📜

တိကမာတိကာပဒဝဏ္ဏနာ

၁။ တေနာတိ ဝေဒနာသဒ္ဒေန။ သဗ္ဗပဒေဟီတိ တီဟိ ပဒေဟိ လဒ္ဓနာမော ဟောတိ အဝယဝဓမ္မေနာပိ သမုဒါယဿ အပဒိသိတဗ္ဗတော ယထာ ‘‘သမံ စုဏ္ဏ’’န္တိ။ စောဒကော ယထာဓိပ္ပေတမတ္ထံ အပ္ပဋိပဇ္ဇမာနော ဝိဘတ္တိအန္တဿေဝ ပဒဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘နနု သုခါယာ’’တိအာဒိနာ စောဒေတိ။ ဣတရော ‘‘အဓိပ္ပေတပ္ပကာရတ္ထဂမကဿာ’’တိအာဒိနာ အတ္တနော အဓိပ္ပာယံ ဝိဝရတိ။ တေန ‘‘ဝါကျံ ဣဓ ပဒန္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဒဿေတိ။ ဟေတုပဒသဟေတုကပဒါဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန နဟေတုပဒအဟေတုကပဒဟေတုသမ္ပယုတ္တပဒါနိ ဟေတုဝိပ္ပယုတ္တပဒမ္ပိ ဝါ သင်္ဂဏှာတိ။

ဥဘယေကပဒဝသေနာတိ ဥဘယပဒဝသေန ဟေတုဒုကသမ္ဗန္ဓော၊ ဧကပဒဝသေန သဟေတုကဒုကသမ္ဗန္ဓော။ တထာတိ ဥဘယေကပဒဝသေန။ ဧတ္ထ စ သဟေတုကဟေတုသမ္ပယုတ္တဒုကာတိအာဒိနာ ယထာ ဟေတုဂေါစ္ဆကေ ပဌမဒုကသမ္ဗန္ဓာ ဒုတိယတတိယဒုကာ၊ ပဌမဒုကဒုတိယဒုကသမ္ဗန္ဓာ စတုတ္ထဆဋ္ဌဒုကာ၊ ပဌမဒုကတတိယဒုကသမ္ဗန္ဓော ပဉ္စမော ဒုကော၊ ဧဝံ အာသဝဂေါစ္ဆကာဒီသုပီတိ နယံ ဒဿေတိ။ သက္ကာ ဟိ ဣမိနာဝ နယေန တေသုပိ ဒုကန္တရသမ္ဗန္ဓော ဝိညာတုံ၊ ကေဝလံ ပန အာသဝဂေါစ္ဆကာဒီသု ဒုတိယဒုကတတိယဒုကသမ္ဗန္ဓော ဩသာနဒုကော၊ ကိလေသဂေါစ္ဆကေ စ ဒုတိယစတုတ္ထဒုကသမ္ဗန္ဓောတိ။ ဓမ္မာနံ သာဝသေသနိရဝသေသဘာဝေန တိကဒုကာနံ သပ္ပဒေသနိပ္ပဒေသတာ ဝုတ္တာတိ ယေဟိ တိကဒုကာ သာဝသေသာတိ ပဒိဿန္တိ အပဒိဿန္တိ၊ တေ အသင်္ဂဟိတဓမ္မာပဒေသော။ ဧဝံ သတိ ‘‘အသင်္ဂဟိတော’’တိ ဝိသေသနံ ကိမတ္ထိယန္တိ? ဧတဿေဝတ္ထဿ ပါကဋကရဏတ္ထံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ပဒိဿတိ ဧတေန သမုဒါယောတိ ပဒေသော၊ အဝယဝေါ။ ‘‘သာမညဇောတနာ ဝိသေသေ အဝတိဋ္ဌတီ’’တိ ယထာဓိပ္ပေတံ ဝိသေသံ ဒဿေန္တော ‘‘အသင်္ဂဟိတော’’တိ အာဟ။

အနဝဇ္ဇတ္ထော အဝဇ္ဇဝိရဟတ္ထော။ နာမံ သညာ၊ ကိရိယာ ကရဏံ၊ ပယောဇနံ ရထရထင်္ဂဝိဘာဝနေန တေသံ ပကာရတော ယောဇနံ။ ကုသေန ဉာဏေန လာတဗ္ဗာတိ ကုသလာတိ အယမတ္ထော ဉာဏသမ္ပယုတ္တာနံ တာဝ ဟောတု၊ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာနံ ကထန္တိ အာဟ ‘‘ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာနမ္ပီ’’တိအာဒိ။ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာပိ ဟိ ဉာဏေနေဝ ပဝတ္တိယန္တိ ဟိတသုခဟေတုဘူတာယ ပဝတ္တိယာ ပညဝန္တာနံ ပဋိပတ္တိဘာဝတော။ န ဟိ အန္တရေန ယောနိသောမနသိကာရံ ကုသလုပ္ပတ္တိ အတ္ထီတိ။ ‘‘ယဒိ ကုသလဿ ဥဘယဘာဂဂတံ သံကိလေသလဝနံ ပါကဋံ သိယာ၊ ကုသာ ဝိယ လုနန္တီတိ ကုသလာတိ အယမတ္ထော ယုတ္တော သိယာ’’တိ ကောစိ ဝဒေယျာတိ အာသင်္ကာယ အာဟ ‘‘သမ္မပ္ပဓာနဒွယံ ဝိယာ’’တိ။

န စာတိအာဒိနာ ‘‘သဘာဝံ ဓာရေန္တီ’’တိ ဧတ္ထ ပရမတ္ထတော ကတ္တုကမ္မဿ စ ဘေဒေါ နတ္ထိ၊ ကပ္ပနာသိဒ္ဓါ ဧဝ ပန ဘေဒေါတိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ နာမဝသေန ဝိညာတာဝိညာတေတိ ယေသံ ‘‘ဓမ္မာ’’တိ ဣမိနာ ပရိယာယေန အဝိညာတာ သဘာဝါ၊ ‘‘သဘာဝံ ဓာရေန္တီ’’တိ ဣမိနာ စ ပရိယာယေန ဝိညာတာ၊ တေသံ ဝသေန ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ပဌမော အတ္ထော သင်္ခတာသင်္ခတဓမ္မဝသေန ဝုတ္တော၊ ဒုတိယော သင်္ခတဝသေန၊ တတိယော သင်္ခတာသင်္ခတပညတ္တိဓမ္မဝသေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကုသလပဋိသေဓနံ ကုသလာဘာဝေါ ဧဝ။ အဘာဝေါ ဟိ သတ္တာပဋိသေဓောတိ။ ဓမ္မောတိ သဘာဝဓမ္မော။ အကုသလဝစနေန န ကောစိ အတ္ထော သဘာဝဓမ္မဿ အဗောဓကတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ အထ သိယာ အကုသလဝစနေန ကောစိ အတ္ထော အသဘာဝဓမ္မဗောဓကတ္တေပိ ‘‘ပညတ္တိဓမ္မာ’’တိအာဒီသု ဝိယ၊ ဧဝံ သတိ ‘‘အနဗျာကတာ’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တတော စာယံ စတုက္ကော အာပဇ္ဇတိ၊ န တိကော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဒုကစတုက္ကဘာဝေါ အနဗျာကတဝေါဟာရော စ နတ္ထိ၊ သော စ ဝုတ္တနယေန အဘာဝမတ္တဝစနေ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ။ သဘာဝဓာရဏာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဓာရီယန္တိ ပစ္စယေဟီ’’တိ အယမတ္ထော သင်္ဂဟိတော။ ဉေယျပရိယာယေန ပန ဓမ္မ-သဒ္ဒေနာယံ ဒေါသောတိ နနု အဉေယျပရိယာယေပိ ဓမ္မ-သဒ္ဒေ န ကောစိ ဒေါသောတိ? န၊ ဝုတ္တဒေါသာနတိဝတ္တနတော။

ပါရိသေသေနာတိ ဧတ္ထ နနု အယမကာရော န-အတ္ထတ္တယဿေဝ ဇောတကော၊ အထ ခေါ ‘‘အဟေတုကာ ဓမ္မာ၊ အဘိက္ခုကော အာဝါသော’’တိ တံယောဂနိဝတ္တိယာ၊ ‘‘အပ္ပစ္စယာ ဓမ္မာ’’တိ တံသမ္ဗန္ဓိဘာဝနိဝတ္တိယာ။ ပစ္စယုပ္ပန္နဉှိ ပစ္စယသမ္ဗန္ဓီတိ အပ္ပစ္စယုပ္ပန္နတ္တာ အသမ္ဗန္ဓိတာ ဧတ္ထ ဇောတီယတိ။ ‘‘အနိဒဿနာ ဓမ္မာ’’တိ တံသဘာဝနိဝတ္တိယာ။ နိဒဿနဉှိ ဒဋ္ဌဗ္ဗတာ။ အထ စက္ခုဝိညာဏံ နိဒဿနံ၊ တဂ္ဂယှဘာဝနိဝတ္တိယာ၊ တထာ ‘‘အနာသဝါ ဓမ္မာ’’တိ။ ‘‘အပ္ပဋိဃာ ဓမ္မာ အနာရမ္မဏာ ဓမ္မာ’’တိ တံကိစ္စနိဝတ္တိယာ။ ‘‘အရူပိနော ဓမ္မာ အစေတသိကာ ဓမ္မာ’’တိ တဗ္ဘာဝနိဝတ္တိယာ။ တဒညတာ ဟိ ဧတ္ထ ပကာသီယတိ။ ‘‘အမနုဿော’’တိ တဗ္ဘာဝမတ္တနိဝတ္တိယာ။ မနုဿတ္တမတ္တံ နတ္ထိ အညံ သမာနန္တိ သဒိသတာ ဟေတ္ထ သူစိယတိ။ ‘‘အသမဏော သမဏပဋိညော အပုတ္တော’’တိ တံသမ္ဘာဝနဂုဏနိဝတ္တိယာ။ ဂရဟာ ဟိ ဧတ္ထ ဉာယတိ။ ‘‘ကစ္စိ နု ဘောတော အနာမယာ၊ အနုဒရာ ကညာ’’တိ တဒပ္ပဘာဝနိဝတ္တိယာ။ ‘‘အနုပ္ပန္နာ ဓမ္မာ’’တိ တံသဒိသဘာဝနိဝတ္တိယာ။ အတီတာနဉှိ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗတ္တာ ဥပါဒိဓမ္မာနဉ္စ ပစ္စယေကဒေသနိပ္ဖတ္တိယာ အာရဒ္ဓုပ္ပာဒဘာဝတော ကာလဝိနိမုတ္တဿ စ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဥပ္ပန္နာနုကူလတာ၊ ပဂေဝ ပစ္စုပ္ပန္နာနန္တိ တဗ္ဗိဓုရဘာဝေါ ဧတ္ထ ဝိညာယတိ။ ‘‘အသေက္ခာ ဓမ္မာ’’တိ တဒပရိယောသာနနိဝတ္တိယာ။ တံနိဋ္ဌာနဉှေတ္ထ ပကာသီယတီတိ ဧဝမနေကေသံ အတ္ထာနံ ဇောတကော၊ တတ္ထ ကိံ ဝုစ္စတေ အတ္ထဒွယမေဝ ဝတွာ ပါရိသေသေနာတိ? ဣတရေသံ ဧတ္ထ သုဝိဒူရဘာဝတော။ န ဟိ ကုသလဝိပ္ပယုတ္တာဒီနံ ဓမ္မာနံ အကုသလဘာဝေါ ယုဇ္ဇတိ။

အကုသလသဒ္ဒဿ ဥစ္စာရဏာနန္တရံ ဝိနေယျာနံ ကုသလပဋိပက္ခဘူတေ အတ္ထေ ပဋိပတ္တိဘာဝတော တတ္ထ နိရုဠှတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ‘‘ဝိရုဒ္ဓသဘာဝတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ ကိစ္စဝိရောဓာဒီနမ္ပိ တဒန္တောဂဓတ္တာ၊ ဝိရုဒ္ဓသဘာဝတ္တေပိ ဝိနာသကဝိနာသိတဗ္ဗဘာဝေါ ကုသလာကုသလေသု နိယတောတိ ဒဿေတုံ ‘‘တပ္ပဟေယျဘာဝတော’’တိ အာဟ။ ဣတရထာ ကုသလာနမ္ပိ အကုသလေဟိ ပဟာတဗ္ဗဘာဝေ အစ္စန္တံ သမုစ္ဆိန္နကုသလမူလတ္တာ အပါယပူရကာ ဧဝ သတ္တာ သိယုံ။ ယံ ပန ‘‘ဓမ္မာပိ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၀) ဝုတ္တံ၊ တံ ‘‘ရူပံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န တုမှာကံ၊ တံ ပဇဟထာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၃၃) ဝိယ တဒါရမ္မဏသံကိလေသပ္ပဟာနဝသေန ပရိယာယေန ဝုတ္တံ။ ယထာဟ ‘‘န ဟိ ကုသလာ အကုသလေဟိ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ (ဓ။ သ။ မူလဋီ ၁)။

ဖဿာဒိဝစနေဟိ တံနိဒ္ဒေသဘူတေဟိ။ တဗ္ဗစနီယဘာဝေနာတိ တေဟိ ‘‘သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိဝစနေဟိ အဘိဓေယျဘာဝေန။ ယထာ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကာဒိအတ္ထာ ကုသလာဒိဝစနေဟိ၊ ဧဝံ အဝိပါကတ္ထာ အဗျာကတဝစနေန ဗောဓိတာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘အဗျာကတဝစနေနေဝ စာ’’တိ။ ကာရဏံ အဝတွာတိ ဣဓ ဝုတ္တဘာဝေန အနုဝတ္တမာနတ္တာတိ ကာရဏံ အဝတွာ။ အညာ…ပေ… နိဝါရေတဗ္ဗောတိ ဧတေန ကုသလာကုသလသဒ္ဒါ ဝိယ ကုသလာကုသလသဘာဝါနံ တဒုဘယဝိပရီတသဘာဝါနံ ဓမ္မာနံ အဗျာကတသဒ္ဒေါ ဗောဓကောတိ ဒဿေတိ။ န ဟိ အဝိပါကဝစနံ ဝုတ္တံ၊ အကုသလဝစနဉ္စ အဝုတ္တံ။ ယတော အဝိပါကဝစနဿ အဓိကတဘာဝေါ အကုသလဿ စ တဗ္ဗစနီယဘာဝေန အကထိတဘာဝေါ သိယာ၊ တသ္မာ န အကုသလာနံ အဗျာကတတာတိ အယံ အကုသလာနံ အနဗျာကတဘာဝေ ယောဇနာ။

တံ ပရိဟရိတုန္တိ အဗျာကတနိဝတ္တနမာဟ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘သုခဝိပါကာနဝဇ္ဇာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အနဝဇ္ဇာ ဟိ ဗျဘိစာရိတာယ ဝိသေသိတဗ္ဗာတိ? န၊ သုခဝိပါကဝစနဿ ဝိသေသနဘာဝေန အဂ္ဂဟိတတ္တာ။ သုခဝိပါကဝစနေန ဟိ ကုသလဘာဝေ သမတ္တော ဝိညာယတိ၊ အနဝဇ္ဇဝစနံ ပနေတ္ထ ကုသလာနံ အဂရဟိတဗ္ဗတာသင်္ခါတံ ကဉ္စိ ဝိသေသမာဟ။ တေနေဝ စ တဿ ဝိသေသနဘာဝေန ဝုတ္တဿ ပဝတ္တိသုခတာဒိဒဿနဘာဝံ သယမေဝ ဝက္ခတီတိ။ မနောသမာစာရဝိသေသဘူတာ ဖလဓမ္မာ ဝိသေသေန ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါဝဇ္ဇာ နာမ ဟောန္တီတိ သမာစာရတ္တယဝသေန တသ္မိံ သုတ္တေ အနဝဇ္ဇဓမ္မာနံ ဝုတ္တတ္တာ စ တေ အနဝသေသတော သင်္ဂဟေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိရဟိတာဝဇ္ဇမတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဝဇ္ဇဝိနာသနဘာဝေါ ဒဿိတော ကဏှသုက္ကဓမ္မာနံ ဝဇ္ဈဃာတကဘာဝဿ နိယတတ္တာ။ သဝိပါကတာ ဝိပါကဓမ္မတာ။ သုခေါ ဝိပါကော ဧတေသန္တိ သုခဝိပါကာတိ ဣမိနာ သမာသေန ကုသလာနံ သုခဝိပါကဝန္တတာ ဝုတ္တာ။ သာ စ နေသံ န တံသမင်္ဂိတာယ အသဟဝတ္တနတောတိ တဒုပ္ပာဒနသမတ္ထတာတိ ဝိညာယတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သုခဝိပါကဝိပစ္စနသဘာဝံ ဒဿေတီ’’တိ။ ယုတ္တမေတန္တိ ပရမတ္ထတော ဘေဒါဘာဝေပိ ယထာဝုတ္တဝစနဝစနီယဘာဝသင်္ခါတော ဘေဒေါ တသ္မိံ အဘိဓေယျတ္ထဘူတေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဥပစာရေန ဟောတီတိ ယုတ္တမေတ္ထ လက္ခဏလက္ခိတဗ္ဗဘာဝေန ဘေဒဝစနံ။ ဘဝတိ ဟိ သဒ္ဒတ္ထဝိသေသမတ္တေနပိ အဘိန္နေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဘေဒဝစနံ ယထာ ‘‘သိလာပုတ္တကဿ သရီရ’’န္တိ။

ဝိနာပိ ဘာဝါဘိဓာယိနာ သဒ္ဒေန ဘာဝပ္ပဓာနော နိဒ္ဒေသော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အနဝဇ္ဇဝစနေန အနဝဇ္ဇတ္တံ အာဟာ’’တိ။ ဧဝဉ္စေတ္ထ ပဒဝိဂ္ဂဟော ဂဟေတဗ္ဗော – န အဝဇ္ဇံ အနဝဇ္ဇံ၊ အဝဇ္ဇပဋိပက္ခတာယ အဂရဟိတဗ္ဗသဘာဝေါ။ သုခေါ ဝိပါကော အဿာတိ သုခဝိပါကံ၊ သုခဝိပါကဝိပစ္စနသမတ္ထတာ။ အနဝဇ္ဇဉ္စ တံ သုခဝိပါကဉ္စာတိ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကံ၊ တံ လက္ခဏံ ဧတေသန္တိ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကလက္ခဏာ။ အထ ဝါ ပုဗ္ဗေ ဝိယ အနဝဇ္ဇံ၊ ဝိပစ္စနံ ဝိပါကော၊ သုခဿ ဝိပါကော သုခဝိပါကော၊ အနဝဇ္ဇဉ္စ သုခဝိပါကော စ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကံ ဧကတ္တဝသေန။ တံ လက္ခဏံ ဧတေသန္တိ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကလက္ခဏာ။ ကိံ ပနေတ္ထ ကာရဏံ ပဒဒွယပရိဂ္ဂဟေ၊ နနု ဧကေနေဝ ပဒေန ဣဋ္ဌပ္ပသိဒ္ဓိ။ ယဒိပိ ‘‘အဝဇ္ဇရဟိတံ အနဝဇ္ဇ’’န္တိ ဣမသ္မိံ ပန ပက္ခေ အဗျာကတနိဝတ္တနတ္ထံ သုခဝိပါကဂ္ဂဟဏံ ကတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ သုခဝိပါကဂ္ဂဟဏေ ပန ကတေ အနဝဇ္ဇဂ္ဂဟဏံ န ကတ္တဗ္ဗမေဝ။ ‘‘အဝဇ္ဇပဋိပက္ခာ အနဝဇ္ဇာ’’တိ ဧတသ္မိံ ပန ပက္ခေ သုခဝိပါကဂ္ဂဟဏဉ္စာတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘တတ္ထ အနဝဇ္ဇဝစနေနာ’’တိအာဒိ။ တေန ပဝတ္တိသုခသုခဝိပါကတာအတ္တသုဒ္ဓိဝိသုဒ္ဓဝိပါကတာအကုသလအဗျာကတသဘာဝနိဝတ္တိရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနဝိသေသဒီပနတော ဧဝံ ဝိပုလပ္ပယောဇနတ္ထော ပဒဒွယပရိဂ္ဂဟောတိ ဒဿေတိ။ သုခ-သဒ္ဒဿ ဣဋ္ဌပရိယာယတာ ဝိယ ‘‘နိဗ္ဗာနပရမံ သုခံ (ဓ။ ပ။ ၂၀၃-၂၀၄)၊ သုခါ ဝိရာဂတာ လောကေ (ဥဒါ။ ၁၁)၊ တေသံ ဝူပသမော သုခေါ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၂၁၊ ၂၇၂) သင်္ခါရဒုက္ခူပသမပရိယာယတာပိ ဝိဇ္ဇတိ၊ တံအဝိပါကတာယ ပန ဣဓ သုခဝိပါကဘာဝေါ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သင်္ခါ…ပေ… နတ္ထီ’’တိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – တေဘူမကကုသလာနမ္ပိ ဝိဝဋ္ဋသန္နိဿယဘာဝေန ပဝတ္တိသဘာဝတ္တာ ကိဉ္စာပိ သဗ္ဗေ ကုသလာ သင်္ခါရဒုက္ခူပသမသုခနိပ္ဖာဒကာ သမ္ဘဝန္တိ၊ ယထာဝုတ္တသုခဿ ပန အဝိပါကဘာဝတော န ဧတေန ပဒေန ကုသလာနံ သုခဝိပါကတာ သမ္ဘဝတီတိ။ ဝိပက္ကဘာဝမာပန္နေသု အရူပဓမ္မေသု နိရုဠှတ္တာ ဝိပါက-သဒ္ဒဿ ‘‘ယဒိ ပနာ’’တိ သာသင်္ကံ ဝဒတိ။

ယထာသမ္ဘဝန္တိ သဟ အဝဇ္ဇေနာတိ သာဝဇ္ဇာ၊ ဂရဟိတဗ္ဗဘာဝယုတ္တာ။ တေန နေသံ ဂရဟိတဗ္ဗသဘာဝံ ဒဿေတိ။ အညေပိ အတ္ထိ ဒုက္ခဘာဝေန ဂရဟိတဗ္ဗသဘာဝါ အကုသလဝိပါကာတိ သာဝဇ္ဇဝစနမတ္တေန တေသမ္ပိ အကုသလတာပတ္တိဒေါသံ ဒိသွာ တံ ပရိဟရိတုံ ဒုက္ခဝိပါကဝစနမာဟ။ အဝဇ္ဇ-သဒ္ဒေါ ဝါ ရာဂါဒီသု ဧကန္တာကုသလေသု နိရုဠှောတိ တံသဟဝတ္တိဓမ္မာနံ ဧဝ သာဝဇ္ဇဘာဝေ ကုသလာဗျာကတေဟိ အကုသလာနံ ဝိသေသော သာဝဇ္ဇဝစနေနေဝ ဒဿိတော။ အဗျာကတေဟိ ပန ဝိသိဋ္ဌံ ကုသလာကုသလာနံ သာဓာရဏံ သဝိပါကတာလက္ခဏန္တိ တသ္မိံ လက္ခဏေ ဝိသေသဒဿနတ္ထံ ဒုက္ခဝိပါကလက္ခဏံ ဝုတ္တံ။ ဣတော ပရံ ‘‘ဒုက္ခော ဝိပါကော ဧတေသန္တိ ဒုက္ခဝိပါကာ’’တိအာဒိနာ သုခဝိပါကအနဝဇ္ဇကုသလပဒါနံ ဌာနေ ဒုက္ခဝိပါကသာဝဇ္ဇအကုသလပဒါနိ ဌပေတွာ ယထာဝုတ္တနယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော ။ ယောဇနာ စ သာဝဇ္ဇဝစနေန အကုသလာနံ ပဝတ္တိဒုက္ခတံ ဒဿေတိ၊ ဒုက္ခဝိပါကဝစနေန ဝိပါကဒုက္ခတံ။ ပုရိမဉှိ အတ္တနော ပဝတ္တိသဘာဝဝသေန လက္ခဏဝစနံ၊ ပစ္ဆိမံ ကာလန္တရေ ဝိပါကုပ္ပာဒနသမတ္ထတာယာတိ။ တထာ ပုရိမေန အကုသလာနံ အဝိသုဒ္ဓသဘာဝတံ ဒဿေတိ၊ ပစ္ဆိမေန အဝိသုဒ္ဓဝိပါကတံ။ ပုရိမေန စ အကုသလေ ကုသလသဘာဝတော နိဝတ္တေတိ၊ ပစ္ဆိမေန အဗျာကတသဘာဝတော သဝိပါကတ္တဒီပကတ္တာ ပစ္ဆိမဿ။ ပုရိမေန ဝါ အဝဇ္ဇဝန္တတာဒဿနတော ကိစ္စဋ္ဌေန ရသေန အနတ္ထဇနနရသတံ ဒဿေတိ၊ ပစ္ဆိမေန သမ္ပတ္တိအတ္ထေန အနိဋ္ဌဝိပါကရသတံ။ ပုရိမေန စ ဥပဋ္ဌာနာကာရဋ္ဌေန ပစ္စုပဋ္ဌာနေန သံကိလေသပစ္စုပဋ္ဌာနတံ၊ ပစ္ဆိမေန ဖလဋ္ဌေန ဒုက္ခဝိပါကပစ္စုပဋ္ဌာနတံ။ ပုရိမေန စ အယောနိသောမနသိကာရံ အကုသလာနံ ပဒဋ္ဌာနံ ပကာသေတိ။ တတော ဟိ တေ သာဝဇ္ဇာ ဇာတာတိ။ ပစ္ဆိမေန အကုသလာနံ အညေသံ ပဒဋ္ဌာနဘာဝံ ဝိဘာဝေတိ။ တေ ဟိ ဒုက္ခဝိပါကဿ ကာရဏံ ဟောတီတိ။ ဧတ္ထ စ ဒုက္ခ-သဒ္ဒေါ အနိဋ္ဌပရိယာယဝစနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အနိဋ္ဌစတုက္ခန္ဓဝိပါကာ ဟိ အကုသလာ၊ န ဒုက္ခဝေဒနာဝိပါကာဝ။ ဝိပါက-သဒ္ဒဿ ဖလပရိယာယဘာဝေ ပန နိဿန္ဒဝိပါကေန အနိဋ္ဌရူပေနပိ ဒုက္ခဝိပါကတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဝိပါကဓမ္မတာပဋိသေဓဝသေန အဗျာကတာနံ အဝိပါကလက္ခဏာတိ လက္ခဏံ ဝုတ္တန္တိ တဒတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘အဝိပါကာရဟသဘာဝါ’’တိ အာဟ။ ဧဝံပကာရာနန္တိ အဘိညာဒိကေ သင်္ဂဏှာတိ။

ဆဟိ ပဒေဟိ တိကေသု၊ စတူဟိ ဒုကေသု ယထာက္ကမံ ဆ စတ္တာရော အတ္ထာ ဝုတ္တာ။ ဆက္ကဘာဝေါ န ဘဝိဿတီတိ ဧတေန စတုက္ကဘာဝါဘာဝေါ ဒဿိတနယတ္တာ စောဒိတောယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အတ္ထဘေဒေါ ဥပပဇ္ဇတီတိ ကသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ၊ နနု တီဟိ ဓမ္မသဒ္ဒေဟိ ဝုစ္စမာနော သဘာဝဓာရဏာဒိအတ္ထေန အဘိန္နော ဧဝ သော အတ္ထောတိ? န၊ ဇာတိအာဒိဘေဒေန ဘေဒသဗ္ဘာဝတော။ ဘေဒကာ ဟိ ဇာတိအာဒယော။ မာသပဒတ္ထတာယာတိ မာသ-သဒ္ဒါဘိဓေယျဘာဝေန။ တဗ္ဗစနီယဘိန္နတ္ထာနန္တိ တေဟိ ကာလသဒ္ဒါဒီဟိ ဝတ္တဗ္ဗာနံ ဝိသိဋ္ဌတ္ထာနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ယထာ ကာလသဒ္ဒါဒိအဘိဓေယျာနံ ကာလာဒိအတ္ထာနံ ဘိန္နသဘာဝါနမ္ပိ မာသ-သဒ္ဒါဘိဓေယျဘာဝေန အဘေဒေါ၊ ဧဝံ ဇာတိအာဒိဘေဒေန ဘိန္နာနမ္ပိ တေသံ တိဏ္ဏံ ဒွိန္နဉ္စ အတ္ထာနံ ဓမ္မ-သဒ္ဒါဘိဓေယျဘာဝေန နတ္ထိ ဘေဒေါ’’တိ။ ဝိနိ…ပေ… မာနာတိ ဓမ္မ-သဒ္ဒဿ ရူပါဘေဒေပိ ဘေဒကာရဏမာဟ။ ဘိန္နဇာတိယတ္ထဝစနီယတာယ ဟိ တဿေဝတ္ထဘေဒေါတိ။

သာဓေတုန္တိ ဗောဓေတုံ။ ဟောတု အသမ္ဗန္ဓော၊ ကာ နော ဟာနီတိ ကဒါစိ ဝဒေယျာတိ အာသင်္ကာယ အာဟ ‘‘ပုဗ္ဗာ…ပေ… နာမ ဟောန္တီ’’တိ။ သော စာတိ သဘာဝဓာရဏပစ္စယဓရိယမာနတာသင်္ခါတော အတ္ထော န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ ယထာဝုတ္တဿ အဘာဝဿ အပေက္ခာဝုတ္တိတာယ ဝုတ္တံ။ န ဟိ အပေက္ခာဝုတ္တိနော အန္တရေန အပေက္ခိတဗ္ဗံ လဘန္တိ။ သတိပိ သဘာဝဓာရဏာဒိအတ္ထသာမညေ ကုသလဇာတိအာဒိဝိသိဋ္ဌဿေဝ တဿ ဣဓ အဓိပ္ပေတတ္တာ ဧကတ္ထတာ န အနုညာတာတိ ဝုတ္တံ၊ ဝစနသိလေသဝသေန ဝါ။ အထ ဝါတိအာဒိနာ တိဏ္ဏံ ဓမ္မသဒ္ဒါနံ အဘာဝတ္တံ အသမ္ပဋိစ္ဆန္တော နာနတ္ထတာဘာဝဒေါသံ ပရိဟရတိ။

ဉာပကဟေတုဘာဝတော ဥပပတ္တိ ဣဓ ကာရဏန္တိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ကာရဏံ နာမ ယုတ္တီ’’တိ။ ပုနရုတ္တီတိအာဒိနာ နနု ‘‘ကုသလာဒီနမ္ပိ ဧကတ္တံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဧကတ္တာပတ္တိပိ ဝတ္တဗ္ဗာတိ ? သစ္စံ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ သာ ပန အဘာဝါပတ္တိယံ ဧဝ အန္တောဂဓာ နာနတ္တာဘာဝစောဒနာသာမညေန။ ဘေဒါဘေဒနိဗန္ဓနတ္တာ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝဿ သော အစ္စန္တမဘိန္နေသု နိယမေန နတ္ထီတိ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗာဘာဝေန အစ္စန္တာဘေဒံ ဒဿေတိ၊ န ပန အစ္စန္တံ အဘိန္နေသုယေဝ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗာဘာဝံ။ အထ ဝါ အစ္စန္တံ အဘိန္နေသု အဝိဝဋသဒ္ဒတ္ထဝိဝရဏတ္ထံ ပဝတ္တာ။ ကသ္မာ? ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗာဘာဝတောတိ ဧဝံ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ အမိတ္တံ အဘိဘဝိတုံ သက္ကုဏာတီတိ သက္ကော၊ ဣန္ဒတီတိ ဣန္ဒော၊ ပုရိမေ ဒဒါတီတိ ပုရိန္ဒဒေါတိ ဧဝံ ကိရိယာဂုဏာဒိပရိဂ္ဂဟဝိသေသေန။

ဘေဒါဘေဒဝန္တေသူတိ ဝိသေသသာမညဝန္တေသု။ နီလ-သဒ္ဒေါ ဟိ ဥပ္ပလသဒ္ဒသမာယောဂေါ ရတ္တုပ္ပလသေတုပ္ပလာဒိဥပ္ပလဇာတိသာမညတော ဝိနိဝတ္တေတွာ နီလဂုဏယုတ္တမေဝ ဥပ္ပလဇာတိဝိသေသံ ဇောတေတိ။ ဥပ္ပလ-သဒ္ဒေါပိ နီလ-သဒ္ဒသမာယုတ္တော ဘမရင်္ဂါရကောကိလာဒိဂတနီလဂုဏသာမညတော အဝစ္ဆိန္ဒိတွာ ဥပ္ပလဝတ္ထုဂတမေဝ နီလဂုဏံ ပကာသေတီတိ ဝိသေသတ္ထသာမညတ္ထယုတ္တတာ ပဒဒွယဿ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဣမိနာ နယေန ဣတရတြာပိ ဘေဒါဘေဒဝန္တတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ တာယ တာယ အနုမတိယာတိ တေန တေန သင်္ကေတေန။ တေ တေ ဝေါဟာရာတိ အစ္စန္တံ အဘိန္နေ အတ္ထေ ပရိယာယဘာဝေန အစ္စန္တံ ဘိန္နေ ယထာသကံ အတ္ထဝိဝရဏဘာဝေန ဘေဒါဘေဒဝန္တေ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေန တာ တာ သမညာ ပညတ္တိယော သိဒ္ဓါတိ အတ္ထော ။ သမာနေတိ ဧကသ္မိံ။ ကုသလာဒိဘာဝန္တိ ကုစ္ဆိတသလနာဒိဘာဝံ။ အဘိဓာနတ္ထောပိ ဟိ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကာဒိအဘိဓေယျတ္ထော ဝိယ သဘာဝဓာရဏာဒိသာမညတ္ထံ ဝိသေသေတီတိ။

ဧတ္ထာဟ ‘‘ကိံ ပန ကာရဏံ တိကာ ဧဝ ပဌမံ ဝုတ္တာ၊ န ဒုကာ၊ တိကေသုပိ ကုသလတ္တိကောဝ၊ န အညော’’တိ? ဝုစ္စတေ – သုခဂ္ဂဟဏတော အပ္ပဘေဒတော စ တိကာ ဧဝ ပဌမံ ဝုတ္တာ။ ယသ္မာ တိကေဟိ ဗောဓိတေ ကုသလာဒိဘေဒေ တဗ္ဗိဘာဂဘိန္နာ ဟေတုအာဒယော ဝုစ္စမာနာ သုဝိညေယျာ ဟောန္တိ။ တထာ ဟိ ‘‘တယော ကုသလဟေတူ’’တိအာဒိနာ ကုသလာဒိမုခေန ဟေတုအာဒယော ဝိဘတ္တာ၊ ကတိပယဘေဒါ စ တိကာ ဒွါဝီသတိပရိမာဏတ္တာ။

တေသု ပန သဗ္ဗသင်္ဂဟအသင်္ကရအာဒိကလျာဏဘာဝေန ပဌမံ ကုသလတ္တိကံ ဝုတ္တံ။ နိရဝသေသာ ဟိ ရူပါရူပဓမ္မာ ကုသလတ္တိကေန သင်္ဂဟိတာ၊ န တထာ ဝေဒနာတ္တိကာဒီဟိ။ နနု ဝိပါကတ္တိကာဒီဟိပိ နိရဝသေသာ ဓမ္မာ သင်္ဂဟိတာတိ? သစ္စမေတံ၊ တေသု ပန အနဝဇ္ဇသာဝဇ္ဇဓမ္မာ န အသင်္ကရတော ဝုတ္တာ ယထာ ကုသလတ္တိကေ။ နနု စ သံကိလိဋ္ဌသံကိလေသိကတ္တိကာဒီသုပိ တေ အသင်္ကရတော ဝုတ္တာတိ? ဧဝမေတံ၊ တေ ပန အကလျာဏဘူတေ ပါပဓမ္မေ အာဒိံ ကတွာ ဝုတ္တာ၊ န ဧဝမယံ။ အယံ ပန ကလျာဏဘူတေ ပုဇ္ဇဘဝပရိနိဗ္ဗုတိနိပ္ဖာဒကေ ပုညဓမ္မေ အာဒိံ ကတွာ ဝုတ္တော။ ဣတိ ဘဂဝါ သဏှသုခုမံ ရူပါရူပဒေသနံ အာရဘန္တော သဗ္ဗသင်္ဂဟအသင်္ကရအာဒိကလျာဏဂုဏယောဂတော ပဌမံ ကုသလတ္တိကံ ဒေသေတိ၊ ကိဉ္စ တဒညတ္တိကာနံ သုခဂ္ဂဟဏတော။ တထာ ဟိ ကုသလတ္တိကမုခေန ‘‘ကာမာဝစရကုသလတော စတ္တာရော သောမနဿသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒါ’’တိအာဒိနာ ဝေဒနာတ္တိကာဒယော ဝိဘတ္တာတိ။

ကုသလတ္တိကေပိ စ ပဓာနပါသံသဥဘယဟိတဘာဝတော ကုသလာ ဓမ္မာ ပဌမံ ဝုတ္တာ။ ကုသလာ ဟိ ဓမ္မာ သုခဝိပါကတ္တာ သဗ္ဗသင်္ခတဓမ္မာနံ ဥတ္တမာ အဝဇ္ဇဝိဓမနတော ဝိညုပ္ပသတ္ထာ ဣဓလောကပရလောကေသု အတ္ထာဝဟာ နိဿရဏာဝဟာ စ၊ တသ္မာ ပဓာနာဒိဘာဝေန ပဌမံ ဝုတ္တာ၊ တပ္ပဋိပက္ခတ္တာ တဒနန္တရံ အကုသလာ၊ တဒုဘယဝိပရီတသဘာဝါ တဒနန္တရံ အဗျာကတာ ဝုတ္တာ။ ကုသလဝသေန ဝါ အဿာဒေါ၊ အကုသလဝသေန အာဒီနဝေါ၊ အဗျာကတဓမ္မေသု နိဗ္ဗာနဝသေန နိဿရဏန္တိ ဣမိနာ အဿာဒါဒိက္ကမေန၊ ကုသလေသု ပတိဋ္ဌာယ ပဏ္ဍိတာ အကုသလေ ပဇဟန္တာ အဗျာကတဓမ္မဘူတမဂ္ဂဖလံ နိဗ္ဗာနဉ္စ သစ္ဆိကရောန္တီတိ ဣမိနာ ဝါ ပဋိပတ္တိက္ကမေန အယမနုပုဗ္ဗီ ဌပိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ သေက္ခတ္တိကာဒီသု ဝိယ သရူပတော ပုရိမပဒဒွယပဋိက္ခေပဝသေန တတိယပဒံ န ဝုတ္တံ ‘‘နေဝကုသလာ နာကုသလာ’’တိ? ဝိသေသဒီပနတ္ထံ။ ယထာ ဟိ သေက္ခာသေက္ခသဘာဝေသု ဓမ္မေသု ကောစိပိ ဓမ္မော တဒုဘယသဘာဝေန ကေနစိပိ ပရိယာယေန ကဒါစိ အဗျာကရဏီယော နာမ နတ္ထီတိ သေက္ခတ္တိကေ ပဒဒွယပဋိက္ခေပဝသေန ‘‘နေဝသေက္ခာ နာသေက္ခာ’’တွေဝ ဝုတ္တံ၊ န ဧဝံ ဣဓ။ ဣဓ ပန ကုသလသဘာဝါ ဧဝ ဓမ္မာ အဂ္ဂဖလုပ္ပတ္တိယာ တထာ န ဗျာကရဏီယာ ဟောန္တီတိ ဣမဿ ဝိသေသဿ ဒီပနတ္ထံ ‘‘အဗျာကတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝစနမတ္တေ ဧဝ ဝါ ဣဒံ နာနာကရဏံ ‘‘အဗျာကတာ နေဝကုသလာ နာကုသလာ’’တိ ဗျာကတ-သဒ္ဒေန ကုသလာကုသလာနံ ဗောဓိတတ္တာတိ။

ဧတ္ထ စ အကုသလေသု တဏှာယ သဗ္ဗာကုသလေဟိ၊ တေဘူမကကုသလာကုသလေဟိ ဝါ သမုဒယသစ္စံ၊ တံတံအဝသိဋ္ဌတေဘူမကဓမ္မေဟိ ဒုက္ခသစ္စံ၊ လောကုတ္တရကုသလေန မဂ္ဂသစ္စံ၊ အဝသိဋ္ဌအဗျာကတဝိသေသေန နိရောဓသစ္စံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ တတ္ထ သမုဒယေန အဿာဒေါ၊ ဒုက္ခေန အာဒီနဝေါ၊ မဂ္ဂနိရောဓေဟိ နိဿရဏံ။ ကိဉ္စာပိ နာမရူပပရိစ္ဆေဒဘာဝတော သဘာဝဓမ္မနိဒ္ဓါရဏပဓာနာ အဘိဓမ္မကထာ၊ တေသံ ပန ကုသလာဒိဝိသေသေ နိဒ္ဓါရိတေ တဿ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗတာဒိပိ အတ္ထတော ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒါယ ‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ၊ ကုသလဿ ဥပသမ္ပဒါ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၈၃၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၉၀) ဧဝမာဒိဝစနတော ဟိ ကုသလာဒီနံ ဥပသမ္ပာဒနာဒိဒဿနပရံ ဘဂဝတော သာသနံ၊ တသ္မာ ကုသလာနံ ဥပသမ္ပာဒနံ အကုသလာနံ ပဟာနဉ္စ ဥပါယော၊ အဗျာကတဝိသေသဿ သစ္ဆိကိရိယာ ဖလံ၊ ကုသလာဒီနံ ဥပသမ္ပာဒနာဒိအတ္ထာ ဒေသနာ အာဏတ္တီတိ အယံ ဒေသနာဟာရော။

အာရောဂျဋ္ဌေန အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန ကောသလျသမ္ဘူတဋ္ဌေန စ ကုသလာ၊ တပ္ပဋိပက္ခတော အကုသလာ၊ တဒုဘယဝိပရီတတော အဗျာကတာ၊ သဘာဝဓာရဏာဒိအတ္ထေန ဓမ္မာတိ အနုပဒဝိစိနနံ ဝိစယော ဟာရော။

ပုဇ္ဇဘဝဖလပရိနိဗ္ဗုတိနိပ္ဖတ္တိ ကုသလေဟီတိ ယုဇ္ဇတိ သုခဝိပါကတ္တာ၊ အပါယဒုက္ခသံသာရဒုက္ခုပ္ပတ္တိ အကုသလေဟီတိ ယုဇ္ဇတိ အနိဋ္ဌဖလတ္တာ၊ တဒုဘယဖလာနံ အနုပ္ပတ္တိ အဗျာကတေဟီတိ ယုဇ္ဇတိ အဝိပါကဓမ္မတ္တာတိ အယံ ယုတ္တိ ဟာရော။

ကုသလာ ဓမ္မာ သုခဝိပါကဿ ပဒဋ္ဌာနံ၊ အကုသလာ ဒုက္ခဝိပါကဿ၊ အဗျာကတာ ကုသလာကုသလာဗျာကတဓမ္မာနန္တိ အယံ ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော။

ကုသလဂ္ဂဟဏေန ယေ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကာ သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ အနုပါဒိန္နုပါဒါနိယာ အနုပါဒိန္နအနုပါဒါနိယာ…ပေ… အရဏာ ဓမ္မာ၊ တေ ဗောဓိတာ ဘဝန္တိ ကုသလလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏတ္တာ။ တထာ အကုသလဂ္ဂဟဏေန ယေ သာဝဇ္ဇဒုက္ခဝိပါကာ သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ အနုပါဒိန္နုပါဒါနိယာ သံကိလိဋ္ဌသံကိလေသိကာ…ပေ… သရဏာ ဓမ္မာ၊ တေ ဗောဓိတာ ဘဝန္တိ အကုသလလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏတ္တာ။ တထာ အဗျာကတဂ္ဂဟဏေန ယေ အဝိပါကာရဟာ သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ ဝိပါကာ ဓမ္မာ နေဝဝိပါကနဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ ဥပါဒိန္နုပါဒါနိယာ အနုပါဒိန္နုပါဒါနိယာ အနုပါဒိန္နအနုပါဒါနိယာ…ပေ… အရဏာ ဓမ္မာ၊ တေ ဗောဓိတာ ဘဝန္တိ အဗျာကတလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏတ္တာတိ အယံ လက္ခဏော ဟာရော။

‘‘ကုစ္ဆိတေ ပါပဓမ္မေ သလယန္တီ’’တိအာဒိနာ နိရုတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ကုသလာဒိမုခေန ရူပါရူပဓမ္မေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝိသုဒ္ဓိပရမ္ပရာယ ‘‘ကထံ နု ခေါ သတ္တာ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဘာဂိနော ဘဝေယျု’’န္တိ အယမေတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယော၊ နိဒါနံ အသာဓာရဏတော ကုသလာဒိဘေဒေန ဗုဇ္ဈနကသတ္တာ။ သာဓာရဏတော ပန ပါကဋမေဝ။ ပဌမံ ကုသလတ္တိကဿ ဒေသနာ ဝိစာရိတာယေဝါတိ အယံ စတုဗျူဟော ဟာရော။

ကုသလဂ္ဂဟဏေန ကလျာဏမိတ္တပရိဂ္ဂဟော ယောနိသောမနသိကာရပရိဂ္ဂဟော စ။ တတ္ထ ပဌမေန သကလံ ဗြဟ္မစရိယမာဝတ္တတိ၊ ဒုတိယေန စ ယောနိသောမနသိကာရမူလကာ ဓမ္မာ။ အကုသလဂ္ဂဟဏေန ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ အဗျာကတဂ္ဂဟဏေန ပန သကလသံကိလေသဝေါဒါနပက္ခော ယထာရဟမာဝတ္တတီတိ အယံ အာဝတ္တော ဟာရော။

တတ္ထ ကုသလာ ဘူမိတော စတုဓာ ဝိဘတ္တာ၊ သမ္ပယုတ္တပဝတ္တိအာကာရာဒိတော ပန အနေကဓာ။ အကုသလာ ဘူမိတော ဧကဓာ ဝိဘတ္တာ၊ သမ္ပယုတ္တာဒိတော အနေကဓာ။ အဗျာကတာ ပန ဝိပါကကိရိယရူပနိဗ္ဗာနဝသေန စတုဓာ ဘူမိသမ္ပယုတ္တာဒိတော အနေကဓာ စ ဝိဘတ္တာတိ အယံ ဝိဘတ္တိ ဟာရော။

ကုသလာ ဓမ္မာ အကုသလာနံ တဒင်္ဂါဒိပ္ပဟာနာယ ဝီတိက္ကမာဒိပ္ပဟာနာယ စ သံဝတ္တန္တိ၊ အကုသလာ ဓမ္မာ ကုသလာနံ အနုပသမ္ပဇ္ဇနာယ၊ အဗျာကတေသု အသင်္ခတဓာတု သဗ္ဗသင်္ခတနိဿရဏာယာတိ အယံ ပရိဝတ္တော ဟာရော။

ကုသလာ အနဝဇ္ဇာ ပုညာနီတိ ပရိယာယဝစနံ၊ အကုသလာ သာဝဇ္ဇာ အပုညာနီတိ ပရိယာယ ဝစနံ၊ အဗျာကတာ အဝိပါကာရဟာ နေဝအာစယဂါမီ နအပစယဂါမီနောတိ ပရိယာယဝစနန္တိ အယံ ဝေဝစနော ဟာရော။

ကုသလာဒယော ‘‘ယသ္မိံ သမယေ’’တိအာဒိနာ ပဘဝဘူမိဝေဝစနပညတ္တိဝသေန ယထာသမ္ဘဝံ ပရိညာဒိပညတ္တိဝသေန စ ပညတ္တာတိ အယံ ပညတ္တိ ဟာရော။

အကုသလာနံ ကုစ္ဆိတာနံ ပါပဓမ္မာနံ သလနံ ကုသာနံ ဝိယ ကုသာနံ ဝါ ရာဂါဒီနံ လဝနံ ဧဝံဓမ္မတာတိ အယံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒမုခေန အဝတရဏံ၊ တထာ ကုသေန လာတဗ္ဗာ ကောသလ္လသမ္ဘူတာ စာတိ ပစ္စယပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတာယ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒ…ပေ… အဝတရဏံ၊ ပစ္စယပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတာယ ဝါ အာဒိအန္တဝန္တာ အနိစ္စန္တိကာ စာတိ အနိစ္စတာမုခေန အဝတရဏံ၊ အနိစ္စတာ ဧဝ ဥဒယဗ္ဗယပဋိပီဠိတတာယ ဒုက္ခာတိ ဒုက္ခတာမုခေန အဝတရဏံ၊ နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝဋ္ဌေန ဓမ္မာတိ အဗျာပါရတော သုညတာမုခေန အဝတရဏံ၊ ဧဝံ ကုသလာတိ စတ္တာရော ခန္ဓာ ဒွါယတနာနိ ဒွေ ဓာတုယောတိအာဒိနာ ခန္ဓာယတနဓာတာဒိမုခေနပိ အဝတရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမိနာ နယေန အကုသလာဗျာကတေသုပိ အဝတရဏံ ဒဿေတဗ္ဗန္တိ အယံ အဝတရဏော ဟာရော။

ကုသလာတိ အာရမ္ဘော၊ ဓမ္မာတိ ပဒသုဒ္ဓိ၊ နော အာရမ္ဘသုဒ္ဓိ။ တထာ အကုသလာ ဓမ္မာ အဗျာကတာတိ၊ ဓမ္မာတိ ပန ပဒသုဒ္ဓိ အာရမ္ဘသုဒ္ဓိ စာတိ အယံ သောဓနော ဟာရော။

ဓမ္မာတိ သာမညတော အဓိဋ္ဌာနံ၊ တံ အဝိကပ္ပေတွာ ဝိသေသဝစနံ ကုသလာကုသလာဗျာကတာတိ။ တထာ ကုသလာ ဓမ္မာတိ သာမညတော အဓိဋ္ဌာနံ၊ တံ အဝိကပ္ပေတွာ ကာမာဝစရံ သောမနဿသဟဂတန္တိအာဒိ ဝိသေသဝစနံ။ အကုသလာ ဓမ္မာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယောတိ အယံ အဓိဋ္ဌာနော ဟာရော။

ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ နဝမော ခဏော စတ္တာရိ စ သမ္ပတ္တိစက္ကာနိ ယောနိသောမနသိကာရော ဧဝ ဝါ ဟေတု၊ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဟေတု၊ ကုသလာကုသလာ ဓမ္မာ ယထာသမ္ဘဝံ အဗျာကတာနံ ဓမ္မာနံ ဟေတူတိ အယံ ပရိက္ခာရော ဟာရော။

ကုသလာတိ ပရိညေယျဂ္ဂဟဏဉ္စေဝ ဘာဝေတဗ္ဗဂ္ဂဟဏဉ္စ။ အကုသလာတိ ပရိညေယျဂ္ဂဟဏဉ္စေဝ ပဟာတဗ္ဗဂ္ဂဟဏဉ္စ။ အဗျာကတာတိ ပရိညေယျဂ္ဂဟဏဉ္စေဝ သစ္ဆိကာတဗ္ဗဂ္ဂဟဏဉ္စ။ ဓမ္မာတိ ပရိညာဒီနံ ပဝတ္တနာကာရဂ္ဂဟဏံ။ တေန ပရိညေယျပ္ပဟာနဘာဝနာသစ္ဆိကရဏာနိ ဒီပိတာနီတိ တဒင်္ဂါဒိဝီတိက္ကမာဒိပ္ပဟာနာနိ လောကိယလောကုတ္တရာ စ ဘာဝနာ ဒဿိတာတိ အယံ သမာရောပနော ဟာရော။

ကာမဉ္စေတံ အဝိသေသတော သဘာဝဓမ္မကထနံ၊ ဝိသေသဝန္တော ပန ဓမ္မာ ဝိသေသတော နိဒ္ဓါရိတာ။ တထာ ဟိ စိတ္တေနေဝ သမယော နိယမိတော၊ တသ္မာ ကုသလဂ္ဂဟဏေန ဝိသေသတော သာဓိဋ္ဌာနော သမထော ဝိပဿနာ စ ဒဿိတာတိ။ တထာ တပ္ပဋိပက္ခတော အကုသလဂ္ဂဟဏေန သာဓိဋ္ဌာနာ တဏှာ အဝိဇ္ဇာ စ ၊ အဗျာကတဂ္ဂဟဏေန သပရိဝါရာ စေတောဝိမုတ္တိ ပညာဝိမုတ္တိ စာတိ အယံ နန္ဒိယာဝတ္တဿ နယဿ ဘူမိ။

တထာ ကုသလဂ္ဂဟဏေန မူလဘာဝဝိသေသတော တီဏိ ကုသလမူလာနိ၊ တေသု စ အဒေါသေန သီလက္ခန္ဓော၊ အလောဘေန သမာဓိက္ခန္ဓော၊ အမောဟေန ပညာက္ခန္ဓော နီယတိ။ တထာ အကုသလဂ္ဂဟဏေန တီဏိ အကုသလမူလာနိ၊ တေသု စ လောဘေန တဒေကဋ္ဌာ အကုသလာ ဓမ္မာ။ တထာ ဒေါသမောဟေဟိ တံတဒေကဋ္ဌာ။ အဗျာကတဂ္ဂဟဏေန အပ္ပဏိဟိတာနိမိတ္တသုညတာ နီယန္တီတိ အယံ တိပုက္ခလဿ နယဿ ဘူမိ။

တထာ ကုသလဂ္ဂဟဏေန ယတော ကောသလ္လတော သမ္ဘူတာ ကုသလာ၊ တံ ပညိန္ဒြိယံ။ တံသဟဇာတာ တဒုပနိဿယာ စ သဒ္ဒဟနုဿဟနာပိလာပါဝိက္ခေပါ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒီနိ။ တေဟိ စ သဗ္ဗေ သဒ္ဓမ္မာ ဗောဓိတာ ဘဝန္တိ။ အကုသလဂ္ဂဟဏေန အကောသလ္လပဋိစ္ဆာဒိတာဒီနဝေသု ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု သုဘသုခနိစ္စအတ္တာဘိနိဝေသဘူတာ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ။ အဗျာကတဂ္ဂဟဏေန ယထာဝုတ္တဣန္ဒြိယပစ္စယာနိ ယထာဝုတ္တဝိပလ္လာသပ္ပဟာနဘူတာနိ စ စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ ဗောဓိတာနီတိ အယံ သီဟဝိက္ကီဠိတဿ နယဿ ဘူမီတိ ဣမေ တယော အတ္ထနယာ။

တေဟိ စ သိဒ္ဓေဟိ ဒွေ ကမ္မနယာပိ သိဒ္ဓါ ဟောန္တီတိ။ အယံ တိကော သဗ္ဗဓမ္မသင်္ဂဟိတသဗ္ဗဘာဂိယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဣဒံ သာသနပဋ္ဌာနံ။

အယံ တာဝ နေတ္တိနယေန ကုသလတ္တိကဝဏ္ဏနာ။

ဧဝံ ဝေဒနာတ္တိကာဒီသုပိ ယထာသမ္ဘဝံ စတုသစ္စနိဒ္ဓါရဏာဒိဝိဓိနာ သောဠသ ဟာရာ ပဉ္စ နယာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ၊ အတိဝိတ္ထာရဘယေန ပန န ဝိတ္ထာရယာမ။ သက္ကာ ဟိ ဣမိနာ နယေန တေသု တေသု တိကဒုကေသု တံတံဟာရနယယောဇနာနုရူပဓမ္မနိဒ္ဓါရဏဝသေန တေ တေ ဟာရနယာ ဝိညုနာ နိဒ္ဒိသိတုန္တိ။

၂။ တဉ္စ သုခိန္ဒြိယံ သုခဝေဒနာ ဧဝ ဟောတိ သာမညဿ ဘေဒပရိယာဒါနတော၊ ဘေဒဿ စ သာမညပရိစ္စာဂတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ယသ္မာ ပန ဝိသေသသာမညာနိ အဝယဝသမုဒါယာ ဝိယ အညမညတော ဘိန္နာနိ၊ တသ္မာ ‘‘န ပန…ပေ… သမာနတ္ထတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒါနိ တမေဝ နေသံ ဘိန္နတတွံ ‘‘အယဉှီ’’တိအာဒိနာ ဝိဝရတိ။ တန္တိ သုခဟေတူနံ ကာရဏံ။ တေန သုခဿ ကာရဏံ သုခဟေတု၊ သုခဿ ကာရဏကာရဏံ သုခမူလန္တိ ဒဿေတိ။ သုခဟေတူနန္တိ ဧတ္ထ ဟေတု-သဒ္ဒေန ကာရဏဘာဝသာမညတော ဟေတုပစ္စယာ သင်္ဂဟိတာတိ အာဟ ‘‘ပုညပဿဒ္ဓိအာဒီန’’န္တိ။ ဧတ္ထ စ သုခမူလသုခဟေတူသု ဖလူပစာရေန၊ သုခါရမ္မဏသုခပစ္စယဋ္ဌာနေသု သုခသဟစရိယာယ၊ အဗျာပဇ္ဇနိဗ္ဗာနေသု ဒုက္ခာပဂမဘာဝေန သုခပရိယာယော ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣဋ္ဌာသူတိ သုခုပေက္ခာနံ ဝိပရိဏာမာညာဏသင်္ခါရဒုက္ခတာယ အနိဋ္ဌဘာဝေါပိ အတ္ထီတိ ဝိသေသေတိ။ ဥပေက္ခမေဝ ဝါ အပေက္ခိတွာ ဝိသေသနံ ကတံ။ သာ ဟိ အကုသလဝိပါကဘူတာ အနိဋ္ဌာပိ အတ္ထီတိ။ ဧဝမာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘သောဝဂ္ဂိကံ သုခဝိပါက’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၃) ဧဝမာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဣဋ္ဌပရိယာယော ဟိ ဧတ္ထ သုခ-သဒ္ဒေါတိ။

သင်္ခါရဒုက္ခာဒီသူတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဌိတိသုခံ ဝိပရိဏာမဒုက္ခံ၊ အကုသလံ ကာယကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခဝိပါက’’န္တိအာဒိကေ သင်္ဂဏှာတိ။ ယထာက္ကမံ သုခဝေဒနာ ဒုက္ခအနိဋ္ဌပရိယာယော ဟိ ဧတ္ထ ဒုက္ခ-သဒ္ဒေါတိ။ ဒုက္ခဝေဒနာဒုက္ခဝတ္ထုအာဒီသု ဒုက္ခသဒ္ဒပ္ပဝတ္တိ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဝိပါကာဝိပါကဘေဒါယ သဗ္ဗာယပိ သုခဝေဒနာယ ဝသေန လက္ခဏဿ ဝုတ္တတ္တာ တဒုဘယာနုကူလမတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘သဘာဝတော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိပါကာ သဘာဝတော ဣဋ္ဌဿ အနုဘဝနလက္ခဏာ။ ဣတရာ သဘာဝတော သင်္ကပ္ပတော စ ဣဋ္ဌဿ ဣဋ္ဌာကာရဿ ဝါ အနုဘဝနလက္ခဏာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အသမာနပစ္စယေဟိ ဧကဇ္ဈံ ဥပ္ပတ္တိတော သမာနပစ္စယေဟိ ဧကဇ္ဈံ ဥပ္ပတ္တိ သာတိသယာတိ ဥက္ကံသဂတိဝိဇာနနဝသေန ‘‘သမာနပစ္စယေဟိ သဟုပ္ပတ္တိကာတိ အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇနံ ဥပ္ပာဒေါ၊ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတသ္မာတိ ဥပ္ပာဒေါတိ ဒုဝိဓောပိ ဥပ္ပာဒေါ ဧကုပ္ပာဒါတိ ဧတ္ထ ဧကသေသနယေန သင်္ဂဟိတောတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ‘‘သမာ…ပေ… အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ သိယာ။ တေန တာနိ ဧကဝတ္ထုကာနီတိ ဧတဿ စ ‘‘ကပ္ပေန္တဿာ’’တိအာဒိနာ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ပုရိမဝိကပ္ပေ ဧကံ ဝတ္ထု နိဿယော ဧတေသန္တိ ယောဇနာ၊ န ဧကံယေဝ ဝတ္ထူတိ။ ဧကေကဘူတဿ ဘူတတ္တယနိဿိတတ္တာ စတုဘူတနိဿိတတ္တာ စ ဥပါဒါရူပါနံ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပန ဧကံယေဝ ဝတ္ထု ဧတေသု နိဿိတန္တိ ယောဇနာ။ နိဿယနိဿိတတာသင်္ခါတဥပကာရောပကတ္တဗ္ဗဘာဝဒီပနံ ဧကဝတ္ထုကဝစနန္တိ ဒုတိယဝိကပ္ပေ မဟာဘူတဝသေန ယောဇနာ ကတာ။ ဣတရထာ ဧကံ ဝတ္ထု ဧတေသူတိ သမာသတ္ထဘာဝေန ဥပါဒါရူပါနမ္ပိ ပရိဂ္ဂဟော ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ။ ပဉ္စဝိညာဏသမ္ပဋိစ္ဆနာနန္တိ ဣဒံ နိဒဿနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကိရိယမနောဓာတုစက္ခုဝိညာဏာဒယောပိ ဟိ ဧကာရမ္မဏာဘိန္နဝတ္ထုကာ စာတိ ပါကဋောယမတ္ထောတိ။ သန္တီရဏာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဇဝနတဒါရမ္မဏာနိ သင်္ဂယှန္တိ၊ ဧတာနိ စ သမ္ပဋိစ္ဆနာဒီနိ စုတိအာသန္နာနိ ဣဓာဓိပ္ပေတာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တာနိ ဟိ တဒုဒ္ဓံ ကမ္မဇရူပဿ အနုပ္ပတ္တိတော ဧကသ္မိံယေဝ ဟဒယဝတ္ထုသ္မိံ ဝတ္တန္တိ၊ ဣတရာနိ ပန ပုရိမပုရိမစိတ္တက္ခဏုပ္ပန္နေ ဟဒယဝတ္ထုသ္မိံ ဥတ္တရုတ္တရာနိ ပဝတ္တန္တီတိ။ ဆသု ဝါ ဝတ္ထူသု ဧကံ ဟဒယဝတ္ထုယေဝ ဝတ္ထု ဧတေသန္တိ ဧဝံ ပန အတ္ထေ သတိ စုတိအာသန္နတော ဣတရေသံ သမ္ပဋိစ္ဆနာဒီနံ ဂဟဏံ သိယာတိ ဉာတဗ္ဗံ။

ဧတ္ထာဟ – ‘‘ကသ္မာ ပနေတ္ထ ကုသလတ္တိကာနန္တရံ ဝေဒနာတ္တိကောဝ ဝုတ္တော’’တိ? ကိသ္မိံ ပန ဝုစ္စမာနေ အယမနုယောဂေါ န သိယာ၊ အပိစ အဝယဝါနံ အနေကဘေဒတာဒဿနတ္ထာ တိကန္တရဒေသနာ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဟိ ကုသလတ္တိကေန သဗ္ဗဓမ္မာနံ တိဓာ ဝိဘာဂံ ဒဿေတွာ ပုန တဒဝယဝါနံ ကုသလာဒီနမ္ပိ အနေကဘေဒဘိန္နတံ ဒဿေန္တေန တေသံ ဝေဒနာသမ္ပယောဂဝိဘာဂဝိဘာဝနတ္ထံ ‘‘သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကုသလာ ဟိ ဓမ္မာ သိယာ သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ၊ သိယာ အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ။ အကုသလာ ဓမ္မာ သိယာ သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ၊ သိယာ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ၊ သိယာ အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ၊ တထာ အဗျာကတာ သမ္ပယောဂါရဟာတိ။ ဧဝံ ကုသလာဒိဓမ္မာနံ ပစ္စေကံ ဝေဒနာဘေဒေန ဝိဘာဂဒဿနတ္ထံ ကုသလတ္တိကာနန္တရံ ဝေဒနာတ္တိကံ ဝတွာ ဣဒါနိ သုခသမ္ပယုတ္တာဒီနံ ပစ္စေကံ ဝိပါကာဒိဘေဒဘိန္နတံ ဒဿေတုံ ဝေဒနာတ္တိကာနန္တရံ ဝိပါကတ္တိကော ဝုတ္တော။ သုခသမ္ပယုတ္တာ ဟိ ဓမ္မာ သိယာ ဝိပါကာ၊ သိယာ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ၊ သိယာ နေဝဝိပါကနဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ။ တထာ အဒုက္ခမသုခသမ္ပယုတ္တာ၊ ဒုက္ခသမ္ပယုတ္တာ ပန သိယာ ဝိပါကာ၊ သိယာ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာတိ ဣမိနာ နယေန အဝသေသတ္တိကာနံ ဒုကာနဉ္စ တဿ တဿ အနန္တရဝစနေ ပယောဇနံ ဝိဘာဝေတဗ္ဗံ။

၃။ ဝိပါကနိရုတ္တိဉ္စ လဘန္တီတိ တေသု ဝိပါကသဒ္ဒဿ နိရုဠှတံ ဒဿေတိ။ သုက္ကကဏှာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အကဏှအသုက္ကဖဿာဒိဘာဝေါ ပရိဂ္ဂဟိတော။ သတိ ပန ပါက-သဒ္ဒဿ ဖလပရိယာယဘာဝေ ရူပံ ဝိယ န နိဟီနော ပက္ကံ ဝိယ ဝိသိဋ္ဌော ပါကောတိ ဝိပါကောတိ ဧဝံ ဝါ ဧတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သဗျာပါရတာတိ သဥဿာဟတာ။ သန္တာနေ သဗျာပါရတာတိ ဧတေန စိတ္တပ္ပယောဂသင်္ခါတေန ကိရိယာဘာဝေန ဝိပါကဓမ္မာနံ သန္တာနဝိသေသမာဟ ‘‘ယတော ယသ္မိံ စိတ္တုပ္ပာဒေ ကုသလာကုသလာ စေတနာ၊ တံသန္တာနေ ဧဝ တဿာ ဝိပါကုပ္ပတ္တီ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သဗျာပါရတာ’’တိ ဧတေန အာဝဇ္ဇနဒွယံ ဝိပါကဉ္စ နိဝတ္တေတိ၊ ‘‘အနုပစ္ဆိန္နာဝိဇ္ဇာတဏှာမာနေ’’တိ ဣမိနာ အဝသိဋ္ဌံ ကိရိယံ နိဝတ္တေတိ။ ဥဘယေနပိ အနုသယသဟာယသဥဿာဟတာလက္ခဏာ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာတိ ဒဿေတိ။ လောကုတ္တရကုသလာနမ္ပိ ဟိ အနုသယာ ဥပနိဿယာ ဟောန္တိ၊ ယတော ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာ? ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ…ပေ… တသ္မိံ သမယေ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၃၄၂) အရိယမဂ္ဂစေတနာယ အဝိဇ္ဇာဥပနိဿယတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝိဘင်္ဂေ ပကာသိတာ။ နိရုဿာဟသန္တဘာဝလက္ခဏာ ဝိပါကာ၊ ဥဘယဝိပရီတလက္ခဏာ နေဝဝိပါကနဝိပါကဓမ္မဓမ္မာတိ။

အဘိညာဒိကုသလာနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘အဟောသိ ကမ္မံ နာဟောသိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၃၄) ဣမိနာ တိကေန သင်္ဂဟိတံ ဂတိဥပဓိကာလပယောဂါဘာဝေန အဝိပါကံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။ အပရာပရိယဝေဒနီယံ ပန သံသာရပ္ပဝတ္တိယံ အဟောသိကမ္မာဒိဘာဝံ န ဘဇတိ။ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဥဘယမ္ပိ ‘‘ဝိပါကာနုပ္ပာဒနေ’’တိ ဝစနတော ဂတိဥပဓိကာလပယောဂါဘာဝေန အနုပ္ပန္နဝိပါကမေဝ အဓိပ္ပေတံ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗဿပိ ပဝတ္တိဝိပါကဿ အနုဇာနနတော။ ယေသံ ပန ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ အဝိပါကာ၊ တေသံ မတေန အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗဿ အဟောသိကမ္မန္တိ ဧဝံပကာရဿေဝ ပရိဂ္ဂဟောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄။ ‘‘ကထမာဒိန္နာ’’တိ အယမ္ပိ ပဉှော လဗ္ဘတိ။ ‘‘ဖလဘာဝေနာ’’တိ ဟိ အာဒါနပ္ပကာရဝစနံ။ ကေသဉ္စိ ဂေါတြဘုပစ္စဝေက္ခဏာဒီနံ ဥပေတကိရိယဘူတာနံ တံကတ္တုဘူတာနဉ္စ အတ္ထာနံ ဥပေတဗ္ဗသမ္ဗန္ဓဘာဝတော တဒဘိဓာယိနောပိ သဒ္ဒါ သမ္ဗန္ဓာ ဧဝါတိ ‘‘ဥပေတသဒ္ဒသမ္ဗန္ဓိနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥပေတန္တိ ဟိ ဥပေတဗ္ဗတ္ထေ ဝုစ္စမာနေ အဝဿံ ဥပေတကိရိယာ ဥပေတာ စ ဉာယတီတိ။ ‘‘ရူပဓာတုယာ ခေါ ပန၊ ဂဟပတိ၊ ယော ဆန္ဒော ယော ရာဂေါ ယာ နန္ဒီ ယာ တဏှာ ယေ ဥပယုပါဒါနာ၊ စေတသော အဓိဋ္ဌာနာ အဘိနိဝေသာ အနုသယာ’’တိအာဒီသု ‘‘ဥပယော’’တိ တဏှာဒိဋ္ဌိယော အဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘ဥပယ…ပေ… ဒိဋ္ဌီဟီ’’တိ။ ယထာသမ္ဘဝန္တိ ‘‘အာရမ္မဏကရဏဝသေနာ’’တိအာဒိနာ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တအတ္ထေသု ယော ယော သမ္ဘဝတိ ယောဇေတုံ၊ သော သောတိ အတ္ထော။ န ဝစနာနုပုဗ္ဗေနာတိ ‘‘ကိံ ပန တံ ဥပေတ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တဝစနာနုပုဗ္ဗေန န ယောဇေတဗ္ဗော။ သဗ္ဗပစ္စယုပ္ပန္နာနန္တိ သဗ္ဗတေဘူမကပစ္စယုပ္ပန္နာနံ။ နာပဇ္ဇတိ သာမညဇောတနာယ ဝိသေသေ အဝဋ္ဌာနတော ဝိသေသတ္ထိနာ စ ဝိသေသော အနုပယုဇ္ဇတီတိ တံ ပန ဝိသေသံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဗောဓနေယျာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဥပေတံ ဒီပေတီတိ ယထာ ‘‘ပါစရိယော’’တိ ဧတ္ထ ပဂတော အာစရိယော ပါစရိယောတိ ပ-သဒ္ဒေါ ပဂတံ ဒီပေတိ၊ ဧဝံ ဥပ-သဒ္ဒေါ ဥပေတံ ဒီပေတိ ဧဝ၊ န စေတ္ထ ဂတာဒိအတ္ထာနံ ဧကန္တေန ပစ္စတ္တဝစနယောဂေါ ဣစ္ဆိတောတိ။ အတိသဒ္ဒေါ ဝိယာတိ စ ဣဒံ သသာဓနကိရိယာဒီပနသာမညေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပစ္စယဘာဝေနာတိ ဧတေန ပုရိမနိဗ္ဗတ္တိံ ဝိသေသေတိ။ တေန သဟဇာတဿပိ ဥပါဒါနဿ သင်္ဂဟော ကတော ဟောတိ။ သဟဇာတောပိ ဟိ ဓမ္မော ပစ္စယဘူတော ပုရိမနိပ္ဖန္နော ဝိယ ဝေါဟရီယတိ ယထာ ‘‘ဧကံ မဟာဘူတံ ပဋိစ္စ တယော မဟာဘူတာ’’တိ၊ ‘‘ဧကံ ခန္ဓံ ပဋိစ္စ တယော ခန္ဓာ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၅၃) စ။ ဓာတုကထာယံ ပကာသိတန္တိ ‘‘ဥပပတ္တိဘဝေါ ပဉ္စဟိ ခန္ဓေဟိ ဧကာဒသဟာယတနေဟိ သတ္တရသဟိ ဓာတူဟိ သင်္ဂဟိတော။ ကတိဟိ အသင်္ဂဟိတော။ န ကေဟိစိ ခန္ဓေဟိ ဧကေနာယတနေန ဧကာယ ဓာတုယာ အသင်္ဂဟိတော’’တိ (ဓာတု။ ၆၇) ဧဝမာဒိံ သန္ဓာယာဟ။ တသ္မာ ဧဝါတိ ဥပါဒိန္နသဒ္ဒါနပေက္ခတ္တာ ဧဝ။ အဝိသေသေတွာတိ ဥပါဒိန္နာနုပါဒိန္နဝိသေသံ အကတွာ။ ဥပါဒါနာနံ အာရမ္မဏဘာဝါနတိဝတ္တနတော ဥပါဒါနေဟိ ဥပါဒါတဗ္ဗာတိ ဝါ ဥပါဒါနိယာ၊ ဥပါဒါတုံ ဝါ အရဟန္တီတိ ဥပါဒါနိယာ၊ ဥပါဒါနေ နိယုတ္တာတိ ဝါ ဥပါဒါနိယာ က-ကာရဿ ယ-ကာရံ ကတွာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ။

၅။ ဝိဗာဓနံ ပီဠနံ ကိလမနံ ဥပတာပေါ ပရိဠာဟော အပ္ပဿဒ္ဓိဘာဝေါ။ ဝိဒူသိတာ မလီနာ စ ယတော ကေစိ အကိလေသသဘာဝါပိ အနိဋ္ဌဖလာ ဂါရယှာ စ ဇာတာ။

၆။ ‘‘သီလမတ္တကံ၊ ပရံ ဝိယ မတ္တာယာ’’တိအာဒီသု မတ္တာ-သဒ္ဒဿ ပမာဏဝါစကတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ မရိယာဒဝါစကော ဝါ မတ္တာ-သဒ္ဒေါ။ ဝိစာရော ဟေတ္ထ ဈာနင်္ဂေသု ဟေဋ္ဌိမမရိယာဒေါ၊ န ပဌမဇ္ဈာနဥပစာရဇ္ဈာနေသု ဝိယ ဝိတက္ကော။ သာ ပန ဝိစာရမရိယာဒတာ ဝိတက္ကာဘာဝေန ဧတေသံ ဇာတာတိ အဝိတက္ကဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အဝိတက္ကာ ဟုတွာ ဝိစာရမရိယာဒဈာနင်္ဂေသု ဝိစာရဟေဋ္ဌိမကောဋိကာတိ။ အထ ဝါ ဤသဒတ္ထော မတ္တာ-သဒ္ဒေါ ‘‘မတ္တာသုခပရိစ္စာဂါ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၂၉၀) ဝိယ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ဝိတက္ကရဟိတာ ဘာဝနာယ အတိသုခုမဘူတဝိစာရတ္တာ ဤသံ ဝိစာရာ စ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာတိ။ န ဟိ ဣတော ပရံ ဝိစာရော အတ္ထီတိ။ ယဒိ ဝိတက္ကဝိသေသရဟိတာ ဝိစာရမတ္တာ၊ ဧဝံ သန္တေ အဝိတက္ကဝစနံ ကိမတ္ထိယန္တိ အာဟ ‘‘ဝိစာရမတ္တဝစနေနာ’’တိအာဒိ။ ယဒိ ဝိစာရမတ္တတော အညေသမ္ပိ အဝိတက္ကာနံ အတ္ထိဘာဝဇောတနတ္ထံ အဝိတက္ကဝစနံ၊ အဝိတက္ကာ စ ဝိစာရမတ္တာ အဝိစာရာတိ နိဝတ္တေတဗ္ဗာ ဂဟေတဗ္ဗာ စ၊ ဧဝံ သတိ ဝိစာရမတ္တာ ဝိသေသနံ၊ အဝိတက္ကာ ဝိသေသိတဗ္ဗာတိ ဝိစာရမတ္တာဝိတက္ကာတိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေါ’’တိအာဒိ။ ယထာကာမန္တိ ဝတ္တုဣစ္ဆာနုရူပံ ။ ယေန ယေန ဟိ ပကာရေန ဓမ္မေသု နိဝတ္တေတဗ္ဗဂဟေတဗ္ဗဘာဝါ လဗ္ဘန္တိ၊ တေန တေန ပကာရေန ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေါ သမ္ဘဝတီတိ။ ပဒါနံ အနုက္ကမော ပဒါနုက္ကမော။

အဝိတက္ကာ သဝိတက္ကာ စ သဝိစာရာ အဝိစာရာ စာတိ အဝိတက္ကာသဝိစာရာ သဝိတက္ကာ အဝိစာရာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဥဘယေကဒေသဒဿနမ္ပိ ဥဘယဒဿနန္တိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ယဒိ သဝိတက္ကသဝိစာရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣတရမ္ပိ ပကာသေတုန္တိ ဣဒံ ယထာ သဝိတက္ကသဝိစာရေသု စိတ္တုပ္ပာဒေသု ဝိတက္ကော အဝိတက္ကသဝိစာရတာယ ‘‘အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တော’’တိ ဝုတ္တော၊ ဧဝံ ယထာဝုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒေသု ဝိစာရော ‘‘သဝိတက္ကအဝိစာရော’’တိ သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝိတက္ကာဘာဝေန ဧတေ ဝိစာရမတ္တာတိ အယမ္ပိ အတ္ထော ဝိသေသနိဝတ္တိအတ္ထံယေဝ မတ္တာ-သဒ္ဒံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တော။ ဝိစာရမတ္တာတိ ဟိ ဝိစာရမတ္တဝန္တောတိ ဝိညာယမာနတ္တာ တဒညဝိသေသဝိရဟသာမညတော နိဝတ္တေတွာ ဝိတက္ကဝိသေသဝိရဟသင်္ခါတေ အဝိတက္က-သဒ္ဒေါ သန္နိဓာပိတော ဝိသေသေတိ ဒုတိယဇ္ဈာနဓမ္မေတိ။ ယထာဟ ‘‘န ဝိစာရတော’’တိအာဒိ။

၇။ ဝေဒယမာနာတိ အနုဘဝမာနာ။ သုခါကာရေတိ ဣဋ္ဌာကာရေ၊ ဣဋ္ဌာနုဘဝနာကာရေ ဝါ။ ဥဒါသိနာတိ နတိအပနတိရဟိတာ။ သုခဒုက္ခာနံ အဝိရုဒ္ဓါ တေသံ ဗျဝဓာယိကာဘာဝတော။ သုခဒုက္ခာနိ ဝိယ ဟိ သုခဒုက္ခာနံ အနန္တရံ ပဝတ္တနတော ဗျဝဓာယိကာဘူတာ န တေဟိ ဝိရုဇ္ဈတိ၊ န ပန သုခဒုက္ခာနိ အနန္တရာပဝတ္တိတော။ ‘‘ဥပပတ္တိတော ဣက္ခတီတိ ဥပေက္ခာ’’တိ အယံ ပနတ္ထော ဣဓ ဥပေက္ခာ-သဒ္ဒဿ သဗ္ဗုပေက္ခာပရိယာဒါနတော န ဝုတ္တော။ န ဟိ လောဘသမ္ပယုတ္တာဒိဥပေက္ခာ ဥပပတ္တိတော ဣက္ခတီတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ပီတိသဟဂတာယေဝ န သုခသဟဂတာ၊ သုခသဟဂတာပိ န ပီတိသဟဂတာ ဧဝါတိ ပီတိသဟဂတာ သုခသဟဂတာ စ အညမညံ ဘိန္နာ၊ တသ္မာ။ သတိပိ သုခသဟဂတာနံ ယေဘုယျေန ပီတိသဟဂတဘာဝေ ယေန သုခေန သမန္နာဂတာ သုခသဟဂတာ ဧဝ ဟောန္တိ၊ န ပီတိသဟဂတာ၊ တံ သုခံ နိပ္ပီတိကသုခန္တိ အယံ ဝိသေသော ဣမိနာ တိကေန ဒဿိတောတိ ဣမမတ္ထံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ပီတိသဟဂတာတိ ဝတွာ’’တိအာဒိမာဟ။

သိဒ္ဓါတိ သာဝသေသံ နိရဝသေသဉ္စ သုခပီတိယော သင်္ဂဟေတွာ ပဝတ္တေဟိ ပဌမဒုတိယပဒေဟိ ယော ပီတိသဟဂတော ဓမ္မဝိသေသော၊ တံ သုခံ၊ ယော စ သုခသဟဂတော ဓမ္မဝိသေသော၊ သာ ပီတီတိ သတိပိ အညမညံ သံသဋ္ဌဘာဝေ ပဒန္တရသင်္ဂဟိတဘာဝဒီပနတောသိဒ္ဓါ ဉာတော ဝိဒိတောတိ အတ္ထော။ ‘‘စတုတ္ထဇ္ဈာနသုခံ အတိပဏီတသုခန္တိ ဩဠာရိကင်္ဂတော နီဟရိတွာ တဿ ပဏီတဘာဝံ ဒဿေတုံ အယံ တိကော ဝုတ္တော’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ တဒေတံ သဗ္ဗေသံ သုခဝေဒနာသမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ဣဓ ‘‘သုခသဟဂတာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ‘‘သုခဘူမိယံ ကာမာဝစရေ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၂၈၃) ‘‘ကာမာဝစရကုသလတော စတ္တာရော သောမနဿသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒါ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၅၉၈) စ နိဒ္ဒေသော ပဝတ္တောတိ။

၈။ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတံ သန္ဓာယာဟ၊ န နိဗ္ဗာနပဋိဝိဇ္ဈနံ၊ ဣတရထာ ဂေါတြဘုဿ ဒဿနဘာဝါပတ္တိ အစောဒနီယာ သိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ နနု စ ဒိသွာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စကရဏေန သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါဝ ဒဿနန္တိ ဥက္ကံသဂတိဝိဇာနနေန နိဗ္ဗာနဿ ပဋိဝိဇ္ဈနမေဝ ဒဿနန္တိ ဂေါတြဘုဿ ဒဿနဘာဝါပတ္တိ န စောဒေတဗ္ဗာဝါတိ? န၊ ဒဿနသာမညဿေဝ သုယျမာနတ္တာ ဒဿနကတ္တဗ္ဗကိစ္စကရဏာနဉ္စ ဘေဒေန ဝုတ္တတ္တာ။ တတ္ထ ယဒိပိ ‘‘ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၈၂) ဝိယ အဘိန္နကာလဿပိ ဘိန္နကာလဿ ဝိယ ဘေဒေါပစာရဒဿနတော ဘေဒဝစနံ ယုတ္တံ၊ ဒဿနဝိသေသေ ပန အဓိပ္ပေတေ ဒဿနသာမညဝစနံ န ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿနသာမညမတ္တံ ဂဟေတွာ စောဒနာ ကတာတိ ‘‘နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတံ သန္ဓာယာဟာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒုတိယတတိယမဂ္ဂါနမ္ပိ ဓမ္မစက္ခုပရိယာယသဗ္ဘာဝတော ‘‘ဘာဝနာဘာဝံ အပ္ပတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဘာဝနာ ဝဍ္ဎနာ။ သာ စ ဗဟုလံ ဥပ္ပတ္တိယာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပုနပ္ပုနံ နိဗ္ဗတ္တနေနာ’’တိ။ တထာ ဟိ သတီတိ ‘‘ဥဘယပဋိက္ခေပဝသေနာ’’တိ ပဒဿ ဒဿနဘာဝနာပဋိက္ခေပဝသေနာတိ အတ္ထေ သတိ။ နနု လောကိယသမထဝိပဿနာပိ ယထာဗလံ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနံ ပဟာယကာ၊ တတြ ကထမိဒံ ဝုတ္တံ၊ န စ အညော ပဟာယကော အတ္ထီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အညေဟီ’’တိအာဒိ။

၉။ အပ္ပဟာတဗ္ဗဟေတုမတ္တေသူတိ အပ္ပဟာတဗ္ဗဟေတုကမတ္တေသု။ သဗ္ဗော ကုသလာဗျာကတဓမ္မော ယထာဓိပ္ပေတတ္ထော။ သမာသော န ဥပပဇ္ဇတိ အသမတ္ထဘာဝတော။ ယေသန္တိ ယေ တတိယရာသိဘာဝေန ဝုတ္တာ ဓမ္မာ၊ အတ္ထော တေသံ။ ဥဘိန္နန္တိ ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇေတဗ္ဗတာယ ဒွေ ပဟာတဗ္ဗဟေတုသဒ္ဒါတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဧတန္တိ ‘‘နေဝဒဿနေန နဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗော ဟေတု ဧတေသံ အတ္ထီ’’တိ ဧတံ ဝစနံ။ တေဟိ ဒဿနဘာဝနာပဒေဟိ ယုတ္တေန ပဟာတဗ္ဗဟေတုကပဒေန။ ဧဝဉ္စ ကတွာတိ ဧဝံ ဒဿနဘာဝနာပဒေဟိ ပဟာတဗ္ဗဟေတုကပဒဿ ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇနတော။ ဧဝဉှိ ပုရိမပဒဒွယ…ပေ… ဒဿနမေတံ ဟောတီတိ။ ဧဝန္တိ ဒဿနဘာဝနာဟိ နပဟာတဗ္ဗော ဟေတု ဧတေသန္တိ ဧဝံ အတ္ထေ သတိ။ ‘‘ဟေတု…ပေ… သိယာ’’တိ ဧတဿ ‘‘ပုရိမသ္မိဉှိ အတ္ထေ’’တိအာဒိနာ အဟေတုကာနံ အဂ္ဂဟိတဘာဝဒဿနဝသေန အတ္ထံ ဝတွာ ဣဒါနိ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိနာ ဒုတိယဿေဝ အတ္ထဿ ယုတ္တဘာဝံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ဂဟေတဗ္ဗတ္ထဿေဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ သော ဟိ ‘‘ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဂဟေတဗ္ဗတ္ထော။

၁၀။ အညထာတိ အာရမ္မဏကရဏမတ္တေ အဓိပ္ပေတေ။ ကထံ ပနေတံ ဇာနိတဗ္ဗံ ‘‘အာရမ္မဏံ ကတွာတိ ဧတေန စတုကိစ္စသာဓကံ အာရမ္မဏကရဏံ ဝုစ္စတီ’’တိ? သာမညဇောတနာယ ဝိသေသေ အဝဋ္ဌာနတော အရိယမဂ္ဂဓမ္မာနံယေဝ စ အပစယဂါမိဘာဝတော။ ‘‘စတ္တာရော မဂ္ဂါ အပရိယာပန္နာ အပစယဂါမိနော’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၂၁) ဟိ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘အရိယမဂ္ဂါနံ ဧတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ဧတေနေဝ ဝါ ဝိသေသုပလက္ခဏဟေတုဘူတေန ဝစနေန ယထာဝုတ္တော အာရမ္မဏကရဏဝိသေသော ဝိညာယတိ။ ဥက္ကံသဂတိဝိဇာနနေန ဝါ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပစ္စဝေက္ခဏာဒီနန္တိ ဝေါဒါနာဒယော သင်္ဂဏှာတိ။ ဟေတုဘာဝေနာတိ သမ္ပာပကဟေတုဘာဝေန။ ဉာပကော ကာရကော သမ္ပာပကောတိ တိဝိဓော ဟိ ဟေတု၊ တထာ ဉာပေတဗ္ဗာဒိဘာဝေန ဖလံ။ ယထာ နိရယာဒိမနုဿဘာဝါဒိဂါမိပဋိပဒါဘာဝတော အကုသလလောကိယကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါ ‘‘အာစယဂါမိနော ဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ န မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒိလောကိယသမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိဓမ္မာ ဧဝ၊ ဧဝံ နိဗ္ဗာနဂါမိပဋိပဒါဘာဝတော လောကုတ္တရကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါ ‘‘အပစယဂါမိနော’’တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ န အရိယမဂ္ဂဓမ္မာ ဧဝါတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပုရိမပစ္ဆိမာန’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ အရိယမဂ္ဂဿေဝ နိဗ္ဗာနဂါမိပဋိပဒါဘာဝေါ ပရိဗျတ္တောတိ တဿေဝ အပစယဂါမိဘာဝေါ ယုတ္တော၊ တဒနုဝတ္တကတ္တာ ပန သေသဓမ္မေ သင်္ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ အပစယေ ဒုက္ခပရိဇာနနာဒိနာ သာတိသယံ ဂမနံ ယေသန္တေ အပစယဂါမိနောတိ ‘‘မဂ္ဂါ ဧဝ အပစယဂါမိနော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုရိမပစ္ဆိမာနန္တိ စ ဣမသ္မိံ တိကေ ပဌမပဒဒုတိယပဒသင်္ဂဟိတာနံ အတ္ထာနန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဇယံ ဝေရံ ပသဝတိ (ဓ။ ပ။ ၂၀၁)၊ စရံ ဝါ ယဒိ ဝါ တိဋ္ဌ’’န္တိအာဒီသု (ဣတိဝု။ ၈၆၊ ၁၁၀၊ သု။ နိ။ ၁၉၅) ဝိယ သာနုနာသိကော အာစယ-သဒ္ဒေါတိ ‘‘အနုနာသိကလောပေါ ကတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အာစိန’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘အာစယ’’န္တိ ဗျတ္တယဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အာစယာ ဟုတွာ ဂစ္ဆန္တီတိ ဧတေန အပစိနန္တီတိ အပစယာ၊ အပစယာ ဟုတွာ ဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ အယမတ္ထော နယတော ဒဿိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၁။ လောကိယေသုအသေက္ခဘာဝါနာပတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ ကသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ၊ နနု –

‘‘သိက္ခတီတိ ခေါ ဘိက္ခု တသ္မာ သေက္ခောတိ ဝုစ္စတိ။ ကိဉ္စ သိက္ခတိ၊ အဓိသီလမ္ပိ သိက္ခတိ အဓိစိတ္တမ္ပိ သိက္ခတိ အဓိပညမ္ပိ သိက္ခတိ။ သိက္ခတီတိ ခေါ ဘိက္ခု တသ္မာ သေက္ခောတိ ဝုစ္စတိ (အ။ နိ။ ၃။၈၆)။ ယောပိ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနော အနုလောမပဋိပဒါယ ပရိပူရကာရီ သီလသမ္ပန္နော ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဘောဇနေ မတ္တညူ ဇာဂရိယာနုယောဂမနုယုတ္တော ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တံ ဗောဓိပက္ခိယာနံ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာနုယောဂမနုယုတ္တော ဝိဟရတိ ‘အဇ္ဇ ဝါ သွေ ဝါ အညတရံ သာမညဖလံ အဓိဂမိဿာမီ’တိ၊ သောပိ သိက္ခတီတိ သေက္ခော’’တိ –

ဝစနတော ယထာဝုတ္တကလျာဏပုထုဇ္ဇနဿပိ သီလာဒိဓမ္မာ သေက္ခာတိ ဝုစ္စန္တီတိ? န၊ ပရိယာယဘာဝတော။ နိပ္ပရိယာယေန ဟိ သေက္ခာသေက္ခဘာဝေါ ယထာသမ္ဘဝံ မဂ္ဂဖလဓမ္မေသု ဧဝါတိ လောကိယေသု သေက္ခဘာဝါသင်္ကာဘာဝတော အသေက္ခဘာဝါနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ တေနေဝါဟ ‘‘သီလသမာဓီ’’တိအာဒိ။ အရဟတ္တဖလဓမ္မာပိ သိက္ခာဖလဘာဝေန ပဝတ္တနတော ဟေဋ္ဌိမဖလဓမ္မာ ဝိယ သိက္ခာသု ဇာတာတိအာဒိအတ္ထေဟိ သေက္ခာ သိယုံ၊ ဟေဋ္ဌိမဖလဓမ္မာပိ ဝါ သိက္ခာဖလဘာဝေန ပဝတ္တနတော အရဟတ္တဖလဓမ္မာ ဝိယ အသေက္ခာတိ စောဒနံ မနသိကတွာ ‘‘ပရိနိဋ္ဌိတသိက္ခာကိစ္စတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တထာ ‘‘ဟေဋ္ဌိမဖလေသု ပနာ’’တိအာဒိ။ ‘‘တံ ဧဝ သာလိံ ဘုဉ္ဇာမိ၊ သာ ဧဝ တိတ္တိရီ၊ တာနိ ဧဝ ဩသဓာနီ’’တိအာဒီသု တံသဒိသေသု တဗ္ဗောဟာရော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧတေန စ သေက္ခသဒိသာ အသေက္ခာ ယထာ ‘‘အမနုဿော’’တိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ အညေ။ အညတ္ထ ‘‘အရိဋ္ဌ’’န္တိအာဒီသု ဝုဒ္ဓိအတ္ထေပိ အ-ကာရော ဒိဿတီတိ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တာ သေက္ခာ အသေက္ခာတိ အယမ္ပိ အတ္ထော ဝုတ္တော။

၁၂။ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနသမတ္ထတာယာတိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိတက္ကာဒိဝိက္ခမ္ဘနသမတ္ထတာပိ ဟေတ္ထ လဗ္ဘတီတိ။ အကုသလဝိဒ္ဓံသနရသတ္တာ ဝါ ကုသလာနံ တတ္ထ သာတိသယကိစ္စယုတ္တတံ ပရိတ္တဓမ္မေဟိ မဟဂ္ဂတာနံ ပကာသေတုံ ‘‘ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနသမတ္ထတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိပါကကိရိယေသု ဒီဃသန္တာနတာဝ၊ န ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနသမတ္ထတာ ဝိပုလဖလတာ စာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဝိပုလံ ဖလံ ဝိပုလဖလ’’န္တိ ဧဝံ ပန အတ္ထေ ဂယှမာနေ ဝိပါကေသုပိ ဝိပုလဖလတာ လဗ္ဘတေဝ။ သောပိ ဧကသေသနယေန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ မဟန္တေဟိ ဂတာ ပဋိပန္နာတိ အယံ ပနတ္ထော တိဏ္ဏမ္ပိ သာဓာရဏောတိ။ ဂုဏတော အယံ ဧတ္တကောတိ သတ္တာနံ ပမာဏံ ကရောန္တာ ဝိယ ပဝတ္တန္တီတိ ဩဠာရိကာ ကိလေသာ ‘‘ပမာဏကရာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တေဟိ ပရိတော ခဏ္ဍိတာ ပရိစ္ဆိန္နာတိ ပရိတ္တာ။ သတိပိ ကေဟိစိ ပရိစ္ဆိန္နတ္တေ မဟာပမာဏဘာဝေန ဂတာ ပဝတ္တာတိ မဟဂ္ဂတာ။ ပရိစ္ဆေဒကရာနံ ကိလေသာနံ သုခုမာနမ္ပိ အဂေါစရဘာဝတော တေဟိ န ကထဉ္စိပိ ပရိစ္ဆိန္နာ ဝီတိက္ကန္တာတိ အပရိစ္ဆိန္နာ အပ္ပမာဏာ၊ ယတော တေ ‘‘အပရိယာပန္နာ’’တိပိ ဝုစ္စန္တိ။

၁၄။ တိတ္တိံ န ဇနေန္တိ သန္တတရတာယ အသေစနကဘာဝတော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပမာဏကရေဟီ’’တိအာဒိကော အတ္ထဝိကပ္ပော ‘‘အတပ္ပကတ္ထေနာ’’တိအာဒိကာယ ဟီနတ္တိကပဒဝဏ္ဏနာယ ပရတော ဗဟူသု ပေါတ္ထကေသု လိခီယတိ၊ ယထာဌာနေ ဧဝ ပန အာနေတွာ ဝတ္တဗ္ဗော။

၁၅။ လောကိယသာဓုဇနေဟိပိ အတိဇိဂုစ္ဆနီယေသု အာနန္တရိယကမ္မနတ္ထိကဝါဒါဒီသု ပဝတ္တိ ဝိနာ ဝိပလ္လာသဗလဝဘာဝေန န ဟောတီတိ ‘‘ဝိပရိယာသဒဠှတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတေနာတိ ‘‘ဝိပါကဒါနေ သတီ’’တိအာဒိနာ သတိပိ ကာလနိယမေ ဝိပါကုပ္ပာဒနေ သာသင်္ကဝစနေန။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ယထာဝုတ္တနယေန နိယတတာယ အတိပ္ပသင်္ဂေါ ဒုန္နိဝါရော၊ တသ္မာ။ ဗလဝတာ…ပေ… ပဝတ္တီတိ ဧတေန အသမာနဇာတိကေန အနိဝတ္တနီယဝိပါကတံ၊ သမာနဇာတိကေန စ ဝိပါကာနုပ္ပာဒနေပိ အနန္တရံ ဝိပါကုပ္ပာဒနသမတ္ထတာယ အဝိဟန္တဗ္ဗတံ အနန္တရိကာနံ ဒဿေတိ။ ယတော တေသံ ဝိပါကဓမ္မတာ ဝိယ သဘာဝသိဒ္ဓါ နိယတာနန္တရိယတာ။ အညဿ…ပေ… ဒါနတောတိ ဣမိနာပိ အသမာနဇာတိကာဒီဟိ အနိဝတ္တနီယဖလတံ ဧဝ ဝိဘာဝေတိ။

စောဒကော အဓိပ္ပာယံ အဇာနန္တော ‘‘နနူ’’တိအာဒိနာ အတိပ္ပသင်္ဂမေဝ စောဒေတိ။ ဣတရော ‘‘နာပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ အတ္တနော အဓိပ္ပာယံ ဝိဝရတိ။ ဧကန္တေတိ အဝဿမ္ဘာဝိနိ။ သန္နိယတတ္တာတိ သမ္ပာဒနေ ဇနနေ နိယတဘာဝတော။ ဥပရတာ အဝိပစ္စနသဘာဝါသင်္ကာ ယေသု တာနိ ဥပရတာဝိပစ္စ…ပေ… သင်္ကာနိ၊ တဗ္ဘာဝေါ ဥပ…ပေ… သင်္ကတ္တံ၊ တသ္မာ။ ‘‘န သမတ္ထတာဝိဃာတတ္တာတိ ဗလဝတာပိ အာနန္တရိယေန အနုပဟန္တဗ္ဗတံ အာဟ။ ဥပတ္ထမ္ဘကာနိ အနုဗလပ္ပဒါယကာနိ ဟောန္တိ ဥပ္ပတ္တိယာ သန္တာနဿ ဝိသေသိတတ္တာ။ တေန နေသံ ဝိပါကာနုပ္ပာဒနေပိ အမောဃဝုတ္တိတံ အာဟ။

၁၆။ မဂ္ဂကိစ္စံ ပရိညာဒိ။ အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာလောဘာဒေါသသင်္ခါတေဟိ မဂ္ဂဟေတူဟိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တခန္ဓသေသမဂ္ဂင်္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌီနံ သဟေတုကဘာဝဒဿနတော တိဏ္ဏံ နယာနံ အသင်္ဂဟိတသင်္ဂဏှနဝသေနာတိ ဝုတ္တံ။ ဟေတုဗဟုတာဝသေနာတိ ဗဟုဟေတုကဿ ပဌမနယဿ အနန္တရံ ဗဟုဟေတုကတာသာမညေန နိက္ခေပကဏ္ဍပါဠိယံ တတိယံ ဝုတ္တနယော ဣဓ အဋ္ဌကထာယံ ဒုတိယံ ဝုတ္တော။ ယထာသကံ ပစ္စယေဟိ ပဝတ္တမာနေသု နိရီဟကေသု ဓမ္မေသု ကေသဉ္စိ အနုဝတ္တနီယဘာဝေါ န ကေဝလံ ဓမ္မသဘာဝတောယေဝ၊ အထ ခေါ ပုရိမဓမ္မာနံ ပဝတ္တိဝိသေသေနပိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဝသေနာ’’တိ။ ပဝတ္တိဝိသေသော ဟိ ပုရိမပုရိမာနံ စိတ္တစေတသိကာနံ ဥတ္တရုတ္တရေသု ဝိသေသာဓာနံ ဘာဝနာပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရောတိ။ အနုဝတ္တယမာနောတိ ဂရုကာရယမာနော။ ဥဒါဟရဏဝသေနာတိ နိဒဿနဝသေန၊ န နိရဝသေသဒဿနဝသေန။ ယသ္မာ ပနာတိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တံ အတ္ထံ ပါဌန္တရေန သာဓေတိ။ တတ္ထ ဟိ အဓိပတိပစ္စယဿ ပစ္စနီယေ ဌိတတ္တာ မဂ္ဂေါ အဓိပတိ မဂ္ဂါဓိပတီတိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတီတိ။ သမာနသဒ္ဒတ္ထဝသေနာတိ သတိပိ အညပဒတ္ထသမာနာဓိကရဏသမာသတ္ထဘေဒေ မဂ္ဂါဓိပတိသဒ္ဒတ္ထဘေဒါဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၁၇။ ဥပ္ပန္န-သဒ္ဒေါ ဥပ္ပာဒါဒိံ ပဋိပဇ္ဇမာနော၊ ပတွာ ဝိဂတော စာတိ ဒုဝိဓေသု အတ္ထေသု ဥဘယေသမ္ပိ ဝါစကော၊ န ပုရိမာနံယေဝါတိ တမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အနုပ္ပန္နာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥပ္ပန္နဘာဝေါ ဥပ္ပာဒါဒိပ္ပတ္တတာ။ တေန အတီတာပိ သင်္ဂဟိတာ ဟောန္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘သဗ္ဗော ဥပ္ပန္နဘာဝေါ’’တိ။ ဥပ္ပန္နဓမ္မဘာဝေါ ‘‘ဥပ္ပန္နာ ဓမ္မာ’’တိ ပဒေန ဂဟိတဓမ္မဘာဝေါ၊ ဝတ္တမာနဓမ္မဘာဝေါတိ အတ္ထော။ ယော ဝါ ဥပ္ပာဒါဒိပ္ပတ္တော အတ္တနော စ သဘာဝံ ဓာရေတိ ပစ္စယေဟိ စ ဓာရီယတိ၊ သော ဥပ္ပန္နဓမ္မောတိ ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝေါ ဥပ္ပန္နဓမ္မဘာဝေါတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥပ္ပန္နဓမ္မေ ဝတွာ ‘‘အနုပ္ပန္နာ’’တိ ဝစနံ န ယထာဓိဂတပဋိသေဓနန္တိ ကထမိဒံ ပစ္စေတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ယဒိ ဟီ’’တိအာဒိ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘ဥပ္ပန္နာတိ ပဒေန အတီတာပိ သင်္ဂဟိတာ။ ယဒိ န သင်္ဂဟိတာ၊ နိဗ္ဗာနံ ဝိယ တေပိ နဝတ္တဗ္ဗာတိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ ၊ န စ တထာ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ပန တေသံ မတိမတ္တမေဝ။ အယံ ပန တိကော ဒွိန္နံ အဒ္ဓါနံ ဝသေန ပူရေတွာ ဒဿိတောတိ အဋ္ဌကထာယံ ဝက္ခတီတိ။ ဧဝံ သန္တေ ကသ္မာ အတီတာ နဝတ္တဗ္ဗာတိ န ဝုတ္တာတိ? ဓမ္မဝသေန အသင်္ဂဟိတတ္တာဘာဝတော။ ဓမ္မဝသေန ဟိ အသင်္ဂဟိတံ နိဗ္ဗာနံ တတ္ထ နဝတ္တဗ္ဗံ ဇာတံ၊ န စ နိယောဂတော အတီတာ နာမ ဓမ္မာ ကေစိ အတ္ထိ၊ ယေ ဣဓ အသင်္ဂဟိတတ္တာ နဝတ္တဗ္ဗာ သိယုန္တိ။ ဖလနိဗ္ဗတ္တိတော ကာရဏဿ ပုရေတရံ နိဗ္ဗတ္တိ ဣဓ ပရိနိဋ္ဌိတသဒ္ဒေန ဝုစ္စတိ၊ န တဿ ဟုတွာ ဝိဂတဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘အနာဂတေ ဝါ’’တိ။ ယတော မေတ္တေယျဿ ဘဂဝတော ဥပ္ပဇ္ဇနကဖလမ္ပိ ‘‘ဥပ္ပာဒီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

၂၀။ ယဿ ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာတိအာဒိနာ ‘‘တေနာနန္ဒာ’’တိအာဒိပါဠိယာ ဟေဋ္ဌာပါဠိံ အတ္ထဝသေန ဒဿေတိ။ အယဉှိ တတ္ထ ပါဠိ –

‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ ၊ ဘိက္ခု အဇ္ဈတ္တမေဝ စိတ္တံ သဏ္ဌပေတိ သန္နိသာဒေတိ ဧကောဒိံ ကရောတိ သမာဒဟတိ။ ဣဓာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ…ပေ… သမာဒဟတိ။ သော အဇ္ဈတ္တံ သုညတံ မနသိ ကရောတိ၊ တဿ အဇ္ဈတ္တံ သုညတံ မနသိကရောတော သုညတာယ စိတ္တံ န ပက္ခန္ဒတိ…ပေ… မုစ္စတိ။ ဧဝံ သန္တမေတံ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ဧဝံ သမ္ပဇာနာတိ အဇ္ဈတ္တံ ခေါ မေ သုညတံ မနသိကရောတော အဇ္ဈတ္တံ သုညတာယ စိတ္တံ န ပက္ခန္ဒတိ…ပေ… မုစ္စတီတိ၊ ဣတိဟ တတ္ထ သမ္ပဇာနော ဟောတိ။ သော ဗဟိဒ္ဓါ သုညတံ…ပေ… အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ သုညတံ…ပေ… သော အာနေဉ္ဇံ မနသိ ကရောတိ၊ တဿ အာနေဉ္ဇံ မနသိကရောတော အာနေဉ္ဇာယ စိတ္တံ န ပက္ခန္ဒတိ…ပေ… မုစ္စတီတိ၊ ဣတိဟ တတ္ထ သမ္ပဇာနော ဟောတိ။ တေနာနန္ဒ၊ ဘိက္ခုနာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၈၈)။

တတ္ထ အဇ္ဈတ္တသုညတာဒီသူတိ အဇ္ဈတ္တံ ဗဟိဒ္ဓါ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ စ သုညတာယ အာနေဉ္ဇေ စ။ ပဌမဇ္ဈာနာဒိသမာဓိနိမိတ္တေတိ ပါဒကဘူတပဌမဇ္ဈာနာဒိသမာဓိနိမိတ္တေ။ အပဂုဏပါဒကဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌိတဿ ဟိ အဇ္ဈတ္တံ သုညတံ မနသိကရောတော တတ္ထ စိတ္တံ န ပက္ခန္ဒတိ။ တတော ‘‘ပရဿ သန္တာနေ နု ခေါ ကထ’’န္တိ ဗဟိဒ္ဓါ မနသိ ကရောတိ၊ တတ္ထပိ န ပက္ခန္ဒတိ။ တတော ‘‘ကာလေန အတ္တနော သန္တာနေ၊ ကာလေန ပရဿ သန္တာနေ နု ခေါ ကထ’’န္တိ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ မနသိ ကရောတိ၊ တတ္ထပိ န ပက္ခန္ဒတိ။ တတော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ဟောတုကာမော ‘‘အရူပသမာပတ္တိယံ နု ခေါ ကထ’’န္တိ အာနေဉ္ဇံ မနသိ ကရောတိ၊ တတ္ထပိ န ပက္ခန္ဒတိ။ ‘‘ဣဒါနိ မေ စိတ္တံ န ပက္ခန္ဒတီ’’တိ ဝိဿဋ္ဌဝီရိယေန န ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ပါဒကဇ္ဈာနမေဝ ပန သာဓုကံ ပုနပ္ပုနံ မနသိ ကာတဗ္ဗံ၊ ဧဝမဿ ရုက္ခံ ဆိန္ဒတော ဖရသုမှိ အဝဟန္တေ ပုနပ္ပုနံ နိသိတနိသိတံ ကာရေတွာ ဆိန္ဒန္တဿ ဆိဇ္ဇေ ဖရသု ဝိယ ကမ္မဋ္ဌာနေ မနသိကာရော ဝဟတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘တသ္မိံယေဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ။

အတ္ထတော စ အသမာနတ္တာတိ ဣဒံ ကသ္မာ ဝုတ္တံ။ နနု ယေသု အတ္ထေသု အဇ္ဈတ္တ-သဒ္ဒေါ ဝတ္တတိ၊ တေ သဗ္ဗေ ဒဿေတွာ ဣဓာဓိပ္ပေတတ္ထနိဒ္ဓါရဏတ္ထံ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေနေတံ ဝုတ္တံ။ စက္ခာဒီသု စ အဇ္ဈတ္တိက-သဒ္ဒေါ အဇ္ဈတ္တာနံ အဗ္ဘန္တရတာဝိသေသမုပါဒါယ ပဝတ္တတိ၊ ယတော တေ အဇ္ဈတ္တအဇ္ဈတ္တာတိ ဝုစ္စန္တိ။ အပိစ ‘‘ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနီ’’တိ ဣဒံ အဇ္ဈတ္တိက-သဒ္ဒဿ စက္ခာဒီနံ အဇ္ဈတ္တဘာဝဝိဘာဝနသဗ္ဘာဝတော ဣဓ ဥဒါဟရဏဝသေန ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ အဇ္ဈတ္တိကဒုကေ ‘‘အဇ္ဈတ္တာဝ အဇ္ဈတ္တိကာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္စ သတိ န ဧတ္ထ သဒ္ဒတော အသမာနတာပိ သိယာ၊ တသ္မာယေဝ ယထာဝုတ္တစောဒနံ ဝိသောဓေန္တော ‘‘အယံ ပနေတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ တေနာတိ တသ္မာ။ တံဝါစကဿာတိ အဇ္ဈတ္တဇ္ဈတ္တဝါစကဿ သက္ကာ ဝတ္တုံ တဒတ္ထဿ အဇ္ဈတ္တဘာဝသဗ္ဘာဝတော။

‘‘န ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု သောဘတိ သင်္ဂဏိကာရာမော သင်္ဂဏိကာရတော သင်္ဂဏိကာရာမတံ အနုယုတ္တော’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၃။၁၈၆) ပဗ္ဗဇိတာသာရုပ္ပဿ နေက္ခမ္မသုခါဒိနိကာမလာဘိတာယ အဘာဝဿ စ ဒဿနေန သင်္ဂဏိကာရာမတာယ၊ ‘‘နာဟံ၊ အာနန္ဒ၊ ဧကံ ရူပမ္ပိ သမနုပဿာမိ၊ ယတ္ထ ရတ္တဿ ယထာဘိရတဿ ရူပဿ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ န ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ သောကပရိ…ပေ… ဥပါယာသာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၈၆) ဧဝံ ရူပါဒိရတိယာ စ အာဒီနဝံ ဝတွာ သစေ ကောစိ ဒုပ္ပညဇာတိကော ပဗ္ဗဇိတော ဝဒေယျ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ခေတ္တေ ပဝိဋ္ဌာ ဂါဝိယော ဝိယ အမှေယေဝ ဂဏတော နီဟရတိ၊ ဧကီဘာဝေ နိယောဇေတိ၊ သယံ ပန ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီဟိ ပရိဝုတော ဝိဟရတီ’’တိ၊ တဿ ဝစနောကာသုပစ္ဆေဒနတ္ထံ စက္ကဝါဠပရိယန္တာယ ပရိသာယ မဇ္ဈေ နိသိန္နောပိ တထာဂတော ဧကကောဝါတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အယံ ခေါ ပနာ’’တိ ဒေသနာ အာရဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘တပ္ပဋိပက္ခဝိဟာရဒဿနတ္ထ’’န္တိ။ တတ္ထ သဗ္ဗနိမိတ္တာနန္တိ ရူပါဒီနံ သင်္ခတနိမိတ္တာနံ ။ အဇ္ဈတ္တန္တိ ဝိသယဇ္ဈတ္တံ။ သုညတန္တိ အနတ္တာနုပဿနာနုဘာဝနိဗ္ဗတ္တဖလသမာပတ္တိံ။ တေနေဝါဟ ‘‘အဇ္ဈတ္တ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ဒုတိယေ ဝိကပ္ပေ ဌာန-သဒ္ဒေါ ကာရဏပရိယာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သစ္စကသုတ္တေနာတိ မဟာသစ္စကသုတ္တေန။ တတ္ထ ဟိ –

‘‘အဘိဇာနာမိ ခေါ ပနာဟံ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ အနေကသတာယ ပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေတာ၊ အပိဿု မံ ဧကမေကော ဧဝံ မညတိ ‘မမေဝါရဗ္ဘ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ ဒေသေတီ’တိ။ န ခေါ ပနေတံ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယာဝဒေဝ ဝိညာပနတ္ထာယ တထာဂတော ပရေသံ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ။ သော ခေါ အဟံ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ တဿာယေဝ ကထာယ ပရိယောသာနေ တသ္မိံယေဝ ပုရိမသ္မိံ သမာဓိနိမိတ္တေ အဇ္ဈတ္တမေဝ စိတ္တံ သဏ္ဌပေမိ သန္နိသာဒေမိ၊ ဧကောဒိံ ကရောမိ၊ သမာဒဟာမိ ‘ယေန သုဒံ နိစ္စကပ္ပံ ဝိဟရာမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇) –

အာဂတန္တိ။

၂၂။ အညေဟိ အနိဒဿနေဟိ အညံ ဝိယ ကတွာ ယထာ ‘‘သိလာပုတ္တကဿ သရီရ’’န္တိ။ ဓမ္မသဘာဝသာမညေနာတိအာဒိနာ ကိဉ္စာပိ ရူပါယတနတော အညော နိဒဿနဘာဝေါ နာမ နတ္ထိ၊ ဓမ္မသဘာဝေါ ပန အတ္ထိ။ တတော စ ရူပါယတနဿ ဝိသေသော နိဒဿနဘာဝေန ကတောတိ တဒညဓမ္မဝိသေသကရော နိဒဿနဘာဝေါ ရူပါယတနတော အနညောပိ အညော ဝိယ ကတွာ ဥပစရိတောတိ ဒဿေတိ။ အတ္ထဝိသေသော သာမညဝိသေသတ္ထဘေဒေါ။ သယံ သမ္ပတ္တာနံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓမ္မာနံ၊ နိဿယဝသေန သမ္ပတ္တာနံ ဃာနဇိဝှာကာယာနံ ဂန္ဓရသာနဉ္စ၊ ဣတရေသံ အသမ္ပတ္တာနံ။ အညမညပတနံ အညမညဿ ယောဂျဒေသေ အဝဋ္ဌာနံ၊ ယေန ပဋိဟနနဘာဝေန။ ဗျာပါရာဒီတိ စိတ္တကိရိယာဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရဝသေန အက္ခိပဋလာဒီနံ ဟေဋ္ဌာ ဥပရိ စ သံသီဒနလင်္ဃနာဒိပ္ပဝတ္တိမာဟ။ ဝိကာရုပ္ပတ္တိ ဝိသဒိသုပ္ပတ္တိ၊ ဝိသယဿ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဘာဝေန အနုဂ္ဂဟော ဥပဃာတော စာတိ အတ္ထော။

တိကမာတိကာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။