📜

၂။ ပရိဟာနိကထာ

၁။ ဝါဒယုတ္တိပရိဟာနိဝဏ္ဏနာ

၂၃၉။ ဣဒါနိ ပရိဟာနိကထာ ဟောတိ။ ပရိဟာနိဓမ္မော အပရိဟာနိဓမ္မော၊ ‘‘ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သေက္ခဿ၊ ဘိက္ခုနော ပရိဟာနာယ သံဝတ္တန္တိ’’ (အ။ နိ။ ၂။၁၈၅)၊ ‘‘ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သမယဝိမုတ္တဿ ဘိက္ခုနော ပရိဟာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၄၉) ဧဝမာဒီနိ ဟိ သုတ္တာနိ နိဿာယ သမ္မိတိယာ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ သဗ္ဗတ္ထိဝါဒိနော ဧကစ္စေ စ မဟာသင်္ဃိကာ အရဟတောပိ ပရိဟာနိံ ဣစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ တေ ဝါ ဟောန္တု အညေယေဝ ဝါ၊ ယေသံ အယံ လဒ္ဓိ၊ တေသံ လဒ္ဓိဘိန္ဒနတ္ထံ ပရိဟာယတိ အရဟာ အရဟတ္တာတိ ပုစ္ဆာ သကဝါဒိဿ။ တတြ ပရိဟာယတီတိ ဒွေ ပရိဟာနိယော ပတ္တပရိဟာနိ စ အပ္ပတ္တပရိဟာနိ စ။ တတ္ထ ‘‘ဒုတိယမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ ဂေါဓိကော တမှာ သာမယိကာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ပရိဟာယီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၉) အယံ ပတ္တပရိဟာနိ နာမ။ ‘‘မာ ဝေါ သာမညတ္ထိကာနံ သတံ သာမညတ္ထော ပရိဟာယီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၁၆-၄၁၈) အယံ အပ္ပတ္တပရိဟာနိ။ တာသု ဣဓ ပတ္တပရိဟာနိ အဓိပ္ပေတာ။ တဉှိ သန္ဓာယ အာမန္တာတိ ပဋိညာ ပရဝါဒိဿ။ သကသမယေ ပန ဣမံ ပတ္တပရိဟာနိံ နာမ လောကိယသမာပတ္တိယာဝ ဣစ္ဆန္တိ၊ န အရဟတ္တာဒီဟိ သာမညဖလေဟိ။ ပရသမယေပိ နံ သဗ္ဗသာမညဖလေသု သဗ္ဗဘဝေသု သဗ္ဗကာလေသု သဗ္ဗေသဉ္စ ပုဂ္ဂလာနံ န ဣစ္ဆန္တိ။ တံ ပန တေသံ လဒ္ဓိမတ္တမေဝါတိ သဗ္ဗံ လဒ္ဓိဇာလံ ဘိန္ဒိတုံ ပုန သဗ္ဗတ္ထာတိအာဒိနာ နယေန ဒေသနာ ဝဍ္ဎိတာ။

တတ္ထ ယသ္မာ ပရဝါဒီ ကမေန ပရိဟာယိတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ဌိတဿ အရဟတော ပရိဟာနိံ န ဣစ္ဆတိ၊ ဥပရိဖလေသု ဌိတဿေဝ ဣစ္ဆတိ။ ယသ္မာ စ ရူပါရူပဘဝေသု ဌိတဿ န ဣစ္ဆတိ၊ ကမ္မာရာမတာဒီနံ ပန ပရိဟာနိယဓမ္မာနံ ဘာဝတော ကာမဘဝေ ဌိတဿေဝ ဣစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ‘‘သဗ္ဗတ္ထာ’’တိ ပုဋ္ဌော ပဋိက္ခိပတိ။ ပုန ဒဠှံ ကတွာ ပုဋ္ဌော ကာမဘဝံ သန္ဓာယ ပဋိဇာနာတိ။ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ ဟိ ကာမဘဝေ ပရိဟာနိကရာ ကာမဂုဏာ အတ္ထိ၊ တသ္မာ တတ္ထ ပရိဟာယတီတိ တဿ လဒ္ဓိ။

တတိယပုစ္ဆာယ ပရိဟာနီတိ ပရိဟာနိကရေ ဓမ္မေ ပုစ္ဆတိ။ တတ္ထ ယသ္မာ ပရိဟာနိ နာမ ကမ္မာရာမတာဒိဓမ္မာ၊ ဝိသေသတော ဝါ ကာမရာဂဗျာပါဒါ ဧဝ၊ တေ စ ရူပါရူပဘဝေ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘န ဟေဝ’’န္တိ ပဋိက္ခေပေါ ပရဝါဒိဿ။

သဗ္ဗဒါတိ ကာလပုစ္ဆာ။ တတ္ထ ပဌမပဉှေ ယောနိသောမနသိကာရကာလေ အပရိဟာယနတော ပဋိက္ခိပတိ။ ဒုတိယေ အယောနိသောမနသိကရောတော ရတ္တိဘာဂေ ဝါ ဒိဝသဘာဂေ ဝါ သဗ္ဗဒါ ပရိဟာယနတော ပဋိဇာနာတိ။ တတိယေ ပရိဟာနိကရဓမ္မသမာယောဂေ သတိ မုဟုတ္တမေဝ ပရိဟာနိ နာမ ဟောတိ၊ တတော ပုဗ္ဗေ အပရိဟီနဿ ပစ္ဆာ ပရိဟီနဿ စ ပရိဟာနိ နာမ နတ္ထီတိ ပဋိက္ခိပတိ။

သဗ္ဗေဝ အရဟန္တောတိ ပဉှာနံ ပဌမသ္မိံ တိက္ခိန္ဒြိယေ သန္ဓာယ ပဋိက္ခိပတိ။ ဒုတိယသ္မိံ မုဒိန္ဒြိယေ သန္ဓာယ ပဋိဇာနာတိ။ တတိယသ္မိမ္ပိ တိက္ခိန္ဒြိယာဝ အဓိပ္ပေတာ။ တေသဉှိ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပရိဟာနိ န ဟောတီတိ တဿ လဒ္ဓိ။

သေဋ္ဌိဥဒါဟရဏေ ပဌမပုစ္ဆာ ပရဝါဒိဿ၊ ဒုတိယာ သကဝါဒိဿ။ တတြာယံ အဓိပ္ပာယော – ယံ မံ တုမှေ ပုစ္ဆထ – ‘‘အရဟာ အရဟတ္တာ ပရိဟာယန္တော စတူဟိ ဖလေဟိ ပရိဟာယတီ’’တိ၊ တတြ ဝေါ ပဋိပုစ္ဆာမိ – ‘‘စတူဟိ သတသဟဿေဟိ သေဋ္ဌီ သေဋ္ဌိတ္တံ ကရောန္တော သတသဟဿေဟိ ပရိဟီနေ သေဋ္ဌီ သေဋ္ဌိတ္တာ ပရိဟီနော ဟောတီ’’တိ။ တတော သကဝါဒိနာ ဧကဒေသေန ပရိဟာနိံ သန္ဓာယ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝုတ္တေ သဗ္ဗသာပတေယျာ ပရိဟီနော ဟောတီတိ ပုစ္ဆတိ။ တထာ အပရိဟီနတ္တာ သကဝါဒီ န ဟေဝါတိ ဝတွာ အထ နံ ‘‘ဧဝမေဝ အရဟာပိ ပရိဟာယတိ စ။ န စ စတူဟိ ဖလေဟီ’’တိ ဥပ္ပန္နလဒ္ဓိကံ ဒုတိယံ ဘဗ္ဗပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ ပရဝါဒီ သေဋ္ဌိနော အဘဗ္ဗတာယ နိယမံ အပဿန္တော ပဋိဇာနိတွာ အရဟတော စတူဟိ ဖလေဟိ ပရိဟာနိဘဗ္ဗတံ ပုဋ္ဌော ‘‘နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယဏော’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၇) ဝစနဿ အယောနိသော အတ္ထံ ဂဟေတွာ လဒ္ဓိယံ ဌိတော သောတာပတ္တိဖလတော ပရိဟာယိတုံ အဘဗ္ဗတံ သန္ဓာယ ပဋိက္ခိပတိ။ တံ ပနဿ လဒ္ဓိမတ္တမေဝါတိ။

ဧတ္တာဝတာ ဝါဒယုတ္တိ နာမ နိဋ္ဌိတာ ဟောတိ။

၂။ အရိယပုဂ္ဂလသံသန္ဒနပရိဟာနိဝဏ္ဏနာ

၂၄၀။ ဣဒါနိ အရိယပုဂ္ဂလသံသန္ဒနာ အာရဒ္ဓါ။ တတ္ထ ယသ္မာ ကေစိ အရဟတောဝ ပရိဟာနိံ ဣစ္ဆန္တိ၊ ကေစိ အနာဂါမိနောပိ၊ ကေစိ သကဒါဂါမိဿပိ။ သောတာပန္နဿ ပန သဗ္ဗေပိ န ဣစ္ဆန္တိယေဝ။ ယေ အရဟတ္တာ ပရိဟာယိတွာ အနာဂါမိသကဒါဂါမိဘာဝေ ဌိတာ၊ တေသံ ပရိဟာနိံ ဣစ္ဆန္တိ၊ န ဣတရေသံ အနာဂါမိသကဒါဂါမီနံ။ သောတာပန္နဿ ပန တေပိ သဗ္ဗထာပိ န ဣစ္ဆန္တိယေဝ၊ တသ္မာ ပေယျာလမုခေန ပုစ္ဆာ ကတာ။ တတ္ထ တေသံ လဒ္ဓိဝသေန ပဋိညာ စ ပဋိက္ခေပေါ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ပရိဟာယတိ အနာဂါမီ အနာဂါမိဖလာ’’တိ ဟိ ပဉှသ္မိံ ယေ အနာဂါမိနော ပရိဟာနိံ န ဣစ္ဆန္တိ၊ တေသံ ဝသေန ပဋိက္ခေပေါ။ ယေ ပကတိအနာဂါမိနော ဝါ အရဟတ္တာ ပရိဟာယိတွာ ဌိတအနာဂါမိနော ဝါ ပရိဟာနိံ ဣစ္ဆန္တိ၊ တေသံ ဝသေန ပဋိညာတိ ဣဒမေတ္ထ နယမုခံ။ တဿာနုသာရေန သဗ္ဗပေယျာလာ အတ္ထတော ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၂၄၁။ ယံ ပနေတ္ထ ‘‘သောတာပတ္တိဖလဿ အနန္တရာ အရဟတ္တံယေဝ သစ္ဆိကရောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပရိဟီနဿ ပုန ဝါယမတော အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဣတရော သောတာပတ္တိဖလာနန္တရံ အရဟတ္တဿ အဘာဝါ ပဋိက္ခိပတိ။

၂၄၂။ တတော ပရံ ‘‘ပရိဟာနိ နာမေသာ ကိလေသပ္ပဟာနဿ ဝါ မန္ဒတာယ ဘဝေယျ၊ မဂ္ဂဘာဝနာဒီနံ ဝါ အနဓိမတ္တတာယ၊ သစ္စာနံ ဝါ အဒဿနေနာ’’တိ ဧဝမာဒီနံ ဝသေန အနုယုဉ္ဇိတုံ ကဿ ဗဟုတရာ ကိလေသာ ပဟီနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနာဓိပ္ပာယမေဝ သုတ္တာနံ ပနတ္ထော အာဂမဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၆၂။ သမယဝိမုတ္တော အရဟာ အရဟတ္တာ ပရိဟာယတီတိ ဧတ္ထ မုဒိန္ဒြိယော သမယဝိမုတ္တော၊ တိက္ခိန္ဒြိယော အသမယဝိမုတ္တောတိ တေသံ လဒ္ဓိ။ သကသမယေ ပန အဝသိပ္ပတ္တော ဈာနလာဘီ သမယဝိမုတ္တော၊ ဝသိပ္ပတ္တော ဈာနလာဘီ စေဝ သဗ္ဗေ စ အရိယပုဂ္ဂလာ အရိယေ ဝိမောက္ခေ အသမယဝိမုတ္တာတိ သန္နိဋ္ဌာနံ။ သော ပန တံ အတ္တနော လဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ သမယဝိမုတ္တော ပရိဟာယတိ၊ ဣတရော န ပရိဟာယတီ’’တိ အာဟ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

အရိယပုဂ္ဂလသံသန္ဒနပရိဟာနိဝဏ္ဏနာ။

၃။ သုတ္တသာဓနပရိဟာနိဝဏ္ဏနာ

၂၆၅။ ဣဒါနိ သုတ္တသာဓနာ ဟောတိ။ တတ္ထ ဥစ္စာဝစာတိ ဥတ္တမဟီနဘေဒတော ဥစ္စာ စ အဝစာ စ။ ပဋိပါဒါတိ ပဋိပဒါ။ သမဏေန ပကာသိတာတိ ဗုဒ္ဓသမဏေန ဇောတိတာ။ သုခါပဋိပဒါ ဟိ ခိပ္ပာဘိညာ ဥစ္စာ။ ဒုက္ခာပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ အဝစာ။ ဣတရာ ဒွေ ဧကေနင်္ဂေန ဥစ္စာ၊ ဧကေန အဝစာ။ ပဌမံ ဝုတ္တာ ဧဝ ဝါ ဥစ္စာ၊ ဣတရော တိဿောပိ အဝစာ။ တာယ စေတာယ ဥစ္စာဝစာယ ပဋိပဒါယ န ပါရံ ဒိဂုဏံ ယန္တိ၊ ဧကမဂ္ဂေန ဒွိက္ခတ္တုံ နိဗ္ဗာနံ န ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ? ယေန မဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ၊ တေန တေသံ ပုန အပ္ပဟာတဗ္ဗတော။ ဧတေန ပရိဟာနိဓမ္မာဘာဝံ ဒီပေတိ။ နယိဒံ ဧကဂုဏံ မုတန္တိ တဉ္စ ဣဒံ ပါရံ ဧကဝါရံယေဝ ဖုသနာရဟံ န ဟောတိ။ ကသ္မာ? ဧကေန မဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသာနံ အပ္ပဟာနတော။ ဧတေန ဧကမဂ္ဂေနေဝ အရဟတ္တာဘာဝံ ဒီပေတိ။

အတ္ထိ ဆိန္နဿ ဆေဒိယန္တိ ဆိန္နဿ ကိလေသဝဋ္ဋဿ ပုန ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ ကိဉ္စိ အတ္ထီတိ ပုစ္ဆတိ။ ဣတရော တိက္ခိန္ဒြိယံ သန္ဓာယ ပဋိက္ခိပိတွာ ပုန ပုဋ္ဌော မုဒိန္ဒြိယံ သန္ဓာယ ပဋိဇာနာတိ။ သကဝါဒီ သုတ္တံ အာဟရိတွာ နတ္ထိဘာဝံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ဩဃပါသောတိ ကိလေသောဃော စေဝ ကိလေသပါသော စ။

၂၆၆။ ကတဿ ပဋိစယောတိ ဘာဝိတဿ မဂ္ဂဿ ပုန ဘာဝနာ။ ဣဓာပိ ပဋိက္ခေပပဋိဇာနနာနိ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

၂၆၇။ ပရိဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ပရဝါဒိနာ အာဘတေ သုတ္တေ ပဉ္စ ဓမ္မာ အပ္ပတ္တပရိဟာနာယ စေဝ လောကိယသမာပတ္တိပရိဟာနာယ စ သံဝတ္တန္တိ။ သော ပန ပတ္တဿ အရဟတ္တဖလဿ ပရိဟာနာယ သလ္လက္ခေတိ။ တေနေဝ အတ္ထိ အရဟတော ကမ္မာရာမတာတိ အာဟ။ ဣတရောပိ အသမယဝိမုတ္တံ သန္ဓာယ ပဋိက္ခိပိတွာ ဣတရံ သန္ဓာယ ပဋိဇာနာတိ။ ကာမရာဂဝသေန ဝါ ပဝတ္တမာနံ တံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဣတရထာ ပဝတ္တမာနံ ပဋိဇာနာတိ။ ရာဂါဒီနံ ပန အတ္ထိတံ ပုဋ္ဌော ပဋိဇာနိတုံ န သက္ကောတိ။

၂၆၈။ ကိံ ပရိယုဋ္ဌိတောတိ ကေန ပရိယုဋ္ဌိတော အနုဗဒ္ဓါ အဇ္ဈောတ္ထတော ဝါ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ အနုသယပုစ္ဆာယပိ တိက္ခိန္ဒြိယမုဒိန္ဒြိယဝသေနေဝ ပဋိက္ခေပပဋိဇာနနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ကလျာဏာနုသယောတိ ဝစနမတ္တသာမညေန ဝါ ပဋိဇာနာတိ။ ရာဂေါ ဥပစယံ ဂစ္ဆတီတိ ဘာဝနာယ ပဟီနံ သန္ဓာယာဟ။ ပရတော ဒေါသမောဟေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိအာဒီနံ ပန ဒဿနေန ပဟီနတ္တာ ဥပစယံ န ဣစ္ဆတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

သုတ္တသာဓနာ။

ပရိဟာနိကထာ နိဋ္ဌိတာ။