📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

အဘိဓမ္မပိဋကေ

ဓမ္မသင်္ဂဏီ-အနုဋီကာ

ဝီသတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

၁။ အဘိဓမ္မသံဝဏ္ဏနာယ အတ္ထံ သံဝဏ္ဏေတုကာမော တဿာ အာဒိဂါထာယ တာဝ ပယောဇနသမ္ဗန္ဓာဘိဓာနပုဗ္ဗင်္ဂမံ အတ္ထံ နိဒ္ဓါရေန္တော ဥဠာရဇ္ဈာသယာနံ နိသမ္မကာရီနံ ပဋိပတ္တိ ပရေသံ ဝိဝိဓဟိတသုခနိပ္ဖာဒနပ္ပယောဇနာတိ အာစရိယဿာပိ ဓမ္မသံဝဏ္ဏနာယ အာဒိမှိ သတ္ထရိ နိပစ္စကာရဿ အန္တရာယဝိသောသနတ္ထတာ ဝိယ သတ္ထရိ ဓမ္မေ စ ပရေသံ အစ္စန္တသုခပ္ပဋိလာဘသံဝတ္တနိယသဒ္ဓါရတနုပ္ပာဒနတ္ထတာပိ သိယာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဓမ္မသံဝဏ္ဏနာယ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇမာနေ အပါယေသု အပတမာနေ ဓာရေတီတိ ဓမ္မောတိ သာမညဝစနောပိ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ သဒ္ဒန္တရသန္နိဓာနေန ဣဓ ပရိယတ္တိဝိသေသဝိသယော။ သံဝဏ္ဏီယတိ အတ္ထော ဧတာယာတိ သံဝဏ္ဏနာ၊ အဋ္ဌကထာ။

တိဝိဓယာနမုခေန ဝိမုတ္တိဓမ္မံ ယထာရဟမနုသာသတီတိ သတ္ထာ။ ပဏမနံ ပဏာမော၊ ကာယဝါစာစိတ္တေဟိ သတ္ထု ဂုဏနိန္နတာ။ ကိရိယာ ကရဏံ၊ ပဏာမဿ ကရဏံ ပဏာမကရဏံ၊ ဝန္ဒနာပယောဂေါ။ သော စ ကိဉ္စာပိ ‘‘ဣဒါနိ အဓိပ္ပေတံ ပဏာမံ ကရောန္တော’’တိအာဒိနာ ‘‘တဿ ပါဒေ နမဿိတွာ’’တိအာဒိကဿ အဓိပ္ပေတပဏာမဘာဝံ ဒဿေဿတိ၊ ‘‘ကရုဏာ ဝိယာ’’တိအာဒိကဿ ပန သဗ္ဗဿ ထောမနာဝသေန ဝုတ္တဿပိ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ဟိ သတ္ထု မဟာကရုဏာဒိဂုဏဝိသေသကိတ္တနဝသေန ပဝတ္တော မဟာကရုဏာဒိဂုဏဝိသေသာဝိနာဘာဝိနာ သံဝဏ္ဏိယမာနသံဝဏ္ဏနာဓမ္မဝိဘာဝိတေန ဓမ္မဿ သွာက္ခာတဘာဝေန သွာက္ခာတဓမ္မေ သတ္ထရိ အနုပ္ပန္နသဒ္ဓါနံ သဒ္ဓါဇနနာယ၊ ဥပ္ပန္နသဒ္ဓါနဉ္စ ဘိယျောဘာဝါယ ဟောတိ။ သတ္ထုနော စ အဝိပရီတဓမ္မဒေသနဘာဝေန အဝိတထဒေသနာဘူတေ ဓမ္မေတိ ဧတေန သတ္ထုနော မဟာကရုဏာဒိဂုဏာနံယေဝ စ ဖလဝိသေသနိပ္ဖာဒနသမတ္ထတာယ ပသာဒါဝဟတံ အာဟ။ ဓမ္မေန ဟိ သတ္ထုသိဒ္ဓိ၊ သတ္ထာရာ စ ဓမ္မသိဒ္ဓိ၊ ဓမ္မသမ္ပတ္တိယာပိ သတ္ထုဂုဏတာယ သတ္ထုဂုဏဝိဘာဝနေန သမ္ပဇ္ဇတီတိ။

ဧဝံ သတ္ထရိ ပဏာမကရဏဿ ဧကံ ပယောဇနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သမ္ဗန္ဓံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘တဒုဘယပ္ပသာဒါ ဟီ’’တိအာဒိနာ။ န ဟိ သတ္ထရိ ဓမ္မေ ဝါ အပ္ပသန္နော သံဝဏ္ဏိယမာနေ တဒဓိဂန္တဗ္ဗေ စ ဓမ္မေ သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ နာပိ သီလာဒိအနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနန္တံ မဟန္တံ အတ္ထံ သာဓေတိ၊ တသ္မာ ဓမ္မသံဝဏ္ဏနာသု ပရေသံ သမ္မာပဋိပတ္တိအာကင်္ခါယ တထာရူပဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကေဟိ စ ဝိနိယောဇိတေန သတ္ထရိ ဓမ္မေ စ ပသာဒုပ္ပာဒနံ သတ္ထရိ ပဏာမကရဏံ ဝိဟိတန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ဘဂဝတော ဂုဏသံကိတ္တနံ တဿ ဓမ္မသင်္ဃာနမ္ပိ ထောမနာ ဟောတိယေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ရတနတ္တယပဏာမဝစန’’န္တိ။ တထာ စ ဝက္ခတိ ‘‘ဘဂဝတော ထောမနေနေဝါ’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ မူလဋီ။ ၆)။ ဝက္ခမာနံ ဝါ ‘‘သဒ္ဓမ္မဉ္စဿ ပူဇေတွာ’’တိအာဒိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝိညာပနတ္ထံ ပရေသံ ဝိညူနန္တိ ဝါ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ အဝိညူနံ အပ္ပမာဏတာယ အဘာဇနတာယ စ ဝိညူနံ ဂဟဏံ။ တေ ဟိ ဗုဒ္ဓါဒီသု သဂါရဝဿ ပမာဏဘူတတံ ဇာနန္တာ တဿ ဝစနံ သောတဗ္ဗံ သဒ္ဓါတဗ္ဗံ မညန္တိ၊ သမ္မဒေဝ စ နံ အနုတိဋ္ဌန္တာ တဒဓိပ္ပာယံ ပူရေန္တိ။ ဣဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော ပသာဒဝိညာပနာဒိမုခေနပိ သမ္မာပဋိပတ္တိအာကင်္ခါယ ပဝေဒိတတ္တာ။

ဧတ္ထ စ ပဌမော အတ္ထဝိကပ္ပော သဒ္ဓါနုသာရီနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန ဝုတ္တော၊ ဒုတိယော ဓမ္မာနုသာရီနံ။ ပဌမော ဝါ အသံသိဒ္ဓသတ္ထုဓမ္မာနံ ဝသေန ဝုတ္တော၊ ဒုတိယော သံသိဒ္ဓသတ္ထုဓမ္မာနံ။ တထာ ပဌမော ပဌမေ ရတနေ ပဏာမကိရိယာဒဿနပရော၊ ဒုတိယော ဣတရေသုပီတိ အယံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပဏာမော ကရီယတိ ဧတာယာတိ ပဏာမကရဏံ၊ ပဏာမကိရိယာဘိနိပ္ဖာဒိကာ စေတနာ။ သာ ဟိ ခေတ္တသမ္ပတ္တိယာ အာစရိယဿ စ အဇ္ဈာသယသမ္ပတ္တိယာ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယဘူတာ ယထာလဒ္ဓသမ္ပတ္တိနိမိတ္တကဿ ကမ္မဿ ဗလာနုပ္ပဒါနဝသေန ပုရိမကမ္မနိပ္ဖန္နဿ ဝိပါကသန္တာနဿ အန္တရာ ဝေမဇ္ဈေ အာယန္တိ အာပတန္တီတိ အန္တရာယာတိ လဒ္ဓနာမာနံ ရောဂါဒိအနတ္ထာနံ ဝိဓာယကဿ ဥပပီဠကဿ ဥပစ္ဆေဒကဿ ဝါ ကမ္မဿ ဝိဒ္ဓံသနသမတ္ထော ပုညာတိသယောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘ရတနတ္တယပဏာမ…ပေ… ဝိသေသဘာဝတော’’တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ရာဂါဒိပရိယုဋ္ဌာနာဘာဝဝစနေန အန္တရာယဿ ကာရဏဘူတာယ ပယောဂဝိပတ္တိယာ အဘာဝဿ၊ အတ္ထလာဘာဒိဝစနေန အနန္တရာယတာဟေတုဘူတာယ ပယောဂသမ္ပတ္တိယာ သဗ္ဘာဝဿ၊ ‘‘သဗျာပဇ္ဈာယ ပဇာယ အဗျာပဇ္ဈော ဝိဟရတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၁၀၊ ၁၁။၁၁) ဝစနေန ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သုခဝိဟာရိတာယ စ ပကာသနံ မဟာနာမသုတ္တံယေဝ ဥဒါဟဋံ။

ဂုဏဝိသေသဒဿနတ္ထန္တိ ဧတေန သတိပိ ကာယမနောပဏာမာနံ အန္တရာယဝိသောသနသမတ္ထဘာဝေ တေဟိ ပဏာမဝိသယဿ ပဏာမာရဟဘာဝဝိဘာဝနေန သာတိသယော ဝစီပဏာမော ဝိဟိတောတိ ဒဿေတိ။ ဂုဏဝိသေသဝါ ဟီတိအာဒိနာ အာစရိယဿ ယုတ္တပတ္တကာရိတံ ဒဿေတိ။ ဒေသနာ ဝိနယပိဋကေတိ ဧတ္ထ နနု ဝိနယပိဋကဿပိ ဒေသနာဘာဝတော ဒေသနာဝိနယပိဋကာနံ ဘေဒဝစနံ န ယုတ္တန္တိ? နော န ယုတ္တံ ‘‘တီသုပိ စေတေသု ဧတေ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓာ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာ၊ ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာ) ဧတ္ထ ဝိယ သမုဒါယဒေသနာယ အဝယဝဒေသနာနံ အာဓာရဘာဝတော။ ဒေသနာကာလေ ဝါ မနသာ ဝဝတ္ထာပိတာယ ဝိနယတန္တိယာ ဝိနယပိဋကဘာဝတော တဒတ္ထပညာပနဿ စ ဒေသနာဘာဝတော ဘေဒဝစနံ။ အထ ဝါ ဒေသီယတိ ဧတေနာတိ ဒေသနာ၊ ဒေသနာသမုဋ္ဌာပကော စိတ္တုပ္ပာဒေါ၊ တဿ စ ဝိနယပိဋကဝိသယော ကရုဏာပုဗ္ဗင်္ဂမော စ သောတိ ဧဝမေတ္ထ ဘေဒဝစနောပပတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သုတ္တန္တပိဋကေတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

ကထံ ပန ဘဂဝတော ဒေသနာ ဝိနယပိဋကေ ကရုဏာပ္ပဓာနာ၊ သုတ္တာဘိဓမ္မပိဋကေသု စ ပညာကရုဏာပညာပ္ပဓာနာတိ ဝိညာယတီတိ? ယတော ဥက္ကံသပရိယန္တဂတဟိရောတ္တပ္ပောပိ ဘဂဝါ လောကိယသာဓုဇနေဟိပိ ပရိဟရိတဗ္ဗာနိ ‘‘သိခရဏီ’’တိအာဒီနိ ဝစနာနိ ယထာပရာဓဉ္စ ဂရဟဝစနာနိ ဝိနယပိဋကဒေသနာယံ မဟာကရုဏာသဉ္စောဒိတမာနသော မဟာပရိသမဇ္ဈေ အဘာသိ၊ တံတံသိက္ခာပဒပညတ္တိကာရဏာပေက္ခာယ ဝေရဉ္ဇာဒီသု သာရီရိကဉ္စ ခေဒမနုဘောသိ၊ တသ္မာ ကိဉ္စာပိ ဘူမန္တရပစ္စယာကာရသမယန္တရကထာနံ ဝိယ ဝိနယပညတ္တိယာပိ သမုဋ္ဌာပိကာ ပညာ အနညသာဓာရဏတာယ အတိသယကိစ္စဝတီ၊ တတောပိ ကရုဏာယ ကိစ္စံ အဓိကန္တိ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝိနယပိဋကေ ကရုဏာပ္ပဓာနာ’’တိ။ ကရုဏာဗျာပါရာဓိကတာယ ဟိ ဒေသနာယ ကရုဏာပ္ပဓာနတာ၊ သုတ္တန္တဒေသနာယ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိဗဟုလော ဝေနေယျသန္တာနေသု တဒဇ္ဈာသယာနုလောမေန ဂမ္ဘီရမတ္ထပဒံ ပတိဋ္ဌပေသီတိ ကရုဏာပညာပ္ပဓာနတာ၊ အဘိဓမ္မဒေသနာယ ပန သဗ္ဗညုတညာဏဿ ဝိသယဘာဝပ္ပဟောနကော ရူပါရူပပရိစ္ဆေဒေါ ဓမ္မသဘာဝါနုရောဓေန ပဝတ္တိတောတိ ပညာပ္ပဓာနတာ။ တေနေဝ စ ကာရဏေနာတိအာဒိနာ ဒေသနာနုရူပတံတံသံဝဏ္ဏနာယ ထောမနာ အာစရိယဿ ပကတီတိ ဒဿေတိ။

ကုသလာ ရူပံ စက္ခုမာ ဒသ ဒါဠိမာဒိ သမူဟဝသေန အတ္ထာနဝဗောဓနတ္ထော ဝိယ အတ္ထာဝဗောဓနတ္ထော ဟိ သဒ္ဒပ္ပယောဂေါ အတ္တပရာဓီနော ကေဝလော အတ္ထပဒတ္ထကော၊ သော ပဒတ္ထဝိပရိယေသကာရိနာ ဣတိ-သဒ္ဒေန သဒ္ဒပဒတ္ထကော ဇာယတီတိ အာဟ ‘‘ကရုဏာ ဝိယာတိ နိဒဿနဝစန’’န္တိ။ နိဒဿနဉှိ နာမ နိဒဿိတဗ္ဗဓမ္မေ တေန စ သမ္ဗန္ဓေ သတိ ဟောတိ၊ နာညထာတိ တဿ နိဒဿနဘာဝံ ဝိဘာဝေန္တော အာဟ ‘‘ယဿ ယထာ…ပေ… ပဝတ္တိတ္ထာတိ အတ္ထော’’တိ။

‘‘တတ္ထ ကရုဏာ ဝိယာတိ နိဒဿနဝစန’’န္တိအာဒိနာ နိဒဿနနိဒဿိတဗ္ဗဓမ္မာနံ အာဓာရဝိသယဗျာပါရေဟိ သဝိသေသနေဟိ သဟ ပကာသနဝသေန ဂါထာယ အတ္ထတတွံ ဒဿေတွာ အဝယဝဘေဒဝသေန အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ကိရတီတိ ကရုဏာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နိစ္ဆန္ဒရာဂါနံ ဘူတပုဗ္ဗဂတိယာ ဝါ သတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧကဿပိ ဓမ္မဿ အနေကသာမညာကာရဝန္တတာယ ‘‘ယထာသဘာဝံ ပကာရေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ – ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ သဗ္ဗာကာရေနာ’’တိ (မဟာနိ။ ၁၅၆၊ စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၅) ဓမ္မာနံ အညေယျတ္တံ ပဋိက္ခိပတိ ဉာတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာဘာဝတော။ ဧတေန တဿာ ပညာယ အကိစ္ဆဝုတ္တိတံ အာဟ။ ယထေဝ ဟိ ‘‘ဉေယျေသု သဗ္ဗေသု ပဝတ္တိတ္ထာ’’တိ ဧတ္တာဝတာ အဓိပ္ပေတတ္ထေ သိဒ္ဓေ တေသံ အတ္တတ္တနိယတာဝိရဟသံသူစနတ္ထံ ပရေသံ သတ္တာဒိမိစ္ဆာဂါဟပဋိသေဓနေန ဓမ္မ-သဒ္ဒေန ဉေယျာ ဝိသေသိတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ ‘‘ဓမ္မေသု သဗ္ဗေသု ပဝတ္တိတ္ထာ’’တိ ဧတ္တာဝတာ စ အဓိပ္ပေတတ္ထေ သိဒ္ဓေ ဓမ္မေသု တဿာ ပညာယ အာကင်္ခပ္ပဋိဗဒ္ဓတာယ အကိစ္ဆဝုတ္တိတံ ဒဿေတုံ အညေယျတ္တပဋိသေဓနေန ဉေယျ-သဒ္ဒေန ဓမ္မာ ဝိသေသိတာတိ။ ဉေယျဓမ္မ-သဒ္ဒါ နီလုပ္ပလသဒ္ဒါ ဝိယ အညမညံ ဘေဒါဘေဒယုတ္တာတိ ‘‘ဉေယျာ စ တေ ဓမ္မာ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယာ ယာတိ ယထာ-သဒ္ဒဿတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဗျာပနိစ္ဆာယဉှိ အယံ ယထာ-သဒ္ဒေါ၊ တပ္ပဘေဒါ ပညာ ပဝတ္တိတ္ထာတိ သမ္ဗန္ဓောတိ။

ဘဂဝတိ ပဝတ္တာဝါတိ ဣဒံ ယေဘုယျေန ဥပမာနောပမေယျတ္ထာနံ ဘိန္နာဓာရတာယ ဘိန္နာဓာရဿ စ ဥပမာနတ္ထဿ ဣဓ အသမ္ဘဝတော ဝုတ္တံ။ ဘဂဝတော ကရုဏာယ အညေဟိ အသာဓာရဏဘာဝေါ သတ္တေ သံသာရဒုက္ခတော ဥဒ္ဓရိတွာ အစ္စန္တသုခေ နိဗ္ဗာနေ ပတိဋ္ဌပေတုံ အတ္တနော သရီရဇီဝိတပရိစ္စာဂေနပိ ဧကန္တဟိတဇ္ဈာသယတာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ယတော ဝိနေယျာနံ ကောသောဟိတဝတ္ထဂုယှပဟူတဇိဝှာဝိဒံသနမ္ပိ ကတံ၊ ယဉ္စ ယဒိမေ သတ္တာ ဇာနေယျုံ၊ ဘဂဝတော သာသနေန ရဟဒမိဝ သီတလံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓမ္ပိ သမောဂါဟေယျ။ အညေသံ ပဿန္တာနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥဒ္ဓဋာတိ ပဒံ အပေက္ခိတွာ မဟောဃပက္ခန္ဒာနံ သတ္တာနန္တိ ကမ္မတ္ထေ သာမိဝစနံ။ အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ကာမာဒိမဟောဃပက္ခန္ဒေ သတ္တေ တတော ဥဒ္ဓဋာ နတ္ထညော ကောစိ မံ ဌပေတွာတိ ပဿတော ယထာ ဘဂဝတော ကရုဏာယ အာဝိသနံ ဟောတိ၊ န ဧဝံ အညေသံ တထာဒဿနဿေဝ အဘာဝတော။ အထ ဝါ အညေသံ ပဿန္တာနန္တိ ယဒိပိ ပရေ ပဿေယျုံ၊ တထာပိ န တေသံ ဘဂဝတော ဝိယ ကရုဏောက္ကမနံ အတ္ထိ အပ္ပဋိပတ္တိတော အတ္တဟိတမတ္တပဋိပတ္တိတော စာတိ အတ္ထော။

အနာဝရဏာ တီသု ကာလေသု သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပဋိဟတဝုတ္တိတာယ၊ အသာဓာရဏာ သဗ္ဗဓမ္မာနံ နိရဝသေသဟေတုပစ္စယပရိဂ္ဂဟဝသေန တေသဉ္စ သဘာဝကိစ္စာဒိအဝတ္ထာဝိသေသာဒိပရိဇာနနေန အာယူဟနဝေလာယမေဝ တံတံကမ္မာနံ တံတံဖလဝိသေသဟီနမဇ္ဈိမပဏီတာဒိဝိဘာဂဿ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓေသု အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓေသု စ အတိသုခုမတိရောဟိတဝိဒူရဝုတ္တိအတီတာနာဂတာဒိဘေဒဘိန္နာနံ ရူပဓမ္မာနံ တံတံကာရဏသမဝါယဝိဘာဝနေနေဝ တံတံဖလေသု ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဂန္ဓရသဖဿာဒိဝိသေသဿ နိရဝသေသတော ပဋိဝိဇ္ဈနေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယဉ္စ အတ္ထော ဘဂဝတော အနေကဓာတုနာနာဓာတုလောကံ ယထာဘူတံ ဉာဏာဒိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ စ ပဿန္တဿာတိ ဣဒံ ရာဂဂ္ဂိအာဒီဟိ လောကသန္နိဝါသဿ အာဒိတ္တတာဒိအာကာရဒဿနံ ဘဂဝတော မဟာကရုဏောက္ကမနုပါယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တံ ပန ဗဟုကေဟိ အာကာရေဟိ ပဿန္တာနံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ သတ္တေသု မဟာကရုဏာ ဩက္ကမတိ။ ‘‘အာဒိတ္တော လောကသန္နိဝါသော…ပေ… ဥယျုတ္တော…ပေ… ပယာတော…ပေ… ကုမ္မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော…ပေ… ဥပနီယတိ လောကော အဓုဝေါ…ပေ… အတာဏော လောကော အနဘိဿရော…ပေ… အဿကော လောကော သဗ္ဗံ ပဟာယ ဂမနီယံ…ပေ… ဦနော လောကော အတိတ္တော တဏှာဒါသောတိ ပဿန္တာနံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ သတ္တေသု မဟာကရုဏာ ဩက္ကမတီ’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၇) ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ ပရောသတံ အာကာရေဟိ ဒဿိတန္တိ ဂန္ထဝိတ္ထာရံ ပရိဟရိတုံ သံဝဏ္ဏယိတုဉ္စ ဥပါယံ ဒဿေတုံ အာဟ ‘‘တံ သဗ္ဗံ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ မဟာကရုဏာဉာဏဝိဘင်္ဂဝသေန ဇာနိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တအာသယာနုသယ ယမကပါဋိဟာရိယ သဗ္ဗညုတာနာဝရဏဉာဏာနိ သေသာသာဓာရဏဉာဏာနိ။ တေသမ္ပိ ဟိ ဝိဘင်္ဂေါ ‘‘ဣဓ တထာဂတော သတ္တေ ပဿတိ အပ္ပရဇက္ခေ’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၁) ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ နာနပ္ပကာရေန ဒဿိတောတိ ပုရိမနယေနေဝ အတိဒိသတိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန တတ္ထ ဝိဘတ္တာနံ ပဋိသမ္ဘိဒါသစ္စဉာဏာဒီနံ သင်္ဂဟော ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

နိပ္ပဒေသသပ္ပဒေသဝိသယာ ကရုဏာ ဝိယ ဘဂဝတော ပညာပိ ဣဓ နိပ္ပဒေသသပ္ပဒေသဝိသယာ နိရဝသေသာ အဓိပ္ပေတာတိ တဿာ ကတိပယဘေဒဒဿနေန နယတော တဒဝသိဋ္ဌဘေဒါ ဂဟေတဗ္ဗာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ပညာဂ္ဂဟဏေန စာ’’တိအာဒိမာဟ။ တေ ပန သီလသမာဓိ ပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန၊ ဒွါစတ္တာလီသသတဒုကဓမ္မ၊ ဗာဝီသတိတိကဓမ္မ၊ စတုသတိပဋ္ဌာန သမ္မပ္ပဓာန ဣဒ္ဓိပါဒ သာမညဖလ အရိယဝံသာဒိ၊ ပဉ္စဂတိ ပဉ္စပဓာနိယင်္ဂပဉ္စင်္ဂိကသမာဓိ ဣန္ဒြိယ ဗလ နိဿာရဏီယဓာတု ဝိမုတ္တာယတန ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယဓမ္မသညာဒိ၊ ဆသာရဏီယဓမ္မ အနုဿတိဋ္ဌာန အဂါရဝဂါရဝ နိဿာရဏိယဓာတု သတတဝိဟာရ အနုတ္တရိယ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယပညာဒိ၊ သတ္တအပရိဟာနိယဓမ္မ အရိယဓန ဗောဇ္ဈင်္ဂ သပ္ပုရိသဓမ္မနိဇ္ဇရဝတ္ထု သညာ ဒက္ခိဏေယျပုဂ္ဂလခီဏာသဝဗလာဒိ၊ အဋ္ဌပညာပဋိလာဘဟေတု မိစ္ဆတ္တ သမ္မတ္တ လောကဓမ္မ အရိယာနရိယဝေါဟာရ အာရမ္ဘဝတ္ထု ကုသီတဝတ္ထု အက္ခဏ မဟာပုရိသဝိတက္က အဘိဘာယတန ဝိမောက္ခာဒိ၊ နဝယောနိသောမနသိကာရမူလဓမ္မပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂ သတ္တာဝါသ အာဃာတဝတ္ထု အာဃာတပဋိဝိနယ သညာနာနတ္တ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရာဒိ၊ ဒသနာထကရဓမ္မ ကသိဏာယတန အကုသလကမ္မပထ ကုသလကမ္မပထ မိစ္ဆတ္တ သမ္မတ္တ အရိယဝါသ ဒသဗလဉာဏ အသေက္ခဓမ္မာဒိ၊ ဧကာဒသမေတ္တာနိသံသ သီလာနိသံသ ဓမ္မတာ ဗုဒ္ဓိဟေတု၊ ဒွါဒသာယတနပဋိစ္စသမုပ္ပာဒ ဓမ္မစက္ကာကာရ၊ တေရသဓုတဂုဏ၊ စုဒ္ဒသဗုဒ္ဓဉာဏ၊ ပဉ္စဒသစရဏဝိမုတ္တိပရိပါစနီယဓမ္မ၊ သောဠသအာနာပါနဿတိ သစ္စာကာရ သုတ္တန္တပဋ္ဌာန၊ အဋ္ဌာရသ ဗုဒ္ဓဓမ္မဓာတု ဘေဒကရဝတ္ထု၊ ဧကူနဝီသတိပစ္စဝေက္ခဏ၊ စတုဝီသတိပစ္စယ၊ အဋ္ဌဝီသတိသုတ္တန္တပဋ္ဌာန၊ ပဏ္ဏာသဥဒယဗ္ဗယဒဿန၊ ပရောပဏ္ဏာသကုသလဓမ္မ၊ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတ၊ အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတာဒိဘေဒါနံ ဓမ္မာနံ ပဋိဝိဇ္ဈနဒေသနာကာရပ္ပဝတ္တာ၊ ယေ စ စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿသမာပတ္တိသဉ္စာရိမဟာဝဇိရဉာဏပ္ပဘေဒါ၊ ယေ စ အနန္တနယသမန္တပဋ္ဌာနပဝိစယဒေသနာကာရပ္ပဝတ္တာ၊ ယေ စ အနန္တာသု လောကဓာတူသု အနန္တာနံ သတ္တာနံ အာသယာနုသယစရိတာဒိဝိဘာဝနာကာရပ္ပဝတ္တာတိ ဧဝံပကာရာ ဘဂဝတော ပညာပဘေဒါ၊ သဗ္ဗေပိ ဣဓ အာဒိ-သဒ္ဒေန နယတော သင်္ဂယှန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကော ဟိ သမတ္ထော ဘဂဝတော ပညာယ ပဘေဒေ အနုပဒံ နိရဝသေသတော ဒဿေတုံ။ တေနေဝ ဘဂဝန္တံ ဌပေတွာ ပညဝန္တာနံ အဂ္ဂဘူတော ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ ဗုဒ္ဓဂုဏပရိစ္ဆေဒနံ ပတိအနုယုတ္တော ‘‘အပိစ မေ၊ ဘန္တေ၊ ဓမ္မနွယော ဝိဒိတော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၄၆) အာဟာတိ။

သံသာရမဟောဃပက္ခန္ဒာနံ သတ္တာနံ တတော သန္တာရဏတ္ထံ ပဋိပန္နော တေဟိ ပယောဇိတော နာမ ဟောတိ အသတိပိ တေသံ တထာဝိဓေ အဘိသန္ဓိယန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘သတ္တာ ဟိ မဟာဗောဓိံ ပယောဇေန္တီ’’တိ။ ဧတေန သဗ္ဗေနာတိ မဟာဗောဓိမူလာဒိဒဿနေန။ အပဂမနံ နိရုပက္ကိလေသန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဇာတသံဝဒ္ဓဘာဝဒဿနေန ‘‘အနာဒိ အနိဓနော စ သတ္တော’’တိ ဧဝံပကာရာ မိစ္ဆာဝါဒါ ပဋိသေဓိတာ ဟောန္တိ။ သမညာ…ပေ… ဒဿေတိ သတ္တေ ပရမတ္ထတော အသတိပိ သတ္တပညတ္တိဝေါဟာရသူစနတော။ ကရုဏာ အာဒိပညာ ပရိယောသာနန္တိ ဣဒံ သမ္ဘရဏနိပ္ဖတ္တိကာလာပေက္ခာယ ဝုတ္တံ၊ န ပရိစ္ဆေဒဝန္တတာယ။ တေနေဝါဟ ‘‘တန္နိဒါနဘာဝတော တတော ဥတ္တရိကရဏီယာဘာဝတော’’တိ။ သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဒဿိတာ ဟောန္တိ နယတော ဒဿိတတ္တာ။ ဧသော ဧဝ ဟိ အနဝသေသတော ဗုဒ္ဓဂုဏဒဿနုပါယော ယဒိဒံ နယဂ္ဂါဟဏံ။ ပရဓနဟရဏာဒိတောပိ ဝိရတိ ပရေသံ အနတ္ထပရိဟရဏဝသပ္ပဝတ္တိယာ သိယာ ကရုဏူပနိဿယာတိ ကရုဏာနိဒါနံ သီလံ။ တတော ဧဝ ‘‘တတော ပါဏာတိပါတာဒိဝိရတိပ္ပဝတ္တိတော’’တိ ဝုတ္တံ။

၂။ ယဿာ သံဝဏ္ဏနန္တိအာဒိနာ ‘‘ဒယာယာ’’တိအာဒိထောမနာယ သမ္ဗန္ဓံ ဒဿေတိ။ ပယောဇနံ ပန ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဗ္ဘန္တရံ နိယကဇ္ဈတ္တံ၊ တတော ဗဟိဘူတံ ဗာဟိရံ။ ဒယာတိ ကရုဏာ အဓိပ္ပေတာတိ ဒယာ-သဒ္ဒဿ မေတ္တာကရုဏာနံ ဝါစကတ္တာ ဝက္ခမာနဉ္စ အနုယောဂံ မနသိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ တာယ ဟိ သမုဿာဟိတော၊ န မေတ္တာယာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဿ ပဋိနိဒ္ဒေသော ဟောတီတိ တ-သဒ္ဒဿ အတ္ထံ အာဟ။ တန္တိ ပညံ ဝိသေသေတွာ ဥပမာဘာဝေန ဝိနိဝတ္တာ စရိတတ္ထတာယ။ ပဋိနိဒ္ဒေသံ နာရဟတိ ပဓာနာပဓာနေသု ပဓာနေ ကိစ္စဒဿနတော။ ဒွိန္နံ ပဒါနံ…ပေ… ဝတောတိ ကရုဏာဝါစိနာ ဒယာ-သဒ္ဒေန ဧကာဓိကရဏဘာဝေန ဝုစ္စမာနော တ-သဒ္ဒေါ တတော အညဓမ္မဝိသယော ဘဝိတုံ န ယုတ္တောတိ အဓိပ္ပာယော။ အပရိယာယသဒ္ဒါနံ သမာနာဓိကရဏဘာဝေါ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေ သတိ ဟောတိ၊ နာညထာတိ အာဟ ‘‘သမာနာ…ပေ… ဟောတီ’’တိ။ သမာနာဓိကရဏဘာဝေန ဟေတ္ထ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေါ သာဓီယတိ၊ သာ စ သမာနာဓိကရဏတာ ဝိသိဋ္ဌဝိဘတ္တိကာနံ န ဟောတီတိ သမာနဝိဘတ္တိတာယပိ တမေဝ သာဓီယတီတိ ‘‘ဒယာ…ပေ… စိဒ’’န္တိ ဣဒံ ဒယာယ ဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေ ကာရဏဝစနံ။ ပဓာနတာယ ဟိ သာမညတာယ စ သာ ဝိသေသိတဗ္ဗာ ဇာတာ။ တတ္ထ ဘဂဝတော တဒညေသဉ္စ ကရုဏာနံ ဝါစကတ္တာ သာမညတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တဿ စာတိ ဒယာ-သဒ္ဒဿ။ ‘‘ပဓာနဉ္စ ပည’’န္တိအာဒိနာ ကိဉ္စာပိ ပုရိမဂါထာယ ပညာပ္ပဓာနာ၊ ‘‘တာယာ’’တိ ပန ကေဝလံ အဝတွာ ဒယာဝိသေသနဘာဝေန ဝုတ္တတ္တာ အပ္ပဓာနာယပိ ကရုဏာယ ပဋိနိဒ္ဒေသော ယုတ္တောတိ ဒဿေတိ။ အပ္ပဓာနတာ စ ကရုဏာယ ပုရိမဂါထာယ ဝသေန ဝုတ္တာ၊ ဣဓ ပန ပဓာနာ ဧဝ။ တထာ စ ဝုတ္တံ ‘‘ဒယာသမုဿာဟိနီတိ ပဓာနာ’’တိ (ဓ။ သ။ မူလဋီ။ ၂)။

ကထံ ပန…ပေ… ဉာတဗ္ဗာတိ ဝက္ခမာနညေဝ အတ္ထံ ဟဒယေ ဌပေတွာ စောဒေတိ။ ယဒိ ဧဝန္တိ ယဒိ အဋ္ဌကထာယ အဓိပ္ပာယံ အဂ္ဂဟေတွာ ဝစနမတ္တမေဝ ဂဏှသိ။ မေတ္တာတိ စ န ယုဇ္ဇေယျာတိ ယထာ ‘‘မေတ္တစိတ္တတံ အာပန္နော’’တိ ဧတိဿာ အဋ္ဌကထာယ ဝသေန န ဒယာ ကရုဏာ ၊ ဧဝံ ‘‘နိက္ကရုဏတံ အာပန္နော’’တိ ဧတိဿာ အဋ္ဌကထာယ ဝသေန န ဒယာ မေတ္တာတိ ဝစနမတ္တဂ္ဂဟဏေ အဋ္ဌကထာနမ္ပိ ဝိရောဓံ ဒဿေတိ။ ‘‘အဓိပ္ပာယဝသေန ယောဇေတဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ တမေဝ အဓိပ္ပာယံ ဒယာ-သဒ္ဒေါ ဟီတိအာဒိနာ ဝိဝရတိ။ အက္ခရစိန္တကာ ဟိ ဒယာ-သဒ္ဒံ ဒါနဂတိရက္ခဏေသု ပဌန္တိ။ အနုရက္ခဏဉ္စ မေတ္တာကရုဏာနံ ဟိတူပသံဟာရဒုက္ခာပနယနာကာရဝုတ္တီနံ သမာနကိစ္စံ၊ တသ္မာ ဥဘယတ္ထ ဒယာ-သဒ္ဒေါ ပဝတ္တတီတိ ဝုတ္တံ။ အန္တောနီတန္တိ အန္တောဂဓံ၊ ရုက္ခတ္ထော ဝိယ ဓဝခဒိရာဒီနံ အနုရက္ခဏတ္ထော မေတ္တာကရုဏာနံ သာမညန္တိ အတ္ထော၊ အဓိပ္ပာယော ပန ‘‘ဒယာပန္နော’’တိ ဧတ္ထ သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီတိ အနန္တရံ ကရုဏာယ ဝုတ္တတ္တာ ဒယာ-သဒ္ဒေါ မေတ္တာပရိယာယောတိ ဝိညာယတိ။ မေတ္တာပိ ဟိ ကရုဏာ ဝိယ ပါဏာတိပါတဝိရတိယာ ကာရဏန္တိ။ ‘‘အဒယာပန္နော’’တိ ဧတ္ထ ပန ကာရုဏိကော အဝိဟိံ သဇ္ဈာသယတ္တာ ပရေသံ ဝိဟေသာမတ္တမ္ပိ န ကရောတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပါဏာတိပါတနေတိ နိက္ကရုဏတာယ ပါဏာတိပါတိတာ ဒဿိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတမေဝတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘ဧဝဉှိ အဋ္ဌကထာနံ အဝိရောဓော ဟောတီ’’တိ အာဟ။ ယဒိ ဒယာ-သဒ္ဒေါ မေတ္တာကရုဏာနံ ဝါစကော၊ ဧဝမ္ပိကထံ ပန ကရုဏာ ‘‘ဒယာ’’တိ ဇာနိတဗ္ဗာတိ အနုယောဂေါ တဒဝတ္ထော ဧဝါတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ ကရုဏာ စ ဒေသနာယာတိအာဒိနာ ကရုဏာယ ဧဝ ဂဟဏေ ကာရဏမာဟ။

နနု တာယာတိအာဒိနာ သာမတ္ထိယတောပိ ပကရဏံ ဗလဝန္တိ ပကရဏဝသေနေဝ ကရုဏာဝိသယဿ ဉာတတံ ဒဿေတိ။ ယထာရုစိ ပဝတ္တိတ္ထာတိ ဧတံ ပုရိမဂါထာယ သပ္ပဒေသနိပ္ပဒေသသတ္တဝိသယာယ ကရုဏာယ ဂဟိတဘာဝဿ ကာရဏဝစနံ။ ယထာရုစိပဝတ္တိ ဟိ ဧကသ္မိံ အနေကေသု စ ဣစ္ဆာနုရူပပ္ပဝတ္တီတိ။ ‘‘ဣဓ ပန နိပ္ပဒေသသတ္တဝိသယတံ ဂဟေတု’’န္တိ ဧတေန သိဒ္ဓေ သတိ အာရမ္ဘော ဉာပကတ္ထော ဟောတီတိ ပုန ‘‘သတ္တေသူ’’တိ ဝစနံ ဣမမတ္ထဝိသေသံ ဗောဓေတီတိ ဒဿေတိ။ န ဒေဝေသုယေဝါတိအာဒိနာပိ ဒယာသာဓနဿ သမုဿာဟနဿ သတ္တဝိသယဘာဝေ သာမတ္ထိယလဒ္ဓေပိ ‘‘သတ္တေသူ’’တိ ဝစနံ တဿ နိပ္ပဒေသသတ္တဝိသယဘာဝေါ အဓိပ္ပေတောတိ ဣမံ ဝိသေသံ ဉာပေတီတိ ဒဿေတိ။

ကာလဒေသဒေသကပရိသာဒိပရိဒီပနံ ဗာဟိရနိဒါနန္တိ ကာလာဒီနိ နိဒ္ဓါရေန္တော ‘‘ယသ္မိံ ကာလေ’’တိအာဒိမာဟ။ အဝသာနမှိ ဝသန္တော တိဒသာလယေတိ ဝစနတောတိ ဧတေန တဿ ပါဋိဟာရိယဿ သဒ္ဒန္တရသန္နိဓာနေန အဝစ္ဆိန္နတံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ပဝတ္တဝေါဟာရေန စ န သက္ကာတိ ပုထုဇ္ဇနသန္တာနေပိ ရာဂါဒိပဋိပက္ခဟရဏဿ အဘာဝတော နိစ္ဆန္ဒရာဂေသု သတ္တဝေါဟာရော ဝိယ ပုထုဇ္ဇနသန္တာနေ ရာဂါဒိပဋိပက္ခဟရဏဝသေန ပဝတ္တံ တဒဘာဝေပိ ဘဂဝတော သန္တာနေ ရုဠှီဝသေန ပါဋိဟာရိယန္တွေဝ ဝုစ္စတီတိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဒိဋ္ဌိဟရဏဝသေန ယေ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ ဇာတာ အစေလကကဿပါဒယော ဝိယ၊ ဒိဋ္ဌိပ္ပကာသနေ အသမတ္ထဘာဝေန အပ္ပဋိဘာနဘာဝါဒိပ္ပတ္တိယာ သစ္စကာဒယော ဝိယ။

၃။ သီတပဗ္ဗတာ နာမ ‘‘သိနေရုံ ပရိဝါရေတွာ ဌိတာ ယုဂန္ဓရော…ပေ… ဂိရိ ဗြဟာ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၃၇၊ ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁ ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ) ဧဝံ ဝုတ္တပဗ္ဗတာ။

၄-၅။ သဗ္ဗသော စက္ကဝါဠသဟဿေဟိ သဗ္ဗသော အာဂမ္မ သဗ္ဗသော သန္နိသိန္နေနာတိ သမ္ဗန္ဓဝသေန တယော ဝိကပ္ပာ ယုတ္တာ၊ သဗ္ဗသော စက္ကဝါဠသဟဿေဟိ ဒသဟိ ဒသဟီတိ ပန အနိဋ္ဌသာဓနတော ပဋိသေဓိတော။ ဝဇ္ဇိတဗ္ဗေတိ ယေ ဝဇ္ဇေတုံ သက္ကာ ‘‘အတိသမ္မုခါ အတိသမီပံ ဥန္နတပ္ပဒေသော’’တိ၊ ဧတေ။ ဣတရေ ပန တဿာ ပရိသာယ မဟန္တဘာဝေန န သက္ကာ ပရိဟရိတုံ။

‘‘သဗ္ဗဉေယျ…ပေ… သမတ္ထာ’’တိ ဝတွာ တေသံ ဒေသေတဗ္ဗပ္ပကာရဇာနနသမတ္ထာတိ ဝစနံ အတ္တနာ ပဋိဝိဒ္ဓါကာရဿ ဓမ္မသာမိနာပိ ပရေသံ ဒေသေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ ဝုတ္တံ။ အညထာ သဗ္ဗေပိ သတ္တာ ဒိဋ္ဌသစ္စာ ဧဝ ဘဝေယျုံ။ သဗ္ဗဉေယျဓမ္မာနံ ယထာသဘာဝဇာနနသမတ္ထတာဒိယေဝ ယထာဝုတ္တဗလံ။ တေသံ ဂဟဏသမတ္ထတံ ဒီပေတိ၊ အဓိကဝစနမညမတ္ထံ ဗောဓေတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၆။ တထာဂတော ဝန္ဒနီယောတိအာဒိနာ ‘‘နမဿိတွာ’’တိအာဒိကိရိယာဝိသေသာနံ တံတံသုတ္တာနုရောဓေန ပဝတ္တိတမာဟ။ သရီရသောဘဂ္ဂါဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကလျာဏဝါက္ကရဏတာအာဓိပစ္စပရိဝါရသမ္ပတ္တိအာဒိ သင်္ဂယှတိ။

၇။ အန္တရဓာပေတွာတိ နိရောဓေတွာ။ နိရောဓနဉ္စေတ္ထ ဥပ္ပာဒကဟေတုပရိဟရဏဝသေန တေသံ အနုပ္ပတ္တိကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီတိ သမ္ဗန္ဓောတိ ‘‘သောသေတွာ’’တိ ပုဗ္ဗကာလကိရိယာယ အပရကာလကိရိယာပေက္ခတာယ ဝုတ္တံ။

၈။ ဒုက္ကရဘာဝံဒီပေတုန္တိ အဒုက္ကရဿ တထာအဘိယာစေတဗ္ဗတာဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ပါရာဇိကသင်္ဃာဒိသေသာနံ သီလဝိပတ္တိဘာဝတော ထုလ္လစ္စယာဒီနဉ္စ ယေဘုယျေန အာစာရဝိပတ္တိဘာဝတော အာစာရသီလာနံ တထာ ယောဇနာ ကတာ၊ တထာ စာရိတ္တသီလဿ အာစာရသဘာဝတ္တာ ဣတရံ သဘာဝေနေဝ ဂဟေတွာ ဒုတိယာ။ အသက္ကုဏေယျန္တိ ဝိသုဒ္ဓါစာရာဒိဂုဏသမန္နာဂတေန သဗြဟ္မစာရိနာ သဒ္ဓမ္မစိရဋ္ဌိတတ္ထံ သာဒရံ အဘိယာစိတေန တေန စ အဘိဓမ္မတ္ထပ္ပကာသနေ သမတ္ထောတိ ယာထာဝတော ပမာဏိတေန တဗ္ဗိမုခဘာဝေါ န သုကရောတိ အဓိပ္ပာယော။

၉။ ဒေဝဒေဝ-သဒ္ဒဿ အတ္ထော ပဋ္ဌာနသံဝဏ္ဏနာဋီကာယံ ဝိပဉ္စိတောတိ န ဝိတ္ထာရယိမှ။

၁၃။ ပဌမသင်္ဂီတိယံ ယာ အဋ္ဌကထာ သင်္ဂီတာတိ ဝစနေန သာ ဘဂဝတော ဓရမာနကာလေပိ အဋ္ဌကထာ သံဝိဇ္ဇတိ၊ တေန ပါဌော ဝိယ ဘဂဝံမူလိကာဝါတိ ဝိညာယတိ။ ‘‘အဘိဓမ္မဿာ’’တိ ပဒံ ‘‘အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီ’’တိ ဧတဒပေက္ခန္တိ ‘‘ကဿ ပန သာ အဋ္ဌကထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ အဓိကာရဝသေန တမေဝ အဘိဓမ္မပဒံ အာကဍ္ဎတိ။ အာဝုတ္တိအာဒိဝသေန ဝါ အယမတ္ထော ဝိဘာဝေတဗ္ဗော။

၁၆။ အရိယမဂ္ဂဿ ဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂဈာနင်္ဂဝိသေသံ ပါဒကဇ္ဈာနမေဝ နိယမေတီတိအာဒိနယပ္ပဝတ္တော တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရဝါဒေါ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတာ ခန္ဓာ နိယမေန္တိ၊ ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယော နိယမေတီတိ ဧဝမာဒယော မောရဝါပိဝါသိမဟာဒတ္တတ္ထေရတိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရဝါဒါဒယော သင်္ဂယှန္တိ။ တပ္ပကာသနေနေဝါတိ အဘိဓမ္မဿ အတ္ထပ္ပကာသနေနေဝ။ သောတိ မဟာဝိဟာရဝါသီနံ ဝိနိစ္ဆယော။ တထာတိ အသမ္မိဿာနာကုလဘာဝေန။ အသမ္မိဿာနာကုလဘူတော ဝါ ဝိနိစ္ဆယော မဟာဝိဟာရဝါသီနံ သန္တကဘာဝေန၊ ဧတေန အဘိဓမ္မဿ အတ္ထပ္ပကာသနေနေဝ မဟာဝိဟာရဝါသီနံ ဝိနိစ္ဆယော ဣဓ အဘိနိပ္ဖာဒီယတီတိ ဒဿေတိ။ အထ ဝါ တပ္ပကာသနေနေဝါတိ အသမ္မိဿာနာကုလဘာဝပ္ပကာသနေနေဝ ။ သောတိ ပကာသိယမာနော အဘိဓမ္မတ္ထော။ တထာတိ မဟာဝိဟာရဝါသီနံ ဝိနိစ္ဆယဘာဝေန။ ဣမသ္မိံ အတ္ထဝိကပ္ပေ ‘‘အသမ္မိဿံ အနာကုလံ အတ္ထံ ပကာသယိဿာမီ’’တိ သမ္ဗန္ဓနီယံ။

၁၇။ အညဉ္စသဗ္ဗံ အတ္ထပ္ပကာသနံ ဟောတီတိ တောသနံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ တေနေဝါဟ ‘‘သဗ္ဗေန တေန တောသနံ ကတံ ဟောတီ’’တိ။ ယုတ္တရူပါ ယောဇနာ။

ဝီသတိဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဒါနကထာဝဏ္ဏနာ

ပရိစ္ဆေဒေါ သတ္တပ္ပကရဏဘာဝေါ။ သန္နိဝေသော သတ္တန္နံ ပကရဏာနံ တဒဝယဝါနဉ္စ ဝဝတ္ထာနံ။ သာဂရေဟိ တထာ စိန္တာတိ ‘‘ဣမဿ အဘိဓမ္မဿ ဂမ္ဘီရဘာဝဝိဇာနနတ္ထံ စတ္တာရော သာဂရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဇလသာဂရာဒီဟိ သဟ နယသာဂရဝိစာရော။ ‘‘သတဘာဂေန သဟဿဘာဂေန ဓမ္မန္တရာ ဓမ္မန္တရံ သင်္ကမိတွာ သင်္ကမိတွာ ဒေသေသီ’’တိအာဒိနာ ဒေသနာဘေဒေဟိ အဘိဓမ္မဿ ဂမ္ဘီရဘာဝကထာ ဒေသနာဟိ ဂမ္ဘီရတာ။

‘‘ဧဝံ တေမာသံ နိရန္တရံ ဒေသေန္တဿာ’’တိအာဒိနာ ဒေသနာကာလေ ဘဂဝတော သရီရဿ ယာပိတာကာရဝိစာရော ဒေသနာ…ပေ… ဂဟဏံ။ တထာ ထေရဿ…ပေ…ပိ စာတိ ‘‘အဘိဓမ္မေ ဝါစနာမဂ္ဂေါ နာမာ’’တိအာဒိနာ အဘိဓမ္မေ ဝါစနာမဂ္ဂဿ သာရိပုတ္တတ္ထေရသမ္ဗန္ဓိတတာ တဿ စ တေနေဝ ဥပ္ပာဒိတတာ။ ယော ဟိ ဘဂဝတာ ဒေဝတာနံ ဒေသိတာကာရော၊ သော အပရိစ္ဆိန္နဝါရနယတန္တိတာယ အနန္တော အပရိမာဏော န ဘိက္ခူနံ ဝါစနာယောဂ္ဂေါ၊ ယော စ ထေရဿ ဒေသိတာကာရော၊ သော အတိသံခိတ္တတာယ။ နာတိသင်္ခေပနာတိဝိတ္ထာရဘူတော ပန ပါဌနယော ထေရပ္ပဘာဝိတော ဝါစနာမဂ္ဂေါတိ။

ဝစနတ္ထဝိဇာနနေနာတိအာဒိနာ ကုသလာ ဓမ္မာတိအာဒိပဒါနညေဝ အတ္ထဝဏ္ဏနံ အကတွာ အဘိဓမ္မ-သဒ္ဒဝိစာရဿ သမ္ဗန္ဓမာဟ။ ‘‘ယေ တေ မယာ ဓမ္မာ အဘိညာ ဒေသိတာ။ သေယျထိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ…ပေ… သိက္ခိတံ သိက္ခိံသု ဒွေ ဘိက္ခူ အဘိဓမ္မေ နာနာဝါဒါ’’တိအာဒိသုတ္တဝသေန ကိဉ္စာပိ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ ‘‘အဘိဓမ္မော’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ စ သမာဓိအာဒီသု ဒိဋ္ဌပ္ပယောဂေါ၊ ပရိယတ္တိဓမ္မော ဧဝ ပန ဣဓ အဓိပ္ပေတောတိ ဒဿေန္တော ‘‘သုတ္တန္တာဓိကာ ပါဠီတိ အတ္ထော’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ဓမ္မဗျဘိစာရဘာဝေန ဝိသေသတော အဘိဓမ္မော ဝိယ သုတ္တန္တောပိ ‘‘ဓမ္မော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ယော ဝေါ၊ အာနန္ဒ၊ မယာ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ဒေသိတော ပညတ္တော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁၆) အညတ္ထ စ သမ္ဘဝတော အဘိ-သဒ္ဒေန နိဝတ္တေတဗ္ဗတ္ထံ ဒီပေတုံ ‘‘သုတ္တန္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ နနု စ အတိရေကဝိသေသဋ္ဌာ ဘိန္နသဘာဝါ ယတော တေ ယထာက္ကမံ အဓိကဝိစိတ္တပရိယာယေဟိ ဗောဓိတာ၊ တသ္မာ ‘‘ဓမ္မာတိရေကဓမ္မဝိသေသဋ္ဌေဟီ’’တိ ဗဟုဝစနေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န ဧကဝစနေနာတိ အနုယောဂံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘ဒွိန္နမ္ပိ…ပေ… ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော’’တိ။

ပယောဂမေဝ နာရဟတိ ဥပသဂ္ဂ-သဒ္ဒါနံ ဓာတု-သဒ္ဒဿေဝ ပုရတော ပယောဇနီယတ္တာ။ အထာပိ ပယုဇ္ဇေယျ အတိမာလာဒီသု အတိ-သဒ္ဒါဒယော ဝိယ။ ဧဝမ္ပိ ယထာ ‘‘အတိမာလာ’’တိ ဧတ္ထ သမာသဝသေန အနာဝိဘူတာယ ကမနကိရိယာယ ဝိသေသကော အတိ-သဒ္ဒေါ၊ န မာလာယ၊ ဧဝမိဓာပိ အဘိ-သဒ္ဒေါ န ဓမ္မဝိသေသကော ယုတ္တောတိ အဓိပ္ပာယော။ အညဿပိ ဟိ ဥပသဂ္ဂဿာတိ ဣဒံ ရုဠှီဝသေန၊ အတ္ထေ ဥပသဇ္ဇတီတိ ဝါ ဥပသဂ္ဂဿ အနွတ္ထသညတံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ အတိဆတ္တာဒီသု ဟိ အတိ-သဒ္ဒေါ ဣဓ ဥပသဂ္ဂေါတိ အဓိပ္ပေတော။ တတ္ထ ယထာ ကလျာဏော ပူဇိတော ဝါ ပုရိသော အတိပုရိသောတိ ဘဝတိ၊ ဧဝံ အတိရေကဝိသေသဋ္ဌာနမ္ပိ ကလျာဏပူဇိတတ္ထဘာဝသမ္ဘဝတော ကလျာဏံ ဝါ ပူဇိတံ ဝါ ဆတ္တံ အတိဆတ္တန္တိ သဒ္ဒနယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကလျာဏပူဇိတဘာဝါ ဟိ ဂုဏဝိသေသယောဂေန ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ ဂုဏဝိသေသော စေသ ယဒိဒံ ပမာဏာတိရေကော စ ဝိစိတ္တရူပတာ စ။ ဧဝဉ္စ ပန ကတွာ ‘‘အကိရိယာယပီ’’တိ ဝစနံ သမတ္ထိတံ ဘဝတိ။ ယထာ စ အတိဆတ္တာဒီသု၊ ဧဝံ အဘိဓမ္မ-သဒ္ဒေပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အနေကတ္ထာ ဟိ နိပါတာတိ။ တဗ္ဘာဝဒီပကတ္တာတိ အတိရေကဝိသေသဘာဝဒီပကတ္တာ။

ဧကတော အနာဂတတ္တာတိ ဣဒံ သုတ္တန္တေ ဧကတော အာဂတာနံ ခန္ဓာယတနာဒီနံ သုတ္တန္တဘာဇနီယဿ ဒိဋ္ဌတ္တာ ‘‘ဆ ဣမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣန္ဒြိယာနီ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၅။၄၉၅-၄၉၆) စက္ခာဒီနံ ဆန္နံ ဣတ္ထိန္ဒြိယာဒီနံ တိဏ္ဏံ သုခိန္ဒြိယာဒီနံ ပဉ္စန္နံ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒီနံ ပဉ္စန္နံ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယာဒီနဉ္စ တိဏ္ဏံ ဝသေန ဝိသုံ ဝိသုံ သုတ္တန္တဘာဝေန အာဂတတ္တာ ဧကသုတ္တဘာဝေန အနာဂတာနံ ဗာဝီသတိယာ ဣန္ဒြိယာနံ သုတ္တန္တဘာဇနီယဿ အဒိဋ္ဌတ္တာ စ ဝုတ္တံ၊ န သုတ္တန္တေ ဧကတော အာဂမနဿ သုတ္တန္တဘာဇနီယဿ ကာရဏတ္တာ။ သုတ္တန္တေ ဧကတော သဗ္ဗေန သဗ္ဗဉ္စ အနာဂတာ ဟိ ဘူမန္တရပရိစ္ဆေဒပဋိသမ္ဘိဒါ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝသေန ဝိဘတ္တာ ဒိဿန္တိ၊ ဧကတော အာဂတာနိ စ သိက္ခာပဒါနိ တထာ န ဝိဘတ္တာနိ။ ဝေရမဏီနံ ဝိယ ပန သဘာဝကိစ္စာဒိဝိဘာဂဝိနိမုတ္တော ဗာဝီသတိယာ ဣန္ဒြိယာနံ သမာနော ဝိဘဇနပ္ပကာရော နတ္ထိ၊ ယော သုတ္တန္တဘာဇနီယံ သိယာတိ ဣန္ဒြိယဝိဘင်္ဂေ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ နတ္ထီတိ ယုတ္တံ သိယာ။

ယဒိပိ ပစ္စယဓမ္မဝိနိမုတ္တော ပစ္စယဘာဝေါ နာမ နတ္ထိ၊ ယထာ ပန ပဝတ္တော ပစ္စယဓမ္မော ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မာနံ ပစ္စယော ဟောတိ၊ သော တဿ ပဝတ္တိအာကာရဝိသေသော ဟေတုအာဒိဘာဝေါ တတော အညော ဝိယ ပစ္စယဓမ္မဿ ပစ္စယဘာဝေါတိ ဝုတ္တော၊ သော စ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ သမ္ဘဝန္တီ’’တိအာဒီသု ပဓာနဘာဝေန ဝုတ္တော။ တတ္ထ စ ဂုဏီဘူတာ ဟေတုဟေတုဖလဘူတာ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာဒယောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပစ္စယဘာဝေါ ဥဒ္ဒိဋ္ဌော’’တိ။ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဓမ္မာနန္တိအာဒိ ဥဒ္ဒေသေန ပရိစ္ဆိန္နာနံယေဝ ခန္ဓာဒီနံ ခန္ဓဝိဘင်္ဂါဒီသု ပဉှပုစ္ဆကနယော ဒဿိတော၊ န ဣတော အညထာတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။

သုတ္တန္တေ သင်္ဂီတိသုတ္တန္တာဒိကေ။ ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ ပါဏာတိပါတာ…ပေ… ပမာဒဋ္ဌာနာ ဝေရမဏီတိ ဧဝံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။ အညော ပန ဝေရမဏီနံ ဝိဘဇိတဗ္ဗပ္ပကာရော နတ္ထီတိ ဣဒံ အတီတာနိစ္စာဒိဝိဘာဂေါ ဝေရမဏီနံ ခန္ဓာယတနာဒီသု အန္တောဂဓတ္တာ တဗ္ဗသေနေဝ ဝိဇာနိတဗ္ဗော၊ တတော ပန အညော အဘိဓမ္မနယဝိဓုရော ဝေရမဏီနံ ဝိဘဇိတဗ္ဗပ္ပကာရော နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ။ တထာ စ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ ‘‘စက္ခုံ အနိစ္စံ…ပေ… ဇရာမရဏံ အနိစ္စ’’န္တိ အနုပဒဓမ္မသမ္မသနကထာယံ န ဝေရမဏိယော ဥဒ္ဓဋာ။

နနု ဓမ္မသင်္ဂဏီဓာတုကထာဒီနမ္ပိ ဝသေန အဘိဓမ္မပါဠိယာ အတိရေကဝိသေသဘာဝေါ ဒဿေတဗ္ဗောတိ? သစ္စမေတံ၊ သော ပန ဧကန္တအဘိဓမ္မနယနိဿိတော အဝုတ္တောပိ သိဒ္ဓါတိ ကတွာ န ဒဿိတော။ ဧတေန ဝါ နိဒဿနေန သောပိ သဗ္ဗော နေတဗ္ဗော။ အဘိဓမ္မနယသာမညေန ဝါ အဘိဓမ္မဘာဇနီယပဉှပုစ္ဆကေဟိ သော ဝုတ္တော ဧဝါတိ န ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ပဉှဝါရာတိ ပုစ္ဆနဝိဿဇ္ဇနဝသေန ပဝတ္တာ ပါဠိနယာ။ ဧတ္ထေဝါတိ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂေ ဧဝ။ အပေက္ခာဝသိကတ္တာ အပ္ပမဟန္တဘာဝဿ ယတော အပ္ပမတ္တိကာ မဟာဓာတုကထာတန္တိ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂဝစနဝသေန အဝသေသာ၊ တံ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂေ အနာဂန္တွာ မဟာဓမ္မဟဒယေ အာဂတတန္တိတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မဟဒယ…ပေ… အာဂတတန္တိတော ရူပကဏ္ဍဓာတုဝိဘင်္ဂါဒီသု အနာဂန္တွာ မဟာဓာတုကထာယံ အာဂတတန္တိ အပ္ပမတ္တိကာဝါတိ သမ္ဗန္ဓော ။ အထ ဓာတုကထာယ ဝိတ္ထာရကထာ မဟာဓာတုကထာ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂေ အနာဂန္တွာ မဟာဓမ္မဟဒယေ အာဂတတန္တိတော ဓာတုကထာယံ အနာဂန္တွာ မဟာဓာတုကထာယ အာဂတတန္တိ အပ္ပမတ္တိကာဝါတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဥပလဗ္ဘတီတိ အနုလောမပစ္စနီယပဉ္စကဿ၊ နုပလဗ္ဘတီတိ ပစ္စနီယာနုလောမပဉ္စကဿ ဥပလက္ခဏဝသေန ဝုတ္တံ။ သစ္စိကဋ္ဌံ နိဿယန္တိ ‘‘သဗ္ဗတ္ထာ’’တိအာဒိနာ ဒေသာဒိအနာမသနေန ရူပါဒိသတ္တပညာသဓမ္မပ္ပဘေဒံ သစ္စိကဋ္ဌမေဝ နိဿယဘူတံ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ဥပလဗ္ဘတိ နုပလဗ္ဘတီတိ ပဋိညာယ ဂဟိတာယ ပဋိက္ခေပဂ္ဂဟဏတ္ထ’’န္တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓနီယံ၊ တထာ သဗ္ဗဒါ သဗ္ဗေသူတိ ဧတ္ထာပိ။ ယဒိ ခန္ဓာယတနာဒယော ဂဟိတာ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယေန၊ အထ ပန ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယော သစ္စိကဋ္ဌောတိ သစ္စိကဋ္ဌနိဿယံ ဥပလက္ခေတိ။ ဧတေဟီတိ ဧတေဟိ ဝစနေဟိ။ သစ္စိကဋ္ဌဒေသကာလပ္ပဒေသေဟိ ကထံ သစ္စိကဋ္ဌာဒီနံ ပဒေသော ဧကဒေသဘူတော သဗ္ဗောတိ ဝုစ္စတိ? ပဒေသာနံ ပုထုတ္တာ။ ‘‘သဗ္ဗေသု ပဒေသေသူ’’တိ ပစ္စေကံ ဘေဒါမသနဝသေန စာယံ ပဉှော ပဝတ္တောတိ န ပုရိမေဟိ အဝသေသော။

ဥပလဗ္ဘတိ…ပေ… မိစ္ဆာတိ ဧကန္တိ ဥပလဗ္ဘတီတိ ပဋိညာဂ္ဂဟဏပဋိက္ခေပဂ္ဂဟဏနိဂ္ဂဏှနာနံ အနုလောမပဋိလောမတော ပဋိညာဌပနနိဂ္ဂဟပါပနာရောပနာနဉ္စ ဝသေန ပဝတ္တာ တန္တိ ပဌမပဉ္စကဿ ဧကံ အင်္ဂံ ဧကော အဝယဝေါတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သေသေသုပိ နေတဗ္ဗံ။ နိဂ္ဂဟဿ သုနိဂ္ဂဟဘာဝံ ဣစ္ဆတော သကဝါဒိနော ‘‘တွံ စေ ပန မညသိ ဝတ္တဗ္ဗေ ခေါ ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒိနာ (ကထာ။ ၃) ပဋိညာဌပနေန၊ တေန ‘‘တဝ တတ္ထ ဟေတာယ ပဋိညာယ ဟေဝံ ပဋိဇာနန္တော ဟေဝံ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗေ အထ တံ နိဂ္ဂဏှာမ သုနိဂ္ဂဟိတော စ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဟဉ္စိ ပုဂ္ဂလော နုပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒိနာ (ကထာ။ ၂) ပရဝါဒိနော အတ္တနော ပဋိကမ္မံ ယထာ သကဝါဒီ န နိဗ္ဗေဌေတိ၊ ဧဝံ ကရဏံ ပဋိကမ္မဝေဌနံ။ ပရဝါဒိနော ပဋိကမ္မဿ ဒုပ္ပဋိကမ္မဘာဝံ ဣစ္ဆတော သကဝါဒိနော တံနိဒဿနေန ‘‘ဧသော စေ ဒုန္နိဂ္ဂဟိတော ဟေဝ’’န္တိ ပဋိကမ္မနိဒဿနေန၊ ‘‘ဝတ္တဗ္ဗေ ခေါ ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတိ…ပေ… ပရမတ္ထေနာတိ (ကထာ။ ၁)။ နော စ မယံ တယာ တတ္ထ ဟေတာယ ပဋိညာယ ဟေဝံ ပဋိဇာနန္တော ဟေဝံ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ အထ အမှေ နိဂ္ဂဏှာသိ ဒုန္နိဂ္ဂဟိတာ စ ဟောမာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဟဉ္စိ ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒိနာ (ကထာ။ ၅) နိဂ္ဂဟဿ ဒုန္နိဂ္ဂဟိတဘာဝဒဿနေန အနိဂ္ဂဟိတဘာဝကရဏံ နိဂ္ဂဟနိဗ္ဗေဌနံ။ ‘‘တေန ဟိ ယံ နိဂ္ဂဏှာသိ ဟဉ္စိ ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒိံ ဝတွာ ‘‘တေန ဟိ ယေ ကတေ နိဂ္ဂဟေ သေ နိဂ္ဂဟေ ဒုက္ကဋေ သုကတေ ပဋိကမ္မေ သုကတာ ပဋိပါဒနာ’’တိ သကဝါဒိနော နိဂ္ဂဟဿ၊ အနိဂ္ဂဟဘာဝါရောပနေန အတ္တနော ပဋိကမ္မဿ သုပဋိကမ္မဘာဝကရဏေန စ သကဝါဒိနော နိဂ္ဂဟဿ ဆေဒေါ ဝိနာသနံ ပုဂ္ဂလဝါဒနိသေဓနဝသေန သမုဋ္ဌိတတ္တာ။ ဓမ္မတာယ အနုလောမနဝသေန ဥဋ္ဌဟိတွာ တဗ္ဗိလောမနဝသေန ပဝတ္တော အနုလောမပစ္စနီကပဉ္စကော ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဒုတိယပဉ္စကော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တဒါဓာရောတိ တေ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထာ ရူပါဒယော အာဓာရာ ဧတဿာတိ တဒါဓာရော။ ဧတေန ‘‘ရူပသ္မိံ အတ္တာ’’တိ ဧဝံပကာရော ပုဂ္ဂလဝါဒေါ ဒဿိတော ဟောတိ။ တေသံ ဝါ အာဓာရဘူတောတိ ဧတေန ‘‘အတ္တနိ ရူပ’’န္တိ ဧဝံပကာရော။ အညတြ ဝါ တေဟီတိ တေဟိ ရူပါဒီဟိ ဝိနာ။ အာဓာရာဓေယျာဒိဘာဝေန အသံသဋ္ဌော ဝိသုံယေဝ ဝိနာ။ တေန သတ္တာဒိဂုဏေဟိ အဝေါကိဏ္ဏော ပုရိသောတိ ဧဝမာဒိကော။ တံသာမိဘူတတာယ ဝါ တဒဓီနဘာဝေန ‘‘အညတြ ဝါ တေဟီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ‘‘ရူပဝါ အတ္တာ’’တိ ဧဝံပကာရော ပုဂ္ဂလဝါဒေါ ဒဿိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အနညောတိ ဧတေန ‘‘ရူပံ အတ္တာ’’တိ ဧဝံပကာရော။ ရုပ္ပနာဒိသဘာဝေါ ရူပက္ခန္ဓာဒီနံ ဝိသေသလက္ခဏံ၊ သပ္ပစ္စယာဒိသဘာဝေါ သာမညလက္ခဏံ။ ရူပါဒိတော အညော အနညော ဝါ အညတ္တေ စ တဒါဓာရာဒိဘူတော ဥပလဗ္ဘမာနော အာပဇ္ဇတီတိ အနုယုဉ္ဇတိ သကဝါဒီ ပကာရန္တရဿ အသမ္ဘဝတော။ ပုဂ္ဂလဝါဒီ ပုဂ္ဂလဿ ရူပါဒီဟိ န အညတ္တံ ဣစ္ဆတိ ရူပါဒိ ဝိယ ပစ္စက္ခတော အနုမာနတော ဝါ ဂါဟယိတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ တဿ စ ကာရကဝေဒကဘာဝဿ အယုဇ္ဇမာနကတ္တာ။ နာပိ အနညတ္တံ ရုပ္ပနသပ္ပစ္စယာဒိသဘာဝပ္ပသင်္ဂတော ပုဂ္ဂလဿေဝ အဘာဝပ္ပသင်္ဂတော စ။ ယထေဝ ဟိ န ဝိနာ ဣန္ဓနေန အဂ္ဂိ ပညာပိယတိ၊ န စ အညံ ဣန္ဓနတော အဂ္ဂိံ သက္ကာ ပဋိဇာနိတုံ၊ နာပိ အနညံ။ ယဒိ ဟိ အညော သိယာ၊ န ဥဏှံ ဣန္ဓနံ သိယာ။ အထ အနညော၊ နိဒ္ဒဟိတဗ္ဗံယေဝ ဒါဟကံ သိယာ။ ဧဝမေဝ န ဝိနာ ရူပါဒီဟိ ပုဂ္ဂလော ပညာပိယတိ၊ န စ တေဟိ အညော၊ နာပိ အနညော သဿတုစ္ဆေဒဘာဝပ္ပသင်္ဂတောတိ လဒ္ဓိယံ ဌတွာ ပုဂ္ဂလဝါဒီ ‘‘န ဟေဝါ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ။ တတ္ထ အဂ္ဂိန္ဓနောပမာ တာဝ ယဒိ လောကဝေါဟာရေန ဝုတ္တာ၊ အပဠိတ္တံ ကဋ္ဌာဒိဣန္ဓနံ နိဒ္ဒဟိတဗ္ဗဉ္စ၊ ပဠိတ္တံ ဘာသုရုဏှံ အဂ္ဂိ ဒါဟကဉ္စ၊ တဉ္စ ဩဇဋ္ဌမကရူပံ ပုရိမပစ္ဆိမကာလိကံ အနိစ္စံ သင်္ခတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ၊ ယဒိ ဧဝံ ပုဂ္ဂလော ရူပါဒီဟိ အညော အနိစ္စော စ အာပန္နော။ အထ ပရမတ္ထတော၊ တသ္မိံယေဝ ကဋ္ဌာဒိကေ ပဠိတ္တေ ယံ ဥသုမံ သော အဂ္ဂိ၊ တံသဟဇာတာနိ တီဏိ ဘူတာနိ ဣန္ဓနံ၊ ဧဝမ္ပိ သိဒ္ဓံ လက္ခဏဘေဒတော အဂ္ဂိန္ဓနာနံ အညတ္တန္တိ အဂ္ဂိ ဝိယ ဣန္ဓနတော ရူပါဒီဟိ အညော ပုဂ္ဂလော အနိစ္စော စ အာပန္နောတိ ဗျာဟတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပုဂ္ဂလော ဥပလဗ္ဘတီတိ ပဋိဇာနန္တဿ ပကာရန္တရဿ အသမ္ဘဝတော ဝုတ္တေသု ပကာရေသု ဧကေန ပကာရေန ဥပလဗ္ဘမာနော ဥပလဗ္ဘတီတိ ‘‘အာပန္န’’န္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိညာယ ဧကတ္တာပန္န’’န္တိ။ ဧကတ္တာပန္နတ္တာ ဧဝ အပ္ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ၊ ပုဂ္ဂလေ ပဋိသိဒ္ဓေ တဒဘိနိဝေသောပိ အယာထာဝတော ပုဂ္ဂလဝါဒိနော ဂဟိတာကာရသုညတာဝိဘာဝနေန သကဋ္ဌာနတော စာဝိတော ပဋိသေဓိတော ဧဝ နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပုဂ္ဂလဒိဋ္ဌိံ ပဋိသေဓေန္တော’’တိ။ ပုဂ္ဂလောယေဝ ဝါ တထာ ပဿိတဗ္ဗတ္တာ ဒိဋ္ဌိ။ ‘‘သာမီ နိဝါသီ ကာရကော ဝေဒကော နိစ္စော ဓုဝေါ’’တိ အဘိနိဝေသဝိသယဘူတော ဟိ ပရိကပ္ပမတ္တသိဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလော ဣဓ ပဋိက္ခိပီယတိ၊ ‘‘န စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဝေါဟာရပုဂ္ဂလောတိ အနနုယောဂေါ အာကာသကုသုမဿ ရတ္တနီလာဒိဘာဝဝိစာရဏာ ဝိယာတိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗေ ‘‘နုပလဗ္ဘတီ’’တိ ပဋိဇာနိတွာ ဝိသေသစောဒနာယ အနာပဇ္ဇနတော ပုန ‘‘န ဟေဝါ’’တိ ပဋိက္ခေပေါ ပဋိညာယ အာပဇ္ဇနလေသော။ ဝဉ္ဈာပုတ္တကဿ ဒီဃရဿတာနုယောဂဿ ဝိယ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ပရမတ္ထတော အနုပလဗ္ဘမာနဿ ပုဂ္ဂလဿ ရူပါဒီဟိ အညာနညတာနုယောဂဿ အနနုယောဂဘာဝေါ ဧဝ ဣဓ အဝိပရီတတ္ထော။

ယံကာရဏာတိ ဧတေန ‘‘ယတောနိဒါန’’န္တိ ဧတ္ထ ဝိဘတ္တိအလောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ အဇ္ဈာစရန္တီတိ အဘိဘဝန္တိ။ အဘိနန္ဒနာဒယော တဏှာဒီဟိ ယထာသင်္ချံ ယောဇေတဗ္ဗာ၊ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ ဝါ အဘိနန္ဒနဇ္ဈောသာနာနိ၊ တီဟိပိ အဘိဝဒနံ အဝိသေသေန ဝါ တီဟိပိ တယော ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထ စေ နတ္ထိ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗန္တိအာဒိနာ အဘိနန္ဒနာဒီနံ အဘာဝသူစနေန ဖလူပစာရတော အဘိနန္ဒနာဒီနံ သမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဘူတံ မဂ္ဂဖလံ ဝုစ္စတိ၊ တံ ပစ္စာမသနဉ္စ ဧသေဝါတိ ဣဒန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘အဘိ…ပေ… ဖလံ ဝါ’’တိ။

‘‘ဉာယတီတိ ဇာန’’န္တိ ဥက္ကံသဂတိဝိဇာနနေန နိရဝသေသံ ဉေယျဇာတံ ပရိဂ္ဂယှတီတိ တဗ္ဗိသယာယ ဇာနာတိကိရိယာယ သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ ကရဏံ ဘဝိတုမရဟတီတိ ‘‘သဗ္ဗညုတညာဏေန ဇာနိတဗ္ဗံ ဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ပကရဏဝသေန၊ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ သဒ္ဒန္တရသန္နိဓာနေန ဝါ အယံ အတ္ထော ဝိဘာဝေတဗ္ဗော။ ပဿံ ပဿတီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဇာနန္တာပိ ဝိပလ္လာသဝသေန ဇာနန္တိ တိတ္ထိယာ ပဌမဇ္ဈာနအရူပဇ္ဈာနေဟိ ကာမရူပပရိညာဝါဒိနော။ ဇာနန္တော ဇာနာတိယေဝ ဘဂဝါ အနာဂါမိအရဟတ္တမဂ္ဂေဟိ တံပရိညာဝါဒိတာယ။ အယဉ္စ အတ္ထော ဒုက္ခက္ခန္ဓသုတ္တဝသေန (မ။ နိ။ ၁။၁၆၃၊ ၁၇၅ အာဒယော) ဝိဘာဝေတဗ္ဗော။ ပညာစက္ခုနာ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဝါ စက္ခုဘူတော။ ဉာဏဘူတောတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အထ ဝါ ဒိဗ္ဗစက္ခုအာဒိကံ ပဉ္စဝိဓမ္ပိ စက္ခုံ ဘူတော ပတ္တောတိ စက္ခုဘူတော။ ဧဝံ ဉာဏဘူတောတိအာဒီသုပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သာမုက္ကံသိကာယ ဓမ္မဒေသနာယ သာတိသယော ဘဂဝတော ဝတ္တုအာဒိဘာဝေါတိ ဝုတ္တံ ‘‘စတုသစ္စဓမ္မေ ဝဒတီတိ ဝတ္တာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ပဝတ္တာ’’တိ ဧတ္ထ ပ-ကာရဿ ပကဋ္ဌတ္ထတံ ဒဿေတုံ ‘‘စိရံ…ပေ… ပဝတ္တာ’’တိ အာဟ။ နိဒ္ဓါရေတွာ နေတာ နိန္နေတာ။

‘‘ဧကူနနဝုတိ စိတ္တာနီ’’တိ ဝုတ္တာ စိတ္တသဟစရိယာယ ယထာ ‘‘ကုန္တာ ပစရန္တီ’’တိ။ တေသဉ္စ ပါဠိပဒေသာနံ ဧကေကံ ပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာပိ ကိဉ္စာပိ ကုသလတ္တိကပဒါနိယေဝ ဥဒ္ဓရိတွာ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍေ စိတ္တာနိ ဝိဘတ္တာနိ၊ ကုသလတ္တိကေန ပန သဘာဝဓမ္မသင်္ဂဟိတာနံ သေသတ္တိကဒုကပဒါနံ အသင်္ဂဟိတာနံ အဘာဝတော ကုသလတ္တိကပဒုဒ္ဓါရေန နယဒဿနဘူတေန ဣတရတ္တိကဒုကပဒါနိပိ ဥဒ္ဓဋာနေဝါတိ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ မာတိကာဂ္ဂဟဏံ သမတ္ထိတံ ဘဝတိ။

သော စ ဓမ္မောတိ ‘‘တယော ကုသလဟေတူ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၀၆၀) ပုရိမာယ ပုရိမာယ ပါဠိယာ ပစ္ဆိမာ ပစ္ဆိမာ အတ္ထနိဒ္ဒေသောတိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သမာနေန္တီ’’တိသဒ္ဒဿ ပဋပဋာယတိ-သဒ္ဒဿ ဝိယ သဒ္ဒနယော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဒဿေတုံ ‘‘သမာနံ ကရောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သမာနကရဏဉ္စ ဦနပက္ခိပနေန အဓိကာပနယနေန ဝါ ဟောတိ၊ ဣဓ ဦနပက္ခိပနေနာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပူရေန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သမာနေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထာပီတိ ‘‘ပဋ္ဌာနံ သမာနေတဗ္ဗ’’န္တိ ဧတ္ထ။

ဗလဝတာ ဉာဏဝေဂေန အဘိဓမ္မပစ္စဝေက္ခဏဝသပ္ပဝတ္တေန။ ဗလဝတော ဉာဏဝေဂဿ သဗ္ဗကိလေသက္ခေပနဝသပ္ပဝတ္တဿ။ ဂမ္ဘီရမေဝ ဂမ္ဘီရဂတံ ဒိဋ္ဌိဂတန္တိအာဒီသု ဝိယ။ နိရဝသေသေနာတိ န ကဉ္စိ အဝသေသေတွာ။ ပဉ္စခီလရဟိတေနာတိ ပဉ္စစေတောခီလရဟိတေန။

ဧကာဓိကေသုအဋ္ဌသု ကိလေသသတေသူတိ ‘‘ဇာတိမဒေါ’’တိအာဒိနာ ဧကကဝသေန အာဂတာ တေသတ္တတိ၊ ‘‘ကောဓော စ ဥပနာဟော စာ’’တိအာဒိနာ ဒုကဝသေန ဆတ္တိံသ၊ ‘‘တီဏိ အကုသလမူလာနီ’’တိအာဒိနာ တိကဝသေန ပဉ္စာဓိကံ သတံ၊ ‘‘စတ္တာရော အာသဝါ’’တိအာဒိနာ စတုက္ကဝသေန ဆပ္ပညာသ၊ ‘‘ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနီ’’တိအာဒိနာ ပဉ္စကဝသေန ပဉ္စသတ္တတိ၊ ‘‘ဆ ဝိဝါဒမူလာနီ’’တိအာဒိနာ ဆက္ကဝသေန စတုရာသီတိ၊ ‘‘သတ္တ အနုသယာ’’တိအာဒိနာ သတ္တကဝသေန ဧကူနပညာသ၊ ‘‘အဋ္ဌ ကိလေသဝတ္ထူနီ’’တိအာဒိနာ အဋ္ဌကဝသေန စတုသဋ္ဌိ၊ ‘‘နဝ အာဃာတဝတ္ထူနီ’’တိအာဒိနာ နဝကဝသေန ဧကာသီတိ၊ ‘‘ဒသ ကိလေသဝတ္ထူနီ’’တိအာဒိနာ ဒသကဝသေန သတ္တတိ၊ ‘‘အဇ္ဈတ္တိကဿုပ္ပာဒါယ အဋ္ဌာရသ တဏှာဝိစရိတာနီ’’တိအာဒိနာ အဋ္ဌာရသကဝသေန အဋ္ဌသတန္တိ ဧဝံ ဧကာဓိကေသု အဋ္ဌသု ကိလေသသတေသု။ သေသာ တေနဝုတာဓိကံ ဆသတံ ကိလေသာ။ တေ ဗြဟ္မဇာလသုတ္တာဂတာဟိ ဒွါသဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌီဟိ သဟ ပဉ္စပညာသာဓိကံ သတ္တသတံ ဟောန္တိ။

အထ ဝါ စုဒ္ဒသေကန္တာကုသလာ၊ ပဉ္စဝီသတိ ကုသလာဗျာကတသာဓာရဏာ၊ စုဒ္ဒသ ကုသလတ္တိကသာဓာရဏာ၊ ဥပစယာဒိဒွယံ ဧကံ ကတွာ သတ္တဝီသတိ ရူပါနိ စာတိ ဣမေ အသီတိ ဓမ္မာ၊ ဣမေသု ဘာဝဒွယေ ဧကံ ဌပေတွာ အဇ္ဈတ္တိကာ ဧကူနာသီတိ၊ ဗာဟိရာ ဧကူနာသီတီတိ သဗ္ဗေပိ အဋ္ဌပညာသာဓိကံ သတံ ဟောန္တိ။ ဣမေသု ဧကေကသ္မိံ ဒသန္နံ ဒသန္နံ ကိလေသာနံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော အသီတိအဓိကံ ဒိယဍ္ဎကိလေသသဟဿံ ဟောန္တိ။

အထ ဝါ တေပညာသ အရူပဓမ္မာ၊ အဋ္ဌာရသ ရူပရူပါနိ၊ အာကာသဓာတု၊ လက္ခဏရူပါနိ စာတိ ပဉ္စသတ္တတိ ဓမ္မာ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါဘေဒတော ပညာသသတံ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ဧကေကသ္မိံ ဒသ ဒသ ကိလေသာတိပိ ဒိယဍ္ဎကိလေသသဟဿံ။ တထာ ဧတ္ထ ဝေဒနံ သုခိန္ဒြိယာဒိဝသေန ပဉ္စဝိဓံ ကတွာ သတ္တပညာသ အရူပဓမ္မာ၊ အဋ္ဌာရသ ရူပရူပါနိ စာတိ ပဉ္စသတ္တတိ ဝိပဿနူပဂဓမ္မာ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါဘေဒတော ပညာသသတံ ဟောန္တိ။ ဧတေသု ဧကေကသ္မိံ ဒသ ဒသ ကိလေသာတိပိ ဒိယဍ္ဎကိလေသသဟဿံ။

အပရော နယော – ဒွါဒသအကုသလစိတ္တုပ္ပာဒေသု ပဌမေ ဆ ကိလေသာ၊ ဒုတိယေ သတ္တ၊ တတိယေ ဆ၊ စတုတ္ထေ သတ္တ၊ ပဉ္စမေ ဆ၊ ဆဋ္ဌေ သတ္တ၊ သတ္တမေ ဆ၊ အဋ္ဌမေ သတ္တ၊ နဝမေ ပဉ္စ၊ ဒသမေ ဆ၊ ဧကာဒသမေ ပဉ္စ၊ ဒွါဒသမေ စတ္တာရောတိ သဗ္ဗေ ဒွါသတ္တတိ၊ ဣမေ ပဉ္စဒွါရိကာ ပဉ္စသု ရူပါဒီသု အာရမ္မဏေသု ဧကေကသ္မိံ ဒွါသတ္တတီတိ သဋ္ဌိအဓိကာနိ တီဏိ သတာနိ၊ မနောဒွါရိကာ ပန ဆသု အာရမ္မဏေသု ဧကေကသ္မိံ ဒွါသတ္တတိ ဒွါသတ္တတီတိ ကတွာ ဒွတ္တိံသာဓိကာနိ စတ္တာရိ သတာနိ၊ သဗ္ဗာနိပိ ဒွါနဝုတိအဓိကာနိ သတ္တသတာနိ၊ တာနိ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါဝိသယတာယ စတုရာသီတိအဓိကံ ဒိယဍ္ဎကိလေသသဟဿံ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အထ ဝါ ရူပါရမ္မဏာဒီနိ ပဉ္စ၊ အဝသေသရူပဝေဒနာသညာသင်္ခါရဝိညာဏဝသေန ပဉ္စ ဓမ္မာရမ္မဏကာ သေသာ စာတိ ဒသ၊ တေ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါဘေဒတော ဝီသတိ၊ ပညတ္တိ စာတိ ဧကဝီသတိယာ အာရမ္မဏေသု ဒွါသတ္တတိ ဒွါသတ္တတိ ကိလေသာတိ ဒွါဒသာဓိကံ ဒိယဍ္ဎကိလေသသဟဿံ ဟောန္တိ။

အထ ဝါ ဒွါဒသသု အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒေသု ပဌမေ ဝီသတိ ဓမ္မာ၊ ဒုတိယေ ဒွါဝီသတိ၊ တတိယေ ဝီသတိ၊ စတုတ္ထေ ဒွါဝီသတိ၊ ပဉ္စမေ ဧကူနဝီသတိ၊ ဆဋ္ဌေ ဧကူနဝီသတိ၊ သတ္တမေ ဧကူနဝီသတိ၊ အဋ္ဌမေ ဧကဝီသတိ၊ နဝမေ ဧကူနဝီသတိ၊ ဒသမေ ဧကဝီသတိ၊ ဧကာဒသမေ သောဠသ၊ ဒွါဒသမေ သောဠသာတိ သဗ္ဗေ အကုသလဓမ္မာ ဆတ္တိံသာဓိကာနိ ဒွေ သတာနိ၊ ဣမေ ဆသု အာရမ္မဏေသု ပစ္စေကံ ဆတ္တိံ သာဓိကာနိ ဒွေ သတာနိ၊ သဗ္ဗေ သောဠသာဓိကာနိ စတ္တာရိ သတာနိ စ သဟဿံ ဟောန္တီတိ ဧဝမ္ပိ ဒိယဍ္ဎကိလေသသဟဿံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣတရေသန္တိ တဏှာဝိစရိတာနံ ‘‘အတီတာနိ ဆတ္တိံသာ’’တိအာဒိနာ အတီတာဒိဘာဝါမသနတော။ ခေပနေတိ အရိယမဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္ဒနေ။ ‘‘ဒိယဍ္ဎကိလေသသဟဿံ ခေပေတွာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ပရမတ္ထတော အတီတာဒီနံ မဂ္ဂေန အပ္ပဟာတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အတီတာဒိဘာဝါမသနာ အဂ္ဂဟဏံ ခေပနေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ပဋ္ဌာနေ ‘‘ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗော ဓမ္မော ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗဿ ဓမ္မဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိနာ တိကေ၊ တထာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာတီတတိကတိကေ ‘‘အတီတာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ စ တီသု ကာလေသု ဒဿနာဒိပဟာတဗ္ဗဝစနံ ကတံ၊ တံ အတီတာဒီနံ သံကိလိဋ္ဌတာယ အပါယဂမနီယတာယ စ ဒဿနပဟာတဗ္ဗေဟိ နိရတိသယတ္တာ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

န ဘာသိတတ္ထဝစနန္တိ ဣဒံ ‘‘ဟိတပရိယာယဝစန’’န္တိ ဧတေန နိဝတ္တိတဿ ဧကဒေသကထနံ။ ယထာ ဟိ အယံ အတ္ထ-သဒ္ဒေါ န ဘာသိတတ္ထဝစနံ၊ ဧဝံ ဝိသယပ္ပယောဇနာဒိဝစနမ္ပိ န ဟောတီတိ။ ယထာဝုတ္တဿာတိ ဟိတပရိယာယဿ။ ‘‘န ဟညဒတ္ထတ္ထိပသံသလာဘာ’’တိ ပဒဿ နိဒ္ဒေသေ ‘‘အတ္တတ္ထော ဝါ ပရတ္ထော ဝါ’’တိအာဒိနာ (မဟာနိ။ ၆၉) ကိဉ္စာပိ သုတ္တနိရပေက္ခံ အတ္တတ္ထာဒယော ဝုတ္တာ သုတ္တတ္ထဘာဝေန အနိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ၊ တေသု ပန ဧကောပိ အတ္ထပ္ပဘေဒေါ သုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗတံ နာတိက္ကမတီတိ အာဟ ‘‘တေ သုတ္တံ သူစေတီ’’တိ။ ဣမသ္မိံ ဝိကပ္ပေ အတ္ထ-သဒ္ဒေါ ဘာသိတတ္ထဝစနမ္ပိ ဟောတိ။ ပုရိမကာ ဟိ ပဉ္စ အတ္ထပ္ပဘေဒါ ဟိတပရိယာယာ၊ တတော ပရေ ဆ ဘာသိတတ္ထပ္ပဘေဒါ၊ ပစ္ဆိမကာ ပန ဥဘယသဘာဝါ။ တတ္ထ ဒုရဓိဂမတာယ ဝိဘာဝနေ အလဒ္ဓဂါဓော ဂမ္ဘီရော၊ န ဝိဝဋော ဂုဠှော၊ မူလုဒကာဒယော ဝိယ ပံသုနာ အက္ခရသန္နိဝေသာဒိနာ တိရောဟိတော ပဋိစ္ဆန္နော၊ နိဒ္ဓါရေတွာ ဉာပေတဗ္ဗော နေယျော၊ ယထာရုတဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော နီတော။ အနဝဇ္ဇနိက္ကိလေသဝေါဒါနာ ပရိယာယဝသေန ဝုတ္တာ၊ ကုသလဝိပါကကိရိယဓမ္မဝသေန ဝါ ။ ပရမတ္ထော နိဗ္ဗာနံ၊ အဝိပရီတသဘာဝေါ ဧဝ ဝါ။ သာတိသယံ ပကာသိတာနိ တပ္ပရဘာဝေန ပကာသိတတ္တာ။ ‘‘ဧတ္တကံ တဿ ဘဂဝတော သုတ္တာဂတံ သုတ္တပရိယာပန္န’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၂၄၂)၊ ‘‘သကဝါဒေ ပဉ္စသုတ္တသတာနီ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ ကထာ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ) စ ဧဝမာဒီသု သုတ္တ-သဒ္ဒေါ ဥပစရိတောတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘ဣဒမေဝ အတ္ထာနံ သူစနတော သုတ္တန္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဧကန္တဟိတပဋိလာဘသံဝတ္တနိကာ သုတ္တန္တဒေသနာတိ ဣဒမ္ပိ ဝိနေယျာနံ ဟိတသမ္ပာပနေ သုတ္တန္တဒေသနာယ တပ္ပရဘာဝံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တပ္ပရဘာဝေါ စ ဝိနေယျဇ္ဈာသယာနုလောမတော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တထာ အတ္တတ္ထာဒိပ္ပကာသနပဓာနတာပိ။ ဣတရေဟီတိ ဝိနယာဘိဓမ္မေဟိ။

ရတ္တိအာဒီသူတိ ရတ္တိရာဇဝိနယေသု ဝိသယဘူတေသု။ နနု စ ‘‘အဘိရတ္တီ’’တိ အဝုတ္တတ္တာ ရတ္တိဂ္ဂဟဏံ န ကတ္တဗ္ဗံ၊ ‘‘အဘိညာတာ အဘိလက္ခိတာ’’တိ စ ဉာဏလက္ခဏကိရိယာဝိသေသကော အဘိ-သဒ္ဒေါတိ? န၊ ‘‘အဘိညာတာ အဘိလက္ခိတာ’’တိ အဘိ-သဒ္ဒဝိသိဋ္ဌာနံ ဉာတလက္ခိတသဒ္ဒါနံ ရတ္တိသဒ္ဒေန သမာနာဓိကရဏတာယ ရတ္တိဝိသယတ္တာ။ ဧတ္ထ စ ဝါစကသဒ္ဒသန္နိဓာနေ နိပါတာနံ တဒတ္ထဇောတကမတ္တတ္တာ လက္ခိတသဒ္ဒတ္ထဇောတကော အဘိ-သဒ္ဒေါ လက္ခဏေ ဝတ္တတီတိ ဝုတ္တော။ အဘိလက္ခိတသဒ္ဒပရိယာယော စ အဘိညာတသဒ္ဒေါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ အဘိဝိနယသဒ္ဒဿ ပန အဘိပုရိသဿ ဝိယ သမာသသိဒ္ဓိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အနေကတ္ထာ ဟိ နိပါတာ၊ အနေကတ္ထဘေဒေါ စ သဒ္ဒါနံ ပယောဂဝိသယောတိ။

ကိဉ္စာပိ ဒေသနာဒယော ဒေသေတဗ္ဗာဒိနိရပေက္ခာ န သန္တိ၊ အာဏာဒယော ပန ဝိသေသတော ဒေသကာဒိအဓီနာတိ တံတံဝိသေသယောဂဝသေန တေသံ ဘေဒေါ ဝုတ္တော။ ယထာ ဟိ အာဏာဝိဓာနံ ဝိသေသတော အာဏာရဟာဓီနံ တတ္ထ ကောသလ္လယောဂတော၊ ဧဝံ ဝေါဟာရပရမတ္ထဝိဓာနာနိ စ ဝိဓာယကာဓီနာနီတိ အာဏာဒိဝိဓိနော ဒေသကာယတ္တတာ ဝုတ္တာ။ အပရာဓဇ္ဈာသယာနုရူပံ ဝိယ ဓမ္မာနုရူပမ္ပိ သာသနံ ဝိသေသတော တထာဝိနေတဗ္ဗပုဂ္ဂလာပေက္ခန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘သာသိတဗ္ဗ…ပေ… တဗ္ဗဘာဝေနာ’’တိ။ သံဝရာသံဝရနာမရူပါနံ ဝိယ ဝိနိဝေဌေတဗ္ဗာယ ဒိဋ္ဌိယာပိ ကထနံ သတိ ဝါစာဝတ္ထုသ္မိံ၊ နာသတီတိ ဝိသေသတော တဒဓီနန္တိ အာဟ ‘‘ကထေတဗ္ဗဿ…ပေ… ကထာ’’တိ။ ဥပါရမ္ဘာဒီတိ ဥပါရမ္ဘနိဿရဏဓမ္မကောသရက္ခဏာနိ။ ပရိယာပုဏနာဒီတိ ပရိယာပုဏနသုပ္ပဋိပတ္တိဒုပ္ပဋိပတ္တိယော။

တန္တိသမုဒါယော အဝယဝတန္တိယာ အာဓာရော ယထာ ‘‘ရုက္ခေ သာခါ’’တိ။ န စောဒေတဗ္ဗမေတံ သမုခေန၊ ဝိသယဝိသယိမုခေန ဝါ ဝိနယာဒီနံယေဝ ဂမ္ဘီရဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဓမ္မော ဟိ ဝိနယာဒယော၊ တေသဉ္စ ဝိသယော အတ္ထော၊ ဓမ္မတ္ထဝိသယာ စ ဒေသနာပဋိဝေဓာတိ။ ‘‘ပဋိဝေဓဿာ’’တိအာဒိနာ ဓမ္မတ္ထာနံ ဒုပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ဒေသနာယ ဥပ္ပာဒေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ ပဋိဝေဓဿ ဥပ္ပာဒေတုဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈိတုဉ္စ အသက္ကုဏေယျတ္တာ ဒုက္ခောဂါဟတံ ဒဿေတိ။

ဓမ္မာနုရူပံ ယထာဓမ္မန္တိ စ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ ဒေသနာပိ ဟိ ပဋိဝေဓော ဝိယ အဝိပရီတံ သဝိသယဝိဘာဝနတော ဓမ္မာနုရူပံ ပဝတ္တတိ ယတော ‘‘အဝိပရီတာဘိလာပေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဓမ္မနိရုတ္တိံ ဒဿေတီတိ ဧတေန ဒေသနာသဒ္ဒသဘာဝါတိ ဒီပေတိ။ တထာ ဟိ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါယ ပရိတ္တာရမ္မဏာဒိဘာဝေါ ပါဠိယံ ဝုတ္တော၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘တံတံသဘာဝနိရုတ္တိသဒ္ဒံ အာရမ္မဏံ ကတွာ’’တိအာဒိနာ သဒ္ဒါရမ္မဏတာ။ ဣမဿ အတ္ထဿ အယံ သဒ္ဒေါ ဝါစကောတိ ဝစနဝစနီယံ ဝဝတ္ထပေတွာ တံတံဝစနီယဝိဘာဝနဝသေန ပဝတ္တိတော ဟိ သဒ္ဒေါ ဒေသနာတိ။ နနု စ ‘‘ဓမ္မော တန္တီ’’တိ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ ဓမ္မဿပိ သဒ္ဒသဘာဝတ္တာ ဓမ္မဒေသနာနံ ဝိသေသော န သိယာတိ? န၊ တေသံ တေသံ အတ္ထာနံ ဗောဓကဘာဝေန ဉာတော ဥဂ္ဂဟိတာဒိဝသေန စ ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တိတော သဒ္ဒပ္ပဗန္ဓော ဓမ္မော၊ ပစ္ဆာ ပရေသံ အဝဗောဓနတ္ထံ ပဝတ္တိတော တဒတ္ထပ္ပကာသနကော သဒ္ဒေါ ဒေသနာတိ။ အထ ဝါ ယထာဝုတ္တသဒ္ဒသမုဋ္ဌာပကော စိတ္တုပ္ပာဒေါ ဒေသနာ မုသာဝါဒါဒယော ဝိယ။ ဝစနဿ ပဝတ္တနန္တိ စ ယထာဝုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒမာဟ။ သော ဟိ ဝစနံ ပဝတ္တေတိ၊ တံ ဝါ ဧတေန ပဝတ္တီယတီတိ ပဝတ္တနံ။ ဒေသီယတိ အတ္ထော ဧတေနာတိ ဒေသနာ။ ပကာရေဟိ ဉာပီယတိ ဧတေန၊ ပကာရတော ဉာပေတီတိ ဝါ ပညတ္တီတိ ဝုစ္စတီတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘အဓိပ္ပာယော’’တိအာဒိ။ အဘိသမေတိ၊ အဘိသမီယတိ ဝါ ဧတေနာတိ အဘိသမယောတိ ဧဝမ္ပိ အဘိသမယတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ အဘိသမေတဗ္ဗတော ပန အဘိသမယောတိ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပဋိဝေဓောယေဝါတိ။

ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာဒီနံ ဓမ္မတ္ထာနံ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈတာယ ဒုက္ခောဂါဟတာ၊ တေသံ ပညာပနဿ ဒုက္ကရဘာဝတော တံဒေသနာယ ပဋိဝေဓနသင်္ခါတဿ ပဋိဝေဓဿ ဥပ္ပာဒနဝိသယိကရဏာနံ အသက္ကုဏေယျတာယ ဒုက္ခောဂါဟတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကာရဏေ ဖလဝေါဟာရေန တေ ဓမ္မာ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဥပါရမ္ဘ…ပေ… ဟေတုဘာဝေနာ’’တိ။ အညံ အတ္ထန္တိ ဥပါရမ္ဘံ နိဿရဏဉ္စ။ နိဋ္ဌာပေတွာတိ ကထနဝသေန ပရိယောသာပေတွာ။ တဿ ‘‘အာရဒ္ဓ’’န္တိ ဧတေန သမ္ဗန္ဓော။ ဥဒ္ဒါနသင်္ဂဟာဒိဘေဒေါ သင်္ဂီတောတိ ပါဌော ယုတ္တော၊ ‘‘သင်္ဂီတိယာ’’တိ ပန လိခန္တိ။ ပုရိမံ ဝါ သင်္ဂီတိယာတိ ဘာဝေန ဘာဝလက္ခဏေ ဘုမ္မံ၊ ပစ္ဆိမံ အဓိကရဏေ။ ပိဋကာဒီတိ ပိဋကနိကာယင်္ဂဓမ္မက္ခန္ဓာနိ။

တတ္ထ အင်္ဂေသု သုတ္တင်္ဂမေဝ န သမ္ဘဝတိ ‘‘သဂါထကံ သုတ္တံ ဂေယျံ၊ နိဂ္ဂါထကံ သုတ္တံ ဝေယျာကရဏ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာ၊ ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာ၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ) ဝုတ္တတ္တာ၊ မင်္ဂလသုတ္တာဒီနဉ္စ သုတ္တင်္ဂသင်္ဂဟော န သိယာ ဂါထာဘာဝတော ဓမ္မပဒါဒီနံ ဝိယ၊ ဂေယျင်္ဂသင်္ဂဟော ဝါ သိယာ သဂါထကတ္တာ သဂါထာဝဂ္ဂဿ ဝိယ၊ တထာ ဥဘတောဝိဘင်္ဂါဒီသု သဂါထကပဒေသာနန္တိ? ဝုစ္စတေ –

သုတ္တန္တိ သာမညဝိဓိ၊ ဝိသေသဝိဓယော ပရေ၊

သနိမိတ္တာ နိရုဠှတ္တာ၊ သဟတာညေန နာညတော။ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ သင်္ဂဟဝါရဝဏ္ဏနာ)၊

သဗ္ဗဿပိ ဟိ ဗုဒ္ဓဝစနဿ သုတ္တန္တိ အယံ သာမညဝိဓိ။ တေနေဝါဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော နေတ္တိယံ ‘‘နဝဝိဓသုတ္တန္တပရိယေဋ္ဌီ’’တိ (နေတ္တိ။ သင်္ဂဟဝါရ)။ ‘‘ဧတ္တကံ တဿ ဘဂဝတော သုတ္တာဂတံ သုတ္တပရိယာပန္နံ (ပါစိ။ ၁၂၄၂) သကဝါဒေ ပဉ္စ သုတ္တသတာနီ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ ကထာ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ) ဧဝမာဒိ စ ဧတဿ အတ္ထဿ သာဓကံ၊ တဒေကဒေသေသု ပန ဂေယျာဒယော ဝိသေသဝိဓယော တေန တေန နိမိတ္တေန ပတိဋ္ဌိတတ္တာ။ တထာ ဟိ ဂေယျဿ သဂါထကတ္တံ တဗ္ဘာဝနိမိတ္တံ။ လောကေပိ ဟိ သသိလောကံ သဂါထကံ ဝါ စုဏ္ဏိယဂန္ထံ ‘‘ဂေယျ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဂါထာဝိရဟေ ပန သတိ ပုစ္ဆံ ကတွာ ဝိဿဇ္ဇနဘာဝေါ ဝေယျာကရဏဿ။ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဉှိ ဗျာကရဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဗျာကရဏမေဝ ဝေယျာကရဏန္တိ။

ဧဝံ သန္တေ သဂါထကာနမ္ပိ ပဉှဝိဿဇ္ဇနဝသေန ပဝတ္တာနံ ဝေယျာကရဏဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ ဝေယျာကရဏာဒိသညာနံ အနောကာသဘာဝတော ‘‘ဂါထာဝိရဟေ ပန သတီ’’တိ ဝိသေသိတတ္တာ စ။ တထာ ဟိ ဓမ္မပဒါဒီသု ကေဝလံ ဂါထာဗန္ဓေသု သဂါထကတ္တေပိ သောမနဿဉာဏမယိကဂါထာပဋိသံယုတ္တေသု ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိဝစနသမ္ဗန္ဓေသု အဗ္ဘုတဓမ္မပဋိသံယုတ္တေသု စ သုတ္တဝိသေသေသု ယထာက္ကမံ ဂါထာဥဒါနဣတိဝုတ္တကအဗ္ဘုတဓမ္မသညာ ပတိဋ္ဌိတာ၊ တထာ သတိပိ ဂါထာဗန္ဓဘာဝေ ဘဂဝတော အတီတာသု ဇာတီသု စရိယာနုဘာဝပ္ပကာသကေသု ဇာတကသညာ။ သတိပိ ပဉှဝိဿဇ္ဇနဘာဝေ သဂါထကတ္တေ စ ကေသုစိ သုတ္တန္တေသု ဝေဒဿ လဘာပနတော ဝေဒလ္လသညာ ပတိဋ္ဌိတာတိ ဧဝံ တေန တေန သဂါထကတ္တာဒိနာ နိမိတ္တေန တေသု တေသု သုတ္တဝိသေသေသု ဂေယျာဒိသညာ ပတိဋ္ဌိတာတိ ဝိသေသဝိဓယော သုတ္တင်္ဂတော ပရေ ဂေယျင်္ဂါဒယော။ ယံ ပနေတ္ထ ဂေယျင်္ဂါဒိနိမိတ္တရဟိတံ၊ တံ သုတ္တင်္ဂံ ဝိသေသသညာပရိဟာရေန သာမညသညာယ ပဝတ္တနတောတိ။

နနု စ သဂါထကံ သုတ္တံ ဂေယျံ၊ နိဂ္ဂါထကံ သုတ္တံ ဝေယျာကရဏန္တိ သုတ္တင်္ဂံ န သမ္ဘဝတီတိ စောဒနာ တဒဝတ္ထာတိ? န၊ သောဓိတတ္တာ။ သောဓိတဉှိ ပုဗ္ဗေ ဂါထာဝိရဟေ သတိ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဘာဝေါ ဝေယျာကရဏဘာဝဿ နိမိတ္တန္တိ။ ယဉ္စ ဝုတ္တံ ‘‘ဂါထာဘာဝတော မင်္ဂလသုတ္တာဒီနံ သုတ္တင်္ဂသင်္ဂဟော န သိယာ’’တိ၊ တံ န၊ နိရုဠှတ္တာ။ နိရုဠှော ဟိ မင်္ဂလသုတ္တာဒီသု သုတ္တဘာဝေါ။ န ဟိ တာနိ ဓမ္မပဒဗုဒ္ဓဝံသာဒယော ဝိယ ဂါထာဘာဝေန ပညာတာနိ၊ ကိန္တု သုတ္တဘာဝေနေဝ။ တေနေဝ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ သုတ္တနာမကန္တိ နာမဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘သဂါထကတ္တာ ဂေယျင်္ဂသင်္ဂဟော ဝါ သိယာ’’တိ၊ တဒပိ နတ္ထိ။ ယသ္မာ သဟတာညေန။ သဟ ဂါထာဟီတိ သဂါထကံ၊ သဟဘာဝေါ စ နာမ အတ္တတော အညေန ဟောတိ၊ န စ မင်္ဂလသုတ္တာဒီသု ဂါထာဝိနိမုတ္တော ကောစိ သုတ္တပ္ပဒေသော အတ္ထိ၊ ယော ‘‘သဟ ဂါထာဟီ’’တိ ဝုစ္စေယျ၊ န စ သမုဒါယော နာမ ကောစိ အတ္ထိ။ ယဒပိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥဘတောဝိဘင်္ဂါဒီသု သဂါထကပ္ပဒေသာနံ ဂေယျင်္ဂသင်္ဂဟော သိယာ’’တိ၊ တဒပိ န၊ အညတော။ အညာ ဧဝ ဟိ တာ ဂါထာ ဇာတကာဒိပရိယာပန္နတ္တာ။ အတော န တာဟိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂါဒီနံ ဂေယျင်္ဂဘာဝေါတိ ဧဝံ သုတ္တာဒီနံ အင်္ဂါနံ အညမညသင်္ကရာဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဇိနသာသနံ အဘိဓမ္မော။ ပဋိဝိဒ္ဓဋ္ဌာနံ ပဋိဝေဓဘူမိ ပဋိဝေဓာဝတ္ထာ၊ ပဋိဝေဓဟေတု ဝါ။ ‘‘သော ဧဝံ ပဇာနာမိ သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယာပိ ဝေဒယိတ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁-၁၂) ဝုတ္တံ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘သော ဧဝံ ပဇာနာမိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပစ္စယာပိ ဝေဒယိတံ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယာပိ ဝေဒယိတ’’န္တိ အာဂတံ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁-၁၂)။ ပစ္စယာဒီဟီတိ ပစ္စယသဘာဝဝူပသမတဒုပါယာဒီဟိ။ ပရဝါဒိစောဒနံ ပတွာတိ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတံ ပရဝါဒိစောဒနံ ပတွာ။ အဓိဂ…ပေ… ရူပေနာတိ အဓိဂန္တဗ္ဗော စ သော ဒေသေတဗ္ဗော စာတိ အဓိဂန္တဗ္ဗဒေသေတဗ္ဗော၊ သော ဧဝ ဓမ္မော၊ တဒနုရူပေန။ ဧတ္ထ စ ယထာဓမ္မသာသနတ္တာ ယထာဓိဂတဓမ္မဒေသနာဘာဝတော အဘိဓမ္မဿ အဘိသမ္ဗောဓိ အဓိဂမနိဒါနံ။ ဒေသကာလာဒိယေဝ ဒေသနာနိဒါနံ။ ယံ ပန အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဒေသနာနိဒါနံ ယာဝ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ အဘိဓမ္မဒေသနာဝိသေသေန ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တေ ဝါ ဒေသိတေဟိ အရိယသစ္စေဟိ သကလာဘိဓမ္မပဒတ္ထသင်္ဂဟတော၊ ပရမတ္ထတော အဘိဓမ္မဘူတာနံ ဝါ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ တတ္ထ ဒေသိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ တတ္တကာနံယေဝ ဒေသနာရုဠှတာယ အဍ္ဎဆက္ကေသု ဇာတကသတေသု ပရိပါစနံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ ဧတ္တကာသု ဧဝ ဇာတီသု ပုညာဒိသမ္ဘာရသမ္ဘရဏံ ၊ ကိံ ပန ကာရဏံ ဧတ္တကာ ဧဝ ဇာတိယော ဒေသိတာတိ? တဒညေသံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ အဘာဝတော။

သုမေဓကထာဝဏ္ဏနာ

ဥပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ တတော အတ္တာနံ သေယျတော ဝါ သဒိသတော ဝါ ဒဟန္တော ဈာနာဘိညာဟိ ပရိဟာယတိ၊ န တထာ သုမေဓပဏ္ဍိတော အဋ္ဌာသီတိ တဿ ဈာနာဘိညာဟိ အပရိဟာနိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေနေဝါဟ ‘‘တာပသေဟိ အသမော’’တိ။ ယထာ နိဗ္ဗာနံ၊ အညံ ဝါ နိစ္စာဘိမတံ အဝိပရီတဝုတ္တိတာယ သဗ္ဗကာလံ တထာဘာဝေန ‘‘သဿတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဗုဒ္ဓါနံ ဝစနန္တိ တဿ သဿတတာ ဝုတ္တာ။ တေနေဝါဟ ‘‘အဝိပရီတမေဝါ’’တိ။ ဥပပါရမီအာဒိဝိဘာဂေန အနေကပ္ပကာရတာ။ သမာဒါနာဓိဋ္ဌာနန္တိ သမာဒါနဿ အဓိဋ္ဌာနံ ပဝတ္တနံ ကရဏန္တိ အတ္ထော။ ဉာဏတေဇေနာတိ ပါရမီပဝိစယဉာဏပ္ပဘာဝေန။ မဟာနုဘာဝဉှိ တံ ဉာဏံ ဗောဓိသမ္ဘာရေသု အနာဝရဏံ အနာစရိယကံ မဟာဗောဓိသမုပ္ပတ္တိယာ အနုရူပပုဗ္ဗနိမိတ္တဘူတံ။ တထာ ဟိ တံ မနုဿပုရိသဘာဝါဒိအာဓာရမေဝ ဇာတံ။ ကာယာဒီသု အသုဘသညာဒိဘာဝေန သုဒ္ဓဂေါစရာ။ ‘‘အညထာ’’တိ ပဒဿ ပကရဏပရိစ္ဆိန္နံ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘လီနတာ’’တိ အာဟ။ လီနတာတိ စ သင်္ကောစော ဝီရိယဟာနိ ဝီရိယာရမ္ဘဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဧသာ မေ ဝီရိယပါရမီ’’တိ။

နိဒါနကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။