တီကာ > အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) > ပဉ္စပကရဏ-မူလဋီကာ

ကထာနံ ¶ ¶ ဝတ္ထုဘာဝတောတိ ကထာသမုဒါယဿ ပကရဏဿ အတ္တနော ဧကဒေသာနံ ဩကာသဘာဝံ ဝဒတိ။ သမုဒါယေ ဟိ ဧကဒေသာ အန္တောဂဓာတိ။ ယေန ပကာရေန သင်္ခေပေန အဒေသယိ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘မာတိကာဌပနေနေဝ ဌပိတဿာ’’တိ အာဟ။

အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ ပရိနိဗ္ဗာနမေဝ ပရိနိဗ္ဗာနဿ ပရိနိဗ္ဗာနန္တရတော ဝိသေသနတ္ထံ ကရဏဘာဝေန ဝုတ္တံ။ ယာယ ဝါ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ အဓိဂတာယ ပစ္ဆိမစိတ္တံ အပ္ပဋိသန္ဓိကံ ဇာတံ၊ သာ တဿ အပ္ပဋိသန္ဓိဝူပသမဿ ကရဏဘာဝေန ဝုတ္တာတိ။ ဒုဗ္ဗလပက္ခန္တိ န ကာဠာသောကံ ဝိယ ဗလဝန္တံ၊ အထ ခေါ ဧကမဏ္ဍလိကန္တိ ဝဒန္တိ။ ဓမ္မဝါဒီအဓမ္မဝါဒီဝိသေသဇနနသမတ္ထာယ ပန ပညာယ အဘာဝတော ဒုဗ္ဗလတာ ဝုတ္တာ။ တေသံယေဝါတိ ဗာဟုလိယာနမေဝ ¶ ၊ ဗဟုဿုတိကာတိပိ နာမံ။ ဘိန္နကာတိ မူလသင်္ဂီတိတော မူလနိကာယတော ဝါ ဘိန္နာ၊ လဒ္ဓိယာ သုတ္တန္တေဟိ လိင်္ဂါကပ္ပေဟိ စ ဝိသဒိသဘာဝံ ဂတာတိ အတ္ထော။

မူလသင်္ဂဟန္တိ ပဉ္စသတိကသင်္ဂီတိံ။ အညတြ သင်္ဂဟိတာတိအာဒီသု ဒီဃာဒီသု အညတြ သင်္ဂဟိတတော သုတ္တန္တရာသိတော တံ တံ သုတ္တံ နိက္ကဍ္ဎိတွာ အညတြ အကရိံသူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သင်္ဂဟိတတော ဝါ အညတြ အသင်္ဂဟိတံ သုတ္တံ အညတြ ကတ္ထစိ အကရိံသု၊ အညံ ဝါ အကရိံသူတိ အတ္ထော။ အတ္ထံ ဓမ္မဉ္စာတိ ပါဠိယာ အတ္ထံ ပါဠိဉ္စ။ ဝိနယေ နိကာယေသု စ ပဉ္စသူတိ ဝိနယေ စ အဝသေသပဉ္စနိကာယေသု စ။

‘‘ဒွေပါနန္ဒ ¶ ၊ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ မယာ ပရိယာယေနာ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၂။၈၉) ပရိယာယဒေသိတံ။ ဥပေက္ခာဝေဒနာ ဟိ သန္တသ္မိံ ပဏီတေ သုခေ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာတိ အယဉှေတ္ထ ပရိယာယော။ ‘‘တိဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေဒနာ သုခါ ဒုက္ခာ ဥပေက္ခာ ဝေဒနာ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၄၉-၂၅၁) နိပ္ပရိယာယဒေသိတံ။ ဝေဒနာသဘာဝေါ ဟိ တိဝိဓောတိ အယမေတ္ထ နိပ္ပရိယာယတာ။ ‘‘သုခါပိ ဝေဒနာ အနိစ္စာ သင်္ခတာ’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၂၃) နီတတ္ထံ။ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ဝေဒယိတံ၊ သဗ္ဗံ တံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၂။၃၂) နေယျတ္ထံ။ ‘‘တီဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနေဟိ ဇမ္ဗုဒီပကာ မနုဿာ ဥတ္တရကုရုကေ စ မနုဿေ အဓိဂ္ဂဏှန္တိ ဒေဝေ စ တာဝတိံသေ’’တိအာဒိကံ (အ။ နိ။ ၉။၂၁) အညံ သန္ဓာယ ဘဏိတံ ဂဟေတွာ အညံ အတ္ထံ ဌပယိံသု။ ‘‘နတ္ထိ ဒေဝေသု ဗြဟ္မစရိယဝါသော’’တိအာဒိကံ (ကထာ။ ၂၇၀) သုတ္တဉ္စ အညံ သန္ဓာယ ဘဏိတံ အတ္ထဉ္စ အညံ ဌပယိံသူတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘အတ္ထေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော’’တိအာဒိ (ပု။ ပ။ မာတိကာ ၄။၂၄) ဗျဉ္ဇနစ္ဆာယာယ သဏှသုခုမံ သုညတာဒိအတ္ထံ ဗဟုံ ဝိနာသယုံ။

ဝိနယဂမ္ဘီရန္တိ ဝိနယေ ဂမ္ဘီရဉ္စ ဧကဒေသံ ဆဍ္ဍေတွာတိ အတ္ထော။ ကိလေသဝိနယေန ဝါ ဂမ္ဘီရံ ဧကဒေသံ သုတ္တံ ဆဍ္ဍေတွာတိ အတ္ထော။ ပတိရူပန္တိ အတ္တနော အဓိပ္ပာယာနုရူပံ သုတ္တံ၊ သုတ္တပတိရူပကံ ဝါ အသုတ္တံ။ ဧကစ္စေ အဋ္ဌကထာကဏ္ဍမေဝ ဝိဿဇ္ဇိံသု၊ ဧကစ္စေ သကလံ အဘိဓမ္မပိဋကန္တိ အာဟ ‘‘အတ္ထုဒ္ဓါရံ အဘိဓမ္မံ ဆပ္ပကရဏ’’န္တိ။ ကထာဝတ္ထုဿ သဝိဝါဒတ္တေပိ အဝိဝါဒါနိ ဆပ္ပကရဏာနိ ပဌိတဗ္ဗာနိ သိယုံ၊ တာနိ နပ္ပဝတ္တန္တီတိ ဟိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဆပ္ပကရဏ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ။ တတိယသင်္ဂီတိတော ဝါ ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တမာနာနံ ဝသေန ‘‘ဆပ္ပကရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ ¶ ။ အညာနီတိ အညာနိ အဘိဓမ္မပကရဏာဒီနိ။ နာမန္တိ ယံ ဗုဒ္ဓါဒိပဋိသံယုတ္တံ န ဟောတိ မဉ္ဇုသိရီတိအာဒိကံ၊ တံ နိကာယနာမံ။ လိင်္ဂန္တိ နိဝါသနပါရုပနာဒိဝိသေသကတံ သဏ္ဌာနဝိသေသံ။ သိက္ကာဒိကံ ပရိက္ခာရံ။ အာကပ္ပော ဌာနာဒီသု အင်္ဂဋ္ဌပနဝိသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကရဏန္တိ စီဝရသိဗ္ဗနာဒိကိစ္စဝိသေသော။

သင်္ကန္တိကဿပိကေန နိကာယေန ဝါဒေန ဝါ ဘိန္နာ သင်္ကန္တိကာတိ အတ္ထော။ သင်္ကန္တိကာနံ ဘေဒါ သုတ္တဝါဒီ အနုပုဗ္ဗေန ဘိဇ္ဇထ ဘိဇ္ဇိံသူတိ အတ္ထော။ ဘိန္နဝါဒေနာတိ ဘိန္နာ ဝါဒါ ဧတသ္မိန္တိ ဘိန္နဝါဒေါ၊ တေန အဘိန္နေန ¶ ထေရဝါဒေန သဟ အဋ္ဌာရသ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘိန္နဝါဒေနာတိ ဝါ ဘိန္နာယ လဒ္ဓိယာ အဋ္ဌာရသ ဟောန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေပိ သဟာတိ အတ္ထော။ ထေရဝါဒါနမုတ္တမောတိ ဧတ္ထ ထေရ-ဣတိ အဝိဘတ္တိကော နိဒ္ဒေသော။ ထေရာနံ အယန္တိ ထေရော။ ကော သော? ဝါဒေါ။ ထေရော ဝါဒါနမုတ္တမောတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

ဥပ္ပန္နေ ဝါဒေ သန္ဓာယ ‘‘ပရပ္ပဝါဒမထန’’န္တိ အာဟ။ အာယတိံ ဥပ္ပဇ္ဇနကဝါဒါနံ ပဋိသေဓနလက္ခဏဘာဝတော ‘‘အာယတိလက္ခဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၁။ မာယာယ ¶ ¶ အမဏိအာဒယော မဏိအာဒိအာကာရေန ဒိဿမာနာ ‘‘မာယာ’’တိ ဝုတ္တာ။ အဘူတေန မဏိဥဒကာဒိအာကာရေန ဂယှမာနာ မာယာမရီစိအာဒယော အဘူတညေယျာကာရတ္တာ အသစ္စိကဋ္ဌာ။ ယော တထာ န ဟောတိ၊ သော သစ္စိကဋ္ဌောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မာယာ…ပေ… ဘူတတ္ထော’’တိ။ အနုဿဝါဒိဝသေန ဂယှမာနော တထာပိ ဟောတိ အညထာပီတိ တာဒိသော ဉေယျော န ပရမတ္ထော၊ အတ္တပစ္စက္ခော ပန ပရမတ္ထောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အနုဿဝါ…ပေ… ဥတ္တမတ္ထော’’တိ။

ဆလဝါဒဿာတိ အတ္ထီတိ ဝစနသာမညေန အတ္ထီတိ ဝုတ္တေဟိ ရူပါဒီဟိ သာမညဝစနဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘သော သစ္စိ…ပေ… လဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ အာမန္တာတိ ပဋိဇာနာတီ’’တိ ဝစနတော ပန ‘‘ဆလဝါဒဿာ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ န ဟိ လဒ္ဓိ ဆလန္တိ။ ဩကာသံ အဒဒမာနောတိ ပတိဋ္ဌံ ပစ္ဆိန္ဒန္တော။ ယဒိ သစ္စိကဋ္ဌေန ဥပလဗ္ဘတိ၊ ရူပါဒယော ဝိယ ဥပလဗ္ဘေယျ၊ တထာ အနုပလဗ္ဘနီယတော န တဝ ဝါဒေါ တိဋ္ဌတီတိ နိဝတ္တေန္တောတိ အဓိပ္ပာယော။ တံ သန္ဓာယာတိ ‘‘ယော သစ္စိကဋ္ဌော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တော ယော သစ္စိကဋ္ဌော၊ သော သပ္ပစ္စယာဒိဘာဝေန ဒီပိတော ‘‘ရူပဉ္စ ဥပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒီသု အာဂတော ဓမ္မပ္ပဘေဒေါတိ ဒဿေတိ။

‘‘တေန ¶ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေနာ’’တိ ဝတွာ ‘‘တေနာကာရေနာ’’တိ ဝဒတော အယမဓိပ္ပာယော – သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထာကာရေန ဥပလဗ္ဘမာနံ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေန ဥပလဗ္ဘမာနံ နာမ ဟောတီတိ။ အညထာ တတောတိ တဿ တေနာကာရေနာတိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ကော ပနေတိဿာ ပုရိမပုစ္ဆာယ စ ဝိသေသောတိ? ပုရိမပုစ္ဆာယ သတ္တပညာသဝိဓော ဓမ္မပ္ပဘေဒေါ ယထာ ဘူတေန သဘာဝတ္ထေန ဥပလဗ္ဘတိ၊ ဧဝံ ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီတိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ဘူတသဘာဝတ္ထေန ဥပလဗ္ဘမာနော သော ဓမ္မပ္ပဘေဒေါ ယေန ရုပ္ပနာဒိသပ္ပစ္စယာဒိအာကာရေန ဥပလဗ္ဘတိ၊ ကိံ တေနာကာရေန ပုဂ္ဂလောပိ ¶ ဥပလဗ္ဘတီတိ ဧသ ဝိသေသော။ ယထာ ပန ရူပံ ဝိယ ဘူတသဘာဝတ္ထေန ဥပလဗ္ဘမာနာ ဝေဒနာ န ရုပ္ပနာကာရေန ဥပလဗ္ဘတိ၊ ဧဝံ ဓမ္မပ္ပဘေဒေါ ဝိယ ဘူတသဘာဝတ္ထေန ဥပလဗ္ဘမာနော ပုဂ္ဂလော န ရုပ္ပနာဒိသပ္ပစ္စယာဒိအာကာရေန ဥပလဗ္ဘတီတိ သက္ကာ ပရဝါဒိနာ ဝတ္တုန္တိ အစောဒနီယံ ဧတံ သိယာ။ အဝဇာနနဉ္စ တဿ ယုတ္တန္တိ နိဂ္ဂဟော စ န ကာတဗ္ဗော။ ဓမ္မပ္ပဘေဒတော ပန အညဿ သစ္စိကဋ္ဌဿ အသိဒ္ဓတ္တာ ဓမ္မပ္ပဘေဒါကာရေနေဝ စောဒေတိ။ အဝဇာနနေနေဝ နိဂ္ဂဟံ ဒဿေတိ။ အနုဇာနနာဝဇာနနပက္ခာ သာမညဝိသေသေဟိ ပဋိညာပဋိက္ခေပပက္ခာ အနုလောမပဋိလောမပက္ခာ ပဌမဒုတိယနယာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘တေန ဝတ ရေ ဝတ္တဗ္ဗေ’’တိ ဝဒန္တော ဝတ္တဗ္ဗဿ အဝစနေ ဒေါသံ ပါပေတီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ‘‘နိဂ္ဂဟဿ ပါပိတတ္တာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဧဝမေတံ နိဂ္ဂဟဿ စ အနုလောမပဋိလောမတော စတုန္နံ ပါပနာရောပနဉ္စ ဝုတ္တတ္တာ ဥပလဗ္ဘတီတိအာဒိကံ အနုလောမပဉ္စကံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အနုလောမပဋိလောမတော ပန ဒွီဟိ ဌပနာဟိ သဟ သတ္တကေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တံဝဇ္ဇနေ ဝါ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယံ ပန ဝက္ခတိ ‘‘ဌပနာ နာမ ပရဝါဒီပက္ခဿ ဌပနတော ‘အယံ တဝ ဒေါသော’တိ ဒဿေတုံ ဌပနမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ န နိဂ္ဂဟဿ ဝါ ပဋိကမ္မဿ ဝါ ပါကဋဘာဝကရဏ’’န္တိ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၂)။ တေနာဓိပ္ပာယေန ဣဓာပိ ဌပနာဒွယံ ဝဇ္ဇေတိ။ ယထာ ပန တတ္ထ ပဋိကမ္မပဉ္စကဘာဝံ အဝတွာ ပဋိကမ္မစတုက္ကဘာဝံ ဝက္ခတိ၊ ဧဝမိဓာပိ နိဂ္ဂဟစတုက္ကဘာဝေါ ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ။ သုဒ္ဓိကနိဂ္ဂဟဿ ပန နိဂ္ဂဟပ္ပဓာနတ္တာ ဥဒ္ဒေသဘာဝေန ဝုတ္တော နိဂ္ဂဟောဝ ဝိသုံ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယေ ပန ‘‘အယထာဘူတနိဂ္ဂဟတ္တာ တတ္ထ ပဋိကမ္မံ ဝိသုံ န ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တေသံ ဒုတိယေ ဝါဒမုခေ နိဂ္ဂဟစတုက္ကဘာဝေါ ပဋိကမ္မပဉ္စကဘာဝေါ စ အာပဇ္ဇတိ။

၂။ အတ္တနာ အဓိပ္ပေတံ သစ္စိကဋ္ဌမေဝါတိ သမ္မုတိသစ္စံ သန္ဓာယာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝက္ခတိ ဟိ ¶ ‘‘သုဒ္ဓသမ္မုတိသစ္စံ ဝါ ပရမတ္ထမိဿကံ ဝါ သမ္မုတိသစ္စံ သန္ဓာယ ‘ယော သစ္စိကဋ္ဌော’တိ ပုန အနုယောဂေါ ပရဝါဒိဿာ’’တိ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၆)။ တတ္ထ ယဒိ ပရဝါဒိနာ အတ္တနာ အဓိပ္ပေတသစ္စိကဋ္ဌော သမ္မုတိသစ္စံ၊ သမ္မုတိသစ္စာကာရေန ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီတိ ဝဒန္တေန သမာနလဒ္ဓိကော နပ္ပဋိသေဓိတဗ္ဗော၊ ကထာ ဧဝါယံ နာရဘိတဗ္ဗာ။ အထ သကဝါဒိနာ အတ္တနာ ¶ စ အဓိပ္ပေတသစ္စိကဋ္ဌံယေဝ သန္ဓာယ ပရဝါဒီ ‘‘ယော သစ္စိကဋ္ဌော’’တိအာဒိမာဟာတိ အယမတ္ထော။ သကဝါဒိနာ သမ္မုတိသစ္စံယေဝ သစ္စိကဋ္ဌောတိ အဓိပ္ပေတန္တိ အာပဇ္ဇတိ။ ယဒိ ဥဘယံ အဓိပ္ပေတံ၊ ပုန ‘‘သမ္မုတိသစ္စပရမတ္ထသစ္စာနိ ဝါ ဧကတော ကတွာပိ ဧဝမာဟာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ။ ယဒိ စ ဒွေပိ သစ္စာနိ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထာ၊ သစ္စိကဋ္ဌေကဒေသေန ဥပလဒ္ဓိံ ဣစ္ဆန္တေန ‘‘ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတိ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေနာ’’တိအာဒိ အနုယောဂေါ န ကာတဗ္ဗော၊ န စ သစ္စိကဋ္ဌေကဒေသေန အနုယောဂေါ ယုတ္တော။ န ဟိ ဝေဒယိတာကာရေန ဥပလဗ္ဘမာနာ ဝေဒနာ ရုပ္ပနာကာရေန ဥပလဗ္ဘတီတိ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗာ၊ န စ ပရဝါဒီ ရုပ္ပနာဒိသဘာဝံ ပုဂ္ဂလံ ဣစ္ဆတိ၊ အထ ခေါ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထမေဝါတိ။ ပရမတ္ထသစ္စတော အညသ္မိံ သစ္စိကဋ္ဌေ ဝိဇ္ဇမာနေ နာဿ ပရမတ္ထသစ္စတာ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗာ။ အသစ္စိကဋ္ဌေ သစ္စိကဋ္ဌဝေါဟာရံ အာရောပေတွာ တံ သန္ဓာယ ပုစ္ဆတီတိ ဝဒန္တာနံ ဝေါဟရိတသစ္စိကဋ္ဌဿ အတ္တနာ အဓိပ္ပေတသစ္စိကဋ္ဌတာ န ယုတ္တာ။ ဝေါဟရိတပရမတ္ထသစ္စိကဋ္ဌာနဉ္စ ဒွိန္နံ သစ္စိကဋ္ဌဘာဝေ ဝုတ္တနယောဝ ဒေါသော။ သမ္မုတိသစ္စာကာရေန ဥပလဗ္ဘမာနဉ္စ ဘူတသဘာဝတ္ထေန ဥပလဗ္ဘေယျ ဝါ န ဝါ။ ယဒိ ဘူတသဘာဝတ္ထေန ဥပလဗ္ဘတိ၊ ပုဂ္ဂလောပိ ဥပလဗ္ဘတိ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေနာတိ အနုဇာနန္တော နာနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ အထ န ဘူတသဘာဝတ္ထေန၊ တံဝိနိမုတ္တော သမ္မုတိသစ္စဿ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထာကာရော န ဝတ္တဗ္ဗော အသိဒ္ဓတ္တာ။ ဝက္ခတိ စ ‘‘ယထာ ရူပါဒယော ပစ္စတ္တလက္ခဏသာမညလက္ခဏဝသေန အတ္ထိ၊ န ဧဝံ ပုဂ္ဂလော’’တိ။ တသ္မာ မဂ္ဂိတဗ္ဗော ဧတ္ထ အဓိပ္ပာယော။

ဒွိန္နံ သစ္စာနန္တိ ဧတ္ထ သစ္စဒွယာကာရေန အနုပလဗ္ဘနီယတော အနုညေယျမေတံ သိယာ၊ န ဝါ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ ဧကဒေသေန ပရမတ္ထာကာရေန အနုပလဗ္ဘနီယတာ အနုဇာနနဿ န ကာရဏံ၊ ဧဝံ ဧကဒေသေန သမ္မုတိယာကာရေန ဥပလဗ္ဘနီယတာ ပဋိက္ခေပဿ စာတိ မဂ္ဂိတဗ္ဗော ဧတ္ထာပိ အဓိပ္ပာယော။ နုပလဗ္ဘတီတိ ဝစနသာမညမတ္တန္တိ နုပလဗ္ဘတီတိ ဣဒမေဝ ဝစနံ အနုညာတံ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စာတိ ဧတံ ဆလဝါဒံ နိဿာယာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာ ဥပလဗ္ဘတီတိ ဧတဿေဝ အနုဇာနနပဋိက္ခေပေဟိ အဟံ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဧဝံ နုပလဗ္ဘတီတိ ဧတဿေဝ အနုဇာနနပဋိက္ခေပေဟိ တွန္တိ ဧဝံ သမ္ဘဝန္တဿ သာမညေန အသမ္ဘဝန္တဿ ကပ္ပနံ ပနေတ္ထ ဆလဝါဒေါ ¶ ဘဝိတုံ အရဟတိ။ တေန နုပလဗ္ဘတီတိ ဝစနသာမညမတ္တံ ဆလဝါဒဿ ကာရဏတ္တာ ‘‘ဆလဝါဒေါ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝစနသာမညမတ္တဉ္စ ဆလဝါဒဉ္စ ¶ နိဿာယာတိ ဝါ အတ္ထော။ ဌပနာ နိဂ္ဂဟပ္ပဋိကမ္မာနံ ပါကဋဘာဝကရဏံ န ဟောတီတိ ဣဒံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ န ဟိ ပက္ခဋ္ဌပနေန ဝိနာ ပုရိမံ အနုဇာနိတွာ ပစ္ဆိမဿ အဝဇာနနံ၊ ပစ္ဆိမံ ဝါ အဝဇာနန္တဿ ပုရိမာနုဇာနနံ မိစ္ဆာတိ သက္ကာ အာရောပေတုန္တိ။

၃။ တဝါတိ၊ ပဋိဇာနန္တန္တိ စ ပစ္စတ္တေ သာမိဥပယောဂဝစနာနီတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘တွံယေဝ ပဋိဇာနန္တော’’တိ အာဟ။

၄-၅။ စတူဟိ ပါပနာရောပနာဟိ နိဂ္ဂဟဿ ဥပနီတတ္တာတိ ‘‘ဒုန္နိဂ္ဂဟိတာ စ ဟောမ၊ ဟဉ္စီ’’တိအာဒိနာ တယာ မမ ကတော နိဂ္ဂဟော၊ မယာ တဝ ကတော နိဂ္ဂဟော ဝိယ မိစ္ဆာတိ ဧဝံ တေန အနုလောမပဉ္စကေ စတူဟိ ပါပနာရောပနာဟိ ကတဿ နိဂ္ဂဟဿ တေန နိယာမေန ဒုက္ကဋဘာဝဿ အတ္တနာ ကတနိဂ္ဂဟေန သဟ ဥပနီတတ္တာ အနိဂ္ဂဟဘာဝဿ ဝါ ဥပဂမိတတ္တာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝမေဝ တေန ဟိ ယံ နိဂ္ဂဏှာသိ ဟဉ္စိ…ပေ… ဣဒံ တေ မိစ္ဆာတိ ဧတဿ အနိဂ္ဂဟဘာဝနိဂမနဿေဝ နိဂ္ဂမနစတုက္ကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အနုလောမပစ္စနီကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇-၁၀။ ‘‘အတ္တနော လဒ္ဓိံ နိဿာယ ပဋိညာ ပရဝါဒိဿာ’’တိ ဝတွာ ပုန ‘‘ပရမတ္ထဝသေန ပုဂ္ဂလဿ အဘာဝတော ပဋိက္ခေပေါ ပရဝါဒိဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ ပဋိက္ခေပေါ အတ္တနော လဒ္ဓိယာ ယဒိ ကတော၊ ပရမတ္ထတော အညေန သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေန ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီတိ အယမဿ လဒ္ဓီတိ အာပဇ္ဇတိ။ တထာ စ သတိ နာယံ သမ္မုတိသစ္စဝသေန ဥပလဒ္ဓိံ ဣစ္ဆန္တေန နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ အထ အတ္တနော လဒ္ဓိံ နိဂ္ဂူဟိတွာ ပရဿ လဒ္ဓိဝသေန ပဋိက္ခိပတိ၊ ပုရိမပဋိညာယ အဝိရောဓိတတ္တာ န နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ န ဟိ အတ္တနော စ ပရဿ စ လဒ္ဓိံ ဝဒန္တဿ ဒေါသော အာပဇ္ဇတီတိ။ အတ္တနော ¶ ပန လဒ္ဓိယာ ပဋိဇာနိတွာ ပရလဒ္ဓိယာ ပဋိက္ခိပန္တေန အတ္တနော လဒ္ဓိံ ဆဍ္ဍေတွာ ပရလဒ္ဓိ ဂဟိတာ ဟောတီတိ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော သိယာ။

ပစ္စနီကာနုလောမဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သုဒ္ဓသစ္စိကဋ္ဌဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ¶ သဗ္ဗသ္မိံ သရီရေတိ အယမတ္ထောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သရီရံ သန္ဓာယာ’’တိ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ သံခိတ္တပါဌေ။ ယသ္မာ သရီရံ သန္ဓာယ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ န ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ ဝုတ္တေ သရီရတော ဗဟိ ဥပလဗ္ဘတီတိ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ပစ္စနီကေ ပဋိက္ခေပေါ သကဝါဒိဿာတိ ဧတေန န ကေနစိ သဘာဝေန ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီတိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော ဟောတိ။ န ဟိ ကေနစိ သဘာဝေန ဥပလဗ္ဘမာနဿ သရီရတဒညာဝိမုတ္တော ဥပလဒ္ဓိဩကာသော အတ္ထီတိ။

၁၂။ ပုရိမပစ္ဆိမဇာတိကာလဉ္စာတိ မဇ္ဈိမဇာတိကာလေ ဥပလဗ္ဘမာနဿ တဿေဝ ပုရိမပစ္ဆိမဇာတိကာလေသု ဥပလဒ္ဓိံ သန္ဓာယာတိ အဓိပ္ပာယော။ သေသံ ပဌမနယေ ဝုတ္တသဒိသမေဝါတိ ဣမေသု တီသု ပဌမေ ‘‘သဗ္ဗတ္ထာ’’တိ ဧတသ္မိံ နယေ ဝုတ္တသဒိသမေဝ၊ ကိံ တံ? ပါဌဿ သံခိတ္တတာတိ အတ္ထော။ ဣဓာပိ ဟိ ယသ္မာ ‘‘သဗ္ဗဒါ န ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ ဝုတ္တေ ဧကဒါ ဥပလဗ္ဘတီတိ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ပစ္စနီကေ ပဋိက္ခေပေါ သကဝါဒိဿာတိ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ။

၁၃။ တတိယနယေ ¶ စ ယသ္မာ ‘‘သဗ္ဗေသု န ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ ဝုတ္တေ ဧကသ္မိံ ဥပလဗ္ဘတီတိ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ပစ္စနီကေ ပဋိက္ခေပေါ သကဝါဒိဿာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘တာဒိသမေဝါ’’တိ။

၁၄။ တတ္ထ အနုလောမပဉ္စကဿာတိအာဒိမှိ အနုလောမပဉ္စကန္တိ နိဂ္ဂဟပဉ္စကံ၊ ပစ္စနီကန္တိ စ ပဋိကမ္မံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ အနုလောမပဉ္စကဿ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ ¶ ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒိကဿ အတ္ထော ‘‘သဗ္ဗတ္ထ ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒိပါဠိံ သံခိပိတွာ အာဂတေ သရူပေန အဝုတ္တေ ‘‘ယသ္မာ သရီရံ သန္ဓာယာ’’တိအာဒိနာ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၁၁) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ပစ္စနီကဿ စ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒိကဿ ပဋိကမ္မကရဏဝသေန ဝုတ္တဿ အတ္ထော ပဋိကမ္မာဒိပါဠိံ သံခိပိတွာ အာဒိမတ္တဒဿနေန အာဂတေ ‘‘ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒိမှိ အနုလောမေ ‘‘သဗ္ဗတ္ထာတိ သရီရံ သန္ဓာယ အနုယောဂေါ သကဝါဒိဿာ’’တိအာဒိနာ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၁၁) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အထ ဝါ တတ္ထာတိ ယံ အာရဒ္ဓံ၊ တသ္မိန္တိ ဧဝံ အတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ တတ္ထ တေသု တီသု မုခေသူတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အနုလောမပဉ္စကမူလကာ စေတ္ထ သဗ္ဗာနုလောမပစ္စနီကပဉ္စကပါဠိ အနုလောမပဉ္စကဿ ပါဠီတိ ဝုတ္တာ၊ တထာ ပစ္စနီကာနုလောမပဉ္စကပါဠိ စ ပစ္စနီကဿ ပါဠီတိ။ တံ သံခိပိတွာ ပဋိကမ္မဝသေန အာဂတေ သရူပေန အဝုတ္တေ ‘‘ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒိကေ ပစ္စနီကေ ‘‘ဥပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒိကေ အနုလောမေ စ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ သုဒ္ဓိကသစ္စိကဋ္ဌေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၇-၂၇။ ရူပါဒီဟိ ¶ သဒ္ဓိံ သစ္စိကဋ္ဌသံသန္ဒနန္တိ သစ္စိကဋ္ဌဿ ပုဂ္ဂလဿ ရူပါဒီဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒနံ၊ သစ္စိကဋ္ဌေ ဝါ ရူပါဒီဟိ သဒ္ဓိံ ပုဂ္ဂလဿ သံသန္ဒနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ပုဂ္ဂလော ရူပဉ္စာတိ စ-ကာရဿ သမုစ္စယတ္ထတ္တာ ယထာ ရူပန္တိ ဧဝံ နိဒဿနဝသေန ဝုတ္တော အတ္ထော ဝိစာရေတဗ္ဗော။ ရူပါဒီဟိ အညော အနညော စ ပုဂ္ဂလော န ဝတ္တဗ္ဗောတိ လဒ္ဓိ သမယော။ ‘‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရန္တိ အဗျာကတမေတံ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိကံ (သံ။ နိ။ ၄။၄၁၆) သုတ္တံ။ အနုညာယမာနေ တဒုဘယဝိရောဓော အာပဇ္ဇတီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သမယသုတ္တဝိရောဓံ ဒိသွာ’’တိ။

ဓမ္မတောတိ ပါဠိတော။ ‘‘ပဋိကမ္မစတုက္ကာဒီနိ သံခိတ္တာနိ။ ပရဝါဒီ…ပေ… ဒဿိတာနီ’’တိ ဝဒန္တေဟိ ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတိ…ပေ… အာဇာနာဟိ ပဋိကမ္မန္တိ ¶ ဧတ္ထ အာဇာနာဟိ နိဂ္ဂဟန္တိ ပါဌော ဒိဋ္ဌော ဘဝိဿတိ။ အညတ္တံ ပဋိဇာနာပနတ္ထန္တိ ယထာ မယာ အညတ္တံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တထာ စ တယာပိ တံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အညတ္တပဋိညာယ စောဒနတ္ထန္တိ အတ္ထော။ သမ္မုတိပရမတ္ထာနံ ဧကတ္တနာနတ္တပဉှဿ ဌပနီယတ္တာတိ အဗျာကတတ္တာတိ အတ္ထော။ ယဒိ ဌပနီယတ္တာ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ၊ ပရေနပိ ဌပနီယတ္တာ လဒ္ဓိမေဝ နိဿာယ ပဋိက္ခေပေါ ကတောတိ သောပိ န နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော သိယာ။ ပရော ပန ပုဂ္ဂလောတိ ကဉ္စိ သဘာဝံ ဂဟေတွာ တဿ ဌပနီယတ္တံ ဣစ္ဆတိ၊ သတိ စ သဘာဝေ ဌပနီယတာ န ယုတ္တာတိ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ သမ္မုတိ ပန ကောစိ သဘာဝေါ နတ္ထိ။ တေနေဝဿ ဧကတ္တနာနတ္တပဉှဿ ဌပနီယတံ ဝဒန္တော န နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ သကဝါဒိနာ ပဋိက္ခေပေါ ကတောတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ယုတ္တော။

သုဒ္ဓိကသံသန္ဒနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၈-၃၆။ ဥပလဒ္ဓိသာမညေန အညတ္တပုစ္ဆာ စာတိ ဣဒဉ္စ ဒွိန္နံ သမာနတာ နော အညတ္တဿ ကာရဏံ ယုတ္တံ၊ အထ ခေါ ဝိသုံ အတ္တနော သဘာဝေန သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထေန ဥပလဗ္ဘနီယတာတိ ¶ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧကဝီသာဓိကာနီ’’တိ ပုရိမပါဌော၊ ဝီသာဓိကာနီတိ ပန ပဌိတဗ္ဗံ။

၃၇-၄၅။ ‘‘အတ္ထိ ပုဂ္ဂလော’’တိ သုတ္တံ အနုဇာနာပေန္တေန ဥပလဒ္ဓိ အနုဇာနိတာ ဟောတီတိ မညမာနော အာဟ ‘‘ဥပလဒ္ဓိသာမညံ အာရောပေတွာ’’တိ။ ဝီသာဓိကာနိ နဝ ပဋိကမ္မပဉ္စကသတာနိ ဒဿိတာနီတိ ဧတေန သုဒ္ဓိကသံသန္ဒနေပိ ‘‘အာဇာနာဟိ ပဋိကမ္မ’’မိစ္စေဝ ပါဌောတိ ဝိညာယတိ။ ယဉ္စ ဝါဒမုခေသု သုဒ္ဓိကသစ္စိကဋ္ဌေ ‘‘ပဋိကမ္မစတုက္က’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ ‘‘ပဋိကမ္မပဉ္စက’’န္တိ။

ဩပမ္မသံသန္ဒနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၆-၅၂။ ဧကဓမ္မတောပိ ¶ အညတ္တံ အနိစ္ဆန္တော ရူပါဒိဧကေကဓမ္မဝသေန နာနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ သမုဒါယတော ဟိ အယံ အညတ္တံ အနိစ္ဆန္တော ဧကဒေသတော အနညတ္တံ ပဋိက္ခိပန္တော န နိဂ္ဂဟာရဟော သိယာတိ ဧတံ ဝစနောကာသံ နိဝတ္တေတုံ ‘‘အယဉ္စ အနုယောဂေါ’’တိအာဒိမာဟ။ သကလန္တိ သတ္တပညာသဝိဓော ဓမ္မပ္ပဘေဒေါ ပုဂ္ဂလောတိ ဝါ ပရမတ္ထသစ္စံ ပုဂ္ဂလောတိ ဝါ ဧဝံ သကလံ သန္ဓာယာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သကလံ ပရမတ္ထံ စိန္တေတွာ တန္တိဝသေန အနုယောဂလက္ခဏဿ ဌပိတတ္တာ သကလပရမတ္ထတော စ အညဿ သစ္စိကဋ္ဌဿ အဘာဝါ သစ္စိကဋ္ဌေန ပုဂ္ဂလေန တတော အညေန န ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ရူပံ ပုဂ္ဂလော’’တိ ဣမံ ပဉှံ ပဋိက္ခိပန္တဿ နိဂ္ဂဟာရောပနံ ယုတ္တန္တိ အတ္ထော။

သဘာဂဝိနိဗ္ဘောဂတောတိ ရူပတော အညသဘာဂတ္တာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သဗ္ဗဓမ္မာတိ ရူပဝဇ္ဇေ သဗ္ဗဓမ္မေ ဝဒတိ။ ‘‘ရူပသ္မိံ ပုဂ္ဂလော’’တိ ဧတ္ထ နိဿယဝိနာသေ ဝိနာသာပတ္တိဘယေန ပဋိက္ခိပတီတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိဘယေန စေဝါ’’တိ။ တီသု ပန သမယဝိရောဓေန ပဋိက္ခေပေါ အဓိပ္ပေတော။ န ဟိ သော သက္ကာယဒိဋ္ဌိံ ဣစ္ဆတိ၊ အပိစ သဿတဒိဋ္ဌိဘယေန ပဋိက္ခိပတီတိ ယုတ္တံ ဝတ္တုံ။ သက္ကာယဒိဋ္ဌီသု ¶ ဟိ ပဉ္စေဝ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယော၊ သေသာသဿတဒိဋ္ဌိယောတိ။ အညတြ ရူပါတိ ဧတ္ထ စ ရူပဝါ ပုဂ္ဂလောတိ အယမတ္ထော သင်္ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

စတုက္ကနယသံသန္ဒနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတာ စ သံသန္ဒနကထာဝဏ္ဏနာ။

၅၄။ ပစ္စနီကာနုလောမေတိ ဣဒံ ယံ ဝက္ခတိ ‘‘ဆလဝသေန ပန ဝတ္တဗ္ဗံ ‘အာဇာနာဟိ ပဋိကမ္မ’န္တိအာဒီ’’တိ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၅၄)၊ တေန ပန န သမေတိ။ ပစ္စနီကာနုလောမေ ဟိ ပစ္စနီကေ ‘‘အာဇာနာဟိ နိဂ္ဂဟ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န ပန ‘‘ပဋိကမ္မ’’န္တိ။

၅၅-၅၉။ ပုဂ္ဂလော ¶ ဥပလဗ္ဘတီတိ ပဒဒွယဿ အတ္ထတော ဧကတ္တေတိ ဧတ္ထ တဒေဝ ဧကတ္တံ ပရေန သမ္ပဋိစ္ဆိတံ အသမ္ပဋိစ္ဆိတန္တိ ဝိစာရေတဗ္ဗမေတံ။ ပုဂ္ဂလဿ ဟိ အဝိဘဇိတဗ္ဗတံ၊ ဥပလဗ္ဘတီတိ ဧတဿ ဝိဘဇိတဗ္ဗတံ ဝဒန္တော ဝိဘဇိတဗ္ဗာဝိဘဇိတဗ္ဗတ္ထာနံ ဥပလဗ္ဘတိပုဂ္ဂလ-သဒ္ဒါနံ ကထံ အတ္ထတော ဧကတ္တံ သမ္ပဋိစ္ဆေယျာတိ? ယထာ စ ဝိဘဇိတဗ္ဗာဝိဘဇိတဗ္ဗတ္ထာနံ ဥပလဗ္ဘတိ-ရူပ-သဒ္ဒါနံ တံ ဝိဘာဂံ ဝဒတော ရူပံ ကိဉ္စိ ဥပလဗ္ဘတိ၊ ကိဉ္စိ န ဥပလဗ္ဘတီတိ အယံ ပသင်္ဂေါ နာပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဧတဿပိ ယထာဝုတ္တဝိဘာဂံ ဝဒတော ယထာအာပါဒိတေန ပသင်္ဂေန န ဘဝိတဗ္ဗန္တိ မဂ္ဂိတဗ္ဗော ဧတ္ထ အဓိပ္ပာယော။

၆၀။ ‘‘သုညတော ¶ လောကံ အဝေက္ခဿူ’’တိ (သု။ နိ။ ၁၁၂၅) ဧတေန အတ္ထတော ပုဂ္ဂလော နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နတ္ထီတိပိ ဝုတ္တ’’န္တိ။

၆၁-၆၆။ ရူပကာယာဝိရဟံ သန္ဓာယ ‘‘ရူပကာယသဗ္ဘာဝတော’’တိ အာဟ။ ‘‘ရူပိနော ဝါ အရူပိနော ဝါ’’တိ (ဣတိဝု။ ၉၀) သုတ္တေ အာဂတပညတ္တိံ သန္ဓာယ ‘‘တထာရူပါယ စ ပညတ္တိယာ အတ္ထိတာယာ’’တိ။ ဝီတရာဂသဗ္ဘာဝတောတိ ကာမီဘာဝဿ အနေကန္တိကတ္တာ ကာမဓာတုယာ အာယတ္တတ္တာဘာဝတော စ ‘‘ကာမီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗောတိ ပဋိက္ခိပတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၆၇။ ကာယာနုပဿနာယာတိ ကာရဏဝစနမေတံ၊ ကာယာနုပဿနာယ ကာရဏဘူတာယ ဧဝံလဒ္ဓိကတ္တာတိ အတ္ထော။ အာဟစ္စ ဘာသိတန္တိ ‘‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရန္တိ အဗျာကတမေတံ မယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၂၈) အာဟစ္စ ဘာသိတံ။

ပညတ္တာနုယောဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၉-၇၂။ ‘‘ဒဿေန္တော ¶ ‘တေန ဟိ ပုဂ္ဂလော သန္ဓာဝတီ’တိအာဒိမာဟာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ဒဿေန္တော ‘န ဝတ္တဗ္ဗံ ပုဂ္ဂလော သန္ဓာဝတီ’တိအာဒိမာဟာ’’တိ ပန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဒဿေတွာတိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။

၉၁။ ယေန ရူပသင်္ခါတေန သရီရေန သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ရူပေန သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝဒန္တေန ‘‘ရူပံ ပုဂ္ဂလော’’တိ အနနုညာတတ္တာ ယေနာကာရေန တံ ဇီဝံ တံ သရီရန္တိ ဣဒံ အာပဇ္ဇတိ ¶ ၊ သော ဝတ္တဗ္ဗော။ အသညူပပတ္တိံ သန္ဓာယာတိ နိရယူပဂဿ ပုဂ္ဂလဿ အသညူပဂဿ အရူပူပဂဿ စ အန္တရာဘဝံ န ဣစ္ဆတီတိ စုတိတော အနန္တရံ ဥပပတ္တိံ သန္ဓာယာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယေ ပန စုတိကာလေ ဥပပတ္တိကာလေ စ အသညူပပတ္တိကာလေ စ အသညသတ္တေသု သညာ အတ္ထီတိ ဂဟေတွာ အသညူပဂဿ စ အန္တရာဘဝံ ဣစ္ဆေယျုံ၊ တေသံ အန္တရာဘဝဘာဝတော ‘‘အသညူပပတ္တိ အဝေဒနာ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ။

၉၂။ အဝေဒနောတိအာဒီသု တဒညန္တိ သညဘဝတော အညံ အသညာနေဝသညာနာသညာယတနုပပတ္တိံ။ နေဝသညာနာသညာယတနေပိ ဟိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သညာ အတ္ထီတိ ဣစ္ဆန္တိ။

၉၃။ ယသ္မာ ရူပါဒိဓမ္မေ ဝိနာ ပုဂ္ဂလော နတ္ထီတိ ဣန္ဓနုပါဒါနော အဂ္ဂိ ဝိယ ဣန္ဓနေန ရူပါဒိဥပါဒါနော ပုဂ္ဂလော ရူပါဒိနာ ဝိနာ နတ္ထီတိ လဒ္ဓိဝသေန ဝဒတိ။

၉၇။ နီလံ ရူပံ ဥပါဒါယ နီလောတိအာဒီသူတိ ‘‘နီလံ ရူပံ ဥပါဒါယ နီလကဿ ပုဂ္ဂလဿ ပညတ္တီ’’တိ ဧတ္ထ ယော ပုဋ္ဌော နီလံ ဥပါဒါယ နီလောတိ၊ တဒါဒီသူတိ အတ္ထော။

၉၈။ ဆေကဋ္ဌံ သန္ဓာယာတိ ဆေကဋ္ဌံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ကုသလပညတ္တိံ။ ‘‘ကုသလံ ဝေဒနံ ဥပါဒါယာ’’တိ မညမာနော ပဋိဇာနာတီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၁၁၂။ ဣဒါနိ ¶ …ပေ… ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ရုက္ခ’’န္တိအာဒိမာဟာတိ ပုဗ္ဗပက္ခံ ဒဿေတွာ ဥတ္တရမာဟာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၁၅။ ‘‘ယဿ ¶ ရူပံ သော ရူပဝါ’’တိ ဥတ္တရပက္ခေ ဝုတ္တံ ဝစနံ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘ယသ္မာ’’တိအာဒိမာဟ။

၁၁၆။ စိတ္တာနုပဿနာဝသေနာတိ စိတ္တာနုပဿနာဝသေန ပရိဒီပိတဿ သရာဂါဒိစိတ္တယောဂဿ ဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၁၈။ ယေနာတိ စက္ခုန္တိ ‘‘ယေနာ’’တိ ဝုတ္တံ ကရဏံ စက္ခုန္တိ အတ္ထော။ စက္ခုမေဝ ရူပံ ပဿတီတိ ဝိညာဏနိဿယဘာဝူပဂမနမေဝ စက္ခုဿ ဒဿနံ နာမ ဟောတီတိ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

ဥပါဒါပညတ္တာနုယောဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂၃။ ကရဏမတ္တန္တိ ကမ္မာနံ နိပ္ဖာဒကပ္ပယောဇကဘာဝေန ပဝတ္တာ ခန္ဓာ။

၁၂၄။ ပုရိမကမ္မေန ဝိနာ ပုဂ္ဂလဿ ဇာတိ၊ ဇာတဿ စ ဝိဇ္ဇဋ္ဌာနာဒီသု သမ္မာ မိစ္ဆာ ဝါ ပဝတ္တိ နတ္ထီတိ သန္ဓာယ ‘‘ပုရိမကမ္မမေဝ တဿာ’’တိအာဒိမာဟ။

၁၂၅။ ကမ္မဝဋ္ဋဿာတိ ဧတ္ထ ကမ္မကာရကဿ ယော ကာရကော၊ တေနပိ အညံ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ၊ တဿ ကာရကေနပိ အညန္တိ ဧဝံ ကမ္မဝဋ္ဋဿ အနုပစ္ဆေဒံ ဝဒန္တိ။ ပုဂ္ဂလဿ ကာရကော ကမ္မဿ ကာရကော အာပဇ္ဇတီတိ ဝိစာရေတဗ္ဗမေတံ။ မာတာပိတူဟိ ဇနိတတာဒိနာ တဿ ကာရကံ ဣစ္ဆန္တဿ ကမ္မကာရကာနံ ကာရကပရမ္ပရာ အာပဇ္ဇတီတိ ဣဒဉ္စ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။

၁၇၀။ သုတ္တဝိရောဓဘယေနာတိ ‘‘သော ကရောတိ သော ပဋိသံဝေဒယတီတိ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အယမေကော အန္တော’’တိအာဒီဟိ (သံ။ နိ။ ၂။၄၆) ဝိရောဓဘယာ။

၁၇၁။ ‘‘ဣဓ ¶ နန္ဒတိ ပေစ္စ နန္ဒတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၈) ဝစနတော ကမ္မကရဏကာလေ ဝိပါကပဋိသံဝေဒနကာလေ စ သောယေဝါတိ ပဋိဇာနာတီတိ အဓိပ္ပာယော။ သယံကတံ ¶ သုခဒုက္ခန္တိ စ ပုဋ္ဌော ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘော ဂေါတမ၊ သယံကတံ သုခံ ဒုက္ခန္တိ? မာ ဟေဝံ ကဿပါ’’တိအာဒိသုတ္တဝိရောဓာ (သံ။ နိ။ ၂။၁၈) ပဋိက္ခိပတိ။

၁၇၆။ လဒ္ဓိမတ္တမေဝေတန္တိ သောယေဝေကော နေဝ သော ဟောတိ န အညောတိ ဣဒံ ပန နတ္ထေဝ၊ တသ္မာ ဧဝံဝါဒိနော အသယံကာရန္တိအာဒိ အာပဇ္ဇတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အပိစာတိအာဒိနာ ဣဒံ ဒဿေတိ – န ပရဿ ဣစ္ဆာဝသေနေဝ ‘‘သော ကရောတီ’’တိအာဒိ အနုယောဂေါ ဝုတ္တော၊ အထ ခေါ ‘‘သော ကရောတီ’’တိအာဒီသု ဧကံ အနိစ္ဆန္တဿ ဣတရံ၊ တဉ္စ အနိစ္ဆန္တဿ အညံ အာပန္နန္တိ ဧဝံ ကာရကဝေဒကိစ္ဆာယ ဌတွာ ‘‘သော ကရောတီ’’တိအာဒီသု တံ တံ အနိစ္ဆာယ အာပန္နဝသေနာပီတိ။ အထ ဝါ န ကေဝလံ ‘‘သော ကရောတီ’’တိအာဒီနံ သဗ္ဗေသံ အာပန္နတ္တာ၊ အထ ခေါ ဧကေကဿေဝ စ အာပန္နတ္တာ အယံ အနုယောဂေါ ကတောတိ ဒဿေတိ။ ပုရိမနယေနေဝါတိ ဧတေန ‘‘ဣဓ နန္ဒတီ’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ ပဋိဇာနနာဒိကာရဏံ ဧကတော ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။

ပုရိသကာရာနုယောဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၉၃။ အဘိညာနုယောဂါဒိဝသေန အရဟတ္တသာဓနာတိ ဧတ္ထ ‘‘နနု အတ္ထိ ကောစိ ဣဒ္ဓိံ ဝိကုဗ္ဗတီ’’တိ အဘိညာအနုယောဂေါ စ ‘‘ဟဉ္စိ အတ္ထိ ကောစိ ဣဒ္ဓိံ ဝိကုဗ္ဗတီ’’တိ ဌပနာ စ ‘‘တေန ဝတ ရေ’’တိအာဒိ ပါပနာ စ အာဒိသဒ္ဒသင်္ဂဟိတော အတ္ထောဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အာသဝက္ခယဉာဏံ ပနေတ္ထ အဘိညာ ဝုတ္တာတိ တဒဘိညာဝတော အရဟတော သာဓနံ ‘‘အရဟတ္တသာဓနာ’’တိ အာဟ။ အရဟတော ဟိ သာဓနာ တဗ္ဘာဝဿ စ သာဓနာ ဟောတိယေဝါတိ။

၂၀၉။ တထာရူပဿာတိ ¶ ¶ တတိယကောဋိဘူတဿ သစ္စိကဋ္ဌဿ အဘာဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ ပန ပဋိက္ခိပန္တော အသစ္စိကဋ္ဌံ တတိယကောဋိဘူတံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒေယျာတိ တာဒိသံ ပုဂ္ဂလံ ဣစ္ဆန္တော ဟိ သုတ္တေန နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော သိယာ။ ကသ္မာ? တထာရူပဿ သစ္စိကဋ္ဌဿ အဘာဝတောတိ၊ တထာရူပဿ ကဿစိ သဘာဝဿ အဘာဝတော ပဋိက္ခေပါရဟတ္တာ အတ္တနော လဒ္ဓိံ နိဂူဟိတွာ ပဋိက္ခေပေါ ပရဝါဒိဿာတိ အယမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဉာတကာနုယောဂါဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၁၈။ ပရိဂ္ဂဟိတဝေဒနောတိ ဝစနေန အပရိဂ္ဂဟိတဝေဒနဿ ‘‘သုခိတောသ္မိ၊ ဒုက္ခိတောသ္မီ’’တိ ဇာနနံ ပဇာနနံ နာမ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ ယောဂါဝစရဿ သုခုမာနမ္ပိ ဝေဒနာနံ ပရိစ္ဆေဒနသမတ္ထတဉ္စ။

၂၂၈။ လက္ခဏဝစနန္တိ ရူပဗ္ဘန္တရဂမနံ သဟရူပဘာဝေါ၊ ဗဟိဒ္ဓါ နိက္ခမနံ ဝိနာရူပဘာဝေါတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၃၇။ ဣမာ ခေါတိ ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘော မနောမယော အတ္တပဋိလာဘော အရူပေါ အတ္တပဋိလာဘောတိ ဣမာ လောကဿ သမညာ၊ ယာဟိ တထာဂတော ဝေါဟရတိ အပရာမသံ၊ ယော သစ္စော မောဃော ဝါ သိယာ၊ တသ္မိံ အနုပလဗ္ဘမာနေပိ အတ္တနိ တဒနုပလဗ္ဘတောယေဝ ပရာမာသံ အတ္တဒိဋ္ဌိံ အနုပ္ပာဒေန္တော လောကေ အတ္တပဋိလာဘောတိ ပဝတ္တဝေါဟာရဝသေနေဝ ဝေါဟရတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ပစ္စတ္တသာမညလက္ခဏဝသေန ပုဂ္ဂလဿ အတ္ထိတံ ပဋိက္ခိပိတွာ လောကဝေါဟာရေန အတ္ထိတံ ဝဒန္တေန ပုဂ္ဂလောတိ ကောစိ သဘာဝေါ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သတိ ဟိ တသ္မိံ အတ္တနော သဘာဝေနေဝ အတ္ထိတာ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ၊ န လောကဝေါဟာရေနာတိ။ ဣမိနာ ပန ယထာ သမေတိ၊ ယထာ စ ¶ ပရာမာသော န ဟောတိ၊ ဧဝံ ဣတော ပုရိမာ စ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ယောဇေတဗ္ဗာ။

လောကသမ္မုတိကာရဏန္တိ ¶ ယသ္မာ လောကသမ္မုတိဝသေန ပဝတ္တံ၊ တသ္မာ သစ္စန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထလက္ခဏန္တိ တထကာရဏံ။ ယသ္မာ ဓမ္မာနံ တထတာယ ပဝတ္တံ၊ တသ္မာ သစ္စန္တိ ဒဿေတိ။

ပဋိဝေဓာနုယောဂါဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁။ ဝါဒယုတ္တိပရိဟာနိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၃၉။ ‘‘ဒွေမေ ¶ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သေက္ခဿ ဘိက္ခုနော ပရိဟာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၂။၁၈၅) ဣဒံ သုတ္တံ အရဟတော ပရိဟာနိလဒ္ဓိယာ န နိဿယော၊ အထ ခေါ အနာဂါမိအာဒီနံ ပရိဟာနိလဒ္ဓိယာ၊ တသ္မာ အရဟတောပိ ပရိဟာနိံ ဣစ္ဆန္တီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေန အနာဂါမိဿပိ သကဒါဂါမိဿပီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

‘‘တတိယသ္မိမ္ပိ မုဒိန္ဒြိယာဝ အဓိပ္ပေတာ။ တေသဉှိ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပရိဟာနိ န ဟောတီတိ တဿ လဒ္ဓီ’’တိ ပုရိမပါဌော၊ မုဒိန္ဒြိယေသွေဝ ပန အဓိပ္ပေတေသု ပရိက္ခေပေါ န ကာတဗ္ဗော သိယာ၊ ကတော စ၊ တသ္မာ ‘‘တတိယသ္မိမ္ပိ တိက္ခိန္ဒြိယာဝ အဓိပ္ပေတာ။ တေသဉှိ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပရိဟာနိ န ဟောတီတိ တဿ လဒ္ဓီ’’တိ ပဌန္တိ။

အယောနိသော အတ္ထံ ဂဟေတွာတိ သောတာပန္နောယေဝ နိယတောတိ ဝုတ္တောတိ သောယေဝ န ပရိဟာယတိ၊ န ဣတရေတိ အတ္ထံ ဂဟေတွာ။ ‘‘ဥပရိမဂ္ဂတ္ထာယာ’’တိ ဝုတ္တံ အတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ နိယတောတိ သောတာပတ္တိဖလာ န ပရိဟာယတီတိ ဧတမတ္ထံ ဂဏှီတိ ပန ဝဒန္တိ။

ဝါဒယုတ္တိပရိဟာနိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အရိယပုဂ္ဂလသံသန္ဒနပရိဟာနိဝဏ္ဏနာ

၂၄၁။ ယံ ¶ ပနေတ္ထာတိအာဒိမှိ ဒဿနမဂ္ဂဖလေ ဌိတဿ အနန္တရံ အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ၊ တတော ပရိဟာယိတွာ တတ္ထ စ ဌာနံ ဣစ္ဆန္တော ပုန ဝါယာမေန တဒနန္တရံ အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ န ဣစ္ဆတီတိ ဝိစာရေတဗ္ဗမေတံ။

၂၆၂။ အဝသိပ္ပတ္တော ဈာနလာဘီတိ သေက္ခော ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပုထုဇ္ဇနော ပန ဝသိပ္ပတ္တော အဝသိပ္ပတ္တော စ သမယဝိမုတ္တအသမယဝိမုတ္တတန္တိယာ အဂ္ဂဟိတော၊ ဘဇာပိယမာနော ပန သမာပတ္တိဝိက္ခမ္ဘိတာနံ ကိလေသာနံ ဝသေန သမယဝိမုတ္တဘာဝံ ဘဇေယျာတိ ဝုတ္တောတိ။

အရိယပုဂ္ဂလသံသန္ဒနပရိဟာနိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၆၅။ ဥတ္တမဟီနဘေဒေါ ¶ ‘‘တတြ ယာယံ ပဋိပဒါ သုခါ ခိပ္ပာဘိညာ၊ သာ ဥဘယေနေဝ ပဏီတာ အက္ခာယတီ’’တိအာဒိသုတ္တဝသေန (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၅၂) ဝုတ္တော။ ‘‘ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတ’’န္တိ ဧတ္ထ ဝိယ မုတသဒ္ဒေါ ပတ္တဗ္ဗံ ဝဒတီတိ အာဟ ‘‘ဖုသနာရဟ’’န္တိ။

၂၆၇။ အပ္ပတ္တပရိဟာနာယ စေဝ သံဝတ္တန္တိ ယထာကတသန္နိဋ္ဌာနဿ သမယဝိမုတ္တဿာတိ အဓိပ္ပာယော။

သုတ္တသာဓနပရိဟာနိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၆၉။ ‘‘ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိဒေဝေ ¶ ¶ ဥပါဒါယ တဒုပရီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘တီဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနေဟီ’’တိ (အ။ နိ။ ၉။၂၁) ပန သုတ္တဿ ဝစနေန ဟေဋ္ဌာပိ မဂ္ဂဘာဝနမ္ပိ န ဣစ္ဆန္တီတိ ဝိညာယတိ။

၂၇၀။ ‘‘ဂိဟီနဉ္စေဝ ဧကစ္စာနဉ္စ ဒေဝါနံ မဂ္ဂပဋိလာဘံ သန္ဓာယ ပဋိက္ခေပေါ တဿေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ယတ္ထ နတ္ထီ’’တိ ပန ဩကာသဝသေန ပုဋ္ဌော ပုဂ္ဂလဝသေန တဿ ပဋိက္ခေပေါ န ယုတ္တော။ ယဒိ စ တဿာယံ အဓိပ္ပာယော၊ သကဝါဒိနာ သမာနာဓိပ္ပာယတ္တာ န နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။

၂၇၁။ ဧကန္တရိကပဉှာတိ ပရဝါဒီသကဝါဒီနံ အညမညံ ပဉှန္တရိကာ ပဉှာ။

သုဒ္ဓဗြဟ္မစရိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သံသန္ဒနဗြဟ္မစရိယကထာဝဏ္ဏနာ

၂၇၃။ ရူပါဝစရမဂ္ဂေန ဟိ သော ဣဓဝိဟာယနိဋ္ဌော နာမ ဇာတောတိ ဣဒံ ‘‘ဣဓ ဘာဝိတမဂ္ဂေါ ဟိ အနာဂါမီ ဣဓဝိဟာယနိဋ္ဌော နာမ ဟောတီ’’တိအာဒိကေန လဒ္ဓိကိတ္တနေန ကထံ သမေတီတိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗေ ပန အနာဂါမီ ဧဝ အနာဂါမီတိ ဝုတ္တော၊ ဣဓ ဈာနာနာဂါမိသောတာပန္နာဒိကောတိ ¶ အဓိပ္ပာယော။ ဣဓ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ ဣဓေဝ ဖလံ သစ္ဆိကရောန္တံ ‘‘ဣဓပရိနိဗ္ဗာယီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဣဓ ပန မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ တတ္ထ ဖလံ သစ္ဆိကရောန္တံ ‘‘တတ္ထပရိနိဗ္ဗာယီ အရဟာ’’တိ။

သံသန္ဒနဗြဟ္မစရိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဗြဟ္မစရိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၇၄။ ဩဓိသော ¶ ဩဓိသောတိ ဧတဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဧကဒေသေန ဧကဒေသေနာ’’တိ အာဟ။

၂၈၀။ ကိစ္စသဗ္ဘာဝန္တိ တီဟိ ပဟာတဗ္ဗဿ ပဟီနတံ။ တံ ပန ကိစ္စံ ယဒိ တေနေဝ မဂ္ဂေန သိဇ္ဈတီတိ လဒ္ဓိ၊ ပုထုဇ္ဇနကာလေ ဧဝ ကာမရာဂဗျာပါဒါ ပဟီနာတိ လဒ္ဓီတိ ဧတံ န သမေတိ၊ တသ္မာ ပုထုဇ္ဇနကာလေ ပဟီနာနမ္ပိ ဒဿနမဂ္ဂေ ဥပ္ပန္နေ ပုန ကဒါစိ အနုပ္ပတ္တိတော တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ ကိစ္စံ သမ္ဘဝတီတိ အဓိပ္ပာယော။

နသုတ္တာဟရဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၈၂။ သဗ္ဗသ္မိံ ¶ သရီရေ သဗ္ဗန္တိ သိရသိ ပါဒါ ပစ္ဆတော စက္ခူနီတိ ဧဝံ သဗ္ဗံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗသ္မိံ ကာလေတိ ဗာလကာလေ ယုဝတာ၊ ဝုဍ္ဎကာလေ ဗာလတာ၊ ဧဝံ သဗ္ဗသ္မိံ ကာလေ သဗ္ဗံ။ သဗ္ဗေနာကာရေနာတိ နီလာကာရေန ပီတံ၊ ပီတာကာရေန လောဟိတန္တိ ဧဝံ။ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသူတိ စက္ခုသ္မိံ သောတံ၊ သောတသ္မိံ ဃာနန္တိ ဧဝံ။ အယုတ္တန္တိ ယောဂရဟိတံ ဝဒတိ၊ တံ ပန ဧကသဘာဝံ။ ကထံ ပန ဧကသဘာဝဿ ယောဂရဟိတတာတိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘နာနာသဘာဝါနဉှီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဒွိန္နဉှိ နာနာသဘာဝါနံ အင်္ဂုလီနံ မေဏ္ဍကာနံ ဝါ အညမညယောဂေါ ဟောတိ၊ န ဧကဿေဝ သတော၊ တသ္မာ ယော နာနာသဘာဝေသု ဟောတိ ယောဂေါ၊ တေန ရဟိတံ ဧကသဘာဝံ အယောဂန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ပုစ္ဆတီတိ ပရဝါဒီဒိဋ္ဌိယာ ¶ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဘာဝံ ဂဟေတွာ ဥပ္ပန္နာယ အတ္တနော ဒိဋ္ဌိယာ သမ္မာဒိဋ္ဌိဘာဝေါ အတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၈၅။ အတီတာနာဂတံ ပဟာယ ပစ္စုပ္ပန္နရူပမေဝ အပ္ပိယံ အဝိဘဇိတဗ္ဗံ ကရိတွာတိ ပစ္စုပ္ပန္နသဒ္ဒေန ရူပသဒ္ဒေန စာတိ ဥဘောဟိပိ ပစ္စုပ္ပန္နရူပမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ ကတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပညတ္တိယာ အဝိဂတတ္တာတိ ဧတေန ဣဒံ ဝိညာယတိ ‘‘န ရူပပညတ္တိ ဝိယ ဝတ္ထပညတ္တိ သဘာဝပရိစ္ဆိန္နေ ပဝတ္တာ ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ၊ အထ ခေါ ပုဗ္ဗာပရိယဝသေန ပဝတ္တမာနံ ရူပသမူဟံ ဥပါဒါယ ပဝတ္တာ အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ၊ တသ္မာ ဝတ္ထဘာဝဿ ဩဒါတဘာဝဝိဂမေ ဝိဂမာဝတ္တဗ္ဗတာ ယုတ္တာ၊ န ပန ရူပဘာဝဿ ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝဝိဂမေ’’တိ။

၂၈၈။ အနာဂတံ ¶ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဝါ ဟုတွာ ဟောတီတိ ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထ အနာဂတံ အနာဂတံ ဟုတွာ ပုန ပစ္စုပ္ပန္နံ ဟောန္တံ ဟုတွာ ဟောတီတိ၊ တထာ ပစ္စုပ္ပန္နံ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဟောန္တံ ပုဗ္ဗေ အနာဂတံ ဟုတွာ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဟောတီတိ ဟုတွာ ဟောတီတိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကိံ တေ တမ္ပိ ဟုတွာ ဟောတီတိ တဗ္ဘာဝါဝိဂမတော ဟုတွာဟောတိဘာဝါနုပရမံ အနုပစ္ဆေဒံ ပုစ္ဆတီတိ အဓိပ္ပာယော ယုတ္တော။ ဟုတွာ ဘူတဿ ပုန ဟုတွာ အဘာဝတောတိ အနာဂတံ ဟုတွာ ပစ္စုပ္ပန္နဘူတဿ ပုန အနာဂတံ ဟုတွာ ပစ္စုပ္ပန္နာဘာဝတော။

ယသ္မာ တန္တိ တံ ဟုတွာ ဘူတံ ပစ္စုပ္ပန္နံ ယသ္မာ အနာဂတံ ဟုတွာ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဟောန္တံ ‘‘ဟုတွာ ဟောတီ’’တိ သင်္ချံ ဂတံ၊ တသ္မာ ဒုတိယမ္ပိ ‘‘ဟုတွာ ဟောတီ’’တိ ဝစနံ အရဟတီတိ ပဋိဇာနာတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ ပန ဓမ္မေ ဟုတွာဟောတိဘာဝါနုပရမံ ဝဒန္တဿ အဓမ္မေ သသဝိသာဏေ နဟုတွာန ဟောတိဘာဝါနုပရမော အာပဇ္ဇတီတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘အထ န’’န္တိအာဒိမာဟ။

ပဋိက္ခိတ္တနယေနာတိ ¶ ကာလနာနတ္တေန။ ပဋိညာတနယေနာတိ အတ္ထာနာနတ္တေန။ အတ္ထာနာနတ္တံ ဣစ္ဆန္တောပိ ပန အနာဂတဿ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဝုတ္တံ ဟောတိဘာဝံ၊ ပစ္စုပ္ပန္နဿ စ အနာဂတေ ဝုတ္တံ ဟုတွာဘာဝံ ကထံ ပဋိဇာနာတီတိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ အတ္ထာနာနတ္တမေဝ ဟိ တေန အနုညာယတိ၊ န အနာဂတေ ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝေါ၊ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဝါ အနာဂတဘာဝေါတိ။ ပုရိမံ ပဋိက္ခိတ္တပဉှံ ပရိဝတ္တိတွာတိ အနုညာတပဉှဿ ဟုတွာ ဟောတိ ဟုတွာ ဟောတီတိ ဒေါသော ဝုတ္တောတိ အဝုတ္တဒေါသံ အတိက္ကမ္မ ပဋိက္ခိတ္တပဉှံ ပုန ဂဟေတွာ တေန စောဒေတီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ အတ္ထာနာနတ္တေန ဟုတွာဟောတီတိ အနုဇာနန္တဿ ဒေါသော ကာလနာနတ္တာယေဝ အနာဂတံ ပစ္စုပ္ပန္နန္တိ ပဋိက္ခေပေန ကထံ ဟောတီတိ? တဿေဝ အနုဇာနနပဋိက္ခေပတောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧကေကန္တိ အနာဂတမ္ပိ န ဟုတွာ န ဟောတိ ပစ္စုပ္ပန္နမ္ပီတိ တဒုဘယံ ဂဟေတွာ ‘‘ဧကေကံ န ဟုတွာ န ဟောတိ န ဟုတွာ န ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ဧကေကမေဝ န ဟုတွာ န ဟောတိ န ဟုတွာ န ဟောတီတိ။ ဧသ နယော ပုရိမသ္မိံ ‘‘ဧကေကံ ဟုတွာ ဟောတိ ဟုတွာ ဟောတီ’’တိ ဝစနေပိ။ အနာဂတဿ ဟိ ‘‘ဟုတွာ ဟောတီ’’တိ နာမံ ပစ္စုပ္ပန္နဿ စာတိ ဒွေပိ နာမာနိ သင်္ဂဟေတွာ ‘‘ဟုတွာ ဟောတိ ဟုတွာ ဟောတီ’’တိ စောဒိတံ၊ တထာ ‘‘န ဟုတွာ န ဟောတိ န ဟုတွာ န ဟောတီ’’တိ စာတိ အဓိပ္ပာယော ¶ ။ သဗ္ဗတော အန္ဓကာရေန ပရိယောနဒ္ဓါ ဝိယာတိ ဧတေန အပရိယောနဒ္ဓေန ပဋိဇာနိတဗ္ဗံ သိယာတိ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ စ ပုရိမနယေ ဟုတွာ ဘူတဿ ပုန ဟုတွာဟောတိဘာဝေါ စောဒိတော၊ ဒုတိယနယေ အနာဂတာဒီသု ဧကေကဿ ဟုတွာဟောတိနာမတာတိ အယံ ဝိသေသော။

၂၉၀။ ပုန ပုဋ္ဌော…ပေ… အတ္ထိတာယ ပဋိဇာနာတီတိ ဧတ္ထ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဉာဏံ တေနာတိ ဧတေန အနုဝတ္တမာနာပေက္ခနဝစနေန ကထံ ဝုစ္စတီတိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။

အတီတဉာဏာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၉၁။ ယုတ္တိဝိရောဓော ¶ အရဟတော သရာဂါဒိဘာဝေ ပုထုဇ္ဇနေန အနာနတ္တံ ဗြဟ္မစရိယဝါသဿ အဖလတာတိ ဧဝမာဒိကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အရဟန္တာဒိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၉၅။ တေန ကာရဏေနာတိ အတီတအတ္ထိသဒ္ဒါနံ ဧကတ္ထတ္တာ အတ္ထိသဒ္ဒတ္ထဿ စ နွာတီတဘာဝတော ‘‘အတီတံ ¶ နွာတီတံ၊ နွာတီတဉ္စ အတီတံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ ပန အတီတာဒီနံ အတ္ထိတံ ဝဒန္တဿ ပရဝါဒိဿေဝါယံ ဒေါသော ယထာ အာပဇ္ဇတိ၊ န ပန ‘‘နိဗ္ဗာနံ အတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တဿ သကဝါဒိဿ၊ တထာ ပဋိပါဒေတဗ္ဗံ။

သဗ္ဗမတ္ထီတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၉၉။ တိဏ္ဏံ ရာသီနန္တိ အဝိပက္ကဝိပါကဝိပက္ကဝိပါကအဝိပါကာနံ။ ဝေါဟာရဝသေန အဝိပက္ကဝိပါကာနံ အတ္ထိတံ ဝဒန္တော ကထံ စောဒေတဗ္ဗောတိ ဝိစာရေတိ ‘‘ကမ္မုပစယံ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တံ သင်္ခါရံ ဣစ္ဆန္တီ’’တိ။

ဧကစ္စံအတ္ထီတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၀၁။ လောကုတ္တရဘာဝံ ပုစ္ဆနတ္ထာယာတိ လောကိယလောကုတ္တရာယ သမ္မာသတိယာ သတိပဋ္ဌာနတ္တာ၊ လောကုတ္တရာယယေဝ ဝါ ပရမတ္ထသတိပဋ္ဌာနတ္တာ တဿာ ဝသေန လောကုတ္တရဘာဝံ ပုစ္ဆနတ္ထာယာတိ အတ္ထော။ ပဘေဒပုစ္ဆာဝသေနာတိ ¶ လောကိယလောကုတ္တရသတိပဋ္ဌာနသမုဒါယဘူတဿ သတိပဋ္ဌာနဿ ပဘေဒါနံ ပုစ္ဆာဝသေန။

သတိပဋ္ဌာနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၀၄။ အယောနိသော ¶ ပတိဋ္ဌာပိတတ္တာတိ အဝတ္တဗ္ဗုတ္တရေန ဥပေက္ခိတဗ္ဗေန ပတိဋ္ဌာပိတတ္တာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၃၀၇။ အဓိမာနိကာနံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိဒဿနံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ တေ ဟိ သမာဓိဝိပဿနာဟိ ဝိက္ခမ္ဘိတရာဂါဝ၊ ဗာဟိရကာနမ္ပိ စ ကာမေသု ဝီတရာဂါနံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိယာ အဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ။ အဓိမာနိကပုဗ္ဗာ ပန အဓိပ္ပေတာ သိယုံ။

၃၀၈။ ဝစသာယတ္ထေတိ နိစ္ဆယတ္ထေ၊ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ ပန ကာရဏဿ ပုစ္ဆိတတ္တာ ဗြဟ္မစရိယကထာယံ ဝိယ ကာရဏတ္ထေတိ ယုတ္တံ။

၃၂၆။ ဝစီဘေဒကထာယံ လောကုတ္တရံ ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပန္နောတိ ပဌမမဂ္ဂံ သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ ယသ္မာ သော ဒုက္ခန္တိ ဝိပဿတိ၊ တသ္မာ ဒုက္ခမိစ္စေဝ ဝါစံ ဘာသတိ၊ န သမုဒယောတိအာဒီနီတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၂၈။ ယေန ¶ ¶ တံ သဒ္ဒံ သုဏာတီတိ ဣဒံ ဝစီသမုဋ္ဌာပနက္ခဏေ ဧဝ ဧတံ သဒ္ဒံ သုဏာတီတိ ဣစ္ဆိတေ အာရောပိတေ ဝါ ယုဇ္ဇတိ။

၃၃၂။ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ဝစီဘေဒံ ဣစ္ဆတော ပရဿ အဘိဘူသုတ္တာဟရဏေ အဓိပ္ပာယော ဝတ္တဗ္ဗော။

၃၃၅။ စိတ္တဋ္ဌိတိကထာယံ စုလ္လာသီတိ…ပေ… အာဒိဝစနဝသေနာတိ အာရုပ္ပေယေဝ ဧဝံ ယာဝတာယုကဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ၊ န အညတ္ထာတိ ကတွာ ပဋိက္ခိပတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတေန ပန ‘‘န တွေဝ တေပိ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဒွီဟိ စိတ္တသမောဟိတာ’’တိ (မဟာနိ။ ၁၀ ထောကံ ဝိသဒိသံ) ဒုတိယာပိ အဍ္ဎကထာ ပဿိတဗ္ဗာ။ ပုရိမာယ စ ဝဿသတာဒိဋ္ဌာနာနုညာယ အဝိရောဓော ဝိဘာဝေတဗ္ဗော။ မုဟုတ္တံ မုဟုတ္တန္တိ ပဉှော သကဝါဒိနာ ပုစ္ဆိတော ဝိယ ဝုတ္တော၊ ပရဝါဒိနာ ပန ပုစ္ဆိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

စိတ္တဋ္ဌိတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၃၉။ အနုပုဗ္ဗာဘိသမယကထာယံ အထဝါတိအာဒိနာ ဣဒံ ဒဿေတိ – စတုန္နံ ဉာဏာနံ ဧကမဂ္ဂဘာဝတော န ဧကမဂ္ဂဿ ဗဟုဘာဝါပတ္တိ၊ အနုပုဗ္ဗေန စ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ဘာဝေတီတိ ဥပပန္နန္တိ ပဋိဇာနာတီတိ။

၃၄၄။ တဒါတိ ဒဿနေ ပရိနိဋ္ဌိတေ။

၃၄၅။ အဋ္ဌဟိ ¶ ဉာဏေဟီတိ ဧတ္ထ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏေဟိ သဟ အဋ္ဌသု ဂဟိတေသု နိရုတ္တိပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါဟိ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာ ကထံ ဟောတီတိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။

အနုပုဗ္ဗာဘိသမယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၄၇။ ဝေါဟာရကထာယံ ¶ ဥဒါဟု သောတာဒီနိပီတိ ဧကန္တလောကိယေသု ဝိသယဝိသယီသု ဝိသယဿေဝ လောကုတ္တရဘာဝေါ၊ န ဝိသယီနန္တိ နတ္ထေတ္ထ ကာရဏံ။ ယထာ စ ဝိသယီနံ လောကုတ္တရဘာဝေါ အသိဒ္ဓါ၊ တထာ ဝိသယဿ သဒ္ဒါယတနဿ။ တတ္ထ ယထာ အသိဒ္ဓလောကုတ္တရဘာဝဿ တဿ လောကုတ္တရတာ၊ ဧဝံ သောတာဒီနံ အာပန္နာတိ ကိန္တိ တာနိပိ လောကုတ္တရာနီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ယဒိ လောကုတ္တရေ ပဋိဟညေယျ၊ လောကုတ္တရော သိယာတိ အတ္ထော န ဂဟေတဗ္ဗော။ န ဟိ လောကုတ္တရေ ပဋိဟညတီတိ ပရိကပ္ပိတေပိ သဒ္ဒဿ လောကုတ္တရဘာဝေါ အတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘လောကိယေန ဉာဏေနာ’’တိ ဥဒ္ဓဋံ၊ ‘‘ဝိညာဏေနာ’’တိ ပန ပါဠိ၊ တဉ္စ ဝိညာဏံ သောတသမ္ဗန္ဓေန သောတဝိညာဏန္တိ ဝိညာယတီတိ။ အနေကန္တတာတိ လောကိယေန ဉာဏေန ဇာနိတဗ္ဗတော လောကိယောတိ ဧတဿ ဟေတုဿ လောကိယေ လောကုတ္တရေ စ သမ္ဘဝတော အနေကန္တဘာဝေါ သိယာတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၅၃။ ဒွေ ဒုက္ခသစ္စာနိ န ဣစ္ဆတီတိ ယေသံ ဒွိန္နံ ဒွီဟိ နိရောဓေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တာနိ ဒွေ ဒုက္ခသစ္စာနိ န ဣစ္ဆတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယေ ပဋိသင်္ခါယ လောကုတ္တရေန ဉာဏေန အနိရုဒ္ဓါတိအာဒိနာ ပဋိသင်္ခါယ ဝိနာ နိရုဒ္ဓါ အသမုဒါစရဏသင်္ခါရာ အပ္ပဋိသင်္ခါနိရုဒ္ဓါတိ ဒဿေတိ ¶ ၊ န ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဘင်္ဂါတိ။ တေန အပ္ပဋိသင်္ခါနိရောဓော စ အသမုဒါစရဏနိရောဓောတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။

၃၅၄။ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တံ ¶ အသာဓာရဏန္တိ ယထာ နိဒ္ဒေသတော ဝိတ္ထာရတော သဗ္ဗံ သဗ္ဗာကာရံ ဌာနာဋ္ဌာနာဒိံ အဇာနန္တာပိ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော၊ ယံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော ကဉ္စိ သင်္ခါရံ နိစ္စတော ဥပဂစ္ဆေယျာ’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၁။၂၆၈) ဌာနာဋ္ဌာနာနိ ဥဒ္ဒေသတော သင်္ခေပတော သာဝကာ ဇာနန္တိ၊ န ဧဝံ ‘‘အာသယံ ဇာနာတိ အနုသယံ ဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၃) ဥဒ္ဒေသမတ္တေနပိ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တံ ဇာနန္တီတိ ‘‘အသာဓာရဏ’’န္တိ အာဟ။ ထေရေန ပန သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ တိက္ခမုဒုဘာဝဇာနနမတ္တံ သန္ဓာယ ‘‘သတ္တာနံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တံ ယထာဘူတံ ပဇာနာမီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၂။၄၄) ဝုတ္တံ၊ န ယထာဝုတ္တံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏံ တထာဂတဗလန္တိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ဥဒ္ဒေသတော ဌာနာဋ္ဌာနာဒိမတ္တဇာနနဝသေန ပဋိဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ပန ပဋိဇာနန္တေန ‘‘တထာဂတဗလံ သာဝကသာဓာရဏ’’န္တိ ဣဒမ္ပိ ဧဝမေဝ ပဋိညာတံ သိယာတိ ကထမယံ စောဒေတဗ္ဗော သိယာ။

၃၅၆။ သေသေသု ပဋိက္ခေပေါ သကဝါဒိဿ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏာဒီနံ သာဓာရဏာသာဓာရဏတ္တာ တတ္ထ သာဓာရဏပက္ခံ သန္ဓာယာတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၅၇။ သင်္ခါရေ ¶ သန္ဓာယ ပဋိဇာနန္တဿ ဒွိန္နံ ဖဿာနံ သမောဓာနံ ကထံ အာပဇ္ဇတိ ယထာဝုတ္တနယေနာတိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ ပရိကပ္ပနဝသေန အာရောပေတွာ ဌပေတဗ္ဗတာယ သတ္တော ‘‘ပဏိဓီ’’တိ ဝုတ္တော။ သော ပန ဧကသ္မိမ္ပိ အာရောပေတွာ န ဌပေတဗ္ဗောတိ ဧကသ္မိမ္ပိ အာရောပေတွာ ဌပေတဗ္ဗေန တေန ရဟိတတာ ဝုတ္တာ။

၃၆၆။ ဈာနေန ¶ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တံ စိတ္တံ မဂ္ဂက္ခဏေ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိယာ ဝိမုစ္စမာနံ နာမ ဟောတီတိ ဧတိဿာ လဒ္ဓိယာ ကော ဒေါသောတိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဝိပ္ပကတနိဒ္ဒေသေ ဒေါသော၊ တတြာပိ တေန ဝိမုစ္စမာနတာယ ‘‘ဝိမုတ္တံ ဝိမုစ္စမာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သတိ စ ဒေါသေ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ဝိမုတ္တံ၊ ဝယက္ခဏေ ဝိမုစ္စမာနန္တိ ဝိမုတ္တဝိမုစ္စမာနဝစနဿ န စောဒေတဗ္ဗံ သိယာ၊ အထ ခေါ ဝိမုစ္စမာနဝစနမေဝါတိ။ ဧကဒေသေန၊ ဧကဒေသေ ဝါ ဝိမုစ္စမာနဿ စ ဝိမုတ္တကိရိယာယ ဧကဒေသော ဝိသေသနံ ဟောတီတိ ‘‘ဘာဝနပုံသက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကဋာဒယောတိ ကဋပဋာဒယော။ ဧကေနေဝ စိတ္တေနာတိ ဧကေနေဝ ဖလစိတ္တေနာတိ အဓိပ္ပာယော။

ဝိမုစ္စမာနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၆၈။ အနုလောမဂေါတြဘုက္ခဏေပိ အသမုဒါစရန္တာ မဂ္ဂက္ခဏေပိ ပဟီနာ ဧဝ နာမ ဘဝေယျုန္တိ လဒ္ဓိ ဥပ္ပန္နာတိ အဓိပ္ပာယေန အနုလောမဂေါတြဘုဂ္ဂဟဏံ ကရောတိ။

၃၇၁။ ဣန္ဒြိယာနိ ¶ ပဋိလဘတိ အပ္ပဋိလဒ္ဓိန္ဒြိယတ္တာ အနိန္ဒြိယဘူတာနိ သဒ္ဓါဒီနိ နိယျာနိကာနိ ဘာဝေန္တော ဣန္ဒြိယာနိ ပဋိလဘတိ၊ န ပန ဣန္ဒြိယာနိ ဘာဝေန္တောတိ အဓိပ္ပာယော။

အဋ္ဌမကဿ ဣန္ဒြိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၇၃။ ဥပတ္ထဒ္ဓန္တိ ¶ ယထာ ဝိသယာနုဘာဝဂေါစရေဟိ ဝိသိဋ္ဌံ ဟောတိ၊ တထာ ပစ္စယဘူတေန ကတဗလာဓာနန္တိ အတ္ထော။ တံမတ္တမေဝါတိ ပုရိမံ မံသစက္ခုမတ္တမေဝ ဓမ္မုပတ္ထဒ္ဓံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ အနာပါထဂတန္တိ မံသစက္ခုနာ ဂဟေတဗ္ဗဋ္ဌာနံ အာပါထံ နာဂတံ။ ဧတ္ထ စ ဝိသယဿ ဒီပကံ အာနုဘာဝဂေါစရာနမေဝ အသဒိသတံ ဝဒန္တော ယာဒိသော မံသစက္ခုဿ ဝိသယောတိ ဝိသယဂ္ဂဟဏံ န ဝိသယဝိသေသဒဿနတ္ထံ၊ အထ ခေါ ယာဒိသေ ဝိသယေ အာနုဘာဝဂေါစရဝိသေသာ ဟောန္တိ၊ တာဒိသဿ ရူပဝိသယဿ ဒဿနတ္ထန္တိ ဒီပေတိ၊ သဒိသဿ ဝါ ဝိသယဿ အာနုဘာဝဂေါစရဝိသေသောဝ ဝိသေသံ။

န စ မံသစက္ခုမေဝ ဒိဗ္ဗစက္ခူတိ ဣစ္ဆတီတိ ဓမ္မုပတ္ထဒ္ဓကာလေ ပုရိမံ မံသစက္ခုမေဝါတိ န ဣစ္ဆတီတိ အဓိပ္ပာယော။ မံသစက္ခုဿ ဥပ္ပာဒေါ မဂ္ဂေါတိ မံသစက္ခုပစ္စယတာဒဿနတ္ထမေဝ ဝုတ္တံ၊ န တေန အနုပါဒိန္နတာသာဓနတ္ထံ။ ရူပါဝစရိကာနန္တိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနပစ္စယေန ဥပ္ပန္နာနိ မဟာဘူတာနိ ရူပါဝစရိကာနီတိ သော ဣစ္ဆတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧသ နယော ‘‘အရူပါဝစရိကာန’’န္တိ ဧတ္ထာပိ။ အရူပါဝစရက္ခဏေ ရူပါဝစရစိတ္တဿ အဘာဝါ ပဋိက္ခိပတီတိ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ရူပါဝစရံ ဟုတွာ အရူပါဝစရံ န ဇာတန္တိ ပဋိက္ခိပတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၇၄။ ကိဉ္စာပိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနော ဓမ္မုပတ္ထဒ္ဓဿ ပညာစက္ခုဘာဝံ န ဣစ္ဆတိ၊ ယေန တီဏိ စက္ခူနိ ဓမ္မုပတ္ထမ္ဘေန စက္ခုန္တရဘာဝံ ဝဒတော ဘဝေယျုန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ဒိဗ္ဗစက္ခုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၇၇။ ဒိဗ္ဗေန ¶ စက္ခုနာ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတီတိ ယထာကမ္မူပဂတဉာဏဿ ဥပနိဿယေ ဒိဗ္ဗစက္ခုမှိ ကရဏနိဒ္ဒေသော ကတော၊ န ယထာကမ္မူပဂတဇာနနကိစ္စကေ။ တံကိစ္စကေယေဝ ပန ပရော ကရဏနိဒ္ဒေသံ မညတီတိ အာဟ ‘‘အယောနိသော ဂဟေတွာ’’တိ။ ယထာကမ္မူပဂတဉာဏမေဝ ဒိဗ္ဗစက္ခုန္တိ လဒ္ဓီတိ ဣမိနာ ဝစနေန ဒိဗ္ဗစက္ခုမေဝ ယထာကမ္မူပဂတဉာဏန္တိ ဧဝံ ¶ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဧဝ-သဒ္ဒေါ စ အဋ္ဌာနေ ဌိတော ဒိဗ္ဗစက္ခုသဒ္ဒဿ ပရတော ယောဇေတဗ္ဗော။ ယထာကမ္မူပဂတဉာဏဿ ဟိ သော ဒိဗ္ဗစက္ခုတော အတ္ထန္တရဘာဝံ နိဝါရေတိ။ န ဟိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ယထာကမ္မူပဂတဉာဏတောတိ။

ယထာကမ္မူပဂတဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၇၉။ စာတုမဟာရာဇိကာနံ သံဝရာသံဝရသဗ္ဘာဝေါ အာဋာနာဋိယသုတ္တေန ပကာသိတောတိ ‘‘တာဝတိံသေ ဒေဝေ ဥပါဒါယာ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ သတိ သုဂတိကထာယံ ‘‘တာဝတိံသေ သင်္ဂဟိတာနံ ပုဗ္ဗဒေဝါနံ သုရာပါနံ၊ သက္ကဒေဝါနံ သုရာပါနနိဝါရဏံ သုယျတိ၊ တံ တေသံ သုရာပါနံ အသံဝရော န ဟောတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ။

၃၈၇။ ဂိဟိသံယောဇနသမ္ပယုတ္တတာယာတိ ¶ ဧတေန ဂိဟိဆန္ဒရာဂသမ္ပယုတ္တတာယ ဧဝ ‘‘ဂိဟီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ န ဗျဉ္ဇနမတ္တေနာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ။

ဂိဟိဿ အရဟာတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၈၈။ အယောနိသောတိ ဩပပါတိကော ဟောတိ၊ တတ္ထ တဿာယေဝူပပတ္တိယာ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ အတ္ထံ ဂဟေတွာတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၉၃။ သမန္နာဂတကထာယံ ¶ ပတ္တိံ သန္ဓာယ ပဋိဇာနန္တော စတူဟိ ခန္ဓေဟိ ဝိယ သမန္နာဂမံ န ဝဒတီတိ တဿ စတူဟိ ဖဿာဒီဟိ သမန္နာဂမပ္ပသင်္ဂေါ ယထာ ဟောတိ၊ တံ ဝတ္တဗ္ဗံ။

၃၉၇။ ဣမိနာဝ ¶ နယေနာတိ ‘‘တတ္ထ ဒွေ သမန္နာဂမာ’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပတ္တိဓမ္မော နာမ ရူပါဝစရာဒီသု အညတရဘူမိံ ပဌမဇ္ဈာနာဒိဝသေန ပါပုဏန္တဿ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ ပဋိလာဘော။ နိရုဒ္ဓေသုပိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု အနိရုဇ္ဈနတော စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တော သင်္ခါရော၊ ယေန သုပန္တော သဇ္ဈာယာဒိပသုတော စ တေဟိ သမန္နာဂတောတိ ဝုစ္စတီတိ ဝဒန္တိ။

ဥပေက္ခာသမန္နာဂတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃၉၈။ တသ္မာတိ ယထာဝုတ္တဿ ဉာဏဒွယဿ ဗောဓိဘာဝတော။ တံ အဂ္ဂဟေတွာ ပတ္တိဓမ္မဝသေန နတ္ထိတာယ ဗောဓိယာ သမန္နာဂတော ဗုဒ္ဓါတိ ယေသံ လဒ္ဓိ၊ တေ သန္ဓာယ ပုစ္ဆာ စ အနုယောဂေါ စ သကဝါဒိဿာတိ ယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ဗောဓိယာဗုဒ္ဓါတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၀၂။ ဗောဓိသတ္တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ လက္ခဏသမန္နာဂတေသု အဗောဓိသတ္တေ ဆဍ္ဍေတွာ ဗောဓိသတ္တမေဝ ဂဟေတွာ ဣဒံ သုတ္တံ ဝုတ္တံ၊ န ¶ ဗောဓိသတ္တတော အညော လက္ခဏသမန္နာဂတော နတ္ထီတိ။ နာပိ သဗ္ဗေသံ လက္ခဏသမန္နာဂတာနံ ဗောဓိသတ္တတာ၊ တသ္မာ အသာဓကန္တိ အဓိပ္ပာယော။

၄၀၃။ ဌပေတွာ ¶ ပါရမီပူရဏန္တိ ပါရမီပူရဏေနေဝ တေ ‘‘ဗောဓိယာ နိယတာ နရာ’’တိ ဝုစ္စန္တီတိ ဒဿေတိ။ ကေဝလဉှိ နန္တိအာဒိနာ စ န နိယာမကဿ နာမ ကဿစိ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဗျာကရောန္တီတိ ဒဿေတိ။

နိယာမောက္ကန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ သဗ္ဗသံယောဇနပ္ပဟာနကထာဝဏ္ဏနာ

၄၁၃။ နိပ္ပရိယာယေနေဝါတိ အဝသိဋ္ဌဿ ပဟာတဗ္ဗဿ အဘာဝါ ‘‘သဗ္ဗသံယောဇနပ္ပဟာန’’န္တိ ဣမံ ပရိယာယံ အဂ္ဂဟေတွာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဇဟနတော ဧဝါတိ ဂဏှာတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အပ္ပဟီနဿ အဘာဝါတိ အဝသိဋ္ဌဿ ပဟာတဗ္ဗဿ အဘာဝါ ပဋိဇာနာတီတိ ဝဒန္တိ၊ တထာ ‘‘အနဝသေသပ္ပဟာန’’န္တိ ဧတ္ထာပိ။ ဧဝံ သတိ တေန အတ္တနော လဒ္ဓိံ ဆဍ္ဍေတွာ သကဝါဒိဿ လဒ္ဓိယာ ပဋိညာတန္တိ အာပဇ္ဇတိ။

သဗ္ဗသံယောဇနပ္ပဟာနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၁၈။ ဖလဉာဏံ န ဟောတီတိ ‘‘ဝိမုတ္တာနီ’’တိ ဝါ တဒင်္ဂဝိမုတ္တိယာဒိဘာဝတော မဂ္ဂေန ပဟီနာနံ ပုန အနုပ္ပတ္တိတော စ ‘‘အဝိမုတ္တာနီ’’တိ ဝါ ¶ န ဝတ္တဗ္ဗာနီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဂေါတြဘုဉာဏဉ္စေတ္ထ ဝိပဿနာဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၄၂၁။ န ¶ ပနေတံ အသေခန္တိ ဧတေန အသေခဝိသယတ္တာ အသေခမေဝ ဉာဏန္တိ ပရဿ လဒ္ဓိ၊ န ပန အသေခဿာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ။

၄၂၄။ န ပထဝီယေဝါတိ လက္ခဏပထဝီယေဝ၊ သသမ္ဘာရပထဝီယေဝ ဝါ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ အနိစ္စေ နိစ္စန္တိအာဒိဝိပရိယေသော ပန ဝိပရီတဉာဏံ နာမာတိ အညာဏေပိ ဉာဏဝေါဟာရံ အာရောပေတွာ ဝဒတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၄၂၈-၄၃၁။ ဉာဏံ အတ္ထိ၊ ယံ သစ္စာနုလောမံ မဂ္ဂဉာဏာနုဂတိကံ ပဿန္တော ဘဂဝါ ‘‘ဘဗ္ဗော’’တိ ဇာနာတီတိ လဒ္ဓိ။ ပဌမပဉှမေဝ စတုတ္ထံ ကတွာတိ ဧတ္ထ ‘‘နိယတဿ အနိယာမဂမနာယာ’’တိ ဝိပရီတာနုယောဂတော ပဘုတိ ဂဏေတွာ ‘‘စတုတ္ထ’’န္တိ အာဟ။

၄၃၂-၄၃၃။ ယံကိဉ္စိ ¶ အရိယာနံ ဉာဏံ၊ သဗ္ဗံ လောကုတ္တရမေဝါတိ ဂဏှန္တေနပိ သဗ္ဗံ ဉာဏံ ပဋိသမ္ဘိဒါတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ အနရိယာနမ္ပိ ဟိ ဉာဏံ ဉာဏမေဝါတိ ¶ ။ တဿ ဝါ ဉာဏတံ န ဣစ္ဆတီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပထဝီကသိဏသမ္မုတိယံ သမာပတ္တိဉာဏံ သန္ဓာယာတိ အနရိယဿ ဧတံ ဉာဏံ သန္ဓာယာတိ အဓိပ္ပာယော သိယာ။

ပဋိသမ္ဘိဒါကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၃၄-၄၃၅။ သစ္စန္တိ ဝစနသာမညေန ဥဘယဿပိ သစ္စသာမညတ္တံ ဂဟေတွာ ဝဒတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။

သမ္မုတိဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၃၆-၄၃၈။ ဖဿဿ ဖုသနလက္ခဏံ မနသိကရောတောတိ ဧတေန ပုရိမာ ဝတ္တဗ္ဗပဋိညာ အနုပဒဓမ္မမနသိကာရတော အညံ သမုဒါယမနသိကာရံ သန္ဓာယ ကတာတိ ဒဿေတိ။

စိတ္တာရမ္မဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၃၉-၄၄၀။ သဗ္ဗသ္မိမ္ပီတိ ¶ ‘‘ပါဋလိပုတ္တဿ ခေါ’’တိအာဒိနာ အနာဂတေ ဉာဏန္တိ ဝုတ္တန္တိ အနာဂတဘာဝသာမညေန အနန္တရာနာဂတေပိ ဉာဏံ ဣစ္ဆန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၄၄၁-၄၄၂။ ဝစနံ ¶ နိဿာယာတိ အတ္ထတော အာပန္နံ ဝစနံ၊ အနုဇာနနဝစနံ ဝါ နိဿာယ။ သန္တတိံ သန္ဓာယာတိ ဘင်္ဂါနုပဿနာနံ ဘင်္ဂတော အနုပဿနာသန္တတိံ သန္ဓာယာတိ အဓိပ္ပာယော။

ပဋုပ္ပန္နဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၄၃-၄၄၄။ ဗုဒ္ဓါနံ ဝိယာတိ ယထာ ဗုဒ္ဓါ သဗ္ဗပ္ပကာရဖလပရောပရိယတ္တဇာနနဝသေန အတ္တနော ဧဝ စ ဗလေန ဖလံ ဇာနန္တိ၊ ဧဝန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၄၄၅-၄၄၇။ အနိယတော ¶ နာမ န ဟောတီတိ ယထာ မိစ္ဆတ္တနိယတဿ ဘဝန္တရေ အနိယတံ နာမ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဧတဿ ကဒါစိပိ အနိယတတာ န ဟောတီတိ ယော နိယာမော၊ သော အသင်္ခတောတိ အဓိပ္ပာယော။

၄၅၁။ ကာရဏဋ္ဌေန ဌိတတာတိ ကာရဏဘာဝေါယေဝ။ ဧတေန စ ဓမ္မာနံ ကာရဏဘာဝေါ ဓမ္မဋ္ဌိတတာတိ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတိ။ တထာ ‘‘ဓမ္မနိယာမတာ’’တိ ဧတ္ထာပိ။

ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၅၂-၄၅၄။ ဝတ္ထုသစ္စန္တိ ¶ ဇာတိယာဒိ ကာမတဏှာဒိ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိ စ။ ဗာဓနပဘဝနိယျာနိကလက္ခဏေဟိ လက္ခဏသစ္စံ ဗာဓနာဒိ။

၄၅၇-၄၅၉။ ကရိယမာနာ ¶ ကရီယတီတိ အရူပက္ခန္ဓာနံ ပဝတ္တမာနာနံ သမထဝိပဿနာနုက္ကမေန အပ္ပဝတ္တိ သာဓီယတီတိ အတ္ထော။ သင်္ခတာသင်္ခတလက္ခဏာနံ ပန အဘာဝေနာတိ ဝဒန္တော သဘာဝဓမ္မတံ ပဋိသေဓေတိ။ ဝေါဒါနဉ္စ ဝုဋ္ဌာနပရိယာယောဝ။ အသင်္ခတဘာဝေ ကာရဏံ န ဟောတိ သဘာဝဓမ္မတ္တာသာဓကတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

နိရောဓသမာပတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၇၁-၄၇၂။ သင်္ဂဟိတာတိ သမ္ဗန္ဓာ။

၄၇၃-၄၇၄။ နာနတ္တဝဝတ္ထာနံ နတ္ထီတိ ဝဒန္တော ‘‘တိလမှိ တေလံ အနုပဝိဋ္ဌ’’န္တိ ဝစနမေဝ န ယုဇ္ဇတီတိ ‘‘န ဟေဝ’’န္တိ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ ဒဿေတိ။

သမ္ပယုတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၇၅-၄၇၇။ ဖဿာဒီနံ ¶ ¶ ဧကုပ္ပာဒတာဒိဝိရဟိတာ သဟဇာတတာ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘သမ္ပယုတ္တသဟဇာတတံ သန္ဓာယာ’’တိ။

၄၇၈။ ဒေယျဓမ္မဝသေန စောဒေတုန္တိ ယဒိ စေတသိကောဝ ဓမ္မော ဒါနံ၊ ‘‘ဒိယျတီတိ ဒါန’’န္တိ ဣမိနာပိ အတ္ထေန စေတသိကဿေဝ ဒါနဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ စောဒေတုန္တိ အတ္ထော။

၄၇၉။ အနိဋ္ဌဖလန္တိအာဒိ အစေတသိကဿ ဓမ္မဿ ဒါနဘာဝဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ ဖလဒါနဘာဝဒီပနတ္ထံ န ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အနိဋ္ဌဖလန္တိအာဒိနာ အစေတသိကဿ ဓမ္မဿ ဖလဒါနံ ဝုတ္တံ ဝိယ ဟောတိ၊ န ဒါနဘာဝေါ၊ တန္နိဝါရဏတ္ထဉ္စေတမာဟာတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အနန္တရမေဝါဟ ‘‘န ဟိ အစေတသိကော အန္နာဒိဓမ္မော အာယတိံ ဝိပါကံ ဒေတီ’’တိ။ ဣဋ္ဌဖလဘာဝနိယမနတ္ထန္တိ ဒေယျဓမ္မော ဝိယ ကေနစိ ပရိယာယေန အနိဋ္ဌဖလတာ ဒါနဿ နတ္ထိ၊ ဧကန္တံ ပန ဣဋ္ဌဖလမေဝါတိ နိယမနတ္ထန္တိ အတ္ထော။

ဣတရေနာတိ ‘‘ဒိယျတီတိ ဒါန’’န္တိ ဣမိနာ ပရိယာယေန။ န ပန ဧကေနတ္ထေနာတိ ‘‘ဒေယျဓမ္မောဝ ဒါန’’န္တိ ဣမံ သကဝါဒီဝါဒံ နိဝတ္တေတုံ ‘‘သဒ္ဓါ ဟိရိယ’’န္တိအာဒိကံ သုတ္တသာဓနံ ပရဝါဒီဝါဒေ ယုဇ္ဇတိ၊ ‘‘ဣဓေကစ္စော အန္နံ ဒေတီ’’တိအာဒိကဉ္စ၊ ‘‘စေတသိကောဝ ဓမ္မော ဒါန’’န္တိ ဣမံ နိဝတ္တေတုံ ‘‘စေတသိကော ဓမ္မော ဒါန’’န္တိ ဣမံ ပန သာဓေတုံ ‘‘သဒ္ဓါ ဟိရိယ’’န္တိအာဒိကံ သကဝါဒီဝါဒေ ယုဇ္ဇတိ၊ ‘‘ဣဓေကစ္စော အန္နံ ဒေတီ’’တိအာဒိကံ ဝါ ‘‘ဒေယျဓမ္မော ဒါန’’န္တိ သာဓေတုန္တိ ဧဝံ နိဝတ္တနသာဓနတ္ထနာနတ္တံ သန္ဓာယ ‘‘န ပန ဧကေနတ္ထေနာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယထာ ပရဝါဒီဝါဒေ စ သုတ္တသာဓနတ္ထံ ‘‘န ဝတ္တဗ္ဗံ စေတသိကော ဓမ္မော ဒါန’’န္တိ ပုစ္ဆာယံ စေတသိကောဝါတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တထာ ‘‘န ဝတ္တဗ္ဗံ ဒေယျဓမ္မော ဒါန’’န္တိ ပုစ္ဆာယ စ ဒေယျဓမ္မောဝါတိ ¶ ။ ဒေယျဓမ္မော ဣဋ္ဌဖလောတိ ဣဋ္ဌဖလာဘာဝမတ္တမေဝ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဣဋ္ဌဖလဘာဝမတ္တမေဝ ပဋိက္ခိတ္တ’’န္တိ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ¶ ။ ‘‘ဣဋ္ဌဖလာဘာဝမတ္တမေဝ ဒိသွာ ပဋိက္ခိတ္တ’’န္တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သင်္ကရဘာဝမောစနတ္ထန္တိ စေတသိကဿ ဒါတဗ္ဗဋ္ဌေန ဒေယျဓမ္မဿ စ ဣဋ္ဌဖလဋ္ဌေန ဒါနဘာဝမောစနတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၄၈၃။ ပရိဘောဂမယံ နာမ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တံ ပုညံ အတ္ထီတိ လဒ္ဓိ။ တဉှိ တေ သန္ဓာယ ပရိဘောဂမယံ ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ ဝဒန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။

၄၈၅။ တဿာပိ ဝသေနာတိ တဿာပိ လဒ္ဓိယာ ဝသေန။ ပဉ္စဝိညာဏာနံ ဝိယ ဧတေသမ္ပိ သမောဓာနံ သိယာတိ ပဋိဇာနာတီတိ ဝဒန္တိ။ ပဉ္စဝိညာဏဖဿာဒီနမေဝ ပန သမောဓာနံ သန္ဓာယ ပဋိဇာနာတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၄၈၆။ အပရိဘုတ္တေပီတိ ဣမိနာ ‘‘ပဋိဂ္ဂါဟကော ပဋိဂ္ဂဟေတွာ န ပရိဘုဉ္ဇတိ ဆဍ္ဍေတီ’’တိအာဒိကံ ဒဿေတိ။ အပရိဘုတ္တေ ဒေယျဓမ္မေ ပုညဘာဝတော ပရိဘောဂမယံ ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ အယံ ဝါဒေါ ဟီယတိ။ တသ္မိဉ္စ ဟီနေ သကဝါဒီဝါဒေါ ဗလဝါ။ စာဂစေတနာယ ဧဝ ဟိ ပုညဘာဝေါ ဧဝံ သိဒ္ဓါ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အပရိဘုတ္တေပိ ဒေယျဓမ္မေ ပုညဘာဝေ စာဂစေတနာယ ဧဝ ပုညဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘သကဝါဒီဝါဒေါဝ ဗလဝါ’’တိ။

ပရိဘောဂမယပုညကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၈၈-၄၉၁။ တေနေဝ ¶ ယာပေန္တီတိ တေနေဝ စီဝရာဒိနာ ယာပေန္တိ၊ တေနေဝ ဝါ စီဝရာဒိဒါနေန ယာပေန္တိ၊ သယံကတေန ကမ္မုနာ ဝိနာပီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣမိနာ ကာရဏေနာတိ ယဒိ ယံ ဣတော စီဝရာဒိ ဒိန္နံ၊ န တေန ယာပေယျုံ၊ ကထံ အနုမောဒေယျုံ…ပေ… သောမနဿံ ပဋိလဘေယျုန္တိ လဒ္ဓိံ ပတိဋ္ဌပေန္တဿပီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣတောဒိန္နကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ပထဝီကမ္မဝိပါကောတိကထာဝဏ္ဏနာ

၄၉၂။ ဖဿော ¶ သုခဝေဒနီယာဒိဘေဒေါ ဟောတီတိ ဖဿေန သဗ္ဗမ္ပိ ကမ္မဝိပါကံ ဒဿေတွာ ပုန အတ္တဝဇ္ဇေဟိ သမ္ပယောဂဒဿနတ္ထံ ‘‘သော စ သညာဒယော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထိ စ နေသန္တိ သာဝဇ္ဇနေ စက္ခုဝိညာဏာဒိသဟဇာတဓမ္မေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယော တတ္ထ ဣဋ္ဌဝိပါကော၊ တဿ ပတ္ထနာတိ ဣဋ္ဌဝိပါကေ ဧဝ ပတ္ထနံ ကတွာ ကမ္မံ ကရောန္တီတိ ကမ္မူပနိဿယဘူတမေဝ ပတ္ထနံ ဒဿေတိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နဝေဒနာပစ္စယံ ဝါ တဏှံ ဥပါဒါနာဒိနိဗ္ဗတ္တနဝသေန ဒုက္ခဿ ပဘာဝိတံ။ မူလတဏှာတိ ပစ္စုပ္ပန္နဝိပါကဝဋ္ဋနိဗ္ဗတ္တကကမ္မဿ ဥပနိဿယဘူတံ ပုရိမတဏှံ၊ ကမ္မသဟာယံ ဝါ ဝိပါကဿ ဥပနိဿယဘူတံ။

၄၉၃။ သကသမယဝသေန စ စောဒနာယ ပယုဇ္ဇမာနတံ ဒဿေတုံ ‘‘တေသဉ္စ လဒ္ဓိယာ’’တိအာဒိမာဟ။

၄၉၄။ ပဋိလာဘဝသေနာတိ ကမ္မေ သတိ ပထဝိယာဒီနံ ပဋိလာဘော ဟောတီတိ ကမ္မံ တံသံဝတ္တနိကံ နာမ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

ပထဝီကမ္မဝိပါကောတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဇရာမရဏံဝိပါကောတိကထာဝဏ္ဏနာ

၄၉၅။ သမ္ပယောဂလက္ခဏာဘာဝါတိ ¶ ‘‘ဧကာရမ္မဏာ’’တိ ဣမဿ သမ္ပယောဂလက္ခဏဿ အဘာဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

၄၉၆။ ပရိယာယော နတ္ထီတိ သကဝါဒိနာ အတ္တနာ ဝတ္တဗ္ဗတာယ ပရိယာယော နတ္ထီတိ အဗျာကတာနံ ဇရာမရဏဿ ဝိပါကနိဝါရဏတ္ထံ အဗျာကတဝသေန ပုစ္ဆာ န ကတာတိ ဒဿေတိ။

၄၉၇။ အပရိသုဒ္ဓဝဏ္ဏတာ ဇရာယေဝါတိ ကေစိ၊ တံ အကုသလကမ္မံ ကမ္မသမုဋ္ဌာနဿာတိအာဒိနာ ရူပဿေဝ ဒုဗ္ဗဏ္ဏတာဒဿနေန သမမေဝါတိ။

ဇရာမရဏံဝိပါကောတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၀၀။ ဝဋ္ဋန္တိ ¶ ကမ္မာဒိဝဋ္ဋံ။

အရိယဓမ္မဝိပါကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဝိပါကောဝိပါကဓမ္မဓမ္မောတိကထာဝဏ္ဏနာ

၅၀၁။ တပ္ပစ္စယာပီတိ ယဿ ဝိပါကဿ ဝိပါကော အညမညပစ္စယော ဟောတိ တပ္ပစ္စယာပိ အညမညပစ္စယဘူတတောပီတိ အဓိပ္ပာယော။ သော ဟီတိအာဒိနာ ပုရိမပဋိညာယ ဣမဿ စောဒနဿ ကာရဏဘာဝံ ဒဿေတိ။ အညမညပစ္စယာဒီသု ပစ္စယဋ္ဌေနာတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သဟဇာတာဒိပစ္စယေ သင်္ဂဏှိတွာ တေသု တေန တေန ပစ္စယဘာဝေနာတိ ဒဿေတိ။

ဝိပါကောဝိပါကဓမ္မဓမ္မောတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၀၃-၅၀၄။ ဝဏ္ဏောတိ ¶ ဝဏ္ဏနိဘာ သဏ္ဌာနဉ္စ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘သဒိသရူပသဏ္ဌာနာ’’တိ။

၅၀၅။ အတိဒူရဿ အန္တရိတဿ ပတ္တဗ္ဗဿ ဒေသဿ ဒဿနတော ဒိဗ္ဗစက္ခုကော ဝိယ။ အာကာသေန ပထဝန္တရဋ္ဌာနာနိ ဘိန္ဒိတွာ ဂမနတော ဣဒ္ဓိမာ ဝိယ။ န သဟဓမ္မေနာတိ ယဒိ သော ဘဝါနံ အန္တရာ န သိယာ၊ န နာမ အန္တရာဘဝေါတိ ပဋိက္ခေပေ ကရဏံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။

၅၀၆။ တတ္ထ ¶ ဇာတိဇရာမရဏာနိ စေဝ စုတိပဋိသန္ဓိပရမ္ပရဉ္စ အနိစ္ဆန္တောတိ ဧတေန စုတိအနန္တရံ အန္တရာဘဝံ ခန္ဓာတိ၊ ဝတ္တမာနာ ဇာတီတိ၊ မာတုကုစ္ဆိမေဝ ပဝိဋ္ဌာ အန္တရဓာယမာနာ မရဏန္တိ န ဣစ္ဆတိ။

၅၀၇။ ယထာ ကာမဘဝါဒီသု တတ္ထ တတ္ထေဝ ပုနပ္ပုနံ စဝိတွာ ဥပပတ္တိဝသေန စုတိပဋိသန္ဓိပရမ္ပရာ ဟောတိ၊ ဧဝံ တံ တတ္ထ န ဣစ္ဆတီတိ ဒဿေတိ။

၅၁၀။ ကာမဘဝဿ ¶ ကမနဋ္ဌေန ကာမဘဝဘာဝေါ သဗ္ဗေပိ ကာမာဝစရာ ခန္ဓာဒယော ကာမဘဝေါတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓာနမေဝ ပန ကာမဘဝဘာဝေါ ဓာတုကထာယံ ဒဿိတော၊ န ကမနဋ္ဌေန ကာမဘဝဘာဝေါ။ ‘‘ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာမဂုဏာ’’တိ ဝစနမတ္တံ နိဿာယာတိ ပဉ္စေဝ ကာမကောဋ္ဌာသာ ‘‘ကာမော’’တိ ဝုတ္တာတိ ကာမဓာတူတိဝစနံ န အညဿ နာမန္တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေနေဝံ ဝစနမတ္တံ နိဿာယာတိ အတ္ထော။

၅၁၅-၅၁၆။ ရူပဓာတုကထာယံ ရူပဓာတူတိ ဝစနတော ရူပီဓမ္မေဟေဝ ရူပဓာတုယာ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ လဒ္ဓိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သုတ္တေသု ‘‘တယောမေ ဘဝါ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၅) ပရိစ္ဆိန္နဘူမိယောဝ ဘူမိပရိစ္ဆေဒေါ၊ ‘‘ဟေဋ္ဌတော အဝီစိနိရယံ ပရိယန္တံ ကရိတွာ’’တိအာဒိကမ္မပရိစ္ဆိန္ဒနမ္ပိ (ဝိဘ။ ၁၈၂) ဝဒန္တိ။

၅၁၇-၅၁၈။ ဣမိနာဝုပါယေနာတိ ¶ ယထာ ဟိ ပုရိမကထာယံ ရူပိနော ဓမ္မာ အဝိသေသေန ‘‘ရူပဓာတူ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ဧဝမိဓာပိ အရူပိနော ဓမ္မာ အဝိသေသေန ‘‘အရူပဓာတူ’’တိ ဝုတ္တာတိ တတ္ထ ဝုတ္တနယော ဣဓာပိ သမာနောတိ အဓိပ္ပာယော။

၅၁၉။ ဃာနနိမိတ္တာနိပီတိ ¶ ဣဒံ ဃာနာဒိနိမိတ္တာနိပီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ နိမိတ္တန္တိ ဃာနာဒီနံ ဩကာသဘာဝေန ဥပလက္ခိတံ တထာဝိဓသဏ္ဌာနံ ရူပသမုဒါယမာဟ။

ရူပဓာတုယာအာယတနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၂၄-၅၂၆။ သုခုမရူပံ အတ္ထိ၊ ယတော နိဿရဏံ တံ အာရုပ္ပန္တိ အဓိပ္ပာယော။

၅၂၇-၅၃၇။ ပကပ္ပယမာနာတိ အာယူဟမာနာ၊ သမ္ပယုတ္တေသု အဓိကံ ဗျာပါရံ ကုရုမာနာတိ အတ္ထော။ ပုရိမဝါရေတိ ‘‘ယံကိဉ္စိ အကုသလေန စိတ္တေန သမုဋ္ဌိတံ ရူပံ၊ သဗ္ဗံ တံ အကုသလ’’န္တိ ဣမံ ပဉှံ ဝဒတိ။

ရူပံကမ္မန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၄၀။ အရူပဇီဝိတိန္ဒြိယန္တိပဉှေ ¶ ‘‘အတ္ထိ အရူပီနံ ဓမ္မာနံ အာယူ’’တိအာဒိကံ ပဉှံ အန္တံ ¶ ဂဟေတွာ ဝဒတိ။ အရူပဓမ္မာနံ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တံ ဇီဝိတိန္ဒြိယသန္တာနံ နာမ အတ္ထီတိ ဣစ္ဆတီတိ ဧတ္ထ ရူပါရူပဓမ္မာနံ တံ ဣစ္ဆန္တော အရူပဓမ္မာနံ ဣစ္ဆတီတိ ဝတ္တုံ ယုတ္တောတိ ‘‘အရူပဓမ္မာန’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၅၄၁။ သတ္တသန္တာနေ ရူပိနော ဝါ ဓမ္မာ ဟောန္တူတိအာဒိနာပိ တမေဝ ဇီဝိတိန္ဒြိယသန္တာနံ ဝဒတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၅၄၂။ ပုဗ္ဗာပရဘာဂံ သန္ဓာယာတိ သမာပတ္တိယာ အာသန္နဘာဝတော တဒါပိ သမာပန္နောယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

၅၄၄-၅၄၅။ ဒွေ ဇီဝိတိန္ဒြိယာနီတိ ‘‘ပုစ္ဆာ သကဝါဒိဿ၊ ပဋိညာ ဣတရဿာ’’တိ ပုရိမပါဌော။ ‘‘ပုစ္ဆာ ပရဝါဒိဿ၊ ပဋိညာ သကဝါဒိဿာ’’တိ ပစ္ဆိမပါဌော၊ သော ယုတ္တော။

ဇီဝိတိန္ဒြိယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၄၆။ သေသန္တိ ပါဏာတိပါတာဒိကမ္မဿ ဟေတူတိ ဣတော ပုရိမံ သောတာပန္နာဒိအနုယောဂံ ဝဒတိ။ ဟန္ဒ ဟီတိ ပရဝါဒိဿေဝေတံ သမ္ပဋိစ္ဆနဝစနန္တိ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတုန္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ ‘‘ကတမဿ ကမ္မဿ ဟေတူ’’တိ ပန သကဝါဒီ တံ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတုံ ဝဒတီတိ ယုဇ္ဇေယျ၊ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတုန္တိ ပန ပက္ခံ ပဋိဇာနာပေတုန္တိ အတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ ပရဝါဒီ အတ္တနော လဒ္ဓိံ သကဝါဒိံ ဂါဟာပေတုန္တိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၅၄၇။ ဝိဘာဂဒဿနတ္ထန္တိ ¶ ¶ ဝိသဘာဂဒဿနတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နာနာစိတ္တဝသေန ပဋိဇာနန္တဿ အဓိပ္ပာယမဒ္ဒနံ ကထံ ယုတ္တန္တိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ အာရမ္မဏဝသေန ဟိ ဒဿနဒွယံ သဟ ဝဒန္တဿ တဒဘာဝဒဿနတ္ထံ ဣဒံ အာရဒ္ဓန္တိ ယုတ္တန္တိ။ အနုဿဝဝသေနာတိအာဒိနာ န ကေဝလံ အနိစ္စာဒိအာရမ္မဏမေဝ ဉာဏံ ဝိပဿနာ၊ အထ ခေါ ‘‘အနုပ္ပာဒေါ ခေမ’’န္တိအာဒိကံ နိဗ္ဗာနေ အာနိသံသဒဿနဉ္စာတိ ဒီပေတိ။

အာနိသံသဒဿာဝီကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၄၉။ သုတ္တဘယေနာတိ ‘‘ပါရိမံ တီရံ ခေမံ အပ္ပဋိဘယန္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဗ္ဗာနဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၃၈) အသံယောဇနိယာဒိဘာဝံ သန္ဓာယ ခေမာဒိဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ ဧဝမာဒိနာ သုတ္တဘယေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အမတာရမ္မဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၅၂-၅၅၃။ အာရမ္မဏတ္ထဿ ဝိဘာဂဒဿနတ္ထန္တိ ပစ္စယဋ္ဌော ဩလုဗ္ဘဋ္ဌောတိ ဧဝံ ဝိဘာဂေ ဝိဇ္ဇမာနေ ¶ ပစ္စယောလုဗ္ဘာနံ ဝိသေသာဘာဝံ ကပ္ပေတွာ အကပ္ပေတွာ ဝါ သပ္ပစ္စယတ္တာ ဩလုဗ္ဘာရမ္မဏေနပိ သာရမ္မဏမေဝါတိ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဒဿနတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ရူပံသာရမ္မဏန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အနုသယာအနာရမ္မဏာတိကထာဝဏ္ဏနာ

၅၅၄-၅၅၆။ အပ္ပဟီနတ္တာဝ ¶ အတ္ထီတိ ဝုစ္စတိ၊ န ပန ဝိဇ္ဇမာနတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

အနုသယာအနာရမ္မဏာတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဉာဏံအနာရမ္မဏန္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၅၅၇-၈။ တဿ ဉာဏဿာတိ မဂ္ဂဉာဏဿာတိ ဝဒန္တိ။

ဉာဏံအနာရမ္မဏန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၆၂။ အဝိသေသေနေဝါတိ အာရမ္မဏသမ္ပယောဂေဟိ ဒွီဟိပီတိ အတ္ထော။

ဝိတက္ကာနုပတိတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရသဒ္ဒကထာဝဏ္ဏနာ

၅၆၃။ သဗ္ဗသောတိ ¶ သဝိတက္ကစိတ္တေသု သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗဒါ ဝါတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အန္တမသော မနောဓာတုပဝတ္တိကာလေပီ’’တိ။ ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရမတ္တန္တိ ဝိတက္ကဿ ပဝတ္တိမတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရသဒ္ဒကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ နယထာစိတ္တဿဝါစာတိကထာဝဏ္ဏနာ

၅၆၅။ အနာပတ္တီတိ ဝိသံဝါဒနာဓိပ္ပာယဿ အဘာဝါ မုသာဝါဒေါ န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။

နယထာစိတ္တဿဝါစာတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ အတီတာနာဂတသမန္နာဂတကထာဝဏ္ဏနာ

၅၆၈-၅၇၀။ တာသူတိ ¶ တာသု ပညတ္တီသု။ သမန္နာဂမပညတ္တိယာ သမန္နာဂတောတိ ဝုစ္စတိ၊ ပဋိလာဘပညတ္တိယာ လာဘီတိ ဝုစ္စတိ။ သမန္နာဂတောတိ ဝုစ္စတိ အယံ သမန္နာဂမပညတ္တိ နာမ။ လာဘီတိ ဝုစ္စတိ အယံ ပဋိလာဘပညတ္တိ နာမာတိ ဝါ အဓိပ္ပာယော ယောဇေတဗ္ဗော။

အတီတာနာဂတသမန္နာဂတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၇၁-၂။ ဘဝင်္ဂစိတ္တဿ ¶ ဘင်္ဂက္ခဏေန သဟေဝါတိအာဒိံ ဝဒန္တေန ကိရိယခန္ဓာနံ ဘင်္ဂက္ခဏေန သဟ ဥပပတ္တေသိယာ ခန္ဓာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ စ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တထာ ဥပပတ္တေသိယာနံ ဘင်္ဂက္ခဏေန သဟ ဥပပတ္တေသိယာ၊ ကိရိယာနံ ဘင်္ဂက္ခဏေန သဟ ကိရိယာတိ။ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ကိရိယာစတုက္ခန္ဓဂ္ဂဟဏေန ဂဟဏံ။ ဉာဏန္တိ မဂ္ဂဉာဏံ ယုတ္တံ။

၃။ ပဉ္စဝိညာဏသမင်္ဂိဿမဂ္ဂကထာဝဏ္ဏနာ

၅၇၆။ တံ လက္ခဏန္တိ ‘‘ဆ ဝိညာဏာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ပဉ္စဝိညာဏာ ဥပ္ပန္နဝတ္ထုကာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ လက္ခဏံ။ ‘‘ဆ ဝိညာဏာ’’တိ အဝစနံ ပနေတ္ထ ‘‘နော စ ဝတ ရေ ဝတ္တဗ္ဗေ’’တိအာဒိဝစနဿ ကာရဏန္တိ အဓိပ္ပေတံ။

၅၇၇။ လောကိယောတိ ဝိပဿနာမဂ္ဂမာဟ။ ယံ တတ္ထ အနိမိတ္တန္တိ စက္ခုဝိညာဏသမင်္ဂိက္ခဏေ ယံ အနိမိတ္တံ ဂဏှန္တော န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီတိ ဝုတ္တော၊ တဒေဝ သုညတန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ပဉ္စဝိညာဏသမင်္ဂိဿမဂ္ဂကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဉ္စဝိညာဏာသာဘောဂါတိကထာဝဏ္ဏနာ

၅၈၄-၅၈၆။ ကုသလာကုသလဝသေန ¶ ¶ နမီတိ ကုသလာကုသလဘာဝေန နမိတွာ ပဝတ္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သာ ပန အာရမ္မဏပ္ပကာရဂ္ဂဟဏံ ယေန အလောဘာဒီဟိ လောဘာဒီဟိ စ သမ္ပယောဂေါ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော ‘‘သုခမိတိ စေတသော အဘာဂေါ’’တိအာဒီသု ဝိယ။

ပဉ္စဝိညာဏာသာဘောဂါတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၈၇-၅၈၉။ ခဏဘင်္ဂနိရောဓံ၊ န အပ္ပဝတ္တိနိရောဓံ၊ သီလဝီတိက္ကမနိရောဓံ ဝါ။ ဝီတိက္ကမံ ဝိယာတိ ယထာ ဝီတိက္ကမေ ကတေ ဒုဿီလော၊ ဧဝံ နိရုဒ္ဓေပီတိ ဧဝံ ဝီတိက္ကမေန နိန္နာနံ သလ္လက္ခေန္တောတိ အတ္ထော။

ဒွီဟိသီလေဟီတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၉၀-၅၉၄။ ယေန သော သီလဝါယေဝ နာမ ဟောတီတိ ယေန စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တေန ဌိတေန ဥပစယေန အကုသလာဗျာကတစိတ္တသမင်္ဂီ သီလဝါယေဝ နာမ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ သေသမေတ္ထ ‘‘ဒါနံ အစေတသိက’’န္တိ ကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ၊ သာ ပန ကထာ မဂ္ဂိတဗ္ဗာ။

သီလံအစေတသိကန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၉၈-၆၀၀။ သမာဒါနဟေတုကထာယံ \၁၀၀ ပုရိမကထာသဒိသမေဝါတိ ပရိဘောဂကထေကဒေသသဒိသတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

သမာဒါနဟေတုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ အဝိညတ္တိဒုဿီလျန္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၆၀၃-၆၀၄။ အာဏတ္တိယာ ¶ စ ပါဏာတိပါတာဒီသု အင်္ဂပါရိပူရိန္တိ ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ အာဏတ္တဿ အပရသ္မိံ ဒိဝသေ ပါဏာတိပါတံ ကရောန္တဿ တဒါ သာ အာဏတ္တိ ဝိညတ္တိံ ဝိနာယေဝ အင်္ဂံ ဟောတီတိ အဝိညတ္တိ ဒုဿီလျန္တိ အဓိပ္ပာယော။

အဝိညတ္တိဒုဿီလျန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၁၄-၆၁၅။ ဉာဏကထာယံ သေယျထာပိ မဟာသင်္ဃိကာနန္တိ ပုဗ္ဗေ ဉာဏံအနာရမ္မဏန္တိကထာယံ (ကထာ။ ၅၅၇ အာဒယော) ဝုတ္တေဟိ အန္ဓကေဟိ အညေ ဣဓ မဟာသင်္ဃိကာ ဘဝေယျုံ။ ယဒိ အညာဏေ ဝိဂတေတိအာဒိနာ ရာဂဝိဂမော ဝိယ ဝီတရာဂပညတ္တိယာ အညာဏဝိဂမော ဉာဏီပညတ္တိယာ ကာရဏန္တိ ဒဿေတိ။ န ဟိ ဉာဏံ အဿ အတ္ထီတိ ဉာဏီ၊ အထ ခေါ အညာဏီပဋိပက္ခတော ဉာဏီတိ ¶ ။ ယသ္မာ ဉာဏပဋိလာဘေနာတိ ဧတ္ထ စ ဉာဏပဋိလာဘေန အညာဏဿ ဝိဂတတ္တာ သော ဉာဏီတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၆၁၈-၆၂၀။ ဣတရော ပန သကသမယေတိ ပရဝါဒီ အတ္တနော သမယေတိ အတ္ထော။

ဣဒံဒုက္ခန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၂၁-၆၂၄။ ကမ္မဿ ¶ ဝိပါကဝသေန ဝါတိ နိရယံဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟိ အဗ္ဗုဒါဒိပရိစ္ဆေဒေါ တာဒိသဿ ကမ္မဝိပါကဿ ဝသေန ဝုတ္တော။ ဝဿဂဏနာယ ဝါတိ မနုဿေ စာတုမဟာရာဇိကာဒိဒေဝေ စ သန္ဓာယ။ တေသဉှိ အသင်္ချေယမ္ပိ ကာလံ ဝိပါကဒါနသမတ္ထံ ကမ္မံ ဝဿဂဏနာယ ပရိစ္ဆိဇ္ဇတီတိ။

၆၂၅-၆၂၆။ သမာဓာနဋ္ဌေနာတိ သမံ ဌပနဋ္ဌေန သမာဓိ နာမ စေတသိကန္တရံ အတ္ထီတိ အဂ္ဂဟေတွာတိ ¶ အတ္ထော။ ဆလေနာတိ ဧကစိတ္တက္ခဏိကတ္တေ စက္ခုဝိညာဏဿ စ ဈာနစိတ္တဿ စ န ကောစိ ဝိသေသောတိ ဧတေန သာမညမတ္တေနာတိ အဓိပ္ပာယော။

၆၂၇။ အနန္တရပစ္စယတဉ္စေဝါတိ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ အနန္တရပစ္စယော အဝိဇ္ဇာယ ယာ ဌိတတာ တတော ဟောတိ၊ တာယ ဌိတတာယ အနန္တရပစ္စယဘာဝသင်္ခါတာ ဌိတတာ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အနန္တရပစ္စယဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ အညမညပစ္စယဘာဝရဟိတဿ ဧကဿ ပစ္စယဿ ဒဿနတ္ထန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေန ဟိ သဗ္ဗော တာဒိသော ပစ္စယော ဒဿိတော ဟောတီတိ။ အညမညပစ္စယတဉ္စာတိ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော၊ သင်္ခါရာ စ အဝိဇ္ဇာယ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယဘာဝသင်္ခါတာယ ဌိတတာယ သင်္ခါရာနံ အဝိဇ္ဇာယ ပစ္စယဘာဝသင်္ခါတာ ဌိတတာ ဟောတိ၊ တဿာ စ ဣတရာတိ အဓိပ္ပာယော။

ဓမ္မဋ္ဌိတတာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၂၈။ ရူပါဒယော ¶ ဝိယ ပရိနိပ္ဖန္နာတိ ရူပါဒီဟိ သဟ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈနတော ပရိနိပ္ဖန္နာတိ အတ္ထော။ အနိစ္စတာဝိဘာဂါနုယုဉ္ဇနဝသေနာတိ တီသု ဒဏ္ဍေသု ဒဏ္ဍဝေါဟာရော ဝိယ တီသု လက္ခဏေသု အနိစ္စတာဝေါဟာရော ဟောတီတိ တဿာ ဝိဘာဂါနုယုဉ္ဇနဝသေနာတိ ဝဒန္တိ။

၆၃၀-၆၃၂။ ဝိပါကဒွါရန္တိ ¶ ဘဝင်္ဂမနံ ဝဒတိ။ ကမ္မဒွါရန္တိ ကုသလာကုသလမနံ။

သံဝရောကမ္မန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၃၃-၆၃၅။ အဗျာကတံ သန္ဓာယ ပဋိက္ခေပေါတိ သကသမယလက္ခဏေန ပဋိက္ခေပေါ ကတောတိ ဝဒန္တိ။ အဝိပါကစေတနာယ သရူပေန ဒဿိတာယ သဝိပါကာပိ ဒဿိတာယေဝ နာမ ဟောတီတိ မညမာနော အာဟ ‘‘သဝိပါကာဝိပါကစေတနံ သရူပေန ဒဿေတု’’န္တိ။

၆၃၆-၆၃၇။ ကမ္မသမုဋ္ဌာနာ အရူပဓမ္မာဝါတိအာဒိနာ ကမ္မသမုဋ္ဌာနေသု စက္ခာဒီသုပိ ဝိပါကဝေါဟာရော နတ္ထိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ အကမ္မသမုဋ္ဌာနေ သဒ္ဒေတိ ဒဿေတိ။

သဒ္ဒေါဝိပါကောတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၃၈-၆၄၀။ တသ္မာ ¶ ¶ ဝိပါကောတိ အဝိသေသေန သဠာယတနံ ဝိပါကောတိ ယေသံ လဒ္ဓီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၆၄၁-၆၄၅။ သတ္တက္ခတ္တုပရမတာနိယတောတိ သတ္တက္ခတ္တုပရမတာယ နိယတော။ ဣမံ ဝိဘာဂန္တိ ဣမံ ဝိသေသံ။ တွံ ပနဿ နိယာမံ ဣစ္ဆသီတိ အဝိနိပါတဓမ္မတာဖလပ္ပတ္တီဟိ အညသ္မိံ သတ္တက္ခတ္တုပရမဘာဝေ စ နိယာမံ ဣစ္ဆသီတိ အတ္ထော။

အာနန္တရိယာဘာဝန္တိ ယေန သော ဓမ္မာဘိသမယေန ဘဗ္ဗော နာမ ဟောတိ၊ တဿ အာနန္တရိယကမ္မဿ အဘာဝန္တိ အတ္ထော၊ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ အာနန္တရိယဘာဝဿ အဘာဝန္တိ။ ကိံ ပန သော အန္တရာဓမ္မံ အဘိသမိဿတီတိ? ကေစိ ဝဒန္တိ ‘‘သတ္တက္ခတ္တုပရမော သတ္တမံ ဘဝံ နာတိက္ကမတိ၊ ဩရတော ပန နတ္ထိ ပဋိသေဓော’’တိ။ အပရေ ‘‘ယော ဘဂဝတာ ဉာဏဗလေန ဗျာကတော၊ တဿ အန္တရာ အဘိသမယော နာမ နတ္ထိ၊ တထာပိ ဘဝနိယာမဿ ကဿစိ အဘာဝါ ဘဗ္ဗောတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာ ကုသလာ အဘိညာစေတနာ ကဒါစိ ဝိပါကံ အဒဒမာနာပိ သတိ ကာရဏေ ဒါတုံ ဘဗ္ဗတာယ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ နာမ၊ တထာ ဣန္ဒြိယာနံ မုဒုတာယ သတ္တက္ခတ္တုပရမော၊ န နိယာမသဗ္ဘာဝါ နာပိ ဘဂဝတာ ဗျာကတတ္တာ၊ န စ ဣန္ဒြိယမုဒုတာ အဘဗ္ဗတာကရော ဓမ္မောတိ န သော အဘဗ္ဗော နာမ။ အဘဗ္ဗတာကရဓမ္မာဘာဝတော စေတ္ထ အဘဗ္ဗတာ ပဋိသေဓိတာ၊ န ပန အန္တရာ အဘိသမေတုံ ဘဗ္ဗတာ ဝုတ္တာ။ ယဒိ စ သတ္တက္ခတ္တုပရမော အန္တရာ အဘိသမေယျ၊ ကောလံကောလော သိယာ’’တိ။ ဝိသေသံ ပန အကတွာ ဘဗ္ဗသဘာဝတာယ ဘဗ္ဗောတိ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ။ န ဘဝနိယာမကံ ကိဉ္စီတိ ဧတ္ထ ပဿိတွာတိ ဝစနသေသော၊ ဗျာကရောတီတိ ဝါ သမ္ဗန္ဓော။

သတ္တက္ခတ္တုပရမကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၅၄-၆၅၇။ ကပ္ပဋ္ဌကထာယံ ¶ ¶ ဟေဋ္ဌာတိ ဣဒ္ဓိဗလကထာယံ။

၆၆၀-၆၆၂။ အနန္တရာပယုတ္တကထာယံ အာနန္တရိယံ ပယုတ္တံ ဧတေနာတိ အနန္တရာပယုတ္တောတိ အာနန္တရိယေ အနန္တရာသဒ္ဒံ အာရောပေတွာ အဋ္ဌကထာယံ အတ္ထော ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘အနန္တရပယုတ္တော’’တိပိ ပါဠိ ဒိဿတိ။

အနန္တရာပယုတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၆၃-၆၆၄။ သေသာ တေဘူမကဓမ္မာ အနိယတာ နာမာတိ ဧတ္ထ အပ္ပတ္တနိယာမာနံ ဓမ္မေ သန္ဓာယ ‘‘တေဘူမကဓမ္မာ’’တိ အာဟ။ ဧတေဝ ဟိ သန္ဓာယ ‘‘တေဟိ သမန္နာဂတောပိ အနိယတောယေဝါ’’တိ ဝုတ္တန္တိ။ ဣတိ ဣမံ ဝေါဟာရမတ္တံ ဂဟေတွာ ‘‘နိယတော ဗောဓိသတ္တော ပစ္ဆိမဘဝိကော ဘဗ္ဗော ဓမ္မံ အဘိသမေတုံ ဩက္ကမိတု’’န္တိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘နိယာမံ ဩက္ကမတီ’’တိ ယေသံ လဒ္ဓီတိ အတ္ထယောဇနာ။ ဧဝံ ပန ဝေါဟာရမတ္တသဗ္ဘာဝေါ ‘‘နိယတော’’တိ ဝစနဿ၊ ဓမ္မံ အဘိသမေတုံ ဘဗ္ဗတာ စ ‘‘နိယာမံ ဩက္ကမတီ’’တိ ¶ ဝစနဿ ကာရဏဘာဝေန ဝုတ္တာ ဟောတိ၊ ဘဗ္ဗတာယေဝ ပန ဥဘယဿပိ ကာရဏန္တိ ယုတ္တံ။ အညေနာတိ ယဒိ နိယတော နိယာမံ ဩက္ကမေယျ၊ မိစ္ဆတ္တနိယတော သမ္မတ္တနိယာမံ၊ သမ္မတ္တနိယတော ဝါ မိစ္ဆတ္တနိယာမံ ဩက္ကမေယျ၊ န စ တံ အတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထန္တိ အတ္ထော။

နိယတဿနိယာမကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၇၄။ အသာတရာဂကထာယံ ¶ ‘‘အဟော ဝတ မေ ဧတဒေဝ ဘဝေယျာ’’တိ ရဇ္ဇနာတိ ဣမိနာ ဧဝံ ပဝတ္တမာနောယေဝ လောဘော ဣဓ ‘‘ရာဂေါ’’တိ အဓိပ္ပေတော၊ န အညထာတိ ဒဿေတိ။

၆၇၅။ သုတ္တေ ပနာတိ ဧတဿ ‘‘အဓိပ္ပာယော’’တိ ဧတေန သမ္ဗန္ဓော။

၉။ ဓမ္မတဏှာအဗျာကတာတိကထာဝဏ္ဏနာ

၆၇၆-၆၈၀။ ယသ္မာ ဓမ္မတဏှာတိ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ အဗျာကတာတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု လောကုတ္တရေသု ဝါ သဗ္ဗေသု တဏှာ ‘‘ဓမ္မတဏှာ’’တိ ဂဟေတွာ ယသ္မာ သာ တဏှာ၊ တသ္မာ ကုသလာ န ဟောတိ၊ ယသ္မာ ပန ဓမ္မေ ပဝတ္တာ၊ တသ္မာ အကုသလာ န ဟောတီတိ အဗျာကတာတိ လဒ္ဓီတိ ဒဿေတိ။ တီဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ ဆပိ တဏှာ သံခိပိတွာ ဒဿိတာ၊ တသ္မာ ဓမ္မတဏှာပိ ကာမတဏှာဒိဘာဝတော န အဗျာကတာတိ အဓိပ္ပာယော။

ဓမ္မတဏှာအဗျာကတာတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁။ ကုသလာကုသလပဋိသန္ဒဟနကထာဝဏ္ဏနာ

၆၈၆-၆၉၀။ တန္တိ ¶ ကုသလံ အကုသလဉ္စာတိ ဝိသုံ သမ္ဗန္ဓော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တံ ဥဘယန္တိ ဝါ ဝစနသေသော။ ပဋိသန္ဒဟတီတိ ဃဋေတိ၊ အနန္တရံ ဥပ္ပာဒေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ကုသလာကုသလပဋိသန္ဒဟနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၉၁-၆၉၂။ ကေစိ ¶ ဝါဒိနော ‘‘အင်္ကုရေ သာခါဝိဋပါဒိသမ္ပန္နာနံ ရုက္ခာဒီနံ ဗီဇမတ္တံ အာဝိဘာဝံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝဒန္တီတိ တေသံ ဝါဒံ နိဒဿနံ ကရောန္တော အာဟ ‘‘သမ္ပန္နသာခါဝိဋပါန’’န္တိအာဒိ။

သဠာယတနုပ္ပတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၉၃-၆၉၇။ စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သောတဝိညာဏန္တိ ဧတ္ထ ‘‘လဒ္ဓိဝသေန ပဋိဇာနာတီ’’တိ အနန္တရုပ္ပတ္တိံ သလ္လက္ခေန္တောပိ န သော စက္ခုမှိ ရူပါရမ္မဏံ သောတဝိညာဏံ ဣစ္ဆတိ၊ အထ ခေါ သောတမှိယေဝ သဒ္ဒါရမ္မဏန္တိ အနန္တရူပလဒ္ဓိဝသေန အာပန္နတ္တာ ‘‘ပဋိဇာနာတီ’’တိ ယုတ္တံ ဝတ္တုံ။

အနန္တရပစ္စယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆၉၈-၆၉၉။ သမ္မာဝါစာဒိ ¶ ရူပံ မဂ္ဂေါ စာတိ ဣစ္ဆန္တော ‘‘အရိယရူပ’’န္တိပိ ဝဒတိ။

၇၀၀-၇၀၁။ ‘‘သရာဂေါတိအာဒိ ပန တသ္မိံ သမယေ ရာဂဿ အပ္ပဟီနတ္တာ သရာဂေါတိ ဝတ္တဗ္ဗတ’’န္တိ ပုရိမပါဌော၊ ‘‘သာနုသယောတိအာဒိ ပန တသ္မိံ သမယေ အနုသယဿ အပ္ပဟီနတ္တာ သာနုသယောတိ ဝတ္တဗ္ဗတ’’န္တိ ပစ္ဆိမပါဌော၊ သော ယုတ္တော။ သော ဟိ န အနုသယပရိယုဋ္ဌာနာနံ အညတ္တံ၊ တသ္မာ တံ အသာဓကန္တိ ဧတေန သမေတီတိ။

အညောအနုသယောတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ပရိယုဋ္ဌာနံစိတ္တဝိပ္ပယုတ္တန္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၇၀၂။ ယသ္မာ ¶ အနိစ္စာဒိတော မနသိကရောတောပိ ရာဂါဒယော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ န စ တေ ဝိပဿနာယ သမ္ပယုတ္တာ၊ တသ္မာ ပရိယုဋ္ဌာနံ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တန္တိ လဒ္ဓီတိ အဓိပ္ပာယော။

ပရိယုဋ္ဌာနံစိတ္တဝိပ္ပယုတ္တန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇၀၃-၇၀၅။ တိဝိဓာယာတိ ¶ ကိလေသဝတ္ထုဩကာသဝသေန၊ ကာမရာဂကာမဝိတက္ကကာမာဝစရဓမ္မဝသေန ဝါ တိဝိဓာယ။ ကိလေသကာမဝသေနာတိ ကိလေသကာမဘူတကာမဓာတုဘာဝေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဓိပ္ပာယံ အသလ္လက္ခေန္တောတိ ရူပဓာတုသဟဂတဝသေန အနုသေတီတိ၊ ရူပဓာတုဓမ္မေသု အညတရဘာဝေန ရူပဓာတုပရိယာပန္နောတိ စ ပုစ္ဆိတဘာဝံ အသလ္လက္ခေန္တောတိ အတ္ထော။

ပရိယာပန္နကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇၀၆-၇၀၈။ ဒိဋ္ဌိဂတံ ‘‘သဿတော လောကောတိ ခေါ၊ ဝစ္ဆ၊ အဗျာကတမေတ’’န္တိ သဿတာဒိဘာဝေန အကထိတတ္တာ ‘‘အဗျာကတ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထ ပန န ဒိဋ္ဌိဂတံ ‘‘အဗျာကတ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ ‘‘ဌပနီယော ဧသော ပဉှော’’တိ ဒဿိတံ၊ တသ္မာ သဗ္ဗထာပိ ဒိဋ္ဌိဂတံ ‘‘အဗျာကတ’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ယုတ္တံ။

၇၀၉-၇၁၀။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဒိဋ္ဌိရာဂါနံ သမာနေ ဝိက္ခမ္ဘနဘာဝေပိ ‘‘ဝီတရာဂေါ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ န ပန ‘‘ဝိဂတဒိဋ္ဌိကော’’တိ၊ တသ္မာ ဒိဋ္ဌိ လောကိယပရိယာပန္နာ န ဟောတီတိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ရူပဒိဋ္ဌိယာ အဘာဝါ ပန ကာမဓာတုပရိယာပန္နာယ ဒိဋ္ဌိယာ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယဒိ စ ပရိယာပန္နာ သိယာ၊ တထာ စ ¶ သတိ ကာမရာဂေါ ဝိယ ဈာနလာဘိနော ဒိဋ္ဌိပိ ဝိဂစ္ဆေယျာတိ ‘‘ဝိဂတဒိဋ္ဌိကော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ၊ န စ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ အပရိယာပန္နာ ဒိဋ္ဌိ။ န ဟိ သာ ¶ တဿ အဝိဂတာ ဒိဋ္ဌိ ကာမရာဂေါ ဝိယ ကာမဒိဋ္ဌိ ယေန ကာမဓာတုယာ ပရိယာပန္နာ သိယာတိ ဝဒတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပရိယာပန္နကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇၁၁-၇၁၇။ တသ္မာ ပစ္စယတာ ဝဝတ္ထိတာတိ ဟေတုပစ္စယဘူတဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝါဒိနာ ဝိယ အဓိပတိပစ္စယတာဒိနာ စ န ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဟေတုပစ္စယဘာဝေါယေဝေတဿ ဝဝတ္ထိတော ဟောတီတိ အတ္ထော။

၇၁၈-၇၁၉။ အပုညာဘိသင်္ခါရောဝ ဂဟိတော ‘‘နနု အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရေန သဟဇာတာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ သဟဇာတအညမညအတ္ထိအဝိဂတသမ္ပယုတ္တဝသေနာတိ ဧတ္ထ နိဿယော ကမဘေဒေန အတ္ထိဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတော ဟောတီတိ န ဝုတ္တော၊ ကမ္မာဟာရာ အသာဓာရဏတာယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘တီဏိ ဥပါဒါနာနိ အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရာ ဝိယ တဏှာယ ပစ္စယာ ဟောန္တီ’’တိ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၇၁၈-၇၁၉)၊ တသ္မာ ဥပါဒါနေဟိ သမာနာ ဧဝေတ္ထ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယတာ ဒဿိတာတိ။

အညမညပစ္စယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇၃၂။ တတိယသညာဝေဒယိတကထာယံ ¶ ¶ သေသသတ္တေ သန္ဓာယာတိ နိရောဓသမာပန္နတော အညေ ယေသံ နိရောဓသမာပတ္တိယာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တေ ပဉ္စဝေါကာရသတ္တေ သန္ဓာယာတိ အဓိပ္ပာယော၊ အသညသတ္တာနမ္ပိ စ သညုပ္ပာဒါ စုတိံ ဣစ္ဆန္တီတိ သေသသဗ္ဗသတ္တေ သန္ဓာယာတိ ဝါ။ သရီရပကတိန္တိ တထာရူပေါ အယံ ကာယော၊ ယထာရူပေ ကာယေ ပါဏိသမ္ဖဿာပိ ကမန္တီတိအာဒိကံ။

၇၃၃-၇၃၄။ သုတ္တဝိရောဓော သိယာတိ ဣဒံ ပရဝါဒိံ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။

တတိယသညာဝေဒယိတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇၃၅။ သညာဝိရာဂဝသေန ပဝတ္တဘာဝနာ အသညသမာပတ္တိပီတိ လဒ္ဓိကိတ္တနေ သညာဝိရာဂဝသေန ပဝတ္တဘာဝနံ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပတ္တိံ ‘‘အသညသမာပတ္တီ’’တိ အဂ္ဂဟေတွာ သာပိ အသညိတာ သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိယေဝ နာမာတိ ပရဿ လဒ္ဓီတိ ဒဿေတိ။ ယသ္မာ အသညသမာပတ္တိံ သမာပန္နဿ အလောဘာဒယော အတ္ထီတိ ဧတ္ထ သကသမယသိဒ္ဓါ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပတ္တိ ‘‘အသညသမာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တာ။

၇၃၆။ သညာဝိရာဂဝသေန သမာပန္နတ္တာ အသညိတာ၊ န သညာယ အဘာဝတောတိ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပတ္တိမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

အသညသတ္တုပိကာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇၃၈-၇၃၉။ ကမ္မေန ¶ သဟဇာတောတိ ပဉှေသု ‘‘ကမ္မူပစယံ သန္ဓာယ ပဋိက္ခိပတိ၊ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တံ သန္ဓာယ ပဋိဇာနာတီ’’တိ ကတ္ထစိ ပါဌော၊ ‘‘စိတ္တသမ္ပယုတ္တံ ¶ သန္ဓာယ ပဋိက္ခိပတိ၊ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တံ သန္ဓာယ ပဋိဇာနာတီ’’တိ အညတ္ထ။ ဥဘယမ္ပိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။

၇၄၁။ တသ္မာတိ တိဏ္ဏမ္ပိ ဧကက္ခဏေ သဗ္ဘာဝတော တိဏ္ဏံ ဖဿာနဉ္စ သမောဓာနာ စ ဧကတ္တံ ပုစ္ဆတီတိ အဓိပ္ပာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၇၄၇-၇၄၈။ သုခါနုပ္ပဒါနကထာယံ ယံ ဧဝရူပန္တိ ယံ နေဝတ္တနော၊ န ပရေသံ၊ န တဿ၊ ဧဝရူပံ နာမ အနုပ္ပဒိန္နံ ဘဝိတုံ န အရဟတိ အညဿ အသက္ကုဏေယျတ္တာတိ လဒ္ဓိမတ္တေန ပဋိဇာနာတိ၊ န ယုတ္တိယာတိ အဓိပ္ပာယော။

သုခါနုပ္ပဒါနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇၄၉-၇၅၃။ တံစိတ္တတာယာတိ ¶ တဒေဝ အာရမ္မဏဘူတံ စိတ္တံ ဧတဿာတိ တံစိတ္တော၊ တဿ ဘာဝေါ တံစိတ္တတာ၊ တာယ တံစိတ္တတာယ။ တံ ဝါ အာလမ္ဗကံ အာလမ္ဗိတဗ္ဗဉ္စ စိတ္တံ တံစိတ္တံ၊ တဿ ဘာဝေါ တဿေဝ အာလမ္ဗကအာလမ္ဗိတဗ္ဗတာ တံစိတ္တတာ၊ တာယ စောဒေတုန္တိ အတ္ထော။

အဓိဂယှမနသိကာရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ရူပံရူပါဝစရာရူပါဝစရန္တိကထာဝဏ္ဏနာ

၇၆၈-၇၇၀။ ရူပံရူပါဝစရာရူပါဝစရန္တိကထာယံ ဟေဋ္ဌာတိ စုဒ္ဒသမဝဂ္ဂေ အာဂတပရိယာပန္နကထာယံ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၇၀၃-၇၀၅)။ ‘‘သမာပတ္တေသိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။ ယဉ္စေတ္ထ ¶ ‘‘အတ္ထိ ရူပံ အရူပါဝစရ’’န္တိ အရူပါဝစရကမ္မဿ ကတတ္တာ ရူပံ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ စ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ အဋ္ဌမဝဂ္ဂေ အရူပေရူပကထာယံ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၅၂၄-၅၂၆) ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

ရူပံရူပါဝစရာရူပါဝစရန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁။ အတ္ထိအရဟတောပုညူပစယကထာဝဏ္ဏနာ

၇၇၆-၇၇၉။ စိတ္တံ အနာဒိယိတွာတိ ‘‘ကိရိယစိတ္တေန ဒါနာဒိပဝတ္တိသဗ္ဘာဝတော’’တိ ဝုတ္တံ ကိရိယစိတ္တံ အဗျာကတံ အနာဒိယိတွာတိ အတ္ထော။

အတ္ထိအရဟတောပုညူပစယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ နတ္ထိအရဟတောအကာလမစ္စူတိကထာဝဏ္ဏနာ

၇၈၀။ အယောနိသော ¶ ဂဟေတွာတိ အလဒ္ဓဝိပါကဝါရာနမ္ပိ ကမ္မာနံ ဗျန္တီဘာဝံ န ဝဒါမီတိ အတ္ထံ ဂဟေတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ ကေစိ ပန ‘‘ကမ္မာနံ ဝိပါကံ အပ္ပဋိသံဝိဒိတွာ ပုဂ္ဂလဿ ဗျန္တီဘာဝံ န ဝဒါမီတိ ဧဝံ အယောနိသော အတ္ထံ ဂဟေတွာ’’တိ ဝဒန္တိ။

၇၈၁။ တာဝ န ကမတီတိ လဒ္ဓိယာ ပဋိက္ခိပတီတိ တာဝ န ကမတိ၊ တတော ပရံ ကမတီတိ လဒ္ဓိယာ ပဋိက္ခိပတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထ ကိရ ‘‘သတိ ဇီဝိတေ ဇီဝိတာဝသေသေ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတီ’’တိ ဝစနတော အတ္တနော ဓမ္မတာယ မရန္တံ ကောဋ္ဋေန္တဿ ဝါ သီသံ ဝါ ဆိန္ဒန္တဿ နတ္ထိ ပါဏာတိပါတောတိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ။ ပါဏော ပါဏသညိတာ ဝဓကစိတ္တဥပက္ကမမရဏေသု ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ န တေန ဥပက္ကမေန မတောတိ နတ္ထိ ပါဏာတိပါတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ ပန မရန္တေန တေန ဧကစိတ္တဝါရမ္ပိ ဓမ္မတာမရဏတော ဩရတော န မတောတိ ဒုဗ္ဗိညေယျမေတံ။

နတ္ထိအရဟတောအကာလမစ္စူတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ သဗ္ဗမိဒံကမ္မတောတိကထာဝဏ္ဏနာ

၇၈၄။ ဗီဇတော ¶ အင်္ကုရဿေဝါတိ ယထာ အင်္ကုရဿ အဗီဇတော နိဗ္ဗတ္တိ နတ္ထိ၊ တထာ ပစ္စုပ္ပန္နပဝတ္တဿပိ အကမ္မတော ကမ္မဝိပါကတော နိဗ္ဗတ္တိ နတ္ထိ၊ တံ သန္ဓာယ ပဋိက္ခိပတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒေယျဓမ္မဝသေန ဒါနဖလံ ပုစ္ဆတီတိ ဒေယျဓမ္မဝသေန ယာယ စေတနာယ တံ ဒေတိ၊ တဿ ဒါနဿ ဖလံ ပုစ္ဆတိ၊ န ဒေယျဓမ္မဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

သဗ္ဗမိဒံကမ္မတောတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇၈၈။ ဝိနာပိ ¶ အနိစ္စတ္တေနာတိ ‘‘ယာဝ ဒုက္ခာ နိရယာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၅၀) ဝိယ ဒုက္ခာရမ္မဏတ္တေနပိ ဒုက္ခံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ နဝတ္တဗ္ဗံသင်္ဃောဒက္ခိဏံဝိသောဓေတီတိကထာဝဏ္ဏနာ

၇၉၃-၇၉၄။ နဝတ္တဗ္ဗံသင်္ဃောဒက္ခိဏံဝိသောဓေတီတိကထာယံ န စ တာနိ ဒက္ခိဏံ ဝိသောဓေတုံ သက္ကောန္တီတိ ယထာ ပုဂ္ဂလော သီလပရိသောဓနာဒီနိ ကတွာ နိရောဓမ္ပိ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝိသောဓေတုံ သက္ကောတိ၊ န ဧဝံ မဂ္ဂဖလာနီတိ အဓိပ္ပာယော၊ အပ္ပဋိဂ္ဂဟဏတောတိ ဝါ။

နဝတ္တဗ္ဗံသင်္ဃောဒက္ခိဏံဝိသောဓေတီတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိကထာဝဏ္ဏနာ

၈၀၀-၈၀၁။ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိကထာယံ ဝိသုဇ္ဈေယျာတိ ဧတဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘မဟပ္ဖလာ ဘဝေယျာ’’တိ အာဟ။ ဒါယကဿေဝ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိ ဝိပါကဒါယိကာ ဟောတီတိ ပဋိဂ္ဂါဟကနိရပေက္ခာ ပဋိဂ္ဂါဟကေန ပစ္စယဘူတေန ဝိနာ ဒါယကေနေဝ မဟာဝိပါကစေတနတ္တံ အာပါဒိကာ၊ ပဋိဂ္ဂါဟကနိရပေက္ခာ ဝိပါကဒါယိကာ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အညော အညဿ ကာရကောတိ ¶ ယဒိ ဒါယကဿ ဒါနစေတနာ နာမ ပဋိဂ္ဂါဟကေန ကတာ ဘဝေယျ၊ ယုတ္တရူပံ သိယာတိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု လဒ္ဓိကိတ္တနေ ‘‘ဒါယကေန ဒါနံ ဒိန္နံ၊ ပဋိဂ္ဂါဟကေန ဝိပါကော နိဗ္ဗတ္တိတောတိ အညော အညဿ ကာရကော ဘဝေယျာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ? သစ္စမေတံ၊ ပဋိဂ္ဂါဟကေန ဝိပါကနိဗ္ဗတ္တနမ္ပိ ပန ဒါနစေတနာနိဗ္ဗတ္တနေန ¶ ယဒိ ဘဝေယျ၊ ဧဝံ သတိ အညော အညဿ ကာရကောတိ ယုတ္တရူပံ သိယာတိ အဓိပ္ပာယော။

ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၀၂-၈၀၃။ အယောနိသောတိ ‘‘တုသိတပုရံ သန္ဓာယာ’’တိအာဒိကံ ဂဟဏံ သန္ဓာယာဟ။

၈၀၄-၈၀၆။ တဿ စ ဒေသနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သယမေဝ စ အာယသ္မတာ အာနန္ဒတ္ထေရေန ဒေသိတောတိ ဝဒတိ။

ဓမ္မဒေသနာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၁၃-၈၁၆။ ဈာနသင်္ကန္တိကထာယံ ဥပ္ပဋိပါဋိယာတိ ပဌမဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ဝိတက္ကဝိစာရာ အာဒီနဝတော မနသိကာတဗ္ဗာ၊ တတော ဒုတိယဇ္ဈာနေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဧဝံ ယော ဥပစာရာနံ ဈာနာနဉ္စ အနုက္ကမော၊ တေန ဝိနာတိ အတ္ထော။

ဈာနသင်္ကန္တိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၁၇-၈၁၉။ ဈာနန္တရိကာ ¶ ¶ နာမ ဧသာတိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု အညတရဘာဝါဘာဝတော န ဈာနံ၊ အထ ခေါ ဒက္ခိဏပုဗ္ဗာဒိဒိသန္တရိကာ ဝိယ ဈာနန္တရိကာ နာမ ဧသာတိ။ ကတရာ? ယောယံ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တော သမာဓီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဈာနန္တရိကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ စက္ခုနာရူပံပဿတီတိကထာဝဏ္ဏနာ

၈၂၆-၈၂၇။ ပဋိဇာနနံ သန္ဓာယာတိ ‘‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၃၅၂) နယေန ဝုတ္တံ မနောဝိညာဏပဋိဇာနနံ ကိရ သန္ဓာယာတိ အဓိပ္ပာယော၊ တသ္မာ ‘‘ဧဝံ သန္တေ ရူပံ မနောဝိညာဏံ အာပဇ္ဇတီတိ မနောဝိညာဏပဋိဇာနနံ ပန ရူပဒဿနံ ကထံ ဟောတီ’’တိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။

စက္ခုနာရူပံပဿတီတိကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဋ္ဌာရသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၂၈-၈၃၁။ အနုပ္ပန္နာယေဝ နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပဟီနာ နာမ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ နတ္ထိ ကိလေသပဇဟနာတိ ¶ ပဋိက္ခိပတိ။ တေ ပန နေဝ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဝိဂတာ၊ နာပိ ဘဝိဿန္တိ၊ န စ ဥပ္ပန္နာတိ အတီတေ ကိလေသေ ပဇဟတီတိအာဒိ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။

ကိလေသပဇဟနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၃၂။ အနတ္တလက္ခဏံ ¶ တာဝ ဧကစ္စန္တိ အရူပက္ခန္ဓာနံ အနတ္တလက္ခဏံ ဝဒတိ။ ဧကေန ပရိယာယေနာတိ အနတ္တလက္ခဏဿ ဇရာမရဏဘာဝပရိယာယေနာတိ ဝဒန္တိ။ ရူပက္ခန္ဓာဒီနဉှိ မာ ဇီရတု မာ မရတူတိ အလဗ္ဘနေယျော အဝသဝတ္တနာကာရော အနတ္တတာ၊ သာ အတ္ထတော ဇရာမရဏမေဝ၊ တဉ္စ ‘‘ဇရာမရဏံ ဒွီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတ’’န္တိ (ဓာတု။ ၇၁) ဝုတ္တတ္တာ အရူပက္ခန္ဓာနံ ဇရာမရဏံ သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နန္တိ အယမေတေသံ အဓိပ္ပာယော။

၈၃၅-၈၃၆။ ဖလုပ္ပတ္တိ စာတိ ပတ္တိဓမ္မံ ဝဒတိ။

၈၄၁-၈၄၃။ ရူပါဒိသဘာဝတာသင်္ခါတာတိ ¶ ဧတ္ထ ရူပါဒီနံ သဘာဝတာတိ ရူပါဒိသဘာဝတာတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘာဝံ ဟေသ တထတာတိ ဝဒတိ၊ န ဘာဝယောဂန္တိ။

၈၄၄-၈၄၆။ အနဝဇ္ဇဘာဝမတ္တေနေဝ နိဗ္ဗာနံ ကုသလန္တိ ယံကိဉ္စိ ကုသလံ၊ သဗ္ဗံ တံ အနဝဇ္ဇဘာဝမတ္တေနေဝ၊ တသ္မာ နိဗ္ဗာနံ ကုသလန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၈၄၇။ ‘‘သကိံ ¶ နိမုဂ္ဂေါ နိမုဂ္ဂေါဝ ဟောတီ’’တိ သုတ္တံ နိဿာယာတိ တာယ ဇာတိယာ လောကုတ္တရသဒ္ဓါဒီနံ အနုပ္ပတ္တိံ သန္ဓာယ ကတံ အဝဓာရဏံ သံသာရခါဏုကဘာဝံ သန္ဓာယ ကတန္တိ မညမာနော ပုထုဇ္ဇနဿာယံ အစ္စန္တနိယာမတာ၊ ယာယံ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ‘‘အတ္ထိ ပုထုဇ္ဇနဿ အစ္စန္တနိယာမတာ’’တိ ဝဒတိ။ ဝိစိကိစ္ဆုပ္ပတ္တိ နိယာမန္တရုပ္ပတ္တိ စ အစ္စန္တနိယာမနိဝတ္တကာ ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗာ။

အစ္စန္တနိယာမကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၅၃-၈၅၆။ လောကိယာနမ္ပီတိ ¶ လောကုတ္တရာနံ ဝိယ လောကိယာနမ္ပိ သဒ္ဓါဒီနံယေဝ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒိဘာဝဒဿနေန လောကိယသဒ္ဓိန္ဒြိယာဒိဘာဝံ သာဓေတုံ သဒ္ဓါဒီနံယေဝ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒိဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဧကူနဝီသတိမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၆၃-၈၆၅။ ဉာဏကထာယံ ဒုက္ခံ ပရိဇာနာတီတိ လောကုတ္တရမဂ္ဂဉာဏမေဝ ဒီပေတီတိ ‘‘ဒုက္ခံ ပရိဇာနာတီ’’တိ ဝဒန္တော ဣဒံ တဝ ဝစနံ လောကုတ္တရမဂ္ဂဉာဏမေဝ ဒီပေတိ၊ န တဿေဝ ဉာဏဘာဝံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ န လောကုတ္တရမေဝ ဉာဏံ၊ တသ္မာ န ဣဒံ သာဓကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၈၆၇-၈၆၈။ ပဏုန္နန္တိ ¶ ပဏုဒိတံ၊ အနဝသေသခိတ္တန္တိ အတ္ထော။

၈၆၉-၈၇၁။ တဿ ¶ အတ္ထိတာယ ပဋိညာတိ တဿ ဟတ္ထိနာဂဿ စ ဒိဗ္ဗယာနဿ စ အတ္ထိတာယာတိ ဝိသုံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၈၇၆-၈၇၇။ ဉာဏကထာယံ သစေ တံ ဒွါဒသဝတ္ထုကန္တိ ဧတ္ထ စ ‘‘လောကုတ္တရ’’န္တိ ဝစနသေသော၊ တံ ဝါ လောကုတ္တရဉာဏံ သစေ ဒွါဒသဝတ္ထုကန္တိ အတ္ထော။ ပရိညေယျန္တိ ပုဗ္ဗဘာဂေါ၊ ပရိညာတန္တိ အပရဘာဂေါ၊ သစ္စဉာဏံ ပန မဂ္ဂက္ခဏေပိ ပရိဇာနနာဒိကိစ္စသာဓနဝသေန ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သဒ္ဓိံ ပုဗ္ဗဘာဂပရဘာဂေဟီ’’တိ။

၈၇၈။ တီသုပိ ပုစ္ဆာသု စောဒနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ တီသုပိ ပုစ္ဆာသု ‘‘သာသန’’န္တိအာဒိဝစနံ ဝုတ္တန္တိ သမုဒါယာ ဧကဒေသာနံ အဓိကရဏဘာဝေန ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

၈၈၃-၈၈၄။ ဣဒ္ဓိကထာယံ ¶ ¶ အတ္ထိ အဓိပ္ပာယဣဒ္ဓီတိ အဓိပ္ပာယဝသေန ဣဇ္ဈနတော အဓိပ္ပာယောတိ ဧဝံနာမိကာ ဣဒ္ဓိ အတ္ထီတိ အတ္ထော။

၈၈၇-၈၈၈။ ဓမ္မကထာယံ ရူပဋ္ဌတော အညဿ ရူပဿ အဘာဝါတိ ယော ရူပဿ နိယာမော ဝုစ္စေယျ၊ သော ရူပဋ္ဌော နာမ ကောစိ ရူပတော အညော နတ္ထီတိ ရူပဋ္ဌတော အညံ ရူပဉ္စ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ရူပံ ရူပမေဝ၊ န ဝေဒနာဒိသဘာဝန္တိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ရူပံ ရူပဋ္ဌေန နိယတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န အညထာ ရူပဋ္ဌေန နိယာမေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထ ရူပတော အညဿ ရူပဋ္ဌဿ အဘာဝေ ဒဿိတေ ရူပဋ္ဌတော အညဿ ရူပဿ အဘာဝေါ ဒဿိတောယေဝ နာမ ဟောတီတိ တမေဝ ရူပတော အညဿ ရူပဋ္ဌဿ အဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘ရူပသဘာဝေါ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧသ ဝေါဟာရောတိ ရူပဿ သဘာဝေါ ရူပသဘာဝေါ၊ ရူပဿ အတ္ထော ရူပဋ္ဌောတိ ဧဝံ အညတ္တံ ဂဟေတွာ ဝိယ ပဝတ္တော ရူပသဘာဝဝေါဟာရော ရူပဋ္ဌဝေါဟာရော ဝါ ဝေဒနာဒီဟိ နာနတ္တမေဝ သော သဘာဝေါတိ နာနတ္တသညာပနတ္ထံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ရူပဿ ရူပဋ္ဌေန အနညတ္တာ။ ‘‘ရူပံ ရူပမေဝ၊ န ဝေဒနာဒိသဘာဝ’’န္တိ အဝတွာ ‘‘ရူပံ ရူပဋ္ဌေန နိယတ’’န္တိ ဝဒတော တဉ္စ ဝစနံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန သဒေါသံ၊ အထ ကသ္မာ ‘‘ရူပဉှိ ရူပဋ္ဌေန နိယတန္တိ ရူပံ ရူပမေဝ၊ န ဝေဒနာဒိသဘာဝန္တိ အဓိပ္ပာယေန ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တော ‘‘ရူပံ ရူပဋ္ဌေန နိယတ’’န္တိ ပဋိဇာနာတီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နနု စေတံ အတ္တနာဝ ဝုတ္တံ၊ န ပရေနာတိ ပဋိဇာနာတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? န၊ အတ္တာနမ္ပိ ပရံ ဝိယ ဝစနတော။ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဝါ သကဝါဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယဒိ စ တေန ဝတ္တဗ္ဗံ ပဋိဇာနာတိ စ သော ဧတမတ္ထန္တိ၊ အထ ကသ္မာ ပဋိဇာနာတိ သကဝါဒီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ အတ္ထန္တရဝသေနာတိ တတ္ထ ဝုတ္တမေဝ ကာရဏံ နိဂူဟိတွာ ပရေန စောဒိတန္တိ တမေဝ ကာရဏံ ဒဿေတွာ စောဒနံ နိဝတ္တေတိ။ ဣတော အညထာတိ ရူပါဒိသဘာဝမတ္တံ မုဉ္စိတွာ တေန ပရိကပ္ပိတံ နိယတံ နတ္ထီတိ ¶ တဿ ¶ ပရိကပ္ပိတဿ နိဝတ္တနတ္ထံ ပုန တေနေဝ နယေန စောဒေတုံ ‘‘မိစ္ဆတ္တနိယတ’’န္တိအာဒိမာဟာတိ အတ္ထော။

ဧကဝီသတိမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၉၄-၈၉၅။ ကုသလစိတ္တကထာယံ ဇဝနက္ခဏေတိ ပရိနိဗ္ဗာနစိတ္တတော ပုရိမဇဝနက္ခဏေ။

ကုသလစိတ္တကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၉၆။ ဘဝင်္ဂစိတ္တေတိ ဘဝင်္ဂပရိယောသာနတ္တာ စုတိစိတ္တံ ‘‘ဘဝင်္ဂစိတ္တ’’န္တိ အာဟ။

၈၉၈-၉၀၀။ သတ္တဝဿိကံ ¶ ဂဗ္ဘံ ဒိသွာ ‘‘ဂဗ္ဘေယေဝ အရဟတ္တပ္ပတ္တိဟေတုဘူတော ဣန္ဒြိယပရိပါကော အတ္ထီ’’တိ ‘‘အရဟတ္တပ္ပတ္တိပိ အတ္ထီ’’တိ မညတိ၊ အာကာသသုပိနံ ဒိသွာ ‘‘အာကာသဂမနာဒိအဘိညာ ဝိယ ဓမ္မာဘိသမယော အရဟတ္တပ္ပတ္တိ စ အတ္ထီ’’တိ မညတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၉၀၃-၉၀၅။ န ¶ ကောစိ အာသေဝနပစ္စယံ အာသေဝတိ နာမာတိ ယထာ ဗီဇံ စတုမဓုရဘာဝံ န ဂဏှာတိ၊ ဧဝံ ဘာဝနာသင်္ခါတံ အာသေဝနပစ္စယံ ဂဏှန္တော အာသေဝန္တော နာမ ကောစိ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

အာသေဝနပစ္စယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉၀၆-၉၀၇။ ပထဝိယာဒိရူပေသု ကေသဉ္စိ ဥပ္ပာဒေါ ကေသဉ္စိ နိရောဓောတိ ဧဝံ ပတိဋ္ဌာနံ ရူပသန္တတိယာ ဟောတိ။ န ဟိ ရူပါနံ အနန္တရာဒိပစ္စယာ သန္တိ၊ ယေဟိ အရူပသန္တတိယာ ဝိယ ရူပသန္တတိယာ ပဝတ္တိ သိယာတိ စိတ္တေ ‘‘စိတ္တေ မဟာပထဝီ သဏ္ဌာတီ’’တိအာဒိ စောဒိတံ။

ဗာဝီသတိမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉၀၈။ ကရုဏာဓိပ္ပာယေန ¶ ဧကာဓိပ္ပာယောတိ ရာဂါဓိပ္ပာယတော အညာဓိပ္ပာယောဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧကော အဓိပ္ပာယောတိ ဧတ္ထ ဧကတောဘာဝေ ဧကသဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သမာနတ္ထေ ဟိ သတိ ရာဂါဓိပ္ပာယေပိ ဧကာဓိပ္ပာယေနာတိ ဧကာဓိပ္ပာယတာ အတ္ထီတိ။

ဧကာဓိပ္ပာယကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃-၇။ ဣဿရိယကာမကာရိကာကထာဝဏ္ဏနာ

၉၁၀-၉၁၄။ ဣဿရိယေန ယထာဓိပ္ပေတဿ ကရဏံ ဣဿရိယကာမကာရိကာ။ ဂစ္ဆေယျာတိ ဂဗ္ဘသေယျောက္ကမနံ ဂစ္ဆေယျ။ ဣဿရိယကာမကာရိကာဟေတု ¶ နာမ ဒုက္ကရကာရိကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ကရီယတီတိ ဧတ္ထ ဒုက္ကရကာရိကာ နာမ ဣဿရိယကာမကာရိကာဟေတု ကရိယမာနာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ကရီယတီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ဣဿရိယကာမကာရိကာဟေတု နာမ ဝိနာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ကရိယမာနာ နတ္ထီတိ ဝါ။

ဣဿရိယကာမကာရိကာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉၁၅-၉၁၆။ မေတ္တာဒယော သန္ဓာယ ‘‘မေတ္တာဒယော ဝိယ န ရာဂေါ ရာဂပတိရူပကော ကောစိ အတ္ထီတိ ရာဂမေဝ ဂဏှာတိ၊ ဧဝံ ဒေါသေပီ’’တိ ဝဒန္တိ။

၉၁၇-၉၁၈။ န ¶ အနိစ္စာဒိဘာဝန္တိ ဧတ္ထ အနိစ္စာဒိကော ဘာဝေါ ဧတဿာတိ အနိစ္စာဒိဘာဝန္တိ ရူပံ ဝုတ္တံ။ ‘‘န ကေဝလဉှိ ပဌမသစ္စမေဝ ဒုက္ခ’’န္တိ ဝဒန္တေန ‘‘ဒုက္ခညေဝ ပရိနိပ္ဖန္န’’န္တိ ဒုက္ခသစ္စံ သန္ဓာယ ပုစ္ဆာ ကတာတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဧဝံ သတိ တေန ‘‘စက္ခာယတနံ အပရိနိပ္ဖန္န’’န္တိအာဒိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ န ဟိ စက္ခာယတနာဒီနိ အနုပါဒိန္နာနိ လောကုတ္တရာနိ ဝါ။ တန္တိ ‘‘ဒုက္ခညေဝ ပရိနိပ္ဖန္နံ၊ န ပန ရူပ’’န္တိ ဧတံ ရူပဿ စ ဒုက္ခတ္တာ နော ဝတ ရေ ဝတ္တဗ္ဗေတိ အတ္ထော။

အပရိနိပ္ဖန္နကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တေဝီသတိမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကထာဝတ္ထုပကရဏ-မူလဋီကာ သမတ္တာ။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ