📜

၈။ သမ္မပ္ပဓာနဝိဘင်္ဂေါ

၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၃၉၀။ ကာရဏပ္ပဓာနာတိ ‘‘အနုပ္ပန္နပါပကာနုပ္ပာဒါဒိအတ္ထာ’’တိ ဂဟိတာ တထေဝ တေ ဟောန္တီတိ တံ အတ္ထံ သာဓေန္တိယေဝါတိ ဧတဿ အတ္ထဿ ဒီပကော သမ္မာ-သဒ္ဒေါတိ ယထာဓိပ္ပေတတ္ထဿ အနုပ္ပန္နပါပကာနုပ္ပာဒါဒိနော ကာရဏဘူတာ၊ ပဓာနကာရဏဘူတာတိ အတ္ထော။ သမ္မာသဒ္ဒဿ ဥပါယယောနိသောအတ္ထဒီပကတံ သန္ဓာယ ‘‘ဥပါယပ္ပဓာနာ ယောနိသောပဓာနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဋိပန္နကောတိ ဘာဝနမနုယုတ္တော။ ဘုသံ ယောဂေါ ပယောဂေါ၊ ပယောဂေါဝ ပရက္ကမော ပယောဂပရက္ကမော။ ဧတာနီတိ ‘‘ဝါယမတီ’’တိအာဒီနိ ‘‘အာသေဝမာနော ဝါယမတီ’’တိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။

အနုပ္ပန္နာတိ အဝတ္တဗ္ဗတံ အာပန္နာနန္တိ ဘူမိလဒ္ဓါရမ္မဏာဓိဂ္ဂဟိတာဝိက္ခမ္ဘိတာသမုဂ္ဃာတိတုပ္ပန္နာနံ။

၃၉၁။ ဓမ္မစ္ဆန္ဒောတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝီရိယစ္ဆန္ဒာ ဝိယ န အညော ဓမ္မော၊ အထ ခေါ ဆန္ဒနိယသဘာဝေါ ဧဝါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သဘာဝစ္ဆန္ဒော’’တိ။ တတ္ထ ‘‘ယော ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၁၀၃) တဏှာ ဆန္ဒောတိ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ‘‘သဗ္ဗေဝ နု ခေါ၊ မာရိသ၊ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧကန္တဝါဒါ ဧကန္တသီလာ ဧကန္တဆန္ဒာ ဧကန္တအဇ္ဈောသာနာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၆၆) ဧတ္ထ ဒိဋ္ဌိ၊ ပမာဒနိဒ္ဒေသေ ‘‘နိက္ခိတ္တဆန္ဒတာ နိက္ခိတ္တဓုရတာ’’တိ ဝီရိယန္တိ ဝဏ္ဏေတိ။

၃၉၄။ ဝါယမတိဝီရိယံ အာရဘတီတိ ပဒဒွယဿပိ နိဒ္ဒေသော ဝီရိယနိဒ္ဒေသောယေဝါတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘ဝီရိယနိဒ္ဒေသေ’’တိ။

၄၀၆။ သဗ္ဗပုဗ္ဗဘာဂေတိ သဗ္ဗမဂ္ဂါနံ ပုဗ္ဗဘာဂေ။ ပုရိမသ္မိန္တိ ‘‘အနုပ္ပန္နာ မေ ကုသလာ ဓမ္မာ အနုပ္ပဇ္ဇမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တေယျု’’န္တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘သမထဝိပဿနာဝ ဂဟေတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ၊ တံ ပန မဂ္ဂါနုပ္ပန္နတာယ ဘာဝတော အနုပ္ပဇ္ဇမာနေ စ တသ္မိံ ဝဋ္ဋာနတ္ထသံဝတ္တနတော န ယုတ္တန္တိ ပဋိက္ခိပတိ။

မဟန္တံဂါရဝံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘သင်္ဃဂါရဝေန ယထာရုစိ ဝိန္ဒိတုံ န သက္ကာ’’တိ သင်္ဃေန သဟ န နိက္ခမိ။ အတိမန္ဒာနိ နောတိ နနု အတိမန္ဒာနီတိ အတ္ထော။ သန္တသမာပတ္တိတော အညံ သန္ထမ္ဘနကာရဏံ ဗလဝံ နတ္ထီတိ ‘‘တတော ပရိဟီနာ သန္ထမ္ဘိတုံ န သက္ကောန္တီ’’တိ အာဟ။ န ဟိ မဟာရဇ္ဇုမှိ ဆိန္နေ သုတ္တတန္တူ သန္ဓာရေတုံ သက္ကောန္တီတိ။ သမထေ ဝတ္ထုံ ဒဿေတွာ တေန သမာနဂတိကာ ဝိပဿနာ စာတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘ဧဝံ ဥပ္ပန္နာ သမထဝိပဿနာ…ပေ… သံဝတ္တန္တီ’’တိ။

တတ္ထ အနုပ္ပန္နာနန္တိ ဧတ္ထ တတ္ထ ဒုဝိဓာယ သမ္မပ္ပဓာနကထာယ၊ တတ္ထ ဝါ ပါဠိယံ ‘‘အနုပ္ပန္နာန’’န္တိ ဧတဿ အယံ ဝိနိစ္ဆယောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတေယေဝါတိ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ ဥပ္ပန္နာယေဝ။

စုဒ္ဒသ မဟာဝတ္တာနိ ခန္ဓကေ ဝုတ္တာနိ အာဂန္တုကအာဝါသိကဂမိကအနုမောဒန ဘတ္တဂ္ဂ ပိဏ္ဍစာရိက အာရညိက သေနာသန ဇန္တာဃရဝစ္စကုဋိ အာစရိယဥပဇ္ဈာယသဒ္ဓိဝိဟာရိကအန္တေဝါသိကဝတ္တာနိ စုဒ္ဒသ။ တတော အညာနိ ပန ကဒါစိ တဇ္ဇနီယကမ္မကတာဒိကာလေ ပါရိဝါသိကာဒိကာလေ စ စရိတဗ္ဗာနိ ဒွါသီတိ ခုဒ္ဒကဝတ္တာနီတိ ကထိတာနိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ န ဟိ တာနိ သဗ္ဗာသု အဝတ္ထာသု စရိတဗ္ဗာနိ၊ တသ္မာ မဟာဝတ္တေ အဂဏိတာနိ။ တတ္ထ ‘‘ပါရိဝါသိကာနံ ဘိက္ခူနံ ဝတ္တံ ပညာပေဿာမီ’’တိ အာရဘိတွာ ‘‘န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ…ပေ… န ဆမာယံ စင်္ကမန္တေ စင်္ကမေ စင်္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၇၆) ဝုတ္တာနိ ပကတတ္တေ စရိတဗ္ဗဝတ္တာဝသာနာနိ ဆသဋ္ဌိ၊ တတော ပရံ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိဝါသိကေန ဘိက္ခုနာ ပါရိဝါသိကဝုဍ္ဎတရေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ၊ မူလာယပဋိကဿနာရဟေန၊ မာနတ္တာရဟေန၊ မာနတ္တစာရိကေန၊ အဗ္ဘာနာရဟေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကစ္ဆန္နေ အာဝါသေ ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိအာဒီနိ (စူဠဝ။ ၈၂) ပကတတ္တေ စရိတဗ္ဗေဟိ အနညတ္တာ ဝိသုံ ဝိသုံ အဂဏေတွာ ပါရိဝါသိကဝုဍ္ဎတရာဒီသု ပုဂ္ဂလန္တရေသု စရိတဗ္ဗတ္တာ တေသံ ဝသေန သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဧကေကံ ကတွာ ဂဏေတဗ္ဗာနိ ပဉ္စာတိ ဧကသတ္တတိ ဝတ္တာနိ၊ ဥက္ခေပနီယကမ္မကတဝတ္တေသု ဝတ္တပညာပနဝသေန ဝုတ္တံ ‘‘န ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော အဘိဝါဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ…ပေ… နဟာနေ ပိဋ္ဌိပရိကမ္မံ သာဒိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၇၅) ဣဒံ အဘိဝါဒနာဒီနံ အဿာဒိယနံ ဧကံ၊ ‘‘န ပကတတ္တော ဘိက္ခု သီလဝိပတ္တိယာ အနုဒ္ဓံသေတဗ္ဗော’’တိအာဒီနိ (စူဠဝ။ ၅၁) စ ဒသာတိ ဧဝံ ဒွါသီတိ ဟောန္တိ။ ဧတေသွေဝ ကာနိစိ တဇ္ဇနီယကမ္မကတာဒိဝတ္တာနိ၊ ကာနိစိ ပါရိဝါသိကာဒိဝတ္တာနီတိ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ဒွါသီတိဝတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဣဓ ဝိပါကာနုဘဝနဝသေန တဒါရမ္မဏံ၊ အဝိပက္ကဝိပါကဿ သဗ္ဗထာ အဝိဂတတ္တာ ဘဝိတွာ ဝိဂတမတ္တဝသေန ကမ္မဉ္စ ‘‘ဘုတွာ ဝိဂတုပ္ပန္န’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ န အဋ္ဌသာလိနိယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁) ဝိယ ရဇ္ဇနာဒိဝသေန အနုဘုတွာပဂတံ ဇဝနံ၊ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓတာဝသေန ဘူတာပဂတသင်္ခါတံ သေသသင်္ခတဉ္စ ‘‘ဘူတာပဂတုပ္ပန္န’’န္တိ၊ တသ္မာ ဣဓ ဩကာသကတုပ္ပန္နံ ဝိပါကမေဝ ဝဒတိ၊ န တတ္ထ ဝိယ ကမ္မမ္ပီတိ။ အနုသယိတကိလေသာတိ အပ္ပဟီနာ မဂ္ဂေန ပဟာတဗ္ဗာ အဓိပ္ပေတာ။ တေနာဟ ‘‘အတီတာ ဝါ…ပေ… န ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ။ တေသဉှိ အမ္ဗတရုဏောပမာယ ဝတ္တမာနာဒိတာ န ဝတ္တဗ္ဗာတိ။

အာဟတခီရရုက္ခော ဝိယ နိမိတ္တဂ္ဂါဟဝသေန အဓိဂတံ အာရမ္မဏံ၊ အနာဟတခီရရုက္ခော ဝိယ အဝိက္ခမ္ဘိတတာယ အန္တောဂဓကိလေသံ အာရမ္မဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ နိမိတ္တဂ္ဂါဟကာဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသာ ဝါ ပုဂ္ဂလာ အာဟတာနာဟတခီရရုက္ခသဒိသာ။ ပုရိမနယေနေဝါတိ အဝိက္ခမ္ဘိတုပ္ပန္နေ ဝိယ ‘‘ဣမသ္မိံ နာမ ဌာနေ နုပ္ပဇ္ဇိဿန္တီတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ အသမုဂ္ဃာဋိတတ္တာ’’တိ ယောဇေတွာ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

ပါဠိယန္တိ ပဋိသမ္ဘိဒါပါဠိယံ (ပဋိ။ မ။ ၃။၂၁)။ မဂ္ဂေန ပဟီနကိလေသာနမေဝ တိဓာ နဝတ္တဗ္ဗတံ အပါကဋံ ပါကဋံ ကာတုံ အဇာတဖလရုက္ခော အာဘတော၊ အတီတာဒီနံ အပ္ပဟီနတာဒဿနတ္ထမ္ပိ ‘‘ဇာတဖလရုက္ခေန ဒီပေတဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ တတ္ထ ယထာ အစ္ဆိန္နေ ရုက္ခေ နိဗ္ဗတ္တိရဟာနိ ဖလာနိ ဆိန္နေ အနုပ္ပဇ္ဇမာနာနိ န ကဒါစိ သသဘာဝါနိ အဟေသုံ ဟောန္တိ ဘဝိဿန္တိ စာတိ အတီတာဒိဘာဝေန န ဝတ္တဗ္ဗာနိ၊ ဧဝံ မဂ္ဂေန ပဟီနကိလေသာ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယထာ စ ဆေဒေ အသတိ ဖလာနိ ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ၊ သတိ စ နုပ္ပဇ္ဇိဿန္တီတိ ဆေဒဿ သာတ္ထကတာ၊ ဧဝံ မဂ္ဂဘာဝနာယ စ သာတ္ထကတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။

သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပဉှပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ

၄၂၇။ ပဉှပုစ္ဆကေ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဝီရိယဇေဋ္ဌိကာယ ပန အညဿ ဝီရိယဿ အဘာဝါ န ဝတ္တဗ္ဗာနိ မဂ္ဂါဓိပတီနီတိ ဝါ န မဂ္ဂါဓိပတီနီတိ ဝါ’’တိ၊ ဧတ္ထ ‘‘မဂ္ဂါဓိပတီနီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗတာယ ဧဝ အညဿ ဝီရိယဿ အဘာဝေါ ကာရဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဆန္ဒဿ ပန စိတ္တဿ ဝါ နမဂ္ဂဘူတဿ အဓိပတိနော တဒါ အဘာဝါ ‘‘န မဂ္ဂါဓိပတီနီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗာနီတိ ဝုတ္တံ။ ဆန္ဒစိတ္တာနံ ဝိယ နမဂ္ဂဘူတဿ အညဿ ဝီရိယာဓိပတိနော အဘာဝါတိ ဝါ အဓိပ္ပာယော။ သမ္မပ္ပဓာနာနံ တဒါ မဂ္ဂသင်္ခါတအဓိပတိဘာဝတော ဝါ ‘‘န မဂ္ဂါဓိပတီနီ’’တိ နဝတ္တဗ္ဗတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပဉှပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သမ္မပ္ပဓာနဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။