📜

ယမကပကရဏ-အနုဋီကာ

ဂန္ထာရမ္ဘဝဏ္ဏနာ

သင်္ခေပေနေဝါတိ ¶ ¶ ဥဒ္ဒေသေနေဝ။ ယံ ‘‘မာတိကာဌပန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မေသူတိ ခန္ဓာဒိဓမ္မေသု ကုသလာဒိဓမ္မေသု စ။ အဝိပရီတတော ဂဟိတေသု ဓမ္မေသု မူလယမကာဒိဝသေန ပဝတ္တိယမာနာ ဒေသနာ ဝေနေယျာနံ နာနပ္ပကာရကောသလ္လာဝဟာ ပရိညာကိစ္စသာဓနီ စ ဟောတိ၊ န ဝိပရီတတောတိ အာဟ ‘‘ဝိပရီတဂ္ဂဟဏံ…ပေ… အာရဒ္ဓ’’န္တိ။ ဧတေန ကထာဝတ္ထုပကရဏဒေသနာနန္တရံ ယမကပကရဏဒေသနာယ ကာရဏမာဟ။ တတ္ထ ဝိပရီတဂ္ဂဟဏန္တိ ပုဂ္ဂလပရိဂ္ဂဟဏာဒိမိစ္ဆာဂါဟံ။ ဓမ္မပုဂ္ဂလောကာသာဒိနိဿယာနန္တိ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာ ဓမ္မာ၊ သဗ္ဗေ တေ ကုသလမူလာ’’တိအာဒိနာ (ယမ။ ၁။မူလယမက။၁) ဓမ္မေ၊ ‘‘ယဿ ရူပက္ခန္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဝေဒနာက္ခန္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ (ယမ။ ၁။ခန္ဓယမက။၅၀) ပုဂ္ဂလံ ‘‘ယတ္ထ ရူပက္ခန္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ ဝေဒနာက္ခန္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ (ယမ။ ၁။ခန္ဓယမက။၅၁) ဩကာသံ နိဿာယ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာနံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပုဂ္ဂလောကာသဥပ္ပာဒနိရောဓတဒုဘယပရိညာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သန္နိဋ္ဌာနသံသယာနန္တိ ¶ ပါဠိဂတိပဋိဝစနသရူပဒဿနပဋိက္ခိပနပဋိသေဓနနယေဟိ ယထာပုစ္ဆိတဿ အတ္ထဿ နိစ္ဆယကရဏံ သန္နိဋ္ဌာနံ၊ တဒဘာဝတော သံသယနံ သံသယော။ တေသံ သန္နိဋ္ဌာနသံသယာနံ။

ကာမဉ္စေတ္ထ ဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကာနံ သံသယပုဗ္ဗကံ သန္နိဋ္ဌာနန္တိ ပဌမံ သံသယော ဝတ္တဗ္ဗော၊ ဒေသေန္တဿ ပန ဘဂဝတော သန္နိဋ္ဌာနပုဗ္ဗကော သံသယောတိ ဒဿနတ္ထံ အယံ ပဒါနုက္ကမော ကတော။ သဗ္ဗဉှိ ပရိညေယျံ ဟတ္ထာမလကံ ဝိယ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ဌိတဿ ဓမ္မသာမိနော န ကတ္ထစိ သံသယော၊ ဝိဿဇ္ဇေတုကာမတာယ ပန ဝိနေယျဇ္ဈာသယဂတံ သံသယံ ဒဿေန္တော သံသယိတဝသေန ပုစ္ဆံ ကရောတီတိ ဧဝံ ဝိဿဇ္ဇနပုစ္ဆနဝသေန န သန္နိဋ္ဌာနသံသယာ လဗ္ဘန္တီတိ အယမတ္ထော ဒဿိတော၊ နိစ္ဆိတသံသယဓမ္မဝသေနေဝ ပနေတ္ထ သန္နိဋ္ဌာနသံသယာ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ကုသလေသု ကုသလာ နု ခေါ၊ န နု ခေါ ကုသလာတိ သန္ဒေဟာဘာဝတော’’တိအာဒိ။ တေနေဝ စ ‘‘သန္နိဋ္ဌာနသံသယာန’’န္တိ၊ ‘‘သန္နိဋ္ဌာနသံသယဝသေနာ’’တိ စ ပဌမံ သန္နိဋ္ဌာနဂ္ဂဟဏံ ကတံ။

တန္တိ ယမကပကရဏံ။ တဿ ယေ သမယာဒယော ဝတ္တဗ္ဗာ၊ တေ ကထာဝတ္ထုပကရဏဒေသနာနန္တရော ဒေသနာသမယော၊ တာဝတိံသဘဝနမေဝ ဒေသနာဒေသော၊ ကုသလာကုသလမူလာဒိယမကာကာရေန ဒေသနာတိ ဝိဘာဂတော ‘‘သင်္ခေပေနေဝါ’’တိအာဒိဂါထာဟိ ဝိဘာဝိတာ နိမိတ္တေန သဒ္ဓိံ သံဝဏ္ဏနပဋိညာ စာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘သမယဒေသဒေသနာဝသေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ နိမိတ္တဉှေတံ ဣဓ သံဝဏ္ဏနာယ၊ ယဒိဒံ ကမာနုပ္ပတ္တိ အာဂတဘာရဝါဟိတာ စ ပဏ္ဍိတာနံ ပဏ္ဍိတကိစ္စဘာဝတော။ တတ္ထ အနုပ္ပတ္တံ ဒဿေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။

တတ္ထာတိ တသ္မိံ သမယာဒိဒဿနေ။ ယမနံ ဥပရမနန္တိ ယမော မရဏန္တိ အာဟ ‘‘ဇာတိယာ သတိ မရဏံ ဟောတီတိ…ပေ… ဝိသယော’’တိ။ တတ္ထ ယထာ ‘‘ဇာတိယာ သတိ မရဏံ ဟောတီ’’တိ ဇာတိ ယမဿ ဝိသယော၊ ဧဝံ ‘‘ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု သန္တေသု မရဏံ ဟောတီ’’တိ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ယမဿ ဝိသယောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေ ဟိ မရဏဓမ္မိနောတိ။ အနုပ္ပတ္တမရဏံယေဝ ကိဗ္ဗိသကာရိနံ ပုဂ္ဂလံ ယမပုရိသာ ဝိဝိဓာ ကမ္မကာရဏာ ကရောန္တိ၊ န အပ္ပတ္တမရဏန္တိ မရဏံ ယမဿ ဝိသယော ဝုတ္တော။ အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနန္တိ ဣဒံ ဝိသယ-သဒ္ဒဿ အတ္ထဝစနံ။ ဒေသံ ဝါတိ ကာမာဒိဓာတုတ္တယဒေသံ သန္ဓာယာဟ။ ဓာတုတ္တယိဿရော ဟိ မစ္စုရာဇာ။ ပဉ္စာနန္တရိယာနိ အညသတ္ထာရုဒ္ဒေသော စ၊ တေန ဝါ သဒ္ဓိံ ပဉ္စ ဝေရာနိ ဆ အဘဗ္ဗဋ္ဌာနာနိ။ အာဝတ္တာတိ ပဒက္ခိဏာဝတ္တာ။ တနုရုဟာတိ လောမာ။

ဂန္ထာရမ္ဘဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁။ မူလယမကံ

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၁။ ယမကသမူဟဿာတိ ¶ ¶ မူလယမကာဒိကဿ ယမကသမူဟဿ။ မူလယမကာဒယော ဟိ ပကရဏာပေက္ခာယ အဝယဝဘူတာပိ နိစ္စာဝယဝါပေက္ခာယ ယမကသမူဟောတိ ဝုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘တံသမူဟဿ စ သကလဿ ပကရဏဿာ’’တိ။

ကုသလာကုသလမူလဝိသေသာနန္တိ ဒုတိယပုစ္ဆာယ ဝုတ္တာနံ သံသယပဒသင်္ဂဟိတာနံ ကုသလသင်္ခါတာနံ၊ တထာ ပဌမပုစ္ဆာယ ဝုတ္တာနံ ကုသလမူလသင်္ခါတာနံ ဝိသေသာနံ အတ္ထယမကဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာတိ ယောဇနာ။ ယထာ ဟိ ပဌမပုစ္ဆာယ ဝိသေသဝန္တဘာဝေန ဝုတ္တာယေဝ ကုသလဓမ္မာ ဒုတိယပုစ္ဆာယံ ဝိသေသဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ ဧဝံ ပဌမပုစ္ဆာယံ ဝိသေသဘာဝေန ဝုတ္တာယေဝ ကုသလမူလဓမ္မာ ဒုတိယပုစ္ဆာယံ ဝိသေသဝန္တဘာဝေန ဝုတ္တာ။ ဝတ္တုဝစနိစ္ဆာဝသေန ဟိ ဓမ္မာနံ ဝိသေသဝိသေသဝန္တတာဝိဘာဂါ ဟောန္တီတိ။ ကုသလမူလကုသလဝိသေသေဟိ သံသယိတပဒသင်္ဂဟိတေဟိ ကုသလကုသလမူလာနံ ဝိသေသဝန္တာနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထ စ ဝိသေသဝန္တာပေက္ခဝိသေသဝသေန ပဌမော အတ္ထဝိကပ္ပော ဝုတ္တော၊ ဒုတိယော ပန ဝိသေသာပေက္ခဝိသေသဝန္တဝသေနာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ တေနာဟ ‘‘ဉာတုံ ဣစ္ဆိတာနံ ဟီ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတာနန္တိ ပုစ္ဆာယ ဝိသယဘူတာနန္တိ အတ္ထော။ ဝိသေသာနန္တိ ကုသလကုသလမူလဝိသေသာနံ။ ဝိသေသဝန္တာပေက္ခာနန္တိ ကုသလမူလကုသလသင်္ခါတေဟိ ဝိသေသဝန္တေဟိ သာပေက္ခာနံ။ ဝိသေသဝတန္တိ ကုသလမူလကုသလာနံ။ ဝိသေသာပေက္ခာနန္တိ ကုသလကုသလမူလဝိသေသေဟိ သာပေက္ခာနံ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ မူလယမကေ။ ပဓာနဘာဝေါတိ ပဌမဝိကပ္ပေ တာဝ သံသယိတပ္ပဓာနတ္တာ ပုစ္ဆာယ ဝိသေသာနံ ပဓာနဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေ ဟိ သံသယိတာနံ ဝိသေသဝန္တောတိ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပန ဝိသေသာ နာမ ဝိသေသဝန္တာဓီနာတိ ဝိသေသဝန္တာနံ တတ္ထ ပဓာနဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒွိန္နံ ပန ဧကဇ္ဈံ ပဓာနဘာဝေါ န ယုဇ္ဇတိ။ သတိ ဟိ အပ္ပဓာနေ ပဓာနံ နာမ သိယာ။ တေနာဟ ‘‘ဧကေကာယ ပုစ္ဆာယ ဧကေကော ဧဝ အတ္ထော သင်္ဂဟိတော ဟောတီ’’တိ။ ဧဝဉ္စေတံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ အညထာ ဝိနိစ္ဆိတဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေဟိ ဣဓ ပဓာနဘာဝေါ န ယုဇ္ဇတေဝါတိ။ န ဓမ္မဝါစကောတိ န သဘာဝဓမ္မဝါစကော။ သဘာဝဓမ္မောပိ ¶ ဟိ အတ္ထောတိ ဝုစ္စတိ ‘‘ဂမ္ဘီရပညံ နိပုဏတ္ထဒဿိ’’န္တိအာဒီသု ¶ (သု။ နိ။ ၁၇၈)။ ‘‘ဟေတုဖလေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၇၂၀) အတ္ထ-သဒ္ဒဿ ဟေတုဖလဝါစကတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေနဿ ‘‘အတ္ထာဘိသမယာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၉) အာဂတာ ဟိတာဒိဝါစကတာ သင်္ဂယှတိ။ တေနေဝါတိ ပါဠိအတ္ထဝါစကတ္တာ ဧဝ။

တီဏိပိ ပဒါနီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော၊ သမုစ္စယော စ တုလျယောဂေ သိယာ။ ကိံ နာမ-ပဒေန အနဝသေသတော ကုသလာဒီနံ သင်္ဂဟောတိ အာသင်္ကာယ တဒါသင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထမာဟ ‘‘တီဏိပိ…ပေ… သင်္ဂါဟကတ္တ’’န္တိ။ တတ္ထ သင်္ဂါဟကတ္တမတ္တန္တိ မတ္တ-သဒ္ဒေါ ဝိသေသနိဝတ္တိအတ္ထောတိ။ တေန နိဝတ္တိတံ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘န နိရဝသေသသင်္ဂါဟကတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ ရူပံ နာမ-ပဒေန သင်္ဂယှတိ။ ကုသလာဒိယေဝ နာမန္တိ နိယမော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ န နာမံယေဝ ကုသလာဒီတိ ဣမမေဝ စ နိယမံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ကုသလာဒီနံ သင်္ဂါဟကတ္တမတ္တမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ယဒိပိ နာမ-ပဒံ န နိရဝသေသကုသလာဒိသင်္ဂါဟကံ၊ ကုသလာဒိသင်္ဂါဟကံ ပန ဟောတိ၊ တဒတ္ထမေဝ စ တံ ဂဟိတန္တိ နာမဿ ကုသလတ္တိကပရိယာပန္နတာ ဝုတ္တာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကုသလာဒိ…ပေ… ဝုတ္တ’’န္တိ။

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၅၂။ ဒုတိယယမကေတိ ဧကမူလယမကေ။ ဧဝမိဓာပီတိ ယထာ ဧကမူလယမကေ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာ’’ဣစ္စေဝ ပုစ္ဆာ အာရဒ္ဓါ၊ ဧဝံ ဣဓာပိ အညမညမူလယမကေပိ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာ’’ဣစ္စေဝ ပုစ္ဆာ အာရဘိတဗ္ဗာ သိယာ။ ကသ္မာ? ပုရိမယမက…ပေ… အပ္ပဝတ္တတ္တာတိ။ ဣဒဉ္စ ဒုတိယယမကဿ တထာ အပ္ပဝတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ၊ တတိယယမကံ ပန တထေဝ ပဝတ္တံ။ ကေစီတိ ပဒကာရာ။ တေ ဟိ ယထာ ပဌမဒုတိယယမကေသု ပုရိမပုစ္ဆာ ဧဝ ပရိဝတ္တနဝသေန ပစ္ဆိမပုစ္ဆာ ကတာတိ ပစ္ဆိမပုစ္ဆာယ ပုရိမပုစ္ဆာ သမာနာ ဌပေတွာ ပဋိလောမဘာဝံ၊ န တထာ အညမညယမကေ။ တတ္ထ ဟိ ဒွေပိ ပုစ္ဆာ အညမညဝိသဒိသာ။ ယဒိ တတ္ထာပိ ဒွီဟိပိ ပုစ္ဆာဟိ သဒိသာဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ ¶ ၊ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာ’’တိ ပဌမပုစ္ဆာ အာရဘိတဗ္ဗာ၊ ပစ္ဆိမပုစ္ဆာ ဝါ ‘‘သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ ကုသလမူလေန ဧကမူလာ’’တိ ¶ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ။ ဧဝံ ပန အဝတွာ ပဌမဒုတိယယမကေသု ဝိယ ပုရိမပစ္ဆိမပုစ္ဆာ သဒိသာ အကတွာ တတိယယမကေ တာသံ ဝိသဒိသတာ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာ’’တိ အနာရဒ္ဓတ္တာ၊ တသ္မာ ပဋိလောမပုစ္ဆာနုရူပါယ အနုလောမပုစ္ဆာယ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာတိ အပုစ္ဆိတွာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။

အတ္ထဝသေနာတိ သမ္ဘဝန္တာနံ နိစ္ဆိတသံသယိတာနံ အတ္ထာနံ ဝသေန။ တဒနုရူပါယာတိ တဿာ ပုရိမပုစ္ဆာယ အတ္ထတော ဗျဉ္ဇနတော စ အနုစ္ဆဝိကာယ။ ပုရိမဉှိ အပေက္ခိတွာ ပစ္ဆိမာယ ဘဝိတဗ္ဗံ။ တေနာတိ တသ္မာ။ ယသ္မာ အနုလောမေ သံသယစ္ဆေဒေ ဇာတေပိ ပဋိလောမေ သံသယော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ယဒိ န ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ ပဋိလောမပုစ္ဆာယ ပယောဇနမေဝ န သိယာ၊ တသ္မာ န ပစ္ဆိမပုစ္ဆာနုရူပါ ပုရိမပုစ္ဆာ၊ အထ ခေါ ဝုတ္တနယေန ပုရိမပုစ္ဆာနုရူပါ ပစ္ဆိမပုစ္ဆာ၊ တာယ စ အနုရူပတာယ အတ္ထာဒိဝသေန ဒွိန္နံ ပဒါနံ သမ္ဗန္ဓတ္တာ အတ္ထာဒိယမကတာ ဝုတ္တာ။ ဒေသနာက္ကမတော စေတ္ထ အနုလောမပဋိလောမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ ‘‘ကုသလာ ကုသလမူလာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကုသလမူလာ ကုသလာ’’တိ စ ဝုတ္တတ္တာ။ သေသယမကေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝိသေသဝန္တဝိသေသ၊ ဝိသေသဝိသေသဝန္တဂ္ဂဟဏတော ဝါ ဣဓ အနုလောမပဋိလောမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဌမပုစ္ဆာယဉှိ ယေ ဓမ္မာ ဝိသေသဝန္တော၊ တေ နိစ္ဆယာဓိဋ္ဌာနေ ကတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာ ဓမ္မာ’’တိ ဝတွာ တေသု ယသ္မိံ ဝိသေသော သံသယာဓိဋ္ဌာနော၊ တံဒဿနတ္ထံ ‘‘သဗ္ဗေ တေ ကုသလမူလာ’’တိ ပုစ္ဆာ ကတာ။ ဒုတိယပုစ္ဆာယံ ပန တပ္ပဋိလောမတော ယေန ဝိသေသေန တေ ဝိသေသဝန္တော၊ တံ ဝိသေသံ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ယေ ဝါ ပန ကုသလမူလာ’’တိ ဝတွာ တေ ဝိသေသဝန္တေ သံသယာဓိဋ္ဌာနဘူတေ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ ကုသလာ’’တိ ပုစ္ဆာ ကတာ။ အနိယတဝတ္ထုကာ ဟိ သန္နိဋ္ဌာနသံသယာ အနေကဇ္ဈာသယတ္တာ သတ္တာနံ။

ဣမိနာပိ ဗျဉ္ဇနေနာတိ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလမူလေန ဧကမူလာ’’တိ ဣမိနာပိ ဝါကျေန။ ဧဝံ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ ယေနာဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ၊ တမေဝါဓိပ္ပာယံ ဝိဝရတိ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိနာ။ တတ္ထ တေနေဝါတိ ကုသလဗျဉ္ဇနတ္ထဿ ကုသလမူလေန ဧကမူလဗျဉ္ဇနတ္ထဿ ဘိန္နတ္တာ ဧဝ။ ဝိဿဇ္ဇနန္တိ ဝိဘဇနံ ¶ ။ ဣတရထာတိ ကုသလမူလေန ဧကမူလဗျဉ္ဇနေန ပုစ္ဆာယ ကတာယ။ တာနိ ဝစနာနီတိ ကုသလဝစနံ ကုသလမူလေန ဧကမူလဝစနဉ္စ။ ကုသလစိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပဝသေန စဿ အဗျာကတဒီပနတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဣမိနာပိ ဗျဉ္ဇနေန တဿေဝတ္ထဿ သမ္ဘဝတော’’တိ ဧတသ္မိံ ဝစနေ။ ယေ ကေစိ ကုသလာ…ပေ… သမ္ဘဝတောတိ ဧတေန ကုသလာနံ ကုသလမူလေန ဧကမူလတာယ ဗျဘိစာရာဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘န ဟိ…ပေ… သန္တီ’’တိ။ ဝုတ္တဗျဉ္ဇနတ္ထဿေဝ ¶ သမ္ဘဝတောတိ ဟိ ဣမိနာ အဝုတ္တဗျဉ္ဇနတ္ထဿ သမ္ဘဝါဘာဝဝစနေန သွာယမဓိပ္ပာယမတ္ထော ဝိဘာဝိတော။ ယထာ ဟိ ကုသလမူလေန ဧကမူလဗျဉ္ဇနတ္ထော ကုသလဗျဉ္ဇနတ္ထံ ဗျဘိစရတိ၊ န ဧဝံ တံ ကုသလဗျဉ္ဇနတ္ထော။ ကထံ ကတွာ စောဒနာ၊ ကထဉ္စ ကတွာ ပရိဟာရော? ကုသလမူလေန ဧကမူလာ ကုသလာ ဧဝါတိ စောဒနာ ကတာ၊ ကုသလမူလေန ဧကမူလာ ဧဝ ကုသလာတိ ပန ပရိဟာရော ပဝတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒုတိယယမကေ ဝိယ အပုစ္ဆိတွာတိ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာ’’တိ အပုစ္ဆိတွာ။ ကုသလမူလေဟီတိ ကုသလေဟိ မူလေဟိ။ တေတိ ကုသလမူလေန ဧကမူလာ။

ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော ပကာရတ္ထော ဝါ။ တေန ‘‘ကုသလမူလာနိ ဧကမူလာနိ စေဝ အညမညမူလာနိ စာ’’တိအာဒိပါဠိသေသံ ဒဿေတိ။ ယံ သန္ဓာယ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိဿဇ္ဇနံ ကာတဗ္ဗံ ဘဝေယျာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟေဋ္ဌာတိ အနုလောမပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနေ။ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘မူလာနိ ယာနိ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေန။ တမ္ပီတိ ‘‘ကုသလမူလေနာ’’တိအာဒိ အဋ္ဌကထာဝစနမ္ပိ။ တထာတိ တေန ပကာရေန၊ အနုလောမပုစ္ဆာယံ ဝိယ ဝိဿဇ္ဇနံ ကာတဗ္ဗံ ဘဝေယျာတိ ဣမိနာ ပကာရေနာတိ အတ္ထော။ ယေန ကာရဏေန ‘‘န သက္ကာ ဝတ္တု’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘အာမန္တာ’’ဣစ္စေဝ ဝိဿဇ္ဇနေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ‘‘သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ ကုသလာ’’တိ ပုစ္ဆာယံ ဝိယ ‘‘သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ ကုသလမူလေန ဧကမူလာ’’တိ ပုစ္ဆိတေပိ ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနမေဝ လဗ္ဘတိ၊ န အနုလောမပုစ္ဆာယံ ဝိယ သရူပဒဿနဝိဿဇ္ဇနံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတဗ္ဗဿ အဘာဝတော။ ယေ ဟိ ဓမ္မာ ကုသလမူလေန ဧကမူလာ၊ န တေ ဓမ္မာ ကုသလမူလေန အညမညမူလာဝ။ ယေ ပန ကုသလမူလေန အညမညမူလာ၊ တေ ကုသလမူလေန ဧကမူလာဝ။ တေနာဟ ‘‘န ဟိ…ပေ… ဝိဘာဂေါ ကာတဗ္ဗော ဘဝေယျာ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ယေနာတိ ယေန အညမညမူလေသု ဧကမူလဿ အဘာဝေန။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒေ။ အညမညမူလကတ္တာ ဧကမူလကတ္တာ စာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒွိန္နံ ဒွိန္နဉှိ ဧကေကေန အညမညမူလကတ္တေ ဝုတ္တေ တေသံ ဧကေကေန ဧကမူလကတ္တမ္ပိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ သမာနတ္ထော ဧကသဒ္ဒေါတိ ကတွာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ယတ္ထ ပန…ပေ… န ဧကမူလာနီ’’တိ။ တယိဒံ မိစ္ဆာ၊ ဒွီသုပိ ဧကေကေန ဣတရဿ ဧကမူလကတ္တံ သမ္ဘဝတိ ဧဝါတိ။ တေနာဟ ‘‘ဧတဿ ဂဟဏဿ နိဝါရဏတ္ထ’’န္တိအာဒိ။ ‘‘ယေ ဓမ္မာ ကုသလမူလေန အညမညမူလာ၊ တေ ကုသလမူလေန ဧကမူလာ’’တိ ဣမမတ္ထံ ဝိဘာဝေန္တေန ဣဓ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ပဒေန ယတ္ထ ဒွေ မူလာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တတ္ထ ဧကေကေန ဣတရဿ ဧကမူလကတ္တံ ပကာသိတမေဝါတိ အာဟ ‘‘အာမန္တာတိ ဣမိနာဝ ဝိဿဇ္ဇနေန တံဂဟဏနိဝါရဏတော’’တိ ¶ ။ နိစ္ဆိတတ္တာတိ ဧတ္ထ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ တိဏ္ဏန္နံ တာဝ မူလာနံ နိစ္ဆိတံ ဟောတု အညမညေကမူလကတ္တံ၊ ဒွိန္နံ ပန ကထန္တိ အာဟ ‘‘အညမညမူလာနံ ဟီ’’တိအာဒိ။ သမာနမူလတာ ဧဝါတိ အဝဓာရဏေန နိဝတ္တိတတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘န အညမညသမာနမူလတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေန အညမညမူလာနံ သမာနမူလတာမတ္တဝစနိစ္ဆာယ ဧကမူလဂ္ဂဟဏံ၊ န တေသံ အညမညပစ္စယတာဝိသိဋ္ဌသမာနမူလတာဒဿနတ္ထန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဒွိန္နံ မူလာနန္တိ ဒွိန္နံ ဧကမူလာနံ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ။ ယထာ တေသံ သမာနမူလတာ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တေသု ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံမူလေဟိ အညေဟီတိ ဣတရမူလေဟိ မူလဒွယတော အညေဟိ သဟဇာတဓမ္မေဟိ။

ဣဒါနိ ယေန အဓိပ္ပာယေန ပဋိလောမေ ‘‘ကုသလာ’’ဣစ္စေဝ ပုစ္ဆာ ကတာ၊ န ‘‘ကုသလမူလေန ဧကမူလာ’’တိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အညမညမူလတ္တေ ပန…ပေ… ကတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ န ဟိ ကုသလမူလေန အညမညမူလေသု ကိဉ္စိ ဧကမူလံ န ဟောတီတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ မူလယုတ္တတမေဝ ဝဒတိ၊ န မူလေဟိ အယုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အညထာ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိရုဇ္ဈေယျ။ တေနေဝါတိ မူလယုတ္တတာယ ဧဝ ဝုစ္စမာနတ္တာ။ ဥဘယတ္ထာပီတိ အညမညမူလာ ဧကမူလာတိ ဒွီသုပိ ပဒေသု။ ‘‘ကုသလမူလေနာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ကုသလမူလေန သမ္ပယုတ္တေနာတိ ဟိ အတ္ထော။ ယဒိ ဥဘယမ္ပိ ဝစနံ မူလယုတ္တတမေဝ ဝဒတိ၊ အထ ကသ္မာ အနုလောမပုစ္ဆာယမေဝ ဧကမူလဂ္ဂဟဏံ ကတံ၊ န ပဋိလောမပုစ္ဆာယန္တိ ဥဘယတ္ထာပိ တံ ဂဟေတဗ္ဗံ န ဝါ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ မူလေကမူလယမကဒေသနာဟိ အယံ အညမညယမကဒေသနာ သမာနရသာ သိယာတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ¶ တတ္ထာတိ တသ္မိံ အညမညယမကေ။ ယဒိပိ ဧကမူလာ အညမညမူလာတိ ဣဒံ ပဒဒွယံ ဝုတ္တနယေန မူလယုတ္တတမေဝ ဝဒတိ၊ တထာပိ သာမညဝိသေသလက္ခဏေ အတ္ထေဝ ဘေဒေါတိ ဒဿေတုံ ‘‘မူလယောဂသာမညေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမူလကာနံ သမာနမူလတာ ဧကမူလတ္တန္တိ ဧကမူလဝစနံ တေသု အဝိသေသတော မူလသဗ္ဘာဝမတ္တံ ဝဒတိ၊ န အညမညမူလသဒ္ဒေါ ဝိယ မူလေသု လဗ္ဘမာနံ ဝိသေသံ၊ န စ သာမညေ နိစ္ဆယော ဝိသေသေ သံသယံ ဝိဓမတီတိ ဣမမတ္ထမာဟ ‘‘မူလယောဂသာမညေ…ပေ… ပဝတ္တာ’’တိ ဣမိနာ။ ဝိသေသေ ပန နိစ္ဆယော သာမညေ သံသယံ ဝိဓမန္တော ဧဝ ပဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘မူလယောဂဝိသေသေ ပန…ပေ… နိစ္ဆိတမေဝ ဟောတီ’’တိ။ တသ္မာတိ ဝုတ္တဿေဝ တဿ ဟေတုဘာဝေန ပရာမသနံ၊ ဝိသေသနိစ္ဆယေနေဝ အဝိနာဘာဝတော၊ သာမညဿ နိစ္ဆိတတ္တာ တတ္ထ ဝါ သံသယာဘာဝတောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဧကမူလာတိ ပုစ္ဆံ အကတွာ’’တိ။ ကုသလဘာဝဒီပကံ န ဟောတီတိ ကုသလဘာဝဿေဝ ¶ ဒီပကံ န ဟောတိ တဒညဇာတိကဿပိ ဒီပနတော။ တေနာဟ ‘‘ကုသလဘာဝေ သံသယသဗ္ဘာဝါ’’တိ။ အညမညမူလဝစနန္တိ ကေဝလံ အညမညမူလဝစနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ကုသလာဓိကာရဿ အနုဝတ္တမာနတ္တာတိ ဣမိနာ ‘‘သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ ကုသလာ’’တိ ကုသလဂ္ဂဟဏေ ကာရဏမာဟ။ ဧကမူလဂ္ဂဟဏေ ဟိ ပယောဇနာဘာဝေါ ဒဿိတော၊ ကုသလဿ ဝသေန စာယံ ဒေသနာတိ။

၅၃-၆၁။ မူလနယေ ဝုတ္တေ ဧဝ အတ္ထေတိ မူလနယေ ဝုတ္တေ ဧဝ ကုသလာဒိဓမ္မေ။ ကုသလာဒယော ဟိ သဘာဝဓမ္မာ ဣဓ ပါဠိအတ္ထတာယ အတ္ထောတိ ဝုတ္တော။ ကုသလမူလဘာဝေန၊ မူလဿ ဝိသေသနေန၊ မူလယောဂဒီပနေန စ ပကာသေတုံ။ ကုသလမူလဘူတာ မူလာ ကုသလမူလမူလာတိ သမာသယောဇနာ။ မူလဝစနဉှိ နိဝတ္တေတဗ္ဗဂဟေတဗ္ဗသာဓာရဏံ။ အကုသလာဗျာကတာပိ မူလဓမ္မာ အတ္ထီတိ ကုသလမူလဘာဝေန မူလဓမ္မာ ဝိသေသိတာ။ မူလဂ္ဂဟဏေန စ မူလဝန္တာနံ မူလယောဂေါ ဒီပိတော ဟောတိ။ သမာနေန မူလေန၊ မူလဿ ဝိသေသနေန၊ မူလယောဂဒီပနေန စ ပကာသေတုံ ‘‘ဧကမူလမူလာ’’တိ၊ အညမညဿ မူလေန မူလဘာဝေန၊ မူလဿ ဝိသေသနေန၊ မူလယောဂဒီပနေန စ ပကာသေတုံ ‘‘အညမညမူလမူလာ’’တိ မူလမူလနယော ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။ တီသုပိ ယမကေသု ယထာဝုတ္တဝိသေသနမေဝေတ္ထ ပရိယာယန္တရံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

မူလယောဂံ ¶ ဒီပေတုန္တိ မူလယောဂမေဝ ပဓာနံ သာတိသယဉ္စ ကတွာ ဒီပေတုန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာ ဟိ ကုသလာနိ မူလာနိ ဧတေသန္တိ ကုသလမူလကာနီတိ ဗာဟိရတ္ထသမာသေ မူလယောဂေါ ပဓာနဘာဝေန ဝုတ္တော ဟောတိ၊ န ဧဝံ ‘‘ကုသလသင်္ခါတာ မူလာ ကုသလမူလာ’’တိ ကေဝလံ၊ ‘‘ကုသလမူလမူလာ’’တိ သဝိသေသနံ ဝါ ဝုတ္တေ ဥတ္တရပဒတ္ထပ္ပဓာနသမာသေ။ တေနာဟ ‘‘အညပဒတ္ထ…ပေ… ဒီပေတု’’န္တိ။ ဝုတ္တပ္ပကာရောဝါတိ ‘‘ကုသလမူလဘာဝေန မူလဿ ဝိသေသနေနာ’’တိအာဒိနာ မူလမူလနယေ စ၊ ‘‘အညပဒတ္ထသမာသန္တေန က-ကာရေနာ’’တိအာဒိနာ မူလကနယေ စ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဧဝ။ ဝစနပရိယာယော မူလမူလကနယေ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ယောဇေတဗ္ဗော။

၇၄-၈၅။ န ဧကမူလဘာဝံ လဘမာနေဟီတိ အဗျာကတမူလေန န ဧကမူလကံ တထာဝတ္တဗ္ဗတံ လဘမာနေဟိ အဋ္ဌာရသအဟေတုကစိတ္တုပ္ပာဒါဟေတုကသမုဋ္ဌာနရူပနိဗ္ဗာနေဟိ ဧကတော အလဗ္ဘမာနတ္တာ။ ယထာ ဟိ ယထာဝုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒါဒယော ဟေတုပစ္စယဝိရဟိတာ အဟေတုကဝေါဟာရံ လဘန္တိ၊ န ဧဝံ သဟေတုကသမုဋ္ဌာနံ ရူပံ။ တေနာဟ ‘‘အဟေတုကဝေါဟာရရဟိတံ ကတွာ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သဗ္ဗံ ရူပံ န ဟေတုကမေဝ၊ အဟေတုကမေဝါ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ကိဉ္စာပိ သဟေတုကသမုဋ္ဌာနမ္ပိ ရူပံ အဟေတုကံ၊ ‘‘အဗျာကတော ¶ ဓမ္မော အဗျာကတဿ ဓမ္မဿ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော၊ ဝိပါကာဗျာကတာ ကိရိယာဗျာကတာ ဟေတူ သမ္ပယုတ္တကာနံ ခန္ဓာနံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနဉ္စ ရူပါနံ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၀၃) ပန ဝစနတော ဟေတုပစ္စယယောဂေန သဟေတုကသမုဋ္ဌာနဿ ရူပဿ အဟေတုကဝေါဟာရာဘာဝေါ ဝုတ္တော။ ကေစိ ပန ‘‘အဗ္ဗောဟာရိကံ ကတွာတိ သဟေတုကဝေါဟာရေန အဗ္ဗောဟာရိကံ ကတွာတိ အတ္ထံ ဝတွာ အညထာ ‘အဟေတုကံ အဗျာကတံ အဗျာကတမူလေန ဧကမူလ’န္တိ န သက္ကာ ဝတ္တု’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝုတ္တမေဝ အဟေတုကဝေါဟာရာဘာဝေန သဟေတုကတာပရိယာယဿ အတ္ထသိဒ္ဓတ္တာ။ အပိစ ဟေတုပစ္စယသဗ္ဘာဝတော တဿ သဟေတုကတာပရိယာယော လဗ္ဘတေဝ။ တေနာဟ ‘‘န ဝါ သဟေတုကဒုကေ ဝိယ…ပေ… အဗ္ဗောဟာရိကံ ကတ’’န္တိ။ ဧတ္ထ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ဧကမူလကဒုကေ။ ဟေတုပစ္စယယောဂါယောဂဝသေနာတိ ဟေတုပစ္စယေန ယောဂါယောဂဝသေန၊ ဟေတုပစ္စယဿ သဗ္ဘာဝါသဗ္ဘာဝဝသေနာတိ အတ္ထော။ သဟေတုကဝေါဟာရမေဝ လဘတိ ပစ္စယဘူတဟေတုသဗ္ဘာဝတော။

အပရေ ¶ ပန ဘဏန္တိ ‘‘သဟေတုကစိတ္တသမုဋ္ဌာနံ ရူပံ အဟေတုကံ အဗျာကတန္တိ ဣမိနာ ဝစနေန သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တမ္ပိ သမူလကတ္တာ ‘အဗျာကတမူလေန န ဧကမူလ’န္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ သတိပိ သမူလကတ္တေ နိပ္ပရိယာယေန သဟေတုကံ န ဟောတီတိ ‘အဗျာကတမူလေန ဧကမူလ’န္တိ စ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ တသ္မာ ‘အဟေတုကံ အဗျာကတံ အဗျာကတမူလေန န ဧကမူလံ၊ သဟေတုကံ အဗျာကတံ အဗျာကတမူလေန ဧကမူလ’န္တိ ဒွီသုပိ ပဒေသု အနဝရောဓတော အဗ္ဗောဟာရိကံ ကတွာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ ‘‘သဟေတုကအဗျာကတသမုဋ္ဌာနံ ရူပံ အဗျာကတမူလေန ဧကမူလံ ဟောတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ တဿ ဧကမူလဘာဝဿ နိစ္ဆိတတ္တာ၊ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝ စေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၈၆-၉၇။ ကုသလာကုသလာဗျာကတရာသိတော နမနနာမနသင်္ခါတေန ဝိသေသေန အရူပဓမ္မာနံ ဂဟဏံ နိဒ္ဓါရဏံ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နာမာနံ နိဒ္ဓါရိတတ္တာ’’တိ။ တေန တေသံ အဓိကဘာဝမာဟ ဝိညာယမာနမေဝ ပကရဏေန အပရိစ္ဆိန္နတ္တာ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘အဟေတုကံ နာမံ သဟေတုကံ နာမ’’န္တိ ပါဌန္တရေ ကသ္မာ နာမဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ အာဟ ‘‘သုပါကဋဘာဝတ္ထ’’န္တိ၊ ပရိဗျတ္တံ ကတွာ ဝုတ္တေ ကိံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မူလယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ခန္ဓယမကံ

၁။ ပဏ္ဏတ္တိဝါရော

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၂-၃။ ခန္ဓယမကေ ¶ …ပေ… ပရိညာ စ ဝတ္တဗ္ဗာတိ ဣဒံ ပဓာနဘာဝေန ဝတ္တဗ္ဗဒဿနံ။ အဘိညေယျကထာ ဟိ အဘိဓမ္မော၊ သာ စ ယာဝဒေဝ ပရိညတ္တာတိ ပရိညာသု စ န ဝိနာ တီရဏပရိညာယ ပဟာနပရိညာ၊ တီရဏဉ္စ သမ္ပုဏ္ဏပရာနုဂ္ဂဟဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ ကာလပုဂ္ဂလောကာသဝိဘာဂမုခေန ခန္ဓာနံ ဝိသုံ သဟ စ ဥပ္ပာဒနိရောဓလက္ခဏပရိဂ္ဂဟဝသေန သာတိသယံ သမ္ဘဝတိ၊ နာညထာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဆသု ကာလဘေဒေသု…ပေ… ပရိညာ စ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ ပဓာနံ ဝတ္တဗ္ဗံ ဥဒ္ဓရတိ။ တတ္ထ ပန ယထာ န တီရဏပရိညာယ ဝိနာ ပဟာနပရိညာ၊ ဧဝံ တီရဏပရိညာ ဝိနာ ဉာတပရိညာယ။ သာ ¶ စ သုတမယဉာဏမူလိကာတိ ဒေသနာကုသလော သတ္ထာ အနွယတော ဗျတိရေကတော စ သမုဒါယာဝယဝပဒတ္ထာဒိဝိဘာဂဒဿနမုခေန ခန္ဓေသု ပရိညာပ္ပဘေဒံ ပကာသေတုကာမော ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိအာဒိနာ ဒေသနံ အာရဘီတိ ဒဿေန္တော ‘‘တေ ပန ခန္ဓာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပဉ္စဟိ ပဒေဟီတိ ပဉ္စဟိ သမုဒါယပဒေဟိ။

တတ္ထာတိ တေသု သမုဒါယာဝယဝပဒေသု။ ဓမ္မောတိ ရုပ္ပနာဒိကော ဉေယျဓမ္မော။ သမုဒါယပဒဿာတိ ရူပက္ခန္ဓာဒိသမုဒါယပဒဿ။ ယဒိပိ အဝယဝဝိနိမုတ္တော ပရမတ္ထတော သမုဒါယော နာမ နတ္ထိ၊ ယထာ ပန အဝယဝေါ သမုဒါယော န ဟောတိ၊ ဧဝံ န သမုဒါယောပိ အဝယဝေါတိ သတိပိ သမုဒါယာဝယဝါနံ ဘေဒေ ဒွိန္နံ ပဒါနံ သမာနာဓိကရဏဘာဝတော အတ္ထေဝါဘေဒေါတိ ပဒဒွယဿ သမာနတ္ထတာယ သိယာ အာသင်္ကာတိ အာဟ ‘‘ဧတသ္မိံ သံသယဋ္ဌာနေ’’တိ။ ‘‘စက္ခာယတနံ ရူပက္ခန္ဓဂဏနံ ဂစ္ဆတိ၊ ဝိညာဏက္ခန္ဓော တဇ္ဇာ မနောဝိညာဏဓာတူ’’တိအာဒီသု ဧကဒေသော သမုဒါယပဒတ္ထော ဝုတ္တော၊ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ…ပေ… အယံ ဝုစ္စတိ ရူပက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၂) ပန သကလောတိ အာဟ ‘‘ရူပါဒိ…ပေ… အတ္ထော’’တိ။ အဝယဝပဒါနဉ္စေတ္ထ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဝိသယာနံ သမာနာဓိကရဏတာယ သမုဒါယပဒတ္ထတာ ဝုတ္တာ၊ တတော ဧဝ သမုဒါယပဒါနမ္ပိ အဝယဝပဒတ္ထတာ။ န ဟိ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗာနံ အတ္ထာနံ အစ္စန္တံ ဘေဒေါ အဘေဒေါ ဝါ ဣစ္ဆိတော၊ အထ ခေါ ဘေဒါဘေဒေါ၊ တသ္မာ ¶ အဘေဒဒဿနဝသေန ပဌမနယော ဝုတ္တော၊ ဘေဒဒဿနဝသေန ဒုတိယနယော။ ယော ဟိ ရုပ္ပနာဒိသင်္ခါတော ရာသဋ္ဌော အဝယဝပဒေဟိ ရူပါဒိသဒ္ဒေဟိ စ ခန္ဓသဒ္ဒေန စ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေန ဘိန္ဒိတွာ ဝုတ္တော၊ သွာယံ အတ္ထတော ရာသိဘာဝေန အပေက္ခိတော ရုပ္ပနာဒိအတ္ထော ဧဝါတိ။

ယထာ အဝယဝပဒေဟိ ဝုစ္စမာနောပိ သမုဒါယပဒဿ အတ္ထော ဟောတိ၊ ဧဝံ သမုဒါယပဒေဟိ ဝုစ္စမာနောပိ အဝယဝပဒဿ အတ္ထောတိ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော ရူပဉ္စေဝ ရူပက္ခန္ဓော စ၊ ရူပက္ခန္ဓော ရူပန္တိ? အာမန္တာ’’တိအာဒိနာ ပဒသောဓနာ ကတာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ရူပါဒိအဝယဝပဒေဟိ…ပေ… ပဒသောဓနဝါရော ဝုတ္တော’’တိ။ တတ္ထ ဧကစ္စဿ အဝယဝပဒဿ အညတ္ထ ဝုတ္တိယာ အဝယဝပဒတ္ထဿ သမုဒါယပဒတ္ထတာယ သိယာ အနေကန္တိကတာ၊ သမုဒါယပဒဿ ပန တံ နတ္ထီတိ သမုဒါယပဒတ္ထဿ အဝယဝပဒတ္ထတာယ ဗျဘိစာရာဘာဝေါ ¶ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော ရူပန္တိ? အာမန္တာ’’တိ ပါဠိယာ ပကာသိတောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ရူပါဒိ…ပေ… ဒဿေတု’’န္တိ။

‘‘ရူပက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု ခန္ဓတ္ထဿ ဝိသေသိတဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ပဓာနဘူတဿ ခန္ဓပဒဿာ’’တိ။ ဝေဒနာဒိဥပပဒတ္ထဿ စ သမ္ဘဝတော ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု။ ရူပါဝယဝပဒေန ဝုတ္တဿာတိ ရူပသင်္ခါတေန အဝယဝပဒေန ဝိသေသနဘာဝေန ဝုတ္တဿ ခန္ဓတ္ထဿ ရူပက္ခန္ဓဘာဝေါ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော ရူပန္တိ? အာမန္တာ’’တိ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ရူပက္ခန္ဓပဒေ။ ပဓာနဘူတေန ဝိသေသိတဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓာဝယဝပဒေန ဝုတ္တဿ ရုပ္ပနဋ္ဌဿ ကိံ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိဘာဝေါ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ သမာနေ အဝယဝပဒါဘိဓေယျဘာဝေ အပ္ပဓာနေန ပဒေန ယော အတ္ထော ဝိညာယတိ၊ သော ကသ္မာ ပဓာနေန န ဝိညာယတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ခန္ဓာဝယဝပဒေန ဝုတ္တော ဓမ္မောတိ ရာသဋ္ဌမာဟ။ တတ္ထ ကောစီတိ ရုပ္ပနဋ္ဌော။ ကေနစိ သမုဒါယပဒေနာတိ ရူပက္ခန္ဓပဒေန၊ န ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိပဒေန။ တေနာဟ ‘‘န သဗ္ဗော သဗ္ဗေနာ’’တိ။ ဧသ နယော ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီသု။ ရူပရူပက္ခန္ဓာဒိအဝယဝသမုဒါယပဒသောဓနမုခေန တတ္ထ စ စတုက္ခန္ဓဝသေန ပဝတ္တာ ပါဠိဂတိ ပဒသောဓနမူလစက္ကဝါရော။ ဧဝဉ္စ ဒဿေန္တေနာတိ ဣမိနာ ယွာယံ ရူပါဒိအဝယဝပဒေဟိ ရူပက္ခန္ဓာဒိသမုဒါယပဒေဟိ စ ဒဿိတာကာရော အတ္ထဝိသေသော၊ တံ ပစ္စာမသတိ။ ဝိသေသနဘာဝေါ ဘေဒကတာယ သာမညတော အဝစ္ဆေဒကတ္တာ၊ ဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေါ အဘေဒယောဂေန ဘေဒန္တရတော အဝိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗတ္တာ၊ သမာနာဓိကရဏဘာဝေါ တေသံ ဘေဒါဘေဒါနံ ဧကဝတ္ထုသန္နိဿယတ္တာ။

တေနာတိ ¶ ယထာဝုတ္တေန ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေန။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ သမာနာဓိကရဏေ။ တေနာတိ ဝါ သမာနာဓိကရဏဘာဝေန။ ဧတ္ထာတိ ရူပက္ခန္ဓပဒေ။ ယထာ နီလုပ္ပလပဒေ ဥပ္ပလဝိသေသနဘူတံ နီလံ ဝိသိဋ္ဌမေဝ ဟောတိ၊ န ယံ ကိဉ္စိ၊ ဧဝမိဓာပိ ခန္ဓဝိသေသနဘူတံ ရူပမ္ပိ ဝိသိဋ္ဌမေဝ သိယာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ကိံ ခန္ဓတော…ပေ… ဟောတီ’’တိ အာဟ။ တထာ ‘‘ရူပဉ္စ တံ ခန္ဓော စာ’’တိ သမာနာဓိကရဏဘာဝေနေဝ ယံ ရူပံ၊ သော ခန္ဓော။ ယော ခန္ဓော၊ တံ ရူပန္တိ အယမ္ပိ အာပန္နော ဧဝါတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗေဝ…ပေ… ဝိသေသိတဗ္ဗာ’’တိ။ ဝိသေသနေန စ နာမ နိဒ္ဓါရိတရူပေန ဘဝိတဗ္ဗံ အဝစ္ဆေဒကတ္တာ၊ န အနိဒ္ဓါရိတရူပေနာတိ အာဟ ‘‘ကိံ ပန တ’’န္တိအာဒိ၊ တဿေဝ ဂဟိတတ္တာ န ပိယရူပသာတရူပဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ န ¶ ဟိ တံ ခန္ဓဝိသေသနဘာဝေန ဂဟိတံ၊ ဝိဿဇ္ဇနံ ကတံ တဿေဝါတိ ယောဇနာ။ န ခန္ဓတော အညံ ရူပံ အတ္ထီတိ ဣဒံ ရုပ္ပနဋ္ဌော ရူပန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ န ဟိ သော ခန္ဓဝိနိမုတ္တော အတ္ထိ။ တေနေဝါတိ ယထာဝုတ္တရူပဿ ခန္ဓဝိနိမုတ္တဿ အဘာဝေနေဝ။ ‘‘ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ ဒဿေန္တေနပ္ပက’’န္တိ စ အာဒီသု အတဒတ္ထဿ ရူပသဒ္ဒဿ လဗ္ဘမာနတ္တာ ‘‘တေန ရူပသဒ္ဒေနာ’’တိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ။ ဝုစ္စမာနံ ဘူတုပါဒါယမ္ပိ ဘေဒံ ဓမ္မဇာတံ။ သုဒ္ဓေနာတိ ကေဝလေန၊ ရူပသဒ္ဒေန ဝိနာပီတိ အတ္ထော။ တယိဒံ ပကရဏာဒိအဝစ္ဆိန္နတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ သမာနာဓိကရဏတံ ဝါ။ ယော ဟိ ရူပသဒ္ဒေန သမာနာဓိကရဏော ခန္ဓသဒ္ဒေါ၊ တေန ယထာဝုတ္တရူပသဒ္ဒေန ဝိယ တဒတ္ထော ဝုစ္စတေဝ။ တေနာဟ ‘‘ခန္ဓာ ရူပက္ခန္ဓော’’တိ။ ယဒိပိ ယထာဝုတ္တံ ရူပံ ခန္ဓော ဧဝ စ၊ ခန္ဓော ပန န ရူပမေဝါတိ အာဟ ‘‘န စ သဗ္ဗေ…ပေ… ဝိသေသိတဗ္ဗာ’’တိ။ တေနေဝါတိ အရူပသဘာဝဿ ခန္ဓဿ အတ္ထိဘာဝေနေဝ။ တေတိ ခန္ဓာ။ ဝိဘဇိတဗ္ဗာတိ ‘‘ခန္ဓာ ရူပက္ခန္ဓော’’တိ ပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော ခန္ဓော စေဝ ရူပက္ခန္ဓော စ၊ အဝသေသာ ခန္ဓာ န ရူပက္ခန္ဓော’’တိအာဒိနာ ဝိဘာဂေန ဒဿေတဗ္ဗာ။

ခန္ဓာနံ ရူပဝိသေသန…ပေ… သံသယော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ကိံ ခန္ဓတော အညာပိ ဝေဒနာ အတ္ထိ၊ ယတော ဝိနိဝတ္တာ ဝေဒနာ ခန္ဓဝိသေသနံ ဟောတိ၊ သဗ္ဗေ စ ခန္ဓာ ကိံ ခန္ဓဝိသေသနဘူတာယ ဝေဒနာယ ဝိသေသိတဗ္ဗာတိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကေစီတိ အနုဘဝနာဒိပ္ပကာရာ။ ကေနစိ ဝိသေသနေနာတိ ဝေဒနာဒိနာ ဝိသေသနေန။

ဧတ္ထ စ ရူပါဒိပဏ္ဏတ္တိ ခန္ဓပဏ္ဏတ္တိ စ ‘‘ရူပံ ခန္ဓော၊ ခန္ဓာ ရူပက္ခန္ဓော’’တိအာဒိနာ ဝိသုံ သဟ စ ရုပ္ပနာဒိကေ အတ္ထေ ပဝတ္တမာနာ ကဒါစိ အဝယဝဘူတေ ပဝတ္တတိ၊ ကဒါစိ သမုဒါယဘူတေ၊ တဿာ ပန တထာ ပဝတ္တနာကာရေ နိဒ္ဓါရိတေ ယသ္မာ ရူပါဒိက္ခန္ဓာ ပဒတော အတ္ထတော စ ¶ ဝိသောဓိတာ နာမ ဟောန္တိ တဗ္ဗိသယကင်္ခါပနောဒနတော၊ တသ္မာ ‘‘ရူပက္ခန္ဓော ရူပဉ္စေဝ ရူပက္ခန္ဓော စ၊ ရူပက္ခန္ဓော ရူပန္တိ? အာမန္တာ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေန ပဌမဝါရေန ရူပါဒိအဝယဝပဒေဟိ အဝယဝတ္ထော ဝိယ သမုဒါယတ္ထောပိ ဝုစ္စတိ၊ တထာ သမုဒါယပဒေဟိပီတိ အယမတ္ထော ဒဿိတော။ ‘‘ရူပံ ရူပက္ခန္ဓော၊ ခန္ဓာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေန ပန ဒုတိယဝါရေန ဝိသေသဝါစီ ဝိယ ရူပါဒိအဝယဝပဒေဟိ သာမညဘူတေနပိ တံတံဝိသိဋ္ဌေန ခန္ဓာဝယဝပဒေန သော ¶ သော ဧဝ သမုဒါယတ္ထော ဝုစ္စတိ၊ န သဗ္ဗောတိ အယမတ္ထော ဒဿိတော။ ခန္ဓဝိနိမုတ္တဿ ယထာဓိပ္ပေတဿ အဘာဝါ ယဒိပိ ခန္ဓောယေဝ ရူပံ၊ သော ပန န သဗ္ဗော ရူပံ၊ အထ ခေါ တဒေကဒေသော၊ တထာ ဝေဒနာဒယောပီတိ အယမတ္ထော ‘‘ရူပံ ခန္ဓော၊ ခန္ဓာ ရူပ’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေန တတိယဝါရေန ဒဿိတော။ ‘‘ရူပံ ခန္ဓော၊ ခန္ဓာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေန ပန စတုတ္ထဝါရေန ‘‘ရူပံ ခန္ဓော’’တိ ရူပဿ ခန္ဓဘာဝေ နိစ္ဆိတေ ခန္ဓော နာမာယံ န ကေဝလံ ရူပမေဝ၊ အထ ခေါ ဝေဒနာဒိ စာတိ ဝေဒနာဒီနမ္ပိ ခန္ဓဘာဝပ္ပကာသနေ န သဗ္ဗေ ခန္ဓာ ဝေဒနာဒိဝိသေသဝန္တော၊ ကေစိဒေဝ ပန တေန တေန ဝိသေသေန တထာ ဝုစ္စန္တီတိ အယမတ္ထော ဒဿိတော။ ဧဝံ ဒဿေန္တီ စေသာ ပါဠိ ခန္ဓာနံ ယထာဝုတ္တပဏ္ဏတ္တိသောဓနမုခေန သရူပါဝဓာရဏာယ သံဝတ္တတိ၊ တဉ္စ တေသံ ယာဝဒေဝ ဥပ္ပာဒါဒိနိစ္ဆယတ္ထန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧဝံ ယေသံ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ အာဟ။

ဧကဒေသေပိ သမုဒါယဝေါဟာရော ဒိဿတိ ယထာ ပဋော ဒဍ္ဎော၊ သမုဒ္ဒေါ ဒိဋ္ဌောတိ အာဟ ‘‘စက္ကာဝယဝဘာဝတော စက္ကာနီတိ ယမကာနိ ဝုတ္တာနီ’’တိ။ ဗန္ဓိတွာတိ ယမကဘာဝေန ဗန္ဓိတွာ၊ ယမကမူလဘာဝေနေဝ ဝါ။ မူလဘာဝေန ဂဟဏံ သမ္ဗန္ဓဘာဝေါ၊ တံသမ္ဗန္ဓတာ စ မူလပဒါဒီနံ နာဘိအာဒိသဒိသတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အပုဗ္ဗဿ ဝတ္တဗ္ဗဿ အဘာဝတော နယိဓ ဒေသနာ မဏ္ဍလဘာဝေနေဝ သမ္ဗဇ္ဈတီတိ အာဟ ‘‘န မဏ္ဍလဘာဝေန သမ္ဗဇ္ဈနတော’’တိ။ ယဒိပိ ရူပက္ခန္ဓမူလကေ အပုဗ္ဗံ နတ္ထိ၊ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိမူလကေသု ပန သညာဒိမုခေန ဒေသနပ္ပဝတ္တိယံ အပုဗ္ဗဝသေနေဝ ဂတော သိယာ မဏ္ဍလဘာဝေန သမ္ဗန္ဓော၊ န တထာ ပါဌော ပဝတ္တောတိ အာဟ ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓ…ပေ… သမ္ဗန္ဓေနာ’’တိ။ ပစ္ဆိမဿ ပုရိမေန အသမ္ဗဇ္ဈနမေဝ ဟိ ဟေဋ္ဌိမသောဓနံ။ သုဒ္ဓက္ခန္ဓလာဘမတ္တမေဝ ဂဟေတွာတိ ‘‘ခန္ဓာ ရူပ’’န္တိ ဧတ္ထ ခန္ဓာတိ ခန္ဓသဒ္ဒေန လဗ္ဘမာနံ ရူပါဒီဟိ အသမ္မိဿံ ခန္ဓဋ္ဌမတ္တမေဝ ဥဒ္ဒေသဝသေန ဂဟေတွာ။ ယဒိပိ ဥဒ္ဒေသေ ခန္ဓဝိသေသနံ ရူပါဒိ ‘‘ခန္ဓာ ရူပ’’န္တိ သုဒ္ဓရူပါဒိမတ္တမေဝ ဂဟိတံ၊ တထာပိ ဝိသေသရဟိတဿ သာမညဿ အဘာဝတော တတ္ထ သုဒ္ဓရူပါဒိမတ္တတာယ အဋ္ဌတွာ။ ခန္ဓဝိသေသနဘာဝသင်္ခါတန္တိ ယထာဓိဂတံ ခန္ဓာနံ ဝိသေသနဘာဝေန ကထိတံ ရုပ္ပနာဒိကံ ¶ ဝိသေသနတ္ထံ ဒဿေတုံ။ ကေဝလမေဝ တံ အဂ္ဂဏှန္တော ခန္ဓသဒ္ဒေန သဟ ယောဇေတွာ…ပေ… ဝိဘတ္တတ္တာ သုဒ္ဓက္ခန္ဓဝါရောတိ ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁။ ပဏ္ဏတ္တိဝါရော

နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၂၆။ ဧဝံ ¶ ဝုတ္တန္တိ ဧဝံ ဒွါရာလမ္ဗနေဟိ သဒ္ဓိံ ဒွါရပ္ပဝတ္တဓမ္မဝိဘာဂဝသေန ဝုတ္တံ။ ပိယသဘာဝံ ပိယဇာတိကံ ‘‘ကထံ ရူပေန ခေါ၊ အာဝုသော’’တိအာဒီသု ဝိယ ပိယသဘာဝဋ္ဌေန ရူပံ၊ န ရုပ္ပနဋ္ဌေနာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပိယရူပံ…ပေ… ရူပံ န ရူပက္ခန္ဓော’’တိ။ ရုပ္ပနဋ္ဌေန ရူပက္ခန္ဓပရိယာပန္နမ္ပိ စက္ခာဒိ ပိယသဘာဝမတ္တဝစနိစ္ဆာဝသေန ပိယရူပမေဝ အနုပ္ပဝိသတိ၊ န ရူပက္ခန္ဓန္တိ အာဟ ‘‘ပိယသဘာဝ…ပေ… န ရူပက္ခန္ဓောတိ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ယော ပန ယတ္ထ ဝိသေသော’’တိ ဝုတ္တော ဝိသေသသဒ္ဒေါ နာနုဝတ္တတီတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘ဝစနသေသော’’တိ။ န ဟိ အဓိကာရတော လဗ္ဘမာနဿ အဇ္ဈာဟရဏကိစ္စံ အတ္ထိ။ ဒိဋ္ဌိသညာတိ ဝါ ပဒုဒ္ဓါရောယံ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိသေသတာ ပနဿာ ‘‘ဝိသေသံ ဝဏ္ဏယိဿာမာ’’တိ ပဋိညာယ ဧဝ ပါကဋာ။ ‘‘အဝသေသာ သင်္ခါရာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သံယောဇနဝသေန ဇာနာတိ အဘိနိဝိသတီတိ သညာ ဒိဋ္ဌီတိ အာဟ ‘‘ဒိဋ္ဌိ ဧဝ သညာ’’တိ။ ဒိဋ္ဌိ စာတိ စ-သဒ္ဒေန အဝသိဋ္ဌံ ပပဉ္စံ သင်္ဂဏှာတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ပပဉ္စသညာသင်္ခါ’’တိ ဧတ္ထ ပပဉ္စသူဒနိယံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၀၁) ဝုတ္တံ ‘‘သညာနာမေန ဝါ ပပဉ္စာ ဧဝ ဝုတ္တာ’’တိ။

၂၈။ ‘‘ခန္ဓာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော’’တိ ဧတသ္မိံ အနုလောမေ ယထာ သရူပဒဿနေန ဝိဿဇ္ဇနံ လဗ္ဘတိ၊ န ဧဝံ ‘‘န ခန္ဓာ န ဝေဒနာက္ခန္ဓော’’တိ ပဋိလောမေ၊ ဣဓ ပန ပဋိဝစနေန ဝိဿဇ္ဇနန္တိ တဒတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘ခန္ဓသဒ္ဒပ္ပဝတ္တိယာ စ အဘာဝေ ဝေဒနာက္ခန္ဓသဒ္ဒပ္ပဝတ္တိယာ စ အဘာဝေါ’’တိ အာဟ။ တေန သတ္တာပဋိသေဓေ အယံ န-ကာရောတိ ဒဿေတိ။ သဒ္ဒဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ သဒ္ဒနိဗန္ဓနတ္တာ ¶ ပညတ္တိယာ သဒ္ဒသဘာဂတံ ဝါ သန္ဓာယ ကတံ။ ပဏ္ဏတ္တိသောဓနဉှေတံ။ တေနာဟ ‘‘ပဏ္ဏတ္တိသောဓနမတ္တမေဝ ကရောတီ’’တိ။ တေန နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗဿ ဓမ္မန္တရဿ အဘာဝံ ဒဿေတိ။ ယတော ဝုတ္တံ ‘‘န အညဓမ္မသဗ္ဘာဝေါ ဧဝေတ္ထ ပမာဏ’’န္တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာတိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ပါဌန္တရေန သမတ္ထေတိ။ ကာမံ ကတ္ထစိ သတိပိ ခန္ဓေ နတ္ထိ ဝေဒနာက္ခန္ဓော၊ အခန္ဓတ္တသဘာဝါ ပန နတ္ထိ ဝေဒနာတိ ‘‘န ခန္ဓာ န ဝေဒနာက္ခန္ဓောတိ? အာမန္တာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဧဝံ ဝါ ဧတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပညတ္တိနိဗ္ဗာနသင်္ခါတာ’’တိအာဒိ။

၃၉။ ‘‘ရူပတော အညေ’’တိ ဧတ္ထ ဘူတုပါဒါယ ဓမ္မော ဝိယ ပိယသဘာဝေါပိ ရူပသဒ္ဒါဘိဓေယျတာသာမညေန ဂဟိတောတိ အာဟ ‘‘လောကုတ္တရာ ဝေဒနာဒယော ¶ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ’’တိ။ အပ္ပဝတ္တိမတ္တမေဝါတိ ခန္ဓသဒ္ဒပ္ပဝတ္တိယာ အဘာဝေ ရူပသဒ္ဒပ္ပဝတ္တိယာ စ အဘာဝေါတိ ပဏ္ဏတ္တိသောဓနမတ္တတံယေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ တထာ စာဟ ‘‘ဧဝဉ္စ ကတွာ’’တိအာဒိ။ တေနေတံ ဒဿေတိ – ယထာ စက္ခုတော အညဿ သဗ္ဗဿပိ သဘာဝဓမ္မဿ အာယတနဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ တဒုဘယဝိနိမုတ္တံ ကိဉ္စိ နတ္ထီတိ ကေဝလံ ပညတ္တိသောဓနတ္ထံ တမေဝ အဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘စက္ခုဉ္စ အာယတနေ စ ဌပေတွာ အဝသေသာ န စေဝ စက္ခု န စ အာယတန’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓာပိ တဒတ္ထမေဝ ဥဘယဝိနိမုတ္တဿ အဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ရူပဉ္စ ခန္ဓေ စ ဌပေတွာ အဝသေသာ န စေဝ ရူပံ န စ ခန္ဓာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ။ ဝိသမောပညာသော။ ‘‘စက္ခုဉ္စ အာယတနေ စ ဌပေတွာ’’တိ ဧတ္ထ ဟိ အဝသေသဂ္ဂဟဏေန ဂယှမာနံ ကိဉ္စိ နတ္ထီတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ အာယတနဝိနိမုတ္တဿ သဘာဝဓမ္မဿ အဘာဝါ။ တေနာဟ ‘‘ယဒိ သိယာ’’တိ။ ‘‘ရူပဉ္စ ခန္ဓေ စ ဌပေတွာ’’တိ ဧတ္ထ ပန န တထာ သက္ကာ ဝတ္တုံ ခန္ဓဝိနိမုတ္တဿ သဘာဝဓမ္မဿ အတ္ထိဘာဝတော။ ယဒိ ပန တာဒိသံ ခန္ဓဂတံ ဓမ္မဇာတံ နတ္ထီတိ ဧဝမိဒံ ဝုတ္တံ သိယာ၊ ဧဝံ သတိ ယုတ္တမေတံ သိယာ။ တထာ ဟိ ‘‘အဋ္ဌကထာယံ ပနာ’’တိအာဒိနာ ပညတ္တိဂ္ဂဟဏမေဝ ဥဒ္ဓရီယတိ။ တဏှာဝတ္ထု စ န သိယာ အဝသေသဂ္ဂဟဏေန ဂယှမာနန္တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ ခန္ဓော စ သိယာတိ ယောဇနာ။

နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ

၅၀-၂၀၅။ မိဿကကာလဘေဒေသု ¶ ယမကေသု ပဒါနံ ဘိန္နကာလတ္တာ သိယာ အတ္ထဝိသေသောတိ အာဟ ‘‘အမိဿကကာလဘေဒေသု ဝါရေသု အတ္ထဝိသေသာဘာဝတော’’တိ။ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ ‘‘ပုရိမဿ ဟီ’’တိအာဒိနာ ဝိဝရတိ။ တေနာတိ အတ္ထဝိသေသာဘာဝေန။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ပဝတ္တိဝါရပါဌေ၊ ဧတိဿံ ဝါ ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာယံ။ ဆ ဧဝ ဝုတ္တာ၊ န နဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘အတီတေနာ’’တိအာဒိ။ ဧတေ ပန တယောတိ အတ္တနာ ဝိသုံ အနန္တရံ ဒဿိတေ သန္ဓာယာဟ။ ယထာဒဿိတာတိ အဋ္ဌကထာယံ နိဒ္ဓါရေတွာ ဒဿိတဗ္ဗာကာရာ ပစ္စုပ္ပန္နေနာတီတာဒယော ယေ ပါဠိယံ ဥဇုကမေဝ အာဂတာ။ ‘‘န ဝိသုံ ဝိဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ‘‘တတ္ထ တတ္ထ ဟီ’’တိအာဒိနာ ပါကဋတရံ ကရောတိ။ တတ္ထ ပဋိလောမပုစ္ဆာဟီတိ ‘‘ယဿ ဝါ ပန ဝေဒနာက္ခန္ဓော ¶ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ၊ တဿ ရူပက္ခန္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဧဝမာဒိကာဟိ ပဌမပဒေ ဝုတ္တဿ ပဋိလောမဝသေန ပဝတ္တာဟိ။ တေနေဝါတိ နယတော ယောဇေတုံ သက္ကုဏေယျတ္တာ ဧဝ။ မိဿကကာလဘေဒေသု စာတိ န ကေဝလံ အမိဿကကာလဘေဒေသုယေဝ၊ အထ ခေါ မိဿကကာလဘေဒေသု စာတိ အတ္ထော။ န ယောဇနာသုကရတာယ ဧဝ ပုရိမေ အယောဇနာ၊ အထ ခေါ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထမ္ပီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အမိဿက…ပေ… ဝုတ္တာနီ’’တိ။

ယေန ကာရဏေနာတိ ယေန ဧကပဒဒွယသင်္ဂဟိတာနံ ခန္ဓာနံ ဥပ္ပာဒဿ နိရောဓဿ လာဘသင်္ခါတေန ကာရဏေန။ ယထာက္ကမံ ပုရေပဉှော ပစ္ဆာပဉှောတိ စ နာမံ ဝုတ္တံ။ စ-သဒ္ဒေန ပုရေပစ္ဆာပဉှောတိ စ နာမံ ဝုတ္တန္တိ နိဒ္ဓါရေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပန ‘‘ဧကပဒဒွယသင်္ဂဟိတာန’’န္တိ ဣဒံ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တမေဝတ္ထမ္ပိ ဝိဝရတိ ‘‘ယဿ ဟီ’’တိအာဒိနာ။ တတ္ထ ယဿာတိ ယဿ ပဉှဿ။ ‘‘ပဉှော’’တိ စေတ္ထ ပုစ္ဆနဝသေန ပဝတ္တံ ဝစနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ပရိပူရေတွာ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗတ္ထသင်္ဂဏှနတော’’တိ။ တံ သရူပဒဿနေန ဝိဿဇ္ဇနံ တံဝိဿဇ္ဇနံ၊ တံ ဝါ ယထာဝုတ္တံ ဝိဿဇ္ဇနံ ဧတဿာတိ တံဝိဿဇ္ဇနော၊ တဿ တံဝိဿဇ္ဇနဿ။ ပုရိမကောဋ္ဌာသေနာတိ ပုရိမေန ဥဒ္ဒေသပဒေန။ တေန ဟိ ဝိဿဇ္ဇနပဒဿ သမာနတ္ထတာ ဣဓ သဒိသတ္ထတာ။ ဧကေန ပဒေနာတိ ဧကေန ပဓာနာပ္ပဓာနေန ယမကပဒေန၊ န ပဌမပဒေနေဝါတိ အတ္ထော။ ဥပ္ပာဒနိရောဓလာဘသာမညမတ္တေနာတိ ဥပ္ပာဒဿ ဝါ နိရောဓဿ ဝါ လဗ္ဘမာနတာယ သမာနတာမတ္တေန။ သန္နိဋ္ဌာနပဒ…ပေ… ယုတ္တန္တိ ဣဒံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ယတ္ထ ရူပက္ခန္ဓော နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ ပုရေပဉှဿ ဒဿိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ယဒိပိ တတ္ထ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဥပ္ပာဒေါ လဗ္ဘတီတိ ဝုတ္တံ၊ ယော ပန သန္နိဋ္ဌာနပဒသင်္ဂဟိတော ¶ ရူပက္ခန္ဓဿ အနုပ္ပာဒေါ ပါဠိယံ အနုညာတရူပေန ဌိတော၊ တဿ ဝသေန ပုရေပဉှော ယုတ္တောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝဉှိ ပုရိမကောဋ္ဌာသေန သဒိသတ္ထတာ ဟောတိ။

‘‘ယဿ ရူပက္ခန္ဓော နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထ၊ တဿ ဝေဒနာက္ခန္ဓော နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ ဧတ္ထ ရူပက္ခန္ဓဿ အနုပ္ပန္နပုဗ္ဗတာပဋိက္ခေပမုခေန ဣတရဿ ပဋိက္ခိပီယတီတိ ရူပက္ခန္ဓဿေဝ ယထာဝုတ္တပဋိက္ခေပေါ ပဓာနဘာဝေန ဝုတ္တော။ ဧသေဝ နယော အညေသုပိ ဧဒိသေသု ဌာနေသူတိ အာဟ ‘‘သန္နိဋ္ဌာနတ္ထဿေဝ ပဋိက္ခိပနံ ပဋိက္ခေပေါ’’တိ ¶ ။ ‘‘ယဿ ရူပက္ခန္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဝေဒနာက္ခန္ဓော နိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဧတ္ထ ပန ရူပက္ခန္ဓဿ ဥပ္ပာဒလက္ခဏံ ကတွာ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ပုစ္ဆီယတီတိ သော ဧဝ ‘‘နော’’တိ ပဋိသေဓီယတိ။ ဧသ နယော အညေသုပိ ဧဒိသေသု ဌာနေသူတိ ဝုတ္တံ ‘‘သံသယတ္ထနိဝါရဏံ ပဋိသေဓော’’တိ။ ‘‘န-ကာရဝိရဟိတ’’န္တိ ဧတေန ပဋိသေဓဿ ပဋိသေဓိတမာဟ။ ယဒိ ဧဝံ ပါဠိဂတိပဋိသေဓဝိဿဇ္ဇနာနံ ကော ဝိသေသောတိ အာဟ ‘‘တတ္ထ ဥပ္ပတ္တီ’’တိအာဒိ။

တဒေကဒေသပက္ခေပဝသေနာတိ တေသံ စတုန္နံ ပဉှာနံ ပဉ္စန္နဉ္စ ဝိဿဇ္ဇနာနံ ဧကဒေသဿ ပက္ခိပနဝသေန။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပဌမေ ဌာနေ ပရိပုဏ္ဏပဉှဿ ပုရိမကောဋ္ဌာသေ သရူပဒဿနေနာ’’တိအာဒိ။ ယော ပနေတ္ထ ပဉှေသု ဝိဿဇ္ဇနေသု စ သတ္တဝီသတိယာ ဌာနေသု ပက္ခေပံ လဘတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပရိပုဏ္ဏပဉှော ဧဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပါဠိဝဝတ္ထာနဒဿနာဒိတောတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပုစ္ဆာဝိဘင်္ဂေါ ဝိဿဇ္ဇနာဌာနာနိ ဧကသ္မိံ ပဉှေ ယောဇနာနယောတိ ဣမေသံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သုဒ္ဓါဝါသာနန္တိအာဒိ ပါဠိယာ ပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ အတ္ထဒဿနတ္ထံ အာရဒ္ဓံ။ ‘‘ယဿ ယတ္ထ ရူပက္ခန္ဓော နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထ၊ တဿ တတ္ထ ဝေဒနာက္ခန္ဓော နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ ဣမဿ ဝိဿဇ္ဇနံ ဟောတိ ‘‘သုဒ္ဓါဝါသာနံ တေသံ တတ္ထာ’’တိ။ တတ္ထ ဧကဘူမိယံ ဒုတိယာ ဥပပတ္တိ နတ္ထီတိ ဧကိဿာ ဘူမိယာ ဧကဿ အရိယပုဂ္ဂလဿ ဒုတိယဝါရံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ တတိယဝါရာဒီသု ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ သွာယမတ္ထော ယထာ ဉာပိတော ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပဋိသန္ဓိတော ပဘုတိ ဟိ…ပေ… ပဝတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေန အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နဝသေနာယံ ဒေသနာ ပဝတ္တာတိ ဒဿေတိ။ အာဒါနနိက္ခေပပရိစ္ဆိန္နံ ကမ္မဇသန္တာနံ ဧကတ္တေန ဂဟေတွာ တဿ ဝသေန ဥပ္ပာဒနိရောဓေသု ဝုစ္စမာနေသု အကမ္မဇေသု ကုသလာဒီသု ကထန္တိ စောဒနာယံ တေပိ ဣဓ တံနိဿိတာ ဧဝ ကတာတိ ဒဿေန္တော ¶ အာဟ ‘‘တသ္မိဉှိ…ပေ… ဒဿိတာ’’တိ။ တေနေဝါတိ ကမ္မဇသန္တာနေနေဝ။ တသ္မာတိ ဧကကမ္မနိဗ္ဗတ္တဿ ဝိပါကသန္တာနဿ ဧကတ္တေန ဂဟိတတ္တာ။ တဿာတိ ကမ္မဇသန္တာနဿ။ ပဉ္စသု သုဒ္ဓါဝါသေသု ယထာ ပစ္စေကံ ‘‘ဧကိဿာ ဘူမိယာ ဒုတိယာ ဥပပတ္တိ နတ္ထီ’’တိ ယထာဝုတ္တပါဠိယာ ဝိညာယတိ၊ ဧဝံ ‘‘သုဒ္ဓါဝါသာန’’န္တိ အဝိသေသဝစနတော သကလေပိ သုဒ္ဓါဝါသေ သာ နတ္ထီတိ တာယ ကသ္မာ န ဝိညာယတီတိ စောဒနံ သမုဋ္ဌာပေတွာ သယမေဝ ပရိဟရိတုံ ‘‘ကသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုဒ္ဓါဝါသေသု ဟေဋ္ဌာဘူမိကဿ အသတိ ဣန္ဒြိယပရိပါကေ ဥပရိဘူမိသမုပ္ပတ္တိ န သက္ကာ ¶ ပဋိသေဓေတုံ ဥဒ္ဓံသောတဝစနတော။ ဥဒ္ဓမဿ တဏှာသောတံ ဝဋ္ဋသောတဉ္စာတိ ဟိ ဥဒ္ဓံသောတော။ တေနာဟ ‘‘ဥဒ္ဓံသောတပါဠိသဗ္ဘာဝါ’’တိ။ သံသန္ဒေတဗ္ဗာတိ ယထာ န ဝိရုဇ္ဈန္တိ၊ ဧဝံ နေတဗ္ဗာ။ တထာ စေဝ သံဝဏ္ဏိတံ။

ဧတေန သန္နိဋ္ဌာနေနာတိ အင်္ကိတောကာသဘာဝိရူပုပ္ပာဒသန္နိဿယေန နိစ္ဆယေန။ ဝိသေသိတာ တထာဘာဝိရူပဘာဝိနော။ အသညသတ္တာပီတိ န ကေဝလံ ပဉ္စဝေါကာရာ ဧဝ၊ အထ ခေါ အသညသတ္တာပိ။ တေ ဧဝ အသညသတ္တေ ဧဝ ဂဟေတွာ ပုရိမကောဋ္ဌာသေတိ အဓိပ္ပာယော။ တေန ယေ သန္နိဋ္ဌာနေန ဝဇ္ဇိတာတိ တေန ယထာဝုတ္တသန္နိဋ္ဌာနေန ယေ ဝိရဟိတာ၊ တေ တထာ န ဝတ္တဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ ‘‘တေ တတော’’တိအာဒိနာ ဒဿေတိ။ တတောတိ အသညာဘဝတော။ ပစ္ဆိမဘဝိကာနန္တိ ဧတ္ထ ပစ္ဆိမဘဝံ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ကိံ ပဉ္စဝေါကာရာဒီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အပစ္ဆိမဘဝိကာနမ္ပိ အရူပါနံ အရူပဘဝေ ယထာ ရူပက္ခန္ဓော နုပ္ပာဒိ၊ ဧဝံ တတ္ထ ပစ္ဆိမဘဝိကာနံ ဝေဒနာက္ခန္ဓောပီတိ အာဟ ‘‘ဧတေန သန္နိဋ္ဌာနေန သင်္ဂဟိတတ္တာ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘တေသံ…ပေ… အာဟာ’’တိ။ တတ္ထ တေသန္တိ ပစ္ဆိမဘဝိကာနံ။ တတ္ထာတိ အရူပဘဝေ။ ဣတရာနုပ္ပတ္တိဘာဝဉ္စာတိ ဣတရဿ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ အနုပ္ပဇ္ဇနသဗ္ဘာဝမ္ပိ။ သပ္ပဋိသန္ဓိကာနမ္ပိ သုဒ္ဓါဝါသာနံ ခန္ဓဘေဒဿ ပရိနိဗ္ဗာနပရိယာယော ဩဠာရိကဒေါသပ္ပဟာနတော ကိလေသူပသမသာမညေန ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သဗ္ဗေသဉှိ တေသန္တိ တံတံဘူမိယံ ဌိတာနံ သဗ္ဗေသံ သုဒ္ဓါဝါသာနံ။ ယထာ ပနာတိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါကဋတရံ ကရောတိ။ အနန္တာ လောကဓာတုယောတိ ဣဒံ ဩကာသဿ ပရိစ္ဆေဒါဘာဝံယေဝ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ပုဂ္ဂလဝသေန သမာနာဓာရတာယ သမာနကာလတ္တေန အသမ္ဘဝန္တော ဩကာသဝသေန ပန သမ္ဘဝန္တော သံကိဏ္ဏာ ဝိယ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘သံကိဏ္ဏတာ ဟောတီ’’တိ။

ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပရိညာဝါရဝဏ္ဏနာ

၂၀၆-၂၀၈။ တဿာပီတိ ¶ ပုဂ္ဂလောကာသဝါရဿပိ။ ဩကာသေ ပုဂ္ဂလဿေဝါတိ ယထာဂဟိတေ ဩကာသေ ယော ပုဂ္ဂလော၊ တဿေဝ ဩကာသဝိသိဋ္ဌပုဂ္ဂလဿေဝါတိ ¶ အတ္ထော။ ယထာ ပန ပုဂ္ဂလဝါရေ လဗ္ဘမာနေ ပုဂ္ဂလောကာသဝါရောပိ လဗ္ဘတိ၊ ဧဝံ ဩကာသဝါရောပိ လဗ္ဘေယျာတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဩကာသဝါရောပိ စာ’’တိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဝုစ္စမာနောပိ ဩကာသော ပုဂ္ဂလဿ ဝိသေသဘာဝေနေဝ ဝုစ္စေယျ၊ န ဝိသုံ၊ တသ္မာ။

အညထာတိ ပဝတ္တိဝါရေ ဝိယ အာဒါနနိက္ခေပပရိစ္ဆိန္နံ ကမ္မဇသန္တာနံ ဧကတ္တေန ဂဟေတွာ တဿ ဥပ္ပာဒနိရောဓဝသေန ပရိညာဝစနေ။ ‘‘ယော ရူပက္ခန္ဓံ ပရိဇာနာတီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနပဒသင်္ဂဟိတတ္ထာဘာဝဒဿနမုခေန ဣတရဿပိ အဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ရုပက္ခန္ဓပရိဇာနနဿ အဘာဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာမန္တာ’’တိ စ ကတံ၊ တသ္မာ ပဝတ္တေ စိတ္တက္ခဏဝသေနေဝေတ္ထ တယော အဒ္ဓါ လဗ္ဘန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘အဂ္ဂမဂ္ဂသမင်္ဂိဉ္စ အရဟန္တဉ္စာ’’တိ ဒွိန္နံ ပဒါနံ ‘‘ရူပက္ခန္ဓဉ္စ န ပရိဇာနန္တိ ဝေဒနာက္ခန္ဓဉ္စ န ပရိဇာနိတ္ထာ’’တိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ယထာက္ကမံ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဌပေတွာ အဝသေသာ ပုဂ္ဂလာ’’တိ ပန ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အဂ္ဂမဂ္ဂ…ပေ… နတ္ထီတိ ဣမိနာ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏဿေဝ ပရိညာမတ္ထကပ္ပတ္တိယာ ပရိညာကိစ္စံ သာတိသယံ၊ တဒဘာဝါ န ဣတရေသန္တိ ဒဿေတိ။ ယတော တဿေဝ ဝဇိရူပမတာ ဝုတ္တာ၊ သေသာနဉ္စ ဝိဇ္ဇူပမတာ။ တေနာတိ တေန ယထာဝုတ္တေန ဝစနေန။ တဒဝသေသသဗ္ဗပုဂ္ဂလေတိ တတော အဂ္ဂမဂ္ဂသမင်္ဂိတော အဝသေသသဗ္ဗပုဂ္ဂလေ။ ဣမံ ပန ယထာဝုတ္တဒေါသံ ပရိဟရန္တာ ‘‘ပုထုဇ္ဇနာဒယော သန္ဓာယာ’’တိ ဝဒန္တိ။

ပရိညာဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ခန္ဓယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ အာယတနယမကံ

၁။ ပဏ္ဏတ္တိဝါရော

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၁-၉။ ဝုတ္တနယေနာတိ ¶ ‘‘အဝယဝပဒေဟိ ဝုတ္တော ဧကဒေသော သကလော ဝါ သမုဒါယပဒါနံ အတ္ထော၊ သမုဒါယပဒေဟိ ပန ဝုတ္တော ဧကန္တေန အဝယဝပဒါနံ အတ္ထော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေန နယေန။ ဧတေန ယထာဝုတ္တအတ္ထဝဏ္ဏနာနယဒဿနတာယ သဗ္ဗပဏ္ဏတ္တိဝါရာဒီသု ယထာရဟံ အတ္ထော နေတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၁၀-၁၇။ ဝါယနံ ¶ သဝိသယံ ဗျာပေတွာ ပဝတ္တနံ၊ တယိဒံ ယထာ ဂန္ဓာယတနေ လဗ္ဘတိ၊ ဧဝံ သီလာဒီသုပီတိ ပါဠိယံ ‘‘သီလဂန္ဓော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ‘‘သီလာဒိယေဝ ဂန္ဓော’’တိ ကတွာ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သီလဂန္ဓော…ပေ… နာမာနီ’’တိ။ ယသ္မာ ပန သဝိသယဗျာပနံ တတ္ထ ပသဋဘာဝေါ ပါကဋဘာဝေါ ဝါ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပသာရဏဋ္ဌေန ပါကဋဘာဝဋ္ဌေန ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ အတ္တနော ဝတ္ထုဿ သူစနံ ဝါ ဝါယနံ။ ‘‘ဒေဝကာယာ သမာဂတာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၂၊ သံ။ နိ။ ၁။၃၇)၊ ပဏ္ဏတ္တိဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၁၀၈) သမူဟပညတ္တီသုပိ ကာယဓမ္မသဒ္ဒါ အာဂတာတိ ‘‘သသဘာဝ’’န္တိ ဝိသေသေတိ။ ကာယဝစနေန…ပေ… နတ္ထီတိ ဣဒံ ‘‘န ဓမ္မော နာယတန’’န္တိ ဧတ္ထ ဓမ္မသဒ္ဒဿ ဝိနိဝတ္တဝိသေသသဗ္ဗသဘာဝဓမ္မဝါစကတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ဓမ္မာယတနသင်္ခါတဓမ္မဝိသေသဝါစကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ

၁၈-၂၁။ ဧတသ္မိန္တိ ¶ ပဝတ္တိဝါရေ။ ပုစ္ဆာမတ္တလာဘေနာတိ မောဃပုစ္ဆာဘာဝမာဟ။ ဧကေကန္တိ ‘‘ယဿ စက္ခာယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ သဒ္ဒါယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိကံ ဧကေကံ။ ပဉ္စာတိ ‘‘ယဿ သဒ္ဒါယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဂန္ဓာယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒီနိ ပဉ္စ။ ပုစ္ဆာမတ္တလာဘေန သင်္ဂဟံ အနုဇာနန္တော ‘‘ဝိဿဇ္ဇနဝသေန ဟာပေတဗ္ဗာနီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဝက္ခတိ ဟီ’’တိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ အဋ္ဌကထာယ သမတ္ထေတိ။

သဒိသဝိဿဇ္ဇနန္တိ သာမညဝစနံ ဝိသေသနိဝိဋ္ဌမေဝ ဟောတီတိ တံ ဝိသေသံ ဒဿေန္တော ‘‘ပုဂ္ဂလဝါရမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝတွာ တဿာ ပန သဒိသဝိဿဇ္ဇနတာယ အဗျာပိတတ္တာ ယတ္ထ သဒိသံ၊ တတ္ထာပိ ဝိဿဇ္ဇိတန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဩကာသဝါရေ ပန…ပေ… ဝိဿဇ္ဇိတ’’န္တိ အာဟ။ တတ္ထ တန္တိ ဒုတိယံ။ ပုဂ္ဂလဝါရေပီတိ ယတ္ထ သဒိသံ ဝိဿဇ္ဇနံ၊ တတ္ထ ပုဂ္ဂလဝါရေပိ ဝိဿဇ္ဇိတံ၊ ပဂေဝ ဩကာသဝါရေတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝိရတ္တကာမကမ္မနိဗ္ဗတ္တဿာတိ ဘာဝနာဗလေန ဝိရတ္တော ကာမော ဧတေနာတိ ဝိရတ္တကာမံ၊ ရူပါဝစရကမ္မံ၊ တတော နိဗ္ဗတ္တဿ။ ပဋိသန္ဓိ ဧဝ ဗီဇံ ¶ ပဋိသန္ဓိဗီဇံ၊ တဿ။ ‘‘ဧဝံသဘာဝတ္တာ’’တိ ဧတေန ဧကန္တတော ကာမတဏှာနိဒါနကမ္မဟေတုကာနိ ဃာနာဒီနီတိ ဒဿေတိ။ ဂန္ဓာဒယော စ န သန္တီတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ တေသမ္ပိ အဘာဝံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။

‘‘သစ္စ’’န္တိ ယထာဝုတ္တဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ စောဒကေန ဝုတ္တမတ္ထံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပုန ယေနာဓိပ္ပာယေန တာနိ ယမကာနိ သဒိသဝိဿဇ္ဇနာနိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – တတ္ထ စက္ခာယတနမူလကေသု ဃာနာယတနယမကေန ‘‘သစက္ခုကာနံ အဃာနကာနံ ဥပပဇ္ဇန္တာန’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဇိဝှာကာယာယတနယမကာနိ ယထာ သဒိသဝိဿဇ္ဇနာနိ၊ တထာ ဣဓ ဃာနာယတနမူလကေသု ဃာနာယတနယမကေန တာနိ ဇိဝှာကာယာယတနယမကာနိ ‘‘ယဿ ဃာနာယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဇိဝှာယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? အာမန္တာ’’တိအာဒိနာ နယေန သဒိသဝိဿဇ္ဇနာနီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ဥဘယေသံ ဝိသုံ အညမညံ သဒိသဝိဿဇ္ဇနတာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ၊ န ဧကဇ္ဈံ အညမညံ သဒိသဝိဿဇ္ဇနတာယ။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ တတ္ထ တတ္ထေဝ သဒိသဝိဿဇ္ဇနတာ ပါဠိအနာရုဠှတာယ ကာရဏ’’န္တိ။ ဧဝဉ္စ သတိ စက္ခာယတနမူလဂ္ဂဟဏံ ကိမတ္ထိယန္တိ အာဟ ‘‘နိဒဿနဘာဝေနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ နိဒဿနဘာဝေနာတိ နိဒဿနဘူတာနံ အညမညသဒိသဝိဿဇ္ဇနတာသင်္ခါတေန ¶ နိဒဿနဘာဝေနေဝ၊ န ပန တေသံ နိဒဿိတဗ္ဗေဟိ သဗ္ဗထာ သဒိသဝိဿဇ္ဇနတာယာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ယေဘုယျတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ ယေဘုယျတံ ဒဿေတုံ ‘‘တေသု ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဧဝန္တိ ဣမိနာ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနေန ယထာဝုတ္တဝစနဿေဝ ဝိဿဇ္ဇနဘာဝါနုဇာနနံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဣမမတ္ထံ အာကဍ္ဎတိ။ သာတိ ဒုတိယပုစ္ဆာ။ ဃာနာယတနယမကေနာတိ စက္ခာယတနမူလကေသု ဃာနာယတနယမကေနေဝ။ တံသေသာနီတိ တေန ဃာနာယတနမူလကကာယာယတနယမကေန သဒ္ဓိံ သေသာနိ။ သဒိသဝိဿဇ္ဇနတ္တာ အနာရုဠှာနီတိ ဧတ္ထ ‘‘အနာရုဠှာနီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ တထာ-သဒ္ဒေန အနုကဍ္ဎီယတိ၊ န ‘‘သဒိသဝိဿဇ္ဇနတ္တာ’’တိ ဒဿေန္တော ‘‘တထာတိ…ပေ… သမညေနာ’’တိ ဝတွာ ဣဒါနိ ‘‘ကာရဏသာမညေနာ’’တိ ဝုတ္တဿ သဒိသဝိဿဇ္ဇနတ္တဿ တတ္ထ အဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဃာနဇိဝှာကာယာယတနာနံ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ¶ အဂဗ္ဘသေယျကေသု ပဝတ္တမာနာနန္တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘သဟစာရိတာယာ’’တိ ပဒံ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ တထာ ‘‘ဂဗ္ဘသေယျကေသု စ ပဝတ္တမာနာန’’န္တိ။ ဣတရာနိ ဃာနာယတနမူလကာနိ ဇိဝှာကာယာယတနယမကာနိ ဒွေ န ဝိဿဇ္ဇီယန္တိ၊ ဃာနာယတနမူလကေသု စ ယမကေသု ဝိဿဇ္ဇိတေသု ဣတရဒွယမူလကာနိ ဇိဝှာကာယာယတနမူလကာနိ န ဝိဿဇ္ဇီယန္တိ အဝိသေသတ္တာ အပ္ပဝိသေသတ္တာ စာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ကာယာယတနယမကေ ဒုတိယပုစ္ဆာဝသေန အပ္ပဝိသေသော၊ ဣတရဝသေန အဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ရူပါယတနမနာယတနေဟိ သဒ္ဓိန္တိ ဣဒံ ရူပါယတနမူလကမနာယတနဝသေန ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ရူပါယတန…ပေ… အဓိပ္ပာယော’’တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ရူပါယတနမူလကေသု ဟီ’’တိအာဒိ။ ယမကာနန္တိ ရူပါယတနမူလကဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနယမကာနံ။ ဒုတိယပုစ္ဆာနန္တိ ယထာဝုတ္တယမကာနံယေဝ ဒုတိယပုစ္ဆာနံ။ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘သရူပကာနံ အစိတ္တကာန’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တေန နယေန။ အာဒိပုစ္ဆာနန္တိ တေသံယေဝ ယမကာနံ ပဌမပုစ္ဆာနံ။

ဟေဋ္ဌိမေဟီတိ ဣဒံ အဝိသေသဝစနမ္ပိ ယေသု သဒိသဝိဿဇ္ဇနတာ သမ္ဘဝတိ၊ တဒပေက္ခန္တိ အာဟ ‘‘ဂန္ဓရသ…ပေ… အတ္ထော’’တိ။ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဓမ္မေသု ဥဒ္ဒေသာနုရူပံ လဗ္ဘမာနဝိသေသကထနံ ဝိဿဇ္ဇနံ၊ ယော တတ္ထ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဥဒ္ဒေသာနုရူပဂုဏေန ဥပလဗ္ဘတိ၊ တဿ အကထနမ္ပိ အတ္ထတော ဝိဿဇ္ဇနမေဝ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အဝိဿဇ္ဇနေနေဝ အလဗ္ဘမာနတာဒဿနေန ဝိဿဇ္ဇိတာနိ နာမ ဟောန္တီ’’တိ။

စက္ခုဝိကလသောတဝိကလာ ¶ ဝိယ စက္ခုသောတဝိကလောပိ လဗ္ဘတီတိ သော ပန အဋ္ဌကထာယံ ပိ-သဒ္ဒေန သင်္ဂဟိတောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဇစ္စန္ဓမ္ပိ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ အာဟ။ ပရိပုဏ္ဏာယတနမေဝ ဩပပါတိကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော ဧဝ-သဒ္ဒေါတိ တဿ ဌာနံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝုတ္တမေဝါတိ အတ္ထော’’တိ ဝတွာ တေန ပရိပုဏ္ဏာယတနဿ တတ္ထ အနိယတတ္တာ အပရိပုဏ္ဏာယတနဿပိ သင်္ဂဟော သိဒ္ဓါတိ ဒဿေန္တော ‘‘တေန ဇစ္စန္ဓဗဓိရမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တတာ န နိဝါရိတာ ဟောတီ’’တိ အာဟ။

၂၂-၂၅၄။ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလဿ အနာမဋ္ဌတ္တာတိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ ယာဝတာ ‘‘ရူပီဗြဟ္မလောကံ ပုစ္ဆတီ’’တိ ဣမိနာပိ ဩကာသောယေဝ အာမဋ္ဌောတိ။ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ပဋိညာယ ကာရဏဝိဘာဝနာဓိပ္ပာယေနေဝ ‘‘ကသ္မာ ပဋိညာတ’’န္တိ စောဒနံ သမုဋ္ဌာပေတွာ တံ ကာရဏံ ဒဿေတုကာမော ‘‘နနူ’’တိအာဒိမာဟ ¶ ။ ဂဗ္ဘသေယျကဘာဝံ ဂန္တွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီတိ ပစ္ဆိမဘဝိကံ သန္ဓာယာဟ။ တဒဝတ္ထဿာတိ ပစ္ဆိမဘဝါဝတ္ထဿ။ ဘဝိဿန္တဿာတိ ဘာဝိနော။ ပဋိညာတဗ္ဗတ္တာတိ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ပဋိညာတဗ္ဗတ္တာ။

အထ ကသ္မာတိ ဧတ္ထာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယဒိ ‘‘ယဿ ရူပါယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဿ စက္ခာယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆာယံ ဝုတ္တေန ဝိဓိနာ ပဋိညာတဗ္ဗံ၊ အထ ကသ္မာ အထ ကေန ကာရဏေန ပဋိလောမေ ‘‘ယဿ ဝါ ပန ရူပါယတနံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဿ စက္ခာယတနံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆာယ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ပဋိညာတံ၊ နနု ဣဒံ အညမညံ ဝိရုဒ္ဓန္တိ? နနူတိအာဒိနာပိ စောဒကော တမေဝ ဝိရောဓံ ဝိဘာဝေတိ။ နော စ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ ဧဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘တသ္မိံ ဘဝေ’’တိအာဒိ တဿ ပရိဟာရော။ တတ္ထ တသ္မိံ ဘဝေတိ ယသ္မိံ ဘဝေ ‘‘ရူပါယတနံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ ပဝတ္တမာနတ္တာ၊ တသ္မိံ ဘဝေ။ အနာဂတဘာဝေန အဝစနတောတိ ဘာဝီဘာဝေန အဝတ္တဗ္ဗတော အာရဒ္ဓုပ္ပာဒဘာဝေန ပဝတ္တမာနတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနေဝါဟ ‘‘ဘဝန္တရေ ဟီ’’တိအာဒိ။ န ပန ဝုစ္စတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝဉ္စ ကတွာတိအာဒိနာ ပါဌန္တရေန ယထာဝုတ္တမတ္ထံ သမတ္ထေတိ။

ယသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ယေဟိ အာယတနေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တံတံအာယတနနိဗ္ဗတ္တကကမ္မေန အဝဿံဘာဝီအာယတနဿ သတ္တဿ၊ သန္တာနဿ ဝါ၊ ‘‘ယဿ ဝါ ပန ရူပါယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဿ စက္ခာယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ? အာမန္တာ၊ ယဿ ဝါ ပန ရူပါယတနံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဿ စက္ခာယတနံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ? အာမန္တာ’’တိ စ ဧဝံ ပဝတ္တံ ပုစ္ဆာဒွယဝိဿဇ္ဇနံ အာယတနပဋိလာဘဿ ¶ ဇာတိဘာဝတော သုဋ္ဌု ဥပပန္နံ ဘဝတိ။ ပစ္ဆိမဘဝိကာဒယောတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန အရူပေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယနကာ သင်္ဂယှန္တိ။ ဣဒမ္ပိ ဝိဿဇ္ဇနံ။ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗတ္တာတိ ‘‘အာမန္တာ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ။

ယံ ပန အဃာနကာနံ ကာမာဝစရံ ဥပပဇ္ဇန္တာနန္တိ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယဿ ဝိပါကော ဃာနာယတနုပ္ပတ္တိတော ပုရေတရမေဝ ဥပစ္ဆိဇ္ဇိဿတိ၊ တံ ဃာနာယတနာနိဗ္ဗတ္တကကမ္မန္တိ ဝုတ္တံ။ ကထံ ပနီဒိသံ ကမ္မံ အတ္ထီတိ ဝိညာယတီတိ အာဟ ‘‘ယဿ ယတ္ထာ’’တိအာဒိ။ ဧဝမ္ပိ ဂဗ္ဘသေယျကော ဧဝ ဣဓ အဃာနကောတိ အဓိပ္ပေတောတိ ကထမိဒံ ဝိညာယတီတိ စောဒနာယ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိံ ဝတွာ တမတ္ထံ သာဓေတုံ ‘‘ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဝစနတ္တမ္ပိ ဟိ ယထာဓမ္မသာသနေ အဘိဓမ္မေ ပဋိက္ခေပေါယေဝါတိ ¶ ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ အာယတနယမကေ။ ယထာဒဿိတာသူတိ ‘‘ယဿ ဝါ ပန သောတာယတနံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဿ စက္ခာယတနံ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ ယဿ ယတ္ထ ဃာနာယတနံ န နိရုဇ္ဈတိ၊ တဿ တတ္ထ ရူပါယတနံ န နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိ စ ဒဿိတပ္ပကာရာသု ပုစ္ဆာသု။ အာမန္တာတိ ဝုတ္တန္တိ အထ ကသ္မာ န ဝိညာယတီတိ ယောဇနာ။ ဧတာသု ပုစ္ဆာသု ကသ္မာ ပဋိဝစနေန ဝိဿဇ္ဇနံ န ကတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သန္နိဋ္ဌာနေန ဂဟိတတ္ထဿာတိ ‘‘ယဿ ဝါ ပန သောတာယတနံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ ယဿ ယတ္ထ ဃာနာယတနံ န နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိ စ ဧဝမာဒိကေန သန္နိဋ္ဌာနပဒေန ဂဟိတဿ အတ္ထဿ။ ဧကဒေသေ သံသယတ္ထဿ သမ္ဘဝေနာတိ ဧကဒေသေ သံသယိတဗ္ဗဿ အတ္ထဿ သမ္ဘဝေန သန္နိဋ္ဌာနတ္ထပဋိယောဂဘူတသံသယတ္ထဿ ပဋိဝစနဿ အကရဏတော ‘‘အာမန္တာ’’တိ ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနဿ အကတ္တဗ္ဗတော အတ္ထဿ အဘိန္ဒိတွာ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ အဝတ္တဗ္ဗတော။ တေနာဟ ‘‘ဘိန္ဒိတဗ္ဗေဟိ န ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနံ ဟောတီ’’တိ။

ယဒိ သိယာတိ ဘိန္ဒိတွာ ဝတ္တဗ္ဗေပိ အတ္ထေ ယဒိ ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနံ သိယာ၊ ပရိပုဏ္ဏဝိဿဇ္ဇနမေဝ န သိယာ အနောကာသဘာဝတော ဘိန္ဒိတဗ္ဗတော စာတိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ ‘‘ပဉ္စဝေါကာရေ ပရိနိဗ္ဗန္တာနံ၊ အရူပေ ပစ္ဆိမဘဝိကာနံ၊ ယေ စ အရူပံ ဥပပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿန္တိ၊ တေသံ စဝန္တာနံ တေသံ သောတာယတနဉ္စ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ စက္ခာယတနဉ္စ နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ စ၊ တထာ ‘‘ရူပါဝစရေ ပရိနိဗ္ဗန္တာနံ၊ အရူပါနံ တေသံ တတ္ထ ဃာနာယတနဉ္စ န နိရုဇ္ဈတိ၊ ရူပါယတနဉ္စ န နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိ စ တတ္ထ ဝိဘာဂဝသေန ပဝတ္တော ပါဌသေသော။ အထ ကသ္မာတိ ယဒိ အဘိန္ဒိတဗ္ဗေ ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနံ၊ န ဘိန္ဒိတဗ္ဗေ၊ ဧဝံ သန္တေ ‘‘ယဿ ဝါ ပန သောမနဿိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ စက္ခုန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? အာမန္တာ’’တိ ဣမိနာ ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနေန ¶ ဂဗ္ဘသေယျကာနံ သောမနဿပဋိသန္ဓိ နတ္ထီတိ ကသ္မာ န ဝိညာယတိ၊ ဘိန္ဒိတဗ္ဗေ န ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနံ ဟောတီတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ? တံ န၊ အညာယ ပါဠိယာ တဒတ္ထဿ ဝိညာယမာနတ္တာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ကာမဓာတုယာ’’တိအာဒိမာဟ။

‘‘ယံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န နိရုဇ္ဈတိ၊ တံ စိတ္တံ နိရုဇ္ဈိဿတိ၊ နုပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ? အာမန္တာ’’တိ တဿေဝ စိတ္တဿ နိရောဓော အနာဂတဘာဝေန တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ယထာ ဝုတ္တော၊ ဧဝံ တဿေဝ ကမ္မဇသန္တာနဿ နိရောဓော တဿ ဥပ္ပာဒေ အနာဂတဘာဝေန ဝတ္တဗ္ဗော။ တေနေတံ ဒဿေတိ ‘‘ဧကစိတ္တဿ နာမ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ နိရောဓော အနာဂတဘာဝေန ဝုစ္စတိ၊ ကိမင်္ဂံ ပန ဧကသန္တာနဿာ’’တိ ¶ ။ သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗသ္မိံ အနာဂတဝါရေ။ ဥပပဇ္ဇန္တာနံ ဧဝ ဝသေန သော နိရောဓော တထာ အနာဂတဘာဝေန ဝုတ္တော၊ ကသ္မာ ပနေတ္ထ နိရောဓော ဥပပန္နာနံ ဝသေန န ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ဥပ္ပန္နာနံ ပနာ’’တိအာဒိ။ တဿေဝ ယထာပဝတ္တဿ ကမ္မဇသန္တာနဿ ဧဝ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဥပ္ပာဒက္ခဏတော ဥဒ္ဓံ နိရောဓော အာရဒ္ဓါ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ။ ဘေဒေ သတိပိ ကာလဘေဒါမသနဿ ကာရဏေ သတိပိ။ အနာဂတကာလာမသနဝသေနေဝ နိရောဓဿေဝ ဝသေန ဝိဿဇ္ဇနဒွယံ ဥပပန္နမေဝ ယုတ္တမေဝ ဟောတီတိ။ အညေသံ ဝသေန နိရောဓဿေဝ ဝတ္တုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ ‘‘အရဟတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ယဒိ ဥပပတ္တိအနန္တရံ နိရောဓော အာရဒ္ဓါ နာမ ဟောတိ၊ အထ ကသ္မာ စုတိယာ နိရောဓဝစနန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တန္နိဋ္ဌာနဘာဝတော ပန စုတိယာ နိရောဓဝစန’’န္တိ။ တန္နိဋ္ဌာနဘာဝတောတိ တဿ သန္တာနဿ နိဋ္ဌာနဘာဝတော။ ပဝတ္တေတိအာဒိ ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ ပါကဋကရဏံ။ တတ္ထ တဿာတိ သန္တာနဿ။ ဝက္ခတီတိအာဒိပိ ပဝတ္တေ နိရောဓံ အနာဒိယိတွာ စုတိနိရောဓဿေဝ ဂဟိတတာယ ကာရဏဝစနံ။ တေနာတိ တေန ယထာဝုတ္တေန ပါဌန္တရဝစနေန။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ‘‘ယဿ စက္ခာယတနံ နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိအာဒိကေ အာယတနယမကေ။ ယဒိ ပဝတ္တေ နိရုဒ္ဓဿပိ စုတိယာ ဧဝ နိရောဓော ဣစ္ဆိတော၊ ‘‘သစက္ခုကာန’’န္တိအာဒိ ကထန္တိ အာဟ ‘‘သစက္ခုကာနန္တိအာဒီသု စ ပဋိလဒ္ဓစက္ခုကာနန္တိအာဒိနာ အတ္ထော ဝိညာယတီ’’တိ။ တေတိ အရူပေ ပစ္ဆိမဘဝိကာ။ အစက္ခုကဝစနဉ္စ သာဝသေသန္တိ ယောဇနာ။

ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာယတနယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဓာတုယမကံ

၁-၁၉။ သဒ္ဒဓာတုသမ္ဗန္ဓာနန္တိ ¶ ဣဒံ ယာနိ စက္ခုဓာတာဒိမူလကေသု သဒ္ဒယမကာနိ၊ သဗ္ဗာနိ စ သဒ္ဒဓာတုမူလကာနိ၊ တာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တာနိ စက္ခုဝိညာဏဓာတာဒိသမ္ဗန္ဓာနိ ဝိယ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန လဗ္ဘန္တိ၊ ဧတေနေဝ အာယတနယမကေပိ ပဝတ္တိဝါရေ သဒ္ဒဓာတုသမ္ဗန္ဓာနံ ယမကာနံ အလဗ္ဘမာနတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဓာတုယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ သစ္စယမကံ

၁။ ပဏ္ဏတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ

၁၀-၂၆။ သောတိ ¶ ဒုက္ခသဒ္ဒေါ။ အညတ္ထာတိ သင်္ခါရဒုက္ခဝိပရိဏာမဒုက္ခဒုက္ခာဓိဋ္ဌာနေသု။ အညနိရပေက္ခောတိ သင်္ခါရာဒိပဒန္တရာနပေက္ခော။ တေနာတိ အညနိရပေက္ခဒုက္ခပဒဂ္ဂဟဏတော။ တသ္မိံ ဒုက္ခဒုက္ခေ ဝိသယဘူတေ။ ဧသ ဒုက္ခသဒ္ဒေါ ‘‘ဒုက္ခံ ဒုက္ခသစ္စ’’န္တိ ဧတ္ထ ပဌမော ဒုက္ခသဒ္ဒေါ။ တဉ္စ ဒုက္ခဒုက္ခံ။ ‘‘ဒုက္ခံ ဒုက္ခသစ္စ’’န္တိ ဧတ္ထ ဒုက္ခမေဝ ဒုက္ခသစ္စန္တိ နယိဒံ အဝဓာရဏံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ဒုက္ခံ ဒုက္ခသစ္စမေဝါတိ ပန ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ဧကန္တေန ဒုက္ခသစ္စမေဝါ’’တိ။ သစ္စဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တေသု သမုဒယေသု ကောစိ ဖလဓမ္မေသု နတ္ထီတိ သစ္စဝိဘင်္ဂေ ပဉ္စဓာ ဝုတ္တေသု သမုဒယေသု ဧကောပိ ဖလသဘာဝေသု နတ္ထိ၊ ဖလသဘာဝေါ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဖလဓမ္မော နတ္ထီ’’တိ စ ပါဌော။ မဂ္ဂသဒ္ဒေါ စ ဖလင်္ဂေသူတိ သာမညဖလင်္ဂေသု သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီသု ‘‘မဂ္ဂင်္ဂံ မဂ္ဂပရိယာပန္န’’န္တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၄၉၂၊ ၄၉၅) အာဂတော မဂ္ဂသဒ္ဒေါ မဂ္ဂဖလတ္တာ ပဝတ္တတိ ကာရဏူပစာရေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘န မဂ္ဂကိစ္စသဗ္ဘာဝါ’’တိအာဒိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သစ္စဒေသနာယ ပဘဝါဒိသဘာဝါ ဧဝ ဓမ္မာ သမုဒယာဒိပရိယာယေန ဝုတ္တာ၊ န အပ္ပဘဝါဒိသဘာဝါ၊ တသ္မာ ¶ ။ ဧတ္ထ စ တေဘူမကဓမ္မာနံ ယထာရဟံ ဒုက္ခသမုဒယသစ္စန္တောဂဓတ္တာ အသစ္စသဘာဝေ သဘာဝဓမ္မေ စ ဥဒ္ဓရန္တော ဖလဓမ္မေ ဧဝ ဥဒ္ဓရိ။ နနု စ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာပိ ဓမ္မာ အသစ္စသဘာဝါတိ တေပိ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာတိ? န၊ တေသံ မဂ္ဂဂတိကတ္တာ။ ‘‘ဖလဓမ္မေသူ’’တိ ဧတ္ထ ဓမ္မဂ္ဂဟဏေန ဝါ ဖလသမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ဝိယ တေသမ္ပိ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပဒသောဓနေန…ပေ… ဣဓ ဂဟိတာတိ ဧတေန အသစ္စသဘာဝါနံ ဓမ္မာနံ ပကရဏေန နိဝတ္တိတတံ အာဟ။ တေသန္တိ ဒုက္ခာဒီနံ။ တဗ္ဗိသေသနယောဂဝိသေသန္တိ တေန ဒုက္ခာဒိဝိသေသနယောဂေန ဝိသိဋ္ဌတံ။ သစ္စဝိသေသနဘာဝေနေဝ ဒုက္ခာဒီနံ ပရိညေယျတာဒိဘာဝေါ သိဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘ဧကန္တသစ္စတ္တာ’’တိ။ ယထာ စေတ္ထာတိ ယထာ ဧတသ္မိံ သစ္စယမကေ သုဒ္ဓသစ္စဝါရေ သစ္စဝိသေသနဘူတာ ဧဝ ဒုက္ခာဒယော ဂဟိတာ။ ဧဝံ ခန္ဓယမကာဒီသုပီတိ န သုဒ္ဓသစ္စဝါရေ ဧဝ အယံ နယော ဒဿိတောတိ အတ္ထော။ ပဒသောဓနဝါရေ တံမူလစက္ကဝါရေ စ ‘‘ရူပံ ရူပက္ခန္ဓော’’တိအာဒိနာ သမုဒါယပဒါနံယေဝ ဝုတ္တတ္တာ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ‘‘သုဒ္ဓက္ခန္ဓာဒိဝါရေသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ စေတ္ထာပိ ¶ သုဒ္ဓဝါရေ ဧဝ အယံ နယော ဒဿိတော။ ယဒိ သုဒ္ဓက္ခန္ဓာဒိဝါရေသု ခန္ဓာဒိဝိသေသနဘူတာနမေဝ ရူပါဒီနံ ဂဟဏေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အထ ကသ္မာ ခန္ဓာဒိဝိသေသနတော အညေသမ္ပိ ရူပါဒီနံ ဝသေန အတ္ထော ဒဿိတောတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အဋ္ဌကထာယံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ပုရိမော ဧဝ အတ္ထော ယုတ္တော၊ ယုတ္တိတော ပါဌောဝ ဗလဝါတိ။

ပဏ္ဏတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ

၂၇-၁၆၄။ ဒုက္ခပရိညာ ယာဝ ဒုက္ခသမတိက္ကမနတ္ထာတိ သပ္ပဒေသံ ပဝတ္တာပိ သာ တဒတ္ထာဝဟာ ဘဝေယျာတိ ကဿစိ အာသင်္ကာ သိယာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အရိယတ္တာ…ပေ… ကတွာ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘အန္တိမဘဝေ ဌိတတ္တာ’’တိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုဇ္ဇတိ ဥပပတ္တိယာ ဒုက္ခဝိစာရတ္တာ၊ န စ သဗ္ဗေ သုဒ္ဓါဝါသာ အန္တိမဘဝိကာ ဥဒ္ဓံသောတဝစနတော။ ‘‘ယဿ ဒုက္ခသစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဥပ္ပာဒါဝတ္ထာ။ အဝိသေသေန ဒုက္ခသစ္စပရိယာပန္နာ ဓမ္မာ သမ္ဗန္ဓီဘာဝေနေဝ ¶ တံသမင်္ဂီ စ ပုဂ္ဂလော ဝုတ္တောတိ ဒဿေန္တော ‘‘သဗ္ဗေ ဥပပဇ္ဇန္တာ’’တိအာဒိံ ဝတွာ သွာယမတ္ထော ယသ္မာ နိစ္ဆယရူပေန ဂဟိတော၊ နိစ္ဆိတဿေဝ စ အတ္ထဿ ဝိဘာဂဒဿနေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ‘‘တေသွေဝ…ပေ… ဥပပန္နမေဝါ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ တေသွေဝ ကေစိ ဒဿီယန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကကောဋ္ဌာသုပ္ပတ္တိသမင်္ဂိနောတိ ဒုက္ခကောဋ္ဌာသုပ္ပတ္တိသမင်္ဂိနော။ တေသူတိ သန္နိဋ္ဌာနေန ဂဟိတေသု။ မဂ္ဂဖလုပ္ပာဒသမင်္ဂီသူတိ မဂ္ဂဖလုပ္ပာဒသမင်္ဂီနံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။

ဧတ္ထ စာတိအာဒိနာ ‘‘သဗ္ဗေသ’’န္တိအာဒိပါဠိယာ ပိဏ္ဍတ္ထံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ သမုဒယသစ္စုပ္ပာဒဝေါမိဿဿ ဒုက္ခသစ္စုပ္ပာဒဿာတိ ဣဒံ အနာဒရေ သာမိဝစနံ။ ကတ္ထစိ သမုဒယသစ္စုပ္ပာဒဝေါမိဿေပိ ဒုက္ခသစ္စေ တံရဟိတဿ သမုဒယသစ္စုပ္ပာဒရဟိတဿ ဒုက္ခသစ္စုပ္ပာဒဿ ဒဿနဝသေန ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ ကေစိ ပန ‘‘သမုဒယသစ္စာဝေါမိဿဿာ’’တိ ပဌန္တိ၊ တေသံ ‘‘တံရဟိတဿာ’’တိ ဣဒံ ပုရိမပဒဿ အတ္ထဝိဝရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံသဟိတဿာတိ သမုဒယသစ္စုပ္ပာဒသဟိတဿ ဒုက္ခသစ္စုပ္ပာဒဿ ဒဿနဝသေန ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ တေသန္တိ အသညသတ္တာနံ၊ ပဝတ္တိယံ ဒုက္ခသစ္စဿ ဥပ္ပာဒေါ ‘‘ပဝတ္တေ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေသု ဒွီသုပိ ကောဋ္ဌာသေသု န ဂဟိတောတိ အတ္ထော။ ပဋိသန္ဓိယံ ပန ¶ တေသံ ဥပ္ပာဒဿ ပဌမကောဋ္ဌာသေန ဂဟိတတာ ဒဿိတာ ဧဝ။ တထာ နိရောဓော စာတိ ယထာ အသညသတ္တာနံ ပဋိသန္ဓိယံ ဒုက္ခသစ္စဿ ဥပ္ပာဒေါ ပဌမကောဋ္ဌာသေန ဂဟိတော၊ ပဝတ္တိယံ ပန သော ဒွီဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ န ဂဟိတော၊ တထာ တေသံ ဒုက္ခသစ္စဿ နိရောဓောပီတိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ ‘‘သဗ္ဗေသံ စဝန္တာနံ ပဝတ္တေ တဏှာဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ’’တိအာဒိနာ (ယမ။ ၁။သစ္စယမက။၈၈) နိရောဓဝါရေ ပါဠိ ပဝတ္တာ။ ဧသေဝ နယောတိ ယွာယံ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိနာ သမုဒယသစ္စယမကေ ပါဠိယာ အတ္ထနယော ဝုတ္တော၊ မဂ္ဂသစ္စယမကေပိ ဧသေဝ နယော၊ ဧဝမေဝ တတ္ထာပိ အတ္ထော နေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ ‘‘သဗ္ဗေသံ ဥပပဇ္ဇန္တာန’’န္တိအာဒိနာ တတ္ထ ပါဠိ ပဝတ္တာ။

ဧဝဉ္စ သတီတိ ဧဝံ ခဏဝသေန ဩကာသဂ္ဂဟဏေ သတီတိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ အနနုဇာနနဝသေန ပစ္စာမသတိ။ ဧတဿ ဝိဿဇ္ဇနေတိ ဧတဿ ယမကပဒဿ ဝိဿဇ္ဇနေ။ ‘‘အဂ္ဂမဂ္ဂဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ၊ အရဟန္တာနံ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ၊ ယဿ စိတ္တဿ အနန္တရာ အဂ္ဂမဂ္ဂံ ပဋိလဘိဿန္တိ၊ တဿ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ၊ အသညသတ္တံ ဥပပဇ္ဇန္တာနံ တေသံ တတ္ထ ဒုက္ခသစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ နော စ တေသံ တတ္ထ သမုဒယသစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ (ယမ။ ၁။သစ္စယမက။၇၁) ပုရိမကောဋ္ဌာသဿ အာဂတတ္တာ ဝိရောဓော နတ္ထီတိ ‘‘ပစ္ဆိမကောဋ္ဌာသေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ¶ ။ တတ္ထ တသ္မာတိ ယသ္မာ န ဥပပတ္တိစိတ္တုပ္ပာဒက္ခဏော ဘာဝိနော သမုဒယပစ္စုပ္ပာဒဿ အာဓာရော၊ အထ ခေါ ကာမာဝစရာဒိဩကာသော၊ တသ္မာ။ ပုဂ္ဂလောကာသဝါရော ဟေသာတိ ယသ္မာ ပုဂ္ဂလောကာသဝါရော ဧသ၊ တသ္မာ ‘‘တေသံ တတ္ထာ’’တိ ဧတ္ထ ဩကာသဝသေန တတ္ထ-သဒ္ဒဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဒိ ပုဂ္ဂလောကာသဝါရေ ကာမာဝစရာဒိဩကာသဝသေနေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော၊ န ခဏဝသေန၊ အထ ကသ္မာ ‘‘သဗ္ဗေသံ ဥပပဇ္ဇန္တာန’’န္တိအာဒိနာ ဩကာသံ အနာမသိတွာ တတ္ထ ဝိဿဇ္ဇနံ ပဝတ္တန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တတ္ထ…ပေ… သော ဧဝါ’’တိ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ဩကာသဝါရေ။ ပုဂ္ဂလဝိသေသဒဿနတ္ထန္တိ ပုဂ္ဂလသင်္ခါတဝိသေသဒဿနတ္ထံ။ ယတ္ထ တေတိ ယသ္မိံ ကာမာဝစရာဒိဩကာသေ တေ ပုဂ္ဂလာ။

ကေစီတိ ဓမ္မသိရိတ္ထေရံ သန္ဓာယာဟ။ သော ဟိ ‘‘ပဝတ္တေ စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ ဒုက္ခသစ္စံ နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဧတ္ထ စိတ္တဇရူပမေဝ အဓိပ္ပေတံ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတ္တာတိ ကာရဏံ ဝဒတိ။ အပရေ ‘‘အရူပေတိ ဣမံ ပုရိမာပေက္ခမ္ပိ ဟောတီတိ တေန ပဝတ္တံ ဝိသေသေတွာ အရူပဘဝဝသေန အယမတ္ထော ဝုတ္တော ¶ ၊ တသ္မာ ‘ယဿ ဝါ ပန သမုဒယသစ္စံ နိရုဇ္ဈတိ၊ တဿ ဒုက္ခသစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? နော’တိအာဒီသုပိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝဒန္တိ။ ပုဂ္ဂလော န စိတ္တံ အပေက္ခိတွာဝ ဂဟိတောတိ ဣဒံ စိတ္တဿ အနဓိကတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ပန သမုဒယသစ္စဿ ဥပ္ပာဒနိစ္ဆယော၊ တတ္ထေဝ တဿ အနုပ္ပာဒနိစ္ဆယေနပိ ဘဝိတဗ္ဗံ စိတ္တေန စ ဝိနာ ပုဂ္ဂလဿေဝ အနုပလဗ္ဘနတောတိ ‘‘ယဿ သမုဒယသစ္စံ နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဧတ္ထ သမုဒယသစ္စာဓာရံ စိတ္တံ အတ္ထတော ဂဟိတမေဝါတိ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ အပိစ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓေပိ န သဗ္ဗော ရူပုပ္ပာဒေါ ဧကန္တေန စိတ္တုပ္ပာဒါဓီနောတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ စိတ္တုပ္ပတ္တိယာ ဝိနာပိ တတ္ထ ရူပုပ္ပတ္တိဒဿနတော၊ တသ္မာ စိတ္တဇရူပမေဝ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န ဣတရံ၊ ဣတရံ ပန တဿ တီသုပိ ခဏေသု ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဝိဘဇိတဗ္ဗာ အဝိဘတ္တာ နာမ နတ္ထီတိ သိယာယံ ပသင်္ဂေါ ပဌမဝါရေ၊ ဒုတိယဝါရေ ပန ဝိဘဇနာ ဧဝ သာတိ နာယံ ပသင်္ဂေါ လဗ္ဘတိ၊ ပဌမဝါရေပိ ဝါ နာယံ ပသင်္ဂေါ။ ကသ္မာ? ဧသာ ဟိ ယမကဿ ပကတိ၊ ယဒိဒံ ယထာလာဘဝသေန ယောဇနာ။

ဒုတိယေ စိတ္တေ ဝတ္တမာနေတိ ဧတ္ထ ‘‘ပဌမံ ဘဝင်္ဂံ၊ ဒုတိယံ စိတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဘဝနိကန္တိယာ အာဝဇ္ဇနမ္ပိ ဝိပါကပ္ပဝတ္တိတော ဝိသဒိသတ္တာ ‘‘ဒုတိယ’’န္တိ ဝတ္တုံ သက္ကာ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ပုဗ္ဗေ တဿ တတ္ထ သမုဒယသစ္စံ နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထာတိ ဝတ္တဗ္ဗာတိ အပရေ။ ဘဝနိကန္တိယာ ပန သဟဇာတံ ပဌမံ စိတ္တံ ဣဓ ဒုတိယံ စိတ္တန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ တတော ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တံ သဗ္ဗံ အဗျာကတဘာဝေန သမာနဇာတိကတ္တာ ဧကန္တိ ကတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ တဿ တတ္ထ သမုဒယသစ္စံ နုပ္ပဇ္ဇိတ္ထေဝါတိ ¶ ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေနာ’’တိအာဒိ။ တသ္မိန္တိ ဒုတိယေ စိတ္တေ။ တေန သမာနဂတိကတ္တာတိ တေန ယထာဝုတ္တဒုတိယစိတ္တေန စ တံသမင်္ဂိနော ဝါ ဒုက္ခသစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ၊ နော စ သမုဒယသစ္စန္တိ ဝတ္တဗ္ဗဘာဝေန သမာနဂတိကတ္တာ။ ဧဝဉ္စ ကတွာတိ တေန သမာနဂတိကတာယ ဒဿိတတ္တာ ဧဝ။ ယထာဝုတ္တာတိ ဒုတိယာကုသလစိတ္တတော ပုရိမသဗ္ဗစိတ္တသမင်္ဂိနော အဂ္ဂဟိတာ ဟောန္တိ ဣတရဘာဝါဘာဝတော။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါဌန္တရေန သမတ္ထေတုံ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေတိ စတုဝေါကာရာ။ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာတိ ‘‘ဣတရေသ’’န္တိ ဝိသေသနေန နိဝတ္တေတဗ္ဗာ။ ပဉ္စဝေါကာရာ ဝိယ ယထာဝုတ္တာ သုဒ္ဓါဝါသာတိ ဒုတိယစိတ္တက္ခဏသမင်္ဂိဘာဝေန ဝုတ္တပ္ပကာရာ ယထာ သုဒ္ဓါဝါသသင်္ခါတာ ပဉ္စဝေါကာရာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာ သန္တိ၊ ဧဝံ စတုဝေါကာရာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာ န ဟိ သန္တီတိ ယောဇနာ။

‘‘ယဿ ¶ ယတ္ထာ’’တိ ပုဂ္ဂလောကာသာ အာဓေယျာဓာရဘာဝေန အပေက္ခိတာတိ အာဟ ‘‘ပုဂ္ဂလောကာသာ အညမညပရိစ္ဆိန္နာ ဂဟိတာ’’တိ။ ကာမာဝစရေ…ပေ… ဥပပန္နာတိ ဧတ္ထ ကာမာဝစရေ အဘိသမေတာဝိနော ရူပါဝစရံ ဥပပန္နာ၊ ရူပါဝစရေ အဘိသမေတာဝိနော အရူပါဝစရံ ဥပပန္နာ၊ ဝါ-သဒ္ဒေန ကာမာဝစရေ အဘိသမေတာဝိနော အရူပါဝစရံ ဥပပန္နာတိ စ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထာတိ ဥပပန္နောကာသေ။ အဘိသမယောတိ ဥပရိမဂ္ဂါဘိသမယော ယာဝ ဥပပန္နော န ဘဝိဿတိ၊ တာဝ တေ တတ္ထ ဥပပန္နပုဂ္ဂလာ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ‘‘အဘိသမေတာဝီန’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တေ ဒုတိယကောဋ္ဌာသေ န ဂယှန္တိ ပုဂ္ဂလောကာသာနံ အညမညံ ပရိစ္ဆိန္နတ္တာ။ ယဒိ ဧဝံ ကိံ တေ ဣမသ္မိံ ယမကေ အသင်္ဂဟိတာတိ အာဟ ‘‘တေ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘သမာနဂတိကာတိ ဝိသုံ န ဒဿိတာ’’တိ၊ တံ ပါကဋတရံ ကာတုံ ‘‘အနဘိသမေတာဝီန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – ‘‘အနဘိသမေတာဝီန’’န္တိ ဣမိနာ ပဌမပဒေန ဂဟိတာ သဗ္ဗတ္ထ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိရဟေ သမ္ပတ္တိဘဝေ တတ္ထ သုဒ္ဓါဝါသေ ယေ အနဘိသမေတာဝိနော၊ တေသု ဒွိပ္ပကာရေသု သုဒ္ဓါဝါသာ ယသ္မိံ ကာလေ တတ္ထ အနဘိသမေတာဝိနောတိ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ တတ္ထ နေသံ တထာ ဂဟေတဗ္ဗကာလဿ ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘သုဒ္ဓါဝါသာနံ ဒုတိယေ စိတ္တေ ဝတ္တမာနေ’’တိ ဝုတ္တန္တိ။

ဧတေနာတိ ဧတေန ဝစနေန။ ဝေါဒါနစိတ္တံ နာမ မဂ္ဂစိတ္တာနံ အနန္တရပစ္စယဘူတံ စိတ္တံ၊ ဣဓ ပန အဂ္ဂမဂ္ဂစိတ္တဿ။ တတောတိ ယထာဝုတ္တဝေါဒါနစိတ္တတော ပုရိမတရစိတ္တသမင်္ဂိနော၊ အနုလောမဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တသမင်္ဂိနော၊ အဝသိဋ္ဌဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာစိတ္တာဒိသမင်္ဂိနောပိ။ တေနာဟ ‘‘ယာဝ သဗ္ဗန္တိမတဏှာသမ္ပယုတ္တစိတ္တသမင်္ဂီ၊ တာဝ ဒဿိတာ’’တိ။

ပဋိသန္ဓိစုတိစိတ္တာနံ ¶ ဘင်္ဂုပ္ပာဒက္ခဏာ ပဝတ္တေ စိတ္တဿ ဘင်္ဂုပ္ပာဒက္ခဏေဟိ ဒုက္ခသစ္စာဒီနံ နုပ္ပာဒါဒီသု သမာနဂတိကာတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ပဝတ္တေ စိတ္တဿာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ စုတိစိတ္တဿပိ ဥပ္ပာဒက္ခဏဿ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဒွီသုပိ ကောဋ္ဌာသေသူတိ သမုဒယသစ္စဿ ဘာဝိနော နိရောဓဿ အပ္ပဋိက္ခေပပဋိက္ခေပဝသေန ပဝတ္တေသု ပုရိမပစ္ဆိမကောဋ္ဌာသေသု။ န ဝိသေသိတန္တိ ယထာဝုတ္တေ အပ္ပဋိက္ခေပေ စ သတိပိ ဝိသေသေတွာ န ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဧကဿပိ ပုဂ္ဂလဿ တာဒိသဿ မဂ္ဂဿ စ ဖလဿ စ ဘင်္ဂက္ခဏသမင်္ဂိနော ပုရိမကောဋ္ဌာသဿေဝ အဘဇနတော ကောဋ္ဌာသဒွယသမ္ဘဝါဘာဝတောတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ယဿ ဒုက္ခသစ္စ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကေသဉ္စိ ပုဂ္ဂလာနံ။ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ သာမိဝစနံ။ ‘‘မဂ္ဂဿ စ ဖလဿ ¶ စာ’’တိ ဝုတ္တမဂ္ဂဖလာနိ ဒဿေန္တော ‘‘တိဏ္ဏံ ဖလာနံ ဒွိန္နဉ္စ မဂ္ဂါန’’န္တိ အာဟ။ တာနိ ပန ဟေဋ္ဌိမာနိ တီဏိ ဖလာနိ မဇ္ဈေ စ ဒွေ မဂ္ဂါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နိရန္တရံ အနုပ္ပာဒေတွာတိ ပဋိပက္ခဓမ္မေဟိ အဝေါကိဏ္ဏံ ကတွာ သဟ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂံ ဥပ္ပာဒေန္တေန ယာ သာတစ္စကိရိယာ ကာတဗ္ဗာ၊ တံ အကတွာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အန္တရန္တရာ…ပေ… ဥပ္ပာဒေတွာ’’တိ။ ‘‘အရူပေ မဂ္ဂဿ စ ဖလဿ စ ဘင်္ဂက္ခဏေ’’တိ အဝိသေသတော ဝုတ္တေ ကထမယံ ဝိသေသော လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘သာမညဝစနေနပီ’’တိအာဒိ။ တေန အပဝါဒဝိသယပရိယာယေန ဥပသဂ္ဂါ အဘိနိဝိသန္တီတိ လောကသိဒ္ဓါယံ ဉာယောတိ ဒဿေတိ။

ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပရိညာဝါရဝဏ္ဏနာ

၁၆၅-၁၇၀။ ဧတ္ထေဝါတိ ဣမသ္မိံ သစ္စယမကေ ဧဝ။ အပရိညေယျတာဒဿနတ္ထန္တိ ဧတ္ထ အ-ကာရော န ပရိညေယျာဘာဝဝစနော၊ နာပိ ပရိညေယျပဋိပက္ခဝစနော၊ အထ ခေါ တဒညဝစနောတိ ယထာရဟံ သစ္စေသု လဗ္ဘမာနာနံ ပဟာတဗ္ဗတာဒီနမ္ပိ ဒဿနေ အာပန္နေယေဝ သမယဝါရော ဒဿနပရော၊ ယေသဉ္စ န ဒဿနပရော၊ တေသု ကေသုစိ သစ္စေသု လဗ္ဘမာနာနမ္ပိ ကေသဉ္စိ ဝိသေသာနံ အယံ ဝါရော န ဒဿနပရောတိ ဒဿေန္တော ‘‘သစ္ဆိကရဏ…ပေ… ဒဿနတ္ထဉ္စာ’’တိ အာဟ။ သမုဒယေ ပဟာနပရိညာဝ ဝုတ္တာ၊ န တီရဏပရိညာတိ ယုတ္တံ တာဝေတံ သမုဒယဿပိ တီရေတဗ္ဗသဘာဝတ္တာ၊ ‘‘ဒုက္ခေ တီရဏပရိညာဝ ¶ ဝုတ္တာ၊ န ပဟာနပရိညာ’’တိ ဣဒံ ပန ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ဒုက္ခံ အပ္ပဟာတဗ္ဗမေဝါတိ? သမုဒယသစ္စဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တာနံ ကေသဉ္စိ သမုဒယကောဋ္ဌာသာနံ ဒုက္ခသစ္စေ သင်္ဂဟဏတော ဒုက္ခသမုဒယေ ဝါ အသင်္ကရတောဝ ဂဟေတွာ ဘူတကထနမေတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥဘယတ္ထာတိ ဒုက္ခေ သမုဒယေ စ ဝုတ္တာ။ ကသ္မာ? တေသံ သာဓာရဏာတိ။ ဧဝံ သာဓာရဏာသာဓာရဏဘေဒဘိန္နံ ယထာဝုတ္တံ ပရိညာကိစ္စံ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနက္ခဏေ လဗ္ဘမာနမ္ပိ မဂ္ဂကာလေ ဧကက္ခဏေ ဧဝ လဗ္ဘတိ ဧကဉာဏကိစ္စတ္တာတိ ဒဿေတုံ ‘‘မဂ္ဂဉာဏဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ပရိညာဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သစ္စယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ သင်္ခါရယမကံ

၁။ ပဏ္ဏတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ

၁။ သတိပိ ¶ ကုသလမူလာဒီနမ္ပိ ဝိဘတ္တဘာဝေ ခန္ဓာဒိဝိဘာဂေါ တတော သာတိသယောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ခန္ဓာဒယော ဝိယ ပုဗ္ဗေ အဝိဘတ္တာ’’တိ အာဟ။ ပကာရတ္ထော ဝါ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေါ ‘‘ဘူဝါဒယော’’တိအာဒီသု ဝိယာတိ ကုသလမူလာဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဝိညာတတ္တာ နိသာမေန္တေဟိ။ ဟေတုအတ္ထော ဝါ ဧတ္ထ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော အဝိညာပိတတ္တာတိ အတ္ထော။ ယဒိပိ ကာယသင်္ခါရာနံ ဝိကပ္ပဒွယေပိ ဟေတုဖလဘာဝေါယေဝ ဣစ္ဆိတော၊ သာမိဝစနရူပါဝိဘူတော ပန အတ္ထေဝ အတ္ထဘေဒေါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ကာယဿ…ပေ… ကတ္တုအတ္ထေ’’တိ အာဟ။ သော ပနာတိ ကတ္တုအတ္ထော။

၂-၇။ သုဒ္ဓိကဧကေကပဒဝသေနာတိ ‘‘ကာယော သင်္ခါရော’’တိအာဒီသု ဒွီသု ဒွီသု ပဒေသု အညမညံ အသမ္မိဿဧကေကပဒဝသေန။ အတ္ထာဘာဝတောတိ ယထာဓိပ္ပေတတ္ထာဘာဝတော။ အညထာ ကရဇကာယာဒိကော အတ္ထော အတ္ထေဝ။ တေနေဝါဟ ‘‘ပဒသောဓန…ပေ… အဝစနီယတ္တာ’’တိ။ ဣဒါနိ တမေဝ အတ္ထာဘာဝံ ဗျတိရေကဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘ယထာ’’တိအာဒိမာဟ။ ကသ္မာ ပန ဥဘယတ္ထ သမာနေ သမာသပဒဘာဝေ တတ္ထ အတ္ထော လဗ္ဘတိ၊ ဣဓ န လဗ္ဘတီတိ? ဘိန္နလက္ခဏတ္တာ။ တတ္ထ ဟိ ရူပက္ခန္ဓာဒိပဒါနိ ¶ သမာနာဓိကရဏာနီတိ ပဒဒွယာဓိဋ္ဌာနော ဧကော အတ္ထော လဗ္ဘတိ၊ ဣဓ ပန ကာယသင်္ခါရာဒိပဒါနိ ဘိန္နာဓိကရဏာနီတိ တထာရူပေါ အတ္ထော န လဗ္ဘတီတိ။ တေနာဟ ‘‘ယထာဓိပ္ပေတတ္ထာဘာဝတော’’တိ။

ဝိသုံ အဒီပေတွာတိ ‘‘ကာယသင်္ခါရော’’တိအာဒိနာ သဟ ဝုစ္စမာနောပိ ကာယသင်္ခါရသဒ္ဒေါ ဝိသုံ ဝိသုံ အတ္တနော အတ္ထံ အဇောတေတွာ ဧကံ အတ္ထံ ယဒိ ဒီပေတီတိ ပရိကပ္ပဝသေန ဝဒတိ။ တေန ကာယသင်္ခါရသဒ္ဒါနံ သမာနာဓိကရဏတံ ဥလ္လိင်္ဂေတိ။ ‘‘ကာယသင်္ခါရသဒ္ဒေါ ကာယသင်္ခါရတ္ထေ ဝတ္တမာနော’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ ‘‘သင်္ခါရသဒ္ဒေါ သင်္ခါရတ္ထေဝ ဝတ္တမာနော’’တိ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ဧဝဉှိ သတိ ခန္ဓတ္ထေ ဝတ္တမာနော ခန္ဓသဒ္ဒေါ ဝိယ ရူပသဒ္ဒေန ကာယသဒ္ဒေန ဝိသေသိတဗ္ဗောတိ ဣဒံ ဝစနံ ယုဇ္ဇေယျ၊ ကာယသင်္ခါရသဒ္ဒါနံ ပန သမာနာဓိကရဏတ္တေ န ကေဝလံ သင်္ခါရသဒ္ဒေါယေဝ သင်္ခါရတ္ထေ ¶ ဝတ္တတိ၊ အထ ခေါ ကာယသဒ္ဒေါပီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ကာယသင်္ခါရသဒ္ဒေါ ကာယသင်္ခါရတ္ထေ ဝတ္တမာနော’’တိ ဝုတ္တံ သိယာ၊ ကာယသဒ္ဒေန သမာနာဓိကရဏေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဗျဓိကရဏေန ပန သင်္ခါရဿ ဝိသေသိတဗ္ဗတာ အတ္ထေဝါတိ။

ဣမဿ ဝါရဿာတိ သုဒ္ဓသင်္ခါရဝါရဿ။ ပဒသောဓနေန ဒဿိတာနန္တိ ဧတ္တကေဝ ဝုစ္စမာနေ တတ္ထ ဒဿိတဘာဝသာမညေန သုဒ္ဓကာယာဒီနမ္ပိ ဂဟဏံ အာပဇ္ဇေယျာတိ တံနိဝါရဏတ္ထံ ‘‘ယထာဓိပ္ပေတာနမေဝါ’’တိ အာဟ။ ကာယာဒိပဒေဟိ အဂ္ဂဟိတတ္တာတိ သုဒ္ဓကာယာဒိပဒေဟိ အဂ္ဂဟိတတ္တာ။ ဣဓ ပနာတိ အဋ္ဌကထာယံ။ သုဒ္ဓသင်္ခါရဝါရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တမ္ပိ သုဒ္ဓသင်္ခါရဝါရမေဝေတ္ထ အနနုဇာနန္တော သကလသင်္ခါရယမကဝိသယန္တိ အာဟ ‘‘ဣဓ ပန သင်္ခါရယမကေ’’တိ။ အဓိပ္ပေတတ္ထပရိစ္စာဂေါတိ အဿာသပဿာသာဒိကဿ အဓိပ္ပေတတ္ထဿ အဂ္ဂဟဏံ စေတနာကာယအဘိသင်္ခရဏသင်္ခါရာဒိ အနဓိပ္ပေတတ္ထပရိဂ္ဂဟော။ ယဒိ ‘‘ကာယော သင်္ခါရော’’တိအာဒိနာ သုဒ္ဓသင်္ခါရတံမူလစက္ကဝါရာ အတ္ထာဘာဝတော ဣဓ န ဂဟေတဗ္ဗာ၊ အထ ကသ္မာ ပဝတ္တိဝါရမေဝ အနာရဘိတွာ အညထာ ဒေသနာ အာရဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘ပဒသောဓနဝါရတံမူလစက္ကဝါရေဟီ’’တိအာဒိ။ သံသယော ဟောတိ သင်္ခါရသဒ္ဒဝစနီယတာသာမညတော ကာယသင်္ခါရာဒိပဒါနံ ဗျဓိကရဏဘာဝတော စ။ တေနေဝါဟ ‘‘အသမာနာဓိကရဏေဟိ…ပေ… ဒဿိတာယာ’’တိ။

ပဏ္ဏတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ

၁၉။ သင်္ခါရာနံ ¶ ပုဂ္ဂလာနဉ္စ ဩကာသတ္တာတိ သမ္ပယုတ္တာနံ နိဿယပစ္စယတာယ၊ သင်္ခါရာနံ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗတာယ ပုဂ္ဂလာနံ ဈာနဿ ဩကာသတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဘူမိ ပန ယဒဂ္ဂေန ပုဂ္ဂလာနံ ဩကာသော၊ တဒဂ္ဂေန သင်္ခါရာနမ္ပိ ဩကာသော။ ‘‘ဒုတိယေ ဈာနေ တတိယေ ဈာနေ’’တိအာဒိနာ ဈာနံ၊ ‘‘ကာမာဝစရေ ရူပါဝစရေ’’တိအာဒိနာ ဘူမိ စ ဝိသုံ ဩကာသဘာဝေန ဂဟိတာ။ ဣတီတိ ဟေတုအတ္ထော၊ ယသ္မာ ဈာနမ္ပိ ဩကာသဘာဝေန ဂဟိတံ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ ပုဂ္ဂလဝါရေ စ ဩကာသဝသေန ပုဂ္ဂလဂ္ဂဟဏေတိ ပုဂ္ဂလဝါရေ စ ယဒါ ပုဂ္ဂလောကာသသင်္ခါရာဒီနံ ဩကာသဘာဝေန ဂယှတိ၊ တဒါ ¶ တေသံ ဒွိန္နံ ဩကာသာနံ ဝသေန ဂယှနံ ဟောတီတိ ယတ္ထ သော ပုဂ္ဂလော၊ ယဉ္စ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ဈာနံ ဥပလဗ္ဘတိ၊ တေသံ ဒွိန္နံ ဘူမိဈာနသင်္ခါတာနံ ဩကာသာနံ ဝသေန ယထာရဟံ ကာယသင်္ခါရာဒီနံ ဂဟဏံ ကထနံ ဟောတီတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧတဒေဝ၊ တသ္မာ။ ဒုတိယတတိယဇ္ဈာနောကာသဝသေနာတိ ဒုတိယတတိယဇ္ဈာနသင်္ခါတဩကာသဝသေန ဂဟိတာ။ ကထံ? ‘‘ဝိနာ ဝိတက္ကဝိစာရေဟိ အဿာသပဿာသာနံ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ’’တိ ဧဝံ ဂဟိတာ ပုဂ္ဂလာ ဝိသေသေတွာ ဒဿိတာ။ ကေန? တေနေဝ ဝိတက္ကဝိစာရရဟိတအဿာသပဿာသုပ္ပာဒက္ခဏေနာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ပဌမကောဋ္ဌာသေ ဈာနောကာသဝသေန ပုဂ္ဂလဒဿနံ ကတန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ပုန…ပေ… ဒဿေတီ’’တိ။ ဘူမိဩကာသဝသေန ပုဂ္ဂလံ ဒဿေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒွိပ္ပကာရာနန္တိ ဈာနဘူမိဩကာသဘေဒေန ဒုဝိဓာနံ။ တေသန္တိ ပုဂ္ဂလာနံ။ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပန္နာနံ ကာမာဝစရာန’’န္တိ စ ဣဒံ နိဝတ္တေတဗ္ဗဂဟေတဗ္ဗသာဓာရဏဝစနံ၊ တဿ စ အဝစ္ဆေဒကံ ‘‘အဿာသပဿာသာနံ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ’’တိ ဣဒန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိသေသ…ပေ… ခဏေ’’တိ။ တေန ဝိသေသနေန။ ကာမာဝစရာနမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ တေန န ကေဝလံ ရူပါရူပါဝစရေသု ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပန္နာနံ၊ အထ ခေါ ကာမာဝစရာနမ္ပီတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ကီဒိသာနံ ကာမာဝစရာနန္တိ အာဟ ‘‘ဂဗ္ဘဂတာဒီန’’န္တိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဥဒကနိမုဂ္ဂဝိသညိဘူတာ သင်္ဂဟိတာ၊ န မတစတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပန္နနိရောဓသမာပန္နာ။ တေ ဟိ အကာမာဝစရတာယ ဝိယ ရူပါရူပဘဝသမင်္ဂိနော ဝိတက္ကဝိစာရုပ္ပတ္တိယာဝ နိဝတ္တိတာ။ ဧကန္တိကတ္တာတိ အဿာသပဿာသာဘာဝဿ ဧကန္တိကတ္တာ။ နိဒဿိတာတိ ရူပါရူပါဝစရာ နိဒဿနဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ န တဗ္ဗိရဟိတာနံ အညေသံ အဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ပဌမဇ္ဈာနောကာသာ အဿာသပဿာသဝိရဟဝိသိဋ္ဌာတိ ယောဇနာ။ ပဌမဉ္စေတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနသမင်္ဂီနံ ရူပါရူပါဝစရာနံ ဂဟဏံ၊ ဒုတိယံ ယထာဝုတ္တဂဗ္ဘဂတာဒီနံ။ ဣမိနာ နယေနာတိ ယွာယံ ¶ ‘‘သင်္ခါရာနံ ပုဂ္ဂလာနဉ္စာ’’တိအာဒိနာ ဈာနောကာသဘူမိဩကာသဝသေန ပုဂ္ဂလဝိဘာဂနယော ဝုတ္တော၊ ဣမိနာ နယေန ဥပါယေန။ သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗပုစ္ဆာသု။

၂၁။ ဧတသ္မိံ ပန အတ္ထေ သတီတိ ယွာယံ ဥပ္ပတ္တိဘူမိယာ ဈာနံ ဝိသေသေတွာ အတ္ထော ဝုတ္တော၊ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ ဂယှမာနေ အညတ္ထပိ ဥပ္ပတ္တိဘူမိယာ ဈာနံ ဝိသေသိတဗ္ဗံ ဘဝေယျ၊ တထာ စ အနိဋ္ဌံ အာပဇ္ဇတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘စတုတ္ထဇ္ဈာနေ’’တိအာဒိမာဟ။ ကိံ ပန တံ အနိဋ္ဌန္တိ အာဟ ‘‘ဘူမီနံ ¶ ဩကာသဘာဝဿေဝ အဂ္ဂဟိတတာပတ္တိတော’’တိ။ ယတ္ထ ယတ္ထ ဟိ ဈာနံ ဂယှတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ တံ ဥပ္ပတ္တိဘူမိယာ ဝိသေသိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ တထာ သတိ ဈာနောကာသောဝ ဂဟိတော သိယာ၊ န ဘူမိဩကာသော ဂုဏဘူတတ္တာ။ ကိဉ္စ ‘‘စတုတ္ထဇ္ဈာနေ ရူပါဝစရေ အရူပါဝစရေ’’တိ ဧတ္ထ ရူပါရူပဘူမိယာ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ ဝိသေသိယမာနေ တဒေကဒေသောဝ ဩကာသဝသေန ဂဟိတော သိယာ၊ န သဗ္ဗံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗစတုတ္ထဇ္ဈာနဿ ဩကာသဝသေန အဂ္ဂဟိတတာပတ္တိတော စာ’’တိ။ ဈာနဘူမောကာသာနန္တိ ဈာနောကာသဘူမိဩကာသာနံ။

နနု စ ဈာနဘူမိဩကာသေ အသင်္ကရတော ယောဇိယမာနေ န သဗ္ဗသ္မိံ ပဌမဇ္ဈာနောကာသေ ကာယသင်္ခါရော ဝစီသင်္ခါရော စ အတ္ထိ၊ တထာ သဗ္ဗသ္မိံ ကာမာဝစရောကာသေတိ စောဒနုပ္ပတ္တိံ သန္ဓာယ တဿ ပရိဟာရံ ဝတ္တုံ ‘‘ယဒိပီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထာတိ ပဌမဇ္ဈာနောကာသေ ကာမာဝစရောကာသေ စ။ တံဒွယုပ္ပတ္တီတိ တဿ ကာယဝစီသင်္ခါရဒွယဿ ဥပ္ပတ္တိ။ ဩကာသဒွယဿ အသင်္ကရတော ဂဟဏေ အယဉ္စ ဂုဏော လဒ္ဓါ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝိသုံ…ပေ… န ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတီ’’တိ။ တတ္ထ အင်္ဂမတ္တဝသေနာတိ ဝိတက္ကာဒိဈာနင်္ဂမတ္တဝသေန။ တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တမေဝ။ ဝိတက္ကရဟိတောပိ ဝိစာရော ဝစီသင်္ခါရောယေဝါတိ အာဟ ‘‘အဝိတက္က…ပေ… ဂစ္ဆတီ’’တိ။ မုဒ္ဓဘူတံ ဒုတိယဇ္ဈာနန္တိ စတုက္ကနယေ ဒုတိယဇ္ဈာနမာဟ။ တဉှိ သကလက္ခောဘကရဓမ္မဝိဂမေန ဝိတက္ကေကင်္ဂပ္ပဟာယိကတော သာတိသယတ္တာ ‘‘မုဒ္ဓဘူတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတိ။ အသညသတ္တာ ဝိယာတိ ဣဒံ ဝိသဒိသုဒါဟရဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၃၇။ အာဝဇ္ဇနတော ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တံ သဗ္ဗံ စိတ္တံ ပဋိသန္ဓိစိတ္တေန သမာနဂတိကတ္တာ ဧကံ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ပဌမတော’’တိ။ တေနာဟ ‘‘အဝိတက္ကအဝိစာရတော’’တိအာဒိ။ စိတ္တသင်္ခါရဿ အာဒိဒဿနတ္ထန္တိ သုဒ္ဓါဝါသေ စိတ္တသင်္ခါရဿ အာဒိဒဿနတ္ထံ။ တထာ ‘‘ဝစီသင်္ခါရဿ အာဒိဒဿနတ္ထ’’န္တိ ဧတ္ထာပိ။

ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သင်္ခါရယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ အနုသယယမကံ

ပရိစ္ဆေဒပရိစ္ဆိန္နုဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၁။ ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ ¶ ¶ ရူပသမုဒယော၊ တဏှာသမုဒယာ ရူပသမုဒယော၊ ကမ္မသမုဒယာ ရူပသမုဒယော။ လောဘော နိဒါနံ ကမ္မာနံ သမုဒယာယာ’’တိ စ ဧဝမာဒိနာ ကုသလမူလကုသလာဒီနံ ပစ္စယဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ပစ္စယဒီပကေန မူလယမကေနာ’’တိ။ ‘‘သော ‘အနိစ္စံ ရူပံ၊ အနိစ္စံ ရူပ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ စက္ခု အနိစ္စံ၊ ရူပါ အနိစ္စာ’’တိ စ အာဒိနာ ဗဟုလခန္ဓာဒိမုခေန အနိစ္စာနုပဿနာဒယော ဝိဟိတာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ခန္ဓာဒီသု တီရဏဗာဟုလ္လတော’’တိ။ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆိန္ဒနတော ပရံ ပဟာနကိစ္စံ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘အနုသယပဟာနန္တာ ပဟာနပရိညာ’’တိ။ ယဒိပိ အနုသယေဟိ သမ္ပယောဂတော အာရမ္မဏတော ဝါ ပဟာနပရိညာ နပ္ပဝတ္တတိ၊ အနုသယာဘာဝေ ပန တဒါရမ္ဘော ဧဝ နတ္ထီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘အနုသယေဟိ ပဟာနပရိညံ ဝိဘာဝေတု’’န္တိ။ အနုသယဘာဝေန လဗ္ဘမာနာနန္တိ အနုသယဘာဝေန ဝိဇ္ဇမာနာနံ၊ အနုသယသဘာဝါနန္တိ အတ္ထော။ တီဟာကာရေဟီတိ ပရိစ္ဆေဒါဒီဟိ တီဟိ ပကာရေဟိ။ အနုသယေသု ဂဏနသရူပပ္ပဝတ္တိဋ္ဌာနတော အဗောဓိတေသု ပုဂ္ဂလောကာသာဒိဝသေန ပဝတ္တိယမာနာ တဗ္ဗိသယာ ဒေသနာ န သုဝိညေယျာ ဟောတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တေသု တထာ…ပေ… ဒုရဝဗောဓတ္တာ’’တိ။

ဧတ္ထ ပုရိမေသူတိ ပဒုဒ္ဓါရော အနန္တရဿ ဝိဓိ ပဋိသေဓော ဝါတိ ကတွာ သာနုသယဝါရာဒိအပေက္ခော၊ န အနုသယဝါရာဒိအပေက္ခော အနုသယဝါရေ ပါဠိဝဝတ္ထာနဿ ပဂေဝ ကတတ္တာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧတေသု သာနုသယဝါရာဒီသု ပုရိမေသူတိ အတ္ထော’’တိ အာဟ။ သာနုသယဝါရာဒီသု ဟိ တီသု ပုရိမေသု ဩကာသဝါရေ ယတော တတောတိ ဒေသနာ ပဝတ္တာ၊ န အနုသယဝါရာဒီသု။ အတ္ထဝိသေသာဘာဝတောတိ ‘‘ကာမဓာတုယာ စုတဿာ’’တိအာဒိနာ (ယမ။ ၂။အနုသယယမက။၃၀၂) ပါဠိအာဂတပဒဿ၊ ‘‘ကာမဓာတုံ ဝါ ပန ဥပပဇ္ဇန္တဿာ’’တိအာဒိနာ ယမကဘာဝေန အဋ္ဌကထာအာဒိဂတပဒဿ စ အတ္ထဝိသေသာဘာဝတော။ ကထမယံ ယမကဒေသနာ သိယာ ဒုတိယဿ ပဒဿ အဘာဝတောတိ အတ္ထော။ ယဒိ နာယံ ယမကဒေသနာ၊ အထ ကသ္မာ ဣဓာဂတာတိ အာဟ ‘‘ပုရိမဝါရေ ဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အနုသယဋ္ဌာနပရိစ္ဆေဒဒဿနန္တိ အနုသယဋ္ဌာနတာယ ¶ ပရိစ္ဆေဒဒဿနံ။ ဧဝမ္ပိ ကထမိဒံ အနုသယယမကံ ယမကဒေသနာသဗ္ဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘ယမကဒေသနာ…ပေ… နာမံ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ ¶ ။ အတ္ထဝသေနာတိ ပဋိလောမတ္ထဝသေန။ ပဌမပဒေန ဟိ ဝုတ္တဿ ဝိပရိဝတ္တနဝသေနပိ ယမကဒေသနာ ဟောတိ ‘‘ရူပံ ရူပက္ခန္ဓော၊ ရူပက္ခန္ဓော ရူပ’’န္တိအာဒီသု (ယမ။ ၁။ခန္ဓယမက။၂)၊ တတ္ထ ပန အတ္ထဝိသေသော အတ္ထိ၊ ဣဓ နတ္ထိ၊ တသ္မာ န တထာ ဒေသနာ ကတာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အတ္ထဝိသေသာဘာဝတော ပန န ဝုတ္တာ’’တိ။ လဗ္ဘမာနတာဝသေနာတိ ပုစ္ဆာယ လဗ္ဘမာနတာဝသေန။

ဥပ္ပတ္တိအရဟတံ ဒဿေတီတိ ဣမိနာ နိပ္ပရိယာယေန အနုသယာ အနာဂတာတိ ဒဿိတံ ဟောတိ ယတော တေ မဂ္ဂဝဇ္ဈာ၊ န စ အတီတပစ္စုပ္ပန္နာ ဥပ္ပတ္တိရဟာတိ ဝုစ္စန္တိ ဥပ္ပန္နတ္တာ။ ယံသဘာဝါ ပန ဓမ္မာ အနာဂတာ အနုသယာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ တံသဘာဝါ ဧဝ တေ အတီတပစ္စုပ္ပန္နာ ဝုတ္တာ။ န ဟိ ဓမ္မာနံ အဒ္ဓါဘေဒေန သဘာဝဘေဒေါ အတ္ထိ၊ တသ္မာ အနုသယာနံ အတီတပစ္စုပ္ပန္နဘာဝါ ပရိယာယတော လဗ္ဘန္တီတိ အဋ္ဌကထာယံ (ယမ။ အဋ္ဌ။ အနုသယယမက ၁) ‘‘အတီတောပိ ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံပကာရာတိ အနုသယပ္ပကာရာ၊ ကာရဏလာဘေ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာဣစ္စေဝ အတ္ထော။ သော ဧဝံပကာရော ဥပ္ပဇ္ဇနဝါရေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ-သဒ္ဒေန ဂဟိတော ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟတာယ အဝိစ္ဆိန္နဘာဝဒီပနတ္ထန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘န ခန္ဓယမကာဒီသု ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇမာနတာ’’တိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နတာတိ အတ္ထော။ တေနေဝါတိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ပါကဋတရံ ကရောတိ။ တတ္ထ နိန္နာနာကရဏောတိ နိဗ္ဗိသေသော။ ဥပ္ပဇ္ဇနာနုသယာနံ နိန္နာနာကရဏတ္တာ ဧဝ ဟိ ‘‘ဧတ္ထေသာ တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧတ္ထ နိဝိသမာနာ နိဝိသတီ’’တိ ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၂၀၃) အာဂတံ။ အနုသယနဉှိ ဧတ္ထ နိဝိသနန္တိ အဓိပ္ပေတံ။

ဣဒါနိ ယေန ပရိယာယေန အတီတပစ္စုပ္ပန္နေသု အနုသယဝေါဟာရော၊ တံ ဒဿေတုကာမော အနာဂတမ္ပိ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အနုရူပံ ကာရဏံ ပန…ပေ… ဝုစ္စန္တီ’’တိ အာဟ။ ဧတေန ဘူတပုဗ္ဗဂတိယာ အတီတပစ္စုပ္ပန္နေသု ဥပ္ပတ္တိရဟတာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ ဥပ္ပတ္တိအရဟတာ နာမ ကိလေသာနံ မဂ္ဂေန အသမုစ္ဆိန္နတာယ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ စ အတီတပစ္စုပ္ပန္နေသုပိ အတ္ထေဝါတိ ပကာရန္တရေနပိ တေသံ ပရိယာယတောဝ အနုသယဘာဝံ ပကာသေတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘မဂ္ဂဿ ပနာ’’တိအာဒိ။ တာဒိသာနန္တိ ယေ မဂ္ဂဘာဝနာယ အသတိ ဥပ္ပတ္တိရဟာ၊ တာဒိသာနံ။ ဓမ္မော ဧဝ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န ဓမ္မာကာရောတိ အဓိပ္ပာယော။ န ဟိ ဓမ္မာကာရာ အနိစ္စတာဒယော ¶ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ယဒိ ပန တေ ဥပ္ပာဒါဒိသမင်္ဂိနော သိယုံ၊ ဓမ္မာ ဧဝ သိယုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အပ္ပဟီနာကာရော စ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝတ္တုံ န ယုဇ္ဇတီ’’တိ။

ဝုတ္တမ္ပိ ထာမဂမနံ အဂ္ဂဟေတွာ အပ္ပဟီနဋ္ဌမတ္တမေဝ ဂဟေတွာ စောဒကော စောဒေတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ¶ ‘‘သတ္တာနုသယ…ပေ… အာပဇ္ဇတီတိ စေ’’တိ။ န ဟိ ထာမဂမနေ ဂဟိတေ စောဒနာယ ဩကာသော အတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘နာပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ။ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ၊ န ကေဝလမဋ္ဌကထာယမေဝ ပါဌဂတောဝါယမတ္ထော၊ တသ္မာ ဧဝမေဝ ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ထာမဂတော…ပေ… ယုတ္တ’’န္တိ ဝတွာ ကိံ ပန တံ ထာမဂမနန္တိ ပရာသင်္ကံ နိဝတ္တေန္တော ‘‘ထာမဂတန္တိ စ…ပေ… ဝုတ္တာ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ အညေဟိ အသာဓာရဏောတိ ကိလေသဝတ္ထုအာဒီနံ ကိလေသတာဒိသဘာဝေါ ဝိယ ကာမရာဂါဒိတော အညတ္ထ အလဗ္ဘမာနော တေသံယေဝ အာဝေဏိကော သဘာဝေါ၊ ယတော တေ ဘဝဗီဇံ ဘဝမူလန္တိ စ ဝုစ္စန္တိ။ ယသ္မာ စ ထာမဂမနံ တေသံ အနညသာဓာရဏော သဘာဝေါ၊ တသ္မာ အနုသယနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ထာမဂတောတိ အနုသယသမင်္ဂီတိ အတ္ထော’’တိ အာဟ။

‘‘ယဿ ကာမရာဂါနုသယော အနုသေတိ၊ တဿ ပဋိဃာနုသယော အနုသေတီတိ? အာမန္တာ’’တိအာဒိနာ (ယမ။ ၂။အနုသယယမက။၃) အနုသယဝါရေ ဝုတ္တော ဧဝ အတ္ထော ‘‘ယဿ ကာမရာဂါနုသယော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ပဋိဃာနုသယော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? အာမန္တာ’’တိအာဒိနာ (ယမ။ ၂။အနုသယယမက။၃၀၀) ဝုတ္တောတိ အနုသယနာကာရော ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇနဝါရေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ-သဒ္ဒေန ဂဟိတောတိ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇနဝါရော အနုသယဝါရေန နိန္နာနာကရဏော ဝိဘတ္တော’’တိ ယံ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ဝိစာရံ အာရဘတိ ‘‘အနုသယဥပ္ပဇ္ဇနဝါရာနံ သမာနဂတိကတ္တာ’’တိအာဒိနာ။ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနံ သိယာတိ ဥပ္ပဇ္ဇနဝါရေ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနံ အပ္ပဟီနာကာရဒီပကံ သိယာ။ တထာ စ သတိ ယထာ ‘‘ဣမဿ ဥပ္ပာဒါ’’တိ ဧတ္ထ ဣမဿ အနိရောဓာတိ အယမတ္ထောပိ ဉာယတိ၊ ဧဝံ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တေ အတ္ထတော ‘‘န ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော ဟောတိ အပ္ပဟီနာကာရဿ ဥပ္ပတ္တိရဟဘာဝဿ အနုပ္ပဇ္ဇမာနသဘာဝတ္တာတိ စောဒနံ ဒဿေန္တော ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝစနဿ အဝုတ္တတာ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ စေ’’တိ အာဟ။ ဝစနတ္ထဝိသေသေန တံဒွယဿ ဝုတ္တတ္တာတိ ဧတေန ဓမ္မနာနတ္တာဘာဝေပိ ပဒတ္ထနာနတ္ထေန ဝါရန္တရဒေသနာ ဟောတိ ယထာ ¶ သဟဇာတသံသဋ္ဌဝါရေသူတိ ဒဿေတိ။ အနုရူပံ ကာရဏံ လဘိတွာတိအာဒိ တမေဝ ဝစနတ္ထဝိသေသံ ဝိဘာဝေတုံ အာရဒ္ဓံ။ ဥပ္ပတ္တိယောဂ္ဂန္တိ ဥပ္ပတ္တိယာ ယောဂ္ဂံ၊ ဥပ္ပဇ္ဇနသဘာဂတန္တိ အတ္ထော။ ယတော အနုသယာ ဥပ္ပတ္တိရဟာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧကန္တေန စေတဒေဝ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ ‘‘ယဿ ကာမရာဂါနုသယော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ပဋိဃာနုသယော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? အာမန္တာ’’တိအာဒိဝစနတော (ယမ။ ၂။အနုသယယမက။၃၀၀)။ ‘‘အနုသေန္တီတိ အနုသယာ’’တိ ဧတ္တကေ ဝုတ္တေ သဒါ ဝိဇ္ဇမာနာ နု ခေါ တေ အပရိနိပ္ဖန္နာနုသယနဋ္ဌေန ‘‘အနုသယာ’’တိ ဝုစ္စန္တီတိ အယမတ္ထော အာပဇ္ဇတီတိ တံနိသေဓနတ္ထံ ‘‘အနုရူပံ ကာရဏံ လဘိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥပ္ပတ္တိအရဟဘာဝေန ထာမဂတတာ အနုသယဋ္ဌောတိ ယံ တေသံ ဥပ္ပတ္တိယောဂဝစနံ ဝုတ္တံ၊ တံ သမ္မဒေဝ ¶ ဝုတ္တန္တိ ဣမမတ္ထမာဟ ‘‘အနုသယသဒ္ဒဿာ’’တိအာဒိနာ။ တေန ဝါရဒွယဒေသနုပ္ပာဒိကာ အနုသယသဒ္ဒတ္ထနိဒ္ဓါရဏာတိ ဒဿေတိ။ တမ္ပိ သုဝုတ္တမေဝ ဣမိနာ တန္တိပ္ပမာဏေနာတိ ဣဒမ္ပိ ‘‘အဘိဓမ္မေ တာဝါ’’တိအာဒိနာ အာဂတံ တိဝိဓမေဝ တန္တိံ သန္ဓာယာဟာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တန္တိတ္တယေနပိ ဟိ စိတ္တသမ္ပယုတ္တတာ ဒီပိတာ ဟောတီ’’တိ။

ပရိစ္ဆေဒပရိစ္ဆိန္နုဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဝါရဝဏ္ဏနာ

၂။ ဧဝံ သတီတိ ဝေဒနာနံ ဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေ ကာမဓာတုယာ စ ဝိသေသနဘာဝေ သတိ။ ကာမာဓာတုယာ အနုသယနဋ္ဌာနတာ န ဝုတ္တာ ဟောတိ အပ္ပဓာနဘာဝတော၊ ပဓာနာပ္ပဓာနေသု ပဓာနေ ကိစ္စဒဿနတော၊ ဝိသေသနဘာဝေန စရိတဗ္ဗတာယ စာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဟောတု ကော ဒေါသောတိ ကဒါစိ ဝဒေယျာတိ အာသင်္ကမာနော အာဟ ‘‘ဒွီသု ပနာ’’တိအာဒိ။ ဒွီသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ၊ တထာ ‘‘တီသု ဓာတူသူ’’တိ ဧတ္ထာပိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဓာတုအာဒိဘေဒေန တိဝိဓံ အနုသယဋ္ဌာနံ၊ တတ္ထ စ ရူပါရူပဓာတူနံ ဘဝရာဂဿ အနုသယဋ္ဌာနတာ ဝုတ္တာတိ ကာမဓာတုယာ ကာမရာဂဿ အနုသယဋ္ဌာနတာ ဧကန္တေန ဝတ္တဗ္ဗာ၊ တသ္မာ။ တီသု ဓာတူသု တီသု ဝေဒနာသူတိ စ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ၊ ကာမဓာတုယာ ဒွီသု ဝေဒနာသူတိ စ အာဓာရေ။

ဒွီသွေဝါတိ ¶ ဒွီသု သုခေါပေက္ခာသု ဧဝ။ သဗ္ဗာသု ဒွီသူတိ ယာသု ကာသုစိ ဒွီသု။ တေနာတိ ‘‘ကာမရာဂေါ ဒွီသု ဝေဒနာသု အနုသေတီ’’တိ ဝစနသာမတ္ထိယလဒ္ဓေန ဝိသေသနိစ္ဆယေနေဝ။ ဘဝရာဂါနုသယဋ္ဌာနံ ရူပါရူပဓာတုယော တဒနုရူပါ စ ဝေဒနာ။ န ဟိ ဒွီသု ဝေဒနာသု ကာမရာဂါနုသယောဝ အနုသေတီတိ အဝဓာရဏံ ဣစ္ဆိတံ၊ ဒွီသု ဧဝ ပန ဝေဒနာသူတိ ဣစ္ဆိတံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဒွီသွေဝ အနုသေတိ၊ န တီသူ’’တိ။ အဋ္ဌာနဉ္စ အနုသယာနံ၊ ကိံ တံ အပရိယာပန္နံ သက္ကာယေ? သဗ္ဗော လောကုတ္တရော ဓမ္မော။ စ-သဒ္ဒေန ပဋိဃာနုသယဋ္ဌာနံ သင်္ဂဏှာတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယထာ စာ’’တိအာဒိ။ အညာတိ ကာမရာဂါနုသယဋ္ဌာနဘူတာ ဒွေ ဝေဒနာ။

အညေသု ¶ ဒွီဟိ ဝေဒနာဟိ ဝိပ္ပယုတ္တေသု။ ပိယရူပသာတရူပေသူတိ ပိယာယိတဗ္ဗမဓုရသဘာဝေသု။ ဝိသေသနဉ္စေတံ ရူပါဒီနံ သဗ္ဗဒွါရသဗ္ဗပုရိသေသု ဣဋ္ဌဘာဝဿ အနိယတတာယ ကတံ။ သာတသန္တသုခဂိဒ္ဓိယာတိ သာတသုခေ သန္တသုခေ စ ဂိဇ္ဈနာကာရေန အဘိကင်္ခနာကာရေန။ တတ္ထ သာတသုခံ ကာယိကံ၊ သန္တသုခံ စေတသိကံ။ သာတသုခံ ဝါ ကာယိကသုခံ၊ သန္တသုခံ ဥပေက္ခာသုခံ။ တထာ စာဟု ‘‘ဥပေက္ခာ ပန သန္တတ္တာ၊ သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတာ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၄၄၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၂၇)။ ပရိတ္တံ ဝါ ဩဠာရိကံ သုခံ သာတသုခံ၊ အနောဠာရိကံ သန္တသုခံ။ ပရိတ္တဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ကာမရာဂါနုသယဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ အညတ္ထာတိ ဝေဒနာဟိ အညတ္ထ။ သောတိ ကာမရာဂါနုသယော။ ဝေဒနာသု အနုဂတော ဟုတွာ သေတီတိ ဝေဒနာပေက္ခော ဧဝ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ ယထာ ပုတ္တာပေက္ခာယ ဓာတိယာ အနုဂ္ဂဏှနပ္ပဝတ္တိ၊ သယနသင်္ခါတာ ပဝတ္တိ စ ကာမရာဂဿ နိကာမနမေဝ။ တေနာဟ ‘‘သုခမိစ္စေဝ အဘိလပတီ’’တိ။ ယထာ တဿ၊ ဧဝံ ပဋိဃာနုသယာဒီနမ္ပိ ဝုတ္တနိယာမေန ယထာသကံ ကိစ္စကရဏမေဝ ဒုက္ခဝေဒနာဒီသု အနုသယနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ ပဋိဃာနုသယော စာ’’တိအာဒိ။ တီသု ဝေဒနာသု အနုသယနဝစနေနာတိ တီသု ဝေဒနာသု ယထာရဟံ အနုသယနဝစနေန။ ဣဋ္ဌာဒိဘာဝေန ဂဟိတေသူတိ ဣဋ္ဌာဒီသု အာရမ္မဏပကတိယာ ဝသေန ဣဋ္ဌာဒိဘာဝေန ဂဟိတေသု ဝိပရီတသညာယ ဝသေန အနိဋ္ဌာဒီသု ဣဋ္ဌာဒိဘာဝေန ဂဟိတေသူတိ ယောဇနာ။ န ဟိ ဣဋ္ဌာဒိဘာဝေန ဂဟဏံ ဝိပရီတသညာ။

တတ္ထာတိ ဣဋ္ဌာရမ္မဏာဒီသု။ ဧတ္ထာတိ အနုသယနေ။ ကာမဿာဒါဒိဝတ္ထုဘူတာနံ ကာမဘဝါဒီနန္တိ ကာမဿာဒဘဝဿာဒဝတ္ထုဘူတာနံ ¶ ကာမရူပါရူပဘဝါနံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ ဝေဒနာတ္တယဓာတုတ္တယေသု။ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ ဘုမ္မံ။ ဒုက္ခပဋိဃာတော ဒုက္ခေ အနဘိရတိ။ ယတ္ထ တတ္ထာတိ ဒုက္ခဝေဒနာယ တံသမ္ပယုတ္တေသု အနိဋ္ဌရူပါဒီသု ဝါတိ ယတ္ထ တတ္ထ။ မဟဂ္ဂတာ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓာ ရူပါရူပဘဝါ၊ အနုပါဒိန္နက္ခန္ဓာ ရူပါရူပါဝစရဓမ္မာ။ တတ္ထာတိ ယထာဝုတ္တေသု မဟဂ္ဂတဓမ္မေသု ဘဝရာဂေါဣစ္စေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ရူပဓာတုယာ အရူပဓာတုယာ ဧတ္ထ ကာမရာဂါနုသယော နာနုသေတီ’’တိ။ ဒိဋ္ဌာနုသယာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝိစိကိစ္ဆာနုသယအဝိဇ္ဇာနုသယာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဓာတုတ္တယဝေဒနာတ္တယဝိနိမုတ္တံ ဒိဋ္ဌာနုသယာဒီနံ အနုသယနဋ္ဌာနံ န ဝုတ္တန္တိ သုဝုတ္တမေတံ ဒိဋ္ဌာနုသယာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနပုစ္ဆာယံ ‘‘သဗ္ဗသက္ကာယပရိယာပန္နေသု ဓမ္မေသု’’ဣစ္စေဝ ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ။ ကာမရာဂေါ ပန ယတ္ထ နာနုသေတိ၊ တံ ဒုက္ခဝေဒနာရူပါရူပဓာတုဝိနိမုတ္တံ ဒိဋ္ဌာနုသယာဒီနံ အနုသယနဋ္ဌာနံ ¶ အတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘‘နနု စာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တဒနုသယနဋ္ဌာနတောတိ တဿ ကာမရာဂါနုသယဿ အနုသယနဋ္ဌာနတော။ အညာ နေက္ခမ္မဿိတသောမနဿုပေက္ခာသင်္ခါတာ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – နေက္ခမ္မဿိတဒေါမနဿေ ဝိယ ပဋိဃာနုသယော နေက္ခမ္မဿိတသောမနဿုပေက္ခာသု ကာမရာဂါနုသယော နာနုသေတီတိ ‘‘ယတ္ထ ကာမရာဂါနုသယော နာနုသေတိ၊ တတ္ထ ဒိဋ္ဌာနုသယော နာနုသေတီ’’တိ သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ တသ္မာ တံ ဥဒ္ဓရိတွာ န ဝုတ္တန္တိ။ ဟောန္တူတိ တာသံ ဝေဒနာနံ အတ္ထိတံ ပဋိဇာနိတွာ ဥဒ္ဓရိတွာ အဝစနဿ ကာရဏံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘န ပန…ပေ… တံ န ဝုတ္တ’’န္တိ။ တဒနုသယနဋ္ဌာနန္တိ တေသံ ဒိဋ္ဌာနုသယာဒီနံ အနုသယနဋ္ဌာနံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သတိပိ ကာမရာဂါနုသယနဋ္ဌာနတော အညသ္မိံ ဒိဋ္ဌာနုသယာဒီနံ အနုသယနဋ္ဌာနေ တံ ပန ဓာတုတ္တယဝေဒနာတ္တယဝိနိမုတ္တံ နတ္ထိ ဝေဒနာဒွယဘာဝတော၊ တသ္မာ။ တံ ဝေဒနာဒွယံ န ဝုတ္တံ ဝိသုံ န ဥဒ္ဓဋန္တိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ‘‘ယတ္ထ ကာမရာဂါဒယော နာနုသေန္တိ၊ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာ နာနုသေန္တီ’’တိ အယမတ္ထော ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဣမိနာ ပဋိဝစနဝိဿဇ္ဇနေန အဝိဘာဂတော ဝုတ္တောတိ ‘‘ယတ္ထ ကာမရာဂါဒယော အနုသေန္တိ၊ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာ အနုသေန္တီ’’တိ အယမ္ပိ အတ္ထော အဝိဘာဂတောဝ လဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ။ အဝိဘာဂတော စ ဒုက္ခံ ပဋိဃဿ အနုသယနဋ္ဌာနန္တိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘အဝိသေသေန…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တတ္ထ အဝိသေသေနာတိ ဂေဟဿိတံ နေက္ခမ္မဿိတန္တိ ဝိသေသံ အကတွာ။ သမုဒါယဝသေန ¶ ဂဟေတွာတိ ယထာဝုတ္တအဝယဝါနံ သမူဟဝသေန ဒုက္ခန္တွေဝ ဂဟေတွာ။ ‘‘အဝိသေသေန သမုဒါယဝသေန ဂဟေတွာ’’တိ ဣမမတ္ထံ တထာ-သဒ္ဒေန အနုကဍ္ဎတိ ‘‘ဒွီသု ဝေဒနာသူ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဂေဟဿိတာဒိဝိဘာဂဿ အနိစ္ဆိတတ္တာ။

ယဒိ ဧဝံ ‘‘ပဋိဃံ တေန ပဇဟတိ၊ န တတ္ထ ပဋိဃာနုသယော အနုသေတီ’’တိ ဣဒံ သုတ္တပဒံ ကထန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဒေါမနဿေ၊ တံသမ္ပယုတ္တေ ဝါ ပဋိဃေ။ နေက္ခမ္မဿိတံ ဒေါမနဿန္တိအာဒိနာ နေယျတ္ထမိဒံ သုတ္တံ၊ န နီတတ္ထန္တိ ဒဿေတိ။ ယထာ ပန သုတ္တံ ဥဒါဟဋံ၊ တထာ ဣဓ ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ပဋိဃုပ္ပတ္တိရဟဋ္ဌာနတာယာ’’တိအာဒိ။ ဧဝမ္ပိ သုတ္တာဘိဓမ္မပါဌာနံ ကထမဝိရောဓောတိ အာဟ နိပ္ပရိယာယဒေသနာ ဟေသာ၊ သာ ပန ပရိယာယဒေသနာတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာတိ ပရိယာယဒေသနတ္တာ ဧဝ။ ရာဂါနုသယောတိ ကာမရာဂါနုသယော အဓိပ္ပေတော။ ယတော ‘‘အနာဂါမိမဂ္ဂေန သမုဂ္ဃာတနံ သန္ဓာယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ တဿ န မဟဂ္ဂတဓမ္မာ အနုသယနဋ္ဌာနန္တိ တံ ပဌမဇ္ဈာနဉ္စ အနာမသိတွာ ‘‘န ဟိ လောကိယာ…ပေ… နာနုသေတီတိ သက္ကာ ဝတ္တု’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဝတ္ထုဘာဝတောတိ သဘာဝေနေဝ အနုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတ္တာ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ အနုသယယမကေ။ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘နေက္ခမ္မဿိတံ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပာဒေတွာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေန နယေန ¶ ။ တံပဋိပက္ခဘာဝတောတိ တေသံ ပဋိဃာဒီနံ ပဋိပက္ခဿ မဂ္ဂဿ သဗ္ဘာဝတော။ န ကေဝလံ မဂ္ဂသဗ္ဘာဝတော၊ အထ ခေါ ဗလဝဝိပဿနာသဗ္ဘာဝတောပီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တံသမုဂ္ဃာ…ပေ… ဘာဝတော စာ’’တိ။

ဣဒါနိ ယဒေတံ တတ္ထ တတ္ထ ‘‘အနုသယနဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဂဟေတဗ္ဗဓမ္မဝသေန ဝါ သိယာ ဂဟဏဝိသေသေန ဝါတိ ဒွေ ဝိကပ္ပာ၊ တေသု ပဌမံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အာရမ္မဏေ အနုသယနဋ္ဌာနေ သတီ’’တိ။ ရူပါဒိအာရမ္မဏေ အနုသယာနံ အနုသယနဋ္ဌာနန္တိ ဂယှမာနေ ယမတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘န သက္ကာ ဝတ္တု’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒုက္ခာယ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ယဒိ သိယာတိ ယဒိ ကာမရာဂါနုသယော သိယာ။ ဧတဿပီတိ ဒိဋ္ဌာနုသယသမ္ပယုတ္တလောဘဿပိ ‘‘သဗ္ဗသက္ကာယပရိယာပန္နေသု ဓမ္မေသူ’’တိ ကာမရာဂဿ ဌာနံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န စ ဝုတ္တံ။ အထ ပနာတိအာဒိ ဒုတိယဝိကပ္ပံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဇ္ဈာသယဝသေန တံနိန္နတာယာတိ အသတိပိ အာရမ္မဏကရဏေ ယတ္ထ ကာမရာဂါဒယော အဇ္ဈာသယတော နိန္နာ၊ တံ တေသံ အနုသယနဋ္ဌာနံ။ တေန ¶ ဝုတ္တံ ‘‘အနုဂတော ဟုတွာ သေတီ’’တိ။ အထ ပန ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယထာတိအာဒိ ယထာဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ဥဒါဟရဏဝသေန နိရူပနံ။ ဒုက္ခေ ပဋိဟညနဝသေနေဝ ပဝတ္တတိ၊ နာရမ္မဏကရဏဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒုက္ခမေဝ တဿ အနုသယနဋ္ဌာနံ ဝုတ္တန္တိ အဇ္ဈာသယဿ တတ္ထ နိန္နတ္တာ ဒုက္ခမေဝ တဿ ပဋိဃဿ အနုသယနဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ၊ နာလမ္ဗိတံ ရူပါဒိ သုခဝေဒနာ စာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝန္တိ ယထာ အညာရမ္မဏဿပိ ပဋိဃဿ အဇ္ဈာသယတော ဒုက္ခနိန္နတာယ ဒုက္ခမေဝ အနုသယနဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ။ ဒုက္ခာဒီသု…ပေ… ဝုတ္တန္တိ ‘‘ဒုက္ခေန သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗံ။ နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိ စ အာဒိနာ ကာယကိလမနဒုက္ခေ ဒါနာနုဘာဝါဒိကေ စ မိစ္ဆာဘိနိဝေသနဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနေန ဒိဋ္ဌာနုသယေန သမ္ပယုတ္တော အညာရမ္မဏောပိ လောဘော ‘‘ဧဝံ သုခံ ဘဝိဿတီ’’တိ အဇ္ဈာသယတော သုခါဘိသင်္ဂဝသေနေဝ ပဝတ္တတီတိ သုခုပေက္ခာဘေဒံ သာတသန္တသုခဒွယမေဝ အဿ လောဘဿ အနုသယနဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ ပါဠိယံ၊ န ယထာဝုတ္တံ ဒုက္ခာဒိ၊ တသ္မာ ဘဝရာဂ…ပေ… န ဝိရုဇ္ဈတိ။ ဧကသ္မိံယေဝ စာတိအာဒိ ဒုတိယဝိကပ္ပံယေဝ ဥပဗြူဟနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ရာဂဿ သုခဇ္ဈာသယတာ တံသမင်္ဂိနော ပုဂ္ဂလဿ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ တန္နိန္နဘာဝေန ဝါ စက္ခုဿ ဝိသမဇ္ဈာသယတာ ဝိယ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ တေသံ ရာဂပဋိဃာနံ နာနာနုသယဋ္ဌာနတာ ဟောတိ ဧကသ္မိမ္ပိ အာရမ္မဏေတိ အတ္ထော။

ဧဝဉ္စ ကတွာတိ အသတိပိ ဂဟေတဗ္ဗဘေဒေ ဂဟဏဝိသေသေန အနုသယနဋ္ဌာနဿ ဘိန္နတ္တာ ဧဝ။ ‘‘ယတ္ထ…ပေ… နော’’တိ ဝုတ္တံ၊ အညထာ ဝိရုဇ္ဈေယျ။ ဂဟေတဗ္ဗဘေဒေန ဟိ ရာဂပဋိဃာနံ အနုသယနဋ္ဌာနဘေဒေ ¶ ဂယှမာနေ ဝိပါကမတ္တေ ဌာတဗ္ဗံ သိယာ၊ န စ တံ ယုတ္တံ၊ နပိ သဗ္ဗေသံ ပုရိသဒွါရာနံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌံ နိယတန္တိ။ ယဒိပိ ယထာဝုတ္တလောဘဿ ဝုတ္တနယေန ကာမရာဂါနုသယတာ သမ္ဘဝတိ၊ ယထာ ပန သုခုပေက္ခာသု ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တေန ဒေါမနဿေန သဟ ပဝတ္တော ဒေါသော ဒုဗ္ဗလဘာဝေန ပဋိဃာနုသယော န ဟောတိ၊ ဧဝံ ယထာဝုတ္တလောဘောပိ ကာမရာဂါနုသယော န ဟောတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အဋ္ဌကထာယံ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ န ပဋိဃာနုသယောတိ ဧတ္ထ န-ကာရော ပဋိသေဓနတ္ထော၊ န အညတ္ထော၊ ဣတရတ္ထ ပန သမ္ဘဝေါ ဧဝ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယံ ပနေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘န ဟိ ဒေါမနဿဿ ပဋိဃာနုသယဘာဝါသင်္ကာ အတ္ထီ’’တိ ဣမိနာ န-ကာရဿ အညတ္ထတာဘာဝဒဿနမုခေန အဘာဝတ္ထတံ သမတ္ထေတိ။

ဒေသနာ ¶ သံကိဏ္ဏာ ဝိယ ဘဝေယျာတိ ဧတ္ထ ဒေသနာသင်္ကရံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘဝရာဂဿပိ…ပေ… ဘဝေယျာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – ယထာ ကာမရာဂဿ ကာမဓာတုယာ ဒွီသု ဝေဒနာသု အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဥပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ ‘‘ကာမရာဂေါ ကာမဓာတုယာ ဒွီသု ဝေဒနာသု အနုသေတီ’’တိ၊ ဧဝံ ယဒိ ‘‘ဘဝရာဂေါ ကာမဓာတုယာ ဒွီသု ဝေဒနာသု အနုသေတီ’’တိ ဝုစ္စေယျ၊ ဘဝရာဂဿပိ…ပေ… ဘဝေယျ။ တတော စ ကာမရာဂေန သဒ္ဓိံ ဘဝရာဂဿ ဒေသနာ သံကိဏ္ဏာ ဘဝေယျ၊ ကာမရာဂတော စ ဘဝရာဂဿ ဝိသေသော ဒဿေတဗ္ဗော။ သော စ သဟဇာတာနုသယဝသေန န သက္ကာ ဒဿေတုန္တိ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဒဿေတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တသ္မာ အာရမ္မဏ…ပေ… အဓိပ္ပာယော’’တိ။ တတ္ထ အာရမ္မဏဝိသေသေနာတိ ရူပါရူပဓာတုသင်္ခါတအာရမ္မဏဝိသေသေန။ ဝိသေသဒဿနတ္ထန္တိ ကာမရာဂတော ဘဝရာဂဿ ဝိသေသဒဿနတ္ထံ။ ဧဝံ ဒေသနာ ကတာတိ ‘‘ရူပဓာတုယာ အရူပဓာတုယာ ဧတ္ထ ဘဝရာဂါနုသယော အနုသေတီ’’တိ ဧဝံ ဝိသယေ ဘုမ္မံ ကတွာ ဒေသနာ ကတာ။ တေနာဟ ‘‘သဟဇာတဝေဒနာဝိသေသာဘာဝတော’’တိ။

ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မဟာဝါရော

၁။ အနုသယဝါရဝဏ္ဏနာ

၃။ ပဝတ္တာဝိရာမဝသေနာတိ ¶ အနုသယပ္ပဝတ္တိယာ အဝိရာမဝသေန၊ အဝိစ္ဆေဒဝသေနာတိ အတ္ထော။ ကထံ ပန ကုသလာဗျာကတစိတ္တက္ခဏေ အနုသယာနံ ပဝတ္တီတိ အာဟ ‘‘မဂ္ဂေနေဝ…ပေ… ပုဗ္ဗေ’’တိ။

၂၀။ စိတ္တစေတသိကာနဉ္စ ဌာနံ နာမ စိတ္တုပ္ပာဒေါတိ အာဟ ‘‘ဧကသ္မိံ စိတ္တုပ္ပာဒေ’’တိ။ တေသံ တေသံ ပုဂ္ဂလာနန္တိ ပုထုဇ္ဇနာဒီနံ ပုဂ္ဂလာနံ။ ပကတိယာ သဘာဝေန။ သဘာဝသိဒ္ဓါ ဟိ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ ကာမရာဂဿ အနနုသယနဋ္ဌာနတာ။ ဧဝံ သေသေသုပိ ယထာရဟံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ပကတိယာ ဒုက္ခာဒီနံ ကာမရာဂါဒီနံ အနနုသယနဋ္ဌာနတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ပဟာနေနာတိ တဿ တဿ အနုသယဿ သမုစ္ဆိန္ဒနေန။ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနန္တိ ပုထုဇ္ဇနသောတာပန္နသကဒါဂါမီနံ။ ဒွိန္နံ ပုဂ္ဂလာနန္တိ အနာဂါမိအရဟန္တာနံ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ပုဂ္ဂလောကာသဝါရေ။ ပုရိမနယေတိ ‘‘တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာန’’န္တိအာဒိကေ ပုရိမသ္မိံ ဝိဿဇ္ဇနနယေ။ ဩကာသန္တိ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ၊ ဣဓ ပန ဒုက္ခဝေဒနာ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပစ္ဆိမနယေတိ ‘‘ဒွိန္နံ ပုဂ္ဂလာန’’န္တိအာဒိကေ ဝိဿဇ္ဇနနယေ။ အနောကာသတာ အနနုသယနဋ္ဌာနတာ။

အနုသယဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သာနုသယဝါရဝဏ္ဏနာ

၆၆-၁၃၁။ ‘‘သာနုသယော၊ ပဇဟတိ၊ ပရိဇာနာတီ’’တိ ပုဂ္ဂလော ဝုတ္တောတိ ‘‘ကာမရာဂေန သာနုသယော၊ ကာမရာဂံ ပဇဟတိ၊ ကာမရာဂံ ပရိဇာနာတီ’’တိအာဒီသု အနုသယသမင်္ဂိဘာဝေန ပဟာနပရိညာကိရိယာယ ကတ္တုဘာဝေန စ ပုဂ္ဂလော ဝုတ္တော၊ န ဓမ္မော။ ဘဝဝိသေသေန ဝါတိ ကေဝလေန ဘဝဝိသေသေန ဝါ။ ဣတရေသူတိ ပဋိဃာနုသယာဒီသု။ ဘဝါနုသယဝိသေသေန ဝါတိ ကာမဘဝါဒိဘဝဝိသိဋ္ဌာနုသယဝိသေသေန ဝါ။ သာနုသယတာနိရနုသယတာဒိကာတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပဟာနာပဟာနပရိညာပရိညာ ¶ သင်္ဂယှန္တိ။ နနု စ ဘဝဝိသေသေ ကေသဉ္စိ အနုသယာနံ အပ္ပဟာနန္တိ? န တံ အနုသယကတံ၊ အထ ခေါ ပစ္စယဝေကလ္လတော အနောကာသတာယ စာတိ နာယံ ဝိရောဓော။ ဒွီသု ဝေဒနာသူတိ သုခဥပေက္ခာသု ဝေဒနာသု ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ ကာမရာဂါနုသယေန နိရနုသယောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣဒမ္ပိ နတ္ထိ ပုဂ္ဂလဝသေန ဝုစ္စမာနတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘န ဟိ ပုဂ္ဂလဿ…ပေ… အနုသယာန’’န္တိ။ ယဒိပိ ပုဂ္ဂလဿ အနုသယနောကာသော အနောကာသော၊ တဿ ပန သာနုသယတာဒိဟေတု ဟောတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အနုသယဿ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ နိရနုသယတာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အပ္ပဟာနာပရိညာ သင်္ဂဏှာတိ။ ပရိဇာနနံ သမတိက္ကမနန္တိ ပရိညာဝါရေပိ ‘‘အပါဒါနေ နိဿက္ကဝစန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

အနုသယနဋ္ဌာနတောတိ အနုသယနဋ္ဌာနဟေတု။ ‘‘အနနုသယနဋ္ဌာနတော’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ နိမိတ္တာပါဒါနဘာဝဒဿနတ္ထန္တိ သာနုသယဝါရေ နိမိတ္တဘာဝဒဿနတ္ထံ၊ ပဇဟနပရိညာဝါရေသု အပါဒါနဘာဝဒဿနတ္ထဉ္စာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပဇဟတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ရူပဓာတုယာ အရူပဓာတုယာ တတော မာနာနုသယံ ပဇဟတီ’’တိ ပါဠိပဒံ အာဟရိတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ န ပဇဟတီတိ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ တတော ကာမရာဂါနုသယံ နပ္ပဇဟတီ’’တိ။ ဧဝမာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပရိညာဝါရမ္ပိ သင်္ဂဏှာတိ။ ဘုမ္မနိဒ္ဒေသေနေဝ ဟေတုအတ္ထေနေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ အတ္ထော။

စတုတ္ထပဉှဝိဿဇ္ဇနေနာတိ ¶ ‘‘ယတော ဝါ ပန မာနာနုသယေန သာနုသယော၊ တတော ကာမရာဂါနုသယေန သာနုသယော’’တိ ဧတဿ ပဉှဿ ဝိဿဇ္ဇနေန။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ရူပဓာတုယာ အရူပဓာတုယာ’’တိအာဒိနာ သရူပတော အနုသယနဋ္ဌာနာနိ ဒဿိတာနိ။ တဒတ္ထေတိ တံ အနုသယနဋ္ဌာနဒဿနံ အတ္ထော ဧတဿာတိ တဒတ္ထော၊ တသ္မိံ တဒတ္ထေ။ ‘‘အနုသယဿ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဒဿနတ္ထံ အယံ ဝါရော အာရဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ ‘‘ယတော’’တိ ဧတေန အနုသယနဋ္ဌာနံ ဝုတ္တန္တိ ဣမမတ္ထံ ဝိဘာဝေတွာ။ ပမာဒလိခိတံ ဝိယ ဒိဿတိ ဥပ္ပန္န-သဒ္ဒေန ဝတ္တမာနုပ္ပန္နေ ဝုစ္စမာနေ။ ယထာ ပန ဥပ္ပဇ္ဇနဝါရေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ-သဒ္ဒေန ဥပ္ပတ္တိယောဂဒီပကတ္တာ ဥပ္ပတ္တိရဟာ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝမိဓာပိ ဥပ္ပတ္တိအရဟေ ဝုစ္စမာနေ န ကောစိ ဝိရောဓော။ ယံ ပန ဝက္ခတိ ‘‘န ဟိ အပရိယာပန္နာနံ အနုသယုပ္ပတ္တိရဟဋ္ဌာနတာ’’တိ၊ သောပိ န ဒေါသော။ ယတ္ထ ယတ္ထ ဟိ အနုသယာ ဥပ္ပတ္တိရဟာ၊ တဒေဝ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ‘‘သဗ္ဗတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ။ တထေဝ ဒိဿတီတိ တံ ပမာဒလိခိတံ ဝိယ ဒိဿတီတိ အတ္ထော။

ယတော ဥပ္ပန္နေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ယတော အနုသယနဋ္ဌာနတော ကာမဂါရာနုသယေန ဥပ္ပန္နေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တေန ¶ ကာမရာဂါနုသယေန ဥပ္ပတ္တိရဟဋ္ဌာနေ နိဿက္ကဝစနံ ကတံ ‘‘ယတော’’တိ။ တထာတိ ဧတ္ထ တထာ-သဒ္ဒေါ ယထာ ‘‘ယတော ဥပ္ပန္နေနာ’’တိ ဧတ္ထ ဥပ္ပတ္တိရဟဋ္ဌာနတော အနုသယဿ ဥပ္ပတ္တိရဟတာ ဝုတ္တာ၊ တထာ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇနကေနာ’’တိ ဧတ္ထာပိ သာ ဧဝ ဝုစ္စတီတိ ဒီပေတီတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မေသု…ပေ… အာပန္နေနာ’’တိ။ တတ္ထ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇနကော’’တိ ဝုတ္တေ အနုပ္ပဇ္ဇနကော န ဟောတီတိ အယမတ္ထော ဝိညာယတိ၊ တထာ စ သတိ တေန အနုပ္ပတ္တိ နိစ္ဆိတာတိ ဥပ္ပန္နသဘာဝတာ စ ပကာသိတာ ဟောတီတိ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မေသု…ပေ… အပနေတီ’’တိ။ ‘‘ယော ယတော ကာမရာဂါနုသယေန နိရနုသယော၊ သော တတော မာနာနုသယေန နိရနုသယော’’တိ ပုစ္ဆာယ ‘‘ယတော တတော’’တိ အာဂတတ္တာ ဝိဿဇ္ဇနေ ‘‘သဗ္ဗတ္ထာ’’တိ ပဒဿ နိဿက္ကဝသေနေဝ သက္ကာ ယောဇေတုန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘သဗ္ဗတ္ထာတိ…ပေ… န န သမ္ဘဝတီ’’တိ အာဟ။ ဘုမ္မတော အညတ္ထာပိ သဒ္ဒဝိဒူ ဣစ္ဆန္တိ၊ ယတော သဗ္ဗေသံ ပါဒကံ ‘‘သဗ္ဗတ္ထပါဒက’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဓ ပန နိဿက္ကဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သာနုသယဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပဇဟနဝါရဝဏ္ဏနာ

၁၃၂-၁၉၇။ အပ္ပဇဟနသဗ္ဘာဝါတိ ¶ အပ္ပဟာနဿ၊ အပ္ပဟီယမာနဿ ဝါ သဗ္ဘာဝါ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ယော ကာမရာဂါနုသယံ ပဇဟတိ၊ န သော မာနာနုသယံ နိရဝသေသတော ပဇဟတိ၊ ယော စ မာနာနုသယံ နိရဝသေသတော ပဇဟတိ၊ န သော ကာမရာဂါနုသယံ ပဇဟတိ ပဂေဝ ပဟီနတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘ယော ဝါ ပန မာနာနုသယံ ပဇဟတိ၊ သော ကာမရာဂါနုသယံ ပဇဟတီတိ? နော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဧဝံ ပဌမပုစ္ဆာယံ ကထန္တိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ ပန…ပေ… ဝုတ္တ’’န္တိ။ တတ္ထ ပဟာနကရဏမတ္တမေဝါတိ ပဟာနကိရိယာသမ္ဘဝမတ္တမေဝ၊ န နိရဝသေသပ္ပဟာနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေ ဌပေတွာတိ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာနုသယာဒီနံ နိရဝသေသပဇဟနကေ အဋ္ဌမကာဒိကေ ဌပေတွာ။ အဝသေသာတိ တဿ တဿ အနုသယဿ နိရဝသေသပ္ပဇဟနကေဟိ အဝသိဋ္ဌာ။ တေသု ယေသံ ဧကစ္စေ အနုသယာ ပဟီနာ၊ တေပိ အပ္ပဇဟနသဗ္ဘာဝေနေဝ နပ္ပဇဟန္တီတိ ဝုတ္တာ။ န စ ယထာဝိဇ္ဇမာနေနာတိ မဂ္ဂကိစ္စဘာဝေန ဝိဇ္ဇမာနပ္ပကာရေန ပဟာနေန ဝဇ္ဇိတာ ရဟိတာ ဧဝ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

ကေသဉ္စီတိ ¶ သောတာပန္နသကဒါဂါမိမဂ္ဂသမင်္ဂိသကဒါဂါမီနံ။ ပုန ကေသဉ္စီတိ အနာဂါမိအဂ္ဂမဂ္ဂသမင်္ဂိအရဟန္တာနံ။ ဥဘယန္တိ ကာမရာဂဝိစိကိစ္ဆာနုသယဒွယံ။ သေသာနန္တိ ‘‘သေသာ’’တိ ဝုတ္တာနံ ယထာဝုတ္တပုဂ္ဂလာနံ။ တေသန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ ဒွိန္နံ အနုသယာနံ။ ဥဘယာပ္ပဇဟနဿာတိ ကာမရာဂဝိစိကိစ္ဆာနုသယာပ္ပဇဟနဿ။ ကာရဏံ န ဟောတီတိ ယေသံ ဝိစိကိစ္ဆာနုသယော ပဟီနော၊ တေသံ တဿ ပဟီနတာ၊ ယေသံ ယထာဝုတ္တံ ဥဘယပ္ပဟီနံ၊ တေသံ တဒပ္ပဇဟနဿ ကာရဏံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘တေသံ ပဟီနတ္တာ ‘နပ္ပဇဟန္တီ’တိ န သက္ကာ ဝတ္တု’’န္တိ။ အထ ပန န တတ္ထ ကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ ယေန ကာရဏဝစနေန ယထာဝုတ္တဒေါသာပတ္တိ သိယာ၊ ကေဝလံ ပန သန္နိဋ္ဌာနေန တေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ဂဟိတတာဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ ‘‘ကာမရာဂါနုသယဉ္စ နပ္ပဇဟန္တီ’’တိ၊ ဧဝမ္ပိ ပုစ္ဆိတဿ သံသယတ္ထဿ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တထာ စ သတိ ‘‘သေသပုဂ္ဂလာ တဿ အနုသယဿ ပဟီနတ္တာ နပ္ပဇဟန္တီ’’တိ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝါတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘န ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တနယေန ကာရဏံ န ဝတ္တဗ္ဗံ ကာရဏဘာဝဿေဝ အဘာဝတော။ ‘‘ဥဘယာပ္ပဇဟနဿ ကာရဏံ န ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ယထာ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယော ကာမရာဂါနုသယံ…ပေ… ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ’’တိ အာဟ။ တေန ပဟီနာပ္ပဟီနဝသေန ¶ ကာရဏံ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ပဟီနာနံယေဝ ပန ဝသေန ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ သံသယတ္ထသင်္ဂဟိတေတိ သံသယတ္ထေန ပဒေန သင်္ဂဟိတေ။ သန္နိဋ္ဌာနပဒသင်္ဂဟိတံ ပန ပဟီယမာနတ္တာ ‘‘နပ္ပဇဟတီ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ။

ပဇဟနဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဟီနဝါရဝဏ္ဏနာ

၂၆၄-၂၇၄။ ဖလဋ္ဌဝသေနေဝ ဒေသနာ အာရဒ္ဓါ၊ န မဂ္ဂဋ္ဌဝသေန၊ ကုတော ပုထုဇ္ဇနဝသေန။ ကသ္မာ? ဖလက္ခဏေ ဟိ အနုသယာ ပဟီနာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန ပဟီယန္တီတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘မဂ္ဂသမင်္ဂီနံ အဂ္ဂဟိတတံ ဒီပေတီ’’တိ။ ပဋိလောမေ ဟိ ပုထုဇ္ဇနဝသေနပိ ဒေသနာ ဂဟိတာ ‘‘ယဿ ဒိဋ္ဌာနုသယော အပ္ပဟီနော၊ တဿ ဝိစိကိစ္ဆာနုသယော အပ္ပဟီနောတိ? အာမန္တာ’’တိအာဒိနာ။ အနုသယစ္စန္တပဋိပက္ခေကစိတ္တက္ခဏိကာနန္တိ အနုသယာနံ အစ္စန္တံ ပဋိပက္ခဘူတဧကစိတ္တက္ခဏိကာနံ။ မဂ္ဂသမင်္ဂီနန္တိ မဂ္ဂဋ္ဌာနံ။ ဧတ္ထ စ အနုသယာနံ အစ္စန္တပဋိပက္ခတာဂ္ဂဟဏေန ¶ ဥပ္ပတ္တိရဟတံ ပဋိက္ခိပတိ။ န ဟိ တေ အစ္စန္တပဋိပက္ခသမုပ္ပတ္တိတော ပရတော ဥပ္ပတ္တိရဟာ ဟောန္တိ။ မဂ္ဂသမင်္ဂိတာဂ္ဂဟဏေန အနုပ္ပတ္တိရဟတာပါဒိတတံ ပဋိက္ခိပတိ။ န ဟိ မဂ္ဂက္ခဏေ တေ အနုပ္ပတ္တိရဟတံ အာပါဒိတာ နာမ ဟောန္တိ၊ အထ ခေါ အာပါဒီယန္တီတိ။ ဧကစိတ္တက္ခဏိကတာဂ္ဂဟဏေန သန္တာနဗျာပါရံ။ တေနာဟ ‘‘န ကောစီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တေတိ မဂ္ဂသမင်္ဂိနော။ န ကေဝလံ ပဟီနဝါရေယေဝ၊ အထ ခေါ အညေသုပီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အနုသယ…ပေ… ဂဟိတာ’’တိ အာဟ။

၂၇၅-၂၉၆။ ယတ္ထ အနုသယော ဥပ္ပတ္တိရဟော၊ တတ္ထေဝဿ အနုပ္ပတ္တိရဟတာပါဒနန္တိ ‘‘အတ္တနော အတ္တနော ဩကာသေ ဧဝ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတံ အာပါဒိတော’’တိ အာဟ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘စက္ခုံ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ ဧတ္ထေသာ တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧတ္ထ နိဝိသမာနာ နိဝိသတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၂၀၃) ဝတွာ ပုန ဝုတ္တံ ‘‘စက္ခုံ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ ဧတ္ထေသာ တဏှာ ပဟီယမာနာ ပဟီယတိ၊ ဧတ္ထ နိရုဇ္ဈမာနာ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၂၀၄)။ တသ္မာတိ ယသ္မာ တဒေါကာသတ္တမေဝ ကာမဓာတုအာဒိဩကာသတ္တမေဝ အနုသယာနံ ဒီပေန္တိ ပဟီနာပ္ပဟီနဝစနာနိ၊ တသ္မာ။ အနောကာသေ တဒုဘယာဝတ္တဗ္ဗတာ ဝုတ္တာတိ ယသ္မာ ကာမရာဂပဋိဃာနုသယာနံ ဒွိန္နံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ၊ သော ဧဝ ပဟာနောကာသောတိ ¶ သွာယံ တေသံ အညမညံ အနောကာသော၊ တသ္မိံ အနောကာသေ တဒုဘယဿ ပဟာနာပ္ပဟာနဿ နဝတ္တဗ္ဗတာ ဝုတ္တာ။ ကာမရာဂါနုသယောကာသေ ဟိ ပဋိဃာနုသယဿ အပ္ပဟီနတ္တာ သော ‘‘တတ္ထ ပဟီနော’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော၊ အဋ္ဌိတတ္တာ ပန ‘‘တတ္ထ အပ္ပဟီနော’’တိ စ၊ တသ္မာ အနောကာသေ တဒုဘယာဝတ္တဗ္ဗတာ ဝုတ္တာတိ။ တေန သဒ္ဓိံ သမာနောကာသေတိ တေန ကာမရာဂေန သဒ္ဓိံ သမာနောကာသေ။ ‘‘သာဓာရဏဋ္ဌာနေ’’တိ ဝုတ္တေ ကာမဓာတုယံ သုခုပေက္ခာသု ပဟီနော နာမ ဟောတိ၊ န သမာနကာလေ ပဟီနော တတိယစတုတ္ထမဂ္ဂဝဇ္ဈတ္တာ ကာမရာဂမာနာနုသယာနံ။

ပဟီနဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဓာတုဝါရဝဏ္ဏနာ

၃၃၂-၃၄၀။ အပ္ပဟီနုပ္ပတ္တိရဟဘာဝါ ဣဓ အနုဂမနသယနာနီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယသ္မိံ ¶ …ပေ… အတ္ထော’’တိ အာဟ။ ဣဓာပိ ယုတ္တာတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပရာမသတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ကာရဏလာဘေ ဥပ္ပတ္တိအရဟတံ ဒဿေတီ’’တိ (ယမ။ မူလဋီ။ အနုသယယမက ၁)။ ဆ ပဋိသေဓဝစနာနီတိ တိဿန္နံ ဓာတူနံ စုတူပပါတဝိသိဋ္ဌာနံ ပဋိသေဓနဝသေန ဝုတ္တဝစနာနိ၊ တတော ဧဝ ဓာတုဝိသေသနိဒ္ဓါရဏာနိ န ဟောန္တိ။ ပဋိသေဓောတိ ဟိ ဣဓ သတ္တာပဋိသေဓော ဝုတ္တောတိ အဓိပ္ပာယေန ဝဒတိ။ အညတ္ထေ ပန န-ကာရေ နာယံ ဒေါသော။ ဣမံ နာမ ဓာတုံ။ တံမူလိကာသူတိ ပဋိသေဓမူလိကာသု။ ဧဝဉှီတိ ‘‘န ကာမဓာတုယာ စုတဿ ကာမဓာတုံ ဥပပဇ္ဇန္တဿာ’’တိအာဒိနာ ပဌမယောဇနာယ သတိ။ နကာမဓာတုအာဒီသု ဥပပတ္တိကိတ္တနေနေဝ နကာမဓာတုအာဒိဂ္ဂဟဏေနပိ ဓာတုဝိသေသဿေဝ ဂဟိတတာယ အတ္ထတော ဝိညာယမာနတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘န ကာမဓာတု…ပေ… ဝိညာယတီ’’တိ။ ဘဉ္ဇိတဗ္ဗာတိ ဝိဘဇိတဗ္ဗာ။ ဝိဘာဂေါ ပနေတ္ထ ဒုဝိဓော ဣစ္ဆိတောတိ အာဟ ‘‘ဒွိဓာ ကာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော’’တိ။ ပုစ္ဆာ စ ဝိဿဇ္ဇနာနိ စ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာနိ။ ယထာ အဝုတ္တေ ဘင်္ဂါဘာဝဿ အဝိညာတတ္တာ ‘‘အနုသယာ ဘင်္ဂါ နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တထာ တယိဒံ ‘‘ကတိ အနုသယာ ဘင်္ဂါ’’တိ ဧတဒပေက္ခန္တိ တဒပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုစ္ဆာပေက္ခဉှိ ဝိဿဇ္ဇနန္တိ။

ဓာတုဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အနုသယယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ စိတ္တယမကံ

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၁-၆၂။ သရာဂါဒီတိ ¶ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ယဿ သရာဂံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န နိရုဇ္ဈတီ’’တိ အာရဘိတွာ ယာဝ ‘‘ယဿ အဝိမုတ္တံ စိတ္တ’’န္တိ ဝါရော၊ တာဝ သင်္ဂဏှာတိ။ ကုသလာဒီတိ ပန အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ယဿ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န နိရုဇ္ဈတီ’’တိ အာရဘိတွာ ယာဝ ‘‘ယဿ သရဏံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န နိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဝါရော၊ တာဝ သင်္ဂဏှာတိ၊ တသ္မာ သရာဂါဒိကုသလာဒီဟီတိ သရာဂါဒီဟိ အဝိမုတ္တန္တေဟိ၊ ကုသလာဒီဟိ အရဏန္တေဟိ ပဒေဟိ မိဿကာ ဝါရာ။ သုဒ္ဓိကာတိ ကေဝလာ ယထာဝုတ္တသရာဂါဒီဟိ ကုသလာဒီဟိ စ အမိဿကာ။ တယော တယောတိ ပုဂ္ဂလဓမ္မဝသေန ¶ တယော တယော မဟာဝါရာ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ သောဠသ ပုဂ္ဂလဝါရာတိ အာဟ ‘‘တတ္ထ တတ္ထ ပန ဝုတ္တေ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ’’တိ။ တတ္ထ တတ္ထ သောဠသဝိဓေ သရာဂါဒိမိဿကစိတ္တေ ဝုတ္တေ ပုဂ္ဂလေ ဧဝ ဧကဇ္ဈံ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ သင်္ဂဟေတွာ ‘‘သောဠသ ပုဂ္ဂလဝါရာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဓမ္မပုဂ္ဂလဓမ္မဝါရာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ န နိရန္တရံ ဝုတ္တေတိ ဓမ္မေ ပုဂ္ဂလဓမ္မေ စ အနာမသိတွာ သောဠသသုပိ ဌာနေသု နိရန္တရံ ပုဂ္ဂလေ ဧဝ ဝုတ္တေ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ သောဠသ ပုဂ္ဂလဝါရာ န ဝုတ္တာတိ အတ္ထော။

သံသဂ္ဂဝသေနာတိ သံသဇ္ဇနဝသေန ဒေသနာယ ဝိမိဿနဝသေန။ အညထာ ဟိ ဥပ္ပာဒနိရောဓာ ပစ္စုပ္ပန္နာနာဂတကာလာ စ ကထံ သံသဇ္ဇီယန္တိ။ သေသာနမ္ပိ ဝါရာနန္တိ ဥပ္ပာဒုပ္ပန္နဝါရာဒီနံ။ တံတံနာမတာတိ ယထာ ‘‘ယဿ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ စိတ္တံ ဥပ္ပန္န’’န္တိအာဒိနာ ဥပ္ပာဒဥပ္ပန္နဘာဝါမသနတော ဥပ္ပာဒဥပ္ပန္နဝါရောတိ နာမံ ပါဠိတော ဧဝ ဝိညာယတိ၊ ဧဝံ သေသဝါရာနမ္ပီတိ အာဟ ‘‘တံတံနာမတာ ပါဠိအနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၆၃။ တထာရူပဿေဝါတိ ပစ္ဆိမစိတ္တသမင်္ဂိနော ဧဝ။ တဉ္စ စိတ္တန္တိ တဉ္စ ယထာဝုတ္တက္ခဏံ ပစ္ဆိမစိတ္တံ။ ‘‘ဧဝံပကာရ’’န္တိ ဣမဿ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘင်္ဂက္ခဏသမင်္ဂိမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ နိရုဇ္ဈမာနာကာရဿ ‘‘ဧဝံပကာရ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ။

၆၅-၈၂။ ဒွယမေတန္တိ ¶ ယံ ‘‘ခဏပစ္စုပ္ပန္နမေဝ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒက္ခဏာပဂမေန ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ နာမ၊ တဒေဝ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ဥပ္ပာဒံ ပတ္တတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ၊ အနတီတတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧတံ ဥဘယမ္ပိ။ ဧဝံ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ ဣမိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ ပကာရန္တရေန ပန သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိနာ ပဌမပက္ခံ ဝိဘာဝေတိ။ ဝိဘဇိတဗ္ဗံ သိယာတိ ‘‘ဘင်္ဂက္ခဏေ တံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ၊ နော စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ တံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထ စေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စာ’’တိ ဝိဘဇိတဗ္ဗံ သိယာ၊ န စ ဝိဘတ္တံ ¶ ။ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ ခဏပစ္စုပ္ပန္နေ စိတ္တေ ဝုတ္တနယေန ဥဘယဿပိ လဗ္ဘမာနတ္တာ၊ န စ ဝုတ္တံ။ ဣဒါနိ ယေန ပကာရေန သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ’’တိအာဒိမာဟ။ ပုဂ္ဂလော ဝုတ္တော၊ ပုဂ္ဂလဝါရော ဟေသောတိ အဓိပ္ပာယော။ တဿာတိ ပုဂ္ဂလဿ။ န စ ကိဉ္စိ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏသမင်္ဂိဘာဝတော။ တံ ပန စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ယံ စိတ္တသမင်္ဂီ သော ပုဂ္ဂလောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယဒိ အနေကစိတ္တဝသေနာယံ ယမကဒေသနာ ပဝတ္တာတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘စိတ္တန္တိ ဟိ…ပေ… တိဋ္ဌတီ’’တိ။ သန္နိဋ္ဌာနဝသေန နိယမော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ အညထာ ‘‘နော စ တေသံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ ပဋိသေဓော န ယုဇ္ဇေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ တာဒိသန္တိ တထာရူပံ၊ ယဒဝတ္ထော ဥပ္ပန္နဥပ္ပဇ္ဇမာနတာဒိပရိယာယေဟိ ဝတ္တဗ္ဗော ဟောတိ၊ တဒဝတ္ထန္တိ အတ္ထော။

၈၃-၁၁၃။ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဝါရတ္တာတိ ‘‘ယဿ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာန’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တဿ ဣမဿ အတိက္ကန္တကာလဝါရဿ ပုဂ္ဂလဝါရတ္တာ။ ပုဂ္ဂလော ပုစ္ဆိတောတိ ‘‘ယဿ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ…ပေ… တဿ စိတ္တ’’န္တိ စိတ္တသမင်္ဂိပုဂ္ဂလော ပုစ္ဆိတောတိ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဝိဿဇ္ဇနေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဣတရထာ အညံ ပုစ္ဆိတံ အညံ ဝိဿဇ္ဇိတံ သိယာ။ န ကောစိ ပုဂ္ဂလော န ဂဟိတော သဗ္ဗသတ္တာနံ အနိဗ္ဗတ္တစိတ္တတာဘာဝတော။ တေ စ ပန သဗ္ဗေ ပုဂ္ဂလာ။ နိရုဇ္ဈမာနက္ခဏာတီတစိတ္တာတိ နိရုဇ္ဈမာနက္ခဏာ ဟုတွာ အတီတစိတ္တာ။ တထာ ဒုတိယတတိယာတိ ယထာ ပဌမပဉှော အနဝသေသပုဂ္ဂလဝိသယတ္တာ ပဋိဝစနေန ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗော သိယာ၊ တထာ တတော ဧဝ ဒုတိယတတိယပဉှာ ‘‘အာမန္တာ’’ဣစ္စေဝ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာ သိယုန္တိ အတ္ထော။ စတုတ္ထော ပန ပဉှော ဧဝံ ဝိဘဇိတွာ ပုဂ္ဂလဝသေနေဝ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ပစ္ဆိမစိတ္တဿာ’’တိအာဒိံ ဝတွာ တထာ အဝစနေ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘စိတ္တဝသေန ပုဂ္ဂလဝဝတ္ထာနတော’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘ဘင်္ဂက္ခဏေ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒက္ခဏံ ¶ ဝီတိက္ကန္တ’’န္တိ ဣမိနာ ဝတ္တမာနဿ စိတ္တဿ ဝသေန ပုဂ္ဂလော ဥပ္ပာဒက္ခဏာတီတစိတ္တော၊ ‘‘အတီတံ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒက္ခဏဉ္စ ဝီတိက္ကန္တန္တိ ဘင်္ဂက္ခဏဉ္စ ဝီတိက္ကန္တ’’န္တိ ဣမိနာ ပန အတီတဿ စိတ္တဿ ဝသေန ပုဂ္ဂလော ဥပ္ပာဒက္ခဏာတီတစိတ္တော ဝုတ္တော။

တတ္ထာတိ တေသု ဒွီသု ပုဂ္ဂလေသု။ ပုရိမဿာတိ ပဌမံ ဝုတ္တဿ သန္နိဋ္ဌာနပဒသင်္ဂဟိတဿ စိတ္တံ န ဘင်္ဂက္ခဏံ ဝီတိက္ကန္တံ။ ‘‘နော စ ဘင်္ဂက္ခဏံ ဝီတိက္ကန္တ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ပစ္ဆိမဿ ဝီတိက္ကန္တံ စိတ္တံ ဘင်္ဂက္ခဏန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဘင်္ဂက္ခဏဉ္စ ဝီတိက္ကန္တ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဧဝမာဒိကော ပုဂ္ဂလဝိဘာဂေါတိ ဒုတိယပဉှာဒီသု ဝုတ္တံ သန္ဓာယာဟ။ တဿ စိတ္တဿ တံတံခဏဝီတိက္ကမာဝီတိက္ကမဒဿနဝသေနာတိ ¶ တဿ တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏဿ ဘင်္ဂက္ခဏဿ စ ယထာရဟံ ဝီတိက္ကမဿ အဝီတိက္ကမဿ စ ဒဿနဝသေန ဒဿိတော ဟောတိ ပုဂ္ဂလဝိဘာဂေါတိ ယောဇနာ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ အတိက္ကန္တကာလဝါရေ။ ပုဂ္ဂလဝိသိဋ္ဌံ စိတ္တံ ပုစ္ဆိတံ ‘‘ယဿ စိတ္တံ တဿ စိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ယဒိပိ ပုဂ္ဂလပ္ပဓာနာ ပုစ္ဆာ ပုဂ္ဂလဝါရတ္တာ။ အထာပိ စိတ္တပ္ပဓာနာ ပုဂ္ဂလံ ဝိသေသနဘာဝေန ဂဟေတွာ စိတ္တဿ ဝိသေသိတတ္တာ။ ဥဘယထာပိ ဒုတိယပုစ္ဆာယ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ အနဝသေသပုဂ္ဂလဝိသယတ္တာ။ တထာ ပန အဝတွာ ‘‘အတီတံ စိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ကသ္မာ နိရောဓက္ခဏ…ပေ… ဒဿနတ္ထန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဧသ နယော ‘‘န နိရုဇ္ဈမာန’’န္တိ ဧတ္ထာပီတိ နိရုဇ္ဈမာနံ ခဏံ နိရောဓက္ခဏံ ခဏံ ဝီတိက္ကန္တကာလံ ကိံ တဿ စိတ္တံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။

၁၁၄-၁၁၆။ သရာဂပစ္ဆိမစိတ္တဿာတိ သရာဂစိတ္တေသု ပစ္ဆိမဿ စိတ္တဿ၊ ဧကဿ ပုဂ္ဂလဿ ရာဂသမ္ပယုတ္တစိတ္တေသု ယံ သဗ္ဗပစ္ဆိမံ စိတ္တံ၊ တဿ။ သော ပန ပုဂ္ဂလော အနာဂါမီ ဝေဒိတဗ္ဗော။ န နိရုဇ္ဈတိ နိရောဓာသမင်္ဂိတာယ။ နိရုဇ္ဈိဿတိ ဣဒါနိ နိရောဓံ ပါပုဏိဿတိ။ အပ္ပဋိသန္ဓိကတ္တာ ပန တတော အညံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ။ ဣတရေသန္တိ ယထာဝုတ္တသရာဂပစ္ဆိမစိတ္တသမင်္ဂိံ ဝီတရာဂစိတ္တသမင်္ဂိဉ္စ ဌပေတွာ အဝသေသာနံ ဣတရသေက္ခာနဉ္စေဝ ပုထုဇ္ဇနာနဉ္စ။

နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စိတ္တယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဓမ္မယမကံ

၁။ ပဏ္ဏတ္တိဝါရော

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၁-၁၆။ ယထာ ¶ မူလယမကေ ကုသလာဒိဓမ္မာ ဒေသိတာတိ ကုသလာကုသလာဗျာကတာ ဓမ္မာ ကုသလကုသလမူလာဒိဝိဘာဂတော ¶ မူလယမကေ ယမကဝသေန ယထာ ဒေသိတာ။ အညထာတိ ကုသလကုသလမူလာဒိဝိဘာဂတော အညထာ၊ ခန္ဓာဒိဝသေနာတိ အတ္ထော။

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ

၃၃-၃၄။ တံ ပန ကမ္မသမုဋ္ဌာနာဒိရူပံ အဂ္ဂဟေတွာ။ ကေစီတိ ဓမ္မသိရိတ္ထေရံ သန္ဓာယာဟ။ သော ဟိ ‘‘စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပဝသေန ဝုတ္တ’’န္တိ အဋ္ဌကထံ အာဟရိတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ပဉှေ ကမ္မသမုဋ္ဌာနာဒိရူပဉ္စ လဗ္ဘတီ’’တိ အဝေါစ။ တထာ စ ဝတွာ ပဋိလောမပါဠိံ ဒဿေတွာ ‘‘စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပမေဝ ဣဓာဓိပ္ပေတံ။ ကမ္မသမုဋ္ဌာနာဒိရူပေ န ဝိဓာနံ၊ နာပိ ပဋိသေဓော’’တိ အာဟ။ တထာတိ ယထာ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ပါဌေ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပမေဝ အဓိပ္ပေတံ၊ တထာ ဧတ္ထာပီတိ အတ္ထော။ နောတိ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တံ ပနေတန္တိ ယထာ ဥဒ္ဓဋဿ ပါဌဿ အတ္ထဝစနံ၊ ဧဝံ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ကသ္မာတိ အာဟ ‘‘စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ…ပေ… ပဋိသေဓသိဒ္ဓိတော’’တိ။ သွာယံ ပဋိသေဓော ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတောယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

ယေ စ ဝဒန္တီတိ ဧတ္ထ ယေ စာတိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိတ္ထေရံ သန္ဓာယာဟ။ သော ဟိ ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂက္ခဏေ’’တိအာဒိနာ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပါဠိံ အာဟရိတွာ ‘‘ယထာ တတ္ထ သတိပိ ကမ္မဇာဒိရူပေ ဌပေတွာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပန္တိ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓတ္တာ စိတ္တဇရူပမေဝ ဌပေတဗ္ဗဘာဝေန ဥဒ္ဓဋံ၊ ဧဝမိဓာပိ စိတ္တဇရူပမေဝ ကထိတ’’န္တိ ဝဒတိ။ တဉ္စ နေသံ ဝစနံ တထာ န ဟောတိ၊ ယထာ တေဟိ ဥဒါဟဋံ၊ ဝိသမောယံ ဥပညာသောတိ အတ္ထော။ ယထာ စ တံ တထာ န ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယေသဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေသန္တိ ကမ္မဇာဒီနံ။ တဿာတိ မဂ္ဂဿ။ တေတိ အဗျာကတာ၊ ယေ ဥပ္ပာဒနိရောဓဝန္တော။ အဝိဇ္ဇမာနေသု စ ဥပ္ပာဒနိရောဓေသု နိဗ္ဗာနဿ ဝိယ။

သန္နိဋ္ဌာနေန ¶ ဂဟိတေသု ပုဂ္ဂလေသု။ တေသု ဟိ ကေစိ အကုသလာဗျာကတစိတ္တာနံ ဥပ္ပာဒက္ခဏသမင်္ဂိနော၊ ကေစိ အဗျာကတစိတ္တဿ၊ ကေစိ ကုသလာဗျာကတစိတ္တဿ၊ တေသု ပုရိမာ ဒွေ ¶ ပဌမကောဋ္ဌာသေန သင်္ဂဟိတာ တဿ ကုသလုပ္ပတ္တိပဋိသေဓပရတ္တာ၊ တေ ပန ဘဝဝသေန ဝိဘဇိတွာ ဝတ္တဗ္ဗာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ပဉ္စဝေါကာရေ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧဝန္တိ ယထာဝုတ္တနယေန။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗပဉှေသု။

၇၉။ တတောတိ ဧကာဝဇ္ဇနဝီထိတော။ ပုရိမတရဇဝနဝီထိ ယာယ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ သင်္ဂဟိတာ၊ တတ္ထ ဥပ္ပန္နဿပိ စိတ္တဿ။ ကုသလာနာဂတဘာဝပရိယောသာနေနာတိ ကုသလဓမ္မာနံ အနာဂတဘာဝဿ ပရိယောသာနဘူတေန အဂ္ဂမဂ္ဂါနန္တရပစ္စယတ္တေန ဒီပိတံ ဟောတိ သမာနလက္ခဏံ သဗ္ဗံ။ ကေန? တာယ ဧဝ သမာနလက္ခဏတာယ။ ဧသ နယောတိ ယထာ ကုသလာနုပ္ပာဒေါ ကုသလာနာဂတဘာဝဿ ပရိယောသာနဘူတတော ဝုတ္တပရိစ္ဆေဒတော ဩရမ္ပိ လဗ္ဘတီတိ သော ယထာဝုတ္တပရိစ္ဆေဒေါ လက္ခဏမတ္တန္တိ သွာယံ နယော ဒဿိတော။ ဧသ နယော အကုသလာတီတဘာဝဿ အာဒိမှိ ‘‘ဒုတိယေ အကုသလေ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ၊ အဗျာကတာတီတဘာဝဿ အာဒိမှိ ‘‘ဒုတိယေ စိတ္တေ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေပီတိ ယောဇနာ။ ဣဒါနိ ‘‘ဧသ နယော’’တိ ယထာဝုတ္တမတိဒေသံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိနာ ပါကဋတရံ ကရောတိ။ ဘာဝနာပဟာနာနိ ဒဿိတာနိ ဟောန္တိ ‘‘အဂ္ဂမဂ္ဂသမင်္ဂီ ကုသလဉ္စ ဓမ္မံ ဘာဝေတိ၊ အကုသလဉ္စ ပဇဟတီ’’တိ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ပဝတ္တိဝါရေ။ တံ တန္တိ အကုသလာတီတတာဒိ ကုသလာနာဂတတာဒိ စ။ တေန တေနာတိ ‘‘ဒုတိယေ အကုသလေ အဂ္ဂမဂ္ဂသမင်္ဂီ’’တိ ဧဝမာဒိနာ အန္တေန စ။

၁၀၀။ ပဋိသန္ဓိစိတ္တတောတိ ဣဒံ မရိယာဒဂ္ဂဟဏံ၊ န အဘိဝိဓိဂ္ဂဟဏံ၊ ယတော ‘‘သောဠသမ’’န္တိ အာဟ။ အဘိဝိဓိဂ္ဂဟဏမေဝ ဝါ သောဠသစိတ္တက္ခဏာယုကမေဝ ရူပန္တိ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ အဓိပ္ပေတေ ပဋိက္ခိတ္တောဝါယံ ဝါဒေါတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတော ပရမ္ပိ ဝါ’’တိ အာဟ။ အယဉ္စ ဝိစာရော ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတော ဧဝ။ န တတော ဩရန္တိ ဝိညာယတိ တတော ဩရံ အကုသလနိရောဓသမကာလံ အဗျာကတနိရောဓဿ အသမ္ဘဝတော။

ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဓမ္မယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဣန္ဒြိယယမကံ

၁။ ပဏ္ဏတ္တိဝါရော

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၁။ ဣန္ဒြိယယမကေ ¶ ¶ ဝိဘင်္ဂေ ဝိယာတိ ယထာ ဣန္ဒြိယဝိဘင်္ဂေ ပုရိသိန္ဒြိယာနန္တရံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ၊ န မနိန္ဒြိယာနန္တရံ၊ ဧဝံ ဣမသ္မိံ ဣန္ဒြိယယမကေ။ တဉ္စ သုတ္တဒေသနာနုရောဓေနာတိ ဒဿေန္တော ‘‘တီဏိမာနိ…ပေ… သုတ္တေ ဒေသိတက္ကမေနာ’’တိ အာဟ။ သောယံ ယဒတ္ထံ တဿ သုတ္တေ ဒေသိတက္ကမေန ဥဒ္ဒေသော၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပဝတ္တိဝါရေဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယထာ ‘‘ဇီဝိတိန္ဒြိယ’’န္တိ ဣဒံ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယဿ အရူပဇီဝိတိန္ဒြိယဿ စ သာမညတော ဂဟဏံ၊ ဧဝံ ဥပါဒိန္နဿ အနုပါဒိန္နဿ စာတိ အာဟ ‘‘ကမ္မဇာနံ အကမ္မဇာနဉ္စ အနုပါလက’’န္တိ။ အထ ဝါ သဟဇဓမ္မာနုပါလကမ္ပိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ န ကေဝလံ ခဏဋ္ဌိတိယာ ဧဝ ကာရဏံ၊ အထ ခေါ ပဗန္ဓာနုပစ္ဆေဒဿပိ ကာရဏမေဝ။ အညထာ အာယုက္ခယမရဏံ န သမ္ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ‘‘ကမ္မဇာနဉ္စ အနုပါလက’’န္တိ အဝိသေသတော ဝုတ္တံ၊ စုတိပဋိသန္ဓီသု စ ပဝတ္တမာနာနံ ကမ္မဇာနံ အနုပါလကံ။ ဣတီတိ တသ္မာ။ တံမူလကာနီတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယမူလကာနိ။ စုတိပဋိသန္ဓိပဝတ္တိဝသေနာတိ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန ပဝတ္တိဝသေန စ။ တတ္ထ ယံ ဥပါဒိန္နံ၊ တံ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေနေဝ၊ ဣတရံ ဣတရဝသေနပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယသ္မာ စက္ခုန္ဒြိယာဒီသု ပုရိသိန္ဒြိယာဝသာနေသု ဧကန္တဥပါဒိန္နေသု အတံသဘာဝတ္တာ ယံ မနိန္ဒြိယံ မူလမေဝ န ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ ဌပေတွာ အဝသေသမူလကာနိ စက္ခုန္ဒြိယာဒိမူလကာနိ။ အာယတနယမကေ ဝိယာတိ ယထာ အာယတနယမကေ ပဋိသန္ဓိဝသေနာယတနာနံ ဥပ္ပာဒေါ၊ မရဏဝသေန စ နိရောဓော ဝုတ္တော၊ ဧဝမိဓာပိ စုတိဥပပတ္တိဝသေနေဝ ဝတ္တဗ္ဗာနိ၊ တသ္မာ အတံသဘာဝတ္တာ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ တေသံ စက္ခုန္ဒြိယာဒီနံ မဇ္ဈေ အနုဒ္ဒိသိတွာ အန္တေ ပုရိသိန္ဒြိယာနန္တရံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ယံ ပန စက္ခုန္ဒြိယာဒိမူလကေသု မနိန္ဒြိယံ သဗ္ဗပစ္ဆာ ဧဝ ဂဟိတံ၊ တတ္ထ ကာရဏံ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တမေဝ။

ဥဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၉၄။ ကောစိ ¶ သဘာဝေါ နတ္ထီတိ ကောစိ သဘာဝဓမ္မော နတ္ထိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ပဋိက္ခေပေါ ဧဝ ယုတ္တောတိ အာဟ ‘‘န စ ရူပါဒီ’’တိအာဒိ။ ‘‘သုခါ ဒုက္ခာ ¶ အဒုက္ခမသုခါ’’တိအာဒီသု သုခဒုက္ခသဒ္ဒါနံ သာမညဝစနဘာဝေပိ ဣန္ဒြိယဒေသနာယံ တေ ဝိသိဋ္ဌဝိသယာ ဧဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘သုခဿ…ပေ… ဂဟိတောယေဝါ’’တိ အာဟ။ ဒုက္ခဿ စ ဘေဒံ ကတွာ။

၁၄၀။ ပညိန္ဒြိယာနိ ဟောန္တီတိ အာမန္တာတိ ဝုတ္တန္တိ ပဇာနနဋ္ဌေန အဓိပတေယျဋ္ဌေန စ ပညိန္ဒြိယာနိ ဟောန္တိ၊ ဒဿနဋ္ဌေန ပန စက္ခူနိ စာတိ စက္ခု၊ ဣန္ဒြိယန္တိ ပုစ္ဆာယ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘တဏှာသောတမေဝါဟာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ယဿ ဆတ္တိံသတိ သောတာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၃၃၉) ပန ဒိဋ္ဌိအာဒီနမ္ပိ သောတဘာဝေါ အာဂတော။

ပဏ္ဏတ္တိနိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ

၁၈၆။ အညဓမ္မနိဿယေနာတိ ‘‘ယော တေသံ ရူပီနံ ဓမ္မာနံ အာယု ဌိတီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၆၃၄) အညဓမ္မနိဿယေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပဝတ္တိဉ္စ ဂဟေတွာ ဂတေသု ဝိဿဇ္ဇနေသု၊ စုတိပဋိသန္ဓိယော ဂဟေတွာ ဂတေသု ယောဇနာ န လဗ္ဘတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အလဗ္ဘမာနာ စ သုခဒုက္ခဒေါမနဿိန္ဒြိယေဟေဝ န လဗ္ဘတိ။ တံမူလကာ စ နယာတိ သုခိန္ဒြိယာဒိမူလကာ စ နယာ။ တေဟီတိ သုခိန္ဒြိယာဒီဟိ။ ယောဇနာတိ ‘‘ပဝတ္တေ သုခိန္ဒြိယဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ’’တိအာဒိနာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေဟိ ယောဇနာ။ တံမူလကာ စ တထာယောဇနာမူလဘူတာ စ နယာ ဇီဝိတိန္ဒြိယာဒိမူလကာ စ နယာ။ ပါကဋာယေဝါတိ ပါဠိဂတိယာ ဧဝ ဝိညာယမာနယောဇနတ္တာ သုဝိညေယျာ ဧဝ။

တံ ဝစနံ။ သောမနဿဝိရဟိတသစက္ခုကပဋိသန္ဓိနိဒဿနဝသေနာတိ သောမနဿဝိရဟိတသစက္ခုကပဋိသန္ဓိယေဝ နိဒဿနန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကထံ ပနေတံ ဇာနိတဗ္ဗံ ‘‘နိဒဿနမတ္တမေတံ၊ န ပန ဂဏနပရိစ္ဆိန္ဒန’’န္တိ အာဟ ‘‘န ဟိ စတုန္နံယေဝါတိ နိယမော ကတော’’တိ။ တံသမာနလက္ခဏာတိ တာယ ¶ သစက္ခုကပဋိသန္ဓိတာယ သမာနလက္ခဏာတိ ပရိတ္တဝိပါကဂ္ဂဟဏံ။ တတ္ထ သသောမနဿပဋိသန္ဓိယော သန္ဓာယ ဥပေက္ခာပဋိသန္ဓိယော နိဒဿနဘာဝေန ဝုတ္တာတိ ကေစိ။ ပရိတ္တဝိပါကပဋိသန္ဓိ စ ကုသလဝိပါကာဟေတုကပဋိသန္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာပိ ဟိ သစက္ခုကာ သိယာ။ တံသမာနလက္ခဏာတိ ဝါ တာယ ¶ ဥပေက္ခာသဟဂတာယ သမာနလက္ခဏာ ယထာဝုတ္တအဟေတုကပဋိသန္ဓိ စ ပဉ္စမဇ္ဈာနပဋိသန္ဓိ စ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘စတုန္န’’န္တိ ကသ္မာ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါတိ အာဟ ‘‘ကာမာဝစရေ…ပေ… နိဒဿနံ ကတ’’န္တိ။ တေနာတိ ဥပေက္ခာသဟဂတမဟာဝိပါကနိဒဿနေန၊ ယေဟိ သမာနတာယ ဣမေ နိဒဿနဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ တေ ဧကံသေန တံသဘာဝါ ဧဝါတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ယထာ သသောမနဿ…ပေ… တော ဟောတီ’’တိ။

နနု စ ဂဗ္ဘသေယျကေသု အယမတ္ထော ဧကံသတော န လဗ္ဘတီတိ အာသင်္ကံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဂဗ္ဘသေယျကာနဉ္စ…ပေ… ဒဿိတာ ဟောတီ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘သစက္ခုကာန’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ယဒိ သဟေတုကပဋိသန္ဓိကာနံ ကာမာဝစရာနံ နိယမတော သစက္ခုကာဒိဘာဝဒဿနံ ဂဗ္ဘသေယျကဝသေန လဗ္ဘေယျ၊ ယုတ္တမေတံ သိယာတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဂဗ္ဘသေယျကေပိ ဟီ’’တိအာဒိ။ တထာ အာယတနယမကေ ဒဿိတန္တိ ဣဒံ အာယတနယမကဝဏ္ဏနာယံ အတ္တနာ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝဉ္စ ကတွာ ဣန္ဒြိယယမကေ’’တိအာဒိဝစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟိ သောမနဿိန္ဒြိယုပ္ပာဒကကမ္မဿ ဧကန္တေန စက္ခုန္ဒြိယုပ္ပာဒနတော ဂဗ္ဘေပိ ယာဝ စက္ခုန္ဒြိယုပ္ပတ္တိ၊ တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနတာယ ‘‘အဘိနန္ဒိတဗ္ဗတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သန္နိဋ္ဌာနေန သင်္ဂဟိတာနန္တိ ‘‘ယဿ ဝါ ပန သောမနဿိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဧတေန သန္နိဋ္ဌာနေန သင်္ဂဟိတာနံ။ ဣတ္ထီနံ အဃာနကာနံ ဥပပဇ္ဇန္တီနန္တိ အာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဣတ္ထီနံ အစက္ခုကာနံ ဥပပဇ္ဇန္တီန’’န္တိအာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ တေ ဧဝါတိ ဂဗ္ဘသေယျကာ ဧဝ။

တံသမာနလက္ခဏန္တိ သောပေက္ခအစက္ခုကပဋိသန္ဓိဘာဝေန သမာနလက္ခဏံ။ တတ္ထာတိ အဟေတုကပဋိသန္ဓိစိတ္တေ။ သမာဓိလေသော ဒုဗ္ဗလသမာဓိ ယော စိတ္တဋ္ဌိတိမတ္တော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ စိတ္တဋ္ဌိတိ ဝိယ ဒုဗ္ဗလံ ဝီရိယံ နတ္ထိ၊ ယော ‘‘ဝီရိယလေသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ တသ္မာ၊ လေသမတ္တဿပိ ဝီရိယဿ အဘာဝါတိ အတ္ထော။ အညေသူတိ အဟေတုကပဋိသန္ဓိစိတ္တတော အညေသု။ ကေသုစီတိ ဧကစ္စေသု။ ဥဘယေနပိ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနဟသိတုပ္ပာဒစိတ္တံ ဝဒတိ။ ဣဓာတိ အဟေတုကပဋိသန္ဓိစိတ္တေ။ သမာဓိဝီရိယာနိ ဣန္ဒြိယပ္ပတ္တာနိ စ န ဟောန္တီတိ သမာဓိကိစ္စံ ပဋိက္ခိပတိ၊ န သမာဓိမတ္တံ၊ န ¶ ဝီရိယလေသဿ သဗ္ဘာဝတောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဝိသေသနဉှိ ဝိသေသိတဗ္ဗေ ပဝတ္တတီ’’တိ။ ယသ္မိံ ဝီရိယေ သတိ ဣန္ဒြိယုပ္ပတ္တိ သိယာ၊ တဒေဝ တတ္ထ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

အပါယေ ¶ ဩပပါတိကဝသေနာတိ ဣဒံ သုဂတိယံ ဩပပါတိကော ဝိကလိန္ဒြိယော န ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ ‘‘လဗ္ဘန္တေဝ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာန’’န္တိ ပန ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိကာနံ ဝသေနာ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ တေသန္တိ ဣတ္ထိပုရိသိန္ဒြိယသန္တာနာနံ။ ဣတ္ထိပုရိသိန္ဒြိယာနံ ပန ဥပ္ပာဒနိရောဓာ အဘိဏှသောဝ ဟောန္တီတိ။ ပဌမကပ္ပိကာဒီနန္တိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂဟိတာနံ ပရိဝတ္တမာနလိင်္ဂါနံ ဝသေန ဥပ္ပာဒနိရောဓဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဌမကပ္ပိကာနံ ပန ဝသေန ဥပ္ပာဒေါ ဧဝ လဗ္ဘတိ။ ‘‘စုတိဥပပတ္တိဝသေနေဝ ဒုတိယပုစ္ဆာသုပိ သန္နိဋ္ဌာနေဟိ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ ဥပါဒိန္နဣန္ဒြိယေဟိ နိယမိတတ္တာ ဝုတ္တံ။

၁၉၀။ သန္တာနုပ္ပတ္တိနိရောဓဒဿနတောတိ သန္တာနဝသေန ဥပ္ပာဒနိရောဓာနံ ဒိဿမာနတ္တာ။ ဧတေန ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယဿ စက္ခုန္ဒြိယာဒိသမာနဂတိကတံ ယုတ္တိတော သာဓေတိ။ အာဂမတော ပန ‘‘ဝိနာ သောမနဿေနာ’’တိအာဒိနာ ပရတော သာဓေဿတိ။ ဆေဒေါတိ နာမံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ သရူပဒဿနေနေဝ သံသယဆေဒနတော။

တဿာတိ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယဿ။ တေ စ အသညသတ္တာ။ နနု စ ဥပ္ပာဒေါဝ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ စုတိဥပပတ္တိဝသေန ဝတ္တဗ္ဗော၊ န အနုပ္ပာဒေါတိ အာဟ ‘‘အနုပ္ပာဒေါ…ပေ… န ပဝတ္တေ’’တိ။ အယဉ္စ နယော န ကေဝလံ ပုရိမကောဋ္ဌာသေ ဧဝ၊ အထ ခေါ ဣတရကောဋ္ဌာသေပိ ဂဟိတော ဧဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ပစ္ဆိမကောဋ္ဌာသေပီ’’တိအာဒိမာဟ။

‘‘ဥပပတ္တိစိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ ယေနာဓိပ္ပာယေန စောဒနာ ကတာ၊ တမဓိပ္ပာယံ ဝိဝရိတုံ ‘‘နနု သုဒ္ဓါဝါသ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ‘‘ဥပပဇ္ဇန္တာန’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ‘‘ဥပပတ္တိစိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ’’ဣစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ ယထာ ‘‘ဥပပဇ္ဇန္တာန’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သောမနဿမနိန္ဒြိယာနန္တိ သောမနဿိန္ဒြိယမနိန္ဒြိယာနံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ တဒါတိ ပဌမဿ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ဓရမာနကာလေ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ရူပါရူပဇီဝိတိန္ဒြိယာနံ အတ္ထေဝ ကာလဘေဒေါ၊ ဥဘယဉ္စေတ္ထ ဇီဝိတိန္ဒြိယဘာဝသာမညေန ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ဂယှတိ၊ တသ္မာ။ ဥဘယန္တိ သောမနဿိန္ဒြိယဇီဝိတိန္ဒြိယန္တိ ¶ ဣဒံ ဥဘယံ။ ဥပ္ပာဒက္ခဏေန နိဒဿိတန္တိ ဧတေန ‘‘ဥပပတ္တိစိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ’’တိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ ဥဒါဟရဏေန ပါကဋတရံ ကာတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ¶ ယထာ တာဒိသာနံ အနေကေသံ စိတ္တာနံ ဘင်္ဂက္ခဏေ လဗ္ဘမာနံ တဒေကဒေသေန သဗ္ဗပဌမဿ ဥပပတ္တိစိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေန နိဒဿိတံ၊ ဧဝမိဓာပိ ခဏဒွယေ လဗ္ဘမာနံ တဒေကဒေသေန ဥပ္ပာဒက္ခဏေန နိဒဿိတန္တိ ဧဝံ နိဒဿနတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တေသန္တိ ဇီဝိတိန္ဒြိယာဒီနံ။ အညတ္ထာတိ ပဝတ္တေ။ ဣဓာတိ အနာဂတကာလဘေဒေ။ န န သမ္ဘဝတိ ဥပပတ္တိက္ခဏဿ ဝိယ တတော ပရံ ပဝတ္တိက္ခဏဿပိ အနာဂတကာလဘာဝတော။ တသ္မာတိ ဥပပတ္တိတော အညတ္ထာပိ ယထာဓိပ္ပေတဥပ္ပာဒသမ္ဘဝတော။ အယဉ္စ အတ္ထော ဝါရန္တရေပိ ဒိဿတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဧဝဉ္စ ကတွာ’’တိအာဒိ။ န ဟီတိအာဒိနာ တမေဝတ္ထံ သမတ္ထေတိ။ တတ္ထ အပိ ပစ္ဆိမ…ပေ… သန္ဓိကဿာတိ အပိ-သဒ္ဒေန ‘‘ကော ပန ဝါဒေါ အပစ္ဆိမဘဝိကဿ သောမနဿသဟဂတပဋိသန္ဓိကဿာ’’တိ ဒဿေတိ။ အပစ္ဆိမဘဝိကဿ စုတိတော ပစ္ဆာ ‘‘သောမနဿိန္ဒြိယံ နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘စုတိတော ပုဗ္ဗေဝါ’’တိ။ ဧတ္ထ ဟိ ပဌမပုစ္ဆာသု သန္နိဋ္ဌာနတ္ထောတိအာဒီသု အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ဧတ္ထ ‘‘ယဿ စက္ခုန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု ယမကေသု ယာ ပဌမပုစ္ဆာ၊ တာသု သန္နိဋ္ဌာနပဒသင်္ဂဟိတော အတ္ထော။ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္ထနိဿယောတိ ‘‘တဿ သောမနဿိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိအာဒိကဿ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဿ အတ္ထဿ နိဿယဘူတော မာဒိသောဝ မယာ သဒိသော ဧဝ အတ္ထော ဥပပတ္တိဥပ္ပာဒိန္ဒြိယဝါ ဥပပတ္တိက္ခဏေ ဥပ္ပာဒါဝတ္ထဣန္ဒြိယသဟိတော၊ ဥဘယုပ္ပာဒိန္ဒြိယဝါ ပဋိသန္ဓိပဝတ္တီသု ဥပ္ပာဒါဝတ္ထဣန္ဒြိယသဟိတော ဝါ။ ပဋိနိဝတ္တိတွာပိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗတ္ထဿ နိဿယောတိ ‘‘ယဿ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိနာ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗဿပိ သံသယတ္ထဿ နိဿယောတိ ဧဝံ ဣမိနာ ဝိယ အဇ္ဈာသယေန ‘‘ယဿ ဝါ ပန သောမနဿိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိအာဒီသု ဒုတိယပုစ္ဆာသု သန္နိဋ္ဌာနတ္ထမေဝ သန္နိဋ္ဌာနပဒသင်္ဂဟိတမေဝ အတ္ထံ နိယမေတိ။ တတ္ထေဝ တာသု ဧဝ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပဌမပုစ္ဆာသု ဧဝ။ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ‘‘တဿ သောမနဿိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိအာဒီသု အနာဂတဘာဝမတ္တေန သရူပတော ဂဟိတံ ဥပ္ပာဒံ ဥပ္ပာဒသင်္ခါတံ၊ ‘‘တဿ သောမနဿိန္ဒြိယံ နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိအာဒီသု အနာဂတဘာဝမတ္တေန သရူပတော ဂဟိတံ နိရောဓံ ဝါ နိရောဓသင်္ခါတံ ဝါ သံသယတ္ထံ န နိယမေတီတိ။ ဧဝန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန သန္နိဋ္ဌာနတ္ထဿ နိယမော ဟောတိ၊ န သံသယတ္ထဿ၊ တသ္မာ ‘‘ယဿ ဝါ ပန…ပေ… အာမန္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧသ နယောတိ ယွာယံ ဥပ္ပာဒဝါရေ ဝိစာရော ဝုတ္တော၊ နိရောဓဝါရေပိ ဧသေဝ နယော။ တထာ ဟိ ‘‘ယဿ ¶ ¶ ဝါ ပန သောမနဿိန္ဒြိယံ နိရုဇ္ဈိဿတိ၊ တဿ စက္ခုန္ဒြိယံ နိရုဇ္ဈိဿတီတိ? အာမန္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဧဝံ အဝုတ္တတ္တာတိ ဥပ္ပာဒနိရောဓာနံ အနာဂတာနံ သရူပေန အဝုတ္တတ္တာ။ န ဟိ တတ္ထ တေ သရူပေန ဝုတ္တာ၊ အထ ခေါ ‘‘နုပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ပဋိက္ခေပမုခေန ဝုတ္တာ။ တတ္ထာတိ အနုလောမေ။ န ဧဝံ ယောဇေတဗ္ဗာ ပဋိလောမေ။ တမေဝ အယောဇေတဗ္ဗတံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိနာ ဝိဝရတိ။ ဥပ္ပာဒနိရောဓေ အတိက္ကမိတွာ ဥပ္ပာဒနိရောဓာ သမ္ဘဝန္တိ ယောဇေတုံ၊ တထာ ဥပ္ပာဒနိရောဓေ အပ္ပတွာ ဥပ္ပာဒနိရောဓာ သမ္ဘဝန္တိ ယောဇေတုန္တိ ယောဇနာ။ ဣဒဉ္စ ဒွယံ ယထာနုလောမေ သမ္ဘဝတိ၊ န ဧဝံ ပဋိလောမေ။ တေနာဟ ‘‘န ဧဝံ…ပေ… သမ္ဘဝန္တီ’’တိ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘အဘူတာဘာဝဿ…ပေ… သမ္ဘဝါနုပပတ္တိတော’’တိ။ အဘူတာဘာဝဿာတိ အဘူတဿ အဘာဝဿ၊ အဘူတဿ ဥပ္ပာဒဿ နိရောဓဿ စ အဘာဝဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘အဘူတုပ္ပာဒနိရောဓာဘာဝေါ စ ပဋိလောမေ ပုစ္ဆိတော’’တိ၊ တသ္မာ ‘‘အာမန္တာ’’တိ စ ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ဝိဿဇ္ဇနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အဿ ဝိသေသရဟိတဿ အဘူတာဘာဝဿာတိ ဣမဿ ယထာဝုတ္တဿ ယထာ ရူပါဘာဝေါ ဝေဒနာဘာဝေါတိ ကောစိ အဘာဝေါပိ ဝိသေသသဟိတော၊ န ဧဝမယန္တိ ဝိသေသရဟိတဿ အဘူတာဘာဝဿ။

ကာလန္တရယောဂါဘာဝတောတိ ကာလဝိသေသယောဂါဘာဝတော။ ယာဒိသာနန္တိ ယာနိ ဘူတာနိ န ဝတ္တမာနာနိ သတိ ပစ္စယေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာနိ၊ တေသံ အနာဂတာနန္တိ အတ္ထော။ ဥပ္ပာဒနိရောဓာဘာဝေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗဿာတိ ‘‘နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ န နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပာဒဿ နိရောဓဿ စ အဘာဝေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗဿ အတ္ထဿ။ သန္နိဿယော နိဿယဘူတော သန္နိဋ္ဌာနေန သန္နိစ္ဆိတော သန္နိဋ္ဌာနပဒသင်္ဂဟိတော။ သော ယထာဝုတ္တော အတ္ထော နိဿယော ဧတေသန္တိ တန္နိဿယာ။ တာဒိသာနံယေဝ အနာဂတာနံယေဝ ဥပပတ္တိစုတိဥပ္ပာဒနိရောဓာနံ ဥပပတ္တိစုတိသင်္ခါတဥပ္ပာဒနိရောဓာနံ အနုပ္ပာဒါနိရောဓာနံ ပဋိက္ခေပဝသေန။ ဇီဝိတာဒီနမ္ပိ ဇီဝိတမနိန္ဒြိယာဒီနမ္ပိ။ အနုပ္ပာဒါနိရောဓာ သံသယပဒေန ပုစ္ဆိတာ ဟောန္တိ ‘‘ယဿ သောမနဿိန္ဒြိယံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဿ သောမနဿိန္ဒြိယံ န နိရုဇ္ဈိဿတီ’’တိ။ ‘‘အာမန္တာ’’တိ ဝုတ္တံ ဝိဘဇိတွာ ဝတ္တဗ္ဗဿ အဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘န ဝုတ္တံ…ပေ… ဝိဿဇ္ဇန’’န္တိ။

ယေ ¶ သောပေက္ခပဋိသန္ဓိကာ ဘဝိဿန္တိ ရူပလောကေ၊ တေ သင်္ဂဟိတာတိ ယောဇနာ။ တံသမာနလက္ခဏတာယာတိ တေန သောပေက္ခပဋိသန္ဓိကဘာဝေန သမာနလက္ခဏတာယ။ တံ ပမာဒလိခိတံ ဓမ္မယမကေ ¶ တာဒိသဿေဝ ဝစနဿ အဘာဝတော။ တတ္ထပိ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ စိတ္တယမကေ ဝုတ္တံ ‘‘န ဟိ ခဏပစ္စုပ္ပန္နေ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထာတိ အတီတဝေါဟာရော အတ္ထီ’’တိအာဒိနာ။

ပဝတ္တိဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပရိညာဝါရဝဏ္ဏနာ

၄၃၅-၄၈၂။ လောကိယအဗျာကတေဟီတိ ဖလဓမ္မနိဗ္ဗာနဝိနိမုတ္တေဟိ အဗျာကတေဟိ။ တာနိ ဥပါဒါယာတိ တာနိ လောကိယအဗျာကတာနိ ဥပါဒါယ။ တံသမာနဂတိကာနံ မနိန္ဒြိယာဒီနံ ‘‘သော ဝေဒနာက္ခန္ဓံ ပရိဇာနာတီတိ? အာမန္တာ’’တိအာဒိနာ (ယမ။ ၁။ခန္ဓယမက။၂၀၆) ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီနံ ဝိယ ပရိညေယျတာ ဝုတ္တာ။ ယဉှိ ပရိဇာနိတဗ္ဗံ၊ တဒေဝ ပရိဇာနာတီတိအာဒိနာ ဝုတ္တံ။ ဧဝမဝိပရီတေ အတ္ထေ သိဒ္ဓေပိ စောဒကော ‘‘မိဿကတ္တာ’’တိ ဧတ္ထ လဗ္ဘမာနံ လေသံ ဂဟေတွာ စောဒေတိ ‘‘ယဒိ ပရိညေယျမိဿကတ္တာ’’တိအာဒိနာ။ တဿတ္ထော – ယထာ ဣဓ ပရိညေယျမိဿကာနံ ပရိညေယျတာ ဝုတ္တာ၊ ဧဝမညတ္ထာပိ သာ တေသံ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ တထာ ဘာဝေတဗ္ဗမိဿကာနံ ဘာဝေတဗ္ဗတာတိ။ တေနာဟ ‘‘ကသ္မာ ဓမ္မယမကေ’’တိအာဒိ။ ကုသလာကုသလေသု ဘာဝနာပဟာနာဘိနိဝေသော ဟောတိ၊ ယေန ဝုတ္တံ ‘‘သော တံ အကုသလံ ပဇဟတိ၊ ကုသလံ ဘာဝေတီ’’တိအာဒိ။ န အဗျာကတဘာဝန္တိ ဧကေန ယထာ ဖဿဒွါရတော ဝိယ ဝိညာဏဒွါရတော ကုသလာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိပရိယာယော၊ ဧဝံ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီနံ ဝိယ န အဗျာကတာဒီနံ ပရိညေယျတာပရိယာယောတိ ဒဿေတိ။

ကုသလာကုသလဘာဝေန အဂ္ဂဟိတာတိ သမုဒယသဘာဝေန အဂ္ဂဟိတာတိ အတ္ထော။ ကုသလာကုသလာပီတိ ကုသလာကုသလဘာဝါပိ သမာနာ။ ဘာဝေတဗ္ဗပဟာတဗ္ဗဘာဝေဟိ ¶ ဝိနာပိ ဟောတိ၊ ယော န မဂ္ဂသမုဒယသစ္စပက္ခိယော။ ယထာ ‘‘အနိစ္စံ ရူပ’’န္တိ ဧတ္ထ ‘‘အနိစ္စမေဝ ရူပံ၊ န နိစ္စ’’န္တိ ပဋိယောဂိဝိနိဝတ္တနမေဝ ဧဝ-ကာရေန ကရီယတိ၊ န တဿ ဒုက္ခာနတ္တတာဒယော နိဝါရိတာ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ ‘‘ပဟာတဗ္ဗမေဝါ’’တိ ဧတ္ထ ဧဝ-သဒ္ဒေန ပဋိယောဂိဘူတံ အပ္ပဟာတဗ္ဗမေဝ နိဝတ္တီယတိ၊ န တတော အညဝိသေသာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဧတေန ပဟာတဗ္ဗမေဝါ’’တိအာဒိ။ ဘာဝေတဗ္ဗဘာဝေါ ¶ ဧဝ တဿ အညိန္ဒြိယဿ ဂဟိတော ဥက္ကံသဂတိဝိဇာနနတော။ ‘‘ပရတော လိခိတဗ္ဗံ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ လိခိတ’’န္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ။ ဒွေ ပုဂ္ဂလာတိ ဟိ အာဒိ အနုလောမေ အာဂတံ ဥဒ္ဓဋံ၊ စက္ခုန္ဒြိယံ န ပရိဇာနာတီတိအာဒိ ပန ပဋိလောမေ။ ဒေါမနဿိန္ဒြိယံ န ပဇဟန္တိ နာမာတိ ဣဒံ ‘‘နော စ ဒေါမနဿိန္ဒြိယံ ပဇဟန္တီ’’တိ ပါဠိပဒဿ အတ္ထဝစနံ။ ယံ ပန ‘‘စက္ခုန္ဒြိယမူလကံ အတိက္ကမိတွာ ဒေါမနဿိန္ဒြိယမူလကေ ဣဒံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ပဋိလောမေ အာဂတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တတ္တာ တံ န ယုတ္တံ၊ န တံ အဋ္ဌကထာစရိယာ ပဌမံ အာဂတံ ပဒံ လင်္ဃိတွာ တာဒိသဿေဝ ပစ္ဆာ အာဂတပဒဿ အတ္ထဝဏ္ဏနံ ကရောန္တိ။ ပဒါနုက္ကမတော ဧဝ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ အာရဒ္ဓါ၊ ပရိယောသာပိတာ စ၊ တသ္မာ အနုပဋိပါဋိယာဝ လိခိတံ၊ န ဥပ္ပဋိပါဋိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ‘‘ဒွေ ပုဂ္ဂလာ’’တိအာဒိကဿ အနုလောမေ အာဂတဿ ဥဒ္ဓဋတ္တာ။

ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ပရိညာဝါရေ။ ဆ ပုဂ္ဂလာတိ ပုထုဇ္ဇနေန သဒ္ဓိံ ယာဝ အနာဂါမိမဂ္ဂဋ္ဌာ ဆ ပုဂ္ဂလာ။ အဘိန္ဒိတွာ ဂဟိတော တတ္ထ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗာနံ ကိစ္စဝိသေသဿ အဂ္ဂဟိတတ္တာ။ ယတ္ထ ပန သတိ ပုထုဇ္ဇနဂ္ဂဟဏသာမညေ ဘဗ္ဗာနံ ကိစ္စံ ဂဟိတံ၊ ယတ္ထ စ အဘဗ္ဗာနံ၊ တတ္ထ တေ ဧဝ ဘိန္ဒိတွာ ဝုတ္တာ ဟောန္တီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယေ စ ပုထုဇ္ဇနာ မဂ္ဂံ ပဋိလဘိဿန္တိ၊ ယေ စ ပုထုဇ္ဇနာ မဂ္ဂံ န ပဋိလဘိဿန္တီ’’တိ စ အာဒိမာဟ။ အရဟာတိ အရိယော၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ပဌမမဂ္ဂဖလသမင်္ဂီတိ ပုရိမမဂ္ဂဖလသမင်္ဂီ။ ဣတရောတိ အရဟာ။ ဧဝံ ပုဂ္ဂလဘေဒံ ဉတွာတိ ဣဓ ပုထုဇ္ဇနော သော စ အဘဗ္ဗောတိ ဂဟိတော၊ ဣဓ ဘဗ္ဗော ဣဓ အရိယာ၊ ယေ စ ပဌမမဂ္ဂဖလသမင်္ဂိနော ယာဝ အဂ္ဂမဂ္ဂဖလသမင်္ဂိနောတိ ဧဝံ ယထာဝုတ္တံ ပုဂ္ဂလဝိဘာဂံ ဉတွာ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသံ ဒွေ ပုထုဇ္ဇနာ အဋ္ဌ အရိယာတိ ဣမေသံ ယထာဝုတ္တပုဂ္ဂလာနံ ဘေဒတော အဘေဒတော စ ဂဟဏဝသေန အာဂတေ တသ္မိံ တသ္မိံ ပါဌပဒေသေ။ သန္နိဋ္ဌာနေနာတိ သန္နိဋ္ဌာနပဒဝသေန၊ နိစ္ဆယဝသေနေဝ ဝါ။ နိဒ္ဓါရေတွာတိ ¶ နီဟရိတွာ။ ဝိဿဇ္ဇနံ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ဝိဿဇ္ဇနဝသေန ပဝတ္တပါဠိယာ ယထာဝုတ္တအတ္ထဒဿနေန သမ္ဗန္ဓတော ဝိဘာဝေတဗ္ဗောတိ။

ပရိညာဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣန္ဒြိယယမကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ယမကပကရဏ-အနုဋီကာ သမတ္တာ။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ