📜

၄။ ဝီထိပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

၁။ ဣစ္စေဝံ ယထာဝုတ္တနယေန စိတ္တုပ္ပာဒါနံ စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ဥတ္တရံ ဝေဒနာသင်္ဂဟာဒိဝိဘာဂတော ဥတ္တမံ ပဘေဒသင်္ဂဟံ ကတွာ ပုန ကာမာဝစရာဒီနံ တိဏ္ဏံ ဘူမီနံ၊ ဒွိဟေတုကာဒိပုဂ္ဂလာနဉ္စ ဘေဒေန လက္ခိတံ ‘‘ဣဒံ ဧတ္တကေဟိ ပရံ၊ ဣမဿ အနန္တရံ ဧတ္တကာနိ စိတ္တာနီ’’တိ ဧဝံ ပုဗ္ဗာပရစိတ္တေဟိ နိယာမိတံ ပဋိသန္ဓိပဝတ္တီသု စိတ္တုပ္ပာဒါနံ ပဝတ္တိသင်္ဂဟံ နာမ တန္နာမကံ သင်္ဂဟံ ယထာသမ္ဘဝတော သမာသေန ပဝက္ခာမီတိ ယောဇနာ။

၂။ ဝတ္ထုဒွါရာရမ္မဏသင်္ဂဟာ ဟေဋ္ဌာ ကထိတာပိ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ပဝတ္တိသင်္ဂဟံ ဒဿေတုံ ပုန နိက္ခိတ္တာ။

၃။ ဝိသယာနံ ဒွါရေသု၊ ဝိသယေသု စ စိတ္တာနံ ပဝတ္တိ ဝိသယပ္ပဝတ္တိ။

၄။ တတ္ထာတိ တေသု ဆသု ဆက္ကေသု။

ဝီထိဆက္ကဝဏ္ဏနာ

၆။ ‘‘စက္ခုဒွါရေ ပဝတ္တာ ဝီထိ စိတ္တပရမ္ပရာ စက္ခုဒွါရဝီထီ’’တျာဒိနာ ဒွါရဝသေန၊ ‘‘စက္ခုဝိညာဏသမ္ဗန္ဓိနီ ဝီထိ တေန သဟ ဧကာရမ္မဏဧကဒွါရိကတာယ သဟစရဏဘာဝတော စက္ခုဝိညာဏဝီထီ’’တျာဒိနာ ဝိညာဏဝသေန ဝါ ဝီထီနံ နာမ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘စက္ခုဒွါရဝီထီ’’တျာဒိ ဝုတ္တံ။

ဝီထိဆက္ကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝီထိဘေဒဝဏ္ဏနာ

၇။ ‘‘အတိမဟန္တ’’န္တျာဒီသု ဧကစိတ္တက္ခဏာတီတံ ဟုတွာ အာပါထာဂတံ သောဠသစိတ္တက္ခဏာယုကံ အတိမဟန္တံ နာမ။ ဒွိတိစိတ္တက္ခဏာတီတံ ဟုတွာ ပန္နရသစုဒ္ဒသစိတ္တက္ခဏာယုကံ မဟန္တံ နာမ။ စတုစိတ္တက္ခဏတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ နဝစိတ္တက္ခဏာတီတံ ဟုတွာ တေရသစိတ္တက္ခဏတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဋ္ဌစိတ္တက္ခဏာယုတံ ပရိတ္တံ နာမ။ ဒသစိတ္တက္ခဏတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပန္နရသစိတ္တက္ခဏာတီတံ ဟုတွာ သတ္တစိတ္တက္ခဏတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဒွိစိတ္တက္ခဏာယုကံ အတိပရိတ္တံ နာမ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဝက္ခတိ ‘‘ဧကစိတ္တက္ခဏာတီတာနီ’’တျာဒိ။ ဝိဘူတံ ပါကဋံ။ အဝိဘူတံ အပါကဋံ။

ဝီထိဘေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စဒွါရဝီထိဝဏ္ဏနာ

၈။ ကထန္တိ ကေန ပကာရေန အတိမဟန္တာဒိဝသေန ဝိသယဝဝတ္ထာနန္တိ ပုစ္ဆိတွာ စိတ္တက္ခဏဝသေန တံ ပကာသေတုံ ‘‘ဥပ္ပာဒဌိတီ’’တျာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဥပ္ပဇ္ဇနံ ဥပ္ပာဒေါ၊ အတ္တပဋိလာဘော။ ဘဉ္ဇနံ ဘင်္ဂေါ၊ သရူပဝိနာသော။ ဥဘိန္နံ ဝေမဇ္ဈေ ဘင်္ဂါဘိမုခပ္ပဝတ္တိ ဌိတိ နာမ။ ကေစိ ပန စိတ္တဿ ဌိတိက္ခဏံ ပဋိသေဓေန္တိ။ အယဉှိ နေသံ အဓိပ္ပာယော – စိတ္တယမကေ (ဝိဘ။ မူလဋီ။ ၂၀ ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ၊ ယမ။ ၂။စိတ္တယမက။၈၁၊ ၁၀၂) ‘‘ဥပ္ပန္နံ ဥပ္ပဇ္ဇမာန’’န္တိ ဧဝမာဒိပဒါနံ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘ဘင်္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ ၊ နော စ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ၊ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ဥပ္ပန္နဉ္စေဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဉ္စာ’’တျာဒိနာ (ယမ။ ၂။စိတ္တယမက။၈၁၊ ၁၀၂) ဘင်္ဂုပ္ပာဒါဝ ကထိတာ၊ န ဌိတိက္ခဏော။ ယဒိ စ စိတ္တဿ ဌိတိက္ခဏောပိ အတ္ထိ၊ ‘‘ဌိတိက္ခဏေ ဘင်္ဂက္ခဏေ စာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ အထ မတံ ‘‘ဥပ္ပာဒေါ ပညာယတိ၊ ဝယော ပညာယတိ၊ ဌိတဿ အညထတ္တံ ပညာယတီတိ (အ။ နိ။ ၃။၄၇) သုတ္တန္တပါဌတော ဌိတိက္ခဏော အတ္ထီ’’တိ၊ တတ္ထပိ ဧကသ္မိံ ဓမ္မေ အညထတ္တဿ အနုပ္ပဇ္ဇနတော၊ ပညာဏဝစနတော စ ပဗန္ဓဌိတိယေဝ အဓိပ္ပေတာ၊ န စ ခဏဌိတိ၊ န စ အဘိဓမ္မေ လဗ္ဘမာနဿ အဝစနေ ကာရဏံ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ယထာဓမ္မသာသနေ အဝစနမ္ပိ အဘာဝမေဝ ဒီပေတီတိ။ တတ္ထ ဝုစ္စတေ ယထေဝ ဟိ ဧကဓမ္မာဓာရဘာဝေပိ ဥပ္ပာဒဘင်္ဂါနံ အညော ဥပ္ပာဒက္ခဏော၊ အညော ဘင်္ဂက္ခဏောတိ ဥပ္ပာဒါဝတ္ထာယ ဘိန္နာ ဘင်္ဂါဝတ္ထာ ဣစ္ဆိတာ။ ဣတရထာ ဟိ ‘‘အညောယေဝ ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အညော နိရုဇ္ဈတီ’’တိ အာပဇ္ဇေယျ၊ ဧဝမေဝ ဥပ္ပာဒဘင်္ဂါဝတ္ထာဟိ ဘိန္နာ ဘင်္ဂါဘိမုခါဝတ္ထာပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ၊ သာ ဌိတိ နာမ။ ပါဠိယံ ပန ဝေနေယျဇ္ဈာသယာနုရောဓတော နယဒဿနဝသေန သာ န ဝုတ္တာ။ အဘိဓမ္မဒေသနာပိ ဟိ ကဒါစိ ဝေနေယျဇ္ဈာသယာနုရောဓေန ပဝတ္တတိ၊ ယထာ ရူပဿ ဥပ္ပာဒေါ ဥပစယော သန္တတီတိ ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ ဒေသိတော၊ သုတ္တေ စ ‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ခတဿ သင်္ခတလက္ခဏာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ဥပ္ပာဒေါ ပညာယတိ၊ ဝယော ပညာယတိ၊ ဌိတဿ အညထတ္တံ ပညာယတီ’’တိ ဧဝံ သင်္ခတဓမ္မဿေဝ လက္ခဏဒဿနတ္ထံ ဥပ္ပာဒါဒီနံ ဝုတ္တတ္တာ န သက္ကာ ပဗန္ဓဿ ပညတ္တိသဘာဝဿ အသင်္ခတဿ ဌိတိ တတ္ထ ဝုတ္တာတိ ဝိညာတုံ။ ဥပသဂ္ဂဿ စ ဓာတွတ္ထေယေဝ ပဝတ္တနတော ‘‘ပညာယတီ’’တိ ဧတဿ ဝိညာယတီတိ အတ္ထော။ တသ္မာ န ဧတ္တာဝတာ စိတ္တဿ ဌိတိက္ခဏော ပဋိဗာဟိတုံ ယုတ္တောတိ သုဝုတ္တမေတံ ‘‘ဥပ္ပာဒဌိတိဘင်္ဂဝသေနာ’’တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ ‘‘ဧကေကဿ ဥပ္ပာဒဌိတိဘင်္ဂဝသေန တယော တယော ခဏာ’’တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၆ ပကိဏ္ဏကကထာ)။

၉။ အရူပံ လဟုပရိဏာမံ၊ ရူပံ ဂရုပရိဏာမံ ဂါဟကဂါဟေတဗ္ဗဘာဝဿ တံတံခဏဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနတောတိ အာဟ ‘‘တာနီ’’တျာဒိ။ တာနီတိ တာဒိသာနိ။ သတ္တရသန္နံ စိတ္တာနံ ခဏာနိ ဝိယ ခဏာနိ သတ္တရသစိတ္တက္ခဏာနိ၊ တာနိ စိတ္တက္ခဏာနိ သတ္တရသာတိ ဝါ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိသုံ ဝိသုံ ပန ဧကပညာသ စိတ္တက္ခဏာနိ ဟောန္တိ။ ရူပဓမ္မာနန္တိ ဝိညတ္တိလက္ခဏရူပဝဇ္ဇာနံ ရူပဓမ္မာနံ။ ဝိညတ္တိဒွယဉှိ ဧကစိတ္တက္ခဏာယုကံ။ တထာ ဟိ တံ စိတ္တာနုပရိဝတ္တိဓမ္မေသု ဝုတ္တံ။ လက္ခဏရူပေသု စ ဇာတိ စေဝ အနိစ္စတာ စ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒဘင်္ဂက္ခဏေဟိ သမာနာယုကာ၊ ဇရတာ ပန ဧကူနပညာသစိတ္တက္ခဏာယုကာ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဝဒန္တိ –

‘‘တံ သတ္တရသစိတ္တာယု၊ ဝိနာ ဝိညတ္တိလက္ခဏ’’န္တိ (သ။ သ။ ၆၀)၊

ကေစိ (ဝိဘ။ မူလဋီ။ ၂၀) ပန ‘‘ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဋ္ဌကထာယံ ‘ဧတ္တာဝတာ ဧကာဒသ စိတ္တက္ခဏာ အတီတာ ဟောန္တိ၊ အထာဝသေသပဉ္စစိတ္တက္ခဏာယုကေ’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၂၃၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၇) ဝစနတော သောဠသစိတ္တက္ခဏာနိ ရူပဓမ္မာနမာယူ။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနမေဝ ဟိ ရူပံ ဘဝင်္ဂစလနဿ ပစ္စယော ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တယိဒမသာရံ ‘‘ပဋိသန္ဓိစိတ္တေန သဟုပ္ပန္နံ ကမ္မဇရူပံ တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တရသမေန သဒ္ဓိံ နိရုဇ္ဈတိ၊ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဿ ဌိတိက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ အဋ္ဌာရသမဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ နိရုဇ္ဈတီ’’တျာဒိနာ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၆ ပကိဏ္ဏကကထာ) အဋ္ဌကထာယမေဝ သတ္တရသစိတ္တက္ခဏဿ အာဂတတ္တာ။ ယတ္ထ ပန သောဠသစိတ္တက္ခဏာနေဝ ပညာယန္တိ၊ တတ္ထ စိတ္တပ္ပဝတ္တိယာ ပစ္စယဘာဝယောဂျက္ခဏဝသေန နယော နီတော။ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ ဟိ ဧကစိတ္တက္ခဏမ္ပိ အတိက္ကန္တဿေဝ ရူပဿ အာပါထာဂမနသာမတ္ထိယန္တိ အလမတိဝိတ္ထာရေန။

၁၀။ ဧကစိတ္တဿ ခဏံ ဝိယ ခဏံ ဧကစိတ္တက္ခဏံ၊ တံ အတီတံ ဧတေသံ၊ ဧတာနိ ဝါ တံ အတီတာနီတိ ဧကစိတ္တက္ခဏာတီတာနိ။ အာပါထမာဂစ္ဆန္တီတိ ရူပသဒ္ဒါရမ္မဏာနိ သကသကဋ္ဌာနေ ဌတွာဝ ဂေါစရဘာဝံ ဂစ္ဆန္တီတိ အာဘောဂါနုရူပံ အနေကကလာပဂတာနိ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ သေသာနိ ပန ဃာနာဒိနိဿယေသု အလ္လီနာနေဝ ဝိညာဏုပ္ပတ္တိကာရဏာနီတိ ဧကေကကလာပဂတာနိပိ။ ဧကေကကလာပဂတာပိ ဟိ ပသာဒါ ဝိညာဏဿ အာဓာရဘာဝံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေ ပန ဘဝင်္ဂစလနဿ အနန္တရပစ္စယဘူတေန ဘဝင်္ဂေန သဒ္ဓိံ ဥပ္ပန္နာ။ ‘‘အာဝဇ္ဇနေန သဒ္ဓိံ ဥပ္ပန္နာ’’တိ အပရေ။

ဒွိက္ခတ္တုံ ဘဝင်္ဂေ စလိတေတိ ဝိသဒိသဝိညာဏုပ္ပတ္တိဟေတုဘာဝသင်္ခါတဘဝင်္ဂစလနဝသေန ပုရိမဂ္ဂဟိတာရမ္မဏသ္မိံယေဝ ဒွိက္ခတ္တုံ ဘဝင်္ဂေ ပဝတ္တေ။ ပဉ္စသု ဟိ ပသာဒေသု ယောဂျဒေသာဝတ္ထာနဝသေန အာရမ္မဏေ ဃဋ္ဋိတေ ပသာဒဃဋ္ဋနာနုဘာဝေန ဘဝင်္ဂသန္တတိ ဝေါစ္ဆိဇ္ဇမာနာ သဟသာ အနောစ္ဆိဇ္ဇိတွာ ယထာ ဝေဂေန ဓာဝန္တော ဌာတုကာမောပိ ပုရိသော ဧကဒွိပဒဝါရေ အတိက္ကမိတွာဝ တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ ဒွိက္ခတ္တုံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာဝ ဩစ္ဆိဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ပဌမစိတ္တံ ဘဝင်္ဂသန္တတိံ စာလေန္တံ ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဘဝင်္ဂစလနံ၊ ဒုတိယံ တဿ ဩစ္ဆိဇ္ဇနာကာရေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဘဝင်္ဂုပစ္ဆေဒေါတိ ဝေါဟရန္တိ။ ဣဓ ပန အဝိသေသေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒွိက္ခတ္တုံ ဘဝင်္ဂေ စလိတေ’’တိ။

နနု စ ရူပါဒိနာ ပသာဒေ ဃဋ္ဋိတေ တန္နိဿိတဿေဝ စလနံ ယုတ္တံ၊ ကထံ ပန ဟဒယဝတ္ထုနိဿိတဿ ဘဝင်္ဂဿာတိ? သန္တတိဝသေန ဧကာဗဒ္ဓတ္တာ။ ယထာ ဟိ ဘေရိယာ ဧကသ္မိံ တလေ ဌိတသက္ခရာယ မက္ခိကာယ နိသိန္နာယ အပရသ္မိံ တလေ ဒဏ္ဍာဒိနာ ပဟဋေ အနုက္ကမေန ဘေရိစမ္မဝရတ္တာဒီနံ စလနေန သက္ခရာယ စလိတာယ မက္ခိကာယ ဥပ္ပတိတွာ ဂမနံ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ရူပါဒိနာ ပသာဒေ ဃဋ္ဋိတေ တန္နိဿယေသု မဟာဘူတေသု စလိတေသု အနုက္ကမေန တံသမ္ဗန္ဓာနံ သေသရူပါနမ္ပိ စလနေန ဟဒယဝတ္ထုမှိ စလိတေ တန္နိဿိတဿ ဘဝင်္ဂဿ စလနာကာရေန ပဝတ္တိ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘ဃဋ္ဋိတေ အညဝတ္ထုမှိ၊ အညနိဿိတကမ္ပနံ၊

ဧကာဗဒ္ဓေန ဟောတီတိ၊ သက္ခရောပမယာ ဝဒေ’’တိ။ (သ။ သ။ ၁၇၆)၊

ဘဝင်္ဂသောတန္တိ ဘဝင်္ဂပ္ပဝါဟံ။ အာဝဇ္ဇန္တန္တိ ‘‘ကိံ နာမေတ’’န္တိ ဝဒန္တံ ဝိယ အာဘောဂံ ကုရုမာနံ။ ပဿန္တန္တိ ပစ္စက္ခတော ပေက္ခန္တံ။ နနု စ ‘‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁၃၊ အ။ နိ။ ၃။၆၂၊ ဝိဘ။ ၅၁၇) ဝစနတော စက္ခုန္ဒြိယမေဝ ဒဿနကိစ္စံ သာဒေတိ၊ န ဝိညာဏန္တိ? နယိဒမေဝံ၊ ရူပဿ အန္ဓဘာဝေန ရူပဒဿနေ အသမတ္ထဘာဝတော။ ယဒိ စ တံ ရူပံ ပဿတိ၊ တထာ သတိ အညဝိညာဏသမင်္ဂိနောပိ ရူပဒဿနပ္ပသင်္ဂေါ သိယာ။ ယဒိ ဧဝံ ဝိညာဏဿ တံ ကိစ္စံ သာဓေတိ၊ ဝိညာဏဿ အပ္ပဋိဗန္ဓတ္တာ အန္တရိတရူပဿပိ ဒဿနံ သိယာ။ ဟောတု အန္တရိတဿပိ ဒဿနံ၊ ယဿ ဖလိကာဒိတိရောဟိတဿ အာလောကပဋိဗန္ဓော နတ္ထိ၊ ယဿ ပန ကုဋ္ဋာဒိအန္တရိတဿ အလောကပဋိဗန္ဓော အတ္ထိ။ တတ္ထ ပစ္စယာဘာဝတော ဝိညာဏံ နုပ္ပဇ္ဇတီတိ န တဿ စက္ခုဝိညာဏေန ဂဟဏံ ဟောတိ။ ‘‘စက္ခုနာ’’တိ ပနေတ္ထ တေန ဒွါရေန ကရဏဘူတေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ အထ ဝါ နိဿိတကိရိယာ နိဿယပ္ပဋိဗဒ္ဓါ ဝုတ္တာ ယထာ ‘‘မဉ္စာ ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောန္တီ’’တိ။

သမ္ပဋိစ္ဆန္တန္တိ တမေဝ ရူပံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တံ ဝိယ။ သန္တီရယမာနန္တိ တမေဝ ရူပံ ဝီမံသန္တံ ဝိယ။ ဝဝတ္ထပေန္တန္တိ တမေဝ ရူပံ သုဋ္ဌု သလ္လက္ခေန္တံ ဝိယ။ ယောနိသောမနသိကာရာဒိဝသေန လဒ္ဓါ ပစ္စယော ဧတေနာတိ လဒ္ဓပစ္စယံ။ ယံ ကိဉ္စိ ဇဝနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ မုစ္ဆာမရဏာသန္နကာလေသု စ ဆပ္ပဉ္စပိ ဇဝနာနိ ပဝတ္တန္တီတိ အာဟ ‘‘ယေဘုယျေနာ’’တိ။ ဇဝနာနုဗန္ဓာနီတိ ပဋိသောတဂါမိနာဝံ နဒီသောတော ဝိယ ကိဉ္စိ ကာလံ ဇဝနံ အနုဂတာနိ။ တဿ ဇဝနဿ အာရမ္မဏံ အာရမ္မဏမေတေသန္တိ တဒါရမ္မဏာနိ ‘‘ဗြဟ္မဿရော’’တျာဒီသု ဝိယ မဇ္ဈေပဒလောပဝသေန၊ တဒါရမ္မဏာနိ စ တာနိ ပါကာနိ စာတိ တဒါရမ္မဏပါကာနိ။ ယထာရဟန္တိ အာရမ္မဏဇဝနသတ္တာနုရူပံ။ တထာ ပဝတ္တိံ ပန သယမေဝ ပကာသယိဿတိ၊ ဘဝင်္ဂပါတောတိ ဝီထိစိတ္တဝသေန အပ္ပဝတ္တိတွာ စိတ္တဿ ဘဝင်္ဂပါတော ဝိယ၊ ဘဝင်္ဂဝသေန ဥပ္ပတ္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ဝီထိစိတ္တပ္ပဝတ္တိယာ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ အမ္ဗောပမာဒိကံ အာဟရန္တိ၊ တတြိဒံ အမ္ဗောပမာမတ္တံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၈ ဝိပါကုဒ္ဓါရကထာ) – ဧကော ကိရ ပုရိသော ဖလိတမ္ဗရုက္ခမူလေ သသီသံ ပါရုပိတွာ နိဒ္ဒါယန္တော အာသန္နေ ပတိတဿ ဧကဿ အမ္ဗဖလဿ သဒ္ဒေန ပဗုဇ္ဈိတွာ သီသတော ဝတ္ထံ အပနေတွာ စက္ခုံ ဥမ္မီလေတွာ ဒိသွာ စ တံ ဂဟေတွာ မဒ္ဒိတွာ ဥပသိင်္ဃိတွာ ပက္ကဘာဝံ ဉတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ မုခဂတံ သဟ သေမှေန အဇ္ဈောဟရိတွာ ပုန တတ္ထေဝ နိဒ္ဒါယတိ။ တတ္ထ ပုရိသဿ နိဒ္ဒါယနကာလော ဝိယ ဘဝင်္ဂကာလော၊ ဖလဿ ပတိတကာလော ဝိယ အာရမ္မဏဿ ပသာဒဃဋ္ဋနကာလော၊ တဿ သဒ္ဒေန ပဗုဒ္ဓကာလော ဝိယ အာဝဇ္ဇနကာလော၊ ဥမ္မီလေတွာ ဩလောကိတကာလော ဝိယ စက္ခုဝိညာဏပ္ပဝတ္တိကာလော၊ ဂဟိတကာလော ဝိယ သမ္ပဋိစ္ဆနကာလော၊ မဒ္ဒနကာလော ဝိယ သန္တီရဏကာလော၊ ဥပသိင်္ဃနကာလော ဝိယ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနကာလော၊ ပရိဘောဂကာလော ဝိယ ဇဝနကာလော၊ မုခဂတံ သဟ သေမှေန အဇ္ဈောဟရဏကာလော ဝိယ တဒါရမ္မဏကာလော၊ ပုန နိဒ္ဒါယနကာလော ဝိယ ပုန ဘဝင်္ဂကာလော။

ဣမာယ စ ဥပမာယ ကိံ ဒီပိတံ ဟောတိ? အာရမ္မဏဿ ပသာဒဃဋ္ဋနမေဝ ကိစ္စံ၊ အာဝဇ္ဇနဿ ဝိသယာဘုဇနမေဝ၊ စက္ခုဝိညာဏဿ ဒဿနမတ္တမေဝ၊ သမ္ပဋိစ္ဆနာဒီနဉ္စ ပဋိဂ္ဂဏှနာဒိမတ္တမေဝ ၊ ဇဝနဿေဝ ပန အာရမ္မဏရသာနုဘဝနံ၊ တဒါရမ္မဏဿ စ တေန အနုဘူတဿေဝ အနုဘဝနန္တိ ဧဝံ ကိစ္စဝသေန ဓမ္မာနံ အညမညံ အသံကိဏ္ဏတာ ဒီပိတာ ဟောတိ။ ဧဝံ ပဝတ္တမာနံ ပန စိတ္တံ ‘‘အာဝဇ္ဇနံ နာမ ဟုတွာ ဘဝင်္ဂါနန္တရံ ဟောတိ၊ တွံ ဒဿနာဒီသု အညတရံ ဟုတွာ အာဝဇ္ဇနာနန္တရ’’န္တျာဒိနာ နိယုဉ္ဇကေ ကာရကေ အသတိပိ ဥတုဗီဇနိယာမာဒိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၈ ဝိပါကုဒ္ဓါရကထာ) ဝိယ စိတ္တနိယာမဝသေနေဝ ပဝတ္တတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၁။ ဧတ္တာဝတာ သတ္တရသ စိတ္တက္ခဏာနိ ပရိပူရေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၁၂။ အပ္ပဟောန္တာတီတကန္တိ အပ္ပဟောန္တံ ဟုတွာ အတီတံ။ နတ္ထိ တဒါရမ္မဏုပ္ပာဒေါတိ စုဒ္ဒသစိတ္တက္ခဏာယုကေ တာဝ အာရမ္မဏဿ နိရုဒ္ဓတ္တာဝ တဒါရမ္မဏံ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ န ဟိ ဧကဝီထိယံ ကေသုစိ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏေသု ကာနိစိ အတီတာရမ္မဏာနိ ဟောန္တိ။ ပန္နရသစိတ္တက္ခဏာယုကေသုပိ ဇဝနုပ္ပတ္တိတော ပရံ ဧကမေဝ စိတ္တက္ခဏံ အဝသိဋ္ဌန္တိ ဒွိက္ခတ္တုံ တဒါရမ္မဏုပ္ပတ္တိယာ အပ္ပဟောနကဘာဝတော နတ္ထိ ဒုတိယတဒါရမ္မဏဿ ဥပ္ပတ္တီတိ ပဌမမ္ပိ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ ဒွိက္ခတ္တုမေဝ ဟိ တဒါရမ္မဏုပ္ပတ္တိ ပါဠိယံ နိယမိတာ စိတ္တပ္ပဝတ္တိဂဏနာယံ သဗ္ဗဝါရေသု ‘‘တဒါရမ္မဏာနိ ဒွေ’’တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၇) ဒွိန္နမေဝ စိတ္တဝါရာနံ အာဂတတ္တာ။ ယံ ပန ပရမတ္ထဝိနိစ္ဆယေ ဝုတ္တံ –

‘‘သကိံ ဒွေ ဝါ တဒါလမ္ဗံ၊ သကိမာဝဇ္ဇနာဒယော’’တိ (ပရမ။ ဝိ။ ၁၁၆)၊ တံ မဇ္ဈိမဘာဏကမတာနုသာရေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယသ္မာ ပန မဇ္ဈိမဘာဏကာနံ ဝါဒေါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပါဠိယာ အသံသန္ဒနတော သမ္မောဟဝိနောဒနီယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၇) ပဋိက္ခိတ္တောဝ၊ တသ္မာ အာစရိယေနပိ အတ္တနာ အနဓိပ္ပေတတ္တာယေဝ ဣဓ စေဝ နာမရူပပရိစ္ဆေဒေ စ သကိံ တဒါရမ္မဏုပ္ပတ္တိ န ဝုတ္တာ။

၁၃။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနုပ္ပာဒတော ပရံ ဆစိတ္တက္ခဏာဝသိဋ္ဌာယုကမ္ပိ အာရမ္မဏံ အပ္ပာယုကဘာဝေန ပရိဒုဗ္ဗလတ္တာ ဇဝနုပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယော န ဟောတိ။ ဇဝနဉှိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ နိယမေန သတ္တစိတ္တက္ခဏာယုကေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘ဇဝနမ္ပိ အနုပ္ပဇ္ဇိတွာ’’တိ။ ဟေတုမှိ စာယံ တွာပစ္စယော၊ ဇဝနဿပိ အနုပ္ပတ္တိယာတိ အတ္ထော။ ဣတရထာ ဟိ အပရကာလကိရိယာယ သမာနကတ္တုကတာ န လဗ္ဘတီတိ။ ဒွတ္တိက္ခတ္တုန္တိ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ တိက္ခတ္တုံ ဝါ။ ကေစိ ပန ‘‘တိက္ခတ္တု’န္တိ ဣဒံ ဝစနသိလိဋ္ဌတာမတ္တပ္ပယောဇန’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ပန တေသံ အဘိနိဝေသမတ္တံ။ န ဟိ ‘‘ဒွိက္ခတ္တုံ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမေဝ ပရိဝတ္တတီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဝစနဿ အသိလိဋ္ဌဘာဝေါ အတ္ထိ၊ န စ တိက္ခတ္တုံ ပဝတ္တိယာ ဗာဓကံ ကိဉ္စိ ဝစနံ အဋ္ဌကထာဒီသု အတ္ထိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ တတ္ထ တတ္ထ သီဟဠသံဝဏ္ဏနာကာရာပိ ‘‘ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ တိက္ခတ္တုံ ဝါ’’ဣစ္စေဝ ဝဏ္ဏေန္တိ။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမေဝ ပရိဝတ္တတီတိ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမေဝ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တံ ပန အပ္ပတွာ အန္တရာ စက္ခုဝိညာဏာဒီသု ဌတွာ စိတ္တပ္ပဝတ္တိယာ နိဝတ္တနံ နတ္ထိ။

အာနန္ဒာစရိယော ပနေတ္ထ (ဓ။ သ။ မူလဋီ။ ၄၉၈ ဝိပါကုဒ္ဓါရကထာဝဏ္ဏနာ) ‘‘အာဝဇ္ဇနာ ကုသလာကုသလာနံ ခန္ဓာနံ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၁၇) အာဝဇ္ဇနာယ ကုသလာကုသလာနံ အနန္တရပစ္စယဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာဝဇ္ဇနာနဉ္စ အတ္ထန္တရာဘာဝတော သတိ ဥပ္ပတ္တိယံ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ ကာမာဝစရကုသလာကုသလကိရိယဇဝနာနံ ဧကန္တတော အနန္တရပစ္စယဘာဝေနေဝ ပဝတ္တေယျ၊ နော အညထာတိ မုစ္ဆာကာလာဒီသု မန္ဒီဘူတဝေဂတာယ ဇဝနပါရိပူရိယာ ပရိတ္တာရမ္မဏံ နိယမိတဗ္ဗံ၊ န ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဿ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ပဝတ္တိယာတိ ဒီပေတိ။ ကိဉ္စာပိ ဧဝံ ဒီပေတိ၊ တိဟေတုကဝိပါကာနိ ပန အနန္တရပစ္စယဘာဝေန ဝုတ္တာနေဝ။ ခီဏာသဝါနံ စုတိဝသေန ပဝတ္တာနိ န ကဿစိ အနန္တရပစ္စယဘာဝံ ဂစ္ဆန္တီတိ တာနိ ဝိယ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမ္ပိ ပစ္စယဝေကလ္လတော ကုသလာကုသလာဒီနံ အနန္တရပစ္စယော န ဟောတီတိ န န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ တသ္မာ အဋ္ဌကထာသု အာဂတနယေနေဝေတ္ထ ပရိတ္တာရမ္မဏံ နိယမိတန္တိ။

၁၄။ နတ္ထိဝီထိစိတ္တုပ္ပာဒေါ ဥပရိမကောဋိယာ သတ္တစိတ္တက္ခဏာယုကဿပိ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနုပ္ပတ္တိယာ အပ္ပဟောနကဘာဝတော ဝီထိစိတ္တာနံ ဥပ္ပာဒေါ နတ္ထိ၊ ဘဝင်္ဂပါတောဝ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဘဝင်္ဂစလနမေဝါတိ အဝဓာရဏဖလံ ဒဿေတုံ ‘‘နတ္ထိ ဝီထိစိတ္တုပ္ပာဒေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ အပရေ ပန ‘‘နတ္ထိ ဘဝင်္ဂုပစ္ဆေဒေါ’’တိ အဝဓာရဏဖလံ ဒဿေန္တိ၊ တံ ပန ဝီထိစိတ္တုပ္ပာဒါဘာဝဝစနေနေဝ သိဒ္ဓံ။ သတိ ဟိ ဝီထိစိတ္တုပ္ပာဒေ ဘဝင်္ဂံ ဥပစ္ဆိဇ္ဇတိ။ ဘဝင်္ဂုပစ္ဆေဒနာမေန ပန ဟေဋ္ဌာပိ ဝိသုံ အဝုတ္တတ္တာ ဣဓ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ။

၁၅။ သဗ္ဗသော ဝီထိစိတ္တုပ္ပတ္တိယာ အဘာဝတော ပစ္ဆိမဝါရောဝိဓမောဃဝါရဝသေန ဝုတ္တော၊ အညတ္ထ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၈ ဝိပါကုဒ္ဓါရကထာ) ပန ဒုတိယတတိယဝါရာပိ တဒါရမ္မဏဇဝနေဟိ သုညတ္တာ ‘‘မောဃဝါရာ’’တိ ဝုတ္တာ။ အာရမ္မဏဘူတာတိ ဝိသယဘူတာ၊ ပစ္စယဘူတာ စ။ ပစ္စယောပိ ဟိ ‘‘အာရမ္မဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ ‘‘န လစ္ဆတိ မာရော ဩတာရံ၊ န လစ္ဆတိ မာရော အာရမ္မဏ’’န္တျာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၈၀) ဝိယ။ တေနေဝေတ္ထ မောဃဝါရဿပိ အာရမ္မဏဘူတာ ဝိသယပ္ပဝတ္တီတိ သိဒ္ဓံ။ အတိပရိတ္တာရမ္မဏဉှိ မောဃဝါရပညာပနဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဣတရထာ ဟိ ဘဝင်္ဂစလနဿ သကသကဂေါစရေယေဝ ပဝတ္တနတော ပစ္ဆိမဝါရဿ အတိပရိတ္တာရမ္မဏေ ပဝတ္တိ နတ္ထီတိ ‘‘စတုန္နံ ဝါရာနံ အာရမ္မဏဘူတာ’’တိ ဝစနံ ဒုရုပပါဒနံ သိယာတိ။

၁၆။ ပဉ္စဒွါရေ ယထာရဟံ တံတံဒွါရာနုရူပံ၊ တံတံပစ္စယာနုရူပံ၊ တံတံအာရမ္မဏာဒိအနုရူပဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနိ ဝီထိစိတ္တာနိ အာဝဇ္ဇနဒဿနာဒိသမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဇဝနတဒါရမ္မဏဝသေန အဝိသေသတော သတ္တေဝ ဟောန္တိ။ စိတ္တုပ္ပာဒါ စိတ္တာနံ ဝိသုံ ဝိသုံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနစိတ္တာနိယေဝ ဝါ စတုဒ္ဒသ အာဝဇ္ဇနာဒိပဉ္စကသတ္တဇဝနတဒါရမ္မဏဒွယဝသေန။ ဝိတ္ထာရာ ပန စတုပညာသ သဗ္ဗေသမေဝ ကာမာဝစရာနံ ယထာသမ္ဘဝံ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇနတော၊

ဧတ္ထာတိ ဝိသယပ္ပဝတ္တိသင်္ဂဟေ။

ပဉ္စဒွါရဝီထိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မနောဒွါရဝီထိ

ပရိတ္တဇဝနဝါရဝဏ္ဏနာ

၁၇။ မနောဒွါရိကစိတ္တာနံ အတီတာနာဂတမ္ပိ အာရမ္မဏံ ဟောတီတိ တေသံ အတိမဟန္တာဒိဝသေန ဝိသယဝဝတ္ထာနံ ကာတုံ န သက္ကာတိ ဝိဘူတာဝိဘူတဝသေနေဝေတံ နိယမေတုံ ‘‘ယဒိ ဝိဘူတမာရမ္မဏ’’န္တျာဒိ ဝုတ္တံ။

၁၉။ ဧတ္ထာတိ မနောဒွါရေ။ ဧကစတ္တာလီသ ပဉ္စဒွါရာဝေဏိကာနံ ဒွိပဉ္စဝိညာဏမနောဓာတုတ္တယဝသေန တေရသစိတ္တာနံ တတ္ထ အပ္ပဝတ္တနတော။

ပရိတ္တဇဝနဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အပ္ပနာဇဝနဝါရဝဏ္ဏနာ

၂၀။ ဝိဘူတာဝိဘူတဘေဒေါ နတ္ထိ အာရမ္မဏဿ ဝိဘူတကာလေယေဝ အပ္ပနာသမ္ဘဝတော။

၂၁။ တတ္ထ ဟိ ဆဗ္ဗီသတိမဟဂ္ဂတလောကုတ္တရဇဝနေသု ယံ ကိဉ္စိ ဇဝနံ အပ္ပနာဝီထိမောတရတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရိကမ္မောပစာရာနုလောမဂေါတြဘုနာမေန ယထာက္ကမံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဒေတိ ယောဇနာ။ ပဌမစိတ္တဉှိ အပ္ပနာယ ပရိကမ္မတ္တာ ပဋိသင်္ခါရကဘူတတ္တာ ပရိကမ္မံ။ ဒုတိယံ သမီပစာရိတ္တာ ဥပစာရံ။ နာစ္စာသန္နောပိ ဟိ နာတိဒူရပ္ပဝတ္တိ သမီပစာရီ နာမ ဟောတိ၊ အပ္ပနံ ဥပေစ္စ စရတီတိ ဝါ ဥပစာရံ။ တတိယံ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပရိကမ္မာနံ၊ ဥပရိအပ္ပနာယ စ အနုကူလတ္တာ အနုလောမံ။ စတုတ္ထံ ပရိတ္တဂေါတ္တဿ၊ ပုထုဇ္ဇနဂေါတ္တဿ စ အဘိဘဝနတော၊ မဟဂ္ဂတဂေါတ္တဿ၊ လောကုတ္တရဂေါတ္တဿ စ ဘာဝနတော ဝဍ္ဎနတော ဂေါတြဘု၊ ဣမာနိ စတ္တာရိ နာမာနိ စတုက္ခတ္တုံ ပဝတ္တိယံ အနဝသေသတော လဗ္ဘန္တိ၊ တိက္ခတ္တုံ ပဝတ္တိယံ ပန ဥပစာရာနုလောမဂေါတြဘုနာမေနေဝ လဗ္ဘန္တိ။ အဋ္ဌကထာယံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၈၀၄) ပန ပုရိမာနံ တိဏ္ဏံ ၊ ဒွိန္နံ ဝါ အဝိသေသေနပိ ပရိကမ္မာဒိနာမံ ဝုတ္တံ၊ စတုက္ခတ္တုံ၊ တိက္ခတ္တုမေဝ ဝါ ပဉ္စမံ၊ စတုတ္ထံ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗအပ္ပနာနုရူပတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ပရိကမ္မာဒိနာမာနံ အနဝသေသတော လဗ္ဘမာနဝါရဒဿနတ္ထံ ‘‘စတုက္ခတ္တု’’န္တိ အာဒိတော ဝုတ္တံ၊ ဂဏနပဋိပါဋိဝသေန ပန ‘‘ပဉ္စမံ ဝါ’’တိ ဩသာနေ ဝုတ္တံ။

ယထာရဟန္တိ ခိပ္ပာဘိညဒန္ဓာဘိညာနုရူပံ။ ခိပ္ပာဘိညဿ ဟိ တိက္ခတ္တုံ ပဝတ္တကာမာဝစရဇဝနာနန္တရံ စတုတ္ထံ အပ္ပနာစိတ္တမုပ္ပဇ္ဇတိ။ ဒန္ဓာဘိညဿ စတုက္ခတ္တုံ ပဝတ္တဇဝနာနန္တရံ ပဉ္စမံ အပ္ပနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ယသ္မာ ပန အလဒ္ဓါသေဝနံ အနုလောမံ ဂေါတြဘုံ ဥပ္ပာဒေတုံ န သက္ကောတိ၊ လဒ္ဓါသေဝနမ္ပိ စ ဆဋ္ဌံ သတ္တမံ ဘဝင်္ဂဿ အာသန္နဘာဝေန ပပါတာသန္နပုရိသော ဝိယ အပ္ပနာဝသေန ပတိဋ္ဌာတုံ န သက္ကောတိ၊ တသ္မာ စတုတ္ထတော ဩရံ၊ ပဉ္စမတော ပရံ ဝါ အပ္ပနာ န ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာဘိနီဟာရဝသေနာတိ ရူပါရူပလောကုတ္တရမဂ္ဂဖလာနုရူပသမထဝိပဿနာဘာဝနာစိတ္တာဘိနီဟရဏာနုရူပတော၊ အပ္ပနာယ ဝီထိ အပ္ပနာဝီထိ။ ‘‘တတော ပရံ ဘဝင်္ဂပါတောဝ ဟောတီ’’တိ ဧတ္တကေယေဝ ဝုတ္တေ စတုတ္ထံ၊ ပဉ္စမံ ဝါ ဩတိဏ္ဏအပ္ပနာတော ပရံ ဘဝင်္ဂပါတောဝ ဟောတိ၊ န မဂ္ဂါနန္တရံ ဖလစိတ္တံ၊ သမာပတ္တိဝီထိယဉ္စ ဈာနဖလစိတ္တာနိ ပုနပ္ပုနန္တိ ဂဏှေယျုန္တိ ပုန ‘‘အပ္ပနာဝသာနေ’’တိ ဝုတ္တံ။ နိကာယန္တရိယာ ကိရ လောကိယပ္ပနာသု ပဌမကပ္ပနာတော ပရံ သတ္တမဇဝနပူရဏတ္ထံ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ကာမာဝစရဇဝနာနမ္ပိ ပဝတ္တိံ ဝဏ္ဏေန္တီတိ တေသံ မတိနိသေဓနတ္ထံ ‘‘ဘဝင်္ဂပါတောဝါ’’တိ သာဝဓာရဏံ ဝုတ္တံ။

၂၂။ တတ္ထာတိ တေသု အဋ္ဌဉာဏသမ္ပယုတ္တကာမာဝစရဇဝနေသု၊ တေသု စ ဆဗ္ဗီသတိမဟဂ္ဂတလောကုတ္တရဇဝနေသု။ တတ္ထာတိ ဝါ တသ္မိံ အပ္ပနာဝါရေ။ သောမနဿသဟဂတဇဝနာနန္တရန္တိ သောမနဿသဟဂတာနံ စတုန္နံ ကုသလကိရိယဇဝနာနံ အနန္တရံ။ သောမနဿသဟဂတာဝါတိ စတုက္ကဇ္ဈာနဿ၊ သုက္ခဝိပဿကာဒီနံ မဂ္ဂဖလဿ စ ဝသေန သောမနဿသဟဂတာဝ၊ န ပန ဥပေက္ခာသဟဂတာ ဘိန္နဝေဒနာနံ အညမညံ အာသေဝနပစ္စယဘာဝဿ အနုဒ္ဓဋတ္တာ။ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာတိ ပသံသိတဗ္ဗာ၊ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထာပီတိ တသ္မိံ ဧကဝေဒနဇဝနဝါရေပိ။ ကုသလဇဝနာနန္တရန္တိ စတုဗ္ဗိဓဉာဏသမ္ပယုတ္တကုသလဇဝနာနန္တရံ ကုသလဇဝနမပ္ပေတိ၊ န ကိရိယဇဝနံ ဘိန္နသန္တာနေ နိဗ္ဗတ္တနတော။ ဟေဋ္ဌိမဉ္စ ဖလတ္တယမပ္ပေတိ သမာပတ္တိဝီထိယန္တျဓိပ္ပာယော။

၂၃။ သုခပုညမှာ သောမနဿသဟဂတတိဟေတုကကုသလဒွယတော ပရံ အဂ္ဂဖလဝိပါကကိရိယဝဇ္ဇိတလောကိယလောကုတ္တရစတုက္ကဇ္ဈာနဇဝနဝသေန ဒွတ္တိံသ၊ ဥပေက္ခကာ တိဟေတုကကုသလဒွယတော ပရံ တထေဝ ပဉ္စမဇ္ဈာနာနိ ဒွါဒသ၊ သုခိတကြိယတော တိဟေတုကဒွယတော ပရံ ကိရိယဇ္ဈာနစတုက္ကဿ၊ အဂ္ဂဖလစတုက္ကဿ စ ဝသေန အဋ္ဌ၊ ဥပေက္ခကာ တိဟေတုကဒွယတော ပရံ ဥပေက္ခာသဟဂတရူပါရူပကိရိယပဉ္စကဿ၊ အဂ္ဂဖလဿ စ ဝသေန ဆ အပ္ပနာ သမ္ဘောန္တိ။

၂၄။ ဧတ္ထာတိ ဝီထိသင်္ဂဟာဓိကာရေ။

အပ္ပနာဇဝနဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မနောဒွါရဝီထိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အပ္ပနာဇဝနဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တဒါရမ္မဏနိယမဝဏ္ဏနာ

၂၅။ သဗ္ဗတ္ထာပီတိ ပဉ္စဒွါရမနောဒွါရေပိ။

၂၆။ ဣဋ္ဌေတိ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ။ အတိဣဋ္ဌာရမ္မဏဉှိ ဝိသုံ ဝက္ခတိ။ ကုသလဝိပါကာနိ ပဉ္စဝိညာဏသမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏတဒါရမ္မဏာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ သန္တီရဏတဒါရမ္မဏာနိ ဥပေက္ခာသဟဂတာနေဝါတိ အာဟ ‘‘အတိဣဋ္ဌေ ပန သောမနဿသဟဂတာနေဝါ’’တိ။ ဝိပါကဿ ဟိ ကမ္မာနုဘာဝတော ပဝတ္တမာနဿ အာဒါသေ မုခနိမိတ္တံ ဝိယ နိဗ္ဗိကပ္ပတာယ ပကပ္ပေတွာ ဂဟဏာဘာဝတော ယထာရမ္မဏမေဝ ဝေဒနာယောဂေါ ဟောတိ၊ ကုသလာကုသလာနံ ပန အပ္ပဟီနဝိပလ္လာသေသု သန္တာနေသု ပဝတ္တိယာ အတိဣဋ္ဌေပိ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တအနိဋ္ဌာကာရတော၊ အနိဋ္ဌေပိ ဣဋ္ဌဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တာကာရတော ဂဟဏံ ဟောတိ။ တထာ ဟိ အဿဒ္ဓါဒီနံ ဗုဒ္ဓါဒီသု အတိဣဋ္ဌာရမ္မဏေသုပိ ဥပေက္ခာဇဝနံ ဟောတိ၊ တိတ္ထိယာဒီနဉ္စ ဒေါမနဿဇဝနံ၊ ဂမ္ဘီရပကတိကာဒီနဉ္စ ပဋိက္ကူလာရမ္မဏေ ဥပေက္ခာဇဝနံ၊ သုနခါဒီနဉ္စ တတ္ထ သောမနဿဇဝနံ၊ ပုရိမပစ္ဆာဘာဂပ္ပဝတ္တာနိ ပန ဝိပါကာနိ ယထာဝတ္ထုကာနေဝ ။ အပိစ အသုစိဒဿနေ သုမနာယမာနာနံ သုနခါဒီနန္တိ။ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ပန အတိဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု ပဝတ္တမာနာနမ္ပိ ဥပေက္ခာသဟဂတဘာဝေ ကာရဏံ ဟေဋ္ဌာ ကထိတမေဝ။

၂၇။ တတ္ထာပီတိ တဒါရမ္မဏေသုပိ။ သောမနဿသဟဂတကိရိယဇဝနာဝသာနေတိ သဟေတုကာဟေတုကသုခသဟဂတကိရိယပဉ္စကာဝသာနေ။ ခီဏာသဝါနံ စိတ္တဝိပလ္လာသာဘာဝေန ကိရိယဇဝနာနိပိ ယထာရမ္မဏမေဝ ပဝတ္တန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သောမနဿသဟဂတကိရိယဇဝနာဝသာနေ’’တျာဒိ။ ကေစိ ပန အာစရိယာ ‘‘ပဋ္ဌာနေ (ဓ။ သ။ မူလဋီ။ ၄၉၈ ဝိပါကုဒ္ဓါရကထာဝဏ္ဏနာ) ‘ကုသလာကုသလေ နိရုဒ္ဓေ ဝိပါကော တဒါရမ္မဏတာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၃။၁။၉၈) ကုသလာကုသလာနမေဝါနန္တရံ တဒါရမ္မဏံ ဝုတ္တန္တိ နတ္ထိ ကိရိယဇဝနာနန္တရံ တဒါရမ္မဏုပ္ပာဒေါ’’တိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ဝုစ္စတေ – ယဒိ အဗျာကတာနန္တရမ္ပိ တဒါရမ္မဏံ ဝုစ္စေယျ။ ပရိတ္တာရမ္မဏေ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာနန္တရမ္ပိ တဿ ပဝတ္တိံ မညေယျုန္တိ ကိရိယဇဝနာနန္တရံ တဒါရမ္မဏံ န ဝုတ္တံ၊ န ပန အလဗ္ဘနတော။ လဗ္ဘမာနဿပိ ဟိ ကေနစိ အဓိပ္ပာယေန ကတ္ထစိ အဝစနံ ဒိဿတိ၊ ယထာ တံ ဓမ္မသင်္ဂဟေ လဗ္ဘမာနမ္ပိ ဟဒယဝတ္ထု ဒေသနာဘေဒပရိဟာရတ္ထံ န ဝုတ္တန္တိ။

၂၈။ ဒေါမနဿ…ပေ… ဥပေက္ခာသဟဂတာနေဝ ဘဝန္တိ၊ န သောမနဿသဟဂတာနိ အညမညံ ဝိရုဒ္ဓသဘာဝတ္တာ။ တေနေဝ ဟိ ပဋ္ဌာနေ ဒေါမနဿာနန္တရံ သောမနဿံ၊ တဒနန္တရဉ္စ ဒေါမနဿံ အနုဒ္ဓဋံ။ တထာ ဟိ ‘‘သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တော ဓမ္မော သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တဿ ဓမ္မဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တျာဒိနာ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၂။၄၅) သုခဒုက္ခဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ အတ္တနော အတ္တနော သမာနဝေဒနာသမ္ပယုတ္တာနံ အဒုက္ခမသုခဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ အနန္တရပစ္စယဘာဝေန ဒွီသု ဒွီသု ဝါရေသု ဝုတ္တာ၊ အဒုက္ခမသုခဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တကာ ပန သမာနဝေဒနာသမ္ပယုတ္တာနံ၊ ဣတရဝေဒနာဒွယသမ္ပယုတ္တာနဉ္စ ဓမ္မာနံ အနန္တရပစ္စယဘာဝေန တီသု ဝါရေသူတိ ဧဝံ ဝေဒနာတ္တိကေ သတ္တေဝ အနန္တရပစ္စယဝါရာ ဝုတ္တာ။ ယဒိ စ ဒေါမနဿာနန္တရံ သောမနဿံ၊ သောမနဿာနန္တရံ ဝါ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ သုခဒုက္ခဝေဒနာသမ္ပယုတ္တာနမ္ပိ အညမညံ အနန္တရပစ္စယဝသေန ဒွေ ဝါရေ ဝဍ္ဎေတွာ နဝ ဝါရာ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယုံ၊ န ပနေဝံ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ န တေသံ တဒနန္တရံ ဥပ္ပတ္တိ အတ္ထိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သောမနဿသဟဂတကိရိယဇဝနာဝသာနေ’’တျာဒိနာ အယမ္ပိ နိယမော အနုညာတော –

‘‘ပရိတ္တကုသလာဒေါသ-ပါပသာတကြိယာဇဝါ ၊

ပဉ္စသွေကံ တဒါလမ္ဗံ၊ သုခိတေသု ယထာရဟံ။

‘‘ပါပါကာမသုဘာ စေဝ၊ သောပေက္ခာ စ ကြိယာဇဝါ၊

သောပေက္ခေသု တဒါလမ္ဗံ၊ ဆသွေကမနုရူပတော’’တိ။

အယဉှိ ဇဝနေန တဒါရမ္မဏနိယမော အဗျဘိစာရီ။ ‘‘ဉာဏသမ္ပယုတ္တဇဝနတော ဉာဏသမ္ပယုတ္တတဒါရမ္မဏ’’န္တျာဒိနယပ္ပဝတ္တော ပန အနေကန္တိကော။ ယေဘုယျေန ဟိ အကုသလဇဝနေသု ပရိစိတဿ ကဒါစိ ကုသလဇဝနေသု ဇဝိတေသု၊ ကုသလဇဝနေသု ဝါ ပရိစိတဿ ကဒါစိ အကုသလဇဝနေသု ဇဝိတေသု အကုသလာနန္တရံ ပဝတ္တပရိစယေန တိဟေတုကဇဝနတောပိ ပရံ အဟေတုကတဒါရမ္မဏံ ဟောတိ၊ တထာ ကုသလာနန္တရံ ပဝတ္တပရိစယေန အကုသလဇဝနတော ပရံ တိဟေတုကတဒါရမ္မဏမ္ပိ၊ ပဋိသန္ဓိနိဗ္ဗတ္တကကမ္မတော ပန အညကမ္မေန တဒါရမ္မဏပ္ပဝတ္တိယံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ တထာ စ ဝုတ္တံ ပဋ္ဌာနေ ‘‘အဟေတုကေ ခန္ဓေ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ဝိပဿန္တိ၊ ကုသလာကုသလေ နိရုဒ္ဓေ အဟေတုကော ဝိပါကော တဒါရမ္မဏတာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကုသလာကုသလေ နိရုဒ္ဓေ သဟေတုကော ဝိပါကော တဒါရမ္မဏတာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၃။၁။၉၈)။

တသ္မာတိ ယသ္မာ ဒေါမနဿဇဝနာဝသာနေ ဥပေက္ခာသဟဂတာနေဝ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဒေါမနဿသဟဂတဇဝနာဝသာနေ ဥပေက္ခာသဟဂတသန္တီရဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘သောမနဿပဋိသန္ဓိကဿာ’တိ ဣမိနာဝ ဘဝင်္ဂပါတာဘာဝေါ ဒီပိတောဝ ဟောတိ ဒေါမနဿာနန္တရံ သောမနဿာဘာဝတောတိ တံ အဝတွာ တဒါရမ္မဏာဘာဝမေဝ ပရိကပ္ပေန္တော အာဟ ‘‘ယဒိ တဒါရမ္မဏသမ္ဘဝေါ နတ္ထီ’’တိ။ သောမနဿပဋိသန္ဓိကဿ တိတ္ထိယာဒိနော ဗုဒ္ဓါဒိအတိဣဋ္ဌာရမ္မဏေ ပိ ပဋိဟတစိတ္တဿ ဒေါမနဿဇဝနေ ဇဝိတေ ဝုတ္တနယေန သောမနဿတဒါရမ္မဏဿ အတိဣဋ္ဌာရမ္မဏေ စ ဥပေက္ခာသဟဂတတဒါရမ္မဏဿ အနုပ္ပဇ္ဇနတော၊ ကေနစိ ဝါ အသပ္ပာယေန ပရိဟီနလောကိယဇ္ဈာနံ အာရဗ္ဘ ‘‘ပဏီတဓမ္မော မေ နဋ္ဌော’’တိ ဝိပ္ပဋိသာရံ ဇနေန္တဿ ဒေါမနဿဇဝနေ သတိ အကာမာဝစရာရမ္မဏေ တဒါရမ္မဏာဘာဝတော ယဒိ တဒါရမ္မဏဿ ဥပ္ပတ္တိသမ္ဘဝေါ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။

ပရိစိတပုဗ္ဗန္တိ ပုဗ္ဗေ ပရိစိတံ၊ တသ္မိံ ဘဝေ ယေဘုယျေန ဂဟိတပုဗ္ဗံ။ ဥပေက္ခာသဟဂတသန္တီရဏံဥပ္ပဇ္ဇတိ နိရာဝဇ္ဇနမ္ပိ။ ယထာ တံ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ ဖလစိတ္တန္တျဓိပ္ပာယော။ ယထာဟု –

‘‘နိရာဝဇ္ဇံ ကထံ စိတ္တံ၊ ဟောတိ နေတဉှိ သမ္မတံ၊

နိယမော န ဝိနာဝဇ္ဇံ၊ နိရောဓာ ဖလဒဿနာ’’တိ။

ကေန ပန ကိစ္စေန ဣဒံ စိတ္တံ ပဝတ္တတီတိ? တဒါရမ္မဏကိစ္စေန တာဝ န ပဝတ္တတိ ဇဝနာရမ္မဏဿ အဂ္ဂဟဏတော၊ နာပိ သန္တီရဏကိစ္စေန ယထာသမ္ပဋိစ္ဆိတဿ သန္တီရဏဝသေန အပ္ပဝတ္တနတော၊ ပဋိသန္ဓိစုတီသု ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ၊ ပါရိသေသတော ပန ဘဝဿ အင်္ဂဘာဝတော ဘဝင်္ဂကိစ္စေနာတိ ယုတ္တံ သိယာ။ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေနပိ (ဓ။ သ။ အနုဋီ။ ၄၉၈ ဝိပါကုဒ္ဓါရကထာဝဏ္ဏနာ) ဟိ အယမတ္ထော ဒဿိတောဝ။ ယံ ပန ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂါနံ ဓမ္မတော၊ အာရမ္မဏတော စ သမာနတံ ဝက္ခတိ၊ တံ ယေဘုယျတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ ဣဒမေကံ ဌာနံ ဝဇ္ဇေတွာ ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂါနံ ဝိသဒိသတာ အတ္ထိ။ တမနန္တရိတွာတိ တံ အတ္တနော အနန္တရံ အဗျဝဟိတံ ကတွာ၊ တဒနန္တရန္တျတ္ထော။

၂၉။ ကာမာဝစရ…ပေ… ဣစ္ဆန္တီတိ ဧတ္ထ ကာမာဝစရဇဝနာဝသာနေယေဝ တဒါရမ္မဏံ ဣစ္ဆန္တိ ကာမတဏှာနိဒါနကမ္မနိဗ္ဗတ္တတ္တာ။ န ဟိ တံ ကာမတဏှာဟေတုကေန ကမ္မုနာ ဇနိတံ အတံသဘာဝဿ ရူပါရူပါဝစရလောကုတ္တရဇဝနဿ အနန္တရံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကိံကာရဏာ? အဇနကတ္တာ၊ ဇနကသမာနတ္တာဘာဝတော စ။ ယထာ ဟိ ဂေဟတော ဗဟိ နိက္ခမိတုကာမော ဗာလကော ဇနကံ၊ တံသဒိသံ ဝါ အင်္ဂုလိယံ ဂဟေတွာ နိက္ခမတိ၊ နာညံ ရာဇပုရိသာဒိံ၊ ဧဝံ ဘဝင်္ဂဝိသယတော အညတ္ထ ပဝတ္တမာနံ တဒါရမ္မဏံ ဇနကံ ကာမာဝစရကုသလာကုသလံ၊ တံသဒိသံ ဝါ ကာမာဝစရကိရိယဇဝနံ အနုဗန္ဓတိ၊ န ပန တဿ ဝိသဒိသာနိ မဟဂ္ဂတလောကုတ္တရဇဝနာနိ။ တထာ ကာမာဝစရသတ္တာနမေဝ တဒါရမ္မဏံ ဣစ္ဆန္တိ၊ န ဗြဟ္မာနံ တဒါရမ္မဏူပနိဿယဿ ကာမာဝစရပဋိသန္ဓိဗီဇဿာဘာဝတော။ တထာ ကာမာဝစရဓမ္မေသွေဝ အာရမ္မဏဘူတေသု ဣစ္ဆန္တိ။ န ဣတရေသု အပရိစိတတ္တာ။ ယထာ ဟိ သော ဗာလကော ဇနကံ၊ တံသဒိသံ ဝါ အနုဂစ္ဆန္တောပိ အရညာဒိအပရိစိတဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တံ အနနုဗန္ဓိတွာ ပမုခင်္ဂဏာဒိမှိ ပရိစိတဋ္ဌာနေယေဝ အနုဗန္ဓတိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ ရူပါဝစရာဒိအပရိစိတာရမ္မဏံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တန္တံ နာနုဗန္ဓတိ။ အပိစ ကာမတဏှာယတ္တကမ္မဇနိတတ္တာပိ ဧတံ ကာမတဏှာရမ္မဏေသု ပရိတ္တဓမ္မေသွေဝ ပဝတ္တတီတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ ဟောန္တိ စေတ္ထ –

‘‘ဇနကံ တံသမာနံ ဝါ၊ ဇဝနံ အနုဗန္ဓတိ၊

န တု အညံ တဒါလမ္ဗံ၊ ဗာလဒါရကလီလယာ။

‘‘ဗီဇဿာဘာဝတော နတ္ထိ၊ ဗြဟ္မာနမ္ပိ ဣမဿ ဟိ၊

ပဋိသန္ဓိမနော ဗီဇံ၊ ကာမာဝစရသညိတံ။

‘‘ဌာနေ ပရိစိတေယေဝ၊ တံ ဣဒံ ဗာလကော ဝိယ၊

အနုယာတီတိ နာညတ္ထ၊ ဟောတိ တဏှာဝသေန ဝါ’’တိ။

နနု စ ‘‘ကာမာဝစရပဋိသန္ဓိဗီဇာဘာဝတော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တထာ စ စက္ခုဝိညာဏာဒီနမ္ပိ အဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ ဣန္ဒြိယပ္ပဝတ္တိအာနုဘာဝတော၊ ဒွါရဝီထိဘေဒေ စိတ္တနိယမတော စ။

တဒါရမ္မဏနိယမဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဇဝနနိယမဝဏ္ဏနာ

၃၂။ မန္ဒပ္ပဝတ္တိယန္တိ မရဏာသန္နကာလေ ဝတ္ထုဒုဗ္ဗလတာယ မန္ဒီဘူတဝေဂတ္တာ မန္ဒံ ဟုတွာ ပဝတ္တိယံ။ မရဏကာလာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန မုစ္ဆာကာလံ သင်္ဂဏှာတိ။

၃၃။ ဘဂဝတော…ပေ… ဝဒန္တီတိ ဘဂဝတော ယမကပါဋိဟာရိယကာလာဒီသု ဥဒကက္ခန္ဓအဂ္ဂိက္ခန္ဓပ္ပဝတ္တနာဒိအတ္ထံ ဝိသုံ ဝိသုံ ပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ဝုဋ္ဌာယ ဈာနဓမ္မေ ဝိသုံ ဝိသုံ အာဝဇ္ဇေန္တဿ အာဝဇ္ဇနဝသိတာယ မတ္ထကပ္ပတ္တိယာ အာဝဇ္ဇနတပ္ပရောဝ စိတ္တာဘိနီဟာရော ဟောတီတိ ယထာဝဇ္ဇိတဈာနင်္ဂါရမ္မဏာနိ စတ္တာရိ၊ ပဉ္စဝါ ပစ္စဝေက္ခဏဇဝနစိတ္တာနိ ပဝတ္တန္တီတိ ဝဒန္တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၇၈) အဋ္ဌကထာစရိယာ။ ‘‘ဘဂဝတော’’တိ စ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ အညေသမ္ပိ ဓမ္မသေနာပတိအာဒီနံ ဧဝရူပေ အစ္စာယိကကာလေ အပရိပုဏ္ဏဇဝနာနံ ပဝတ္တနတော။ တထာ စ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အယဉ္စ မတ္ထကပ္ပတ္တာ ဝသိတာ ဘဂဝတော ယမကပါဋိဟာရိယကာလေ အညေသံ ဝါ ဧဝရူပေ ကာလေ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၇၈)။ ‘‘စတ္တာရိ ပဉ္စ ဝါ’’တိ စ ပနေတံ တိက္ခိန္ဒြိယမုဒိန္ဒြိယဝသေန ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန (ဝိသုဒ္ဓိ။ မဟာ။ ၁။၇၈) ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဘဂဝတော စတ္တာရိ၊ အညေသံ ပဉ္စပီတိ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။

၃၄။ အာဒိကမ္မိကဿာတိ အာဒိတော ကတယောဂကမ္မဿ။ ပဌမံ နိဗ္ဗတ္တာ အပ္ပနာ ပဌမကပ္ပနာ။ အဘိညာဇဝနာနမ္ပိ ‘‘ပဌမကပ္ပနာယာ’’တိ အဓိကာရော သိယာတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗဒါပီ’’တိ၊ ပဌမုပ္ပတ္တိကာလေ၊ စိဏ္ဏဝသီကာလေ စ ပဉ္စာဘိညာဇဝနာနိ ဧကဝါရမေဝ ဇဝန္တီတျတ္ထော။

၃၅။ မဂ္ဂါယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော မဂ္ဂုပ္ပာဒါ။ ယထာရဟန္တိ ပဉ္စမံ ဝါ စတုတ္ထံ ဝါ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂါနုရူပံ။ သတ္တဇဝနပရမတ္တာ ဟိ ဧကာဝဇ္ဇနဝီထိယာ စတုတ္ထံ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂတော ပရံ တီတိ ဖလစိတ္တာနိ၊ ပဉ္စမံ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂတော ပရံ ဒွေ ဝါ ဟောန္တိ။

၃၆။ နိရောဓသမာပတ္တိကာလေတိ နိရောဓဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ။ စတုတ္ထာရုပ္ပဇဝနန္တိ ကုသလကိရိယာနံ အညတရံ နေဝသညာနာသညာယတနဇဝနံ။ အနာဂါမိခီဏာသဝါယေဝ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇန္တိ၊ န သောတာပန္နသကဒါမိနောတိ ဝုတ္တံ ‘‘အနာဂါမိဖလံ ဝါ အရဟတ္တဖလံ ဝါ’’တိ။ ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသော စေတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗော ‘‘အနာဂါမိဖလေ ဝါ အရဟတ္တဖလေ ဝါ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘နိရုဒ္ဓေ’’တိ။ ယထာရဟန္တိ တံတံပုဂ္ဂလာနုရူပံ။

၃၈။ သဗ္ဗတ္ထာပိ သမာပတ္တိဝီထိယန္တိ သကလာယပိ ဈာနသမာပတ္တိဝီထိယံ၊ ဖလသမာပတ္တိဝီထိယဉ္စ။

၃၉။ ပရိတ္တာနိ ဇဝနာနိ သတ္တက္ခတ္တုံ မတာနိ ဥက္ကံသကောဋိယာ။ မဂ္ဂါဘိညာ ပန သကိံ ဧကဝါရမေဝ မတာ။ အဝသေသာနိ အဘိညာမဂ္ဂဝဇ္ဇိတာနိ မဟဂ္ဂတလောကုတ္တရဇဝနာနိ ဗဟူနိပိ လဗ္ဘန္တိ သမာပတ္တိဝီထိယံ အဟောရတ္တမ္ပိ ပဝတ္တနတော။ အပိ-သဒ္ဒေန လောကိယဇ္ဈာနာနိ ပဌမကပ္ပနာယံ၊ အန္တိမဖလဒွယဉ္စ နိရောဓာနန္တရံ ဧကဝါရံ၊ ဖလစိတ္တာနိ မဂ္ဂါနန္တရံ ဒွတ္တိက္ခတ္တုမ္ပီတိ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။

ဇဝနနိယမဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပုဂ္ဂလဘေဒဝဏ္ဏနာ

၄၀။ ဣဒါနိ ဒုဟေတုကာဟေတုကာပါယိကာဟေတုကတိဟေတုကဝသေန စတုဗ္ဗိဓာနံ ပုထုဇ္ဇနာနံ၊ မဂ္ဂဋ္ဌဖလဋ္ဌဝသေန အဋ္ဌဝိဓာနံ အရိယာနန္တိ ဒွါဒသန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ဥပ္ပဇ္ဇနကဝီထိစိတ္တပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ ပဌမံ တာဝ တေသံ ဝဇ္ဇိတဗ္ဗစိတ္တာနိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဒုဟေတုကာနမဟေတုကာနဉ္စာ’’တျာဒိ။ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏသဟဂတာလောဘာဒေါသဝသေန ဒွေ ဟေတူ ဣမေသန္တိ ဒွိဟေတုကာ။ တာဒိသာနံ ဟေတူနံ အဘာဝတော အဟေတုကာ။ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ အပ္ပနာဇဝနာနိ န လဗ္ဘန္တိ ဝိပါကာဝရဏသဗ္ဘာဝတော။ ဒွိဟေတုကာဟေတုကပဋိသန္ဓိ ဟိ ‘‘ဝိပါကာဝရဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အပ္ပနာဇဝနာဘာဝတောယေဝ အရဟတ္တံ နတ္ထီတိ ကိရိယဇဝနာနိ န လဗ္ဘန္တိ။

၄၁။ ‘‘သဟေတုကံ (ပဋ္ဌာ။ ၃။၁။၁၀၂) ဘဝင်္ဂံ အဟေတုကဿ ဘဝင်္ဂဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ပါဌတော အဟေတုကာနမ္ပိ နာနာကမ္မေန ဒွိဟေတုကတဒါရမ္မဏံ သမ္ဘဝတိ၊ ဒွိဟေတုကာနံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ မူလသန္ဓိယာ ပန ဇဠဘာဝတော ဥဘိန္နမ္ပိ နတ္ထိ တိဟေတုကတဒါရမ္မဏန္တိ အာဟ ‘‘တထာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တဝိပါကာနိ စာ’’တိ။ အာစရိယဇောတိပါလတ္ထေရေန ပန ‘‘သဟေတုကံ ဘဝင်္ဂ’’န္တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ အဟေတုကာနမ္ပိ တိဟေတုကတဒါရမ္မဏံ ဝတွာ ဣဓ ဉာဏသမ္ပယုတ္တဝိပါကာဘာဝဝစနဿ ပရိဟာသဝသေန ‘‘သော ဧဝ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ ယော တဿ ကတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန ပရိဟာသဝသေန ဝုတ္တမ္ပိ အာစရိယံ ပုစ္ဆိတွာဝ ဝိဇာနနတ္ထံ ဝုတ္တဝစနံ ဝိယ ဌိတံ။ တထာ ဟိ အာစရိယေနေဝေတ္ထ ကာရဏံ ပရမတ္ထဝိနိစ္ဆယေ ဝုတ္တံ –

‘‘ဉာဏပါကာ န ဝတ္တန္တိ၊ ဇဠတ္တာ မူလသန္ဓိယာ’’တိ၊ (ပရမ။ ဝိ။ ၂၇၁)၊

အပရေ ပန ‘‘ယထာ အဟေတုကာနံ သဟေတုကတဒါရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဒွိဟေတုကာနံ တိဟေတုကတဒါရမ္မဏမ္ပီ’’တိ ဝဏ္ဏေန္တိ၊ တေသံ မတာနုရောဓေန စ ဣဓာပိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တဝိပါကပဋိက္ခေပေါ အဟေတုကေယေဝ သန္ဓာယာတိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ပန ပမာဏပါဌာဘာဝတော အာစရိယေန ဥဘိန္နမ္ပိ သာဓာရဏဝသေန ဉာဏသမ္ပယုတ္တဝိပါကာဘာဝေ ကာရဏံ ဝတွာ သမကမေဝ စိတ္တပရိစ္ဆေဒဿ ဒဿိတတ္တာ တေသံ ဝစနံ ဝီမံသိတွာ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ အဟေတုကာပေက္ခာယ စေတ္ထ ‘‘သုဂတိယ’’န္တိ ဝစနံ၊ တံ ပန အတ္ထတော အနုညာတဒွိဟေတုကဝိပါကာနံ တတ္ထေဝ သမ္ဘဝဒဿနပရံ။ တေနာဟ ‘‘ဒုဂ္ဂတိယံ ပနာ’’တျာဒိ။

၄၃။ တိဟေတုကေသူတိ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏသဟဂတာလောဘာဒေါသာမောဟဝသေန တိဟေတုကေသု ပုထုဇ္ဇာဒီသူ နဝဝိဓပုဂ္ဂလေသု။

၄၅။ ဒိဋ္ဌီ…ပေ… သေက္ခာနန္တိ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရိတာယ သိက္ခနသီလတာယ ‘‘သေက္ခာ’’တိ လဒ္ဓနာမာနံ သောတာပန္နသကဒါဂါမီနံ ပုဂ္ဂလာနံ ပဌမမဂ္ဂေနေဝ သက္ကာယဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာနံ ပဟီနတ္တာ တံသဟဂတဇဝနာနိ စေဝ စ-သဒ္ဒေန အာကဍ္ဎိတာနိ ခီဏာသဝါဝေဏိကာနိ ကိရိယဇဝနာနိ စ န လဗ္ဘန္တိ။

၄၆။ ပဋိဃဇဝနာနိ စာတိ ဒေါမနဿဇဝနာနိ စေဝ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတကိရိယဇဝနာနိ စ။

၄၇။ လောကုတ္တရ…ပေ… သမုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ ဧကစိတ္တက္ခဏိကဘာဝေန ပုဂ္ဂလန္တရေသု အသမ္ဘဝတော၊ ဟေဋ္ဌိမဟေဋ္ဌိမာနဉ္စ ဥပရူပရိသမာပတ္တိယာ အနဓိဂတတ္တာ၊ ဥပရူပရိပုဂ္ဂလာနဉ္စ အသမုဂ္ဃာဋိတကမ္မကိလေသနိရောဓေန ပုထုဇ္ဇနေဟိ ဝိယ သောတာပန္နာနံ သောတာပန္နာဒီဟိ ပုဂ္ဂလန္တရဘာဝူပဂမနေန ပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္တာ စ အဋ္ဌပိ လောကုတ္တရဇဝနာနိ ယထာသကံ မဂ္ဂဖလဋ္ဌာနံ အရိယာနမေဝ သမုပ္ပဇ္ဇန္တိ။

၄၈။ ဣဒါနိ တေသံ တေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ယထာပဋိက္ခိတ္တဇဝနာနိ ဝဇ္ဇေတွာ ပါရိသေသတော လဗ္ဘမာနဇဝနာနိ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘အသေက္ခာန’’န္တျာဒိ ဝုတ္တံ။ တိဝိဓသိက္ခာယ ပရိပူရကာရိဘာဝတော အသေက္ခာနံ ခီဏာသဝါနံ တေတ္တိံသဝိဓကုသလာကုသလဿ၊ ဟေဋ္ဌိမဖလတ္တယဿ၊ ဝီထိမုတ္တာနဉ္စ နဝမဟဂ္ဂတဝိပါကာနံ ဝသေန ပဉ္စစတ္တာလီသဝဇ္ဇိတာနိ သေသာနိ တေဝီသတိကအာမာဝစရဝိပါကဝီသတိကိရိယအရဟတ္တဖလဝသေန စတုစတ္တာလီသ ဝီထိစိတ္တာနိ သမ္ဘဝါ ယထာလာဘံ ကာမဘဝေ ဌိတာနံ ဝသေန ဥဒ္ဒိသေ။

သေက္ခာနံ အဋ္ဌာရသကိရိယဇဝနဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတပဉ္စကအဂ္ဂဖလမဟဂ္ဂတဝိပါကဝသေန တေတ္တိံသ ဝဇ္ဇေတွာ တေဝီသတိကာမာဝစရဝိပါကအာဝဇ္ဇနဒွယဧကဝီသတိကုသလသတ္တာကုသလဟေဋ္ဌိမဖလတ္တယဝသေန ဆပ္ပညာသ ဝီထိစိတ္တာနိ ယထာသမ္ဘဝံ ဥဒ္ဒိသေ အဝိသေသတော။ ဝိသေသတော ပန သောတာပန္နသကဒါဂါမီနံ ဧကပညာသ၊ အနာဂါမီနံ ဧကူနပညာသ၊ အဝသေသာနံ စတုန္နံ ပုထုဇ္ဇနာနံ အဋ္ဌာရသကိရိယဇဝနသဗ္ဗလောကုတ္တရမဟဂ္ဂတဝိပါကဝသေန ပဉ္စတိံသ ဝဇ္ဇေတွာ အဝသေသာနိ ကာမာဝစရဝိပါကအာဝဇ္ဇနဒွယလောကိယကုသလာကုသလဝသေန စတုပညာသ ဝီထိစိတ္တာနိ ယထာသမ္ဘဝတော ဥဒ္ဒိသေ အဝိသေသတော။ ဝိသေသတော ပန တိဟေတုကာနံ စတုပညာသေဝ လဗ္ဘန္တိ၊ ဒွိဟေတုကာဟေတုကာနံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တဝိပါကအပ္ပနာဇဝနဝဇ္ဇိတာနိ ဧကစတ္တာလီသ၊ အာပါယိကာနံ တာနေဝ ဒွိဟေတုကဝိပါကဝဇ္ဇိတာနိ သတ္တတိံသ ဝီထိစိတ္တာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန စိတ္တပ္ပဝတ္တိဘေဒေါ ပုဂ္ဂလဘေဒေါ။

ပုဂ္ဂလဘေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘူမိဝိဘာဂဝဏ္ဏနာ

၄၉။ သဗ္ဗာနိပိ ဝီထိစိတ္တာနိ ဥပလဗ္ဘန္တိ ဆန္နံ ဒွါရာနံ၊ သဗ္ဗေသဉ္စ ပုဂ္ဂလာနံ တတ္ထ သမ္ဘဝတော။ ယထာရဟန္တိ တံတံဘဝါနုရူပံ၊ တံတံပုဂ္ဂလာနုရူပဉ္စ။

၅၂။  တျာဒိနာ ဃာနဝိညာဏာဒီနမ္ပိ ပဋိက္ခေပေါ ဟေဿတီတိ ရူပါဝစရဘူမိယံ ပဋိဃဇဝနတဒါရမ္မဏာနေဝ ပဋိက္ခိတ္တာနိ။ သဗ္ဗတ္ထာပီတိ ကာမဘဝေ၊ ရူပဘဝေ၊ အရူပဘဝေ စ။

၅၄။ ကာမဘဝေ ယထာရဟံ ဝီထိမုတ္တဝဇ္ဇာနိ အသီတိ ဝီထိစိတ္တာနိ၊ ရူပဘဝေ ပဋိဃဒွယအဋ္ဌတဒါရမ္မဏဃာနာဒိဝိညာဏဆက္ကဝီထိမုတ္တကဝသေန ပဉ္စဝီသတိ ဝဇ္ဇေတွာ သေသာနိ အာဝဇ္ဇနဒွယနဝအဟေတုကဝိပါကတေပညာသဇဝနဝသေန စတုသဋ္ဌိ၊ အရူပေ ဘဝေ တေဝီသတိကာမာဝစရဝိပါကပဌမမဂ္ဂပဉ္စဒသရူပါဝစရပဋိဃဒွယအာရုပ္ပဝိပါကကိရိယမနောဓာတုဟသနဝသေန သတ္တစတ္တာလီသ ဝဇ္ဇေတွာ သေသာနိ ဆဗ္ဗီသတိ ပရိတ္တဇဝနအဋ္ဌအာရုပ္ပဇဝနသတ္တလောကုတ္တရဇဝနမနောဒွါရာဝဇ္ဇနဝသေန ဒွေစတ္တာလီသ စိတ္တာနိ လဗ္ဘရေ ဥပလဗ္ဘန္တိ။

ကေစိ ပန ‘‘ရူပဘဝေ အနိဋ္ဌာရမ္မဏာဘာဝတော ဣဓာဂတာနံယေဝ ဗြဟ္မာနံ အကုသလဝိပါကသမ္ဘဝေါတိ တာနိ ပရိဟာပေတွာ ပဉ္စပရိတ္တဝိပါကေဟိ သဒ္ဓိံ ရူပဘဝေ သဋ္ဌိယေဝ ဝီထိစိတ္တာနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣဓ ပန တတ္ထ ဌတွာပိ ဣမံ လောကံ ပဿန္တာနံ အနိဋ္ဌာရမ္မဏဿ အသမ္ဘဝေါ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ တေဟိ သဒ္ဓိံယေဝ တတ္ထ စတုသဋ္ဌိ ဝုတ္တာနိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဝုတ္တံ ဓမ္မာနုသာရဏိယံ ‘‘ယဒါ ဗြဟ္မာနော ကာမာဝစရံ အနိဋ္ဌာရမ္မဏံ အာလမ္ဗန္တိ၊ တဒါ တံ သုဂတိယမ္ပိ အကုသလဝိပါကစက္ခုသောတဝိညာဏမနောဓာတုသန္တီရဏာနံ ဥပ္ပတ္တိ သမ္ဘဝတီ’’တိ။

ဘူမိဝသေန ဝိဘာဂေါ ဘူမိဝိဘာဂေါ။

ဘူမိဝိဘာဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၅။ ယထာသမ္ဘဝန္တိ တံတံဒွါရေသု၊ တံတံဘဝေသု ဝါ သမ္ဘဝါနုရူပတော။ ယာဝတာယုကန္တိ ပဋိသန္ဓိတော ပရံ ဘဝနိကန္တိဝသေန ပဝတ္တမနောဒွါရိကစိတ္တဝီထိတော ပဋ္ဌာယ စုတိစိတ္တာဝသာနံ ၊ တတော ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တဘဝင်္ဂါဝသာနံ ဝါ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နာ အသတိ နိရောဓသမာပတ္တိယန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ဣတိ အဘိဓမ္မတ္ထဝိဘာဝိနိယာ နာမ အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟဝဏ္ဏနာယ

ဝီထိပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။