📜

ပုဂ္ဂလပညတ္တိပကရဏ-မူလဋီကာ

၁။ မာတိကာဝဏ္ဏနာ

၁။ ဓမ္မသင်္ဂဟေ တိကဒုကဝသေန သင်္ဂဟိတာနံ ဓမ္မာနံ ဝိဘင်္ဂေ ခန္ဓာဒိဝိဘာဂံ ဒဿေတွာ တထာသင်္ဂဟိတဝိဘတ္တာနံ ဓာတုကထာယ သင်္ဂဟာသင်္ဂဟာဒိပ္ပဘေဒံ ဝတွာ ယာယ ပညတ္တိယာ တေသံ သဘာဝတော ဥပါဒါယ စ ပညာပနံ ဟောတိ၊ တံ ပဘေဒတော ဒဿေတုံ ‘‘ဆ ပညတ္တိယော’’တိအာဒိနာ ပုဂ္ဂလပညတ္တိ အာရဒ္ဓါ။ တတ္ထ ယေ ဓမ္မေ ပုဗ္ဗာပရိယဘာဝေန ပဝတ္တမာနေ အသဘာဝသမူဟဝသေန ဥပါဒါယ ‘‘ပုဂ္ဂလော၊ ဣတ္ထီ၊ ပုရိသော၊ ဒေဝေါ၊ မနုဿော’’တိအာဒိကာ ပုဂ္ဂလပညတ္တိ ဟောတိ၊ တေသံ အညေသဉ္စ ဗာဟိရရူပနိဗ္ဗာနာနံ သသဘာဝသမူဟသသဘာဝဘေဒဝသေန ပညာပနာ သဘာဝပညတ္တီတိ ခန္ဓပညတ္တိအာဒိကာ ပဉ္စဝိဓာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တာယ ဓမ္မသင်္ဂဟာဒီသု ဝိဘတ္တာ သဘာဝပညတ္တိ သဗ္ဗာပိ သင်္ဂဟိတာ ဟောတိ။ ပုဂ္ဂလပညတ္တိ ပန အသဘာဝပညတ္တိ။ တာယ စ သမယဝိမုတ္တာဒိပ္ပဘေဒါယ သတ္တသန္တာနဂတေ ပရိညေယျာဒိသဘာဝဓမ္မေ ဥပါဒါယ ပဝတ္တိတော ပဓာနာယ ‘‘ဝိဟာရော မဉ္စော’’တိအာဒိကာ စ သဗ္ဗာ အသဘာဝပညတ္တိ သင်္ဂဟိတာ ဟောတိ။

ဧတ္တာဝတာ စ ပညတ္တိ နာမ ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ စ။ တာ ဧဝ ဟိ ဝေါမိဿာ ဣတရာ စတဿောတိ။ တသ္မာ တာသံ ဒဿနေန ဣမသ္မိံ ပကရဏေ သဗ္ဗာ ပညတ္တိယော ဒဿိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ခန္ဓာဒိပညတ္တီသု ပန ဆသု အညတ္ထ အဒဿိတပ္ပဘေဒံ ဣဓေဝ စ ဒဿိတပ္ပဘေဒံ ပုဂ္ဂလပညတ္တိံ ဥပါဒါယ ဣမဿ ပကရဏဿ ပုဂ္ဂလပညတ္တီတိ နာမံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယေ ဓမ္မေ ဣဓ ပညပေတုကာမောတိ ပညတ္တိယာ ဝတ္ထုဘာဝေန ဒဿေတုကာမောတိ အဓိပ္ပာယော။ န ဟိ ဧတသ္မိံ ပကရဏေ ပညာပနံ ကရောတိ၊ ဝတ္ထူဟိ ပန ပညတ္တိယော ဒဿေတီတိ။

ခန္ဓာတိပညာပနာတိ ဣဒံ ခန္ဓာတိ ရူပံ ပထဝီတိအာဒိကာ သဗ္ဗာပိ သာမညပ္ပဘေဒပညာပနာ နာမ ဟောတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပညာပနာတိ ဧတဿ ပန ဒဿနာ ဌပနာတိ ဧတေ ဒွေ အတ္ထာ၊ တေသံ ပကာသနာ နိက္ခိပနာတိ။ တတ္ထ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော…ပေ… အညာတာဝိန္ဒြိယံ သမယဝိမုတ္တော’’တိအာဒိနာ ဣဒမေဝံနာမကံ ဣဒမေဝံနာမကန္တိ တံတံကောဋ္ဌာသိကကရဏံ ဗောဓနမေဝ နိက္ခိပနာ၊ န ပညပေတဗ္ဗာနံ မဉ္စာဒီနံ ဝိယ ဌာနသမ္ဗန္ဓကရဏံ။ ယော ပနာယံ ‘‘နာမပညတ္တိ ဟိ ဒဿေတိ စ ဌပေတိ စာ’’တိ ကတ္တုနိဒ္ဒေသော ကတော၊ သော ဘာဝဘူတာယ ကရဏဘူတာယ ဝါ နာမပညတ္တိယာ တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ ဒိဋ္ဌတာယ ဌပိတတာယ စ တံနိမိတ္တတံ သန္ဓာယ ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တီတိအာဒိနာ ဝစနေန ပါဠိယံ အနာဂတတံ သန္ဓာယ ‘‘ပါဠိမုတ္တကေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ကုသလာကုသလဿေဝါတိ ကုသလာကုသလဿ ဝိယ။ ဝိဇ္ဇမာနဿာတိ ဧတဿ အတ္ထော သတောတိ၊ တဿ အတ္ထော သမ္ဘူတဿာတိ။ ဝိဇ္ဇမာနဿ သတောတိ ဝါ ဝိဇ္ဇမာနဘူတဿာတိ အတ္ထော။ တမေဝတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သမ္ဘူတဿာ’’တိ။ တေန အဝိဇ္ဇမာနဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ တထာ အဝိဇ္ဇမာနဿာတိ ယထာ ကုသလာဒီနိ အကုသလာဒိသဘာဝတော၊ ဖဿာဒယော စ ဝေဒနာဒိသဘာဝတော ဝိနိဝတ္တသဘာဝါနိ ဝိဇ္ဇန္တိ၊ တထာ အဝိဇ္ဇမာနဿ ယေ ဓမ္မေ ဥပါဒါယ ‘‘ဣတ္ထီ၊ ပုရိသော’’တိ ဥပလဒ္ဓိ ဟောတိ၊ တေ အပနေတွာ တေဟိ ဝိနိဝတ္တဿ ဣတ္ထိအာဒိသဘာဝဿ အဘာဝတော အသမ္ဘူတဿာတိ အတ္ထော။ ယံ ပနေတဿ ‘‘တေနာကာရေန အဝိဇ္ဇမာနဿ အညေနာကာရေန ဝိဇ္ဇမာနဿာ’’တိ အတ္ထံ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပညတ္တိဒုကေ ဝုတ္တမေဝ။ အဝိဇ္ဇမာနေပိ သဘာဝေ လောကနိရုတ္တိံ အနုဂန္တွာ အနဘိနိဝေသေန စိတ္တေန ‘‘ဣတ္ထီ၊ ပုရိသော’’တိ ဂဟဏသဗ္ဘာဝါ ‘‘လောကနိရုတ္တိမတ္တသိဒ္ဓဿာ’’တိ အာဟ။ သာဘိနိဝေသေန ပန စိတ္တေန ဂယှမာနံ ပဉ္စမသစ္စာဒိကံ န သဘာဝတော၊ နာပိ သင်္ကေတေန သိဒ္ဓန္တိ ‘‘သဗ္ဗာကာရေနပိအနုပလဗ္ဘနေယျ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တာသု ဣမသ္မိံ…ပေ… လဗ္ဘန္တီတိ ဣမသ္မိံ ပကရဏေ သရူပတော တိဿန္နံ အာဂတတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ယထာဝုတ္တဿ ပန အဋ္ဌကထာနယဿ အဝိရောဓေန အာစရိယဝါဒါ ယောဇေတဗ္ဗာ၊ တသ္မာ ပညပေတဗ္ဗဋ္ဌေန စေသာ ပညတ္တီတိ ဧတဿ သဘာဝတော အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ပညပေတဗ္ဗမတ္တဋ္ဌေန ပညတ္တီတိ အတ္ထော။ ပညပေတဗ္ဗမ္ပိ ဟိ သသဘာဝံ တဇ္ဇပရမတ္ထနာမလာဘတော န ပရတော လဘိတဗ္ဗံ ပညတ္တိနာမံ လဘတိ၊ နိသဘာဝံ ပန သဘာဝါဘာဝတော န အတ္တနော သဘာဝေန နာမံ လဘတီတိ။ သတ္တောတိအာဒိကေန နာမေန ပညပိတဗ္ဗမတ္တဋ္ဌေန ပညတ္တီတိ နာမံ လဘတိ၊ နိသဘာဝါ စ သတ္တာဒယော။ န ဟိ သသဘာဝဿ ရူပါဒီဟိ ဧကတ္တေန အညတ္တေန ဝါ အနုပလဗ္ဘသဘာဝတာ အတ္ထီတိ။

ကိရီဋံ မကုဋံ၊ တံ အဿ အတ္ထီတိ ကိရီဋီ။ ဧတသ္မိဉ္စ အာစရိယဝါဒေ အနူနေန လက္ခဏေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗသမောရောဓော ကာတဗ္ဗော။ ဒုတိယံ တတိယန္တိ ဧဝံပကာရာ ဟိ ဥပနိဓာပညတ္တိ ဥပနိက္ခိတ္တကပညတ္တိ စ သင်္ခါတဗ္ဗပ္ပဓာနတ္တာ ဆပိ ပညတ္တိယော ဘဇတီတိ ယုတ္တံ ဝတ္တုံ၊ ဣတရာ စ ယထာယောဂံ တံ တံ ပညတ္တိန္တိ။ ဒုတိယံ တတိယံ ဒွေ တီဏီတိအာဒိ ပန သင်္ခါ နာမ ကာစိ နတ္ထီတိ တာသံ ဥပါဒါသန္တတိပညတ္တီနံ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိဘာဝံ၊ ဣတရာသဉ္စ ဥပနိဓာပညတ္တီနံ ယထာနိဒဿိတာနံ အဝိဇ္ဇမာနေနအဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိဘာဝံ မညမာနော အာဟ ‘‘သေသာ အဝိဇ္ဇမာနပက္ခဉ္စေဝ အဝိဇ္ဇမာနေနအဝိဇ္ဇမာနပက္ခဉ္စ ဘဇန္တီ’’တိ။ ဒုတိယံ တတိယံ ဒွေ တီဏီတိအာဒီနံ ဥပနိဓာဥပနိက္ခိတ္တကပညတ္တီနံ အဝိဇ္ဇမာနေနအဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိဘာဝမေဝ မညတိ။ ယဉှိ ပဌမာဒိကံ အပေက္ခိတွာ ယဿ စေကာဒိကဿ ဥပနိက္ခိပိတွာ ပညာပီယတိ၊ တဉ္စ သင်္ခါနံ ကိဉ္စိ နတ္ထီတိ။ တထာ သန္တတိပညတ္တိယာ စ။ န ဟိ အသီတိ အာသီတိကော စ ဝိဇ္ဇမာနောတိ။

ဧကစ္စာ ဘူမိပညတ္တီတိ ကာမာဝစရာဒိပညတ္တိံ သန္ဓာယာဟ။ ကာမာဝစရာဒီ ဟိ သဘာဝဓမ္မာတိ အဓိပ္ပာယော။ ကာမောတိ ပန ဩကာသေ ဂဟိတေ အဝိဇ္ဇမာနေနဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ ဧသာ ဘဝိတုံ အရဟတိ၊ ကမ္မနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓေသု ဂဟိတေသု ဝိဇ္ဇမာနေနဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ ယထာ ပန ဝစနသင်္ခါတာယ ဝစနသမုဋ္ဌာပကစေတနာသင်္ခါတာယ ဝါ ကိရိယာယ ဘာဏကောတိ ပုဂ္ဂလဿ ပညတ္တိ ဝိဇ္ဇမာနေနအဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိပက္ခံ ဘဇတိ၊ ဧဝံ ကိသော ထူလောတိ ရူပါယတနသင်္ခါတေန သဏ္ဌာနေန ပုဂ္ဂလာဒီနံ ပညာပနာ ဝိဇ္ဇမာနေနအဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ ဘဝိတုံ အရဟတိ။ သဏ္ဌာနန္တိ ဝါ ရူပါယတနေ အဂ္ဂဟိတေ အဝိဇ္ဇမာနေနအဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ ရူပံ ဖဿောတိအာဒိကာ ပန ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ ရုပ္ပနာဒိကိစ္စဝသေန ကိစ္စပညတ္တိယံ၊ ပစ္စတ္တဓမ္မနာမဝသေန ပစ္စတ္တပညတ္တိယံ ဝါ အဝရောဓေတဗ္ဗာ။ ဝိဇ္ဇမာနာဝိဇ္ဇမာနပညတ္တီသု စ ဝုတ္တာသု တာသံ ဝေါမိဿတာဝသေန ပဝတ္တာ ဣတရာပိ ဝုတ္တာယေဝ ဟောန္တီတိ အယမ္ပိ အာစရိယဝါဒေါ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၂။ ‘‘ယာဝတာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိအာဒိကဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ယတ္တကေန ပညာပနေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယာဝတာ ပဉ္စက္ခန္ဓာတိ ယာဝတာ ရူပက္ခန္ဓော…ပေ… ဝိညာဏက္ခန္ဓောတိ ခန္ဓာနံ ခန္ဓပညတ္တိ၊ ဧတ္တာဝတာ ခန္ဓာနံ ခန္ဓပညတ္တိ၊ ဧဝံ ပါဠိယောဇနံ ကတွာ သင်္ခေပပ္ပဘေဒဝသေန အယံ အတ္ထော ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ယာဝတာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိ၊ ‘‘ခန္ဓာနံ ခန္ဓပညတ္တီ’’တိ ဟိ ဣမဿ အတ္ထော ‘‘ယတ္တကေန ပညာပနေန သင်္ခေပတော ပဉ္စက္ခန္ဓာတိ ဝါ’’တိ ဧတေန ဒဿိတော၊ ‘‘ယာဝတာ ရူပက္ခန္ဓော’’တိအာဒိကဿ ပန ‘‘ပဘေဒတော ရူပက္ခန္ဓော’’တိအာဒိကေနာတိ။ တတ္ထ ရူပက္ခန္ဓော…ပေ… ဝိညာဏက္ခန္ဓောတိ ပဘေဒနိဒဿနမတ္တမေတံ။ တေန အဝုတ္တောပိ သဗ္ဗော သင်္ဂဟိတော ဟောတီတိ ‘‘တတြာပိ ရူပက္ခန္ဓော ကာမာဝစရော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယံ ဝါ ဧတ္ထ ပါဠိယာ အတ္ထယောဇနာ – ‘‘ယာဝတာ’’တိ ဣဒံ သဗ္ဗေဟိ ပဒေဟိ ယောဇေတွာ ယတ္တကာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ တတ္တကာ ခန္ဓာနံ ခန္ဓပညတ္တိ။ ယတ္တကော ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ တပ္ပဘေဒါနဉ္စ ရူပက္ခန္ဓာဒီနံ ပဘေဒေါ၊ တတ္တကော ခန္ဓာနံ ခန္ဓပညတ္တိယာ ပဘေဒေါတိ ပကရဏန္တရေ ဝုတ္တေန ဝတ္ထုဘေဒေန ခန္ဓပညတ္တိယာ ပဘေဒံ ဒဿေတိ။ ဧသ နယော ‘‘ယာဝတာ အာယတနာန’’န္တိအာဒီသုပိ။

၇။ ဧကဒေသေနေဝါတိ ဥဒ္ဒေသမတ္တေနေဝါတိ အတ္ထော။

မာတိကာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ နိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁။ ဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁။ ဈာနင်္ဂါနေဝ ဝိမောက္ခောတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘ဝိမောက္ခသဟဇာတေန နာမကာယေနာ’’တိ။ ယေန ဟိ သဒ္ဓိန္တိအာဒိနာ ပဌမံ သမင်္ဂိဘာဝတ္ထံ ဝိဝရတိ။ ဖဿေနပိ ဖုဋ္ဌာယေဝ နာမာတိ ဧတေန ‘‘အပိစေသာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ ဒုတိယံ သမ္ဖဿေန ဖုသနတ္ထံ၊ ဣတရေဟိ ဣတရေ ကာရဏတ္ထေ။ သမင်္ဂိဘာဝဖုသနကာရဏဘာဝါ ဟိ ဖုသနာတိ ဝုတ္တာတိ။ ပုနပိ ပဌမတ္ထမေဝ ဒုဗ္ဗိညေယျတ္တာ ဝိဝရန္တော ‘‘တတြာဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဌပေတွာ တာနိ အင်္ဂါနိ သေသာ အတိရေကပဏ္ဏာသဓမ္မာတိ ဧတ္ထ ဝေဒနာသောမနဿိန္ဒြိယာနိ သင်္ဂဟိတာနီတိ အာဟ ‘‘စတ္တာရော ခန္ဓာ ဟောန္တီ’’တိ။ ဧဝံ သတိ ဝေဒနာသောမနဿိန္ဒြိယေဟိ သုခဿ ဖုသိတဗ္ဗတ္တာ တိဏ္ဏဉ္စ တေသံ အနညတ္တာ တေနေဝ တဿ ဖုသနာ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ၊ ဝေဒယိတာဓိပတိယဋ္ဌေဟိ ဥပနိဇ္ဈာယနဘာဝပဋိလာဘဿ ဝုတ္တတ္တာ။ အထ ဝါ ဌပေတွာ တာနိ အင်္ဂါနီတိ အင်္ဂါနံ ဗဟုတ္တာ ဗဟုဝစနံ။ တေသု ပန ပစ္စေကမ္ပိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ ‘‘ဝိတက္ကံ ဌပေတွာ’’တိအာဒိနာ။ တတ္ထ ‘‘သုခံ ဌပေတွာ’’တိ ဣမိဿာ ယောဇနာယ သေသာ တယော ခန္ဓာ ဟောန္တိ၊ ဣတရာသု စတ္တာရောတိ။ သဗ္ဗယောဇနာသု စ တယော အန္တော ကတွာ ‘‘စတ္တာရော ခန္ဓာ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၂။ ယော အသမယဝိမောက္ခေန ဧကစ္စေဟိ အာသဝေဟိ ဝိမုတ္တော အသမယဝိမောက္ခူပနိဿယလာဘေန စ သာတိသယေန သမယဝိမောက္ခေန၊ သော ဧဝ သမယဝိမုတ္တော။ သော ဟိ တေန ဝိမုတ္တော ဈာနလာဘီ သေက္ခော ရူပါရူပဘဝတော အပုနရာဝဋ္ဋကော ကာမရာဂါဒီဟိ တထာဝိမုတ္တောဝ ဟောတီတိ သမယဝိမုတ္တပညတ္တိံ လဒ္ဓုံ အရဟတိ။ ပုထုဇ္ဇနော ပန ဈာနလာဘီ ပုနရာဝဋ္ဋကဓမ္မော ပုန ကာမရာဂါဒိသမုဒါစာရဘာဝတော ဝိမုတ္တော နာမ န ဟောတီတိ သမယဝိမုတ္တပညတ္တိံ နာရဟတိ၊ တေန သော ‘‘သမယဝိမုတ္တော’’တိ န ဝုတ္တော။ အရဟတော ပန အပရိက္ခီဏာ အာသဝါ နတ္ထိ၊ ယတော ဝိမုစ္စေယျ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရမတ္တာ ဟိ တဿ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခာတိ။ တသ္မာ တဿ န အဋ္ဌ ဝိမောက္ခာ သမယဝိမုတ္တပညတ္တိဘာဝဿ အသမယဝိမုတ္တပညတ္တိဘာဝဿ ဝါ ကာရဏံ။ တဒကာရဏဘာဝမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘န ဟေဝ ခေါ…ပေ… ဝိဟရတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န သုက္ခဝိပဿကဿေဝ အသမယဝိမုတ္တဘာဝံ ဒဿေတုန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗောပိ ဟိ အရဟာ အသမယဝိမုတ္တောတိ။ ဗာဟိရာနန္တိ လောကုတ္တရတော ဗဟိဘူတာနံ၊ လောကိယာနန္တိ အတ္ထော။

၃။ အရူပက္ခန္ဓနိဗ္ဗာနမတ္တဝါစကော အရူပသဒ္ဒေါ န ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ရူပတော အည’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စိတ္တမဉ္ဇူသန္တိ သမာဓိံ။ အဘိညာဒီနဉှိ ဓမ္မာနံ ပါဒကဘာဝေန သမာဓိ မဉ္ဇူသာသဒိသော ဟောတိ။ အဒ္ဓါနံ ဖရိတုန္တိ ဒီဃကာလံ ဗျာပေတုံ၊ ပဝတ္တေတုန္တိ အတ္ထော။ ‘‘သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ စိန္တေတွာ တတ္ထ အာဒရဿ အကတတ္တာ ဝတ္တဘေဒေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဝတ္တဘေဒမတ္တေန နဋ္ဌာ ပန သမာပတ္တိ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီဟိ နဋ္ဌာ ဝိယ န ကိဉ္စေန ပစ္စာဟရိတဗ္ဗာ ဟောတိ မန္ဒပါရိပန္ထကတ္တာ၊ တသ္မာ ဝတ္တသမိတကရဏမတ္တေနေဝ ပစ္စာဟရိတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အပ္ပေန္တောဝ နိသီဒီ’’တိ အာဟ။

၄။ အတ္တနော အနုရူပေန ပမာဒေန ဝီတိနာမေန္တာနမ္ပိ သမာပတ္တိ န ကုပ္ပတီတိ ပရိဟီနော နာမ န ဟောတိ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ ဗျာသင်္ဂေ ပဋိသံဟဋမတ္တေ သမာပဇ္ဇိတုံ သမတ္ထတာယာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ကိဿ ပန၊ ဘန္တေ၊ ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနော လာဘသက္ကာရသိလောကော အန္တရာယာယာတိ? ယာ ဟိဿ သာ၊ အာနန္ဒ၊ အကုပ္ပာ စေတောဝိမုတ္တိ၊ နာဟံ တဿာ လာဘသက္ကာရသိလောကံ အန္တရာယာယ ဝဒါမိ။ ယေ စ ခွဿ၊ အာနန္ဒ၊ အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော ပဟိတတ္တဿ ဝိဟရတော ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာ အဓိဂတာ၊ တေသာဟမဿ လာဘသက္ကာရသိလောကံ အန္တရာယာယ ဝဒါမီ’’တိ သုတ္တေ (သံ။ နိ။ ၂။၁၇၉) ပန သမယေန သမယံ အာပဇ္ဇနေန ပရိဟရိတဗ္ဗာနံ သမာပတ္တိသုခဝိဟာရာနံ တသ္မိံ တသ္မိံ ဗျာသင်္ဂကာလေ အနိပ္ဖတ္တိတော လာဘသက္ကာရသိလောကော အန္တရာယောတိ ဝုတ္တောတိ အဓိပ္ပာယေနဿ တေန အဝိရောဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၅။ ဓမ္မာနံ…ပေ… ပီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဓမ္မေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဣဓ ဟိ တာဟိ သမာပတ္တီဟိ ပရိဟာယေယျာတိ ဓမ္မေဟိ ပုဂ္ဂလဿ ပရိဟာနမ္ပိ အပရိဟာနမ္ပိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စ ပုဂ္ဂလဿ ပမာဒမာဂမ္မ တာ သမာပတ္တိယော ကုပ္ပေယျုန္တိ ဓမ္မာနံ ကုပ္ပနံ အကုပ္ပနဉ္စ ဝုတ္တံ၊ ပုဂ္ဂလဿ ပန ပရိဟာနဓမ္မာနမေဝ ဝိနာသောတိ ဝစနနာနတ္တမတ္တေန ဝစနတ္ထနာနတ္တမတ္တေန ဝါ ပရိယာယန္တရတာ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

၇-၈။ စေတနာ သမာပတ္တိစေတနာ တဒါယူဟနာ စ။ အနုရက္ခဏာ သမာပတ္တိဥပကာရာနုပကာရပရိဂ္ဂါဟိကာ ပညာသဟိတာ သတိ။ တာဟိ စေတိယမာနအနုရက္ခိယမာနသမာပတ္တီနံ ဘဗ္ဗာ စေတနာဘဗ္ဗာ အနုရက္ခဏာဘဗ္ဗာ။

၁၀။ ပုထုဇ္ဇနဂေါတ္တန္တိ ပုထုဇ္ဇနသိက္ခံ၊ ပုထုဇ္ဇနဂတာ တိဿော သိက္ခာ အတိက္ကန္တာတိ အတ္ထော။ တာ ဟိ သံယောဇနတ္တယာနုပစ္ဆေဒေန ‘‘ပုထုဇ္ဇနသိက္ခာ’’တိ ဝုစ္စန္တီတိ။

၁၁။ အရဟတ္တမဂ္ဂဋ္ဌော စ ဝဋ္ဋဘယတော ပညုဗ္ဗေဂေန ဥဗ္ဗိဇ္ဇန္တော ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနေဟိ ဥပရတောတိ ဘယူပရတော နာမာတိ အာဟ ‘‘သတ္တ သေက္ခာ ဘယူပရတာ’’တိ။

၁၂။ ဘဝင်္ဂပညာဝိရဟိတာ ‘‘ဝိပါကာဝရဏေန သမန္နာဂတာ’’တိ ဣမိနာ ဂဟိတာတိ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိကာ ကေစိ ‘‘ဒုပ္ပညာ’’တိ ဣမိနာ ဂယှန္တီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အပ္ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂဖလူပနိဿယာ’’တိ။ ပညာယ ဟိ ဝိနာ န တဒုပနိဿယော အတ္ထီတိ။

၁၄။ ယတ္ထ နိယတာနိယတဝေါမိဿာ ပဝတ္တိ အတ္ထိ၊ တတ္ထေဝ နိယတဓမ္မာ ဟောန္တီတိ ဥတ္တရကုရူသု တဒဘာဝါ နိယတော နာမ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယာ ပန ဥတ္တရကုရုကာန’’န္တိအာဒိမာဟ။

၁၆။ တေရသသု သီသေသု ပလိဗောဓသီသာဒီနိ ပဝတ္တသီသဉ္စ ပရိယာဒိယိတဗ္ဗာနိ၊ အဓိမောက္ခသီသာဒီနိ ပရိယာဒကာနိ၊ ပရိယာဒကဖလံ ဂေါစရသီသံ။ တဉှိ ဝိသယဇ္ဈတ္တဖလဝိမောက္ခောတိ။ ပရိယာဒကဿ မဂ္ဂဿ ဖလဿ စ အာရမ္မဏံ သင်္ခါရသီသံ သင်္ခါရဝိဝေကဘူတော နိရောဓောတိ ပရိယာဒိယိတဗ္ဗာနံ ပရိယာဒကဖလာရမ္မဏာနံ သဟ ဝိယ သံသိဒ္ဓိဒဿနေန သမသီသိဘာဝံ ဒဿေတုံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ (ပဋိ။ မ။ ၁။၈၇) တေရသ သီသာနိ ဝုတ္တာနိ။ ဣဓ ပန ‘‘အပုဗ္ဗံ အစရိမံ အာသဝပရိယာဒါနဉ္စ ဟောတိ ဇီဝိတပရိယာဒါနဉ္စာ’’တိ ဝစနတော တေသု ကိလေသပဝတ္တသီသာနမေဝ ဝသေန ယောဇနံ ကရောန္တော ‘‘တတ္ထ ကိလေသသီသ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဝတ္တသီသမ္ပိ ဝဋ္ဋတော ဝုဋ္ဌဟန္တော မဂ္ဂေါ စုတိတော ဥဒ္ဓံ အပ္ပဝတ္တိကရဏဝသေန ယဒိပိ ပရိယာဒိယတိ ၊ ယာဝ ပန စုတိ၊ တာဝ ပဝတ္တိသဗ္ဘာဝတော ‘‘ပဝတ္တသီသံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံစုတိစိတ္တံ ပရိယာဒိယတီ’’တိ အာဟ။ ကိလေသပရိယာဒါနေန ပန အတ္တနော အနန္တရံ ဝိယ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗာ ပစ္စဝေက္ခဏဝါရာ စ ကိလေသပရိယာဒါနဿေဝ ဝါရာတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟန္တိ။ ‘‘ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၇၈၊ သံ။ နိ။ ၃။၁၂၊ ၁၄) ဝစနတော ဟိ ပစ္စဝေက္ခဏပရိသမာပနေန ကိလေသပရိယာဒါနံ သမာပိတံ နာမ ဟောတိ။ တံ ပန ပရိသမာပနံ ယဒိ စုတိစိတ္တေန ဟောတိ၊ တေနေဝ ဇီဝိတပရိသမာပနဉ္စ ဟောတီတိ ဣမာယ ဝါရစုတိသမတာယ ကိလေသပရိယာဒါနဇီဝိတပရိယာဒါနာနံ အပုဗ္ဗာစရိမတာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝါရသမတာယာ’’တိ။ ဘဝင်္ဂံ ဩတရိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ ဧတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာနစိတ္တမေဝ ဘဝင်္ဂေါတရဏဘာဝေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၇။ မဟာပယောဂေါတိ မဟာကိရိယော ဝိပတ္တိကရဏမဟာမေဃုဋ္ဌာနာကာရဝိနာသော။ တိဋ္ဌေယျာတိ ဝိနာသော နပ္ပဝတ္တေယျာတိ အတ္ထော။

၁၈။ အရဏီယတ္တာတိ ပယိရုပါသိတဗ္ဗတ္တာ။

၂၀။ ယာယ ကတကိစ္စတာ ဟောတိ၊ တာယ အဂ္ဂဝိဇ္ဇာယ အဓိဂတာယ တေဝိဇ္ဇတာဘာဝေါ နိပ္ပရိယာယတာ၊ သာ စ အာဂမနဝသေန သိဒ္ဓါ သာတိသယာ တေဝိဇ္ဇတာတိ အာဟ ‘‘အာဂမနီယမေဝ ဓုရ’’န္တိ။

၂၂။ တတ္ထ စာတိ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ၊ သဗ္ဗညုတညာဏပ္ပတ္တိယာ အာဓာရဘာဝေ ဝါ။ တတ္ထေဝ ဟိ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော နာမ ဟောတီတိ။

၂၃။ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသူတိ စ အနနုဿုတေသု သစ္စေသူတိ အတ္ထော။

၂၄။ ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒိကေ (မ။ နိ။ ၂။၂၄၈၊ ၃။၃၁၂၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၂၀၉၊ ဓ။ သ။ ၂၄၈) နိရောဓသမာပတ္တိအန္တေ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ဝတွာ ‘‘ယတော ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ဣမေ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ၊ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ ယဒိပိ မဟာနိဒါနသုတ္တေ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တသေဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဣဓ ကီဋာဂိရိသုတ္တဝသေန သဗ္ဗဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တသင်္ဂဟတ္ထံ ‘‘အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော သဟဇာတနာမကာယေန ပဋိလဘိတွာ ဝိဟရတီ’’တိ အာဟ။ ကီဋာဂိရိသုတ္တေ ဟိ ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ယေ တေ သန္တာ ဝိမောက္ခာ အတိက္ကမ္မ ရူပေ အာရုပ္ပာ၊ တေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ၊ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၈၂) အရူပသမာပတ္တိဝသေန စတ္တာရော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာ ဝုတ္တာ၊ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တသေဋ္ဌော စ ဝုတ္တလက္ခဏောပပတ္တိတောတိ။ ကာယသက္ခိမှိပိ ဧသေဝ နယော။

ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီတိ န အာသဝါ ပညာယ ပဿန္တိ၊ ဒဿနကာရဏာ ပန ပရိက္ခီဏာ ဒိသွာ ပရိက္ခီဏာတိ ဝုတ္တာ။ ဒဿနာယတ္တပရိက္ခယတ္တာ ဧဝ ဟိ ဒဿနံ ပုရိမကိရိယာ ဟောတီတိ။ နာမနိဿိတကော ဧသောတိ ဧသော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ရူပတော မုစ္စိတွာ နာမံ နိဿာယ ဌိတော ပုန တတော မုစ္စနတော ‘‘နာမနိဿိတကော’’တိ ဝတွာ တဿ စ သာဓကံ သုတ္တံ ဝတွာ ‘‘ကာယဒွယတော သုဝိမုတ္တတ္တာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ အာဟာတိ အတ္ထော။ သုတ္တေ ဟိ အာကိဉ္စညာယတနလာဘိနော ဥပသီဝဗြာဟ္မဏဿ ဘဂဝတာ နာမကာယာ ဝိမုတ္တောတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိ မုနိ အက္ခာတောတိ။

ပဌမတ္ထေရဝါဒေ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ ဝိမုတ္တော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော၊ ဒုတိယတ္ထေရဝါဒေ ဥဘတော ဘာဂတော ဝိမုတ္တောတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိ၊ တတိယတ္ထေရဝါဒေ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ ဒွေ ဝါရေ ဝိမုတ္တောတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ တတ္ထ ဝိမုတ္တောတိ ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တော၊ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒနေဟိ ဝါ ကာယဒွယတော ဝိမုတ္တောတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အရူပါဝစရံ ပန နာမကာယတော စ ဝိမုတ္တန္တိ နီဝရဏသင်္ခါတနာမကာယတော ဝိမုတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တဉှိ နီဝရဏဒူရီဘာဝေန နာမကာယတော ရူပတဏှာဝိက္ခမ္ဘနေန ရူပကာယတော စ ဝိမုတ္တတ္တာ ဧကဒေသေန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တံ နာမ ဟောတီတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဿ ပါဒကဘူတံ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တနာမလာဘဿ ကာရဏံ ဘဝိတုံ ယုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။

၂၅။ ဧတေသု ဟိ ဧကောပိ အဋ္ဌဝိမောက္ခလာဘီ န ဟောတီတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တဘာဝဿ ကာရဏဘူတံ ရူပကာယတော ဝိမုတ္တံ ဧကမ္ပိ ဝိမောက္ခံ အနဓိဂတောတိ အဓိပ္ပာယော။ အရူပါဝစရေသု ဟိ ဧကမ္ပိ အဓိဂတော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တဘာဝကာရဏပဋိလာဘတော အဋ္ဌဝိမောက္ခေကဒေသေန တေန တံနာမဒါနေ သမတ္ထေန ‘‘အဋ္ဌဝိမောက္ခလာဘီ’’တွေဝ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟ ‘‘အရူပါဝစရဇ္ဈာနေသု ပနာ’’တိအာဒိ။

၂၆။ ဖုဋ္ဌန္တံ သစ္ဆိကရောတီတိ ဖုဋ္ဌာနံ အန္တော ဖုဋ္ဌန္တော၊ ဖုဋ္ဌာနံ အရူပါဝစရဇ္ဈာနာနံ အနန္တရော ကာလောတိ အဓိပ္ပာယော။ အစ္စန္တသံယောဂေ စေတ္ထ ဥပယောဂဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဖုဋ္ဌာနန္တရကာလမေဝ သစ္ဆိကရောတိ သစ္ဆိကာတဗ္ဗောပါယေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဧကမန္တံ နိသီဒီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၅) ဝိယ ဘာဝနပုံသကံ ဝါ ဧတံ။ ယော ဟိ အရူပဇ္ဈာနေန ရူပကာယတော နာမကာယေကဒေသတော စ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမောက္ခေန ဝိမုတ္တော၊ တေန နိရောဓသင်္ခါတော ဝိမောက္ခော အာလောစိတော ပကာသိတော ဝိယ ဟောတိ၊ န ပန ကာယေန သစ္ဆိကတော။ နိရောဓံ ပန အာရမ္မဏံ ကတွာ ဧကစ္စေသု အာသဝေသု ခေပိတေသု တေန သော သစ္ဆိကတော ဟောတိ၊ တသ္မာ သော သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ နိရောဓံ ယထာအာလောစိတံ နာမကာယေန သစ္ဆိကရောတီတိ ကာယသက္ခီတိ ဝုစ္စတိ၊ န တု ဝိမုတ္တောတိ ဧကစ္စာနံ အာသဝါနံ အပရိက္ခီဏတ္တာ။

၂၇။ ဒိဋ္ဌတ္တာ ပတ္တောတိ ဧတေန စတုသစ္စဒဿနသင်္ခါတာယ ဒိဋ္ဌိယာ နိရောဓဿ ပတ္တတံ ဒီပေတိ။ ‘‘ဒိဋ္ဌန္တံ ပတ္တော’’တိ ဝါ ပါဌော၊ ဒဿနသင်္ခါတဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏဿ အနန္တရံ ပတ္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဌမဖလတော ပဋ္ဌာယ ဟိ ယာဝ အဂ္ဂမဂ္ဂါ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တောတိ။

၂၈။ ဣမံ ပန နယံ ‘‘နော’’တိ ပဋိက္ခိပိတွာတိ ဧတ္ထ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တသဒ္ဓါဝိမုတ္တဘာဝပ္ပတ္တာနံ ပညာနာနတ္တံ ဝုတ္တံ၊ န ပန ယေန ဝိသေသေန သော ဝိသေသော ပတ္တော၊ သော ဝုတ္တောတိ ဣမံ ဒေါသံ ဒိသွာ ပဋိက္ခေပေါ ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာဂမဋ္ဌကထာသူတိ စ ဝစနေန အာဂမနီယနာနတ္တသန္နိဋ္ဌာနမေဝ ထိရံ ကရောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဒ္ဒဟန္တော ဝိမုတ္တောတိ ဧတေန သဗ္ဗထာ အဝိမုတ္တဿပိ သဒ္ဓါမတ္တေန ဝိမုတ္တဘာဝံ ဒဿေတိ။ သဒ္ဓါဝိမုတ္တောတိ ဝါ သဒ္ဓါယ အဓိမုတ္တောတိ အတ္ထော။

၂၉။ ပညံ ဝါဟေတီတိ ပညံ သာတိသယံ ပဝတ္တေတီတိ အတ္ထော။ ပညာ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဟတီတိ နိဗ္ဗာနာဘိမုခံ ဂမေတီတိ အတ္ထော။

၃၁။ ဧဝံမဂ္ဂက္ခဏေပီတိ အယံ အပိ-သဒ္ဒေါ ကသ္မာ ဝုတ္တော၊ နနု အရိယေန အဋ္ဌင်္ဂိကေန မဂ္ဂေန သမန္နာဂတော မဂ္ဂက္ခဏေ ဧဝ ဟောတီတိ တဒါ ဧဝ သောတာပန္နော နာမာတိ အာပန္နန္တိ? နာပန္နံ ။ မဂ္ဂေန ဟိ အတ္တနာ သဒိသဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ ဝါ သတ္တင်္ဂိကဿ ဝါ ဖလဿ သောတောတိ နာမံ ဒိန္နန္တိ တေနပိ သမန္နာဂတဿ သောတာပန္နဘာဝတော၊ သောတေန ဝါ မဂ္ဂေန ပဝတ္တေတုံ အပရိဟီနေန ဖလဋ္ဌောပိ သမန္နာဂတော ဧဝ နာမ၊ န စ တေန ပဌမမဂ္ဂက္ခဏေ ဝိယ သောတော သမာပဇ္ဇိယမာနော၊ တသ္မာ သမာပန္နသောတတ္တာ ပဌမဖလတော ပဋ္ဌာယ ‘‘သောတာပန္နော’’တိ ဝတ္တုံ ယုတ္တော။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ယေ ကေစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယိ အဝေစ္စပ္ပသန္နာ၊ သဗ္ဗေ တေ သောတာပန္နာ။ တေသံ သောတာပန္နာနံ ပဉ္စန္နံ ဣဓ နိဋ္ဌာ၊ ပဉ္စန္နံ ဣဓ ဝိဟာယ နိဋ္ဌာ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၆၄)။ တတ္ထ ဒုတိယဖလဋ္ဌာဒီနံ ဝိသုံ နာမံ အတ္ထီတိ ပဌမဖလဋ္ဌော ဧဝ ဣတရေဟိ ဝိသေသိယမာနော ‘‘သောတာပန္နော’’တိ ဝတ္တုံ ယုတ္တောတိ သော ဧဝ ဣဓာဓိပ္ပေတော။ ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေန ဗုဇ္ဈတီတိ ဧတေန ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂဿ စတုသစ္စပစ္စဝေက္ခဏာဒီနံ ဥပနိဿယဘာဝံ ဒဿေတိ။ သမ္ဗောဓိ ပရံ အယနံ နိဿယော ဧတဿာတိ ဟိ သမ္ဗောဓိပရာယဏောတိ။ ဒုတိယေနတ္ထေန သမ္ဗောဓိ ပရံ အယနံ ဂတိ ဧတဿာတိ သမ္ဗောဓိပရာယဏော။

၃၂။ ကေဝလေန ကုလသဒ္ဒေန မဟာကုလမေဝ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘မဟာဘောဂကုလေသုယေဝ နိဗ္ဗတ္တတီတိ အတ္ထော’’တိ။

၃၃။ ခန္ဓဗီဇံ နာမ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ။ ဣဟဋ္ဌကနိဇ္ဈာနိကဝသေနေဝ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကထိတာတိ သဇ္ဈာနကော အဇ္ဈတ္တသံယောဇနသမုစ္ဆေဒေ အကတေပိ အနာဂါမိသဘာဂေါ အနာဝတ္တိဓမ္မော ဣဓ ဂဏနူပဂေါ န ဟောတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဥပရိ စ သံသရဏကော ကာမဘဝဂတော ဟီနဇ္ဈာနကော ဣဓ ဂဏနူပဂေါတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၄။ ယံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ‘‘ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ တနုဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိအာဒိ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ အတ္ထော။

၃၆။ ဥပပန္နံ ဝါ သမနန္တရာတိ ဥပပန္နံ ဝါ ဧတေန ပုဂ္ဂလေန ဟောတိ၊ အထ သမနန္တရာ အရိယမဂ္ဂံ သဉ္ဇနေတိ။ အပ္ပတ္တံ ဝါ ဝေမဇ္ဈံ အာယုပ္ပမာဏန္တိ အာယုပ္ပမာဏံ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝေမဇ္ဈံ အပ္ပတ္တံ ဟောတိ၊ ဧတ္ထန္တရေ အရိယမဂ္ဂံ သဉ္ဇနေတီတိ အယမေတ္ထ ပါဠိအတ္ထော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အပ္ပတွာ ပဗ္ဗတံ နဒီ’’တိ ဝိယ အာယုပ္ပမာဏံ ဝေမဇ္ဈံ အပ္ပတ္တံ ဝါ ဟုတွာတိ ပရသဒ္ဒယောဂေ ပရတော ဘူတော ဟုတွာ သဒ္ဒေါ ဝစနသေသဘူတော ပယုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃၇။ ဥပဟစ္စာတိ ဧတဿ ဥပဂန္တွာတိ အတ္ထော၊ တေန ဝေမဇ္ဈာတိက္ကမော ကာလကိရိယောပဂမနဉ္စ သင်္ဂဟိတံ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အတိက္ကမိတွာ ဝေမဇ္ဈ’’န္တိအာဒိ။

၄၀။ ဥဒ္ဓံဝါဟိဘာဝေနာတိ ဥဒ္ဓံ ဝဟတီတိ ဥဒ္ဓံဝါဟီ၊ တဏှာသောတံ ဝဋ္ဋသောတံ ဝါ၊ တဿ ဘာဝေါ၊ တေန ဥဒ္ဓံဝါဟိဘာဝေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဝိဟေသု ဥဒ္ဓံသောတော ယဒိပိ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ န ဟောတိ၊ ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ ဂန္တွာ ပရိနိဗ္ဗာယတု၊ ပရိနိဗ္ဗာယိနော ပန တဿ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယိတာ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယိတာ စ အတ္ထီတိ တတ္ထ ဒသ အနာဂါမိနော ဝုတ္တာ၊ ဧဝံ အတပ္ပာဒီသုပိ။ အနုပဟစ္စတလာတိ အပ္ပတ္တတလာ။ အသင်္ခါရသသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီနံ လဟုသာလဟုသဂတိကာ ဧဝ ပရိတ္တဝိပုလတိဏကဋ္ဌဈာပကပပ္ပဋိကာသဒိသတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န ဥပ္ပဇ္ဇိတွာဝ နိဗ္ဗာယနကာဒီဟိ အဓိမတ္တတာ ဝိယ သမုဒ္ဒံ ပတွာ နိဗ္ဗာယနကတော အနဓိမတ္တတာ ဝိယ စ အန္တရာ ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီဟိ ဥဒ္ဓံသောတတော စ အဓိမတ္တာနဓိမတ္တတာ။ တေ ဧဝ ဟိ အသင်္ခါရသသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယိနောတိ။ တတော မဟန္တတရေတိ ဝစနံ တိဏကဋ္ဌဈာပနသမတ္ထပပ္ပဋိကာဒဿနတ္ထံ၊ န အဓိမတ္တ နာဓိမတ္တဒဿနတ္ထန္တိ။

နော စဿ နော စ မေ သိယာတိ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာဒိကံ ဟေတုပဉ္စကံ နော စ အဿ၊ ဝိညာဏာဒိကံ ဣဒံ ဖလပဉ္စကံ ဝတ္တမာနံ နော စ မေ သိယာတိ အတ္ထော။ တေန အတီတဘဝသံသိဒ္ဓိတော ဒုက္ခသမုဒယတော ဣမဿ ဒုက္ခဿ ပဝတ္တိဒဿနတော ပစ္စယသမုဒယဋ္ဌေန ခန္ဓာနံ ဥဒယဒဿနပဋိပတ္တိ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ န ဘဝိဿတိ၊ န မေ ဘဝိဿတီတိ ယဒိ ဧတရဟိ ဟေတုပဉ္စကံ န ဘဝိဿတိ၊ အနာဂတေ ဖလပဉ္စကံ န မေ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ ဧတေန ပစ္စယနိရောဓဋ္ဌေန ဝယဒဿနပဋိပတ္တိ ဝုတ္တာ ဟောတိ၊ ဧတရဟိ အနာဂတေ စ အတ္တတ္တနိယနိဝါရဏဝသေန သုညတာပဋိပတ္တိ ဝါ စတူဟိပိ ဝုတ္တာ။ ယဒတ္ထီတိ ယံ အတ္ထိ။ ဘူတန္တိ သသဘာဝံ နိဗ္ဗတ္တံ ဝါ ယထာဒိဋ္ဌဥဒယဗ္ဗယံ ယထာဒိဋ္ဌသုညတံ ဝါ ခန္ဓပဉ္စကံ ပရိကပ္ပိတဣတ္ထိပုရိသသတ္တာဒိဘာဝရဟိတံ နာမရူပမတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဝိဝဋ္ဋာနုပဿနာယ ဝိဝဋ္ဋမာနသော တံ ဘူတံ ပဇဟာမီတိ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတိ၊ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏေန ဥပေက္ခကော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဘဝေ န ရဇ္ဇတိ၊ သမ္ဘဝေ န ရဇ္ဇတီတိ အဝိသိဋ္ဌေ ဝိသိဋ္ဌေ စ ဘဝေ န ရဇ္ဇတီတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ပစ္စုပ္ပန္နော ပန ဘဝေါ ဘဝေါ၊ အနာဂတော ဇာတိယာ ဂဟဏေန ဂဟိတော သမ္ဘဝေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အထ ဝါ ဘဝေါတိ ဘူတမေဝ ဝုစ္စတိ၊ သမ္ဘဝေါ တဒါဟာရော၊ တသ္မိံ ဒွယေ န ရဇ္ဇတီတိ သေက္ခပဋိပတ္တိံ ဒဿေတိ ။ ဘူတေ ဟိ သသမ္ဘဝေ စ ဝိရာဂေါ သေက္ခပဋိပတ္တိ။ ယထာဟ ‘‘ဘူတမိဒန္တိ၊ ဘန္တေ၊ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတိ၊ ဘူတမိဒန္တိ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ ဘူတဿ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ တဒါဟာရသမ္ဘဝန္တိ ယထာဘူတံ…ပေ… ဒိသွာ တဒါဟာရသမ္ဘဝဿ နိဗ္ဗိဒါယ…ပေ… ပဋိပန္နော ဟောတိ။ တဒါဟာရနိရောဓာယ ယံ ဘူတံ၊ တံ နိရောဓဓမ္မန္တိ ယထာဘူတံ…ပေ… ဒိသွာ နိရောဓဓမ္မဿ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ သေက္ခော ဟောတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၃၁)။ အထုတ္တရီတိ အထ ဧဝံ အရဇ္ဇမာနော ဥတ္တရိ သန္တံ ပဒံ နိဗ္ဗာနံ အနုက္ကမေန မဂ္ဂပညာယ သမ္မာ ပဿတိ၊ တဉ္စ ခွဿ ပဒံ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သစ္ဆိကတံ စတုတ္ထမဂ္ဂေနေဝ သစ္ဆိကာတဗ္ဗဿ တဿ တေန အသစ္ဆိကတတ္တာ။

ဧကကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၆၃။ ကဿစိ ကိလေသဿ အဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ ကဿစိ ကထဉ္စိ အဝိမုတ္တော ကာမဘဝေါ အဇ္ဈတ္တဂ္ဂဟဏဿ ဝိသေသပစ္စယောတိ အဇ္ဈတ္တံ နာမ။ တတ္ထ ဗန္ဓနံ အဇ္ဈတ္တသံယောဇနံ၊ တေန သမ္ပယုတ္တော အဇ္ဈတ္တသံယောဇနော။

၈၃။ ကာရဏေန ဝိနာ ပဝတ္တဟိတစိတ္တော အကာရဏဝစ္ဆလော။ အနာဂတမ္ပိ ပယောဇနံ အပေက္ခမာနော ပုရိမဂ္ဂဟိတံ တံ ကတံ ဥပါဒါယ ကတညူ ဧဝ နာမ ဟောတိ၊ န ပုဗ္ဗကာရီတိ အာဟ ‘‘ကရိဿတိ မေ’’တိအာဒိ။ တမောဇောတိပရာယဏော ပုညဖလံ အနုပဇီဝန္တော ဧဝ ပုညာနိ ကရောတီတိ ‘‘ပုဗ္ဗကာရီ’’တိ ဝုတ္တော။ ‘‘ဣဏံ ဒေမီ’’တိ သညံ ကရောတီတိ ဧဝံသညံ အကရောန္တောပိ ကရောန္တော ဝိယ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၈၆။ အစ္ဆမံသံလဘိတွာ သူကရမံသန္တိ န ကုက္ကုစ္စာယတီတိ အစ္ဆမံသန္တိ ဇာနန္တောပိ သူကရမံသန္တိ န ကုက္ကုစ္စာယတိ၊ မဒ္ဒိတွာ ဝီတိက္ကမတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၉၀။ တိတ္တောတိ နိဋ္ဌိတကိစ္စတာယ နိရုဿုက္ကော။

ဒုကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၉၁။ သေသသံဝရဘေဒေနာတိ မနောသံဝရဘေဒေန၊ သတိသံဝရာဒိဘေဒေန ဝါ။ အကုသလသီလသမန္နာဂမေနာတိ ‘‘ကတမေ စ ထပတိ အကုသလာ သီလာ? အကုသလံ ကာယကမ္မံ အကုသလံ ဝစီကမ္မံ ပါပကော အာဇီဝေါ’’တိ ဝုတ္တေဟိ သမန္နာဂမေန။ တဿ ဟိ…ပေ… ဧဝံ သာသင်္ကသမာစာရော ဟောတီတိ ဧဝံ သာသင်္ကော သမာစာရော ဟောတီတိ အတ္ထော။

၉၄။ သမာနဝိသယာနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝိသေသဒဿနဝသေန ‘‘ကာယသက္ခီ’’တိအာဒိကံ ဝုတ္တံ။

၁၀၇။ သမာဓိ ဝါ အာဒီတိ လောကုတ္တရဓမ္မာ ဟိ ပရမတ္ထတော သာသနန္တိ တဒတ္ထော ပါဒကသမာဓိ တဿ အာဒိ ဝုတ္တော၊ တဒါသန္နတ္တာ ဝိပဿနာ၊ တဿ မူလေကဒေသတ္တာ မဂ္ဂေါ။

၁၀၈။ ဥစ္ဆင်္ဂေါ ဝိယ ဥစ္ဆင်္ဂပညော ပုဂ္ဂလော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဥစ္ဆင်္ဂသဒိသပညတာယ ဧဝ ပညာ ဝိယ ပုဂ္ဂလောပိ ဥစ္ဆင်္ဂေါ ဝိယ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ဓမ္မာနံ အစိရဋ္ဌာနတောတိ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ဥစ္ဆင်္ဂသဒိသပညောတိအတ္ထော’’တိ။

၁၀၉။ ယထာ စ ဥစ္ဆင်္ဂသဒိသာ ပညာ၊ ဧဝံ နိက္ကုဇ္ဇကုမ္ဘသဒိသာ ပညာ ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တတ္ထ ဓမ္မာနံ အနဝဋ္ဌာနတော။

၁၁၃။ စိရဋ္ဌာနတော ထိရဋ္ဌာနတော စ ပါသာဏလေခသဒိသာ ပရာပရာဓနိဗ္ဗတ္တာ ကောဓလေခါ ယဿ သော ပါသာဏလေခူပမသမန္နာဂတော ပါသာဏလေခူပမောတိ ဝုတ္တော၊ ဧဝံ ဣတရေပိ။

၁၁၈။ သုတာဒိဝတ္ထုရဟိတော တုစ္ဆမာနော နဠော ဝိယာတိ ‘‘နဠော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ သော ဥဂ္ဂတော နဠော ဧတဿာတိ ဥန္နဠော။

၁၂၂။ ‘‘သီလကထာ စ နော ဘဝိဿတီ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တံ သီလကထာဘဝနံ ပဌမာရမ္ဘောပိ ဒုဿီလေန သဟ န ဟောတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ နေဝ သီလကထာ ဟောတီ’’တိ။

၁၂၃။ တတ္ထတတ္ထာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗေ ပညာယ သောဓေတဗ္ဗေ စ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗေ စ အဓိကသီလံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နပညာယ အနုဂ္ဂဏှာတိ နာမာတိ အတ္ထော။

၁၂၄။ ဂူထကူပေါ ဝိယ ဒုဿီလျန္တိ ဧတေန ဒုဿီလျဿ ဂူထသဒိသတ္တမေဝ ဒဿေတိ။

၁၃၀။ နော စ သမ္မာ ပညပေတုံ သက္ကောန္တီတိ ယေဘုယျေန န သက္ကောန္တီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဥပ္ပန္နေ တထာဂတေ တသ္မိံ အနာဒရိယံ ကတွာ သမာပတ္တိံ ဥပ္ပာဒေတုံ ဝါယမန္တဿ အသမတ္ထဘာဝံ ဝါ။ တိတ္ထိယာ ဝါ ပူရဏာဒယော အဓိပ္ပေတာ။

တိကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၃၃။ ပရေန ကတံ ဒုဿီလျံ အာဏတ္တိယာ အတ္တနာ စ ပယောဂေန ကတန္တိ အာဏတ္တိယာ ပါပဿ ဒါယာဒေါ ‘‘တတော ဥပဍ္ဎဿ ဒါယာဒေါ’’တိ ဝုတ္တော။

၁၄၅။ အယန္တိ ‘‘တေသု ပဌမော’’တိအာဒိကံ နယံ ဝဒတိ။

၁၄၈။ ဒေသနာယ ဓမ္မာနံ ဉာဏဿ အာပါထဘာဝသမ္ပာဒနံ ဉာဏုဂ္ဃာဋနံ။ သဟ ဥဒါဟဋဝေလာယာတိ ဥဒါဟဋဝေလာယ သဒ္ဓိံ တသ္မိံ ကာလေ အနတိက္ကန္တေ ဧဝါတိ အတ္ထော။

၁၅၂။ တန္တိ အနန္တရဝစနံ ဝဒတိ။ ‘‘ကတမော လောကော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ’’တိ မဟန္တံ အတ္ထံ သင်္ဂဟိတွာ ဌိတဝစနံ အတ္ထယုတ္တံ။ လုဇ္ဇတီတိ လောကောတိ ကာရဏယုတ္တံ။

၁၅၆။ သဟိတာသဟိတဿာတိ သဟိတာသဟိတေတိ အတ္ထော၊ သဟိတာသဟိတဿ ပရိစ္ဆိန္ဒနေတိ ဝါ ။ ဒွေယေဝါတိ ဒုတိယစတုတ္ထာယေဝ။ ဒေသကသာဝကသမ္ပတ္တိယာ ဗောဓေတုံ သမတ္ထတာယ သဘာဝဓမ္မကထိကာ၊ သစ္စဓမ္မကထိကာတိ အတ္ထော။

၁၅၇။ ကုသလဓမ္မေဟိ စိတ္တဿ ဝါသနာဘာဝနာ ဝါသဓုရံ။ အယံ ပါပပုဂ္ဂလောတိ စတုတ္ထော ဝုတ္တော၊ န ပဌမော။ ပဌမော ဟိ အဝိသံဝါဒေတုကာမော ဝေရဉ္ဇဗြာဟ္မဏသဒိသော အဓိပ္ပေတောတိ။

၁၅၉။ ပုဂ္ဂလေပိ အရိယာနံ အဘိက္ကမနာဒိသဒိသတာတိ ပုဂ္ဂလေ အဘိက္ကမနာဒီနံ အရိယာနံ အဘိက္ကမနာဒိသဒိသတာတိ အတ္ထော၊ အရိယာနံ အဘိက္ကမနာဒိနာ ပုဂ္ဂလဿ သဒိသတာတိ ဝါ သဒိသာဘိက္ကမနာဒိတာတိ အတ္ထော။

၁၆၆။ ဒုဿီလံ ‘‘ဒုဿီလော’’တိ ဝဒန္တော ဘူတံ ဘာသတိ နာမ။ ပါဏာတိပါတေန ဒုဿီလံ အဒိန္နာဒါနေန ဒုဿီလောတိ အဝတွာ ပါဏာတိပါတေနေဝါတိ ဝဒန္တော တစ္ဆံ ဘာသတိ နာမ။ ယမိဒံ ‘‘ကာလေနာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တတြ တသ္မိံ ဝစနေ၊ ယော ‘‘ကာလေန ဘဏတီ’’တိ ဝုတ္တော၊ သော ကီဒိသောတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ကာလညူ ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ယမိဒံ ကာလေနာတိ ဝုတ္တံ၊ တတြ ယော ပုဂ္ဂလော’’တိအာဒိမာဟ။

၁၆၈။ အာဂမနဝိပတ္တိ နာမ ကမ္မံ၊ ပုဗ္ဗုပ္ပန္နပစ္စယဝိပတ္တိ သုက္ကသောဏိတံ။ ပဝတ္တေ၊ ပဝတ္တဿ ဝါ ပစ္စယာ ပဝတ္တပစ္စယာ၊ အာဟာရာဒယော။ ဇောတေတီတိ ဇောတိ၊ အာလောကော။ ကုလသမ္ပတ္တိယာဒီဟိ ဇောတမာနော စ ဇောတိ ဝိယာတိ ဇောတိ။

၁၇၃။ ပဟီနာဝသိဋ္ဌကိလေသပစ္စဝေက္ခဏာပိ ယေဟိ ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တော အဝိမုတ္တော စ၊ တေသံ ဒဿနဝသေန ဝိမုတ္တိဒဿနမေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ဧကူနဝီသတိဝိဓံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏ’’န္တိ။

၁၇၄။ ယာနိ ကာနိစိ တန္တာဝုတာနန္တိ တန္တာဝုတာနံ ဝတ္ထာနံ ယာနိ ကာနိစိ ဝတ္ထာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သာယံ တတိယံ အဿာတိ သာယတတိယော။ အနုယုဉ္ဇနံ အနုယောဂေါ။ တံ အနုယုတ္တောတိ ဥပယောဂဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဘာဝနပုံသကံ ဝါ။

၁၇၈။ တတ္ထသိက္ခနဘာဝေနာတိ သိက္ခာယ သာဇီဝေ စ သိက္ခနဘာဝေန။ သိက္ခံ ပရိပူရေန္တောတိ သီလသံဝရံ ပရိပူရေန္တော။ သာဇီဝဉ္စ အဝီတိက္ကမန္တောတိ ‘‘နာမကာယော ပဒကာယော နိရုတ္တိကာယော ဗျဉ္ဇနကာယော’’တိ ဝုတ္တံ သိက္ခာပဒံ ဘဂဝတော ဝစနံ အဝီတိက္ကမန္တော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ဣဒမေဝ စ ဒွယံ ‘‘သိက္ခန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သာဇီဝါနတိက္ကမော သိက္ခာပါရိပူရိယာ ပစ္စယော။ တတော ဟိ ယာဝ မဂ္ဂါ သံဝရပါရိပူရီ ဟောတီတိ။ ဝိနာသနဘာဝတောတိ ဟိံသနဘာဝတော။ ဟလိဒ္ဒိရာဂေါ ဝိယ န ထိရကထော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ကထာယ အဋ္ဌိတဘာဝေန ဟလိဒ္ဒိရာဂသဒိသတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န ပုဂ္ဂလဿ။

၁၇၉။ ဒါရုမာသကောတိ ယေ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဣတိ-သဒ္ဒေန ဧဝံပကာရေ ဒဿေတိ။ အညံ ဒဿေတွာ အညဿ ပရိဝတ္တနန္တိ ဒသဂ္ဃနကံ ဝတ္ထယုဂံ ဒဿေတွာ တဿ အဇာနန္တဿ ပဉ္စဂ္ဃနကဿ ဒါနံ။

၁၈၁။ အဝိကိဏ္ဏသုခန္တိ ရူပါဒီသု သုဘာဒိပရိကပ္ပနဝသေန အဝိသဋသုခံ။

၁၈၇။ ခန္ဓဓမ္မေသု အနိစ္စာဒိဝသေန ပဝတ္တာ ဝိပဿနာ မဂ္ဂဖလလာဘေန ပဋိလဒ္ဓါ နာမ ဟောတိ တဒလာဘေန အနဝဋ္ဌာနတောတိ မဂ္ဂဖလလာဘီ ဧဝ ‘‘အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာလာဘီ’’တိ ဝုတ္တော၊ မဂ္ဂဖလဉာဏမေဝ စ အဓိကပညာဘာဝတော စတုသစ္စဓမ္မေ သဗ္ဗဓမ္မဿ ဝရေ နိဗ္ဗာနေ ဧဝ ဝါ ဝိသိဋ္ဌဒဿနဘာဝတော စ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

၁၈၉။ သုတေန အနုပပန္နောတိ ယထာသုတေန ဝါ အတ္ထေန ဝါ န သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။

စတုက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၉၁။ ပဌမပဉ္စကေ ဥဒ္ဒေသေနေဝ ပုဂ္ဂလဝိဘာဂေါ ဝိညာယတီတိ ယထာ တေသု ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ၊ တာယ ပဋိပတ္တိယာ တေ ဝိဘဇန္တော ‘‘တတြ ယွာယ’’န္တိအာဒိမာဟ။ အာရမ္ဘသဒ္ဒေါတိ အာရမ္ဘကိရိယာဝါစကော သဒ္ဒေါတိ အတ္ထော။ ဖလုပ္ပတ္တိယာ မဂ္ဂကိစ္စံ နိဋ္ဌိတံ ဟောတီတိ ‘‘မဂ္ဂကိစ္စဝသေန ဖလမေဝ ဝုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ အာယာစနသာဓူတိ န ပသံသနာဒိသာဓူတိ အတ္ထော။

၁၉၂။ အာဒိတော ဓေယျံ ဌပေတဗ္ဗံ အာဓေယျံ၊ ဒဿနသဝနပဋိဝစနဒါနဝသေန မုခေန ဝိယ ပဝတ္တံ ဂဟဏံ မုခန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တံ မုခံ အာဓေယျံ၊ ဂဟဏတ္ထံ ပကတိမုခမေဝ ဝါ အာဓေယျံ ယဿ သော အာဓေယျမုခေါ၊ အဝိစာရေတွာ အာဒိကထာယ ဧဝ ဌပိတဂဟဏောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၉၄။ ရဇဂ္ဂသ္မိန္တိ ရဇဂ္ဂဘာဝေ။

၁၉၉။ ဂဝါ ခီရံ အဂ္ဂမက္ခာယတီတိ န ဧဝံ သမ္ဗန္ဓော၊ ဥပ္ပတ္တိတော ပန ပဉ္စ ဂေါရသေ ဒဿေတွာ တေသု သပ္ပိမဏ္ဍဿ အဂ္ဂဘာဝဒဿနတ္ထံ ‘‘ဂဝါ ခီရ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဂါဝိတော ခီရံ နာမ ဟောတီ’’တိအာဒိ။

ပဉ္စကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဆက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၀၂။ ဆက္ကေ ဧကန္တတော ပါကဋာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါဒယော တေ ယထာဝုတ္တဂုဏာ ပုဂ္ဂလာတိ ဒဿေန္တော ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ တေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တေနာတိ သာမံ သစ္စာဘိသမယော တတ္ထ စ သဗ္ဗညုတပ္ပတ္တိဗလေသု စ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တီတိ ဧတေန သဗ္ဗေန သမုဒိတေန။ ‘‘သဗ္ဗညုတညာဏေနာ’’တိ ပန ဝုတ္တေ သဗ္ဗမိဒံ သင်္ဂဟိတံ ဟောတိ သာမံ သစ္စာဘိသမယေန ဗလေသု စ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တိယာ စ ဝိနာ သဗ္ဗညုတညာဏဿ အဘာဝါ၊ တသ္မာ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သဗ္ဗညုတညာဏေနာ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အနာစရိယကေန အတ္တနာ ဥပ္ပာဒိတေနာတိ ဝစနေန သဗ္ဗညုတညာဏဿ သာစရိယကတ္တံ ပရတော ဥပ္ပတ္တိဉ္စ ပဋိသေဓေတိ၊ န သာစရိယကံ ပရေဟိ ဥပ္ပာဒိတဉ္စ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ န ဟိ တံ တာဒိသံ နိဝါရေတဗ္ဗံ အတ္ထီတိ။

ဆက္ကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သတ္တကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၀၃။ သဒ္ဓါနာမ သာဓုလဒ္ဓိကာတိ ဥမ္မုဇ္ဇတီတိ ဧတေန ကုသလေသု ဓမ္မေသု အန္တောဂဓာ၊ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေသု ဝါ အဓိမောက္ခဘူတာ သဒ္ဓါ သာဓူတိ ဥမ္မုဇ္ဇမာနံ ကုသလံ ဒဿေတိ၊ ဧဝံ ဟိရီယာဒီသု စ။ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ဧတ္ထ ဘုမ္မနိဒ္ဒေသော တဒန္တောဂဓတာယ တဒုပကာရတာယ ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ဥမ္မုဇ္ဇတိ သာဟု သဒ္ဓါ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိအာဒိနာ သဒ္ဓါဒီနံ ဥမ္မုဇ္ဇနပညာယ သဒ္ဓါဒီနံ ဥပ္ပတ္တိံ ဒဿေတိ။ တေနေဝ ‘‘တဿ သာ သဒ္ဓါ နေဝ တိဋ္ဌတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သာဟု သဒ္ဓါ ကုသလေသု ဓမ္မေသူ’’တိ ဝါ ဥမ္မုဇ္ဇနဿ ဥပကာရကံ အာနိသံသဒဿနံ ဝတွာ ‘‘ဥမ္မုဇ္ဇတီ’’တိ ဧတေန သဒ္ဓါသင်္ခါတမေဝ ဥမ္မုဇ္ဇနံ ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စင်္ကဝါရေတိ ရဇကာနံ ခါရပရိသာဝနေ။ ဧကကမ္မနိဗ္ဗတ္တာ ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂစုတိသန္တတိ ဧကော စိတ္တဝါရောတိ စုတိတော အနန္တရော ယထာဂဟိတော ဒုတိယော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဒုတိယစိတ္တဝါရေနာ’’တိ။ ဥမ္မုဇ္ဇိတွာ ဌိတာဒယော စတ္တာရော တာယ တာယ ဇာတိယာ အရဟတ္တံ အသစ္ဆိကရောန္တာ အနေကေ ပုဂ္ဂလာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ သစ္ဆိကရောန္တော ပန ဧကောပိ ပုဗ္ဗဘာဂေ တတိယပုဂ္ဂလာဒိဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ အန္တေ သတ္တမပုဂ္ဂလော ဟောတီတိ။

သတ္တကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဒသကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၀၉။ ပဉ္စန္နံ ဣဓ နိဋ္ဌာ၊ ပဉ္စန္နံ ဣဓ ဝိဟာယ နိဋ္ဌာတိ ဧတ္ထ ယေ သောတာပန္နာဒယော ရူပါရူပဘဝေ ဥပပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿန္တိ၊ တေ ဣဓ ဝိဟာယ နိဋ္ဌာပက္ခံ ဘဇမာနာပိ အဇ္ဈတ္တသံယောဇနာနံ အသမုစ္ဆိန္နတ္တာ ပုထုဇ္ဇနသာဓာရဏေ စ ဌာနေ ဥပပတ္တိယာ န ဂဟိတာ။ အသာဓာရဏဋ္ဌာနုပ္ပတ္တိဝသေန ပန အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီအာဒယော ဧဝ ‘‘ဣဓ ဝိဟာယ နိဋ္ဌာ’’တိ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။

ဒသကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပုဂ္ဂလပညတ္တိပကရဏ-မူလဋီကာ သမတ္တာ။