဋ္ဌတိ နာတိဓာဝတိ။ ဓမ္မန္တိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒပါဠိံ။ အတ္ထန္တိ တဒတ္ထံ။ ဟေတုဟေတုဖလာနိ ဣဓ နာဓိပ္ပေတာနိ။ ‘‘ဒုက္ခာဒီသု အညာဏံ အဝိဇ္ဇာ’’တိ ဝုတ္တမတ္ထံ ပရိဝတ္တိတွာ ပုန ‘‘ပုဗ္ဗန္တေ အညာဏ’’န္တိအာဒီဟိ အပရေဟိပိ ပရိယာယေဟိ နိဒ္ဒိသန္တေန။ ‘‘သင်္ခါရာ ဣမိနာ ပရိယာယေန ဘဝေါတိ ဝုစ္စန္တိ၊ တဏှာ ဣမိနာ ပရိယာယေန ဥပါဒါန’’န္တိအာဒိနာ နိဒ္ဒိသန္တေနာတိ ဝဒန္တိ။

သတ္တောတိ သတ္တသုညတာတိ ဝဒန္တိ၊ သတ္တသုညေသု ဝါ သင်္ခါရေသု သတ္တဝေါဟာရော။ ပစ္စယာကာရမေဝ စာတိ ပစ္စယာကာရော ဧဝ စ၊ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော။

တသ္မာတိ ဝုတ္တနယေန အတ္ထဝဏ္ဏနာယ ကာတဗ္ဗတ္တာ ဒုက္ကရတ္တာ စ။

ပတိဋ္ဌံ နာဓိဂစ္ဆာမီတိ ယတ္ထ ဌိတဿ ဝဏ္ဏနာ သုကရာ ဟောတိ၊ တံ နယံ အတ္တနောယေဝ ဉာဏဗလေန နာဓိဂစ္ဆာမီတိ အတ္ထော။ နိဿယံ ပန အာစိက္ခန္တော အာဟ ‘‘သာသနံ ပနိဒ’’န္တိအာဒိ။ ဣဓ သာသနန္တိ ပါဠိဓမ္မမာဟ၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒမေဝ ဝါ။ သော ဟိ အနုလောမပဋိလောမာဒိနာနာဒေသနာနယမဏ္ဍိတော အဗ္ဗောစ္ဆိန္နော အဇ္ဇာပိ ပဝတ္တတီတိ နိဿယော ဟောတိ။ တဒဋ္ဌကထာသင်္ခါတော စ ပုဗ္ဗာစရိယမဂ္ဂေါတိ။

‘‘တံ သုဏာထ သမာဟိတာ’’တိ အာဒရဇနနေ ကိံ ပယောဇနန္တိ တံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိ။ အဋ္ဌိံ ကတွာတိ အတ္ထံ ကတွာ၊ ယထာ ဝါ န နဿတိ၊ ဧဝံ အဋ္ဌိဂတံ ဝိယ ကရောန္တော အဋ္ဌိံ ကတွာ။ ပုဗ္ဗကာလတော အပရကာလေ ဘဝံ ပုဗ္ဗာပရိယံ။ ပဌမာရမ္ဘာဒိတော ပဘုတိ ခဏေ ခဏေ ဉာဏဝိသေသံ ကိလေသက္ခယဝိသေသဉ္စ လဘတီတိ အတ္ထော။

ကမ္မဝိပါကကိလေသဝဋ္ဋာနံ မူလကာရဏတ္တာ အာဒိတော ဝုတ္တတ္တာ စ အဝိဇ္ဇာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ မူလံ။ တတ္ထ ဝလ္လိယာ မူလေ ဒိဋ္ဌေ တတော ပဘုတိ ဝလ္လိယာ ဟရဏံ ဝိယ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ¶ မူလေ ဒိဋ္ဌေ တတော ပဘုတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဒေသနာတိ ဥပမာသံသန္ဒနာ န ကာတဗ္ဗာ။ န ဟိ ဘဂဝတော ‘‘ဣဒမေဝ ဒိဋ္ဌံ၊ ဣတရံ အဒိဋ္ဌ’’န္တိ ဝိဘဇနီယံ အတ္ထိ သဗ္ဗဿ ဒိဋ္ဌတ္တာ။ မူလတော ပဘုတိ ပန ဝလ္လိယာ ဟရဏံ ဝိယ မူလတော ပဘုတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဒေသနာ ကတာတိ ဣဒမေတ္ထ သာမညမဓိပ္ပေတံ၊ ဗောဓနေယျဇ္ဈာသယဝသေန ဝါ ဗောဓေတဗ္ဗဘာဝေန မူလာဒိဒဿနသာမညဉ္စ ယောဇေတဗ္ဗံ။

တဿာတိ ¶ –

‘‘သ ခေါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုမာရော ဝုဒ္ဓိမနွာယ ဣန္ဒြိယာနံ ပရိပါကမနွာယ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော…ပေ… ရဇနီယေဟိ၊ သော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ပိယရူပေ ရူပေ သာရဇ္ဇတိ၊ အပိယရူပေ ရူပေ ဗျာပဇ္ဇတိ၊ အနုပဋ္ဌိတကာယသတီ စ ဝိဟရတိ ပရိတ္တစေတသော။ သော တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ ယတ္ထဿ တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ သော ဧဝံ အနုရောဓဝိရောဓံ သမာပန္နော ယံ ကိဉ္စိ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ၊ သော တံ ဝေဒနံ အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၀၈) –

ဧဝံ ဝုတ္တဿ။ ဧဝံ သောတဒွါရာဒီသုပိ။ အဘိဝဒတောတိ ‘‘အဟော သုခံ၊ အဟော သုခ’’န္တိ ဝစီဘေဒကရပ္ပတ္တာယ ဗလဝတဏှာယ ‘‘အဟံ မမာ’’တိ အဘိဝဒတော။ တတော ဗလဝတိယာ မောစေတုံ အသက္ကုဏေယျဘာဝေန အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော။ တတောပိ ဗလဝတီ ဥပါဒါနဘူတာ တဏှာ နန္ဒီ။ ဧတ္ထ စ အဘိနန္ဒနာဒိနာ တဏှာ ဝုတ္တာ၊ နန္ဒီဝစနေန တပ္ပစ္စယံ ဥပါဒါနံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ နန္ဒိတာတဒဝိပ္ပယောဂတာဟိ တဏှာဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနဘာဝေဟိ စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိအာဒိကဉ္စ တတ္ထေဝ မဟာတဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တိသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၄၀၂-၄၀၃) ဝုတ္တံ။

ဝိပါကဝဋ္ဋဘူတေ ပဋိသန္ဓိပဝတ္တိဖဿာဒယော ကမ္မသမုဋ္ဌာနဉ္စ ဩဇံ သန္ဓာယ ‘‘စတ္တာရော အာဟာရာ တဏှာနိဒါနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ ဝဋ္ဋူပတ္ထမ္ဘကာ ပန ဣတရေပိ အာဟာရာ တဏှာပဘဝေ တသ္မိံ အဝိဇ္ဇမာနေ န ဝိဇ္ဇန္တီတိ ‘‘တဏှာနိဒါနာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋန္တိ။

တတော တတောတိ စတုဗ္ဗိဓာသု ဒေသနာသု တတော တတော ဒေသနာတော။ ဉာယပ္ပဋိဝေဓာယ သံဝတ္တတီတိ ဉာယောတိ ¶ မဂ္ဂေါ၊ သောယေဝ ဝါ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ‘‘အရိယော စဿ ဉာယော ပညာယ သုဒိဋ္ဌော ဟောတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၄၁) ဝစနတော။ သယမေဝ ဟိ သမန္တဘဒြကတ္တာ တထာ တထာ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗတ္တာ တာယ တာယ ဒေသနာယ အတ္တနော ပဋိဝေဓာယ သံဝတ္တတီတိ။ သမန္တဘဒြကတ္တံ ဒေသနာဝိလာသပ္ပတ္တိ စ စတုန္နမ္ပိ ဒေသနာနံ သမာနံ ကာရဏန္တိ ဝိသေသကာရဏံ ¶ ဝတ္တုကာမော အာဟ ‘‘ဝိသေသတော’’တိ။ အဿ ဘဂဝတော ဒေသနာ၊ အဿ ဝါ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ဒေသနာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပဝတ္တိကာရဏဝိဘာဂေါ အဝိဇ္ဇာဒိကောဝ၊ ကာရဏန္တိ ဝါ ဂဟိတာနံ ပကတိအာဒီနံ အဝိဇ္ဇာဒီနဉ္စ အကာရဏတာ ကာရဏတာ စ။ တတ္ထ သမ္မူဠှာ ကေစိ အကာရဏံ ‘‘ကာရဏ’’န္တိ ဂဏှန္တိ၊ ကေစိ န ကိဉ္စိ ကာရဏံ ဗုဇ္ဈန္တီတိ တေသံ ယထာသကေဟိ အနုရူပေဟိ ကာရဏေဟိ သင်္ခါရာဒိပဝတ္တိသန္ဒဿနတ္ထံ အနုလောမဒေသနာ ပဝတ္တာ၊ ဣတရာသံ တဒတ္ထတာသမ္ဘဝေပိ န တာသံ တဒတ္ထမေဝ ပဝတ္တိ အတ္ထန္တရသဗ္ဘာဝတော။ အယံ ပန တဒတ္ထာ ဧဝါတိ ဧတိဿာ တဒတ္ထတာ ဝုတ္တာ။ ပဝတ္တိအာဒီနဝပဋိစ္ဆာဒိကာ အဝိဇ္ဇာ အာဒိ၊ တတော သင်္ခါရာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ တတော ဝိညာဏန္တိ ဧဝံ ပဝတ္တိယာ ဥပ္ပတ္တိက္ကမသန္ဒဿနတ္ထဉ္စ။

အနုဝိလောကယတော ယော သမ္ဗောဓိတော ပုဗ္ဗဘာဂေ တံတံဖလပဋိဝေဓော ပဝတ္တော၊ တဒနုသာရေန တဒနုဂမေန ဇရာမရဏာဒိကဿ ဇာတိအာဒိကာရဏံ ယံ အဓိဂတံ၊ တဿ သန္ဒဿနတ္ထံ အဿ ပဋိလောမဒေသနာ ပဝတ္တာ၊ အနုဝိလောကယတော ပဋိလောမဒေသနာ ပဝတ္တာတိ ဝါ သမ္ဗန္ဓော။ ဒေသေန္တောပိ ဟိ ဘဂဝါ ကိစ္ဆာပန္နံ လောကံ အနုဝိလောကေတွာ ပုဗ္ဗဘာဂ…ပေ… သန္ဒဿနတ္ထံ ဒေသေတီတိ။ အာဟာရတဏှာဒယော ပစ္စုပ္ပန္နဒ္ဓါ၊ သင်္ခါရာဝိဇ္ဇာ အတီတဒ္ဓါတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘ယာဝ အတီတံ အဒ္ဓါနံ အတိဟရိတွာ’’တိ၊ အာဟာရာ ဝါ တဏှာယ ပဘာဝေတဗ္ဗာ အနာဂတော အဒ္ဓါ၊ တဏှာဒယော ပစ္စုပ္ပန္နော၊ သင်္ခါရာဝိဇ္ဇာ အတီတောတိ။ ပစ္စက္ခံ ပန ဖလံ ဒဿေတွာ တံနိဒါနဒဿနဝသေန ဖလကာရဏပရမ္ပရာယ ဒဿနံ ယုဇ္ဇတီတိ အာဟာရာ ပုရိမတဏှာယ ဥပ္ပာဒိတာ ပစ္စုပ္ပန္နော အဒ္ဓါ၊ တဏှာဒယော အတီတော၊ သင်္ခါရာဝိဇ္ဇာ တတောပိ အတီတတရော သံသာရဿ အနာဒိဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တောတိ ယာဝ အတီတံ အဒ္ဓါနန္တိ ယာဝ အတီတတရံ အဒ္ဓါနန္တိ အတ္ထော ယုတ္တော။

အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိအာဟာရကာ ဝါ စတ္တာရော အာဟာရာ –

‘‘အာဟာရေတီတိ အဟံ န ဝဒါမိ၊ အာဟာရေတီတိ စာဟံ ဝဒေယျုံ၊ တတြဿ ကလ္လော ပဉှော ¶ ‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ အာဟာရေတီ’တိ။ ဧဝံ စာဟံ န ဝဒါမိ၊ ဧဝံ ပန အဝဒန္တံ မံ ယော ဧဝံ ပုစ္ဆေယျ ‘ကိဿ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဝိညာဏာဟာရော’တိ။ ဧသ ကလ္လော ¶ ပဉှော၊ တတြ ကလ္လံ ဝေယျာကရဏံ၊ ဝိညာဏာဟာရော အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၂) –

ဝစနတော တံသမ္ပယုတ္တတ္တာ ဖဿစေတနာနံ တပ္ပဝတ္တိဟေတုတ္တာ စ ကဗဠီကာရာဟာရဿ။ တေန ဟိ ဥပတ္ထမ္ဘိတရူပကာယဿ၊ တဉ္စ ဣစ္ဆန္တဿ ကမ္မဝိညာဏာယူဟနံ ဟောတိ။ ဘောဇနဉှိ သဒ္ဓါဒီနံ ရာဂါဒီနဉ္စ ဥပနိဿယောတိ ဝုတ္တန္တိ။ တသ္မာ ‘‘တေ ကမ္မဝဋ္ဋသင်္ဂဟိတာ အာဟာရာ ပစ္စုပ္ပန္နော အဒ္ဓါ’’တိ ဣမသ္မိံ ပရိယာယေ ပုရိမောယေဝတ္ထော ယုတ္တော။ အတီတဒ္ဓုတော ပဘုတိ ‘‘ဣတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၃) အတီတေ တတော ပရဉ္စ ဟေတုဖလပဋိပါဋိံ ပစ္စက္ခာနံ အာဟာရာနံ နိဒါနဒဿနဝသေန အာရောဟိတွာ နိဝတ္တနေန ဝိနာ အဗုဇ္ဈန္တာနံ တံသန္ဒဿနတ္ထံ သာ အယံ ဒေသနာ ပဝတ္တာတိ အတ္ထော။ အနာဂတဒ္ဓုနော သန္ဒဿနတ္ထန္တိ အနာဂတဒ္ဓုနော ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တာနံ အပဿန္တာနံ ပစ္စက္ခံ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဟေတုံ ဒဿေတွာ ဟေတုဖလပရမ္ပရာယ တဿ သန္ဒဿနတ္ထန္တိ အတ္ထော။

မူလကာရဏသဒ္ဒံ အပေက္ခိတွာ ‘‘န အကာရဏ’’န္တိ နပုံသကနိဒ္ဒေသော ကတော။ အကာရဏံ ယဒိ သိယာ၊ သုတ္တံ ပဋိဗာဟိတံ သိယာတိ ဒဿေန္တော သုတ္တံ အာဟရတိ။ ဝဋ္ဋကထာယ သီသဘာဝေါ ဝဋ္ဋဟေတုနော ကမ္မဿပိ ဟေတုဘာဝေါ။ တတ္ထ ဘဝတဏှာယပိ ဟေတုဘူတာ အဝိဇ္ဇာ၊ တာယ ပဋိစ္ဆာဒိတာဒီနဝေ ဘဝေ တဏှုပ္ပတ္တိတောတိ အဝိဇ္ဇာ ဝိသေသေန သီသဘူတာတိ ‘‘မူလကာရဏ’’န္တိ ဝုတ္တာ။ ပုရိမာယ ကောဋိယာ အပညာယမာနာယ ဥပ္ပာဒဝိရဟတော နိစ္စတံ ဂဏှေယျာတိ အာဟ ‘‘ဧဝဉ္စေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိ။ တေန ဣတော ပုဗ္ဗေ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗတာ နတ္ထီတိ အပညာယနတော ပုရိမကောဋိအပညာယနံ ဝုတ္တန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ။

အဝိဇ္ဇာတဏှာဟေတုက္ကမေန ဖလေသု ဝတ္တဗ္ဗေသု ‘‘သုဂတိဒုဂ္ဂတိဂါမိနော’’တိ ဝစနံ သဒ္ဒလက္ခဏာဝိရောဓနတ္ထံ။ ဒွန္ဒေ ဟိ ပူဇိတဿ ပုဗ္ဗနိပါတောတိ။ သဝရာ ကိရ မံသဿ အဋ္ဌိနာ အလဂ္ဂနတ္ထံ ပုနပ္ပုနံ တာပေတွာ ကောဋ္ဋေတွာ ဥဏှောဒကံ ပါယေတွာ ဝိရိတ္တံ သူနံ အဋ္ဌိတော မုတ္တမံသံ ဂါဝိံ မာရေန္တိ။ တေနာဟ ‘‘အဂ္ဂိသန္တာပိ’’စ္စာဒိ။ တတ္ထ ယထာ ဝဇ္ဈာ ဂါဝီ စ အဝိဇ္ဇာဘိဘူတတာယ ယထာဝုတ္တံ ဥဏှောဒကပါနံ အာရဘတိ၊ ဧဝံ ပုထုဇ္ဇနော ယထာဝုတ္တံ ဒုဂ္ဂတိဂါမိကမ္မံ။ ယထာ ပန သာ ဥဏှောဒကပါနေ ¶ အာဒီနဝံ ဒိသွာ ¶ တဏှာဝသေန သီတုဒကပါနံ အာရဘတိ၊ ဧဝမယံ အဝိဇ္ဇာယ မန္ဒတ္တာ ဒုဂ္ဂတိဂါမိကမ္မေ အာဒီနဝံ ဒိသွာ တဏှာဝသေန သုဂတိဂါမိကမ္မံ အာရဘတိ။ ဒုက္ခေ ဟိ အဝိဇ္ဇံ တဏှာ အနုဝတ္တတိ၊ သုခေ တဏှံ အဝိဇ္ဇာတိ။

ဧဝန္တိ အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတတ္တာ တဏှာယ သံယုတ္တတ္တာ စ။ အယံ ကာယောတိ သဝိညာဏကကာယော ခန္ဓပဉ္စကံ၊ ‘‘သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော’’တိ ဝစနတော ဖဿကာရဏဉ္စေတံ ဝုစ္စတီတိ အာယတနဆက္ကံ ဝါ။ သမုဒါဂတောတိ ဥပ္ပန္နော။ ဗဟိဒ္ဓါ စ နာမရူပန္တိ ဗဟိဒ္ဓါ သဝိညာဏကကာယော ခန္ဓပဉ္စကံ၊ သဠာယတနာနိ ဝါ။ ဣတ္ထေတန္တိ ဣတ္ထံ ဧတံ။ အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒွါဒသာယတနာနိ စ ဒွါရာရမ္မဏဘာဝေန ဝဝတ္ထိတာနိ ဒွယနာမာနီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဒွယံ ပဋိစ္စ ဖဿောတိ အညတ္ထ စက္ခုရူပါဒီနိ ဒွယာနိ ပဋိစ္စ စက္ခုသမ္ဖဿာဒယော ဝုတ္တာ၊ ဣဓ ပန အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ။ မဟာဒွယံ နာမ ကိရေတ’’န္တိ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၁၉) ဝုတ္တံ။ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – အညတ္ထ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ၊ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၄၃) ‘‘စက္ခု စေဝ ရူပါ စ…ပေ… မနော စေဝ ဓမ္မာ စာ’’တိ ဝုတ္တာနိ ဒွယာနိ ပဋိစ္စ စက္ခုသမ္ဖဿာဒယော ဝုတ္တာ၊ ဣဓ ပန ‘‘အယဉ္စေဝ ကာယော’’တိ စက္ခာဒိနိဿယေ သေသဓမ္မေ စက္ခာဒိနိဿိတေ ဧဝ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ စက္ခာဒိကာယံ ဧကတ္တေန ‘‘အဇ္ဈတ္တိကာယတန’’န္တိ ဂဟေတွာ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ နာမရူပ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ ဧကတ္တေနေဝ ဗာဟိရာယတနန္တိ တာနိ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ ပဋိစ္စ ဖဿော ဝုတ္တော၊ တသ္မာ မဟာဒွယံ နာမေတန္တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘အတ္တနော စ ပရဿ စ ပဉ္စဟိ ခန္ဓေဟိ ဆဟာယတနေဟိ စာပိ အယမတ္ထော ဒီပေတဗ္ဗောဝါ’’တိ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၁၉) ဝုတ္တံ။ ‘‘အယံ ကာယော’’တိ ဟိ ဝုတ္တာနိ သနိဿယာနိ စက္ခာဒီနိ အတ္တနော ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ နာမရူပ’’န္တိ ဝုတ္တာနိ ရူပါဒီနိ ပရေသံ။ တထာ အယံ ကာယော အတ္တနောဝ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ၊ ဗဟိဒ္ဓါ နာမရူပံ ပရေသံ ဗာဟိရာနီတိ။ အညထာ အဇ္ဈတ္တိကာယတနမတ္တေ ဧဝ ‘‘အယံ ကာယော’’တိ ဝုတ္တေ န အဇ္ဈတ္တိကာယတနာနေဝ အတ္တနော ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဟောန္တီတိ အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ ပဉ္စက္ခန္ဓေဟိ ဒီပနာ န သမ္ဘဝေယျာတိ။ သဠေဝါယတနာနီတိ သဠေဝ သမ္ဖဿကာရဏာနိ၊ ယေဟိ ကာရဏဘူတေဟိ အာယတနေဟိ ဥပ္ပန္နေန ဖဿေန ဖုဋ္ဌော ဗာလော သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေတိ။

အာဒိ-သဒ္ဒေန ¶ ‘‘ဧတေသံ ဝါ အညတရေန အဝိဇ္ဇာနီဝရဏဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတဿ တဏှာယ ¶ သံယုတ္တဿာ’’တိအာဒိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တသ္မိဉှိ သုတ္တေ သင်္ခါရေ အဝိဇ္ဇာတဏှာနိဿိတေ ဧဝ ကတွာ ကာယဂ္ဂဟဏေန ဝိညာဏနာမရူပသဠာယတနာနိ ဂဟေတွာ ဧတသ္မိဉ္စ ကာယေ သဠာယတနာနံ ဖဿံ တံနိဿိတမေဝ ကတွာ ဝေဒနာယ ဝိသေသပစ္စယဘာဝံ ဒဿေန္တေန ဘဂဝတာ ဗာလပဏ္ဍိတာနံ အတီတဒ္ဓါဝိဇ္ဇာတဏှာမူလကော ဝေဒနာန္တော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဒဿိတော။ ပုန စ ဗာလပဏ္ဍိတာနံ ဝိသေသံ ဒဿေန္တေန –

‘‘ယာယ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတဿ ဗာလဿ ယာယ စ တဏှာယ သံယုတ္တဿ အယံ ကာယော သမုဒါဂတော၊ သာ စေဝ အဝိဇ္ဇာ ဗာလဿ အပ္ပဟီနာ၊ သာ စ တဏှာ အပရိက္ခီဏာ။ တံ ကိဿ ဟေတု? န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလော အစရိ ဗြဟ္မစရိယံ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ၊ တသ္မာ ဗာလော ကာယဿ ဘေဒါ ကာယူပဂေါ ဟောတိ၊ သော ကာယူပဂေါ သမာနော န ပရိမုစ္စတိ ဇာတိယာ…ပေ… ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၉) –

ဝေဒနာပဘဝံ သာဝိဇ္ဇံ တဏှံ ဒဿေတွာ ဥပါဒါနဘဝေ စ တံနိဿိတေ ကတွာ ‘‘ကာယူပဂေါ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ ဇာတိအာဒိကေ ဒဿေန္တေန ပစ္စုပ္ပန္နဟေတုသမုဋ္ဌာနတော ပဘုတိ ဥဘယမူလောဝ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဝုတ္တော၊ တဗ္ဗိပရိယာယေန စ ပဏ္ဍိတဿ ပစ္စုပ္ပန္နဟေတုပရိက္ခယတော ပဘုတိ ဥဘယမူလကော ပဋိလောမပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ။

ဒုဂ္ဂတိဂါမိကမ္မဿ ဝိသေသပစ္စယတ္တာ အဝိဇ္ဇာ ‘‘အဝိန္ဒိယံ ဝိန္ဒတီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ တထာ ဝိသေသပစ္စယော ဝိန္ဒိယဿ န ဟောတီတိ ‘‘ဝိန္ဒိယံ န ဝိန္ဒတီ’တိ စ။ အတ္တနိ နိဿိတာနံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ပဝတ္တနံ ဥပ္ပာဒနံ အာယတနံ။ သမ္မောဟဘာဝေနေဝ အနဘိသမယဘူတတ္တာ အဝိဒိတံ အညာတံ ကရောတိ။ အန္တဝိရဟိတေ ဇဝါပေတီတိ စ ဝဏ္ဏာဂမဝိပရိယာယဝိကာရဝိနာသဓာတုအတ္ထဝိသေသယောဂေဟိ ပဉ္စဝိဓဿ နိရုတ္တိလက္ခဏဿ ဝသေန တီသုပိ ပဒေသု အ-ကာရ ဝိ-ကာရ ဇ-ကာရေ ဂဟေတွာ အညေသံ ဝဏ္ဏာနံ လောပံ ကတွာ ဇ-ကာရဿ စ ဒုတိယဿ အာဂမံ ကတွာ ‘‘အဝိဇ္ဇာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဗျဉ္ဇနတ္ထံ ဒဿေတွာ သဘာဝတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ဝတ္ထာရမ္မဏာနိ ‘‘ဣဒံ ဝတ္ထု၊ ဣဒမာရမ္မဏ’’န္တိ အဝိဇ္ဇာယ ဉာတုံ ¶ န သက္ကာတိ အဝိဇ္ဇာ တပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာ ဝုတ္တာ။ ဝတ္ထာရမ္မဏသဘာဝစ္ဆာဒနတော ဧဝ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဘာဝဿ၊ ဇရာမရဏာဒီနံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဘာဝဿ စ ဆာဒနတော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဆာဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သင်္ခါရ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏေန ¶ အာဂတာ သင်္ခါရာ သင်္ခါရ-သဒ္ဒေန အာဂတသင်္ခါရာ။ ယဒိပိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာပိ သင်္ခါရ-သဒ္ဒေန အာဂတာ၊ တေ ပန ဣမိဿာ ဒေသနာယ ပဓာနာတိ ဝိသုံ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ ‘‘ဒုဝိဓာ’’တိ ဧတ္ထ အဘိသင်္ခရဏကသင်္ခါရံ သင်္ခါရ-သဒ္ဒေနာဂတံ သန္ဓာယ တတ္ထ ဝုတ္တမ္ပိ ဝဇ္ဇေတွာ သင်္ခါရသဒ္ဒေန အာဂတသင်္ခါရာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ‘‘သင်္ခါရ-သဒ္ဒေနာဂတသင်္ခါရာ’’တိ ဝါ သမုဒါယော ဝုတ္တော၊ တဒေကဒေသော စ ဣဓ ဝဏ္ဏိတဗ္ဗဘာဝေန ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ၊ တသ္မာ ဝဏ္ဏိတဗ္ဗသဗ္ဗသင်္ဂဟဏဝသေန ဒုဝိဓတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဌမံ နိရုဇ္ဈတိ ဝစီသင်္ခါရောတိအာဒိနာ ဝိတက္ကဝိစာရအဿာသပဿာသသညာဝေဒနာဝစီသင်္ခါရာဒယော ဝုတ္တာ၊ န အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရေသု ဝုတ္တာ ကာယသဉ္စေတနာဒယော။

ပရိတဿတီတိ ပိပါသတိ။ ဘဝတီတိ ဥပပတ္တိဘဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဘာဝယတီတိ ကမ္မဘဝံ။ စုတိ ခန္ဓာနံ မရဏန္တိ ‘‘မရန္တိ ဧတေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဥပ္ပာဒဒုက္ခာ ဌိတိဒုက္ခာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၅) ဝစနတော ဒွေဓာ ခဏတိ။ အာယာသောတိ ပရိဿမော ဝိသာဒေါ။ ကေဝလ-သဒ္ဒေါ အသမ္မိဿဝါစကော ဟောတိ ‘‘ကေဝလာ သာလယော’’တိ၊ နိရဝသေသဝါစကော စ ‘‘ကေဝလာ အင်္ဂမဂဓာ’’တိ၊ တသ္မာ ဒွေဓာပိ အတ္ထံ ဝဒတိ။ တတ္ထ အသမ္မိဿဿာတိ သုခရဟိတဿ။ န ဟိ ဧတ္ထ ကိဉ္စိ ဥပ္ပာဒဝယရဟိတံ အတ္ထီတိ။

တံသမ္ပယုတ္တေ၊ ပုဂ္ဂလံ ဝါ သမ္မောဟယတီတိ သမ္မောဟနရသာ။ အာရမ္မဏသဘာဝဿ ဆာဒနံ ဟုတွာ ဂယှတီတိ ဆာဒနပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ ‘‘အာသဝသမုဒယာ အဝိဇ္ဇာသမုဒယော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၀၃) ဝစနတော အာသဝပဒဋ္ဌာနာ။ ပဋိသန္ဓိဇနနတ္ထံ အာယူဟန္တိ ဗျာပါရံ ကရောန္တီတိ အာယူဟနရသာ၊ ရာသိကရဏံ ဝါ အာယူဟနံ။ နာမရူပဿ ပုရေစာရိကဘာဝေန ပဝတ္တတီတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမရသံ။ ပုရိမဘဝေန သဒ္ဓိံ ဃဋနံ ဟုတွာ ဂယှတီတိ ပဋိသန္ဓိပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ ဝိညာဏေန သဟ သမ္ပယုဇ္ဇတီတိ သမ္ပယောဂရသံ။ အညမညံ သမ္ပယောဂါဘာဝတော ရူပံ ဝိကိရတီတိ ဝိကိရဏရသံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ပိသိယမာနာ တဏ္ဍုလာဒယော ဝိကိရန္တိ စုဏ္ဏီ ဘဝန္တီတိ။ နာမဿ ကဒါစိ ကုသလာဒိဘာဝေါ စ အတ္ထီတိ တတော ¶ ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘အဗျာကတပစ္စုပဋ္ဌာန’’န္တိ အာဟ။ ‘‘အစေတနာ အဗျာကတာ’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ အနာရမ္မဏတာ ဝါ အဗျာကတတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အာယတနလက္ခဏန္တိ ဃဋနလက္ခဏံ၊ အာယာနံ တနနလက္ခဏံ ဝါ။ ဒဿနာဒီနံ ကာရဏဘာဝေါ ဒဿနာဒိရသတာ။ အကုသလဝိပါကုပေက္ခာယ အနိဋ္ဌဘာဝတော ဒုက္ခေန ဣတရာယ စ ဣဋ္ဌဘာဝတော သုခေန သင်္ဂဟိတတ္တာ ‘‘သုခဒုက္ခပစ္စုပဋ္ဌာနာ’’တိ အာဟ။ ဒုက္ခသမုဒယတ္တာ ဟေတုလက္ခဏာ တဏှာ။ ‘‘တတြတတြာဘိနန္ဒိနီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၀၊ မ။ နိ။ ၁။၁၃၃၊ ၄၆၀၊ ဝိဘ။ ၂၀၃) ဝစနတော ¶ အဘိနန္ဒနရသာ။ စိတ္တဿ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ရူပါဒီသု အတိတ္တဘာဝေါ ဟုတွာ ဂယှတီတိ အတိတ္တဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ တဏှာဒဠှတ္တံ ဟုတွာ ကာမုပါဒါနံ၊ သေသာနိ ဒိဋ္ဌိ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တီတိ တဏှာဒဠှတ္တဒိဋ္ဌိပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ ကမ္မုပပတ္တိဘဝဝသေန ဘဝဿ လက္ခဏာဒယော ယောဇေတဗ္ဗာ။

အာဒိ-သဒ္ဒေန အနုဗောဓာဒိဘာဝဂ္ဂဟဏံ။ ဒုက္ခာဒီသု အညာဏံ အပ္ပဋိပတ္တိ၊ အသုဘာဒီသု သုဘာဒိဝိပလ္လာသာ မိစ္ဆာပဋိပတ္တိ။ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တာ ဝါ အပ္ပဋိပတ္တိ၊ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာ မိစ္ဆာပဋိပတ္တိ။ န အဝိဇ္ဇာယ ဧဝ ဆဒွါရိကတာ ဆဠာရမ္မဏတာ စ၊ အထ ခေါ အညေသုပိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂေသု အရူပဓမ္မာနန္တိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗေသုပီ’’တိ။ နောဘယဂေါစရန္တိ မနာယတနမာဟ။ န ဟိ အရူပဓမ္မာနံ ဒေသဝသေန အာသန္နတာ ဒူရတာ စ အတ္ထိ အသဏ္ဌာနတ္တာ၊ တသ္မာ မနာယတနဿ ဂေါစရော န မနာယတနံ သမ္ပတ္တော အသမ္ပတ္တော ဝါတိ ဝုစ္စတီတိ။

သောကာဒီနံ သဗ္ဘာဝါ အင်္ဂဗဟုတ္တပ္ပသင်္ဂေ ‘‘ဒွါဒသေဝါ’’တိ အင်္ဂါနံ ဝဝတ္ထာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ သောကာဒယော အင်္ဂဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ ဖလေန ပန ကာရဏံ အဝိဇ္ဇံ မူလင်္ဂံ ဒဿေတုံ တေ ဝုတ္တာတိ။ ဇရာမရဏဗ္ဘာဟတဿ ဟိ ဗာလဿ တေ သမ္ဘဝန္တီတိ သောကာဒီနံ ဇရာမရဏကာရဏတာ ဝုတ္တာ။ ‘‘သာရီရိကာယ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ ဖုဋ္ဌော’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၅၂) စ သုတ္တေ ဇရာမရဏနိမိတ္တဉ္စ ဒုက္ခံ သင်္ဂဟိတန္တိ တံတံနိမိတ္တာနံ သာဓကဘာဝေန ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန ဇရာမရဏေနေဝ သောကာဒီနံ ဧကသင်္ခေပေါ ကတော၊ တသ္မာ တေသံ ဇာတိပစ္စယတာ ယုဇ္ဇတိ။ ဇရာမရဏပစ္စယဘာဝေ ဟိ အဝိဇ္ဇာယ ဧကသင်္ခေပေါ ကာတဗ္ဗော သိယာ၊ ဇာတိပစ္စယာ ပန ဇရာမရဏံ သောကာဒယော စ သမ္ဘဝန္တီတိ။ တတ္ထ ဇရာမရဏံ ဧကန္တိကံ အင်္ဂဘာဝေနေဝ ဂဟိတံ၊ သောကာဒယော ¶ ပန ရူပဘဝါဒီသု အဘာဝတော အနေကန္တိကာ ကေဝလံ ပါကဋေန ဖလေန အဝိဇ္ဇာနိဒဿနတ္ထံ ဂဟိတာ။ တေန အနာဂတေ ဇာတိယာ သတိ တတော ပရာယ ပဋိသန္ဓိယာ ဟေတုဟေတုဘူတာ အဝိဇ္ဇာ ဒဿိတာတိ ဘဝစက္ကဿ အဝိစ္ဆေဒေါ ဒဿိတော ဟောတီတိ။ သုတ္တဉ္စ သောကာဒီနံ အဝိဇ္ဇာ ကာရဏန္တိ ဧတဿေဝတ္ထဿ သာဓကံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ န သောကာဒီနံ ဗာလဿ ဇရာမရဏနိမိတ္တတာမတ္တဿ။ ‘‘အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၅၂) ဟိ ဝစနေန အဝိဇ္ဇာ သောကာဒီနံ ကာရဏန္တိ ဒဿိတာ၊ န စ ဇရာမရဏနိမိတ္တမေဝ ဒုက္ခံ ဒုက္ခန္တိ။

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဝိဇ္ဇာပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၂၆။ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ၉၂ သင်္ခါရာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တန္တိ ဧတေန အဝိဇ္ဇာယ ဝိသေသနဘာဝေန သင်္ခါရာနဉ္စ ပဓာနဘာဝေန ဝုတ္တတ္တာ သင်္ခါရာနံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗဘာဝဿ ကာရဏံ ဒဿေတိ။ ပိတာ ကထီယတိ ‘‘ဒီဃော သာမော၊ မိတ္တော ရဿော၊ ဩဒါတော ဒတ္တော’’တိ။

ရသိတဗ္ဗော ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗော သဘာဝေါ ရသော၊ အတ္တနော ရသော သရသော၊ ယာထာဝေါ သရသော ယာထာဝသရသော၊ သော ဧဝ လက္ခိတဗ္ဗတ္တာ လက္ခဏန္တိ ယာထာဝသရသလက္ခဏံ။ ‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိဇ္ဇာ? ဒုက္ခေ အညာဏ’’န္တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၂၊ မ။ နိ။ ၁။၁၀၃) သုတ္တေ စတ္တာရေဝ ဝုတ္တာနီတိ ‘‘သုတ္တန္တိကပရိယာယေနာ’’တိ အာဟ။ နိက္ခေပကဏ္ဍေ ပနာတိအာဒိနာ ဣဓ စတူသု ဌာနေသု ကထိတာယ ဧဝ အဝိဇ္ဇာယ နိက္ခေပကဏ္ဍေ အဋ္ဌသု ဌာနေသု ကိစ္စဇာတိတော ပဉ္စဝီသတိယာ ပဒေဟိ လက္ခဏတော စ ကထိတတ္တာ တဒတ္ထသံဝဏ္ဏနာဝသေန ဝိဘာဝနံ ကရောတိ။ အဟာပေတွာ ဝိဘဇိတဗ္ဗဝိဘဇနဉှိ အဘိဓမ္မပရိယာယော။

ဇာယတိ ဧတ္ထာတိ ဇာတိ၊ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ။ ယဒိပိ နိရောဓမဂ္ဂေ အဝိဇ္ဇာ အာရမ္မဏံ န ကရောတိ၊ တေ ပန ဇာနိတုကာမဿ တပ္ပဋိစ္ဆာဒနဝသေန အနိရောဓမဂ္ဂေသု နိရောဓမဂ္ဂဂ္ဂဟဏကအာရဏဝသေန စ ပဝတ္တမာနာ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုစ္စတီတိ တေသမ္ပိ အဝိဇ္ဇာယ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတာ ဟောတိ၊ ဣတရေသံ အာရမ္မဏဘာဝေန ¶ စာတိ။ သင်္ဃိကဗလဒေဝဂေါဏာဒီနံ သင်္ဃာဋိနင်္ဂလာဒီနိ ဝိယ အညသေတာဒီနံ အဝိဇ္ဇာယ ဒုက္ခာဒိဝိသယာနံ အန္ဓတ္တကရာနံ လောဘာဒီနံ နိဝတ္တကော အညာဏာဒိသဘာဝေါ လက္ခဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အတ္ထတ္ထန္တိ ဖလဖလံ။ အာမေဍိတဝစနဉှိ သဗ္ဗေသံ အတ္ထာနံ ဝိသုံ ဝိသုံ ပါကဋကရဏဘာဝပ္ပကာသနတ္ထံ။ အတ္ထော ဧဝ ဝါ အတ္ထော အတ္ထတ္ထောတိ အတ္ထဿ အဝိပရီတတာဒဿနတ္ထံ အတ္ထေနေဝတ္ထံ ဝိသေသယတိ။ န ဟိ ဉာဏံ အနတ္ထံ အတ္ထောတိ ဂဏှာတီတိ။ ဧဝံ ကာရဏကာရဏန္တိ ဧတ္ထာပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တံ အာကာရန္တိ အတ္ထတ္ထာဒိအာကာရံ။ ဂဟေတွာတိ စိတ္တေ ပဝေသေတွာ၊ စိတ္တေန ပုဂ္ဂလေန ဝါ ဂဟိတံ ကတွာ။ ပဋိဝိဒ္ဓဿ ပုန အဝေက္ခဏာ ပစ္စဝေက္ခဏာ။ ဒုစ္စိန္တိတစိန္တိတာဒိလက္ခဏဿ ဗာလဿ ဘာဝေါ ဗာလျံ။ ပဇာနာတီတိ ပကာရေဟိ ဇာနာတိ။ ဗလဝမောဟနံ ပမောဟော။ သမန္တတော မောဟနံ သမ္မောဟော။

ဒုက္ခာရမ္မဏတာတိ ¶ ဒုက္ခာရမ္မဏတာယ၊ ယာယ ဝါ အဝိဇ္ဇာယ ဆာဒေန္တိယာ ဒုက္ခာရမ္မဏာ တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ၊ သာ တေသံ ဘာဝေါတိ ဒုက္ခာရမ္မဏတာ၊ အာရမ္မဏမေဝ ဝါ အာရမ္မဏတာ၊ ဒုက္ခံ အာရမ္မဏတာ ဧတိဿာတိ ဒုက္ခာရမ္မဏတာ။

ဒုဒ္ဒသတ္တာ ဂမ္ဘီရာ န သဘာဝတော၊ တသ္မာ တဒါရမ္မဏတာ အဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣတရေသံ သဘာဝတော ဂမ္ဘီရတ္တာ တဒါရမ္မဏတာ နုပ္ပဇ္ဇတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အပိစ ခေါ ပနာတိ မဂ္ဂဿ သင်္ခတသဘာဝတ္တာ တတောပိ နိရောဓဿ ဂမ္ဘီရတရတံ ဒဿေတိ။

အဝိဇ္ဇာပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သင်္ခါရပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

ပုနာတီတိ သောဓေတိ အပုညဖလတော ဒုက္ခသံကိလေသတော စ၊ ဟိတသုခဇ္ဈာသယေန ပုညံ ကရောတီတိ တံနိပ္ဖာဒနေန ကာရကဿဇ္ဈာသယံ ပူရေတီတိ ပုညော၊ ပူရကော ပုဇ္ဇနိဗ္ဗတ္တကော စ နိရုတ္တိလက္ခဏေန ‘‘ပုညော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမာဓိပစ္စနီကာနံ အတိဒူရတာယ န ဣဉ္ဇတိ န စလတီတိ အတ္ထော။ ကာယဿာတိ ဒွါရဿ သာမိဘာဝေန နိဒ္ဒေသော ကတော။

ပုညုပဂန္တိ ¶ ဘဝသမ္ပတ္တုပဂံ။ တတ္ထာတိ ဝိဘင်္ဂသုတ္တေ (သံ။ နိ။ ၂။၂)။ တဉှိ ပဓာနဘာဝေန ဂဟိတန္တိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၁၀၂) ပန ‘‘တယောမေ၊ အာဝုသော၊ သင်္ခါရာ’’တိ အာဂတန္တိ။ သဗ္ဗညုဇိနဘာသိတော ပန အယံ၊ န ပစ္စေကဇိနဘာသိတော၊ ဣမဿတ္ထဿ ဒီပနတ္ထံ ဧတေသံ သုတ္တာနံ ဝသေန တေ ဂဟိတာ။ ကထံ ပနေတေန ဂဟဏေနာယမတ္ထော ဒီပိတော ဟောတီတိ တံဒဿနတ္ထမာဟ ‘‘အဘိဓမ္မေပိ ဟိ သုတ္တေပိ ဧကသဒိသာဝ တန္တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ’’တိ။ သဗ္ဗညုဘာသိတောတိ ပါကဋေန သုတ္တန္တေန သဒိသတ္တာ အယမ္ပိ သဗ္ဗညုဘာသိတောတိ ဉာယတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ။

‘‘တေရသာပီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာနံ န ဘာဝနာမယတာ ပါကဋာတိ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ ¶ ။ ပထဝီ ပထဝီတိအာဒိဘာဝနာ စ ကသိဏပရိကမ္မကရဏံ မဏ္ဍလကရဏဉ္စ ဘာဝနံ ဘဇာပေန္တိ။

ဒါနဝသေန ပဝတ္တာ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ ဒါနံ။ တတ္ထ ဗျာပါရဘူတာ အာယူဟနစေတနာ ဒါနံ အာရဗ္ဘ ဒါနံ အဓိကိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဣတရေသု။ သောမနဿစိတ္တေနာတိ အနုမောဒနာပဝတ္တိနိဒဿနမတ္တမေတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥပေက္ခာသဟဂတေနပိ ဟိ အနုဿရတိ ဧဝါတိ။

အသရိက္ခကမ္ပိ သရိက္ခကေန စတုတ္ထဇ္ဈာနဝိပါကေန ဝေဟပ္ဖလာဒီသု ဝိနာပိ အသညေသု ကဋတ္တာရူပံ။ ရူပမေဝ သဖန္ဒနတ္တာ ‘‘သဣဉ္ဇန’’န္တိ ဝုတ္တံ ဣဉ္ဇနကရနီဝရဏာဒီနံ အဝိက္ခမ္ဘနတော၊ ရူပတဏှာသင်္ခါတဿ ဣဉ္ဇနကဿ ကာရဏတ္တာ ဝါ။ တေနေဝ ရူပါရမ္မဏံ နိမိတ္တာရမ္မဏဉ္စ သဗ္ဗမ္ပိ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိပ္ပရိယာယေန ‘‘အနိဉ္ဇန’’န္တိ န ဝုစ္စတီတိ။ မဟာတုလာယ ဓာရယမာနော နာဠိယာ မိနမာနော စ သမုဒါယမေဝ ဓာရေတိ မိနတိ စ၊ န ဧကေကံ ဂုဉ္ဇံ၊ ဧကေကံ တဏ္ဍုလံ ဝါ၊ ဧဝံ ဘဂဝါပိ အပရိမာဏာ ပဌမကုသလစေတနာယော သမုဒါယဝသေနေဝ ဂဟေတွာ ဧကဇာတိကတ္တာ ဧကမေဝ ကတွာ ဒဿေတိ။ ဧဝံ ဒုတိယာဒယောပီတိ။

‘‘ကာယဒွါရေ ပဝတ္တာ’’တိ အဝတွာ ‘‘အာဒါနဂ္ဂဟဏစောပနံ ပါပယမာနာ ဥပ္ပန္နာ’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝစနဝိသေသမတ္တမေဝ ဒဿေတိ။ ကာယဒွါရေ ပဝတ္တိ ဧဝ ဟိ အာဒါနာဒိပါပနာတိ။ ပုရိမေန ဝါ ဒွါရဿ ဥပလက္ခဏဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ ပစ္ဆိမေန စေတနာယ သဝိညတ္တိရူပသမုဋ္ဌာပနံ။ တတ္ထ အာကဍ္ဎိတွာ ဂဟဏံ အာဒါနံ၊ သမ္ပယုတ္တဿ ဂဟဏံ ဂဟဏံ၊ ဖန္ဒနံ စောပနံ။

ဧတ္ထာတိ ¶ ကာယဝစီသင်္ခါရဂ္ဂဟဏေ၊ ကာယဝစီသဉ္စေတနာဂဟဏေ ဝါ။ အဋ္ဌကထာယံ အဘိညာစေတနာ န ဂဟိတာ ဝိညာဏဿ ပစ္စယော န ဟောတီတိ။ ကသ္မာ ပန န ဟောတိ၊ နနု သာပိ ကုသလာ ဝိပါကဓမ္မာ စာတိ? သစ္စံ၊ အနုပစ္ဆိန္နတဏှာဝိဇ္ဇာမာနေ ပန သန္တာနေ သဗျာပါရပ္ပဝတ္တိယာ တဿာ ကုသလတာ ဝိပါကဓမ္မတာ စ ဝုတ္တာ၊ န ဝိပါကုပ္ပာဒနေန၊ သာ ပန ဝိပါကံ ဥပ္ပာဒယန္တီ ရူပါဝစရမေဝ ဥပ္ပာဒေယျ။ န ဟိ အညဘူမိကံ ကမ္မံ အညဘူမိကံ ဝိပါကံ ဥပ္ပာဒေတီတိ။ အတ္တနာ သဒိသာရမ္မဏဉ္စ တိဋ္ဌာနိကံ တံ ဥပ္ပာဒေယျ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍေ ရူပါဝစရဝိပါကဿ ကမ္မသဒိသာရမ္မဏဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ၊ န စ ရူပါဝစရဝိပါကော ပရိတ္တာဒိအာရမ္မဏော အတ္ထိ၊ အဘိညာစေတနာ စ ပရိတ္တာဒိအာရမ္မဏာဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝိပါကံ န ဥပ္ပာဒေတီတိ ¶ ဝိညာယတိ။ ကသိဏေသု စ ဥပ္ပာဒိတဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိဿ အာနိသံသဘူတာ အဘိညာ။ ယထာဟ ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၄၄-၂၄၅၊ မ။ နိ။ ၁။၃၈၄-၃၈၆)။ တသ္မာ သမာဓိဖလသဒိသာ သာ၊ န စ ဖလံ ဒေတီတိ ဒါနသီလာနိသံသော တသ္မိံ ဘဝေ ပစ္စယလာဘော ဝိယ သာပိ ဝိပါကံ န ဥပ္ပာဒေတိ။ ယထာ စ အဘိညာစေတနာ၊ ဧဝံ ဥဒ္ဓစ္စစေတနာပိ န ဟောတီတိ ဣဒံ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတေ ဓမ္မေ ဝိသုံ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘တေသံ ဝိပါကေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၂၅) ဝုတ္တတ္တာ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။

အယံ ပနေတ္ထ အမတဂ္ဂပထာနုဂတော ဝိနိစ္ဆယော – ဒဿနဘာဝနာနံ အဘာဝေပိ ယေသံ ပုထုဇ္ဇနာနံ သေက္ခာနဉ္စ ဒဿနဘာဝနာဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တေသံ တဒုပ္ပတ္တိကာလေ တေဟိ ပဟာတုံ သက္ကုဏေယျာ အကုသလာ ‘‘ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ စ ဝုစ္စန္တိ၊ ပုထုဇ္ဇနာနံ ပန ဘာဝနာယ အဘာဝါ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗစိန္တာ နတ္ထိ။ တေန တေသံ ပဝတ္တမာနာ တေ ဒဿနေန ပဟာတုံ အသက္ကုဏေယျာပိ ‘‘ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ န ဝုစ္စန္တိ။ ယဒိ ဝုစ္စေယျုံ၊ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာနံ ကေသဉ္စိ ကေစိ ကဒါစိ အာရမ္မဏာရမ္မဏာဓိပတိဥပနိဿယပစ္စယေဟိ ပစ္စယော ဘဝေယျုံ၊ န စ ပဋ္ဌာနေ ‘‘ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာနံ ကေသဉ္စိ ကေနစိ ပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝုတ္တာ။ သေက္ခာနံ ပန ဝိဇ္ဇမာနာ ဘာဝနာယ ပဟာတုံ သက္ကုဏေယျာ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ။ တေနေဝ သေက္ခာနံ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ စတ္တတ္တာ ဝန္တတ္တာ မုတ္တတ္တာ ပဟီနတ္တာ ပဋိနိဿဋ္ဌတ္တာ ဥက္ခေဋိတတ္တာ သမုက္ခေဋိတတ္တာ အဿာဒိတဗ္ဗာ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗာ ¶ စ န ဟောန္တိ၊ ပဟီနတာယ ဧဝ သောမနဿဟေတုဘူတာ အဝိက္ခေပဟေတုဘူတာ စ န ဒေါမနဿံ ဥဒ္ဓစ္စဉ္စ ဥပ္ပာဒေန္တီတိ န တေ တေသံ အာရမ္မဏာရမ္မဏာဓိပတိဘာဝံ ပကတူပနိဿယဘာဝဉ္စ ဂစ္ဆန္တိ။ န ဟိ ပဟီနေ ဥပနိဿာယ အရိယော ရာဂါဒိကိလေသေ ဥပ္ပာဒေတိ။

ဝုတ္တဉ္စ ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ၊ တေ ကိလေသေ န ပုနေတိ န ပစ္စေတိ န ပစ္စာဂစ္ဆတိ…ပေ… အရဟတ္တမဂ္ဂေန…ပေ… န ပစ္စာဂစ္ဆတီ’’တိ (မဟာနိ။ ၈၀၊ စူဠနိ။ မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၂၇)၊ န စ ပုထုဇ္ဇနာနံ ဒဿနေန ပဟာတုံ သက္ကုဏေယျာ ဣတရေသံ န ကေနစိ ပစ္စယေန ပစ္စယော ဟောန္တီတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ ‘‘ဒိဋ္ဌိံ အဿာဒေတိ အဘိနန္ဒတိ၊ တံ အာရဗ္ဘ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒိဋ္ဌိ ဝိစိကိစ္ဆာ ဥဒ္ဓစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဝိစိကိစ္ဆံ အာရဗ္ဘ ဝိစိကိစ္ဆာ ဒိဋ္ဌိ ဥဒ္ဓစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာနံ ဥဒ္ဓစ္စာရမ္မဏပစ္စယဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ။ ဧတ္ထ ဟိ ဥဒ္ဓစ္စန္တိ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတံ စိတ္တုပ္ပာဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အဓိပတိပစ္စယနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဒိဋ္ဌိံ ဂရုံ ¶ ကတွာ အဿာဒေတိ အဘိနန္ဒတိ၊ တံ ဂရုံ ကတွာ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၀၉) ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ တသ္မာ ဒဿနဘာဝနာဟိ ပဟာတဗ္ဗာနံ အတီတာဒိဘာဝေန နဝတ္တဗ္ဗတ္တေပိ ယာဒိသာနံ တာဟိ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာ အာပါဒေတဗ္ဗာ၊ တေသု ပုထုဇ္ဇနေသု ဝတ္တမာနာ ဒဿနံ အပေက္ခိတွာ တေန ပဟာတုံ သက္ကုဏေယျာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ၊ သေက္ခေသု ဝတ္တမာနာ ဘာဝနံ အပေက္ခိတွာ တာယ ပဟာတုံ သက္ကုဏေယျာ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ။ တေသု ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ သဟာယဝိရဟာ ဝိပါကံ န ဇနယန္တီတိ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗစေတနာယ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝေါ န ဝုတ္တော၊ အပေက္ခိတဗ္ဗဒဿနဘာဝနာရဟိတာနံ ပန ပုထုဇ္ဇနေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ သကဘဏ္ဍေ ဆန္ဒရာဂါဒီနံ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒဿ စ သံယောဇနတ္တယတဒေကဋ္ဌကိလေသာနံ အနုပစ္ဆိန္နတာယ အပရိက္ခီဏသဟာယာနံ ဝိပါကုပ္ပာဒနံ န သက္ကာ ပဋိက္ခိပိတုန္တိ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဓမ္မာနံ ဝိပါကော ဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တောတိ။

ယဒိ ဧဝံ၊ အပေက္ခိတဗ္ဗဒဿနဘာဝနာရဟိတာနံ အကုသလာနံ နေဝဒဿနေနနဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗတာ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ၊ အပ္ပဟာတဗ္ဗာနံ ‘‘နေဝ ဒဿနေန န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၈) ဝုတ္တတ္တာ၊ အပ္ပဟာတဗ္ဗဝိရုဒ္ဓသဘာဝတ္တာ စ အကုသလာနံ။ ဧဝမ္ပိ တေသံ ဣမသ္မိံ တိကေ နဝတ္တဗ္ဗတာ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍေ ဒဿိတာနံ ဒွါဒသအကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါနံ ဒွီဟိ ပဒေဟိ သင်္ဂဟိတတ္တာ။ ယထာ ဟိ ဓမ္မဝသေန သင်္ခတဓမ္မာ ¶ သဗ္ဗေ သင်္ဂဟိတာတိ ဥပ္ပန္နတ္တိကေ ကာလဝသေန အသင်္ဂဟိတာပိ အတီတာ နဝတ္တဗ္ဗာတိ န ဝုတ္တာ စိတ္တုပ္ပာဒရူပဘာဝေန ဂဟိတေသု နဝတ္တဗ္ဗဿ အဘာဝါ၊ ဧဝမိဓာပိ စိတ္တုပ္ပာဒဘာဝေန ဂဟိတေသု နဝတ္တဗ္ဗဿ အဘာဝါ နဝတ္တဗ္ဗတာ န ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယတ္ထ ဟိ စိတ္တုပ္ပာဒေါ ကောစိ နိယောဂတော နဝတ္တဗ္ဗော အတ္ထိ၊ တတ္ထ တေသံ စတုတ္ထော ကောဋ္ဌာသော အတ္ထီတိ ယထာဝုတ္တပဒေသု ဝိယ တတ္ထာပိ ဘိန္ဒိတွာ ဘဇာပေတဗ္ဗေ စိတ္တုပ္ပာဒေ ဘိန္ဒိတွာ ဘဇာပေတိ ‘‘သိယာ နဝတ္တဗ္ဗာ ပရိတ္တာရမ္မဏာ’’တိအာဒိနာ။ တဒဘာဝါ ဥပ္ပန္နတ္တိကေ ဣဓ စ တထာ န ဝုတ္တာ။

အထ ဝါ ယထာ သပ္ပဋိဃေဟိ သမာနသဘာဝတ္တာ ရူပဓာတုယံ တယော မဟာဘူတာ ‘‘သပ္ပဋိဃာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ယထာဟ ‘‘အသညသတ္တာနံ အနိဒဿနံ သပ္ပဋိဃံ ဧကံ မဟာဘူတံ ပဋိစ္စ ဒွေ မဟာဘူတာ၊ ဒွေ မဟာဘူတေ ပဋိစ္စ ဧကံ မဟာဘူတ’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၂၂။၉)။ ဧဝံ ပုထုဇ္ဇနာနံ ပဝတ္တမာနာ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗသမာနသဘာဝါ ‘‘ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ ဝုစ္စေယျုန္တိ နတ္ထိ နဝတ္တဗ္ဗတာပသင်္ဂေါ။ ဧဝဉ္စ သတိ ပုထုဇ္ဇနာနံ ပဝတ္တမာနာပိ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ သကဘဏ္ဍေ ဆန္ဒရာဂါဒယော ¶ ပရဘဏ္ဍေ ဆန္ဒရာဂါဒီနံ ဥပနိဿယပစ္စယော၊ ရာဂေါ စ ရာဂဒိဋ္ဌီနံ အဓိပတိပစ္စယောတိ အယမတ္ထော လဒ္ဓါ ဟောတိ။ ယထာ ပန အဖောဋ္ဌဗ္ဗတ္တာ ရူပဓာတုယံ တယော မဟာဘူတာ န ပရမတ္ထတော သပ္ပဋိဃာ၊ ဧဝံ အပေက္ခိတဗ္ဗဘာဝနာရဟိတာ ပုထုဇ္ဇနေသု ပဝတ္တမာနာ သကဘဏ္ဍေ ဆန္ဒရာဂါဒယော န ပရမတ္ထတော ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာတိ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာနံ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယတာ န ဝုတ္တာ၊ န စ ‘‘ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာနံ ကေနစိ ပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝုတ္တာ။ ယေ ဟိ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗပစ္စယာ ကိလေသာ၊ န တေ ဒဿနတော ဥဒ္ဓံ ပဝတ္တန္တိ၊ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗပစ္စယဿပိ ပန ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဿ သဟာယဝေကလ္လမတ္တမေဝ ဒဿနေန ကတံ၊ န တဿ ကောစိ ဘာဝေါ ဒဿနေန အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတံ အာပါဒိတောတိ တဿ ဧကန္တဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗတာ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ တဿ တာဒိသဿေဝ သတိ သဟာယေ ဝိပါကုပ္ပာဒနဝစနံ၊ အသတိ စ ဝိပါကာနုပ္ပာဒနဝစနံ န ဝိရုဇ္ဈတီတိ။

သာပိ ဝိညာဏပစ္စယဘာဝေ ယဒိ အပနေတဗ္ဗာ၊ ကသ္မာ ‘‘သမဝီသတိ စေတနာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ တဿ ကာရဏံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ပန ¶ သဗ္ဗာပေတာ ဟောန္တီ’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ၊ အဘိညာစေတနာယ သဟ ‘‘ဧကဝီသတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? န၊ အဝစနဿ ဝုတ္တကာရဏတ္တာ၊ တံ ပန ဣတရာဝစနဿပိ ကာရဏန္တိ သမာနစေတနာဝစနကာရဏဝစနေန ယံ ကာရဏံ အပေက္ခိတွာ ဧကာ ဝုတ္တာ၊ တေန ကာရဏေန ဣတရာယပိ ဝတ္တဗ္ဗတံ၊ ယဉ္စ ကာရဏံ အပေက္ခိတွာ ဣတရာ န ဝုတ္တာ၊ တေန ကာရဏေန ဝုတ္တာယပိ အဝတ္တဗ္ဗတံ ဒဿေတိ။ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော စိတ္တသင်္ခါရော ဧဝါတိ ဘေဒါဘာဝါ ပါကဋောတိ န တဿ သံယောဂေါ ဒဿိတော။

သုခသညာယ ဂဟေတွာတိ ဧတေန တဏှာပဝတ္တိံ ဒဿေတိ။ တဏှာပရိက္ခာရေတိ တဏှာယ ပရိဝါရေ၊ တဏှာယ ‘‘သုခံ သုဘ’’န္တိအာဒိနာ သင်္ခတေ ဝါ အလင်္ကတေတိ အတ္ထော။ တဏှာ ဟိ ဒုက္ခဿ သမုဒယောတိ အဇာနန္တော ‘‘အဟော ဝတာဟံ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇေယျ’’န္တိ သင်္ခါရေ ပရိက္ခရောတီတိ။ အမရဏတ္ထာတိ ဂဟိတာ ဒုက္ကရကိရိယာ အမရတပေါ၊ ဒေဝဘာဝတ္ထံ တပေါ ဝါ၊ ဒုက္ခတ္တာ ဝါ မရော မာရကော တပေါ အမရတပေါ။ ဒိဋ္ဌေ အဒိဋ္ဌ-သဒ္ဒေါ ဝိယ မရေသု အမရ-သဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဇာတိအာဒိပပါတဒုက္ခဇနနတော မရုပပါတသဒိသတာ ပုညာဘိသင်္ခါရဿ ဝုတ္တာ။ ရမဏီယဘာဝေန ¶ စ အဿာဒဘာဝေန စ ဂယှမာနံ ပုညဖလံ ဒီပသိခါမဓုလိတ္တသတ္ထဓာရာသဒိသံ၊ တဒတ္ထော စ ပုညာဘိသင်္ခါရော တံနိပါတလေဟနသဒိသော။

‘‘သုခေါ ဣမိဿာ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ တရုဏာယ မုဒုကာယ လောမသာယ ဗာဟာယ သမ္ဖဿော’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၉) သုခသညာယ ဗာလော ဝိယ ဂူထကီဠနံ ကိလေသာဘိဘူတတာယ ကောဓာရတိအဘိဘူတော အသဝသော မရိတုကာမော ဝိယ ဝိသခါဒနံ ကရဏဖလက္ခဏေသု ဇိဂုစ္ဆနီယံ ဒုက္ခဉ္စ အပုညာဘိသင်္ခါရံ အာရဘတိ။ လောဘသဟဂတဿ ဝါ ဂူထကီဠနသဒိသတာ၊ ဒေါသသဟဂတဿ ဝိသခါဒနသဒိသတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ကာမဂုဏသမိဒ္ဓိယာ သဘယဿပိ ပိသာစနဂရဿ သုခဝိပလ္လာသဟေတုဘာဝေါ ဝိယ အရူပဝိပါကာနံ နိရန္တရတာယ အနုပလက္ခိယမာနဥပ္ပာဒဝယာနံ၊ ဒီဃသန္တာနတာယ အဂယှမာနဝိပရိဏာမာနံ၊ သင်္ခါရဝိပရိဏာမဒုက္ခဘူတာနမ္ပိ နိစ္စာဒိဝိပလ္လာသဟေတုဘာဝေါတိ တေသံ ပိသာစနဂရသဒိသတာ၊ တဒဘိမုခဂမနသဒိသတာ စ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရဿ ယောဇေတဗ္ဗာ။

တာဝါတိ ¶ ဝတ္တဗ္ဗန္တရာပေက္ခော နိပါတော၊ တသ္မာ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယောတိ ဣဒံ တာဝ သိဒ္ဓံ၊ ဣဒံ ပန အပရံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ပန သဗ္ဗာပေတာ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တန္တိ အဘိညာစေတနာနံ ပစ္စယဘာဝံ ဒဿေတိ။ စေတောပရိယပုဗ္ဗေနိဝါသအနာဂတံသဉာဏေဟိ ပရေသံ အတ္တနော စ သမောဟစိတ္တဇာနနကာလေတိ ယောဇေတဗ္ဗာ။

အဝိဇ္ဇာသမ္မူဠှတ္တာတိ ဘဝါဒီနဝပဋိစ္ဆာဒိကာယ အဝိဇ္ဇာယ သမ္မူဠှတ္တာ။ ရာဂါဒီနန္တိ ရာဂဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စဒေါမနဿာနံ အဝိဇ္ဇာသမ္ပယုတ္တရာဂါဒိအဿာဒနကာလေသု အဝိဇ္ဇံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဂရုံ ကတွာ အဿာဒနံ ရာဂဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာယ ဧဝ အဝိဇ္ဇာယ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ အဿာဒနဉ္စ ရာဂေါ၊ တဒဝိပ္ပယုတ္တာ စ ဒိဋ္ဌီတိ အဿာဒနဝစနေနေဝ ယထာဝုတ္တံ အဝိဇ္ဇံ ဂရုံ ကရောန္တီ ဒိဋ္ဌိ စ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ရာဂါဒီဟိ စ ပါဠိယံ သရူပေန ဝုတ္တေဟိ တံသမ္ပယုတ္တသင်္ခါရဿ အဝိဇ္ဇာရမ္မဏာဒိတံ ဒဿေတိ။ အနဝိဇ္ဇာရမ္မဏဿ ပဌမဇဝနဿ အာရမ္မဏာဓိပတိအနန္တရာဒိပစ္စယဝစနေသု အဝုတ္တဿ ဝုတ္တဿ စ သဗ္ဗဿ သင်္ဂဏှနတ္ထံ ‘‘ယံ ကိဉ္စီ’’တိ အာဟ။ ဝုတ္တနယေနာတိ သမတိက္ကမဘဝပတ္ထနာဝသေန ဝုတ္တနယေန။

ဧကကာရဏဝါဒေါ အာပဇ္ဇတီတိ ဒေါသပ္ပသင်္ဂေါ ဝုတ္တော။ အနိဋ္ဌော ဟိ ဧကကာရဏဝါဒေါ သဗ္ဗဿ သဗ္ဗကာလေ ¶ သမ္ဘဝါပတ္တိတော ဧကသဒိသသဘာဝါပတ္တိတော စ။ ယသ္မာ တီသု ပကာရေသု အဝိဇ္ဇမာနေသု ပါရိသေသေန စတုတ္ထေ ဧဝ စ ဝိဇ္ဇမာနေ ဧကဟေတုဖလဒီပနေ အတ္ထော အတ္ထိ၊ တသ္မာ န နုပပဇ္ဇတိ။

ယထာဖဿံ ဝေဒနာဝဝတ္ထာနတောတိ ‘‘သုခဝေဒနီယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခါ ဝေဒနာ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၆၂)၊ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ…ပေ… တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော၊ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၄၃) စ သုခဝေဒနီယာဒိစက္ခုသမ္ဖဿာဒိအနုရူပေန သုခဝေဒနာဒိစက္ခုသမ္ဖဿဇာဝေဒနာဒီနံ ဝဝတ္ထာနတော၊ သမာနေသု စက္ခုရူပါဒီသု ဖဿဝသေန သုခါဒိဝိပရိယာယာဘာဝတော၊ သမာနေသု စ ရူပမနသိကာရာဒီသု စက္ခာဒိသင်္ဃဋ္ဋနဝသေန စက္ခုသမ္ဖဿဇာဒိဝိပရိယာယာဘာဝတော၊ အညပစ္စယသာမညေပိ ဖဿဝသေန သုခါဒိစက္ခုသမ္ဖဿဇာဒီနံ ဩဠာရိကသုခုမာဒိသင်္ကရာဘာဝတော စာတိ အတ္ထော။ သုခါဒီနံ ယထာဝုတ္တသမ္ဖဿဿ အဝိပရီတော ပစ္စယဘာဝေါ ¶ ဧဝ ယထာဝေဒနံ ဖဿဝဝတ္ထာနံ၊ ကာရဏဖလဝိသေသေန ဝါ ဖလကာရဏဝိသေသနိစ္ဆယော ဟောတီတိ ဥဘယတ္ထာပိ နိစ္ဆယော ဝဝတ္ထာနန္တိ ဝုတ္တော။ ကမ္မာဒယောတိ ကမ္မာဟာရဥတုအာဒယော အပါကဋာ သေမှပဋိကာရေန ရောဂဝူပသမတော။

‘‘အဿာဒါနုပဿိနော တဏှာ ပဝဍ္ဎတီ’’တိ ဝစနတောတိ ‘‘သံယောဇနီယေသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေသု အဿာဒါနုပဿိနော ဝိဟရတော တဏှာ ပဝဍ္ဎတိ၊ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ၊ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၅၃-၅၄) ဣမိနာ သုတ္တေန တဏှာယ သင်္ခါရကာရဏဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာတိ အတ္ထော။ ပုန တဿာပိ အဝိဇ္ဇာ ကာရဏန္တိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ အာသဝသမုဒယောတိ ဝစနတော’’တိ အာဟ။ တဏှာ ဝါ စတုရုပါဒါနဘူတာ ကာမဘဝဒိဋ္ဌာသဝါ စ သင်္ခါရဿ ကာရဏန္တိ ပါကဋာတိ သုတ္တဒွယေနပိ အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရကာရဏဘာဝမေဝ ဒဿေတိ။ အဿာဒါနုပဿိနောတိ ဟိ ဝစနေန အာဒီနဝပဋိစ္ဆာဒနကိစ္စာ အဝိဇ္ဇာ တဏှာယ ကာရဏန္တိ ဒဿိတာ ဟောတီတိ။ ယသ္မာ အဝိဒွါ၊ တသ္မာ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒိကေ အဘိသင်္ခရောတီတိ အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရကာရဏဘာဝဿ ပါကဋတ္တာ အဝိဒ္ဒသုဘာဝေါ သင်္ခါရကာရဏဘာဝေန ဝုတ္တော ခီဏာသဝဿ သင်္ခါရာဘာဝတော အသာဓာရဏတ္တာ စ။ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒီနံ သာဓာရဏာနိ ဝတ္ထာရမ္မဏာဒီနီတိ ပုညဘဝါဒိအာဒီနဝပဋိစ္ဆာဒိကာ အဝိဇ္ဇာ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒီနံ အသာဓာရဏံ ကာရဏန္တိ ဝါ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဌာနဝိရုဒ္ဓါတိ အတ္ထိတာဝိရုဒ္ဓါ။ ကေစိ ပန ‘‘ပဋိသန္ဓိအာဒီနိ ဌာနာနီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဧဝံ သတိ ပုရိမစိတ္တံ ပစ္ဆိမစိတ္တဿ ဌာနဝိရုဒ္ဓါ ပစ္စယောတိ န ဣဒံ ဧကန္တိကံ သိယာ။ ဘဝင်္ဂမ္ပိ ¶ ဟိ ဘဝင်္ဂဿ အနန္တရပစ္စယော၊ ဇဝနံ ဇဝနဿာတိ၊ န စ သိပ္ပာဒီနံ ပဋိသန္ဓိအာဒိဌာနံ အတ္ထီတိ န တံ ဣဓ အဓိပ္ပေတံ။ ကမ္မံ ရူပဿ နမနရုပ္ပနဝိရောဓာ သာရမ္မဏာနာရမ္မဏဝိရောဓာ စ သဘာဝဝိရုဒ္ဓါ ပစ္စယော၊ ခီရာဒီနိ ဒဓိအာဒီနံ မဓုရမ္ဗိလရသာဒိသဘာဝဝိရောဓာ။ အဝိဇာနနကိစ္စော အာလောကော ဝိဇာနနကိစ္စဿ ဝိညာဏဿ၊ အမဒနကိစ္စာ စ ဂုဠာဒယော မဒနကိစ္စဿ အာသဝဿ။

ဂေါလောမာဝိလောမာနိ ဒဗ္ဗာယ ပစ္စယော၊ ဒဓိအာဒီနိ ဘူတိဏကဿ။ ဧတ္ထ စ အဝီတိ ရတ္တာ ဧဠကာ ဝုစ္စန္တိ။ ဝိပါကာယေဝ တေ စ န၊ တသ္မာ ဒုက္ခဝိပါကာယပိ ¶ အဝိဇ္ဇာယ တဒဝိပါကာနံ ပုညာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရာနံ ပစ္စယတ္တံ န န ယုဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ တဒဝိပါကတ္တေပိ သာဝဇ္ဇတာယ တဒဝိရုဒ္ဓါနံ တံသဒိသာနဉ္စ အပုညာဘိသင်္ခါရာနမေဝ ပစ္စယော၊ န ဣတရေသန္တိ ဧတဿ ပသင်္ဂဿ နိဝါရဏတ္ထံ ‘‘ဝိရုဒ္ဓါ စာဝိရုဒ္ဓါ စ၊ သဒိသာသဒိသော တထာ။ ဓမ္မာနံ ပစ္စယော သိဒ္ဓါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ တမတ္ထံ ပါကဋံ ကရောန္တော ‘‘ဣတိ အယံ အဝိဇ္ဇာ’’တိအာဒိမာဟ။

အစ္ဆေဇ္ဇသုတ္တာဝုတာဘေဇ္ဇမဏီနံ ဝိယ ပုဗ္ဗာပရိယဝဝတ္ထာနံ နိယတိ၊ နိယတိယာ၊ နိယတိ ဧဝ ဝါ သင်္ဂတိ သမာဂမော နိယတိသင်္ဂတိ၊ တာယ ဘာဝေသု ပရိဏတာ မနုဿဒေဝဝိဟင်္ဂါဒိဘာဝံ ပတ္တာ နိယတိသင်္ဂတိဘာဝပရိဏတာ။ နိယတိယာ သင်္ဂတိယာ ဘာဝေန စ ပရိဏတာ နာနပ္ပကာရတံ ပတ္တာ နိယတိသင်္ဂတိဘာဝပရိဏတာတိ စ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ဧတေဟိ စ ဝိကပ္ပနေဟိ အဝိဇ္ဇာ အကုသလံ စိတ္တံ ကတွာ ပုညာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပဝတ္တတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သော ဧဝံ အဝိဇ္ဇာယာ’’တိအာဒိ။

အပရိဏာယကော ဗာလောတိ အရဟတ္တမဂ္ဂသမ္ပဋိပါဒကကလျာဏမိတ္တရဟိတောတိ အတ္ထော။ အရဟတ္တမဂ္ဂါဝသာနံ ဝါ ဉာဏံ သမဝိသမံ ဒဿေတွာ နိဗ္ဗာနံ နယတီတိ ပရိဏာယကန္တိ ဝုတ္တံ၊ တေန ရဟိတော အပရိဏာယကော။ ဓမ္မံ ဉတွာတိ သပ္ပုရိသူပနိဿယေန စတုသစ္စပ္ပကာသကသုတ္တာဒိဓမ္မံ ဉတွာ၊ မဂ္ဂဉာဏေနေဝ ဝါ သဗ္ဗဓမ္မပဝရံ နိဗ္ဗာနံ ဉတွာ၊ တံဇာနနာယတ္တတ္တာ ပန သေသသစ္စာဘိသမယဿ သမာနကာလမ္ပိ တံ ပုရိမကာလံ ဝိယ ကတွာ ဝုတ္တံ။

သင်္ခါရပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝိညာဏပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၂၇။ ယထာဝုတ္တသင်္ခါရပစ္စယာ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ တံကမ္မနိဗ္ဗတ္တမေဝ ဝိညာဏံ ဘဝိတုံ အရဟတီတိ ‘‘ဗာတ္တိံသ လောကိယဝိပါကဝိညာဏာနိ သင်္ဂဟိတာနိ ဟောန္တီ’’တိ အာဟ။ ဓာတုကထာယံ (ဓာတု။ ၄၆၆) ပန ဝိပ္ပယုတ္တေနသင်္ဂဟိတာသင်္ဂဟိတပဒနိဒ္ဒေသေ –

‘‘သင်္ခါရပစ္စယာ ¶ ဝိညာဏေန ယေ ဓမ္မာ…ပေ… သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿေန၊ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာယ ယေ ဓမ္မာ ဝိပ္ပယုတ္တာ၊ တေ ဓမ္မာ ကတိဟိ ခန္ဓေဟိ…ပေ… သင်္ဂဟိတာ? တေ ဓမ္မာ အသင်္ခတံ ခန္ဓတော ဌပေတွာ ဧကေန ခန္ဓေန ဧကာဒသဟာယတနေဟိ ဧကာဒသဟိ ဓာတူဟိ သင်္ဂဟိတာ။ ကတိဟိ အသင်္ဂဟိတာ? စတူဟိ ခန္ဓေဟိ ဧကေနာယတနေန သတ္တဟိ ဓာတူဟိ အသင်္ဂဟိတာ’’တိ –

ဝစနတော သဗ္ဗဝိညာဏဖဿဝေဒနာပရိဂ္ဂဟော ကတော။ ယဒိ ဟိ ဧတ္ထ ဝိညာဏဖဿဝေဒနာ သပ္ပဒေသာ သိယုံ၊ ‘‘ဝိပါကာ ဓမ္မာ’’တိ ဣမဿ ဝိယ ဝိဿဇ္ဇနံ သိယာ၊ တသ္မာ တတ္ထ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝသေန သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏာဒယော ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ စ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ စတုဘူမကကုသလသင်္ခါရော အကုသလသင်္ခါရော စ ဝုတ္တောတိ သော ဧဝ ဓာတုကထာယံ ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘဝေါ ပန ဓာတုကထာယံ ကမ္မုပပတ္တိဘဝဝိသေသဒဿနတ္ထံ န အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝသေန ဂဟိတော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ တတ္ထ ‘‘ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ’’တိ အနုဒ္ဓရိတွာ ‘‘ကမ္မဘဝေါ’’တိအာဒိနာဝ နယေန ဘဝေါ ဥဒ္ဓဋော။ ဝိပါကဉှေတန္တိ ဝိညာဏဿ ဝိပါကတ္တာ သင်္ခါရပစ္စယတ္တံ သာဓေတိ၊ တဿ ပန သာဓနတ္ထံ ‘‘ဥပစိတကမ္မာဘာဝေ ဝိပါကာဘာဝတော’’တိ ဝုတ္တန္တိ တံ ဝိဝရန္တော ‘‘ဝိပါကဉ္စာ’’တိအာဒိမာဟ။

ယေဘုယျေန လောဘသမ္ပယုတ္တဇဝနာဝသာနေတိ ဇဝနေန တဒါရမ္မဏနိယမေ သောမနဿသဟဂတာနန္တရံ သောမနဿသဟဂတတဒါရမ္မဏဿ ဝုတ္တတ္တာ သောမနဿသဟဂတာနေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယသ္မာ ပန တိဟေတုကဇဝနာဝသာနေ စ ကဒါစိ အဟေတုကံ တဒါရမ္မဏံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ယေဘုယျေနာ’’တိ အာဟ။ သကိံ ဝါတိ ‘‘ဒိရတ္တတိရတ္တာ’’ဒီသု ဝိယ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒွိက္ခတ္တုမေဝ ပန ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဒိရတ္တတိရတ္တ’’န္တိ ဧတ္ထ ပန ဝါ-သဒ္ဒဿ အဘာဝါ ဝစနသိလိဋ္ဌတာမတ္တေန ဒိရတ္တဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ ယုဇ္ဇတိ၊ ‘‘နိရန္တရတိရတ္တဒဿနတ္ထံ ဝါ’’တိ။ ဣဓ ပန ဝါ-သဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပနတ္ထော ဝုတ္တောတိ သကိံ ¶ ဧဝ စ ကဒါစိ ပဝတ္တိံ သန္ဓာယ ‘‘သကိံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဟိ သကိံ တဒါရမ္မဏပ္ပဝတ္တိယာ ဝိစာရေတဗ္ဗတံ ဒဿေန္တော ‘‘စိတ္တပ္ပဝတ္တိဂဏနာယံ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စိတ္တပ္ပဝတ္တိဂဏနာယန္တိ ဝိပါကကထာယံ ဗလဝရူပါဒိကေ အာရမ္မဏေ ဝုတ္တံ စိတ္တပ္ပဝတ္တိဂဏနံ သန္ဓာယာဟ။ တတ္ထ ဟိ ဒွေဝ တဒါရမ္မဏုပ္ပတ္တိဝါရာ အာဂတာ။ ဇဝနဝိသယာနုဘဝနဉှိ တဒါရမ္မဏံ ¶ အာသန္နဘေဒေ တသ္မိံ ဝိသယေ ဧကစိတ္တက္ခဏာဝသိဋ္ဌာယုကေ န ဥပ္ပဇ္ဇေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ အနုရူပါယ ပဋိသန္ဓိယာတိ အကုသလဝိပါကဿ အပါယပဋိသန္ဓိ၊ ကာမာဝစရာဒိကုသလဝိပါကာနံ ကာမရူပါရူပသုဂတိပဋိသန္ဓိယော ယထာကမ္မံ အနုရူပါ။

ပဋိသန္ဓိကထာ မဟာဝိသယာတိ ကတွာ ပဝတ္တိမေဝ တာဝ ဒဿေန္တော ‘‘ပဝတ္တိယံ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ အဟေတုကဒွယာဒီနံ ဒွါရနိယမာနိယမာဝစနံ ဘဝင်္ဂဘူတာနံ သယမေဝ ဒွါရတ္တာ စုတိပဋိသန္ဓိဘူတာနဉ္စ ဘဝင်္ဂသင်္ခါတေန အညေန စ ဒွါရေန အနုပ္ပတ္တိတော နိယတံ အနိယတံ ဝါ ဒွါရံ ဧတေသန္တိ ဝတ္တုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ။ ဧကဿ သတ္တဿ ပဝတ္တရူပါဝစရဝိပါကော ပထဝီကသိဏာဒီသု ယသ္မိံ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တော၊ တတော အညသ္မိံ တဿ ပဝတ္တိ နတ္ထီတိ ရူပါဝစရာနံ နိယတာရမ္မဏတာ ဝုတ္တာ။ တတြဿာတိ ပဝတ္တိယံ ဗာတ္တိံသဝိဓဿ။

ဣန္ဒြိယပ္ပဝတ္တိအာနုဘာဝတော ဧဝ စက္ခုသောတဒွါရဘေဒေန၊ တဿ စ ဝိညာဏဝီထိဘေဒါယတ္တတ္တာ ဝီထိဘေဒေန စ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တသ္မိဉ္စ သတိ ‘‘အာဝဇ္ဇနာနန္တရံ ဒဿနံ သဝနံ ဝါ တဒနန္တရံ သမ္ပဋိစ္ဆန’’န္တိအာဒိနာ စိတ္တနိယမေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ တထာ စ သတိ သမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏာနမ္ပိ ဘာဝေါ သိဒ္ဓါ ဟောတိ၊ န ဣန္ဒြိယပ္ပဝတ္တိအာနုဘာဝေန ဒဿနသဝနမတ္တဿေဝ၊ နာပိ ဣန္ဒြိယာနံ ဧဝ ဒဿနသဝနကိစ္စတာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဒွါရဝီထိဘေဒေ စိတ္တနိယမတော စာ’’တိ။ ပဌမကုသလေန စေ တဒါရမ္မဏဿ ဥပ္ပတ္တိ ဟောတိ၊ တံ ပဌမကုသလာနန္တရံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဇနကံ အနုဗန္ဓတိ နာမ၊ ဒုတိယကုသလာဒိအနန္တရံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဇနကသဒိသံ အနုဗန္ဓတိ နာမ၊ အကုသလာနန္တရံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဉ္စ ကာမာဝစရတာယ ဇနကသဒိသန္တိ။

ဧကာဒသ တဒါရမ္မဏစိတ္တာနိ…ပေ… တဒါရမ္မဏံ န ဂဏှန္တီတိ တဒါရမ္မဏဘာဝတာယ ‘‘တဒါရမ္မဏ’’န္တိ လဒ္ဓနာမာနိ တဒါရမ္မဏဘာဝံ န ဂဏှန္တိ၊ တဒါရမ္မဏဘာဝေန နပ္ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ နာမဂေါတ္တံ အာရဗ္ဘ ဇဝနေ ဇဝိတေ တဒါရမ္မဏံ တဿ ဇဝနဿ အာရမ္မဏံ န ဂဏှန္တိ၊ နာလမ္ဗန္တီတိ အတ္ထော။ ရူပါရူပဓမ္မေတိ ရူပါရူပါဝစရေ ဓမ္မေ။ ဣဒံ ပန ဝတွာ ‘‘အဘိညာဉာဏံ ¶ အာရဗ္ဘာ’’တိ ဝိသေသနံ ပရိတ္တာဒိအာရမ္မဏတာယ ကာမာဝစရသဒိသေသု စေဝ တဒါရမ္မဏာနုပ္ပတ္တိဒဿနတ္ထံ။ မိစ္ဆတ္တနိယတာ ဓမ္မာ မဂ္ဂေါ ဝိယ ဘာဝနာယ သိဒ္ဓါ မဟာဗလာ စာတိ တတ္ထ ဇဝနေန ပဝတ္တမာနေန သာနုဗန္ဓနေန န ဘဝိတဗ္ဗန္တိ တေသု တဒါရမ္မဏံ ပဋိက္ခိတ္တံ။ လောကုတ္တရဓမ္မေ ¶ အာရဗ္ဘာတိ ဧတေနေဝ သိဒ္ဓေ ‘‘သမ္မတ္တနိယတဓမ္မေသူ’’တိ ဝိသုံ ဥဒ္ဓရဏံ သမ္မတ္တမိစ္ဆတ္တနိယတဓမ္မာနံ အညမညပဋိပက္ခာတိ ဗလဝဘာဝေန တဒါရမ္မဏဿ အဝတ္ထုဘာဝဒဿနတ္ထံ။

ဧဝံ ပဝတ္တိယံ ဝိညာဏပ္ပဝတ္တိံ ဒဿေတွာ ပဋိသန္ဓိယံ ဒဿေတုံ ‘‘ယံ ပန ဝုတ္တ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ကေန ကတ္ထာတိ ကေန စိတ္တေန ကသ္မိံ ဘဝေ။ ဧကူနဝီသတိ ပဋိသန္ဓိယော တေန တေန စိတ္တေန ပဝတ္တမာနာ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ရူပါရူပဓမ္မာတိ တေန တေန စိတ္တေန သာ သာ တတ္ထ တတ္ထ ပဋိသန္ဓိ ဟောတီတိ ဝုတ္တာ။ တဿာတိ စိတ္တဿ။

အာဂန္တွာတိ အာဂတံ ဝိယ ဟုတွာ။ ဂေါပကသီဝလီတိ ရညော ဟိတာရက္ခေ ဂေါပကကုလေ ဇာတော သီဝလိနာမကော။ ကမ္မာဒိအနုဿရဏဗျာပါရရဟိတတ္တာ ‘‘သမ္မူဠှကာလကိရိယာ’’တိ ဝုတ္တာ။ အဗျာပါရေနေဝ ဟိ တတ္ထ ကမ္မာဒိဥပဋ္ဌာနံ ဟောတီတိ။ ‘‘ပိသိယမာနာယ မက္ခိကာယ ပဌမံ ကာယဒွါရာဝဇ္ဇနံ ဘဝင်္ဂံ နာဝဋ္ဋေတိ အတ္တနာ စိန္တိယမာနဿ ကဿစိ အတ္ထိတာယာ’’တိ ကေစိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ၊ တဒေတံ အကာရဏံ ဘဝင်္ဂဝိသယတော အညဿ စိန္တိယမာနဿ အဘာဝါ အညစိတ္တပ္ပဝတ္တကာလေ စ ဘဝင်္ဂါဝဋ္ဋနဿေဝ အသမ္ဘဝတော။ ဣဒံ ပနေတ္ထ ကာရဏံ သိယာ – ‘‘တာနိဿ တမှိ သမယေ ဩလမ္ဗန္တိ အဇ္ဈောလမ္ဗန္တိ အဘိပ္ပလမ္ဗန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၄၈) ဝစနတော တီသု ဇဝနဝါရေသု အပ္ပဝတ္တေသွေဝ ကမ္မာဒိဥပဋ္ဌာနေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ အနေကဇဝနဝါရပ္ပဝတ္တိယာ ဟိ အဇ္ဈောလမ္ဗနံ အဘိပ္ပလမ္ဗနဉ္စ ဟောတီတိ။ တသ္မာ ကာယဒွါရာဝဇ္ဇနံ အနာဝဋ္ဋေတွာ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနမေဝ ကမ္မာဒိအာလမ္ဗဏံ ပဌမံ ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေတိ၊ တတော ဖောဋ္ဌဗ္ဗဿ ဗလဝတ္တာ ဒုတိယဝါရေ ကာယဝိညာဏဝီထိ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ ပဝတ္တတိ၊ တတော ပုရိမဇဝနဝါရဂဟိတေသွေဝ ကမ္မာဒီသု ကမေန မနောဒွါရဇဝနံ ဇဝိတွာ မူလဘဝင်္ဂသင်္ခါတံ အာဂန္တုကဘဝင်္ဂသင်္ခါတံ ဝါ တဒါရမ္မဏံ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ၊ တဒါရမ္မဏာဘာဝေ ဝါ ဘဝင်္ဂမေဝ။ ဧတသ္မိံ ဌာနေ ကာလံ ကရောတီတိ တဒါရမ္မဏာနန္တရေန စုတိစိတ္တေန၊ တဒါရမ္မဏာဘာဝေ ဝါ ဘဝင်္ဂသင်္ခါတေနေဝ စုတိစိတ္တေန စဝတီတိ အတ္ထော။ ဘဝင်္ဂမေဝ ဟိ စုတိစိတ္တံ ဟုတွာ ပဝတ္တတီတိ စုတိစိတ္တံ ဣဓ ‘‘ဘဝင်္ဂ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ။ မနောဒွါရဝိသယော လဟုကောတိ လဟုကပစ္စုပဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အရူပဓမ္မာနံ…ပေ… လဟုကော’’တိ။ အရူပဓမ္မဿ ¶ ဟိ မနောဒွါရဿ ဝိသယော လဟုကပစ္စုပဋ္ဌာနောတိ။ ဗလဝတိ စ ရူပဓမ္မဿ ကာယဒွါရဿ ¶ ဝိသယေ အပ္ပဝတ္တိတွာ မနောဒွါရဝိသယေ ကမ္မာဒိမှိ ပဌမံ စိတ္တပ္ပဝတ္တိဒဿနေန အရူပဓမ္မာနံ ဝိသယဿ လဟုကတာ ဒီပိတာတိ။ ရူပါနံ ဝိသယာဘာဝေပိ ဝါ ‘‘အရူပဓမ္မာန’’န္တိ ဝစနံ ယေသံ ဝိသယော အတ္ထိ၊ တံဒဿနတ္ထမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေန လဟုကမ္မာဒီသု စိတ္တပ္ပဝတ္တိတော လဟုဂဟဏီယတာ ဝိသယဿ လဟုကတာ။

ကမ္မာဒီနံ ဘူမိစိတ္တုပါဒါဒိဝသေန ဝိတ္ထာရတော အနန္တော ပဘေဒေါတိ ‘‘သင်္ခေပတော’’တိ အာဟ။

အဝိဇ္ဇာတဏှာဒိကိလေသေသု အနုပစ္ဆိန္နေသွေဝ ကမ္မာဒိနော ဥပဋ္ဌာနံ၊ တဉ္စာရဗ္ဘ စိတ္တသန္တာနဿ ဘဝန္တရနိန္နပေါဏပဗ္ဘာရတာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အနုပစ္ဆိန္နကိလေသဗလဝိနာမိတ’’န္တိ။ သန္တာနေ ဟိ ဝိနာမိတေ တဒေကဒေသဘူတံ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဉ္စ ဝိနာမိတမေဝ ဟောတိ၊ န စ ဧကဒေသဝိနာမိတဘာဝေန ဝိနာ သန္တာနဝိနာမိတတာ အတ္ထီတိ။ သဗ္ဗတ္ထ ပန ‘‘ဒုဂ္ဂတိပဋိသန္ဓိနိန္နာယ စုတိယာ ပုရိမဇဝနာနိ အကုသလာနိ၊ ဣတရာယ စ ကုသလာနီ’’တိ နိစ္ဆိနန္တိ။ ‘‘နိမိတ္တဿာဒဂဓိတံ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိညာဏံ တိဋ္ဌမာနံ တိဋ္ဌတိ အနုဗျဉ္ဇနဿာဒဂဓိတံ ဝါ။ တသ္မိံ စေ သမယေ ကာလံ ကရောတိ၊ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ယံ ဒွိန္နံ ဂတီနံ အညတရံ ဂတိံ ဥပပဇ္ဇေယျ နိရယံ ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဝါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၃၅) ဝုတ္တံ။ တသ္မာ အာသန္နံ အကုသလံ ဒုဂ္ဂတိယံ၊ ကုသလဉ္စ သုဂတိယံ ပဋိသန္ဓိယာ ဥပနိဿယော ဟောတီတိ။

ရာဂါဒိဟေတုဘူတံ ဟီနမာရမ္မဏန္တိ အကုသလဝိပါကဿ အာရမ္မဏံ ဘဝိတုံ ယုတ္တံ အနိဋ္ဌာရမ္မဏံ အာဟ။ တမ္ပိ ဟိ သင်္ကပ္ပဝသေန ရာဂဿပိ ဟေတု ဟောတီတိ။ အကုသလဝိပါကဇနကကမ္မသဟဇာတာနံ ဝါ တံသဒိသာသန္နစုတိဇဝနစေတနာသဟဇာတာနဉ္စ ရာဂါဒီနံ ဟေတုဘာဝေါ ဧဝ ဟီနတာ။ တဉှိ ပစ္ဆာနုတာပဇနကကမ္မာနမာရမ္မဏံ ကမ္မဝသေန အနိဋ္ဌံ အကုသလဝိပါကဿ အာရမ္မဏံ ဘဝေယျ၊ အညထာ စ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ ပဝတ္တဿ အကုသလကမ္မဿ ဝိပါကော ကမ္မနိမိတ္တာရမ္မဏော န ဘဝေယျ။ န ဟိ အကုသလဝိပါကော ဣဋ္ဌာရမ္မဏော ဘဝိတုမရဟတီတိ။ ပဉ္စဒွါရေ စ အာပါထမာဂစ္ဆန္တံ ပစ္စုပ္ပန္နံ ကမ္မနိမိတ္တံ အာသန္နကတကမ္မာရမ္မဏသန္တတိယံ ဥပ္ပန္နံ တံသဒိသဉ္စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ အညထာ တဒေဝ ပဋိသန္ဓိအာရမ္မဏူပဋ္ဌာပကံ တဒေဝ စ ပဋိသန္ဓိဇနကံ ဘဝေယျ၊ န စ ပဋိသန္ဓိယာ ဥပစာရဘူတာနိ ဝိယ ‘‘ဧတသ္မိံ တယာ ¶ ပဝတ္တိတဗ္ဗ’’န္တိ ပဋိသန္ဓိယာ အာရမ္မဏံ အနုပါဒေန္တာနိ ဝိယ ¶ စ ပဝတ္တာနိ စုတိအာသန္နာနိ ဇဝနာနိ ပဋိသန္ဓိဇနကာနိ ဘဝေယျုံ။ ‘‘ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၄၃၁) ဟိ ဝုတ္တံ။ တဒါ စ တံသမာနဝီထိယံ ဝိယ ပဝတ္တမာနာနိ ကထံ ကတူပစိတာနိ သိယုံ၊ န စ အဿာဒိတာနိ တဒါ၊ န စ လောကိယာနိ လောကုတ္တရာနိ ဝိယ သမာနဝီထိဖလာနိ ဟောန္တိ။

‘‘ပုဗ္ဗေ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ပါပကမ္မံ ဒုက္ခဝေဒနီယံ၊ ပစ္ဆာ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ပါပကမ္မံ ဒုက္ခဝေဒနီယံ၊ မရဏကာလေ ဝါဿ ဟောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ၊ တေန သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၀၃) –

အာဒိနာ သုတ္တေ မရဏကာလေ သမတ္တာယ သမာဒိန္နာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ စ သဟဇာတစေတနာယ ပဋိသန္ဓိဒါနံ ဝုတ္တံ၊ န စ ဒုဗ္ဗလေဟိ ပဉ္စဒွါရိကဇဝနေဟိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဝါ သမတ္တာ ဟောတိ သမာဒိန္နာ။ ဝက္ခတိ စ –

‘‘သဗ္ဗမ္ပိ ဟေတံ ကုသလာကုသလဓမ္မပဋိဝိဇာနနာဒိစဝနပရိယောသာနံ ကိစ္စံ မနောဒွါရိကစိတ္တေနေဝ ဟောတိ၊ န ပဉ္စဒွါရိကေနာတိ သဗ္ဗဿပေတဿ ကိစ္စဿ ကရဏေ သဟဇဝနကာနိ ဝီထိစိတ္တာနိ ပဋိက္ခိတ္တာနီ’’တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၇၆၆)။

တတ္ထ ဟိ ‘‘န ကိဉ္စိ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇာနာတီတိ ‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ’တိ (ဓ။ ပ။ ၁-၂) ဧဝံ ဝုတ္တံ ဧကမ္ပိ ကုသလံ ဝါ အကုသလံ ဝါ န ပဋိဝိဇာနာတီ’’တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၇၆၆) စ ဝုတ္တံ။ ယေသံ ပဋိဝိဘာဝနပ္ပဝတ္တိယာ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အနွေတိ၊ တေသံ သာ ပဝတ္တိ ပဉ္စဒွါရေ ပဋိက္ခိတ္တာ၊ ကုသလာကုသလကမ္မသမာဒါနဉ္စ တာဒိသမေဝါတိ။ တဒါရမ္မဏာနန္တရံ ပန စဝနံ၊ တဒနန္တရာ စ ဥပပတ္တိ မနောဒွါရိကာ ဧဝ ဟောတိ၊ န သဟဇဝနကဝီထိစိတ္တေ ပရိယာပန္နာတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဣဓ ပဉ္စဒွါရိကတဒါရမ္မဏာနန္တရံ စုတိ၊ တဒနန္တရံ ပဋိသန္ဓိ စ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ အဝသေသပဉ္စစိတ္တက္ခဏာယုကေ ရူပါဒိမှိ ဥပ္ပန္နံ ပဋိသန္ဓိံ သန္ဓာယေဝ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ ဥပပတ္တိစိတ္တံ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဿ ဘဝင်္ဂဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ၊ အဝသေသေကစိတ္တက္ခဏာယုကေ စ ဥပ္ပန္နံ သန္ဓာယ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ ¶ ဥပပတ္တိစိတ္တံ အတီတာရမ္မဏဿ ¶ ဘဝင်္ဂဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၉။၂၈) ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သုဒ္ဓါယ ဝါတိ မဟဂ္ဂတကမ္မနိမိတ္တာရမ္မဏာယ ဇဝနဝီထိယာ တဒါရမ္မဏရဟိတာယာတိ အတ္ထော။ သာ ပန ဇဝနဝီထိ မဟဂ္ဂတဝိပါကဿ ဥပစာရော ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ကေစိ ပန တံ ဝီထိံ မဟဂ္ဂတာဝသာနံ ဝဒန္တိ။ အတီတာရမ္မဏာ ဧကာဒသဝိဓာ၊ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာ သတ္တဝိဓာ။

ဧတေနာနုသာရေန အာရုပ္ပစုတိယာပိ အနန္တရာ ပဋိသန္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဣဒံ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ‘‘ပထဝီကသိဏဇ္ဈာနာဒိဝသေန ပဋိလဒ္ဓမဟဂ္ဂတသုဂတိယံ ဌိတဿာ’’တိ ဧဝမာဒိကေ ဧဝ နယေ အယမ္ပိ ပဋိသန္ဓိ အဝရုဒ္ဓါတိ? န၊ တတ္ထ ရူပါဝစရစုတိအနန္တရာယ ဧဝ ပဋိသန္ဓိယာ ဝုတ္တတ္တာ။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ပထဝီကသိဏာဒိကံ ဝါ နိမိတ္တံ မဟဂ္ဂတစိတ္တံ ဝါ မနောဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆတိ။ စက္ခုသောတာနံ ဝါ’’တိအာဒိကေန ရူပါဝစရစုတိယာ ဧဝ အနန္တရာ ပဋိသန္ဓိ ဝုတ္တာတိ ဝိညာယတိ။ အထာပိ ယထာသမ္ဘဝယောဇနာယ အယမ္ပိ ပဋိသန္ဓိ တတ္ထေဝ အဝရုဒ္ဓါ၊ အရူပါဝစရစုတိအနန္တရာ ပန ရူပါဝစရပဋိသန္ဓိ နတ္ထိ၊ အရူပါဝစရေ စ ဥပရူပရိစုတိယာ ဟေဋ္ဌိမာ ဟေဋ္ဌိမာ ပဋိသန္ဓီတိ စတုတ္ထာရုပ္ပစုတိယာ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာ ပဋိသန္ဓိ နတ္ထိ။ တေန တတော တတ္ထေဝ အတီတာရမ္မဏာ ကာမာဝစရေ စ အတီတပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ ပဋိသန္ဓိ ဣတရာဟိ စ ယထာသမ္ဘဝံ အတီတနဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာ အာရုပ္ပပဋိသန္ဓိ၊ အတီတပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ စ ကာမာဝစရပဋိသန္ဓိ ယောဇေတဗ္ဗာတိ ဣမဿ ဝိသေသဿ ဒဿနတ္ထံ ဝိသုံ ဥဒ္ဓရဏံ ကတံ။

ဧဝံ အာရမ္မဏဝသေန ဧကဝိဓာယ ကာမာဝစရသုဂတိစုတိယာ ဒုဝိဓာ ဒုဂ္ဂတိပဋိသန္ဓိ၊ ဒုဂ္ဂတိစုတိယာ ဒုဝိဓာ သုဂတိပဋိသန္ဓိ၊ ကာမာဝစရသုဂတိစုတိယာ ဒွိဧကဒွိပ္ပကာရာနံ ကာမရူပါရုပ္ပာနံ ဝသေန ပဉ္စဝိဓာ သုဂတိပဋိသန္ဓိ၊ ရူပါဝစရစုတိယာ စ တထေဝ ပဉ္စဝိဓာ၊ ဒုဝိဓာယ အာရုပ္ပစုတိယာ ပစ္စေကံ ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ ကာမာရုပ္ပာနံ ဝသေန အဋ္ဌဝိဓာ စ ပဋိသန္ဓိ ဒဿိတာ၊ ဒုဂ္ဂတိစုတိယာ ပန ဧကဝိဓာယ ဒုဂ္ဂတိပဋိသန္ဓိ ဒုဝိဓာ န ဒဿိတာ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒုဂ္ဂတိယံ ဌိတဿ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ယထာဝုတ္တာ ပန –

ဒွိဒွိပဉ္စပ္ပကာရာ စ၊ ပဉ္စာဋ္ဌဒုဝိဓာပိ စ၊

စတုဝီသတိ သဗ္ဗာပိ၊ တာ ဟောန္တိ ပဋိသန္ဓိယော။

‘‘ကာမာဝစရဿ ¶ ¶ ကုသလဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၄၃၁၊ ၄၅၅၊ ၄၉၈) နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝေါ ဒဿိတပ္ပကာရောတိ ဥပနိဿယပစ္စယဘာဝမေဝ ဒဿေန္တော ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။

အာဒိနာ သဟာတိအာဒိနာ ဝိမိဿဝိညာဏေန သဟ။ ဩမတော ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဒသကာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဂဗ္ဘသေယျကာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ အညတ္ထ ဟိ အနေကေ ကလာပါ သဟ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဗြဟ္မတ္တဘာဝေပိ ဟိ အနေကဂါဝုတပ္ပမာဏေ အနေကေ ကလာပါ သဟုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ တိံသတော အဓိကာနေဝ ရူပါနိ ဟောန္တိ ဂန္ဓရသာဟာရာနံ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ စက္ခုသောတဝတ္ထုသတ္တကဇီဝိတဆက္ကဘာဝေပိ တေသံ ဗဟုတ္တာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန တတ္ထပိ စက္ခုသောတဝတ္ထုဒသကာနံ ဇီဝိတနဝကဿ စ ဥပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ ပါဠိယံ ပန ‘‘ရူပဓာတုယာ ဥပပတ္တိက္ခဏေ ဌပေတွာ အသညသတ္တာနံ ဒေဝါနံ ပဉ္စာယတနာနိ ပါတုဘဝန္တိ၊ ပဉ္စ ဓာတုယော ပါတုဘဝန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တထာ ‘‘ရူပဓာတုယာ ဆ အာယတနာနိ နဝ ဓာတုယော’’တိ သဗ္ဗသင်္ဂဟဝသေန တတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနာယတနဓာတုယော ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ကထာဝတ္ထုမှိ စ ဃာနာယတနာဒီနံ ဝိယ ဂန္ဓာယတနာဒီနဉ္စ တတ္ထ ဘာဝေါ ပဋိက္ခိတ္တော ‘‘အတ္ထိ တတ္ထ ဃာနာယတနန္တိ? အာမန္တာ၊ အတ္ထိ တတ္ထ ဂန္ဓာယတနန္တိ? န ဟေဝံ ဝတ္တဗ္ဗေ’’တိအာဒိနာ (ကထာ။ ၅၁၉)၊ န စ အဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနာနံ ပထဝီဓာတုအာဒီနံ ဝိယ အဂန္ဓရသာယတနာနံ ဂန္ဓရသာနံ တတ္ထ ဘာဝေါ သက္ကာ ဝတ္တုံ ဖုသိတုံ အသက္ကုဏေယျတာဝိနိမုတ္တဿ ပထဝီအာဒိသဘာဝဿ ဝိယ ဂန္ဓရသဘာဝဝိနိမုတ္တဿ ဂန္ဓရသသဘာဝဿ အဘာဝါ။

ယဒိ စ ဃာနသမ္ဖဿာဒီနံ ကာရဏဘာဝေါ နတ္ထီတိ အာယတနာနီတိ တေန ဝုစ္စေယျုံ၊ ဓာတု-သဒ္ဒေါ ပန နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝဝါစကောတိ ဂန္ဓဓာတုရသဓာတူတိ အဝစနေ နတ္ထိ ကာရဏံ၊ ဓမ္မဘာဝေါ စ တေသံ ဧကန္တေန ဣစ္ဆိတဗ္ဗော သဘာဝဓာရဏာဒိလက္ခဏတော အညဿ အဘာဝါ၊ ဓမ္မာနဉ္စ အာယတနဘာဝေါ ဧကန္တတော ယမကေ (ယမ။ ၁။ အာယတနယမက။၁၃) ဝုတ္တော ‘‘ဓမ္မော အာယတနန္တိ? အာမန္တာ’’တိ။ တသ္မာ တေသံ ဂန္ဓရသာယတနဘာဝါဘာဝေပိ ကောစိ အာယတနသဘာဝေါ ဝတ္တဗ္ဗော။ ယဒိ စ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဘာဝတော အညော ပထဝီဓာတုအာဒိဘာဝေါ ဝိယ ဂန္ဓရသဘာဝတော အညော တေသံ ကောစိ သဘာဝေါ သိယာ၊ တေသံ ဓမ္မာယတနေ သင်္ဂဟော။ ဂန္ဓရသဘာဝေ ပန အာယတနဘာဝေ စ သတိ ဂန္ဓော စ သော အာယတနဉ္စ ဂန္ဓာယတနံ၊ ရသော ¶ စ သော အာယတနဉ္စ ရသာယတနန္တိ ဣဒမာပန္နမေဝါတိ ဂန္ဓရသာယတနဘာဝေါ စ န သက္ကာ နိဝါရေတုံ၊ ‘‘တယော အာဟာရာ’’တိ (ဝိဘ။ ၉၉၃) စ ဝစနတော ¶ ကဗဠီကာရာဟာရဿ တတ္ထ အဘာဝေါ ဝိညာယတိ။ တသ္မာ ယထာ ပါဠိယာ အဝိရောဓော ဟောတိ၊ တထာ ရူပဂဏနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ ဓမ္မတာ န ဝိလောမိတာ ဟောတီတိ။

ဇာတိဥဏ္ဏာယာတိ ဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ ဂဟိတဥဏ္ဏာယာတိပိ ဝဒန္တိ။ သမ္ဘဝဘေဒေါတိ အတ္ထိတာဘေဒေါ။ နိဇ္ဈာမတဏှိကာ ကိရ နိစ္စံ ဒုက္ခာတုရတာယ ကာမံ သေဝိတွာ ဂဗ္ဘံ န ဂဏှန္တိ။

ရူပီဗြဟ္မေသု တာဝ ဩပပါတိကယောနိကေသူတိ ဩပပါတိကယောနိကေဟိ ရူပီဗြဟ္မေ နိဒ္ဓါရေတိ။ ‘‘သံသေဒဇောပပါတီသု အဝကံသတော တိံသာ’’တိ ဧတံ ဝိဝရန္တော အာဟ ‘‘အဝကံသတော ပနာ’’တိအာဒိ၊ တံ ပနေတံ ပါဠိယာ န သမေတိ။ န ဟိ ပါဠိယံ ကာမာဝစရာနံ သံသေဒဇောပပါတိကာနံ အဃာနကာနံ ဥပပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၁၀၀၇) ဟိ –

‘‘ကာမဓာတုယာ ဥပပတ္တိက္ခဏေ ကဿစိ ဧကာဒသာယတနာနိ ပါတုဘဝန္တိ၊ ကဿစိ ဒသာယတနာနိ၊ ကဿစိ အပရာနိ ဒသာယတနာနိ၊ ကဿစိ နဝါယတနာနိ၊ ကဿစိ သတ္တာယတနာနိ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ –

ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ‘‘အဋ္ဌာယတနာနိ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ။ တထာ ‘‘ဒသာယတနာနိ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ အဃာနကဥပပတ္တိယာ ဝိဇ္ဇမာနာယ တိက္ခတ္တုဉ္စ ‘‘နဝါယတနာနိ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ၊ န စ တံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဓာတုပါတုဘာဝါဒိပဉှေသု ယမကေပိ ဃာနဇိဝှာကာယာနံ သဟစာရိတာ ဝုတ္တာတိ။

စုတိပဋိသန္ဓီနံ ခန္ဓာဒီဟိ အညမညံ သမာနတာ အဘေဒေါ၊ အသမာနတာ ဘေဒေါ။ နယမုခမတ္တံ ဒဿေတွာ ဝုတ္တံ အဝုတ္တဉ္စ သဗ္ဗံ သင်္ဂဏှိတွာ အာဟ ‘‘အယံ တာဝ အရူပဘူမီသုယေဝ နယော’’တိ။ ရူပါရူပါဝစရာနံ ဥပစာရဿ ဗလဝတာယ တတော စဝိတွာ ဒုဂ္ဂတိယံ ဥပပတ္တိ နတ္ထီတိ ‘‘ဧကစ္စသုဂတိစုတိယာ’’တိ အာဟ။ ဧကစ္စဒုဂ္ဂတိပဋိသန္ဓီတိ ဧတ္ထ ဧကစ္စဂ္ဂဟဏဿ ပယောဇနံ မဂ္ဂိတဗ္ဗံ။ အယံ ပနေတ္ထာဓိပ္ပာယော သိယာ – နာနတ္တကာယနာနတ္တသညီသု ဝုတ္တာ ဧကစ္စေ ဝိနိပါတိကာ တိဟေတုကာဒိပဋိသန္ဓိကာ၊ တေသံ တံ ပဋိသန္ဓိံ ဝိနိပါတဘာဝေန ဒုဂ္ဂတိပဋိသန္ဓီတိ ဂဟေတွာ သဗ္ဗသုဂတိစုတိယာဝ သာ ¶ ပဋိသန္ဓိ ဟောတိ၊ န ဧကစ္စသုဂတိစုတိယာ ဧဝါတိ တံနိဝတ္တနတ္ထံ ဧကစ္စဒုဂ္ဂတိဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ အပါယပဋိသန္ဓိ ဧဝ ဟိ ဧကစ္စသုဂတိစုတိယာ ဟောတိ၊ န ¶ သဗ္ဗသုဂတိစုတိယာ။ အထ ဝါ ဒုဂ္ဂတိပဋိသန္ဓိ ဒုဝိဓာ ဧကစ္စသုဂတိစုတိယာ အနန္တရာ ဒုဂ္ဂတိစုတိယာ စာတိ။ တတ္ထ ပစ္ဆိမံ ဝဇ္ဇေတွာ ပုရိမံ ဧဝ ဂဏှိတုံ အာဟ ‘‘ဧကစ္စဒုဂ္ဂတိပဋိသန္ဓီ’’တိ။ အဟေတုကစုတိယာ သဟေတုကပဋိသန္ဓီတိ ဒုဟေတုကာ တိဟေတုကာ စ ယောဇေတဗ္ဗာ။ မဏ္ဍူကဒေဝပုတ္တာဒီနံ ဝိယ ဟိ အဟေတုကစုတိယာ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိပိ ဟောတီတိ။

တဿ တဿ ဝိပရီတတော စ ယထာယောဂံ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဧကစ္စသုဂတိစုတိယာ ဧကစ္စဒုဂ္ဂတိပဋိသန္ဓီ’’တိအာဒီသု ဘေဒဝိသေသေသု ‘‘ဧကစ္စဒုဂ္ဂတိစုတိယာ ဧကစ္စသုဂတိပဋိသန္ဓီ’’တိအာဒိနာ ယံ ယံ ယုဇ္ဇတိ၊ တံ တံ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ယုဇ္ဇမာနမတ္တာပေက္ခနဝသေန နပုံသကနိဒ္ဒေသော ကတော၊ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ဝါ ဘာဝတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အမဟဂ္ဂတဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာယ မဟဂ္ဂတအဇ္ဈတ္တာရမ္မဏာတိအာဒီသု ပန ဝိပရီတယောဇနာ န ကာတဗ္ဗာ။ န ဟိ မဟဂ္ဂတအဇ္ဈတ္တာရမ္မဏာယ စုတိယာ အရူပဘူမီသု အမဟဂ္ဂတဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာ ပဋိသန္ဓိ အတ္ထိ။ စတုက္ခန္ဓာယ အရူပစုတိယာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ကာမာဝစရပဋိသန္ဓီတိ ဧတဿ ဝိပရိယာယော သယမေဝ ယောဇိတော။ အတီတာရမ္မဏစုတိယာ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ ပဋိသန္ဓီတိ ဧတဿ စ ဝိပရိယာယော နတ္ထိ ဧဝါတိ။ ဘေဒဝိသေသော ဧဝ စ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေန ဒဿိတော၊ အဘေဒဝိသေသော ပန ဧကေကသ္မိံ ဘေဒေ တတ္ထ တတ္ထေဝ စုတိပဋိသန္ဓိယောဇနာဝသေန ယောဇေတဗ္ဗော ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာယ ကာမာဝစရာယ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ကာမာဝစရာ…ပေ… အဝိတက္ကအဝိစာရာယ အဝိတက္ကအဝိစာရာ’’တိ၊ စတုက္ခန္ဓာယ ပန စတုက္ခန္ဓာ သယမေဝ ယောဇိတာ။ ဧတေနေဝ နယေန သက္ကာ ဉာတုန္တိ ပဉ္စက္ခန္ဓာဒီသု အဘေဒဝိသေသော န ဒဿိတောတိ။ တတော ဟေတုံ ဝိနာတိ တတ္ထ ဟေတုံ ဝိနာ။

အင်္ဂပစ္စင်္ဂသန္ဓီနံ ဗန္ဓနာနိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂသန္ဓိဗန္ဓနာနိ၊ တေသံ ဆေဒကာနံ။ နိရုဒ္ဓေသု စက္ခာဒီသူတိ အတိမန္ဒဘာဝူပဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဉ္စဒွါရိကဝိညာဏာနန္တရမ္ပိ ဟိ ပုဗ္ဗေ စုတိ ဒဿိတာ။ ယမကေ စ (ယမ။ ၁။အာယတနယမက။၁၂၀) –

‘‘ယဿ ¶ စက္ခာယတနံ နိရုဇ္ဈတိ၊ တဿ မနာယတနံ နိရုဇ္ဈတီတိ? အာမန္တာ။ ယဿ ဝါ ပန မနာယတနံ နိရုဇ္ဈတိ၊ တဿ စက္ခာယတနံ နိရုဇ္ဈတီတိ? သစိတ္တကာနံ အစက္ခုကာနံ စဝန္တာနံ တေသံ မနာယတနံ နိရုဇ္ဈတိ၊ နော စ တေသံ စက္ခာယတနံ နိရုဇ္ဈတိ။ သစက္ခုကာနံ စဝန္တာနံ တေသံ မနာယတနဉ္စ နိရုဇ္ဈတိ၊ စက္ခာယတနဉ္စ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ –

အာဒိနာ ¶ စက္ခာယတနာဒီနံ စုတိစိတ္တေန သဟ နိရောဓော ဝုတ္တောတိ။ လဒ္ဓါ အဝသေသော အဝိဇ္ဇာဒိကော ဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဧတေနာတိ လဒ္ဓါဝသေသပစ္စယော၊ သင်္ခါရော။ အဝိဇ္ဇာပဋိစ္ဆာဒိတာဒီနဝေ တသ္မိံ ကမ္မာဒိဝိသယေ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ အာရမ္မဏဘာဝေန ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဘူတေ တဏှာယ အပ္ပဟီနတ္တာ ဧဝ ပုရိမုပ္ပန္နာယ စ သန္တတိယာ ပရိဏတတ္တာ ပဋိသန္ဓိဋ္ဌာနာဘိမုခံ ဝိညာဏံ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရံ ဟုတွာ ပဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘တဏှာ နာမေတီ’’တိ။ သဟဇာတသင်္ခါရာတိ စုတိအာသန္နဇဝနဝိညာဏသဟဇာတစေတနာ၊ သဗ္ဗေပိ ဝါ ဖဿာဒယော။ တသ္မိံ ပဋိသန္ဓိဋ္ဌာနေ ကမ္မာဒိဝိသယေ ဝိညာဏံ ခိပန္တိ၊ ခိပန္တာ ဝိယ တသ္မိံ ဝိသယေ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိညာဏပတိဋ္ဌာနဿ ဟေတုဘာဝေန ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။

တန္တိ တံ ဝိညာဏံ၊ စုတိပဋိသန္ဓိတဒါသန္နဝိညာဏာနံ သန္တတိဝသေန ဝိညာဏန္တိ ဥပနီတေကတ္တံ။ တဏှာယ နာမိယမာနံ…ပေ… ပဝတ္တတီတိ နမနခိပနပုရိမနိဿယဇဟနာပရနိဿယဿာဒနနိဿယရဟိတပဝတ္တနာနိ သန္တတိဝသေန တဿေဝေကဿ ဝိညာဏဿ ဟောန္တိ၊ န အညဿာတိ ဒဿေတိ။ သန္တတိဝသေနာတိ စ ဝဒန္တော ‘‘တဒေဝိဒံ ဝိညာဏံ သန္ဓာဝတိ သံသရတိ အနည’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၉၆) ဣဒဉ္စ မိစ္ဆာဂါဟံ ပဋိက္ခိပတိ။ သတိ ဟိ နာနတ္တနယေ သန္တတိဝသေန ဧကတ္တနယော ဟောတီတိ။ ဩရိမတီရရုက္ခဝိနိဗဒ္ဓရဇ္ဇု ဝိယ ပုရိမဘဝတ္တဘာဝဝိနိဗန္ဓံ ကမ္မာဒိအာရမ္မဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ပုရိသော ဝိယ ဝိညာဏံ၊ တဿ မာတိကာတိက္ကမနိစ္ဆာ ဝိယ တဏှာ၊ အတိက္ကမနပယောဂေါ ဝိယ ခိပနကသင်္ခါရာ။ ယထာ စ သော ပုရိသော ပရတီရေ ပတိဋ္ဌဟမာနော ပရတီရရုက္ခဝိနိဗဒ္ဓံ ကိဉ္စိ အဿာဒယမာနော အနဿာဒယမာနော ဝါ ကေဝလံ ပထဝိယံ သဗလပယောဂေဟေဝ ပတိဋ္ဌာတိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ ဘဝန္တရတ္တဘာဝဝိနိဗဒ္ဓံ ဟဒယဝတ္ထုနိဿယံ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ အဿာဒယမာနံ စတုဝေါကာရဘဝေ အနဿာဒယမာနံ ဝါ ကေဝလံ အာရမ္မဏသမ္ပယုတ္တကမ္မေဟေဝ ပဝတ္တတိ။ တတ္ထ အဿာဒယမာနန္တိ ပါပုဏန္တံ၊ ပဋိလဘမာနန္တိ အတ္ထော။

ဘဝန္တရာဒိပဋိသန္ဓာနတောတိ ¶ ဘဝန္တရဿ အာဒိသမ္ဗန္ဓနတော၊ ဘဝန္တရာဒယော ဝါ ဘဝယောနိဂတိဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာဝါသန္တရာ၊ တေသံ ပဋိသန္ဓာနတောတိ အတ္ထော။ ကမ္မန္တိ ပဋိသန္ဓိဇနကံ ကမ္မံ။ သင်္ခါရာတိ စုတိအာသန္နဇဝနဝိညာဏသဟဂတာ ခိပနကသင်္ခါရာ။

သဒ္ဒါဒိဟေတုကာတိ ဧတ္ထ ပဋိဃောသော သဒ္ဒဟေတုကော၊ ပဒီပေါ ပဒီပန္တရာဒိဟေတုကော၊ မုဒ္ဒါ လဉ္ဆနဟေတုကာ၊ ဆာယာ အာဒါသာဒိဂတမုခါဒိဟေတုကာ။ အညတြ အဂန္တွာ ဟောန္တီတိ သဒ္ဒါဒိပစ္စယဒေသံ ¶ အဂန္တွာ သဒ္ဒါဒိဟေတုကာ ဟောန္တိ တတော ပုဗ္ဗေ အဘာဝါ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ န ဟေတုဒေသံ ဂန္တွာ တံဟေတုကံ ဟောတိ တတော ပုဗ္ဗေ အဘာဝါ၊ တသ္မာ န ဣဒံ ဟေတုဒေသတော ပုရိမဘဝတော အာဂတံ ပဋိဃောသာဒယော ဝိယ သဒ္ဒါဒိဒေသတော၊ နာပိ တတ္ထ ဟေတုနာ ဝိနာ ဥပ္ပန္နံ သဒ္ဒါဒီဟိ ဝိနာ ပဋိဃောသာဒယော ဝိယာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ အညတြ အဂန္တွာ ဟောန္တီတိ ပုဗ္ဗေ ပစ္စယဒေသေ သန္နိဟိတာ ဟုတွာ တတော အညတြ ဂန္တွာ တပ္ပစ္စယာ န ဟောန္တိ ဥပ္ပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ အဘာဝါ၊ နာပိ သဒ္ဒါဒိပစ္စယာ န ဟောန္တိ၊ ဧဝမိဒမ္ပီတိ ဝုတ္တနယေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧသ နယောတိ ဗီဇင်္ကုရာဒီသု သဗ္ဗဟေတုဟေတုသမုပ္ပန္နေသု ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ ဣဓာပိ ဟိ ဟေတုဟေတုသမုပ္ပန္နဝိညာဏာနံ ဧကန္တမေကတ္တေ သတိ န မနုဿဂတိကော ဒေဝဂတိဘူတော သိယာ၊ ဧကန္တနာနတ္တေ န ကမ္မဝတော ဖလံ သိယာ။ တတော ‘‘ရတ္တဿ ဗီဇံ၊ ရတ္တဿ ဖလ’’န္တိအာဒိကဿ ဝိယ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ရောဟိတဿော နာမ ဣသီ’’တိအာဒိကဿ (သံ။ နိ။ ၁။၁၀၇) ဝေါဟာရဿ လောပေါ သိယာ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ သန္တာနဗန္ဓေ သတိ ဟေတုဟေတုသမုပ္ပန္နေသု န ဧကန္တမေဝ ဧကတာ ဝါ နာနတာ ဝါ ဥပဂန္တဗ္ဗာ။ ဧတ္ထ စ ဧကန္တဧကတာပဋိသေဓေန ‘‘သယံကတံ သုခံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဣမံ ဒိဋ္ဌိံ နိဝါရေတိ၊ ဧကန္တနာနတာပဋိသေဓေန ‘‘ပရံကတံ သုခံ ဒုက္ခ’’န္တိ၊ ဟေတုဟေတုသမုပ္ပန္နဘာဝဝစနေန ‘‘အဓိစ္စသမုပ္ပန္န’’န္တိ။ ဧတ္ထာတိ ဧကသန္တာနေ။

စတုမဓုရအလတ္တကရသာဒိဘာဝနာ အမ္ဗမာတုလုင်္ဂါဒိဗီဇာနံ အဘိသင်္ခါရော။ ဧတ္ထ ဗီဇံ ဝိယ ကမ္မဝါ သတ္တော၊ အဘိသင်္ခါရော ဝိယ ကမ္မံ၊ ဗီဇဿ အင်္ကုရာဒိပ္ပဗန္ဓော ဝိယ သတ္တဿ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏာဒိပ္ပဗန္ဓော၊ တတ္ထုပ္ပန္နဿ မဓုရဿ ရတ္တကေသရဿ ဝါ ဖလဿ ဝါ တဿေဝ ဗီဇဿ၊ တတော ဧဝ စ အဘိသင်္ခါရတော ဘာဝေါ ဝိယ ကမ္မကာရကဿေဝ သတ္တဿ၊ တံကမ္မတော ဧဝ ¶ စ ဖလဿ ဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗာလသရီရေ ကတံ ဝိဇ္ဇာပရိယာပုဏနံ သိပ္ပသိက္ခနံ ဩသဓပ္ပယောဂေါ စ န ဝုဍ္ဎသရီရံ ဂစ္ဆန္တိ။ အထ စ တံနိမိတ္တံ ဝိဇ္ဇာပါဋဝံ သိပ္ပဇာနနံ အနာမယတာ စ ဝုဍ္ဎသရီရေ ဟောတိ၊ န စ တံ အညဿ ဟောတိ တံသန္တတိပရိယာပန္နေ ဧဝ ဝုဍ္ဎသရီရေ ဥပ္ပဇ္ဇနတော၊ န စ ယထာပယုတ္တေန ဝိဇ္ဇာပရိယာပုဏနာဒိနာ ဝိနာ အညတော ဟောတိ တဒဘာဝေ အဘာဝတော။ ဧဝမိဓာပိ သန္တာနေ ယံ ဖလံ၊ ဧတံ နာညဿ၊ န စ အညတောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ န အညတောတိ ဧတေန စ သင်္ခါရာဘာဝေ ဖလာဘာဝမေဝ ဒဿေတိ၊ နာညပစ္စယနိဝါရဏံ ကရောတိ။

ယမ္ပိ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ဝဒါမာတိ ဝစနသေသော။ တတ္ထ ဝါ ဥပဘုဉ္ဇကေ အသတိ သိဒ္ဓါ ဘုဉ္ဇကသမ္မုတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဖလတီတိ သမ္မုတိ ဖလတိသမ္မုတိ။

ဧဝံ ¶ သန္တေပီတိ အသင်္ကန္တိပါတုဘာဝေ၊ တတ္ထ စ ယထာဝုတ္တဒေါသပရိဟရဏေ သတိ သိဒ္ဓေတိ အတ္ထော။ ပဝတ္တိတော ပုဗ္ဗေတိ ကမ္မာယူဟနက္ခဏတော ပုဗ္ဗေ။ ပစ္ဆာ စာတိ ဝိပစ္စနပဝတ္တိတော ပစ္ဆာ စ။ အဝိပက္ကဝိပါကာ ကတတ္တာ စေ ပစ္စယာ၊ ဝိပက္ကဝိပါကာနမ္ပိ ကတတ္တံ သမာနန္တိ တေသမ္ပိ ဖလာဝဟတာ သိယာတိ အာသင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထံ အာဟ ‘‘န စ နိစ္စံ ဖလာဝဟာ’’တိ။ န ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဝါ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဝါတိ ဧတေန ဝိဇ္ဇမာနတ္တံ အဝိဇ္ဇမာနတ္တဉ္စ နိဿာယ ဝုတ္တဒေါသေဝ ပရိဟရတိ။

တဿာ ပါဋိဘောဂကိရိယာယ၊ ဘဏ္ဍကီဏနကိရိယာယ၊ ဣဏဂဟဏာဒိကိရိယာယ ဝါ ကရဏမတ္တံ တံကိရိယာကရဏမတ္တံ။ တဒေဝ တဒတ္ထနိယျာတနေ ပဋိဘဏ္ဍဒါနေ ဣဏဒါနေ စ ပစ္စယော ဟောတိ၊ အဖလိတနိယျာတနာဒိဖလန္တိ အတ္ထော။

အဝိသေသေနာတိ ‘‘တိဟေတုကော တိဟေတုကဿာ’’တိအာဒိကံ ဘေဒံ အကတွာဝ သာမညတော၊ ပိဏ္ဍဝသေနာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗတ္ထ ဥပနိဿယပစ္စယော ဗလဝကမ္မဿ ဝသေန ယောဇေတဗ္ဗော။ ‘‘ဒုဗ္ဗလဉှိ ဥပနိဿယပစ္စယော န ဟောတီ’’တိ ဝက္ခမာနမေဝေတံ ပဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာယန္တိ။ အဝိသေသေနာတိ သဗ္ဗပုညာဘိသင်္ခါရံ သဟ သင်္ဂဏှာတိ။ ဒွါဒသာကုသလစေတနာဘေဒေါတိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတာ ကသ္မာ ဂဟိတာတိ ဝိစာရေတဗ္ဗမေတံ။ ဧကဿ ဝိညာဏဿ တထေဝ ပစ္စယော ပဋိသန္ဓိယံ၊ နော ပဝတ္တေတိ ဧကဿေဝ ပစ္စယဘာဝနိယမော ပဋိသန္ဓိယံ၊ နော ပဝတ္တေ။ ပဝတ္တေ ဟိ သတ္တန္နမ္ပိ ပစ္စယောတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘တထာ ကာမာဝစရဒေဝလောကေပိ အနိဋ္ဌာ ရူပါဒယော နတ္ထီ’’တိ ¶ ဝုတ္တံ၊ ဒေဝါနံ ပန ပုဗ္ဗနိမိတ္တပါတုဘာဝကာလေ မိလာတမာလာဒီနံ အနိဋ္ဌတာ ကထံ န သိယာ။

သွေဝ ဒွီသု ဘဝေသူတိ ဧတ္ထ ဧကူနတိံသစေတနာဘေဒမ္ပိ စိတ္တသင်္ခါရံ စိတ္တသင်္ခါရဘာဝေန ဧကတ္တံ ဥပနေတွာ ‘‘သွေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဒေကဒေသော ပန ကာမာဝစရစိတ္တသင်္ခါရောဝ တေရသန္နံ နဝန္နဉ္စ ပစ္စယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧကဒေသပစ္စယဘာဝေန ဟိ သမုဒါယော ဝုတ္တောတိ။

ယတ္ထ စ ဝိတ္ထာရပ္ပကာသနံ ကတံ၊ တတော ဘဝတော ပဋ္ဌာယ မုခမတ္တပ္ပကာသနံ ကာတုကာမော အာဟ ‘‘အာဒိတော ပဋ္ဌာယာ’’တိ။ တေန ‘‘ဒွီသု ဘဝေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတိယဇ္ဈာနဘူမိဝသေနာတိ ဧတေန ဧကတ္တကာယဧကတ္တသညီသာမညေန စတုတ္ထဇ္ဈာနဘူမိ စ အသညာရုပ္ပဝဇ္ဇာ ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာသမ္ဘဝန္တိ ဧကဝီသတိယာ ကာမာဝစရရူပါဝစရကုသလဝိပါကေသု စုဒ္ဒသန္နံ ပဋိသန္ဓိယံ ပဝတ္တေ စ၊ သတ္တန္နံ ပဝတ္တေ ဧဝ။ အယံ ယထာသမ္ဘဝေါ။

စတုန္နံ ¶ ဝိညာဏာနန္တိ ဘဝါဒယော အပေက္ခိတွာ ဝုတ္တံ၊ စတူသု အန္တောဂဓာနံ ပန တိဏ္ဏံ ဝိညာဏာနံ တီသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု စ ပစ္စယဘာဝေါ ယောဇေတဗ္ဗော၊ အဝိညာဏကေ သတ္တာဝါသေ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏေ အဝိဇ္ဇမာနေပိ တဿ သင်္ခါရဟေတုကတ္တံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတသ္မိဉ္စ မုခမတ္တပ္ပကာသနေ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒီနံ ဒုဂ္ဂတိအာဒီသု ပဝတ္တိယံ ကုသလဝိပါကာဒိဝိညာဏာနံ ပစ္စယဘာဝေါ ဘဝေသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိညာယတီတိ န ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝိညာဏပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နာမရူပပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၂၈။ သုတ္တန္တာဘိဓမ္မေသု နာမရူပဒေသနာဝိသေသော ဒေသနာဘေဒေါ။ တယော ခန္ဓာတိ ဧတံ ယဒိပိ ပါဠိယံ နတ္ထိ၊ အတ္ထတော ပန ဝုတ္တမေဝ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဏ္ဍဇာနဉ္စ အဘာဝကာနန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သန္တတိသီသာနီတိ ကလာပသန္တာနမူလာနိ။ ယဒိပိ ဝိကာရရူပါနိ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ န သန္တိ၊ လက္ခဏပရိစ္ဆေဒရူပါနိ ¶ ပန သန္တီတိ တာနိ အပရိနိပ္ဖန္နာနိ ပရမတ္ထတော ဝိဝဇ္ဇေန္တော အာဟ ‘‘ရူပရူပတော’’တိ။

ကာမဘဝေ ပန ယသ္မာ သေသဩပပါတိကာနန္တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ကာမဘဝေ ‘‘ဩပပါတိကာ’’တိ ဝုတ္တာ န သန္တိ၊ ယေန သေသဂ္ဂဟဏံ သာတ္ထကံ ဘဝေယျ၊ အဏ္ဍဇဂဗ္ဘသေယျကေဟိ ပန ဩပပါတိကသံသေဒဇာ သေသာ ဟောန္တီတိ သေသဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ဗြဟ္မကာယိကာဒိကေဟိ ဩပပါတိကေဟိ ဝုတ္တေဟိ သေသေ သန္ဓာယ ‘‘သေသဩပပါတိကာန’’န္တိ အာဟ။ တေ ပန အရူပိနောပိ သန္တီတိ ‘‘ကာမဘဝေ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အပရိပုဏ္ဏာယတနာနံ ပန နာမရူပံ ယထာသမ္ဘဝံ ရူပမိဿကဝိညာဏနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယေန သက္ကာ ဓမ္မဂဏနာတော ဝိညာတုန္တိ န ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အဝကံသတော ဒွေ အဋ္ဌကာနေဝ ဥတုစိတ္တသမုဋ္ဌာနာနိ ဟောန္တီတိ သသဒ္ဒကာလံ သန္ဓာယ ‘‘ဥက္ကံသတော ဒွိန္နံ နဝကာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗေတိ ခန္ဓဝိဘင်္ဂေတိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ဧကေကစိတ္တက္ခဏေ ¶ တိက္ခတ္တုံ ဥပ္ပဇ္ဇမာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓေဝ ဝါ ဝုတ္တံ သန္တတိဒွယာဒိကံ သတ္တကပရိယောသာနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ကမ္မသမုဋ္ဌာနံ သတ္တတိဝိဓ’’န္တိ၊ တံ ပနုပ္ပဇ္ဇမာနံ ဧကေကစိတ္တက္ခဏေ တိက္ခတ္တုံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣမိနာဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧကေကစိတ္တက္ခဏေ တိက္ခတ္တုံ ဥပ္ပဇ္ဇမာန’’န္တိ။ စတုဒ္ဒိသာ ဝဝတ္ထာပိတာတိ အညမညသံသဋ္ဌသီသာ မူလေန စတူသု ဒိသာသု ဝဝတ္ထာပိတာ အညမညံ အာလိင်္ဂေတွာ ဌိတာ ဘိန္နဝါဟနိကာ ဝိယ။

ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ စ ပဝတ္တိယန္တိ ရူပါဇနကကမ္မဇံ ပဉ္စဝိညာဏပ္ပဝတ္တိကာလံ သဟဇာတဝိညာဏပစ္စယဉ္စ သန္ဓာယာဟ။ တဒါ ဟိ တတော နာမမေဝ ဟောတီတိ၊ ကမ္မဝိညာဏပစ္စယာ ပန သဒါပိ ဥဘယံ ဟောတီတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ ပစ္ဆာဇာတဝိညာဏပစ္စယာ စ ရူပံ ဥပတ္ထဒ္ဓံ ဟောတီတိ။ အသညေသူတိအာဒိ ကမ္မဝိညာဏပစ္စယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ စ ပဝတ္တိယန္တိ ဘဝင်္ဂါဒိဇနကကမ္မတော အညေန ရူပုပ္ပတ္တိကာလံ နိရောဓသမာပတ္တိကာလံ ဘဝင်္ဂါဒိဥပ္ပတ္တိကာလတော အညကာလဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ယုတ္တံ။ ဘဝင်္ဂါဒိဥပ္ပတ္တိကာလေ ဟိ တံဇနကေနေဝ ကမ္မုနာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ရူပံ၊ သော စ ဝိပါကော ကမ္မဝိညာဏပစ္စယော ဟောတီတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ သဟဇာတဝိညာဏပစ္စယာနပေက္ခမ္ပိ ဟိ ပဝတ္တိယံ ကမ္မေန ပဝတ္တမာနံ ရူပံ နာမဉ္စ န ကမ္မဝိညာဏာနပေက္ခံ ဟောတီတိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ပဋိသန္ဓိယံ ပဝတ္တေ စ။ သဟဇာတဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ၊ ကမ္မဝိညာဏပစ္စယာ စ နာမရူပဉ္စ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ နာမဉ္စ ¶ ရူပဉ္စ နာမရူပဉ္စ နာမရူပန္တိ ဧတ္ထ နာမရူပ-သဒ္ဒေါ အတ္တနော ဧကဒေသေန နာမ-သဒ္ဒေန နာမ-သဒ္ဒဿ သရူပေါ၊ ရူပ-သဒ္ဒေန စ ရူပ-သဒ္ဒဿ၊ တသ္မာ ‘‘သရူပါနံ ဧကသေသော’’တိ နာမရူပ-သဒ္ဒဿ ဌာနံ ဣတရေသဉ္စ နာမရူပ-သဒ္ဒါနံ အဒဿနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဝိပါကတော အညံ အဝိပါကံ။ ယတော ဒွိဓာ မတံ၊ တတော ယုတ္တမေဝ ဣဒန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကုသလာဒိစိတ္တက္ခဏေတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အကုသလကိရိယစိတ္တက္ခဏေ ဝိယ ဝိပါကစိတ္တက္ခဏေပိ ဝိပါကာဇနကကမ္မသမုဋ္ဌာနံ သင်္ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိပါကစိတ္တက္ခဏေ ပန အဘိသင်္ခါရဝိညာဏပစ္စယာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ဥဘယဉ္စ ဥပလဗ္ဘတီတိ တာဒိသဝိပါကစိတ္တက္ခဏဝဇ္ဇနတ္ထံ ‘‘ကုသလာဒိစိတ္တက္ခဏေ’’တိ ဝုတ္တံ။

သုတ္တန္တိကပရိယာယေနာတိ ပဋ္ဌာနေ ရူပါနံ ဥပနိဿယပစ္စယဿ အဝုတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ၊ သုတ္တန္တေ ပန ‘‘ယသ္မိံ သတိ ယံ ဟောတိ၊ အသတိ စ န ဟောတိ၊ သော တဿ ဥပနိဿယော နိဒါနံ ဟေတု ပဘဝေါ’’တိ ¶ ကတွာ ‘‘ဝိညာဏူပနိသံ နာမရူပ’’န္တိ ရူပဿ စ ဝိညာဏူပနိဿယတာ ဝုတ္တာ။ ဝနပတ္ထပရိယာယေ စ ဝနသဏ္ဍဂါမနိဂမနဂရဇနပဒပုဂ္ဂလူပနိဿယော ဣရိယာပထဝိဟာရော၊ တတော စ စီဝရာဒီနံ ဇီဝိတပရိက္ခာရာနံ ကသိရေန စ အပ္ပကသိရေန စ သမုဒါဂမနံ ဝုတ္တံ၊ န စ ဝနသဏ္ဍာဒယော အာရမ္မဏူပနိဿယာဒိဘာဝံ ဣရိယာပထာနံ စီဝရာဒိသမုဒါဂမနဿ စ ဘဇန္တိ၊ တသ္မာ ဝိနာ အဘာဝေါ ဧဝ စ သုတ္တန္တပရိယာယတော ဥပနိဿယဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နာမဿ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏံ ကမ္မာရမ္မဏပဋိသန္ဓိအာဒိကာလေ အာရမ္မဏပစ္စယောဝ ဟောတီတိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ရူပဿေဝ သုတ္တန္တိကပရိယာယတော ဧကဓာ ပစ္စယဘာဝေါ ဝုတ္တော။ သသံသယဿ ဟိ ရူပဿ တံပစ္စယော ဟောတီတိ ဝုတ္တေ နာမဿ ဟောတီတိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ။

ပဝတ္တဿ ပါကဋတ္တာ အပါကဋံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ ပုစ္ဆတိ ‘‘ကထံ ပနေတ’’န္တိအာဒိနာ။ သုတ္တတော နာမံ၊ ယုတ္တိတော ရူပံ ဝိညာဏပစ္စယာ ဟောတီတိ ဇာနိတဗ္ဗံ။ ယုတ္တိတော သာဓေတွာ သုတ္တေန တံ ဒဠှံ ကရောန္တော ‘‘ကမ္မသမုဋ္ဌာနဿပိ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ စိတ္တသမုဋ္ဌာနဿေဝါတိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနဿ ဝိယ။ ယသ္မာ နာမရူပမေဝ ပဝတ္တမာနံ ဒိဿတိ၊ တသ္မာ တဒေဝ ဝဒန္တေန အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတံ။ သုညတာပကာသနဉှိ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ နာမရူပမတ္တတာဝစနေနေဝ ဝါ ပဝတ္တိယာ ဒုက္ခသစ္စမတ္တတာ ဝုတ္တာ၊ ဒုက္ခသစ္စပ္ပကာသနေန စ တဿ သမုဒယော၊ တဿ စ ¶ နိရောဓော၊ နိရောဓဂါမီ စ မဂ္ဂေါ ပကာသိတော ဧဝ ဟောတိ။ အဟေတုကဿ ဒုက္ခဿ ဟေတုနိရောဓာ၊ အနိရုဇ္ဈနကဿ စ အဘာဝါ၊ နိရောဓဿ စ ဥပါယေန ဝိနာ အနဓိဂန္တဗ္ဗတ္တာတိ စတုသစ္စပ္ပကာသနံ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

နာမရူပပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သဠာယတနပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၂၉။ နိယမတောတိ စ ဣဒံ စတုန္နံ ဘူတာနံ၊ ဆန္နံ ဝတ္ထူနံ၊ ဇီဝိတဿ စ ယထာသမ္ဘဝံ သဟဇာတနိဿယပုရေဇာတဣန္ဒြိယာဒိနာ ဧကန္တေန သဠာယတနဿ ပဝတ္တမာနဿ ပစ္စယဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ရူပါယတနာဒီနံ ပန သဟဇာတနိဿယာနုပါလနဘာဝေါ နတ္ထီတိ အဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာရမ္မဏာရမ္မဏပုရေဇာတာဒိဘာဝေါ ¶ စ တေသံ န သန္တတိပရိယာပန္နာနမေဝ၊ န စ စက္ခာဒီနံ ဝိယ ဧကပ္ပကာရေနေဝါတိ အနိယမတော ပစ္စယဘာဝေါ။ နိယမတော…ပေ… ဇီဝိတိန္ဒြိယန္တိ ဧဝန္တိ ဧတ္ထ ဧဝံ-သဒ္ဒေန ဝါ ရူပါယတနာဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဆဋ္ဌာယတနဉ္စ သဠာယတနဉ္စ သဠာယတနန္တိ ဧတ္ထ ယဒိပိ ဆဋ္ဌာယတနသဠာယတန-သဒ္ဒါနံ သဒ္ဒတော သရူပတာ နတ္ထိ၊ အတ္ထတော ပန သဠာယတနေကဒေသောဝ ဆဋ္ဌာယတနန္တိ ဧကဒေသသရူပတာ အတ္ထီတိ ဧကဒေသသရူပေကသေသော ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္ထတောပိ ဟိ သရူပါနံ ဧကဒေသသရူပေကသေသံ ဣစ္ဆန္တိ ‘‘ဝင်္ကော စ ကုဋိလော စ ကုဋိလာ’’တိ၊ တသ္မာ အတ္ထတော ဧကဒေသသရူပါနဉ္စ ဧကသေသေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။

အထ ဝါ ဆဋ္ဌာယတနဉ္စ မနာယတနဉ္စ ဆဋ္ဌာယတနန္တိ ဝါ၊ မနာယတနန္တိ ဝါ၊ ဆဋ္ဌာယတနဉ္စ ဆဋ္ဌာယတနဉ္စ ဆဋ္ဌာယတနန္တိ ဝါ၊ မနာယတနဉ္စ မနာယတနဉ္စ မနာယတနန္တိ ဝါ ဧကသေသံ ကတွာ စက္ခာဒီဟိ သဟ ‘‘သဠာယတန’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ တမေဝ ဧကသေသံ နာမမတ္တပစ္စယဿ၊ နာမရူပပစ္စယဿ စ မနာယတနဿ ဝသေန ကတံ အတ္ထတော ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဆဋ္ဌာယတနဉ္စ သဠာယတနဉ္စ သဠာယတနန္တိ ဧဝံ ကတေကသေသဿာ’’တိ။ ယထာဝုတ္တောပိ ဟိ ဧကသေသော အတ္ထတော ဆဋ္ဌာယတနဉ္စ သဠာယတနဉ္စာတိ ဧဝံ ကတော နာမ ဟောတီတိ။ သဗ္ဗတ္ထ စ ဧကသေသေ ကတေ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော ¶ ကတေကသေသာနံ သဠာယတနာဒိသဒ္ဒဝစနီယတာသာမညဝသေန ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဗျာကတဝါရေ ဝက္ခတီတိ ကိဉ္စာပိ အကုသလဝါရေ ကုသလဝါရေ စ ‘‘နာမပစ္စယာ ဆဋ္ဌာယတန’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ သုတ္တန္တဘာဇနီယေ ပန ဝိပါကဆဋ္ဌာယတနမေဝ ဂဟိတန္တိ အဓိပ္ပာယေန အဗျာကတဝါရမေဝ သာဓကဘာဝေန ဥဒါဟဋန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပစ္စယနယေ ပန ‘‘ဆဋ္ဌာ ဟောတိ တံ အဝကံသတော’’တိအာဒိနာ အဝိပါကဿပိ ပစ္စယော ဥဒ္ဓဋော၊ သော နိရဝသေသံ ဝတ္တုကာမတာယ ဥဒ္ဓဋောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဓ သင်္ဂဟိတန္တိ ဣဓ ဧကသေသနယေန သင်္ဂဟိတံ၊ တတ္ထ အဗျာကတဝါရေ လောကိယဝိပါကဘာဇနီယေ ဝိဘတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

နေယျန္တိ ဉေယျံ။ ဥက္ကံသာဝကံသောတိ ဧတ္ထ သတ္တဓာ ပစ္စယဘာဝတော ဥက္ကံသော အဋ္ဌဓာ ပစ္စယဘာဝေါ၊ တတော ပန နဝဓာ တတော ဝါ ဒသဓာတိ အယံ ဥက္ကံသော၊ အဝကံသော ပန ဒသဓာ ပစ္စယဘာဝတော နဝဓာ ပစ္စယဘာဝေါ၊ တတော အဋ္ဌဓာ၊ တတော သတ္တဓာတိ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ န ပန သတ္တဓာ ပစ္စယဘာဝတော ဧဝ ဒွေပိ ဥက္ကံသာဝကံသာ ယောဇေတဗ္ဗာ တတော အဝကံသာဘာဝတောတိ။

ဟဒယဝတ္ထုနော သဟာယံ ဟုတွာတိ ဧတေန အရူပေ ဝိယ အသဟာယံ နာမံ န ဟောတိ၊ ဟဒယဝတ္ထု စ ¶ နာမေန သဟ ဆဋ္ဌာယတနဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဧတ္တကမေဝ ဒဿေတိ၊ န ပန ယထာ ဟဒယဝတ္ထု ပစ္စယော ဟောတိ၊ တထာ နာမမ္ပီတိ အယမတ္ထော အဓိပ္ပေတော။ ဝတ္ထု ဟိ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယော ဟောတိ၊ န နာမံ၊ နာမဉ္စ ဝိပါကဟေတာဒိပစ္စယော ဟောတိ၊ န ဝတ္ထူတိ။ ပဝတ္တေ အရူပဓမ္မာ ကမ္မဇရူပဿ ဌိတိပ္ပတ္တဿေဝ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ န ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿာတိ ဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတာ စ ပစ္ဆာဇာတဝိပ္ပယုတ္တာဒယော ဧဝ စက္ခာဒီနံ ယောဇေတဗ္ဗာ။

အဝသေသမနာယတနဿာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓဘဝေ ပနာ’’တိ ဧတဿ အနုဝတ္တမာနတ္တာ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ဧဝ ပဝတ္တမာနံ ပဉ္စဝိညာဏေဟိ အဝသေသမနာယတနံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နာမရူပဿ သဟဇာတာဒိသာဓာရဏပစ္စယဘာဝေါ သမ္ပယုတ္တာဒိအသာဓာရဏပစ္စယဘာဝေါ စ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗော။

သဠာယတနပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဖဿပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၃၀။ ‘‘ဆဋ္ဌာယတနပစ္စယာ ¶ ဖဿော’’တိ အဘိဓမ္မဘာဇနီယပါဠိ အာရုပ္ပံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာတိ ‘‘ဆဋ္ဌာယတနပစ္စယာ ဖဿောတိ ပါဠိအနုသာရတော’’တိ အာဟ။ အဇ္ဈတ္တန္တိ သသန္တတိပရိယာပန္နမေဝ ဂဏှာတိ။ တဉှိ သသန္တတိပရိယာပန္နကမ္မနိဗ္ဗတ္တံ တာဒိသဿ ဖဿဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ရူပါဒီနိ ပန ဗဟိဒ္ဓါ အနုပါဒိန္နာနိ စ ဖဿဿ အာရမ္မဏံ ဟောန္တိ၊ န တာနိ စက္ခာဒီနိ ဝိယ သသန္တတိပရိယာပန္နကမ္မကိလေသနိမိတ္တပဝတ္တိဘာဝေန ဖဿဿ ပစ္စယောတိ ပဌမာစရိယဝါဒေ န ဂဟိတာနိ၊ ဒုတိယာစရိယဝါဒေ ပန ယထာ တထာ ဝါ ပစ္စယဘာဝေ သတိ န သက္ကာ ဝဇ္ဇေတုန္တိ ဂဟိတာနီတိ။

ယဒိ သဗ္ဗာယတနေဟိ ဧကော ဖဿော သမ္ဘဝေယျ၊ ‘‘သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော’’တိ ဧကဿ ဝစနံ ယုဇ္ဇေယျ။ အထာပိ ဧကမှာ အာယတနာ သဗ္ဗေ ဖဿာ သမ္ဘဝေယျုံ၊ တထာပိ သဗ္ဗာယတနေဟိ သဗ္ဗဖဿသမ္ဘဝတော အာယတနဘေဒေန ဖဿဘေဒေါ နတ္ထီတိ တဒဘေဒဝသေန ဧကဿ ဝစနံ ယုဇ္ဇေယျ၊ တထာ ပန အသမ္ဘဝတော န ယုတ္တန္တိ စောဒေတိ ‘‘န သဗ္ဗာယတနေဟီ’’တိအာဒိနာ။ အညဿပိ ဝါ အသမ္ဘဝန္တဿ ¶ ဝိဓာနဿ ဗောဓနတ္ထမေဝ ‘‘နာပိ ဧကမှာ အာယတနာ သဗ္ဗေ ဖဿာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘န သဗ္ဗာယတနေဟိ ဧကော ဖဿော သမ္ဘောတီ’’တိ ဣဒမေဝ ပန ဧကဖဿဝစနဿ အယုတ္တဒီပကံ ကာရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နိဒဿနဝသေန ဝါ ဧတံ ဝုတ္တံ၊ နာပိ ဧကမှာ အာယတနာ သဗ္ဗေ ဖဿာ သမ္ဘောန္တိ၊ ဧဝံ န သဗ္ဗာယတနေဟိ ဧကော ဖဿော သမ္ဘောတိ၊ တသ္မာ ဧကဿ ဝစနံ အယုတ္တန္တိ။ ပရိဟာရံ ပန အနေကာယတနေဟိ ဧကဖဿဿ သမ္ဘဝတောတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတြိဒံ ဝိဿဇ္ဇန’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဧကောပိ အနေကာယတနပ္ပဘဝေါ ဧကောပနေကာယတနပ္ပဘဝေါ။ ဆဓာပစ္စယတ္တေ ပဉ္စဝိဘာဝယေတိ ဧဝံ သေသေသုပိ ယောဇနာ။ တထာ စာတိ ပစ္စုပ္ပန္နာနိ ရူပါဒီနိ ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ ဓမ္မာယတနပရိယာပန္နံ ရူပရူပံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အာရမ္မဏပစ္စယမတ္တေနာတိ တံ သဗ္ဗံ အပစ္စုပ္ပန္နံ အညဉ္စ ဓမ္မာယတနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ဖဿပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝေဒနာပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၃၁။ ‘‘သေသာန’’န္တိ ¶ ဧတ္ထ သမ္ပဋိစ္ဆနဿ စက္ခုသမ္ဖဿာဒယော ပဉ္စ ယဒိပိ အနန္တရာဒီဟိပိ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ အနန္တရာဒီနံ ပန ဥပနိဿယေ အန္တောဂဓတ္တာ သန္တီရဏတဒါရမ္မဏာနဉ္စ သာဓာရဏဿ တဿ ဝသေန ‘‘ဧကဓာ’’တိ ဝုတ္တံ။

တေဘူမကဝိပါကဝေဒနာနမ္ပိ သဟဇာတမနောသမ္ဖဿသင်္ခါတော သော ဖဿော အဋ္ဌဓာ ပစ္စယော ဟောတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပစ္စယံ အနုပါဒိန္နမ္ပိ ကေစိ ဣစ္ဆန္တီတိ ‘‘ယာ ပနာ’’တိအာဒိနာ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနဖဿဿ ပစ္စယဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ တဉ္စ မုခမတ္တဒဿနတ္ထံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတေန နယေန သဗ္ဗဿ အနန္တရဿ အနာနန္တရဿ စ ဖဿဿ တဿာ တဿာ ဝိပါကဝေဒနာယ ဥပနိဿယတာ ယောဇေတဗ္ဗာတိ။

ဝေဒနာပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တဏှာပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၃၂။ မမတ္တေနာတိ ¶ သမ္ပိယာယမာနေန၊ အဿာဒနတဏှာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ပုတ္တော ဝိယ ဝေဒနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ခီရာဒယော ဝိယ ဝေဒနာယ ပစ္စယဘူတာ ရူပါဒယော၊ ခီရာဒိဒါယိကာ ဓာတိ ဝိယ ရူပါဒိဆဠာရမ္မဏဒါယကာ စိတ္တကာရာဒယော ဆ။ တတ္ထ ဝေဇ္ဇော ရသာယနောဇာဝသေန တဒုပတ္ထမ္ဘိတဇီဝိတဝသေန စ ဓမ္မာရမ္မဏဿ ဒါယကောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာရမ္မဏပစ္စယော ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿ အာရမ္မဏမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ န ဥပနိဿယော ဝိယ ဥပ္ပာဒကောတိ ဥပ္ပာဒကဿ ဥပနိဿယဿေဝ ဝသေန ‘‘ဧကဓာဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥပနိဿယေန ဝါ အာရမ္မဏူပနိဿယော သင်္ဂဟိတော၊ တေန စ အာရမ္မဏဘာဝေန တံသဘာဝေါ အညောပိ အာရမ္မဏဘာဝေါ ဒီပိတော ဟောတီတိ ဥပနိဿယဝသေနေဝ ပစ္စယဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယသ္မာ ဝါတိအာဒိနာ န ကေဝလံ ဝိပါကသုခဝေဒနာ ဧဝ၊ တိဿောပိ ပန ဝေဒနာ ဝိပါကာ ဝိသေသေန တဏှာယ ဥပနိဿယပစ္စယော၊ အဝိသေသေန ဣတရာ စာတိ ဒဿေတိ။ ဥပေက္ခာ ပန သန္တတ္တာ၊ သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတာတိ တသ္မာ သာပိ ဘိယျော ဣစ္ဆနဝသေန တဏှာယ ဥပနိဿယောတိ အဓိပ္ပာယော ¶ ။ ဥပေက္ခာ ပန အကုသလဝိပါကဘူတာ အနိဋ္ဌတ္တာ ဒုက္ခေ အဝရောဓေတဗ္ဗာ၊ ဣတရာ ဣဋ္ဌတ္တာ သုခေတိ သာ ဒုက္ခံ ဝိယ သုခံ ဝိယ စ ဥပနိဿယော ဟောတီတိ သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ။ ‘‘ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ’’တိ ဝစနေန သဗ္ဗဿ ဝေဒနာဝတော ပစ္စယဿ အတ္ထိတာယ တဏှုပ္ပတ္တိပ္ပသင်္ဂေ တံနိဝါရဏတ္ထမာဟ ‘‘ဝေဒနာပစ္စယာ စာပီ’’တိအာဒိ။

နနု ‘‘အနုသယသဟာယာ ဝေဒနာ တဏှာယ ပစ္စယော ဟောတီ’’တိ ဝစနဿ အဘာဝါ အတိပ္ပသင်္ဂနိဝတ္တနံ န သက္ကာ ကာတုန္တိ? န၊ ဝဋ္ဋကထာယ ပဝတ္တတ္တာ။ ဝဋ္ဋဿ ဟိ အနုသယဝိရဟေ အဘာဝတော အနုသယသဟိတာယေဝ ပစ္စယောတိ အတ္ထတော ဝုတ္တမေတံ ဟောတီတိ။ အထ ဝါ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ’’တိ အနုဝတ္တမာနတ္တာ အနုသယသဟိတာဝ ပစ္စယောတိ ဝိညာယတိ။ ‘‘ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ’’တိ စ ဧတ္ထ ဝေဒနာပစ္စယာ ဧဝ တဏှာ၊ န ဝေဒနာယ ဝိနာတိ အယံ နိယမော ဝိညာယတိ၊ န ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ ဟောတိ ဧဝါတိ၊ တသ္မာ အတိပ္ပသင်္ဂေါ နတ္ထိ ဧဝါတိ။

ဝုသီမတောတိ ဝုသိတဝတော၊ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယဝါသဿာတိ အတ္ထော။ ဝုဿတီတိ ဝါ ‘‘ဝုသီ’’တိ မဂ္ဂေါ ¶ ဝုစ္စတိ၊ သော ဧတဿ ဝုတ္ထော အတ္ထီတိ ဝုသီမာ။ အဂ္ဂဖလံ ဝါ ပရိနိဋ္ဌိတဝါသတ္တာ ‘‘ဝုသီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဝုသီမာ။

တဏှာပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပါဒါနပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၃၃။ သဿတော အတ္တာတိ ဣဒံ ပုရိမဒိဋ္ဌိံ ဥပါဒိယမာနံ ဥတ္တရဒိဋ္ဌိံ နိဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဟိ ဧသာ ဒိဋ္ဌိ ဒဠှီကရဏဝသေန ပုရိမံ ဥတ္တရာ ဥပါဒိယတိ၊ ဧဝံ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိကာပီတိ။ အတ္တဂ္ဂဟဏံ ပန အတ္တဝါဒုပါဒါနန္တိ န ဣဒံ ဒိဋ္ဌုပါဒါနဒဿနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ လောကော စာတိ ဝါ အတ္တဂ္ဂဟဏဝိနိမုတ္တံ ဂဟဏံ ဒိဋ္ဌုပါဒါနဘူတံ ဣဓ ပုရိမဒိဋ္ဌိဥတ္တရဒိဋ္ဌိဝစနေဟိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဓမ္မသင်္ခေပဝိတ္ထာရေ ပန သင်္ခေပတော တဏှာဒဠှတ္တံ၊ သင်္ခေပတော ဒိဋ္ဌိမတ္တမေဝ၊ ဝိတ္ထာရတော ပနာ’’တိ ဧဝံ ဓမ္မသင်္ခေပဝိတ္ထာရတော သင်္ခေပံ ဝိတ္ထာရဉ္စ နိဒ္ဓါရေတီတိ။ ဓမ္မသင်္ခေပဝိတ္ထာရေတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပကတိအဏုအာဒီနံ ¶ သဿတဂါဟပုဗ္ဗင်္ဂမော၊ သရီရဿ ဥစ္ဆေဒဂ္ဂါဟပုဗ္ဗင်္ဂမော စ တေသံ သာမိဘူတော ကောစိ သဿတော ဥစ္ဆိဇ္ဇမာနော ဝါ အတ္တာ အတ္ထီတိ အတ္တဂ္ဂါဟော ကဒါစိ ဟောတီတိ ‘‘ယေဘုယျေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေဘုယျေန ပဌမံ အတ္တဝါဒုပါဒါနန္တိအာဒိနာ ဝါ သမ္ဗန္ဓော။

ယဒိပိ ဘဝရာဂဇဝနဝီထိ သဗ္ဗပဌမံ ပဝတ္တတိ ဂဟိတပ္ပဋိသန္ဓိကဿ ဘဝနိကန္တိယာ ပဝတ္တိတဗ္ဗတ္တာ၊ သော ပန ဘဝရာဂေါ တဏှာဒဠှတ္တံ န ဟောတီတိ မညမာနော န ကာမုပါဒါနဿ ပဌမုပ္ပတ္တိမာဟ။ တဏှာ ကာမုပါဒါနန္တိ ပန ဝိဘာဂဿ အကရဏေ သဗ္ဗာပိ တဏှာ ကာမုပါဒါနန္တိ၊ ကရဏေပိ ကာမရာဂတော အညာပိ တဏှာ ဒဠှဘာဝံ ပတ္တာ ကာမုပါဒါနန္တိ တဿ အရဟတ္တမဂ္ဂဝဇ္ဈတာ ဝုတ္တာ။

ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဘူတာ စိတ္တုပ္ပာဒါ ဝိသယော။ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ အာလယော၊ တတ္ထ ရမတီတိ အာလယရာမာ ¶ ၊ ပဇာ။ တေနေဝ သာ အာလယရာမတာ စ သကသန္တာနေ ပရသန္တာနေ စ ပါကဋာ ဟောတီတိ။ ဥပနိဿယဝစနေန အာရမ္မဏာနန္တရပကတူပနိဿယာ ဝုတ္တာတိ အနန္တရပစ္စယာဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ကတော ဟောတိ။

ဥပါဒါနပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘဝပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၃၄။ ဖလဝေါဟာရေန ကမ္မဘဝေါ ဘဝေါတိ ဝုတ္တောတိ ဥပပတ္တိဘဝနိဗ္ဗစနမေဝ ဒွယဿပိ သာဓာရဏံ ကတွာ ဝဒန္တော အာဟ ‘‘ဘဝတီတိ ဘဝေါ’’တိ။ ဘဝံ ဂစ္ဆတီတိ နိပ္ဖာဒနဖလဝသေန အတ္တနော ပဝတ္တိကာလေ ဘဝါဘိမုခံ ဟုတွာ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော၊ နိဗ္ဗတ္တနမေဝ ဝါ ဧတ္ထ ဂမနံ အဓိပ္ပေတံ။

သညာဝတံ ဘဝေါ သညာဘဝေါတိ ဧတ္ထ ဝန္တု-သဒ္ဒဿ လောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တဿ ဝါ အတ္ထေ အကာရံ ကတွာ ‘‘သညဘဝေါ’’တိပိ ပါဌော။ ဝေါကိရီယတိ ပသာရီယတိ ဝိတ္ထာရီယတီတိ ဝေါကာရော၊ ဝေါကိရဏံ ဝါ ဝေါကာရော၊ သော ဧကသ္မိံ ပဝတ္တတ္တာ ဧကော ဝေါကာရောတိ ဝုတ္တော၊ ပဒေသပသဋုပ္ပတ္တီတိ အတ္ထော။

စေတနာသမ္ပယုတ္တာ ¶ ဝါ…ပေ… သင်္ဂဟိတာတိ အာစယဂါမိတာယ ကမ္မသင်္ခါတတံ ဒဿေတွာ ကမ္မဘဝေ သင်္ဂဟိတဘာဝံ ပရိယာယေန ဝဒတိ၊ နိပ္ပရိယာယေန ပန စေတနာဝ ကမ္မဘဝေါ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ကမ္မဘဝေါ တီဟိ ခန္ဓေဟိ ဧကေနာယတနေန ဧကာယ ဓာတုယာ သမ္ပယုတ္တော၊ ဧကေန ခန္ဓေန ဧကေနာယတနေန ဧကာယ ဓာတုယာ ကေဟိစိ သမ္ပယုတ္တော’’တိ (ဓာတု။ ၂၄၄)။ ဥပပတ္တိဘဝေါ တီဟိပိ တိကေဟိ ဝုတ္တာ ဥပပတ္တိက္ခန္ဓာဝ။ ယထာဟ ‘‘ဥပပတ္တိဘဝေါ ကာမဘဝေါ သညာဘဝေါ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေါ ပဉ္စဟိ ခန္ဓေဟိ ဧကာဒသဟာယတနေဟိ သတ္တရသဟိ ဓာတူဟိ သင်္ဂဟိတော’’တိအာဒိ (ဓာတု။ ၆၇)။ ယဒိ ဟိ အနုပါဒိန္နကာနမ္ပိ ဂဟဏံ သိယာ၊ ‘‘ဒွါဒသဟာယတနေဟိ အဋ္ဌာရသဟိ ဓာတူဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ။

သင်္ခါရဘဝါနံ ဓမ္မဘေဒတော န သင်္ခါရာ ဧဝ ပုန ဝုတ္တာတိ ‘‘သာတ္ထကမေဝိဒံ ပုနဝစန’’န္တိ ဧတံ န ¶ ယုတ္တန္တိ စေ? န၊ ဘဝေကဒေသဘာဝေန သင်္ခါရာနံ ဘဝေါတိ ပုန ဝုတ္တတ္တာ။ ပရေန ဝါ ဓမ္မဝိသေသံ အဂဏေတွာ ပုနဝစနံ စောဒိတန္တိ စောဒကာဘိလာသဝသေန ‘‘သာတ္ထကမေဝိဒံ ပုနဝစန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ကာမဘဝါဒိနိဗ္ဗတ္တနကဿ ကမ္မဿ ကာမဘဝါဒိဘာဝေါ ဖလဝေါဟာရေန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တော။ အန္တောဂဓေ ဝိသုံ အဂဏေတွာ အဗ္ဘန္တရဂတေ ဧဝ ကတွာ ကာမဘဝါဒိကေ ကမ္မုပပတ္တိဘဝဝသေန ဒုဂုဏေ ကတွာ အာဟ ‘‘ဆ ဘဝါ’’တိ။

အဝိသေသေနာတိ ဥပါဒါနဘေဒံ အကတွာတိ အတ္ထော။ ဥပါဒါနဘေဒါကရဏေနေဝ စ ဒွါဒသပ္ပဘေဒဿ သင်္ဂဟဝသေန သင်္ဂဟတော ‘‘ဆ ဘဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဂေါသီလေန ကုက္ကုရသီလေန စ သမတ္တေန သမာဒိန္နေန ဂုန္နံ ကုက္ကုရာနဉ္စ သဟဗျတာ ဝုတ္တာတိ သီလဗ္ဗတုပါဒါနဝတော ဈာနဘာဝနာ န ဣဇ္ဈတီတိ မညမာနာ တေန ရူပါရူပဘဝါ န ဟောန္တီတိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ ဝက္ခမာနေန ပန ပကာရေန ပစ္စယဘာဝတော ‘‘တံ န ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ အသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ စ သုဒ္ဓိမဂ္ဂပရာမသနံ သီလဗ္ဗတုပါဒါနန္တိ သုဒ္ဓိမဂ္ဂပရာမသနေန ရူပါရူပါဝစရဇ္ဈာနာနံ နိဗ္ဗတ္တနံ န ယုဇ္ဇတီတိ။ ပုရာဏဘာရတသီတာဟရဏပသုဗန္ဓဝိဓိအာဒိသဝနံ အသဒ္ဓမ္မသဝနံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အသပ္ပုရိသူပနိဿယံ ပုဗ္ဗေ ¶ စ အကတပုညတံ အတ္တမိစ္ဆာပဏိဓိတဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။ တဒန္တောဂဓာ ဧဝါတိ တသ္မိံ ဒုစ္စရိတနိဗ္ဗတ္တေ သုစရိတနိဗ္ဗတ္တေ စ ကာမဘဝေ အန္တောဂဓာ ဧဝါတိ အတ္ထော။

အန္တောဂဓာတိ စ သညာဘဝပဉ္စဝေါကာရဘဝါနံ ဧကဒေသေန အန္တောဂဓတ္တာ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တေ နိရဝသေသာ ကာမဘဝေ အန္တောဂဓာတိ။ သပ္ပဘေဒဿာတိ သုဂတိဒုဂ္ဂတိမနုဿာဒိပ္ပဘေဒဝတော။ ကမေန စ အဝတွာ သီလဗ္ဗတုပါဒါနဿ အန္တေ ဘဝပစ္စယဘာဝဝစနံ အတ္တဝါဒုပါဒါနံ ဝိယ အဘိဏှံ အသမုဒါစရဏတော အတ္တဝါဒုပါဒါနနိမိတ္တတ္တာ စ။

ဟေတုပစ္စယပ္ပဘေဒေဟီတိ ဧတ္ထ မဂ္ဂပစ္စယော စ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဒိဋ္ဌုပါဒါနာဒီနိ ဟိ မဂ္ဂပစ္စယာ ဟောန္တီတိ။

ဘဝပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဇာတိဇရာမရဏာဒိပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၃၅။ ဥပပတ္တိဘဝုပ္ပတ္တိယေဝ ¶ ဇာတီတိ အာဟ ‘‘န ဥပပတ္တိဘဝေါ’’တိ။ ဇာယမာနဿ ပန ဇာတိ ဇာတီတိ ဥပပတ္တိဘဝေါပိ အသတိ အဘာဝါ ဇာတိယာ ပစ္စယောတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ဇာယမာနရူပပဒဋ္ဌာနတာပိ ဟိ ရူပဇာတိယာ ဝုတ္တာ ‘‘ဥပစိတရူပပဒဋ္ဌာနော (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၆၄၁) ဥပစယော၊ အနုပ္ပဗန္ဓရူပပဒဋ္ဌာနာ သန္တတီ’’တိ။

ခန္ဓာနံ ဇာတာနံ ဥညာတတာနုညာတတာစ ဟီနပဏီတတာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာဒိဝိသေသံ သင်္ဂဏှာတိ။ အဇ္ဈတ္တသန္တာနဂတတော အညဿ ဝိသေသကာရကဿ ကာရဏဿ အဘာဝါ ‘‘အဇ္ဈတ္တသန္တာနေ’’တိ အာဟ။

တေန တေနာတိ ဉာတိဗျသနာဒိနာ ဇရာမရဏတော အညေန ဒုက္ခဓမ္မေန။ ဥပနိဿယကောဋိယာတိ ဥပနိဿယံသေန၊ ဥပနိဿယလေသေနာတိ အတ္ထော။ ယော ဟိ ပဋ္ဌာနေ အနာဂတော သတိ ဘာဝါ အသတိ စ အဘာဝါ သုတ္တန္တိကပရိယာယေန ဥပနိဿယော၊ သော ‘‘ဥပနိဿယကောဋီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဇာတိဇရာမရဏာဒိပဒနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘဝစက္ကကထာဝဏ္ဏနာ

၂၄၂။ သမိတန္တိ ¶ သင်္ဂတံ၊ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နန္တိ အတ္ထော။ ကာမယာနဿာတိ ကာမယမာနဿ၊ ကာမော ယာနံ ဧတဿာတိ ဝါ ကာမယာနော၊ တဿ ကာမယာနဿ။ ရုပ္ပတီတိ သောကေန ရုပ္ပတိ။

ပရိယုဋ္ဌာနတာယ တိဋ္ဌနသီလော ပရိယုဋ္ဌာနဋ္ဌာယီ။ ‘‘ပရိယုဋ္ဌဋ္ဌာယိနော’’တိ ဝါ ပါဌော၊ တတ္ထ ပရိယုဋ္ဌာတီတိ ပရိယုဋ္ဌံ၊ ဒိဋ္ဌိပရိယုဋ္ဌံ၊ တေန တိဋ္ဌတီတိ ပရိယုဋ္ဌဋ္ဌာယီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဉ္စ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနီတိ ‘‘မာလာ မိလာယန္တိ၊ ဝတ္ထာနိ ကိလိဿန္တိ၊ ကစ္ဆေဟိ သေဒါ မုစ္စန္တိ၊ ကာယေ ဝေဝဏ္ဏိယံ ဩက္ကမတိ၊ ဒေဝေါ ဒေဝါသနေ နာဘိရမတီ’’တိ (ဣတိဝု။ ၈၃) ဝုတ္တာနိ ပဉ္စ မရဏပုဗ္ဗနိမိတ္တာနီတိ အတ္ထော။ တာနိ ဟိ ဒိသွာ ကမ္မနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓသင်္ခါတေ ဥပပတ္တိဘဝေ ဘဝဆန္ဒဗလေန ¶ ဒေဝါနံ ဗလဝသောကော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ဗာလောတိ အဝိဒွါ။ တေန အဝိဇ္ဇာယ ကာရဏဘာဝံ ဒဿေတိ။ တိဝိဓန္တိ တဿာရုပ္ပကထာသဝနကမ္မကာရဏာဒဿနမရဏကာလကမ္မောပဋ္ဌာနနိဒါနံ သောကာဒိဒုက္ခံ။ အာသဝေ သာဓေန္တီတိ အာသဝေ ဂမေန္တိ ဗောဓေန္တီတိ အတ္ထော။

ဧဝံ သတီတိ အဝိဒိတာဒိတာယ အနာဒိဘာဝေ သတိ။ အာဒိမတ္တကထနန္တိအာဒိ ဧတဿ အတ္ထီတိ အာဒိမံ၊ ဘဝစက္ကံ။ တဿ ဘာဝေါ အာဒိမတ္တံ၊ တဿ ကထနံ အာဒိမတ္တကထနံ။ ဝိသေသနိဝတ္တိအတ္ထော ဝါ မတ္တ-သဒ္ဒေါ၊ သတိ အနာဒိဘာဝေ အဝိဇ္ဇာ အာဒိမှိ မဇ္ဈေ ပရိယောသာနေ စ သဗ္ဗတ္ထ သိယာတိ အာဒိမတ္တာယ အဝိဇ္ဇာယ ကထနံ ဝိရုဇ္ဈတီတိ အတ္ထော။ အဝိဇ္ဇာဂ္ဂဟဏေနာတိ အဝိဇ္ဇာယ ဥပ္ပာဒနေန ကထနေန၊ အပ္ပဟာနေန ဝါ၊ အတ္တနော သန္တာနေ သန္နိဟိတဘာဝကရဏေနာတိ အတ္ထော။ ကမ္မာဒီနီတိ ကမ္မဝိပါကဝဋ္ဋာနိ။ ဝဋ္ဋကာရဏဘာဝေန ပဓာနတ္တာ ‘‘ပဓာနဓမ္မော’’တိ အဝိဇ္ဇာ ကထိတာ။ ဝဒတီတိ ဝဒေါ။ ဝေဒေတိ၊ ဝေဒိယတီတိ ဝါ ဝေဒေယျော၊ သုခါဒိံ အနုဘဝတိ၊ သဗ္ဗဝိသယေ ဝါ ဇာနာတိ၊ ‘‘သုခိတော’’တိအာဒိနာ အတ္တနာ ပရေဟိ စ ဇာနာတိ ဉာယတိ စာတိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မာဒိနာ ဝါ အတ္တနာ ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒေါ စ-သဒ္ဒတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ကာရကဝေဒကရဟိတ’’န္တိ စ-သဒ္ဒတ္ထသမာသံ။

ဒွါဒသဝိဓသုညတာသုညန္တိ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ဒွါဒသဝိဓာနံ သုညတာယ သုညံ၊ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ဝါ သုညတံ ဧကံ ကတွာ ဒွါဒသင်္ဂတာယ ဒွါဒသဝိဓာတိ တာယ ဒွါဒသဝိဓာယ သုညတာယ သုညန္တိ အတ္ထော။

ပုဗ္ဗန္တာဟရဏတောတိ ¶ ပုဗ္ဗန္တတော ပစ္စုပ္ပန္နဝိပါကဿ အာဟရဏတော ပရိစ္ဆိန္နဝေဒနာဝသာနံ ဧတံ ဘဝစက္ကန္တိ အတ္ထော။ ဘဝစက္ကေကဒေသောပိ ဟိ ဘဝစက္ကန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝေဒနာ ဝါ တဏှာသဟာယာယ အဝိဇ္ဇာယ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဝေဒနာတော အဝိဇ္ဇာ၊ တတော သင်္ခါရာတိ သမ္ဗဇ္ဈနတော ဝေဒနာဝသာနံ ဘဝစက္ကန္တိ ယုတ္တမေတံ၊ ဧဝံ တဏှာမူလကေ စ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဒွိန္နမ္ပိ ဟိ အညမညံ အနုပ္ပဝေသော ဟောတီတိ။ အဝိဇ္ဇာ ဓမ္မသဘာဝံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဝိပရီတာဘိနိဝေသံ ကရောန္တီ ဒိဋ္ဌိစရိတေ သံသာရေ နယတိ၊ တေသံ ဝါ သံသာရံ သင်္ခါရာဒိပဝတ္တိံ နယတိ ပဝတ္တေတီတိ ‘‘သံသာရနာယိကာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဖလုပ္ပတ္တိယာတိ ကတ္တုနိဒ္ဒေသော။ ဝိညာဏာဒိပစ္စုပ္ပန္နဖလုပ္ပတ္တိ ဟိ ဣဓ ဒိဋ္ဌာ၊ အဒိဋ္ဌာနဉ္စ ပုရိမဘဝေ အတ္တနော ဟေတူနံ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာနံ ဖလံ အဇနေတွာ အနုပစ္ဆိဇ္ဇနံ ပကာသေတိ။ အထ ဝါ ပုရိမဘဝစက္ကံ ဒုတိယေန သမ္ဗန္ဓံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒနာသင်္ခါတဿ ဖလဿ ဥပ္ပတ္တိယာ တဏှာဒီနံ ဟေတူနံ အနုပစ္ဆေဒံ ပကာသေတိ၊ တသ္မာ ဖလုပ္ပတ္တိယာ ကာရဏဘူတာယ ပဌမဿ ဘဝစက္ကဿ ဟေတူနံ အနုပစ္ဆေဒပ္ပကာသနတောတိ အတ္ထော။ သင်္ခါရာဒီနမေဝ ဝါ ဖလာနံ ဥပ္ပတ္တိယာ ¶ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ဟေတူနံ ဖလံ အဇနေတွာ အနုပစ္ဆေဒမေဝ၊ ဝိညာဏာဒိဟေတူနံ ဝါ သင်္ခါရာဒီနံ အနုဗန္ဓနမေဝ ပကာသေတိ ပဌမံ ဘဝစက္ကံ၊ န ဒုတိယံ ဝိယ ပရိယောသာနမ္ပီတိ ‘‘ဖလုပ္ပတ္တိယာ ဟေတူနံ အနုပစ္ဆေဒပ္ပကာသနတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပ’’န္တိ ဧတ္ထ အပရိပုဏ္ဏာယတနကလလရူပံ ဝတွာ တတော ဥဒ္ဓံ ‘‘နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတန’’န္တိ သဠာယတနပ္ပဝတ္တိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘အနုပုဗ္ဗပဝတ္တိဒီပနတော’’တိ။ ‘‘ဘဝပစ္စယာ ဇာတီ’’တိ ဧတ္ထ န အာယတနာနံ ကမေန ဥပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘သဟုပ္ပတ္တိဒီပနတော’’တိ။

ဟေတုအာဒိပုဗ္ဗကာ တယော သန္ဓီ ဧတဿာတိ ဟေတုဖလဟေတုပုဗ္ဗကတိသန္ဓိ၊ ဘဝစက္ကံ။ ဟေတုဖလဟေတုဖလဝသေန စတုပ္ပဘေဒေါ အင်္ဂါနံ သင်္ဂဟော ဧတဿာတိ စတုဘေဒသင်္ဂဟံ။ သရူပတော အဝုတ္တာပိ တသ္မိံ တသ္မိံ သင်္ဂဟေ အာကိရီယန္တိ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာဒိဂ္ဂဟဏေဟိ ပကာသီယန္တီတိ အာကာရာ၊ အတီတဟေတုအာဒီနံ ဝါ ပကာရာ အာကာရာ။ ကိလေသကမ္မဝိပါကာ ဝိပါကကိလေသကမ္မေဟိ သမ္ဗန္ဓာ ဟုတွာ ပုနပ္ပုနံ ပရိဝတ္တန္တီတိ တေသု ဝဋ္ဋနာမံ အာရောပေတွာ ‘‘တိဝဋ္ဋ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဝဋ္ဋေကဒေသတ္တာ ဝါ ‘‘ဝဋ္ဋာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။

သန္ဓီနံ အာဒိပရိယောသာနဝဝတ္ထိတာတိ သန္ဓီနံ ပုဗ္ဗာပရဝဝတ္ထိတာတိ အတ္ထော။

‘‘ယာ ¶ ကာစိ ဝါ ပန စေတနာ ဘဝေါ၊ စေတနာသမ္ပယုတ္တာ အာယူဟနသင်္ခါရာ’’တိ ဣဒံ ဣမိဿာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏဘာဇနီယေ ဝုတ္တာယ ပဋိသမ္ဘိဒါပါဠိယာ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၇) ဝသေန ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘စေတနာ ဘဝေါ’’တိ အာဂတာတိ။ ဘဝနိဒ္ဒေသေ ပန ‘‘သာတ္ထတော’’တိ ဧတ္ထ ‘‘စေတနာဝ သင်္ခါရာ၊ ဘဝေါ ပန စေတနာသမ္ပယုတ္တာပီ’’တိ ဝိဘင်္ဂပါဠိယာ ဝသေန ဒဿိတံ။ ‘‘တတ္ထ ကတမော ပုညာဘိသင်္ခါရော? ကုသလာ စေတနာ ကာမာဝစရာ’’တိအာဒိနာ ဟိ သင်္ခါရာနံ စေတနာဘာဝေါ ဝိဘင်္ဂပါဠိယံ (ဝိဘ။ ၂၂၆) ဝုတ္တောတိ။ တတ္ထ ပဋိသမ္ဘိဒါပါဠိယံ ‘‘စေတနာသမ္ပယုတ္တာ ဝိပါကဓမ္မတ္တာ သဝိပါကေန အာယူဟနသင်္ခါတေန သင်္ခတာဘိသင်္ခရဏကိစ္စေန သင်္ခါရာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဝိဘင်္ဂပါဠိယံ (ဝိဘ။ ၂၃၄) ‘‘သဗ္ဗမ္ပိ ဘဝဂါမိကမ္မံ ကမ္မဘဝေါ’’တိ ဘဝဿ ပစ္စယဘာဝေန ဘဝဂါမိဘာဝတော ကမ္မသံသဋ္ဌသဟာယတာယ ကမ္မဘာဝတော စ ဥပပတ္တိဘဝံ ဘာဝေန္တီတိ ဘဝေါတိ ဝုတ္တာ၊ ဥပပတ္တိဘဝဘာဝနကိစ္စံ ပန စေတနာယ သာတိသယန္တိ ပဋိသမ္ဘိဒါပါဠိယံ စေတနာ ‘‘ဘဝေါ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ဘဝါဘိသင်္ခရဏကိစ္စံ စေတနာယ သာတိသယန္တိ ဝိဘင်္ဂပါဠိယံ ‘‘ကုသလာ စေတနာ’’တိအာဒိနာ စေတနာ ‘‘သင်္ခါရာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ တေန တေန ပရိယာယေန ဥဘယံ ဥဘယတ္ထ ဝတ္တုံ ယုတ္တန္တိ နတ္ထေတ္ထ ဝိရောဓော ¶ ။ ဂဟဏန္တိ ကာမုပါဒါနံ ကိစ္စေနာဟ။ ပရာမသနန္တိ ဣတရာနိ။ အာယူဟနာဝသာနေတိ တီသုပိ အတ္ထဝိကပ္ပေသု ဝုတ္တဿ အာယူဟနဿ အဝသာနေ။

ဒွီသု အတ္ထဝိကပ္ပေသု ဝုတ္တေ အာယူဟနသင်္ခါရေ ‘‘တဿ ပုဗ္ဗဘာဂါ’’တိ အာဟ၊ တတိယေ ဝုတ္တေ ‘‘တံသမ္ပယုတ္တာ’’တိ။ ဒဟရဿ စိတ္တပ္ပဝတ္တိ ဘဝင်္ဂဗဟုလာ ယေဘုယျေန ဘဝန္တရဇနကကမ္မာယူဟနသမတ္ထာ န ဟောတီတိ ‘‘ဣဓ ပရိပက္ကတ္တာ အာယတနာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကမ္မကရဏကာလေ သမ္မောဟောတိ ဧတေန ကမ္မဿ ပစ္စယဘူတံ သမ္မောဟံ ဒဿေတိ၊ န ကမ္မသမ္ပယုတ္တမေဝ။

ကမ္မာနေဝ ဝိပါကံ သမ္ဘရန္တိ ဝဍ္ဎေန္တီတိ ကမ္မသမ္ဘာရာ၊ ကမ္မံ ဝါ သင်္ခါရဘဝါ၊ တဒုပကာရကာနိ အဝိဇ္ဇာတဏှုပါဒါနာနိ ကမ္မသမ္ဘာရာ၊ ပဋိသန္ဓိဒါယကော ဝါ ဘဝေါ ကမ္မံ၊ တဒုပကာရကာ ယထာဝုတ္တအာယူဟနသင်္ခါရာ အဝိဇ္ဇာဒယော စ ကမ္မသမ္ဘာရာတိ ကမ္မဉ္စ ကမ္မသမ္ဘာရာ စ ကမ္မသမ္ဘာရာတိ ဧကသေသံ ကတွာ ‘‘ကမ္မသမ္ဘာရာ’’တိ အာဟ။ ဒသ ဓမ္မာ ကမ္မန္တိ အဝိဇ္ဇာဒယောပိ ကမ္မသဟာယတာယ ကမ္မသရိက္ခကာ တဒုပကာရကာ စာတိ ‘‘ကမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တာ။

သင်္ခိပ္ပန္တိ ¶ ဧတ္ထ အဝိဇ္ဇာဒယော ဝိညာဏာဒယော စာတိ သင်္ခေပေါ၊ ကမ္မံ ဝိပါကော စ။ ကမ္မံ ဝိပါကောတိ ဧဝံ သင်္ခိပီယတီတိ ဝါ သင်္ခေပေါ၊ အဝိဇ္ဇာဒယော ဝိညာဏာဒယော စ။ သင်္ခေပဘာဝသာမညေန ပန ဧကဝစနံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သင်္ခေပသဒ္ဒေါ ဝါ ဘာဂါဓိဝစနန္တိ ကမ္မဘာဂေါ ကမ္မသင်္ခေပေါ။

ဧဝံ သမုပ္ပန္နန္တိ ကမ္မတော ဝိပါကော။ တတ္ထာပိ အဝိဇ္ဇာတော သင်္ခါရာတိ ဧဝံ သမုပ္ပန္နံ၊ တိသန္ဓိအာဒိဝသေန ဝါ သမုပ္ပန္နံ ဣဒံ ဘဝစက္ကန္တိ အတ္ထော။ ဣတ္တရန္တိ ဂမနဓမ္မံ၊ ဝိနဿဓမ္မန္တိ အတ္ထော။ တေန ဥပ္ပာဒဝယဝန္တတာဒီပကေန အနိစ္စ-သဒ္ဒေန ဝိကာရာပတ္တိဒီပကေန စလ-သဒ္ဒေန စ အဒီပိတံ ကာလန္တရဋ္ဌာယိတာပဋိက္ခေပံ ဒီပေတိ၊ အဓုဝန္တိ ဧတေန ထိရဘာဝပဋိက္ခေပံ နိဿာရတံ။ ဟေတူ ဧဝ သမ္ဘာရာ ဟေတုသမ္ဘာရာ။ ‘‘ဌာနသော ဟေတုသော’’တိ ဧတ္ထ ဧဝံ ဝုတ္တံ ဝါ ဌာနံ၊ အညမ္ပိ တဿ တဿ သာဓာရဏံ ကာရဏံ သမ္ဘာရော၊ အသာဓာရဏံ ဟေတု။ ဧဝန္တိ ဧဝံ ဟေတုတော ဓမ္မမတ္တသမ္ဘဝေ ဟေတုနိရောဓာ စ ဝဋ္ဋုပစ္ဆေဒေ ဓမ္မေ စ တံနိရောဓာယ ဒေသိတေ သတီတိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မစရိယံ ဣဓ ဗြဟ္မစရိယိဓ။ သတ္တေ စာတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေါ ဧဝံ ဗြဟ္မစရိယဉ္စ ဝိဇ္ဇတိ၊ သဿတုစ္ဆေဒါ စ န ဟောန္တီတိ သမုစ္စယတ္ထော။ ဧဝဉှိ ¶ ဟေတုအာယတ္တေ ဓမ္မမတ္တသမ္ဘဝေ သတ္တော နုပလဗ္ဘတိ၊ တသ္မိဉ္စ ဥပလဗ္ဘန္တေ သဿတော ဥစ္ဆေဒေါ ဝါ သိယာ၊ နုပလဗ္ဘန္တေ တသ္မိံ နေဝုစ္ဆေဒေါ န သဿတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

သစ္စပ္ပဘဝတောတိ သစ္စတော၊ သစ္စာနံ ဝါ ပဘဝတော။ ကုသလာကုသလံ ကမ္မန္တိ ဝဋ္ဋကထာယ ဝတ္တမာနတ္တာ သာသဝန္တိ ဝိညာယတိ။ အဝိသေသေနာတိ စေတနာ စေတနာသမ္ပယုတ္တကာတိ ဝိသေသံ အကတွာ သဗ္ဗမ္ပိ တံ ကုသလာကုသလံ ကမ္မံ ‘‘သမုဒယသစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ ‘‘တဏှာ စ…ပေ… အဝသေသာ စ သာသဝါ ကုသလာ ဓမ္မာ’’တိ ဟိ စေတနာစေတနာသမ္ပယုတ္တဝိသေသံ အကတွာ ဝုတ္တန္တိ၊ အရိယသစ္စဝိသေသံ ဝါ အကတွာ သမုဒယသစ္စန္တိ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။

ဝတ္ထူသူတိ အာရမ္မဏေသု၊ စက္ခာဒီသု ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗေသု ဝတ္ထူသု။ သောကာဒီနံ အဓိဋ္ဌာနတ္တာတိ တေသံ ကာရဏတ္တာ၊ တေဟိ သိဒ္ဓါယ အဝိဇ္ဇာယ သဟိတေဟိ သင်္ခါရေဟိ ပစ္စယော စ ဟောတိ ဘဝန္တရပါတုဘာဝါယာတိ အဓိပ္ပာယော။ စုတိစိတ္တံ ဝါ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ အနန္တရပစ္စယော ဟောတီတိ ‘‘ပစ္စယော စ ဟောတိ ဘဝန္တရပါတုဘာဝါယာ’’တိ ဝုတ္တံ ¶ ။ တံ ပန စုတိစိတ္တံ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရရဟိတံ ဘဝန္တရဿ ပစ္စယော န ဟောတီတိ တဿ သဟာယဒဿနတ္ထမာဟ ‘‘သောကာဒီနံ အဓိဋ္ဌာနတ္တာ’’တိ။ ဒွိဓာတိ အတ္တနောယေဝ သရသေန ဓမ္မန္တရပစ္စယဘာဝေန စာတိ ဒွိဓာ။

အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာတိ ဧတေန သင်္ခါရာနံ ပစ္စယုပ္ပန္နတာဒဿနေန ‘‘ကော နု ခေါ အဘိသင်္ခရောတီတိ ဧသ နော ကလ္လော ပဉှော’’တိ ဒဿေတိ။ တေနေတံ ကာရကဒဿနနိဝါရဏန္တိ။ ဧဝမာဒိဒဿနနိဝါရဏန္တိ ဧတေန ‘‘သောစတိ ပရိဒေဝတိ ဒုက္ခိတော’’တိအာဒိဒဿနနိဝါရဏမာဟ။ သောကာဒယောပိ ဟိ ပစ္စယာယတ္တာ အဝသဝတ္တိနောတိ ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ သောက…ပေ… သမ္ဘဝန္တီ’’တိ ဧတေန ဝုတ္တန္တိ။

ဂဏ္ဍဘေဒပီဠကာ ဝိယာတိ ဂဏ္ဍဘေဒနတ္ထံ ပစ္စမာနေ ဂဏ္ဍေ တဿပိ ဥပရိ ဇာယမာနခုဒ္ဒကပီဠကာ ဝိယ၊ ဂဏ္ဍဿ ဝါ အနေကဓာဘေဒေ ပီဠကာ ဝိယ။ ဂဏ္ဍဝိကာရာ သူနတာသရာဂပုဗ္ဗဂဟဏာဒယော။

ပဋလာဘိဘူတစက္ခုကော ရူပါနိ န ပဿတိ၊ ကိဉ္စိပိ ပဿန္တော စ ဝိပရီတံ ပဿတိ၊ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာဘိဘူတော ဒုက္ခာဒီနိ န ပဋိပဇ္ဇတိ န ပဿတိ၊ မိစ္ဆာ ဝါ ပဋိပဇ္ဇတီတိ ပဋလံ ဝိယ အဝိဇ္ဇာ ¶ ၊ ကိမိနာ ဝိယ အတ္တနာ ကတတ္တာ ဝဋ္ဋဿ အတ္တနောယေဝ ပရိဗ္ဘမနကာရဏတ္တာ စ ကောသပ္ပဒေသာ ဝိယ သင်္ခါရာ၊ သင်္ခါရပရိဂ္ဂဟံ ဝိနာ ပတိဋ္ဌံ အလဘမာနံ ဝိညာဏံ ပရိဏာယကပရိဂ္ဂဟံ ဝိနာ ပတိဋ္ဌံ အလဘမာနော ရာဇကုမာရော ဝိယာတိ ပရိဂ္ဂဟေန ဝိနာ ပတိဋ္ဌာလာဘော ဧတ္ထ သာမညံ။ ဥပပတ္တိနိမိတ္တန္တိ ကမ္မာဒိအာရမ္မဏမာဟ။ ပရိကပ္ပနတောတိ အာရမ္မဏကရဏတော၊ သမ္ပယုတ္တေန ဝါ ဝိတက္ကေန ဝိတက္ကနတော။ ဒေဝမနုဿမိဂဝိဟင်္ဂါဒိဝိဝိဓပ္ပကာရတာယ မာယာ ဝိယ နာမရူပံ၊ ပတိဋ္ဌာဝိသေသေန ဝုဍ္ဎိဝိသေသာပတ္တိတော ဝနပ္ပဂုမ္ဗော ဝိယ သဠာယတနံ။ အာယတနာနံ ဝိသယိဝိသယဘူတာနံ အညမညာဘိမုခဘာဝတော အာယတနဃဋ္ဋနတော။ ဧတ္ထ စ သင်္ခါရာဒီနံ ကောသပ္ပဒေသပရိဏာယကာဒီဟိ ဒွီဟိ ဒွီဟိ သဒိသတာယ ဒွေ ဒွေ ဥပမာ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ဂမ္ဘီရော ဧဝ ဟုတွာ ဩဘာသတိ ပကာသတိ ဒိဿတီတိ ဂမ္ဘီရာဝဘာသော။ ဇာတိပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌောတိ ဇာတိပစ္စယာ သမ္ဘူတံ ဟုတွာ သဟိတဿ အတ္တနော ပစ္စယာနုရူပဿ ဥဒ္ဓံ ဥဒ္ဓံ အာဂတဘာဝေါ၊ အနုပ္ပဗန္ဓောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ သမ္ဘူတဋ္ဌော စ သမုဒါဂတဋ္ဌော စ သမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော။ ‘‘န ဇာတိတော ဇရာမရဏံ န ဟောတိ၊ န စ ဇာတိံ ဝိနာ ¶ အညတော ဟောတီ’’တိ ဟိ ဇာတိပစ္စယသမ္ဘူတဋ္ဌော ဝုတ္တော။ ဣတ္ထဉ္စ ဇာတိတော သမုဒါဂစ္ဆတီတိ ပစ္စယသမုဒါဂတဋ္ဌော၊ ယာ ယာ ဇာတိ ယထာ ယထာ ပစ္စယော ဟောတိ၊ တဒနုရူပပါတုဘာဝေါတိ အတ္ထော။

အနုလောမပဋိလောမတောတိ ဣဓ ပန ပစ္စယုပ္ပာဒါ ပစ္စယုပ္ပန္နုပ္ပာဒသင်္ခါတံ အနုလောမံ၊ နိရောဓာ နိရောဓသင်္ခါတံ ပဋိလောမဉ္စာဟ။ အာဒိတော ပန အန္တဂမနံ အနုလောမံ၊ အန္တတော စ အာဒိဂမနံ ပဋိလောမမာဟာတိ။ ‘‘ဣမေ စတ္တာရော အာဟာရာ ကိံနိဒါနာ’’တိအာဒိကာယ (သံ။ နိ။ ၂။၁၁) ဝေမဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ ပဋိလောမဒေသနာယ၊ ‘‘စက္ခုံ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ၊ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော၊ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ’’တိအာဒိကာယ (သံ။ နိ။ ၂။၄၃-၄၄၊ ၂။၄။၆၀) အနုလောမဒေသနာယ စ ဒွိသန္ဓိတိသင်္ခေပံ၊ ‘‘သံယောဇနီယေသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေသု အဿာဒါနုပဿိနော ဝိဟရတော တဏှာ ပဝဍ္ဎတိ၊ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါန’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၂။၅၃-၅၄) ဧကသန္ဓိဒွိသင်္ခေပံ။

အဝိဇ္ဇာဒီနံ သဘာဝေါ ပဋိဝိဇ္ဈီယတီတိ ပဋိဝေဓော။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘တေသံ တေသံ ဝါ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တဓမ္မာနံ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗော သလက္ခဏသင်္ခါတော အဝိပရီတသဘာဝေါ ပဋိဝေဓော’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ)။ အပုညာဘိသင်္ခါရေကဒေသော သရာဂေါ၊ အညော ဝိရာဂေါ၊ ရာဂဿ ဝါ အပဋိပက္ခဘာဝတော ¶ ရာဂပ္ပဝဍ္ဎကော သဗ္ဗောပိ အပုညာဘိသင်္ခါရော သရာဂေါ၊ ဣတရော ပဋိပက္ခဘာဝတော ဝိရာဂေါ။ ‘‘ဒီဃရတ္တဉှေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဿုတဝတော ပုထုဇ္ဇနဿ အဇ္ဈောသိတံ မမာယိတံ ပရာမဋ္ဌံ ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၆၂) အတ္တပရာမာသဿ ဝိညာဏံ ဝိသိဋ္ဌံ ဝတ္ထု ဝုတ္တန္တိ ဝိညာဏဿ သုညတဋ္ဌော ဂမ္ဘီရော၊ အတ္တာ ဝိဇာနာတိ သံသရတီတိ သဗျာပါရတာသင်္ကန္တိအဘိနိဝေသဗလဝတာယ အဗျာပါရဋ္ဌအသင်္ကန္တိပဋိသန္ဓိပါတုဘာဝဋ္ဌာ စ ဂမ္ဘီရာ၊ နာမဿ ရူပေန၊ ရူပဿ စ နာမေန အသမ္ပယောဂတော ဝိနိဗ္ဘောဂေါ၊ နာမဿ နာမေန အဝိနိဗ္ဘောဂေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဧကုပ္ပာဒေကနိရောဓေဟိ အဝိနိဗ္ဘောဂေ အဓိပ္ပေတေ ရူပဿ စ ရူပေန လဗ္ဘတိ။ အထ ဝါ ဧကစတုဝေါကာရဘဝေသု နာမရူပါနံ အသဟဝတ္တနတော အညမညဝိနိဗ္ဘောဂေါ၊ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ သဟဝတ္တနတော အဝိနိဗ္ဘောဂေါ စ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဓိပတိယဋ္ဌော ¶ နာမ ဣန္ဒြိယပစ္စယဘာဝေါ။ ‘‘လောကောပေသော ဒွါရာပေသာ ခေတ္တမ္ပေတ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၅၉၈-၅၉၉) ဝုတ္တာ လောကာဒိအတ္ထာ စက္ခာဒီသု ပဉ္စသု ယောဇေတဗ္ဗာ။ မနာယတနဿပိ လုဇ္ဇနတော မနောသမ္ဖဿာဒီနံ ဒွါရခေတ္တဘာဝတော စ ဧတေ အတ္ထာ သမ္ဘဝန္တေဝ။ အာပါထဂတာနံ ရူပါဒီနံ ပကာသနယောဂျတာလက္ခဏံ ဩဘာသနံ စက္ခာဒီနံ ဝိသယိဘာဝေါ၊ မနာယတနဿ ဝိဇာနနံ။ သင်္ဃဋ္ဋနဋ္ဌော ဝိသေသေန စက္ခုသမ္ဖဿာဒီနံ ပဉ္စန္နံ၊ ဣတရေ ဆန္နမ္ပိ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဖုသနဉ္စ ဖဿဿ သဘာဝေါ၊ သင်္ဃဋ္ဋနံ ရသော၊ ဣတရေ ဥပဋ္ဌာနာကာရာ။ အာရမ္မဏရသာနုဘဝနဋ္ဌော ရသဝသေန ဝုတ္တော၊ ဝေဒယိတဋ္ဌော လက္ခဏဝသေန။ အတ္တာ ဝေဒယတီတိ အဘိနိဝေသဿ ဗလဝတာယ နိဇ္ဇီဝဋ္ဌော ဝေဒနာယ ဂမ္ဘီရော။ နိဇ္ဇီဝါယ ဝေဒနာယ ဝေဒယိတံ နိဇ္ဇီဝဝေဒယိတံ၊ နိဇ္ဇီဝဝေဒယိတမေဝ အတ္ထော နိဇ္ဇီဝဝေဒယိတဋ္ဌော။

အာဒါနဋ္ဌော စတုန္နမ္ပိ ဥပါဒါနာနံ သမာနော၊ ဂဟဏဋ္ဌော ကာမုပါဒါနဿ၊ ဣတရေသံ တိဏ္ဏံ အဘိနိဝေသာဒိအတ္ထော။ ‘‘ဒိဋ္ဌိကန္တာရော’’တိ ဟိ ဝစနတော ဒိဋ္ဌီနံ ဒုရတိက္ကမနဋ္ဌောပီတိ။ ဒဠှဂဟဏတ္တာ ဝါ စတုန္နမ္ပိ ဒုရတိက္ကမနဋ္ဌော ယောဇေတဗ္ဗော။ ယောနိဂတိဌိတိနိဝါသေသုခိပနန္တိ သမာသေ ဘုမ္မဝစနဿ အလောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တသ္မာ တေန အာယူဟနာဘိသင်္ခရဏပဒါနံ သမာသော ဟောတိ။ ဇရာမရဏင်္ဂံ မရဏပ္ပဓာနန္တိ မရဏဋ္ဌာ ဧဝ ခယာဒယော ဂမ္ဘီရာ ဒဿိတာ။ နဝနဝါနဉှိ ပရိက္ခယေန ခဏ္ဍိစ္စာဒိပရိပက္ကပ္ပဝတ္တိ ဇရာတိ၊ ခယဋ္ဌော ဝါ ဇရာယ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နဝဘာဝါပဂမော ဟိ ခယောတိ ဝတ္တုံ ယုတ္တောတိ။ ဝိပရိဏာမဋ္ဌော ဒွိန္နမ္ပိ။ သန္တတိဝသေန ဝါ ဇရာယ ခယဝယဘာဝေါ၊ သမ္မုတိခဏိကဝသေန မရဏဿ ဘေဒဝိပရိဏာမတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။

အတ္ထနယာတိ ¶ အတ္ထာနံ နယာ။ အဝိဇ္ဇာဒိအတ္ထေဟိ ဧကတ္တာဒီ သေန ဘာဝေန နီယန္တိ ဂမ္မေန္တီတိ ဧကတ္တာဒယော တေသံ နယာတိ ဝုတ္တာ။ နီယန္တီတိ ဟိ နယာတိ။ အတ္ထာ ဧဝ ဝါ ဧကတ္တာဒိဘာဝေန နီယမာနာ ဉာယမာနာ ‘‘အတ္ထနယာ’’တိ ဝုတ္တာ။ နီယန္တိ ဧတေဟီတိ ဝါ နယာ၊ ဧကတ္တာဒီဟိ စ အတ္ထာ ‘‘ဧက’’န္တိအာဒိနာ နီယန္တိ၊ တသ္မာ ဧကတ္တာဒယော အတ္ထာနံ နယာတိ အတ္ထနယာ။ သန္တာနာနုပစ္ဆေဒေန ဗီဇံ ရုက္ခဘာဝံ ပတ္တံ ရုက္ခဘာဝေန ပဝတ္တန္တိ ဧကတ္တေန ဝုစ္စတီတိ သန္တာနာနုပစ္ဆေဒေါ ဧကတ္တံ၊ ဧဝမိဓာပိ အဝိဇ္ဇာဒီနံ သန္တာနာနုပစ္ဆေဒေါ ဧကတ္တန္တိ ဒဿေတိ။

ဘိန္နသန္တာနဿေဝါတိ ¶ သမ္ဗန္ဓရဟိတဿ နာနတ္တဿ ဂဟဏတော သတ္တန္တရော ဥစ္ဆိန္နော သတ္တန္တရော ဥပ္ပန္နောတိ ဂဏှန္တော ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိမုပါဒိယတိ။

ယတော ကုတောစီတိ ယဒိ အညသ္မာ အညဿုပ္ပတ္တိ သိယာ၊ ဝါလိကတော တေလဿ၊ ဥစ္ဆုတော ခီရဿ ကသ္မာ ဥပ္ပတ္တိ န သိယာ၊ တသ္မာ န ကောစိ ကဿစိ ဟေတု အတ္ထီတိ အဟေတုကဒိဋ္ဌိံ၊ အဝိဇ္ဇမာနေပိ ဟေတုမှိ နိယတတာယ တိလဂါဝီသုက္ကသောဏိတာဒီဟိ တေလခီရသရီရာဒီနိ ပဝတ္တန္တီတိ နိယတိဝါဒဉ္စ ဥပါဒိယတီတိ ဝိညာတဗ္ဗံ ယထာရဟံ။

ကသ္မာ? ယသ္မာ ဣဒဉှိ ဘဝစက္ကံ အပဒါလေတွာ သံသာရဘယမတီတော န ကောစိ သုပိနန္တရေပိ အတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒုရဘိယာနန္တိ ဒုရတိက္ကမံ။ အသနိဝိစက္ကမိဝါတိ အသနိမဏ္ဍလမိဝ။ တဉှိ နိမ္မထနမေဝ၊ နာနိမ္မထနံ ပဝတ္တမာနံ အတ္ထိ၊ ဧဝံ ဘဝစက္ကမ္ပိ ဧကန္တံ ဒုက္ခုပ္ပာဒနတော ‘‘နိစ္စနိမ္မထန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဉာဏာသိနာ အပဒါလေတွာ သံသာရဘယံ အတီတော နတ္ထီတိ ဧတဿ သာဓကံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝုတ္တမ္ပိ စေတ’’န္တိအာဒိ။ တန္တူနံ အာကုလကံ တန္တာကုလကံ၊ တန္တာကုလကမိဝ ဇာတာ တန္တာကုလကဇာတာ၊ ကိလေသကမ္မဝိပါကေဟိ အတီဝ ဇဋိတာတိ အတ္ထော။ ဂုဏာယ သကုဏိယာ နီဍံ ဂုဏာဂုဏ္ဍိကံ။ ဝဍ္ဎိအဘာဝတော အပါယံ ဒုက္ခဂတိဘာဝတော ဒုဂ္ဂတိံ သုခသမုဿယတော ဝိနိပါတတ္တာ ဝိနိပါတဉ္စ စတုဗ္ဗိဓံ အပါယံ၊ ‘‘ခန္ဓာနဉ္စ ပဋိပါဋီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ သံသာရဉ္စ နာတိဝတ္တတိ။ သံသာရော ဧဝ ဝါ သဗ္ဗော ဣဓ ဝဍ္ဎိအပဂမာဒီဟိ အတ္ထေဟိ အပါယာဒိနာမကော ဝုတ္တော ကေဝလံ ဒုက္ခက္ခန္ဓဘာဝတော။

ဘဝစက္ကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၂၄၃။ ပထဝီအာကာသာ ¶ ဝိယ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ မဟာပတ္ထဋဝိတ္ထာရိတာနံ အတ္ထာနံ ပရိကပ္ပဝသေန ကထိတော။ တဉှိ အပတ္ထဋံ အဝိတ္ထတဉ္စ ပထဝိံ အာကာသဉ္စ ပတ္ထရန္တော ဝိတ္ထာရယန္တော ဝိယ စ ဧကေကစိတ္တာဝရုဒ္ဓံ အကတွာ ¶ သဗ္ဗသတ္တသဗ္ဗစိတ္တသာဓာရဏဝသေန ပတ္ထဋဝိတ္ထတံ ကတွာ သုတ္တန္တဘာဇနီယေန ဘဂဝါ ဒဿေတိ။ တတ္ထ နာနာစိတ္တဝသေနာတိ အသဟဇာတာနံ သဟဇာတာနဉ္စ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နာနံ နာနာစိတ္တဂတာနံ ဒဿိတဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ နဝ မူလပဒါနိ ဧတေသန္တိ နဝမူလပဒါ၊ နယာ။ ‘‘ဧကေကေန နယေန စတုန္နံ စတုန္နံ ဝါရာနံ သင်္ဂဟိတတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧတ္ထ ‘‘ဧကေကေန စတုက္ကေနာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ နယစတုက္ကဝါရာ ဟိ ဧတ္ထ ဝဝတ္ထိတာ ဒဿိတာနံ စတုက္ကာနံ နယဘာဝါတိ။

၁။ ပစ္စယစတုက္ကဝဏ္ဏနာ

အဝိဇ္ဇံ အင်္ဂံ အဂ္ဂဟေတွာ တတော ပရံ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရော’’တိအာဒီနိ ပစ္စယသဟိတာနိ ပစ္စယုပ္ပန္နာနိ အင်္ဂဘာဝေန ဝုတ္တာနီတိ အာဟ ‘‘န၊ တဿ အနင်္ဂတ္တာ’’တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ နိဒ္ဒေသေ (ဝိဘ။ ၂၂၆) ‘‘တတ္ထ ကတမာ အဝိဇ္ဇာ’’တိ အဝိဇ္ဇံ ဝိသုံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ‘‘တတ္ထ ကတမော အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရော’’တိအာဒိနာ တံတံပစ္စယဝန္တော သင်္ခါရာဒယော ဝိဿဇ္ဇိတာတိ။ တီသု ပကာရေသု ပဌမပဌမဝါရော ဒုတိယဝါရာဒီသု ပဝိသန္တော ပစ္စယဝိသေသာဒိသဗ္ဗနာနတ္တသာဓာရဏတ္တာ တေ ဝါရဝိသေသေ ဂဏှာတီတိ ‘‘သဗ္ဗသင်္ဂါဟကော’’တိ ဝုတ္တော။ ပဌမဝါရော ဧဝ ဟိ န ကေဝလံ ဆဋ္ဌာယတနမေဝ၊ အထ ခေါ နာမဉ္စ ဖဿဿ ပစ္စယော၊ နာမံ ဝါ န ကေဝလံ ဆဋ္ဌာယတနဿေဝ၊ အထ ခေါ ဖဿဿာပီတိ ပစ္စယဝိသေသဒဿနတ္ထံ၊ ယေန အတ္ထဝိသေသေန မဟာနိဒါနသုတ္တဒေသနာ ပဝတ္တာ၊ တံဒဿနတ္ထဉ္စ ဆဋ္ဌာယတနင်္ဂံ ပရိဟာပေတွာ ဝုတ္တောတိ တဿ ဒုတိယဝါရေ စ ပဝေသော ဝုတ္တော၊ န သဗ္ဗင်္ဂသမောရောဓတော။

ယတ္ထာတိ ဝါရစတုက္ကေ ဧကေကဝါရေ စ။ အညထာတိ သုတ္တန္တဘာဇနီယတော အညထာ သင်္ခါရောတိ ဝုတ္တံ။ အဝုတ္တန္တိ ‘‘ရူပံ သဠာယတန’’န္တိ၊ တေသုပိ စ ဝါရေသု စတူသုပိ သောကာဒယော အဝုတ္တာ သုတ္တန္တဘာဇနီယေသု ဝုတ္တာ။ တတ္ထ စ ဝုတ္တမေဝ ဣဓ ‘‘ဆဋ္ဌာယတန’’န္တိ အညထာ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သဗ္ဗဋ္ဌာနသာဓာရဏတောတိ ¶ ဝုတ္တနယေန သဗ္ဗဝါရသာဓာရဏတော၊ သဗ္ဗဝိညာဏပဝတ္တိဋ္ဌာနဘဝသာဓာရဏတော ဝါ။ ဝိနာ အဘာဝေန ဝိညာဏဿ ခန္ဓတ္တယမ္ပိ သမာနံ ဖလံ ပစ္စယော စာတိ အာဟ ‘‘အဝိသေသေနာ’’တိ။ ‘‘တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄၊ သံ။ နိ။ ၂။၄၃) ဝစနတော ပန ဝိညာဏံ ဖဿဿ ဝိသေသပစ္စယောတိ တဿ ဖဿော ဝိသိဋ္ဌံ ဖလံ၊ သတိပိ ပစ္စယသမ္ပယုတ္တာနံ အာဟာရပစ္စယဘာဝေ မနောသဉ္စေတနာယ ဝိညာဏာဟရဏံ ဝိသိဋ္ဌံ ကိစ္စန္တိ သင်္ခါရော စဿ ဝိသိဋ္ဌော ပစ္စယော။ အစိတ္တက္ခဏမတ္တာနီတိ ¶ စိတ္တက္ခဏပ္ပမာဏရဟိတာနိ။ တဿတ္ထောတိ တဿ ဝုတ္တဿ အဝိဇ္ဇာဒိကဿ အတ္ထော သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဟေတုကာဒီနီတိ ဧတ္ထ ယသ္မိံ စတုက္ကေ ဟေတုက-သဒ္ဒေါ ဝုတ္တော၊ တံ ဟေတုက-သဒ္ဒသဟစရိတတ္တာ ‘‘ဟေတုက’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဟေတု-သဒ္ဒေါ ဂတိသူစကော အဝိဂတတာ စ ဝိဂတတာနိဝါရဏဝသေန ဂတိ ဧဝ ဟောတီတိ ဟေတုကစတုက္ကံ အဝိဂတပစ္စယဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝုတ္တံ။

တိဓာ စတုဓာ ပဉ္စဓာ ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒေါ ‘‘ဆဓာ ဝါ’’တိပိ ဝိကပ္ပေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သမာဓိ ဟိ သာဓာရဏေဟိ တီဟိ ဈာနိန္ဒြိယမဂ္ဂပစ္စယေဟိ စ ပစ္စယောတိ။ ဥပါဒါနံ ဘဝဿ မဂ္ဂပစ္စယေန စာတိ သတ္တဓာတိ ကာမုပါဒါနဝဇ္ဇာနံ ဝသေန ဝဒတိ။ ကာမုပါဒါနံ ပန ယထာ ဘဝဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ သော ပကာရော တဏှာယံ ဝုတ္တော ဧဝါတိ န ဝုတ္တော။

ဣမသ္မိံ စတုက္ကေ သဟဇာတပစ္စယေန ပစ္စယာ ဟောန္တီတိ ဝစနဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ အတ္ထော ဟိ န ကတ္ထစိ အတ္တနော ပစ္စယုပ္ပန္နဿ ယထာသကေဟိ ပစ္စယော န ဟောတိ၊ သဟဇာတပစ္စယဝသေနေဝ ပန ဣမဿ စတုက္ကဿ ဝုတ္တတ္တာ သောယေဝေတ္ထ ဟောတီတိ ဝဒန္တိ။ ပဌမဝါရောတိ ပဌမစတုက္ကောတိ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဘဝါဒီနံ တထာ အဘာဝန္တိ ယဒိ သဟဇာတပစ္စယဝသေနေဝ ပဌမစတုက္ကော ဝုတ္တော၊ ဘဝေါ ဇာတိယာ၊ ဇာတိ စ မရဏဿ သဟဇာတပစ္စယော န ဟောတီတိ ယထာ အဝိဂတစတုက္ကာဒီသု ‘‘ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ ဘဝဟေတုကာ’’တိအာဒိ န ဝုတ္တံ ဘဝါဒီနံ အဝိဂတာဒိပစ္စယတာယ အဘာဝတော၊ ဧဝမိဓာပိ ‘‘ဘဝပစ္စယာ ဇာတီ’’တိအာဒိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ပစ္စယဝစနမေဝ ဟိ တေသံ သဟဇာတသူစကံ အာပန္နံ အဝိဂတစတုက္ကာဒီသု ဝိယ ဣဓ ပစ္စယဝိသေသသူစကဿ ဝစနန္တရဿ အဘာဝါ၊ န စ တံ န ဝုတ္တံ၊ န စ ဘဝါဒယော သဟဇာတပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ န သဟဇာတပစ္စယဝသေနေဝါယံ စတုက္ကော ဝုတ္တော။ သေသပစ္စယာနဉ္စ သမ္ဘဝန္တိ ဣဒံ ‘‘ဘဝါဒီန’’န္တိ ဧတေန ¶ သဟ အယောဇေတွာ သာမညေန အဝိဇ္ဇာဒီနံ သဟဇာတေန သဟ သေသပစ္စယဘာဝါနဉ္စ သမ္ဘဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ပစ္စယဝိသေသသူစကဿ ဝစနန္တရဿ အဘာဝါ သဟဇာတတော အညေ ပစ္စယဘာဝါ အဝိဇ္ဇာဒီနံ န သမ္ဘဝန္တီတိ သဟဇာတပစ္စယဝသေနေဝါယံ စတုက္ကော ¶ အာရဒ္ဓါတိ ဝုစ္စေယျ၊ န စ တေ န သမ္ဘဝန္တိ၊ တသ္မာ နာယံ တထာ အာရဒ္ဓါတိ။

‘‘မဟာနိဒါနသုတ္တန္တေ ဧကာဒသင်္ဂိကော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဝုတ္တော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ပန ‘‘နာမရူပပစ္စယာ ဝိညာဏံ၊ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ၊ နာမပစ္စယာ ဖဿော’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၇) ဒွိက္ခတ္တုံ အာဂတေ နာမရူပေ ဧကဓာ ဂဟိတေ နဝင်္ဂိကော၊ ဒွိဓာ ဂဟိတေ ဒသင်္ဂိကော ဝုတ္တော၊ အညတ္ထ ပန ဝုတ္တေသု အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရေသု အဒ္ဓတ္တယဒဿနတ္ထံ ယောဇိယမာနေသု ဧကာဒသင်္ဂိကော ဟောတီတိ ကတွာ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မဟာနိဒါနသုတ္တန္တဒေသနာယ ပရိဂ္ဂဟတ္ထန္တိ တတ္ထ ဟိ စက္ခာယတနာဒီနိ ဝိယ ရူပေ ဆဋ္ဌာယတနဉ္စ နာမေ အန္တောဂဓံ ကတွာ ဖဿဿ နိရဝသေသရူပပစ္စယံ ဝိယ နိရဝသေသနာမပစ္စယဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘နာမရူပပစ္စယာ ဖဿော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓာပိ တတ္ထ ဒဿိတဝိသေသဒဿနေန တံဒေသနာပရိဂ္ဂဟတ္ထံ ဧကစိတ္တက္ခဏိကေ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ ဆဋ္ဌာယတနံ နာမန္တောဂဓံ ကတွာ ‘‘နာမပစ္စယာ ဖဿော’’တိ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။

ရူပပ္ပဝတ္တိဒေသံ သန္ဓာယ ဒေသိတတ္တာ ‘‘ဣမဿာ’’တိ ဝစနသေသော၊ န ပုရိမာနန္တိ၊ တေနေဝ ‘‘အယဉှီ’’တိအာဒိမာဟ။

ယောနိဝသေန ဩပပါတိကာနန္တိ စေတ္ထ သံသေဒဇယောနိကာပိ ပရိပုဏ္ဏာယတနဘာဝေန ဩပပါတိကသင်္ဂဟံ ကတွာ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ပဓာနာယ ဝါ ယောနိယာ သဗ္ဗပရိပုဏ္ဏာယတနယောနိံ ဒဿေတုံ ‘‘ဩပပါတိကာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သင်္ဂဟနိဒဿနဝသေနေဝ ဟိ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂေပိ (ဝိဘ။ ၁၀၀၉) ‘‘ဩပပါတိကာနံ ပေတာန’’န္တိအာဒိနာ ဩပပါတိကဂ္ဂဟဏမေဝ ကတံ၊ န သံသေဒဇဂ္ဂဟဏန္တိ။ ဧကစိတ္တက္ခဏေ ဆဟာယတနေဟိ ဖဿဿ ပဝတ္တိ နတ္ထိ၊ န စေကဿ အကုသလဖဿဿ ဆဋ္ဌာယတနဝဇ္ဇံ အာယတနံ သမာနက္ခဏေ ပဝတ္တမာနံ ပစ္စယဘူတံ အတ္ထိ၊ အာရမ္မဏပစ္စယော စေတ္ထ ပဝတ္တကော န ဟောတီတိ န ဂယှတိ၊ တသ္မာ ‘‘သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ယသ္မာ ပနေသော’’တိအာဒိမာဟ။

ပုရိမယောနိဒွယေ သမ္ဘဝန္တမ္ပိ ကေသဉ္စိ သဠာယတနံ ကလလာဒိကာလေ န သမ္ဘဝတီတိ ‘‘သဒါ အသမ္ဘဝတော’’တိ ¶ အာဟ။ ပစ္ဆိမယောနိဒွယေ ပန ယေသံ ¶ သမ္ဘဝတိ၊ တေသံ သဒါ သမ္ဘဝတီတိ။ ဣတောတိ ဣမသ္မာ စတုက္ကတော၊ နယတော ဝါ၊ ယော ဝိသေသော။

ပစ္စယစတုက္ကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဟေတုစတုက္ကဝဏ္ဏနာ

၂၄၄။ ဇာတိက္ခဏမတ္တေ ဧဝ အဘာဝတောတိ တတော ဥဒ္ဓံ ဘာဝတောတိ အတ္ထော။ အဝိဂတပစ္စယနိယမာဘာဝတော ဘဝေ ဥပါဒါနဟေတုကဂ္ဂဟဏံ န ကတံ၊ အဘာဝတော အဝိဂတပစ္စယဿ ဇာတိအာဒီသု ဘဝဟေတုကာဒိဂ္ဂဟဏံ န ကတန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ယထာ ပန ယာဝ ဝတ္ထု၊ တာဝ အနုပလဗ္ဘမာနဿ ဝိညာဏဿ ဝတ္ထု အဝိဂတပစ္စယော ဟောတိ ဝိညာဏတော ဥဒ္ဓံ ပဝတ္တနကမ္ပိ၊ ဧဝံ ဥပါဒါနံ ဘဝသင်္ဂဟိတာနံ ဇာတိအာဒီနံ၊ ဘဝေါ စ ဇာတိယာ အဝိဂတပစ္စယော သိယာ။ အထ န သိယာ၊ သင်္ခါရက္ခန္ဓေ ဇာတိအာဒီနံ သင်္ဂဟိတတ္တာ ဝိညာဏံ နာမဿ၊ နာမဉ္စ အတက္ခဏိကသမ္ဘဝါ ဆဋ္ဌာယတနဿ အဝိဂတပစ္စယော န သိယာတိ ဣဓ ဝိယ တတ္ထာပိ ဟေတုကဂ္ဂဟဏံ န ကတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တသ္မာ ယာဝ ဥပါဒါနံ၊ တာဝ ဇာတိအာဒီနံ အနုပလဗ္ဘော၊ ဇာတိက္ခဏမတ္တေ ဧဝ ဘဝဿ အဘာဝေါ စ ကာရဏန္တိ န သက္ကာ ကာတုံ။ သင်္ခတလက္ခဏာနံ ပန ဇာတိအာဒီနံ အသဘာဝဓမ္မာနံ ဘဝေန သင်္ဂဟိတတ္တာ အသဘာဝဓမ္မဿ စ ပရမတ္ထတော ဘဝန္တရဿ အဘာဝတော ဟေတုအာဒိပစ္စယာ န သန္တီတိ ဘဝဿ ဥပါဒါနံ န နိယမေန အဝိဂတပစ္စယော၊ ဘဝေါ ပန ဇာတိယာ၊ ဇာတိ ဇရာမရဏဿ နေဝ အဝိဂတပစ္စယောတိ အဝိဂတပစ္စယနိယမာဘာဝတော အဘာဝတော စ အဝိဂတပစ္စယဿ ဘဝါဒီသု ဟေတုကဂ္ဂဟဏံ န ကတန္တိ ယုတ္တံ။

နနု ဧဝံ ‘‘နာမံ ဝိညာဏဟေတုကံ ဆဋ္ဌာယတနံ နာမဟေတုက’’န္တိ ဝစနံ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ န ဟိ နာမသင်္ဂဟိတာနံ ဇာတိအာဒီနံ အဝိဂတပစ္စယော အညဿ အဝိဂတပစ္စယဘာဝေါ စ အတ္ထိ အသဘာဝဓမ္မတ္တာတိ? န၊ တေသံ နာမေန အသင်္ဂဟိတတ္တာ။ နမနကိစ္စပရိစ္ဆိန္နဉှိ နာမံ၊ တဉ္စ ကိစ္စံ သဘာဝဓမ္မာနမေဝ ဟောတီတိ သဘာဝဓမ္မဘူတာ ဧဝ တယော ခန္ဓာ ‘‘နာမ’’န္တိ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဟေတုကဂ္ဂဟဏံ ယုတ္တံ၊ ဣဓ ပန ဘဝတီတိ ဘဝေါ၊ န စ ဇာတိအာဒီနိ န ဘဝန္တိ ‘‘ဘဝပစ္စယာ ¶ ဇာတိ သမ္ဘဝတိ၊ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ သမ္ဘဝတီ’’တိ ယောဇနတော ¶ ၊ တသ္မာ သင်္ခရဏတော သင်္ခါရေ ဝိယ ဘဝနတော ဘဝေ ဇာတိအာဒီနိ သင်္ဂဟိတာနီတိ နိယမာဘာဝါဘာဝေဟိ ယထာဝုတ္တေဟိ ဟေတုကဂ္ဂဟဏံ န ကတန္တိ။

ကေစိ ပနာတိအာဒိနာ ရေဝတတ္ထေရမတံ ဝဒတိ။ အရူပက္ခန္ဓာ ဟိ ဣဓ ဘဝေါတိ အာဂတာ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ၊ ဌပေတွာ ဥပါဒါနံ ဝေဒနာက္ခန္ဓော…ပေ… ဝိညာဏက္ခန္ဓော’’တိ (ဝိဘ။ ၂၄၉)။

‘‘ဝတ္တဗ္ဗပဒေသာဘာဝတော’’တိ ဝုတ္တံ၊ သတိပိ ပန ပဒေသေ ဥပါဒါနံ ဝိယ သဘာဝါနိ ဇာတိအာဒီနိ န ဟောန္တီတိ ဌပေတဗ္ဗဿ ဘာဝန္တရဿ အဘာဝတော ဧဝ ဌပနံ န ကာတဗ္ဗန္တိ ယုတ္တံ။ ဇာယမာနာနံ ပန ဇာတိ၊ ဇာတာနဉ္စ ဇရာမရဏန္တိ ‘‘ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ၊ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၂၂၅) ဝုတ္တံ။ ယထာ ပန ‘‘နာမပစ္စယာ ဖဿောတိ တတ္ထ ကတမံ နာမံ? ဌပေတွာ ဖဿံ ဝေဒနာက္ခန္ဓော…ပေ… ဝိညာဏက္ခန္ဓော။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ နာမ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၂၅၉)၊ ‘‘နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနန္တိ အတ္ထိ နာမံ အတ္ထိ ရူပံ။ တတ္ထ ကတမံ နာမံ? ဝေဒနာက္ခန္ဓော သညာက္ခန္ဓော သင်္ခါရက္ခန္ဓော။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ နာမံ။ တတ္ထ ကတမံ ရူပံ? စတ္တာရော မဟာဘူတာ ယဉ္စ ရူပံ နိဿာယ မနောဓာတု မနောဝိညာဏဓာတု ဝတ္တတိ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ရူပ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၂၆၁) စ ယံ နာမရူပဉ္စ ဖဿဿ သဠာယတနဿ ပစ္စယော၊ တဿ ဝတ္တဗ္ဗပဒေသော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ ဧဝံ ယော ဘဝေါ ဇာတိယာ ပစ္စယော၊ တဿပိ ဌပေတဗ္ဗဂဟေတဗ္ဗဝိသေသေ သတိ န သက္ကာ ဝတ္တဗ္ဗပဒေသော နတ္ထီတိ ဝတ္တုန္တိ။

ဟေတုစတုက္ကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အညမညစတုက္ကဝဏ္ဏနာ

၂၄၆။ နိပ္ပဒေသတ္တာ ဘဝေန ဥပါဒါနံ သင်္ဂဟိတန္တိ ပစ္စယုပ္ပန္နဿ ဥပါဒါနဿ ဝိသုံ ဌိတဿ အဘာဝါ ‘‘ဘဝပစ္စယာပိ ဥပါဒါန’’န္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ယသ္မာ ပန ဘဝေါ ¶ နိပ္ပဒေသော’’တိအာဒိမာဟ။ ဧဝံ သတိ ‘‘နာမပစ္စယာပိ ဝိညာဏ’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ နာမံ ပန ပစ္စယုပ္ပန္နဘူတံ ပစ္စယဘူတဉ္စ သပ္ပဒေသမေဝ ဂဟိတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာ ပန ‘‘နာမပစ္စယာ ဆဋ္ဌာယတနံ၊ နာမပစ္စယာ ဖဿော’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၁၅၀-၁၅၄) ပစ္စယုပ္ပန္နံ ဌပေတွာ နာမံ ¶ ဂဟိတံ၊ ဧဝံ ‘‘ဘဝပစ္စယာပိ ဥပါဒါန’’န္တိ ဣဓာပိ ပစ္စယုပ္ပန္နံ ဌပေတွာ ဘဝဿ ဂဟဏံ န န သက္ကာ ကာတုံ၊ တသ္မာ ဥပါဒါနဿ အဝိဂတပစ္စယနိယမာဘာဝေါ ဝိယ အညမညပစ္စယနိယမာဘာဝေါ ဘဝေ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန အတ္ထီတိ ‘‘ဘဝပစ္စယာပိ ဥပါဒါန’’န္တိ န ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အညမညပစ္စယောတိ စေတ္ထ သမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိပစ္စယော အဓိပ္ပေတော သိယာ။ ‘‘နာမရူပပစ္စယာပိ ဝိညာဏ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ၊ န စ ဝတ္ထု အကုသလဝိညာဏဿ အညမညပစ္စယော ဟောတိ၊ ပုရေဇာတဝိပ္ပယုတ္တော ပန ဟောတီတိ။ တထာ ‘‘ဆဋ္ဌာယတနပစ္စယာပိ နာမရူပ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ န စ ဆဋ္ဌာယတနံ စက္ခာယတနုပစယာဒီနံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပဿ စ အညမညပစ္စယော ဟောတိ၊ ပစ္ဆာဇာတဝိပ္ပယုတ္တော ပန ဟောတီတိ။

အညမညစတုက္ကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သင်္ခါရာဒိမူလကနယမာတိကာဝဏ္ဏနာ

၂၄၇။ ‘‘အပုဗ္ဗဿ အညဿ အဝိဇ္ဇာပစ္စယဿ ဝတ္တဗ္ဗဿ အဘာဝတော ဘဝမူလကနယော န ဝုတ္တော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သတိ ‘‘ဆဋ္ဌာယတနပစ္စယာ အဝိဇ္ဇာ’’တိအာဒိကာ ဆဋ္ဌာယတနာဒိမူလကာ စ န ဝတ္တဗ္ဗာ သိယုံ။ ‘‘နာမပစ္စယာ အဝိဇ္ဇာ’’တိ ဧတ္ထ ဟိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သဗ္ဗေ စတ္တာရော ခန္ဓာ နာမန္တိ ဝုတ္တာတိ။ တတ္ထာယံ အဓိပ္ပာယော သိယာ – နာမဝိသေသာနံ ဆဋ္ဌာယတနာဒီနံ အဝိဇ္ဇာယ ပစ္စယဘာဝေါ ဝတ္တဗ္ဗောတိ ဆဋ္ဌာယတနာဒိမူလကာ ဝုတ္တာ။ ယဒေဝ ပန နာမံ အဝိဇ္ဇာယ ပစ္စယော၊ တဒေဝ ဘဝပစ္စယာ အဝိဇ္ဇာတိ ဧတ္ထာပိ ဝုစ္စေယျ၊ န ဝတ္တဗ္ဗဝိသေသော ကောစိ၊ တသ္မာ အပုဗ္ဗာဘာဝတော န ဝုတ္တောတိ။ ဘဝဂ္ဂဟဏေန စ ဣဓ အဝိဇ္ဇာယ ပစ္စယဘူတာ သဘာဝဓမ္မာ ဂဏှေယျံဥ၊ န ဇာတိအာဒီနီတိ အပုဗ္ဗာဘာဝတော န ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ အဝိဇ္ဇာတိပိ ¶ ဝုတ္တံ သိယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ယထာ ပန ‘‘နာမပစ္စယာ ဖဿော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဖဿပစ္စယာ ဖဿော’’တိ ဝုတ္တံ န ဟောတိ ပစ္စယုပ္ပန္နံ ဌပေတွာ ပစ္စယဿ ဂဟဏတော၊ ဧဝမိဓာပိ န သိယာ၊ တသ္မာ ဘဝနဝသေန သဘာဝဓမ္မာသဘာဝဓမ္မေသု သာမညေန ပဝတ္တော ဘဝ-သဒ္ဒေါတိ န သော အဝိဇ္ဇာယ ပစ္စယောတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ တေန ဘဝမူလကနယော န ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘ဥပါဒါနပစ္စယာ ¶ ဘဝေါ’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ ဘဝေကဒေသေ ဝိသုံ ပုဗ္ဗေ အဂ္ဂဟိတေ ဘဝ-သဒ္ဒေါ ပစ္စယသောဓနတ္ထံ အာဒိတော ဝုစ္စမာနော နိရဝသေသဗောဓကော ဟောတိ၊ န နာမ-သဒ္ဒေါ။ ဧဝံသဘာဝါ ဟိ ဧတာ နိရုတ္တိယောတိ ဣမိနာဝါ အဓိပ္ပာယေန ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ အဝိဇ္ဇာတိပိ ဝုတ္တံ သိယာ’’တိ အာဟာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဣမိနာဝ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဘဝဿ နိပ္ပဒေသတ္တာ ဘဝပစ္စယာပိ ဥပါဒါနန္တိ န ဝုတ္တ’’န္တိ အယမတ္ထော အညမညပစ္စယဝါရေ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတ္ထ ပစ္ဆိန္နတ္တာတိ ဧတေန ဇာတိဇရာမရဏာနံ အဝိဇ္ဇာယ ပစ္စယဘာဝေါ အနုညာတော ဝိယ ဟောတိ။ ဇာယမာနာနံ ပန ဇာတိ၊ န ဇာတိယာ ဇာယမာနာ၊ ဇီယမာနမီယမာနဉ္စ ဇရာမရဏံ၊ န ဇရာမရဏဿ ဇီယမာနမီယမာနာတိ ဇာတိအာဒီနိ ဧကစိတ္တက္ခဏေ န အဝိဇ္ဇာယ ပစ္စယော ဟောန္တိ၊ တသ္မာ အသမ္ဘဝတော ဧဝ တမ္မူလကာ နယာ န ဂဟိတာ၊ ပစ္ဆေဒေါပိ ပန အတ္ထီတိ ‘‘တတ္ထ ပစ္ဆိန္နတ္တာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။

မာတိကာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အကုသလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၄၈-၂၄၉။ ဥပါဒါနဿ ဥပါဒါနပစ္စယတ္တံ အာပဇ္ဇေယျာတိ နနု နာယံ ဒေါသော။ ကာမုပါဒါနဉှိ ဒိဋ္ဌုပါဒါနဿ၊ တဉ္စ ဣတရဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ? သစ္စံ၊ ကာမုပါဒါနဿ ပန တဏှာဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ နာမေ ဝိယ ဝိသေသပစ္စယတ္တာဘာဝါ စ ဥပါဒါနဂ္ဂဟဏေန တဏှာပစ္စယာ ဘဝဿ စ ပစ္စယဘူတာ ဒိဋ္ဌိ ဧဝ ဂဟိတာတိ အယံ ဒေါသော ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယသ္မာ စ ဥပါဒါနဋ္ဌာနေ ပစ္စယုပ္ပန္နံ ပစ္စယော စ ဧကမေဝ၊ တသ္မာ ‘‘နာမပစ္စယာ ဖဿော၊ နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတန’’န္တိ ဧတေသံ နိဒ္ဒေသေသု ဝိယ ‘‘ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ’’တိ ဧတဿ နိဒ္ဒေသေ ပစ္စယော ဝိသုံ ¶ န ဝိဘတ္တော။ သတိပိ ဝါ ဘဝဿ ပစ္စယဘာဝေန ကာမုပါဒါနဿပိ ဂဟဏေ ‘‘ဌပေတွာ ဥပါဒါန’’န္တိ အဝုစ္စမာနေ ကာမုပါဒါနံ ကာမုပါဒါနဿ၊ ဒိဋ္ဌိ စ ဒိဋ္ဌိယာ ပစ္စယောတိ အာပဇ္ဇေယျာတိ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နတာနိဝါရဏတ္ထံ ‘‘ဌပေတွာ ဥပါဒါန’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတိ။

၂၅၂။ စက္ခာယတနာဒိဥပတ္ထမ္ဘကဿ ¶ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပဿ ဇနကံ ဝိညာဏံ စက္ခာယတနုပစယာဒီနံ ပစ္စယောတိ ဝုတ္တံ တဒဇနကမ္ပီတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ယဿ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တာသမ္ပိ ဟီတိ ဥတုအာဟာရဇသန္တတီနမ္ပိ ဟိ ဥပတ္ထမ္ဘကသမုဋ္ဌာပနပစ္ဆာဇာတပစ္စယဝသေန ဝိညာဏံ ပစ္စယော ဟောတိ ဧဝါတိ အတ္ထော။

၂၅၄။ ယထာနုရူပန္တိ မဟာဘူတသင်္ခါတံ ပဉ္စန္နံ သဟဇာတာဒိပစ္စယော၊ ဝတ္ထုသင်္ခါတံ ဆဋ္ဌဿ ပုရေဇာတာဒိပစ္စယော၊ နာမံ ပဉ္စန္နံ ပစ္ဆာဇာတာဒိပစ္စယော၊ ဆဋ္ဌဿ သဟဇာတာဒိပစ္စယောတိ ဧသာ ယထာနုရူပတာ။

၂၆၄။ ယဿာတိ ယဿ ပစ္စယုပ္ပန္နဿ နာမဿ ဝိညာဏဿ သမ္ပယုတ္တပစ္စယဘာဝေါ ဟောတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၂၇၂။ ‘‘ဖဿပစ္စယာပိ နာမ’’န္တိ ဖဿပစ္စယဘာဝေန ဝတ္တဗ္ဗဿေဝ နာမဿ အတ္တနော ပစ္စယုပ္ပန္နေန ပဝတ္တိ ဒဿိတာတိ ‘‘ဌပေတွာ ဖဿ’’န္တိ ပုန ဝစနေ ကောစိ အတ္ထော အတ္ထီတိ န ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘တထာပီ’’တိအာဒိမာဟ။

၂၈၀။ ယသ္မာ အဓိမောက္ခောပိ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဥပါဒါနဋ္ဌာနံ ပရိဟီနမေဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဗလဝကိလေသေန ပန ပဒပူရဏဿ ကာရဏံ တဏှာယ အဘာဝေါ ဒေါမနဿသဟဂတေသု ဝုတ္တော ဧဝါတိ တဿ တေန သမ္ဗန္ဓော ယောဇေတဗ္ဗော။ သဗ္ဗတ္ထာတိ တတိယစိတ္တာဒီသု ‘‘တဏှာပစ္စယာ အဓိမောက္ခော’’တိအာဒိမှိ ဝိဿဇ္ဇနမေဝ ဝိသေသံ ဒဿေတွာ ပါဠိ သံခိတ္တာ။ ဟေဋ္ဌာတိ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍာဒီသု။

အကုသလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကုသလာဗျာကတနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၉၂။ ပသာဒေါတိ ¶ သဒ္ဓါ။

၃၀၆။ ‘‘အလောဘော နိဒါနံ ကမ္မာနံ သမုဒယာယာ’’တိအာဒိဝစနတော (အ။ နိ။ ၃။၃၄) သဗျာပါရာနိ ကုသလမူလာနိ သင်္ခါရာနံ နိဒါနာနိ ဟောန္တိ၊ န ကမ္မဝေဂက္ခိတ္တေသု ¶ ဝိပါကေသု အလောဘာဒိသဟဂတကမ္မပဋိဗိမ္ဗဘူတာ ဝိယ ပဝတ္တမာနာ အလောဘာဒယောတိ ပဉ္စဝိညာဏေသု ဝိယ နိဒါနရဟိတတာ သောတပတိတတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ကိရိယဓမ္မာ ကိရိယမတ္တတ္တာ ကမ္မနိဒါနရဟိတာဣစ္စေဝ ပရိဟီနာဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တတိယစတုတ္ထဝါရာ အသမ္ဘဝတော ဧဝါတိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ ကိံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ စက္ခာယတနုပစယာဒီနံ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယာ န ဟောန္တီတိ? ဟောန္တိ၊ တဒုပတ္ထမ္ဘကဿ ပန စိတ္တသမုဋ္ဌာနဿ အသမုဋ္ဌာပနံ သန္ဓာယ ‘‘အသမ္ဘဝတော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဟဇာတပစ္ဆာဇာတဝိညာဏဿ ပန ဝသေန တဒါပိ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ၊ ပစ္ဆာဇာတသဟဇာတနာမဿ သဟဇာတပုရေဇာတဘူတစက္ခာဒိရူပဿ စ ဝသေန နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနဉ္စ လဗ္ဘတီတိ တတိယစတုတ္ထဝါရာ န န သမ္ဘဝန္တီတိ။

ကုသလာဗျာကတနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဝိဇ္ဇာမူလကကုသလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၃၃၄။ သမ္မောဟဝသေနာတိ ကုသလဖလေ အနိစ္စာဒိတာယ သဘယေ သာဒုရသဝိသရုက္ခဗီဇသဒိသေ တံနိဗ္ဗတ္တကကုသလေ စ အနာဒီနဝဒဿိတာဝသေန။ သမတိက္ကမတ္ထံ ဘာဝနာ သမတိက္ကမဘာဝနာ၊ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနဝသေန သမတိက္ကမဘူတာ ဝါ ဘာဝနာ သမတိက္ကမဘာဝနာ။

တထာ ဣဓ န လဗ္ဘန္တီတိ အဝိဇ္ဇာယ ဧဝ သင်္ခါရာနံ အဝိဂတာဒိပစ္စယတ္တာဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဝိညာဏာဒီနံ ပန သင်္ခါရာဒယော အဝိဂတာဒိပစ္စယာ ဟောန္တီတိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရော၊ သင်္ခါရပစ္စယာ ¶ ဝိညာဏံ သင်္ခါရဟေတုကန္တိအာဒိနာ ယောဇနာ န န သက္ကာ ကာတုန္တိ အဝိဂတစတုက္ကာဒီနိပိ န ဣဓ လဗ္ဘန္တိ။ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ ဝိညာဏသမ္ပယုတ္တံ နာမန္တိအာဒိနာ ဟိ ယထာလာဘယောဇနာယ နယော ဒဿိတောတိ။

အဝိဇ္ဇာမူလကကုသလနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကုသလမူလကဝိပါကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၃၄၃။ ‘‘နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယေ ¶ ပန ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ကိံ ကုသလမူလံ အကုသလမူလဉ္စ ကမ္မပစ္စယော ဟောတီတိ? န ဟောတိ၊ ကမ္မပစ္စယဘူတာယ ပန စေတနာယ သံသဋ္ဌံ ကမ္မံ ဝိယ ပစ္စယော ဟောတိ။ တေန ဧကီဘာဝမိဝ ဂတတ္တာတိ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ ကုသလာကုသလမူလေဟိ ဝိနာ ကမ္မံ ဝိပါကံ န ဇနေတီတိ တာနိ ဝိပါကဿ ပရိယာယေန ဥပနိဿယောတိ ဝုတ္တာနိ၊ ဧဝံ ကမ္မေန ဧကီဘူတာနိ သံသဋ္ဌာနိ ဟုတွာ ကမ္မဇာနံ ပစ္စယာ ဟောန္တီတိ ပရိယာယေန တေသံ ကမ္မပစ္စယတာ ဝုတ္တာ။ ဧသာတိ ဧသ ကုသလမူလပစ္စယော အကုသလမူလပစ္စယော စာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ကုသလာကုသလဝိပါကာနံ ဝိယ ကိရိယာနံ ဥပ္ပာဒကာနိ အဝိဇ္ဇာကုသလာကုသလမူလာနိ စ န ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဥပနိဿယတံ န လဘန္တီ’’တိ။ မနသိကာရောပိ ဇဝနဝီထိပဋိပါဒကမတ္တတ္တာ ကုသလာကုသလာနိ ဝိယ အဝိဇ္ဇံ ဥပနိဿယံ န ကရောတိ၊ အဝိဇ္ဇူပနိဿယာနံ ပန ပဝတ္တိအတ္ထံ ဘဝင်္ဂါဝဋ္ဋနမတ္တံ ဟောတိ၊ ပဟီနာဝိဇ္ဇာနဉ္စ ကိရိယာနံ အဝိဇ္ဇာ နေဝုပ္ပာဒိကာ၊ အာရမ္မဏမတ္တမေဝ ပန ဟောတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘ကုသလော ဓမ္မော အဗျာကတဿ ဓမ္မဿ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၂၃)၊ ‘‘ဝိပါကဓမ္မဓမ္မော နေဝဝိပါကနဝိပါကဓမ္မဓမ္မဿ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၃။၁၀၃) စ ဧဝမာဒီသု ကိရိယာနံ အကုသလာ ဥပနိဿယပစ္စယဘာဝေန န ဥဒ္ဓဋာတိ။ အပိစ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ ဧတဿ ဝသေန အဝိဇ္ဇာမူလကော ကုသလနယော ဝုတ္တော၊ ‘‘သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏ’’န္တိ ဧတဿ ဝသေန ကုသလာကုသလမူလကော ¶ ဝိပါကနယော၊ ကိရိယာနံ ပန နေဝ သင်္ခါရဂ္ဂဟဏေန၊ န စ ဝိညာဏဂ္ဂဟဏေန ဂဟဏံ ဂစ္ဆတီတိ တံမူလကော ကိရိယာနယော န လဗ္ဘတီတိ န ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အနေကဘေဒတောတိ အဝိဇ္ဇာဒီနံ မူလပဒါနံ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာနံ ကိရိယန္တေ ပဌမနယေ သဟဇာတာဒိအနေကပစ္စယဘာဝေန ဂဟိတတ္တာ တေသံ ပစ္စယာနံ ဝသေန နဝါဒိမူလပဒါနံ နယာနံ ဝသေန၊ အနေကပ္ပကာရတော စတုန္နံ စတုက္ကာနံ ဝသေနာတိ ဝါ အဓိပ္ပာယော။ ကုသလာကုသလာနံ ပန ဝိပါကေ စာတိ ဧတ္ထ ကုသလာကုသလေသု ကုသလာကုသလာနံ ဝိပါကေ စာတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုရိမပစ္ဆိမေသု ဟိ နယေသု ယထာ ပစ္စယာကာရော ဝုတ္တော၊ တံဒဿနတ္ထံ ¶ ‘‘အနေကဘေဒတော ဧကဓာဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န စ ပစ္ဆိမနယေ ကုသလေ အနေကဘေဒတော ပစ္စယာကာရော ဝုတ္တော၊ အထ ခေါ ‘‘ဧကဓာဝါ’’တိ။ ဧကဓာဝါတိ စ မူလပဒေကပစ္စယတာဝသေန၊ ဧကဿေဝ ဝါ နယဿ ဝသေန ဧကပ္ပကာရေနာတိ အတ္ထော၊ ပဌမစတုက္ကဿေဝ ဝသေနာတိ ဝါ အဓိပ္ပာယော။ ဓမ္မပစ္စယဘေဒေတိ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ဓမ္မာနံ ပစ္စယဘာဝဘေဒေ ဇရာမရဏာဒီနံ ဓမ္မာနံ ဇာတိအာဒိပစ္စယဘေဒေ၊ တံတံစိတ္တုပ္ပာဒသမယပရိစ္ဆိန္နာနံ ဝါ ဖဿာဒီနံ ဓမ္မာနံ ဧကက္ခဏိကာဝိဇ္ဇာဒိပစ္စယဘေဒေ။ ပရိယတ္တိအာဒီနံ ကမော ပရိယတ္တိ…ပေ… ပဋိပတ္တိက္ကမော။ ပစ္စယာကာရေ ဟိ ပါဠိပရိယာပုဏနတဒတ္ထသဝနပါဠိအတ္ထစိန္တနာနိ ‘‘ဇရာမရဏံ အနိစ္စံ သင်္ခတံ…ပေ… နိရောဓဓမ္မ’’န္တိအာဒိနာ ဘာဝနာပဋိပတ္တိ စ ကမေန ကာတဗ္ဗာတိ ကမ-ဂ္ဂဟဏံ ကရောတိ။ တတောတိ ဉာဏပ္ပဘေဒဇနကတော ကမတော။ အညံ ကရဏီယတရံ နတ္ထိ။ တဒါယတ္တာ ဟိ ဒုက္ခန္တကိရိယာတိ။

ကုသလမူလကဝိပါကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။