📜

၉။ ဣဒ္ဓိပါဒဝိဘင်္ဂေါ

၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၄၃၁။ ဣဒ္ဓိ-သဒ္ဒဿ ပဌမော ကတ္တုအတ္ထော၊ ဒုတိယော ကရဏတ္ထော ဝုတ္တော၊ ပါဒ-သဒ္ဒဿ ဧကော ကရဏမေဝတ္ထော ဝုတ္တော။ ပဇ္ဇိတဗ္ဗာဝ ဣဒ္ဓိ ဝုတ္တာ၊ န စ ဣဇ္ဈန္တီ ပဇ္ဇိတဗ္ဗာ စ ဣဒ္ဓိ ပဇ္ဇနကရဏေန ပါဒေန သမာနာဓိကရဏာ ဟောတီတိ ‘‘ပဌမေနတ္ထေန ဣဒ္ဓိ ဧဝ ပါဒေါ ဣဒ္ဓိပါဒေါ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ တထာ ဣဒ္ဓိကိရိယာကရဏေန သာဓေတဗ္ဗာ စ ဝုဒ္ဓိသင်္ခါတာ ဣဒ္ဓိ ပဇ္ဇနကိရိယာကရဏေန ပဇ္ဇိတဗ္ဗာတိ ဒွိန္နံ ကရဏာနံ န အသမာနာဓိကရဏတာ သမ္ဘဝတီတိ ‘‘ဒုတိယေနတ္ထေန ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါ ဣဒ္ဓိပါဒေါ’’တိ စ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ တသ္မာ ပဌမေနတ္ထေန ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါ ဣဒ္ဓိပါဒေါ၊ ဒုတိယေနတ္ထေန ဣဒ္ဓိ ဧဝ ပါဒေါ ဣဒ္ဓိပါဒေါတိ ဧဝံ ယောဇနာ ယုဇ္ဇတိ။

‘‘ဆန္ဒံ စေ…ပေ… အယံ ဝုစ္စတိ ဆန္ဒသမာဓီ’’တိ ဣမာယ ပါဠိယာ ဆန္ဒာဓိပတိ သမာဓိ ဆန္ဒသမာဓီတိ အဓိပတိ-သဒ္ဒလောပံ ကတွာ သမာသော ဝုတ္တောတိ ဝိညာယတိ၊ အဓိပတိ-သဒ္ဒတ္ထဒဿနဝသေန ပန ‘‘ဆန္ဒဟေတုကော ဆန္ဒာဓိကော ဝါ သမာဓိ ဆန္ဒသမာဓီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဓာနဘူတာတိ ဝီရိယဘူတာတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ သင်္ခတသင်္ခါရာဒိနိဝတ္တနတ္ထဉှိ ပဓာနဂ္ဂဟဏန္တိ။ အထ ဝါ တံ တံ ဝိသေသံ သင်္ခရောတီတိ သင်္ခါရော၊ သဗ္ဗံ ဝီရိယံ။ တတ္ထ စတုကိစ္စသာဓကတော အညဿ နိဝတ္တနတ္ထံ ပဓာနဂ္ဂဟဏန္တိ ပဓာနဘူတာ သေဋ္ဌဘူတာတိ အတ္ထော။ စတုဗ္ဗိဓဿ ပန ဝီရိယဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော။ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေနာတိ ဒုဝိဓတ္ထာယပိ ဣဒ္ဓိယာ အဓိဋ္ဌာနတ္ထေန။ ပါဒဘူတန္တိ ဣမိနာ ဝိသုံ သမာသယောဇနာဝသေန ပန ယော ပုဗ္ဗေ ဣဒ္ဓိပါဒတ္ထော ပါဒ-သဒ္ဒဿ ဥပါယတ္ထတံ ဂဟေတွာ ယထာယုတ္တော ဝုတ္တော၊ သော ဝက္ခမာနာနံ ပဋိလာဘပုဗ္ဗဘာဂါနံ ကတ္တုကရဏိဒ္ဓိဘာဝံ၊ ဥတ္တရစူဠဘာဇနီယေ ဝါ ဝုတ္တေဟိ ဆန္ဒာဒီဟိ ဣဒ္ဓိပါဒေဟိ သာဓေတဗ္ဗာယ ဣဒ္ဓိယာ ကတ္တိဒ္ဓိဘာဝံ၊ ဆန္ဒာဒီနဉ္စ ကရဏိဒ္ဓိဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝီရိယိဒ္ဓိပါဒနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဝီရိယသမာဓိပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတ’’န္တိ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝီရိယံ အာဂတံ။ တတ္ထ ပုရိမံ သမာဓိဝိသေသနံ ‘‘ဝီရိယာဓိပတိ သမာဓိ ဝီရိယသမာဓီ’’တိ၊ ဒုတိယံ သမန္နာဂမင်္ဂဒဿနံ။ ဒွေယေဝ ဟိ သဗ္ဗတ္ထ သမန္နာဂမင်္ဂါနိ သမာဓိ ပဓာနသင်္ခါရော စ၊ ဆန္ဒာဒယော သမာဓိဝိသေသနာနိ၊ ပဓာနသင်္ခါရော ပန ပဓာနဝစနေနေဝ ဝိသေသိတော၊ န ဆန္ဒာဒီဟီတိ န ဣဓ ဝီရိယာဓိပတိတာ ပဓာနသင်္ခါရဿ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ ဝီရိယဉ္စ သမာဓိံ ဝိသေသေတွာ ဌိတမေဝ သမန္နာဂမင်္ဂဝသေန ပဓာနသင်္ခါရဝစနေန ဝုတ္တန္တိ နာပိ ဒွီဟိ ဝီရိယေဟိ သမန္နာဂမော ဝုတ္တော ဟောတီတိ။ ယသ္မာ ပန ဆန္ဒာဒီဟိ ဝိသိဋ္ဌော သမာဓိ၊ တထာ ဝိသိဋ္ဌေနေဝ စ တေန သမ္ပယုတ္တော ပဓာနသင်္ခါရော သေသဓမ္မာ စ၊ တသ္မာ သမာဓိဝိသေသနာနံ ဝသေန စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဝုတ္တာ။ ဝိသေသနဘာဝေါ စ ဆန္ဒာဒီနံ တံတံအဝဿယနဝသေန ဟောတီတိ ‘‘ဆန္ဒသမာဓိ…ပေ… ဣဒ္ဓိပါဒ’’န္တိ ဧတ္ထ နိဿယတ္ထေပိ ပါဒ-သဒ္ဒေ ဥပါယတ္ထေန ဆန္ဒာဒီနံ ဣဒ္ဓိပါဒတာ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ တေနေဝ ဥတ္တရစူဠဘာဇနီယေ ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒေါ’’တိအာဒိနာ ဆန္ဒာဒီနမေဝ ဣဒ္ဓိပါဒတာ ဝုတ္တာ။ ပဉှပုစ္ဆကေ စ ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဣဓ ဘိက္ခု ဆန္ဒသမာဓီ’’တိအာဒိနာဝ (ဝိဘ။ ၄၆၂) ဥဒ္ဒေသံ ကတွာပိ ပုန ဆန္ဒာဒီနံယေဝ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝိဘတ္တောတိ။ ဥပါယိဒ္ဓိပါဒဒဿနတ္ထမေဝ ဟိ နိဿယိဒ္ဓိပါဒဒဿနံ ကတံ၊ အညထာ စတုဗ္ဗိဓတာ န ဟောတီတိ အယမေတ္ထ ပါဠိဝသေန အတ္ထဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၃၃။ ရထဓုရေတိ ရထဿ ပုရတော။ ဟီနဇာတိကော စဏ္ဍာလော ဥပဋ္ဌာနာဒိဂုဏယောဂေပိ သေနာပတိဋ္ဌာနာဒီနိ န လဘတီတိ အာဟ ‘‘ဇာတိံ သောဓေတွာ…ပေ… ဇာတိံ အဝဿယတီ’’တိ။ အမန္တနီယောတိ ဟိတာဟိတမန္တနေ န အရဟော။

ရဋ္ဌပါလတ္ထေရော ဆန္ဒေ သတိ ကထံ နာနုဇာနိဿန္တီတိ သတ္တပိ ဘတ္တာနိ အဘုဉ္ဇိတွာ မာတာပိတရော အနုဇာနာပေတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဆန္ဒမေဝ အဝဿာယ လောကုတ္တရဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေသီတိ အာဟ ‘‘ရဋ္ဌပါလတ္ထေရော ဝိယာ’’တိ။

မောဃရာဇတ္ထေရော ဝီမံသံ အဝဿယီတိ တဿ ဘဂဝါ ‘‘သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿူ’’တိ (သု။ နိ။ ၁၁၂၅) သုညတာကထံ ကထေသိ၊ ပညာနိဿိတမာနနိဂ္ဂဟတ္ထဉ္စ ဒွိက္ခတ္တုံ ပုစ္ဆိတော ပဉှံ န ကထေသိ။ တတ္ထ ပုနပ္ပုနံ ဆန္ဒုပ္ပာဒနံ တောသနံ ဝိယ ဟောတီတိ ဆန္ဒဿ ဥပဋ္ဌာနသဒိသတာ ဝုတ္တာ၊ ထာမဘာဝတော ဝီရိယဿ သူရတ္တသဒိသတာ၊ ‘‘ဆဒွါရာဓိပတိ ရာဇာ’’တိ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၈၁ ဧရကပတ္တနာဂရာဇဝတ္ထု) ဝစနတော ပုဗ္ဗင်္ဂမတ္တာ စိတ္တဿ ဝိသိဋ္ဌဇာတိသဒိသတာ။

အဘေဒတောတိ ဆန္ဒာဒိကေ တယော တယော ဓမ္မေ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ၊ ဣဒ္ဓိဣဒ္ဓိပါဒေ အမိဿေတွာ ဝါ ကထနန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဆန္ဒဝီရိယာဒယော ဝိသေသေန ဣဇ္ဈန္တိ ဧတာယာတိ ဣဒ္ဓီတိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဣဇ္ဈတီတိ ဣဒ္ဓီတိ အဝိသေသေန သမာဓိပဓာနသင်္ခါရာပီတိ။

ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒသမာဓိဒ္ဓိပါဒါဒယော ဝိသိဋ္ဌာ၊ ပါဒေါ သဗ္ဗိဒ္ဓီနံ သာဓာရဏတ္တာ အဝိသိဋ္ဌော၊ တသ္မာ ဝိသိဋ္ဌေသွေဝ ပဝေသံ အဝတွာ အဝိသိဋ္ဌေ စ ပဝေသံ ဝတ္တုံ ယုတ္တန္တိ ဒဿေတုံ သဗ္ဗတ္ထ ‘‘ပါဒေ ပတိဋ္ဌာတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ တတ္ထေဝါတိ ဆန္ဒသမာဓိပဓာနသင်္ခါရဣဒ္ဓိပါဒေသု၊ စတူသု ဆန္ဒာဒိကေသွေဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘ဆန္ဒဝတော ကော သမာဓိ န ဣဇ္ဈိဿတီ’’တိ သမာဓိဘာဝနာမုခေန ဘာဝိတာ သမာဓိဘာဝိတာ။

ဧတ္ထ ပနာတိ ဘေဒကထာယံ အဘေဒကထနတော အဘိနဝံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ယေ ဟိ တယော ဓမ္မာ အဘေဒကထာယံ ဣဒ္ဓိဣဒ္ဓိပါဒေါတွေဝ ဝုတ္တာ၊ တေ ဧဝ ဘေဒကထာယံ ဣဒ္ဓီပိ ဟောန္တိ ဣဒ္ဓိပါဒါပိ၊ သေသာ ဣဒ္ဓိပါဒါ ဧဝါတိ ဧဝံ အဘိနဝါဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘ဆန္ဒော သမာဓီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣမေ ဟိ တယော…ပေ… န ဝိနာ၊ တသ္မာ သေသာ သမ္ပယုတ္တကာ စတ္တာရော ခန္ဓာ တေသံ တိဏ္ဏံ ဣဇ္ဈနေန ဣဒ္ဓိ နာမ ဘဝေယျုံ၊ န အတ္တနော သဘာဝေနာတိ တေ ဣဒ္ဓိပါဒါ ဧဝ ဟောန္တိ၊ န ဣဒ္ဓီတိ ဧဝမိဒံ ပုရိမဿ ကာရဏဘာဝေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ တိဏ္ဏံ ဣဒ္ဓိတာ ဣဒ္ဓိပါဒတာ စ ဝုတ္တာ၊ သေသာနဉ္စ ဣဒ္ဓိပါဒတာဝ၊ တံ သဗ္ဗံ သာဓေတုံ ‘‘ဣမေ ဟိ တယော…ပေ… န ဝိနာ’’တိ အာဟ။ တေန ယသ္မာ ဣဇ္ဈန္တိ၊ တသ္မာ ဣဒ္ဓိ။ ဣဇ္ဈမာနာ စ ယသ္မာ သမ္ပယုတ္တကေဟိ သဟေဝ ဣဇ္ဈန္တိ၊ န ဝိနာ၊ တသ္မာ သမ္ပယုတ္တကာ ဣဒ္ဓိပါဒါ၊ တဒန္တောဂဓတ္တာ ပန တေ တယော ဓမ္မာ ဣဒ္ဓိပါဒါပိ ဟောန္တီတိ ဒဿေတိ။ သမ္ပယုတ္တကာနမ္ပိ ပန ခန္ဓာနံ ဣဒ္ဓိဘာဝပရိယာယော အတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သမ္ပယုတ္တကာ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ စတူသု ခန္ဓေသု ဧကဒေသဿ ဣဒ္ဓိတာ၊ စတုန္နမ္ပိ ‘‘ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါ ဣဒ္ဓိပါဒေါ’’တိ ဣမိနာ အတ္ထေန ဣဒ္ဓိပါဒတာ၊ ပုနပိ စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ‘‘ဣဒ္ဓိ ဧဝ ပါဒေါ ဣဒ္ဓိပါဒေါ’’တိ ဣမိနာ အတ္ထေန ဣဒ္ဓိပါဒတာ စ ဒဿိတာ၊ န အညဿာတိ ကတွာ အာဟ ‘‘န အညဿကဿစိ အဓိဝစန’’န္တိ။ ဣမိနာ ‘‘ဣဒ္ဓိ နာမ အနိပ္ဖန္နာ’’တိ ဣဒံ ဝါဒံ ပဋိသေဓေတိ။

ပဋိလာဘပုဗ္ဗဘာဂါနံ ပဋိလာဘဿေဝ စ ဣဒ္ဓိဣဒ္ဓိပါဒတာဝစနံ အပုဗ္ဗန္တိ ကတွာ ပုစ္ဆတိ ‘‘ကေနဋ္ဌေန ဣဒ္ဓိ၊ ကေနဋ္ဌေန ပါဒေါ’’တိ။ ပဋိလာဘော ပုဗ္ဗဘာဂေါ စာတိ ဝစနသေသော။ ဥပါယော စ ဥပါယဘာဝေနေဝ အတ္တနော ဖလဿ ပတိဋ္ဌာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေနေဝ ပါဒေါ’’တိ။ ဆန္ဒောယေဝ…ပေ… ဝီမံသာဝ ဝီမံသိဒ္ဓိပါဒေါတိ ကထိတံ၊ တသ္မာ န စတ္တာရော ခန္ဓာ ဣဒ္ဓိယာ သမာနကာလိကာ နာနာက္ခဏိကာ ဝါ ဣဒ္ဓိပါဒါ၊ ဇေဋ္ဌကဘူတာ ပန ဆန္ဒာဒယော ဧဝ သဗ္ဗတ္ထ ဣဒ္ဓိပါဒါတိ အယမေဝ တေသံ အဋ္ဌကထာစရိယာနံ အဓိပ္ပာယော။ သုတ္တန္တဘာဇနီယေ ဟိ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ စ သမာဓိဝိသေသနဝသေန ဒဿိတာနံ ဥပါယဘူတာနံ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ ပါကဋကရဏတ္ထံ ဥတ္တရစူဠဘာဇနီယံ ဝုတ္တန္တိ။ ကေစီတိ ဥတ္တရဝိဟာရဝါသိထေရာ ကိရ။

သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

၄၄၄။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ ‘‘ဣဒ္ဓိပါဒေါတိ တထာဘူတဿ ဖဿော…ပေ… ပဂ္ဂါဟော အဝိက္ခေပေါ’’တိ (ဝိဘ။ ၄၄၇) ဣဒ္ဓိဣဒ္ဓိပါဒတ္ထဒဿနတ္ထံ ပဂ္ဂါဟာဝိက္ခေပါ ဝုတ္တာ၊ စိတ္တပညာ စ သင်္ခိပိတွာတိ။ စတ္တာရိ နယသဟဿာနိ ဝိဘတ္တာနီတိ ဣဒံ သာဓိပတိဝါရာနံ ပရိပုဏ္ဏာနံ အဘာဝါ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ န ဟိ အဓိပတီနံ အဓိပတယော ဝိဇ္ဇန္တိ၊ ဧကေကသ္မိံ ပန ဣဒ္ဓိပါဒနိဒ္ဒေသေ ဧကေကော အဓိပတိဝါရော လဗ္ဘတီတိ သောဠသ သောဠသ နယသတာနိ လဗ္ဘန္တိ။

အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပဉှပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ

နနု စ စတ္တာရောပိ အဓိပတယော ဧကက္ခဏေ လဗ္ဘန္တိ၊ အညမညဿ ပန အဓိပတယော န ဘဝန္တိ ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ န မဂ္ဂါဓိပတိနော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ရာဇပုတ္တောပမာပိ ဟိ ဧတမတ္ထံ ဒီပေတီတိ? န၊ ဧကက္ခဏေ ဒုတိယဿ အဓိပတိနော အဘာဝတော ဧဝ၊ ‘‘န မဂ္ဂါဓိပတိနော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ရာဇပုတ္တောပမာ အဓိပတိံ န ကရောန္တီတိ ဣမမေဝတ္ထံ ဒီပေတိ၊ န အဓိပတီနံ သဟဘာဝံ။ တံ ကထံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ? ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ အဓိပတိပစ္စယနိဒ္ဒေသေ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ (ပဋ္ဌာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃) ဝုတ္တာ ‘‘ကသ္မာ ပန ယထာ ဟေတုပစ္စယနိဒ္ဒေသေ ‘ဟေတူ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာန’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓ ‘အဓိပတီ အဓိပတိသမ္ပယုတ္တကာန’န္တိ အဝတွာ ‘ဆန္ဒာဓိပတိ ဆန္ဒသမ္ပယုတ္တကာန’န္တိအာဒိနာ နယေန ဒေသနာ ကတာတိ? ဧကက္ခဏေ အဘာဝတော’’တိ။ သတိ စ စတုန္နံ အဓိပတီနံ သဟဘာဝေ ‘‘အရိယမဂ္ဂသမင်္ဂိဿ ဝီမံသာဓိပတေယျံ မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တဿာ’’တိ ဝိသေသနံ န ကတ္တဗ္ဗံ သိယာ အဝီမံသာဓိပတိကဿ မဂ္ဂဿ အဘာဝါ။ ဆန္ဒာဒီနံ အညမညာဓိပတိကရဏဘာဝေ စ ‘‘ဝီမံသံ ဌပေတွာ တံသမ္ပယုတ္တော’’တိအာဒိနာ ဆန္ဒာဒီနံ ဝီမံသာဓိပတိကတ္တဝစနံ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ တထာ ‘‘စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ သိယာ မဂ္ဂါဓိပတိနော၊ သိယာ န ဝတ္တဗ္ဗာ မဂ္ဂါဓိပတိနော’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၄၂၉) ဧဝမာဒီဟိပိ အဓိပတီနံ သဟဘာဝေါ ပဋိက္ခိတ္တော ဧဝါတိ။

ပဉှပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣဒ္ဓိပါဒဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။