📜

၅။ ဝီထိမုတ္တပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

၁။ ဧတ္တာဝတာ ဝီထိသင်္ဂဟံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝီထိမုတ္တသင်္ဂဟံ ဒဿေတုမာရဘန္တော အာဟ ‘‘ဝီထိစိတ္တဝသေနေဝ’’န္တျာဒိ။ ဧဝံ ယထာဝုတ္တနယေန ဝီထိစိတ္တဝသေန ပဝတ္တိယံ ပဋိသန္ဓိတော အပရဘာဂေ စုတိပရိယောသာနံ ပဝတ္တိသင်္ဂဟော နာမ သင်္ဂဟော ဥဒီရိတော၊ ဣဒါနိ တဒနန္တရံ သန္ဓိယံ ပဋိသန္ဓိကာလေ၊ တဒါသန္နတာယ တံဂဟဏေနေဝ ဂဟိတစုတိကာလေ စ ပဝတ္တိသင်္ဂဟော ဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။

ဘူမိစတုက္ကဝဏ္ဏနာ

၃။ ပုညသမ္မတာ အယာ ယေဘုယျေန အပဂတောတိ အပါယော၊ သောယေဝ ဘူမိ ဘဝန္တိ ဧတ္ထ သတ္တာတိ အပါယဘူမိ။ အနေကဝိဓသမ္ပတ္တိအဓိဋ္ဌာနတာယ သောဘနာ ဂန္တဗ္ဗတော ဥပပဇ္ဇိတဗ္ဗတော ဂတီတိ သုဂတိ၊ ကာမတဏှာသဟစရိတာ သုဂတိ ကာမသုဂတိ၊ သာယေဝ ဘူမီတိ ကာမသုဂတိဘူမိ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။

၄။ အယတော သုခတော နိဂ္ဂတောတိ နိရယော။ တိရော အဉ္စိတာတိ တိရစ္ဆာနာ၊ တေသံ ယောနိ တိရစ္ဆာနယောနိ။ ယဝန္တိ တာယ သတ္တာ အမိဿိတာပိ သမာနဇာတိတာယ မိဿိတာ ဝိယ ဟောန္တီတိ ယောနိ။ သာ ပန အတ္ထတော ခန္ဓာနံ ပဝတ္တိဝိသေသော။ ပကဋ္ဌေန သုခတော ဣတာ ဂတာတိ ပေတာ၊ နိဇ္ဈာမတဏှိကာဒိဘေဒါနံ ပေတာနံ ဝိသယော ပေတ္တိဝိသယော။ ဧတ္ထ ပန တိရစ္ဆာနယောနိပေတ္တိဝိသယဂ္ဂဟဏေန ခန္ဓာနံယေဝ ဂဟဏံ တေသံ တာဒိသဿ ပရိစ္ဆိန္နောကာသဿ အဘာဝတော။ ယတ္ထ ဝါ တေ အရညပဗ္ဗတပါဒါဒိကေ နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသန္တိ၊ တာဒိသဿ ဌာနဿ ဝသေန ဩကာသောပိ ဂဟေတဗ္ဗော။ န သုရန္တိ ဣဿရိယကီဠာဒီဟိ န ဒိဗ္ဗန္တီတိ အသုရာ၊ ပေတာသုရာ။ ဣတရေ ပန န သုရာ သုရပ္ပဋိပက္ခာတိ အသုရာ၊ ဣဓ စ ပေတာသုရာနမေဝ ဂဟဏံ ဣတရေသံ တာဝတိံသေသု ဂဟဏဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အာစရိယေန –

‘‘တာဝတိံသေသု ဒေဝေသု၊ ဝေပစိတ္တာသုရာ ဂတာ’’တိ၊ (နာမ။ ပရိ။ ၄၃၈)၊

၅။ သတိသူရဘာဝဗြဟ္မစရိယယောဂျတာဒိဂုဏေဟိ ဥက္ကဋ္ဌမနတာယ မနော ဥဿန္နံ ဧတေသန္တိ မနုဿာ။ တထာ ဟိ ပရမသတိနေပက္ကာဒိပ္ပတ္တာ ဗုဒ္ဓါဒယောပိ မနုဿဘူတာယေဝ။ ဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော စေတ္ထ နိပ္ပရိယာယတော မနုဿာ။ တေဟိ ပန သမာနရူပါဒိတာယ သဒ္ဓိံ ပရိတ္တဒီပဝါသီဟိ ဣတရမဟာဒီပဝါသိနောပိ ‘‘မနုဿာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ လောကိယာ ပန ‘‘မနုနော အာဒိခတ္တိယဿ အပစ္စံ ပုတ္တာတိ မနုဿာ’’တိ ဝဒန္တိ။ မနုဿာနံ နိဝါသဘူတာ ဘူမိ ဣဓ မနုဿာ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။

စတူသု မဟာရာဇေသု ဘတ္တိ ဧတေသံ၊ စတုန္နံ ဝါ မဟာရာဇာနံ နိဝါသဋ္ဌာနဘူတေ စာတုမဟာရာဇေ ဘဝါတိ စာတုမဟာရာဇိကာ။ မာဃေန မာဏဝေန သဒ္ဓိံ တေတ္တိံသ သဟပုညကာရိနော ဧတ္ထ နိဗ္ဗတ္တာတိ တံသဟစရိတဋ္ဌာနံ တေတ္တိံသံ၊ တဒေဝ တာဝတိံသံ၊ တံနိဝါသော ဧတေသန္တိ တာဝတိံသာတိ ဝဒန္တိ။ ယသ္မာ ပန ‘‘သဟဿံ စာတုမဟာရာဇိကာနံ သဟဿံ တာဝတိံသာန’’န္တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၁) ဝစနတော သေသစက္ကဝါဠေသုပိ ဆကာမာဝစရဒေဝလောကာ အတ္ထိ၊ တသ္မာ နာမမတ္တမေဝ ဧတံ တဿ ဒေဝလောကဿာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒုက္ခတော ယာတာ အပယာတာတိ ယာမာ။ အတ္တနော သိရိသမ္ပတ္တိယာ တုသံ ပီတိံ ဣတာ ဂတာတိ တုသိတာ။ နိမ္မာနေ ရတိ ဧတေသန္တိ နိမ္မာနရတိနော။ ပရနိမ္မိတေသု ဘောဂေသု အတ္တနော ဝသံ ဝတ္တေန္တီတိ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိနော။

၇။ မဟာဗြဟ္မာနံ ပရိစာရိကတ္တာ တေသံ ပရိသတိ ဘဝါတိ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာ။ တေသံ ပုရောဟိတဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ ဗြဟ္မပုရောဟိတာ။ တေဟိ တေဟိ ဈာနာဒီဟိ ဂုဏဝိသေသေဟိ ဗြူဟိတာ ပရိဝုဒ္ဓါတိ ဗြဟ္မာနော၊ ဝဏ္ဏဝန္တတာယ စေဝ ဒီဃာယုကတာဒီဟိ စ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာဒီဟိ မဟန္တာ ဗြဟ္မာနောတိ မဟာဗြဟ္မာနော။ တယောပေတေ ပဏီတရတနပဘာဝဘာသိတသမာနတလဝါသိနော။

၈။ ဥပရိမေဟိ ပရိတ္တာ အာဘာ ဧတေသန္တိ ပရိတ္တာဘာ။ အပ္ပမာဏာ အာဘာ ဧတေသန္တိ အပ္ပမာဏာဘာ။ ဝလာဟကတော ဝိဇ္ဇု ဝိယ ဣတော စိတော စ အာဘာ သရတိ နိဿရတိ ဧတေသံ သပ္ပီတိကဇ္ဈာနနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓသန္တာနတ္တာတိ အာဘဿရာ။ ဒဏ္ဍဒီပိကာယ ဝါ အစ္စိ ဝိယ ဧတေသံ သရီရတော အာဘာ ဆိဇ္ဇိတွာ ဆိဇ္ဇိတွာ ပတန္တီ ဝိယ သရတိ နိဿရတီတိ အာဘဿရာ။ ယထာဝုတ္တာယ ဝါ ပဘာယ အာဘာသနသီလာတိ အာဘဿရာ။ ဧတေပိ တယော ပဏီတရတနပဘာဝဘာသိတေကတလဝါသိနော။

၉။ သုဘာတိ ဧကဂ္ဃနာ အစလာ သရီရာဘာ ဝုစ္စတိ၊ သာ ဥပရိဗြဟ္မေဟိ ပရိတ္တာ ဧတေသန္တိ ပရိတ္တသုဘာ။ အပ္ပမာဏာ သုဘာ ဧတေသန္တိ အပ္ပမာဏသုဘာ။ ပဘာသမုဒယသင်္ခါတေဟိ သုဘေဟိ ကိဏ္ဏာ အာကိဏ္ဏာတိ သုဘကိဏှာ။ ‘‘သုဘာကိဏ္ဏာ’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗေ အာ-သဒ္ဒဿ ရဿတ္တံ၊ အန္တိမဏ-ကာရဿ စ ဟ-ကာရံ ကတွာ ‘‘သုဘကိဏှာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတေပိ ပဏီတရတနပဘာဝဘာသိတေကတလဝါသိနော။

၁၀။ ဈာနပ္ပဘာဝနိဗ္ဗတ္တံ ဝိပုလံ ဖလမေတေသန္တိ ဝေဟပ္ဖလာ။ သညာဝိရာဂဘာဝနာနိဗ္ဗတ္တရူပသန္တတိမတ္တတ္တာ နတ္ထိ သညာ၊ တံမုခေန ဝုတ္တာဝသေသာ အရူပက္ခန္ဓာ စ ဧတေသန္တိ အသညာ။ တေယေဝ သတ္တာတိ အသညသတ္တာ။ ဧတေပိ ပဏီတရတနပဘာဝဘာသိတေကတလဝါသိနော။ သုဒ္ဓါနံ အနာဂါမိအရဟန္တာနမေဝ အာဝါသာတိ သုဒ္ဓါဝါသာ။ အနုနယပဋိဃာဘာဝတော ဝါ သုဒ္ဓါ အာဝါသော ဧတေသန္တိ သုဒ္ဓါဝါသာ၊ တေသံ နိဝါသဘူမိပိ သုဒ္ဓါဝါသာ။

၁၁။ ဣမေသု ပန ပဌမတလဝါသိနော အပ္ပကေန ကာလေန အတ္တနော ဌာနံ န ဝိဇဟန္တီတိ အဝိဟာ။ ဒုတိယတလဝါသိနော န ကေနစိ တပ္ပန္တီတိ အတပ္ပာ။ တတိယတလဝါသိနော ပရမသုန္ဒရရူပတ္တာ သုခေန ဒိဿန္တီတိ သုဒဿာ။ စတုတ္ထတလဝါသိနော သုပရိသုဒ္ဓဒဿနတ္တာ သုခေန ပဿန္တီတိ သုဒဿိနော။ ပဉ္စမတလဝါသိနော ပန ဥက္ကဋ္ဌသမ္ပတ္တိကတ္တာ နတ္ထိ ဧတေသံ ကနိဋ္ဌဘာဝေါတိ အကနိဋ္ဌာ။

၁၂။ အာကာသာနဉ္စာယတနေ ပဝတ္တာ ပဌမာရုပ္ပဝိပါကဘူတစတုက္ခန္ဓာ ဧဝ၊ တေဟိ ပရိစ္ဆိန္နဩကာသော ဝါ အာကာသာနဉ္စာယတနဘူမိ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။

၁၃။ ပုထုဇ္ဇနာ၊ သောတာပန္နာ စ သကဒါဂါမိနော စာပိ ပုဂ္ဂလာ သုဒ္ဓါဝါသေသု သဗ္ဗထာ န လဗ္ဘန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုထုဇ္ဇနာဒီနဉ္စ ပဋိက္ခေပေန အနာဂါမိအရဟန္တာနမေဝ တတ္ထ လာဘော ဝုတ္တော ဟောတိ။

၁၄။ သေသဋ္ဌာနေသူတိ သုဒ္ဓါဝါသအပါယအသညိဝဇ္ဇိတေသု သေသဋ္ဌာနေသု အရိယာ၊ အနရိယာပိ စ လဗ္ဘန္တိ။

ဘူမိစတုက္ကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဋိသန္ဓိစတုက္ကဝဏ္ဏနာ

၁၆။ ဩက္ကန္တိက္ခဏေတိ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ။

၁၇။ ဇာတိယာ အန္ဓော ဇစ္စန္ဓော။ ကိဉ္စာပိ ဇာတိက္ခဏေ အဏ္ဍဇဇလာဗုဇာ သဗ္ဗေပိ အစက္ခုကာဝ ။ တထာပိ စက္ခာဒိဥပ္ပဇ္ဇနာရဟကာလေပိ စက္ခုပ္ပတ္တိဝိဗန္ဓကကမ္မပ္ပဋိဗာဟိတသာမတ္ထိယေန ဒိန္နပဋိသန္ဓိနာ၊ ဣတရေနပိ ဝါ ကမ္မေန အနုပ္ပာဒေတဗ္ဗစက္ခုကော သတ္တော ဇစ္စန္ဓော နာမ။ အပရေ ပန ‘‘ဇစ္စန္ဓောတိ ပသူတိယံယေဝ အန္ဓော၊ မာတုကုစ္ဆိယံ အန္ဓော ဟုတွာ နိက္ခန္တောတိ အတ္ထော၊ တေန ဒုဟေတုကတိဟေတုကာနံ မာတုကုစ္ဆိယံ စက္ခုဿ အဝိပဇ္ဇနံ သိဒ္ဓ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဇစ္စန္ဓာဒီနန္တိ ဧတ္ထ အာဒိဂ္ဂဟဏေန ဇစ္စဗဓိရဇစ္စမူဂဇစ္စဇဠဇစ္စုမ္မတ္တကပဏ္ဍကဥဘတောဗျဉ္ဇနကနပုံသကမမ္မာဒီနံ သင်္ဂဟော။ အပရေ ပန ‘‘ဧကစ္စေ အဟေတုကပဋိသန္ဓိကာ အဝိကလိန္ဒြိယာ ဟုတွာ ထောကံ ဝိစာရဏပကတိကာ ဟောန္တိ၊ တာဒိသာနမ္ပိ အာဒိသဒ္ဒေန သင်္ဂဟော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဘုမ္မဒေဝေ သိတာ နိဿိတာ တဂ္ဂတိကတ္တာတိ ဘုမ္မဿိတာ။ သုခသမုဿယတော ဝိနိပါတာတိ ဝိနိပါတိကာ။

၁၈။ သဗ္ဗတ္ထာပိ ကာမသုဂတိယန္တိ ဒေဝမနုဿဝသေန သတ္တဝိဓာယပိ ကာမသုဂတိယံ။

၂၁။ တေသူတိ ယထာဝုတ္တပဋိသန္ဓိယုတ္တေသု ပုဂ္ဂလေသု၊ အပါယာဒီသု ဝါ။ အာယုပ္ပမာဏဂဏနာယ နိယမော နတ္ထိ ကေသဉ္စိ စိရာယုကတ္တာ၊ ကေသဉ္စိ စိရတရာယုကတ္တာ စ။ တထာစာဟု –

‘‘အာပါယိကမနုဿာယု-

ပရိစ္ဆေဒေါ န ဝိဇ္ဇတိ၊

တထာ ဟိ ကာလော မန္ဓာတာ၊

ယက္ခာ ကေစိ စိရာယုနော’’တိ။ –

အပါယေသု ဟိ ကမ္မမေဝ ပမာဏံ၊ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တာနံ ယာဝ ကမ္မံ နခီယတိ။ တာဝ စဝနာဘာဝတော၊ တထာ ဘုမ္မဒေဝါနံ။ တေသုပိ ဟိ နိဗ္ဗတ္တာ ကေစိ သတ္တာဟာဒိကာလံ တိဋ္ဌန္တိ၊ ကေစိ ကပ္ပမတ္တမ္ပိ၊ တထာ မနုဿာနမ္ပိ ကဒါစိ တေသမ္ပိ အသင်္ချေယျာယုကတ္တာ ကဒါစိ ဒသဝဿာယုကတ္တာ။ ‘‘ယော စိရံ ဇီဝတိ၊ သော ဝဿသတံ ဇီဝတိ၊ အပ္ပံ ဝါ ဘိယျော (ဒီ။ နိ။ ၂။၇၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၄၅၊ အ။ နိ။ ၇။၇၄)၊ ဒုတိယံ ဝဿသတံ န ပါပုဏာတီ’’တိ ဣဒံ ပန အဇ္ဇတနကာလိကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၂၂။ ဒိဗ္ဗာနိ ပဉ္စဝဿသတာနီတိ မနုဿာနံ ပညာသ ဝဿာနိ ဧကဒိနံ၊ တဒနုရူပတော မာသသံဝစ္ဆရေ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒိဗ္ဗပ္ပမာဏာနိ ပဉ္စဝဿသတာနိ အာယုပ္ပမာဏံ ဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ယာနိ ပညာသ ဝဿာနိ၊ မနုဿာနံ ဒိနော တဟိံ၊

တိံသရတ္တိဒိဝေါ မာသော၊ မာသာ ဒွါဒသ သံဝစ္ဆရံ၊

တေန သံဝစ္ဆရေနာယု၊ ဒိဗ္ဗံ ပဉ္စသတံ မတ’’န္တိ။

မနုဿဂဏနာယာတိ မနုဿာနံ သံဝစ္ဆရဂဏနာယ။ တတော စတုဂ္ဂုဏန္တိ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ပညာသမာနုဿကဝဿပရိမိတံ ဒိဝသံ၊ ဒိဗ္ဗာနိ စ ပဉ္စဝဿသတာနိ ဒိဂုဏံ ကတွာ ဒိဗ္ဗဝဿသဟဿာနိ တာဝတိံသာနံ သမ္ဘဝတီတိ ဧဝံ ဒိဝသသံဝစ္ဆရဒိဂုဏဝသေန စတုဂ္ဂုဏံ၊ တံ ပန ဒိဗ္ဗဂဏနာယ ဝဿသဟဿံ၊ မနုဿဂဏနာယ သဋ္ဌိဝဿသတသဟဿာဓိကတိကောဋိပ္ပမာဏံ ဟောတိ။ တတော စတုဂ္ဂုဏံ ယာမာနန္တိ တာဝတိံသာနမာယုပ္ပမာဏတော ဝုတ္တနယေန စတုဂ္ဂုဏံ၊ ဒိဗ္ဗဂဏနာယ ဒွိသဟဿံ၊ မနုဿဂဏနာယ စတ္တာလီသဝဿသတသဟဿာဓိကာ စုဒ္ဒသ ဝဿကောဋိယော ဟောန္တိ။ တတော စတုဂ္ဂုဏံ တုသိတာနန္တိ ဒိဗ္ဗာနိ စတ္တာရိ ဝဿသဟဿာနိ၊ မနုဿဂဏနာယ သဋ္ဌိဝဿသတသဟဿာဓိကာ သတ္တပညာသ ဝဿကောဋိယော။ တတော စတုဂ္ဂုဏံ နိမ္မာနရတီနန္တိ ဒိဗ္ဗာနိ အဋ္ဌဝဿသဟဿာနိ၊ မနုဿဂဏနာယ ဒွေ ဝဿကောဋိသတာနိ စတ္တာလီသဝဿသတသဟဿာဓိကာ တိံသ ဝဿကောဋိယော စ။ တတော စတုဂ္ဂုဏံ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနန္တိ ဒိဗ္ဗာနိ သောဠသ ဝဿသဟဿာနိ။

၂၃။ မနုဿဂဏနံ ပန သယမေဝ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘နဝသတဉ္စာ’’တျာဒိ။ ဝဿာနံ သမ္ဗန္ဓိ နဝသတံ ဧကဝီသ ကောဋိယော၊ တထာ သဋ္ဌိ စ ဝဿသတသဟဿာနိ ဝသဝတ္တီသု အာယုပ္ပမာဏန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၅။ ဒုတိယဇ္ဈာနဘူမိယန္တိ စတုက္ကနယဝသေန ဝုတ္တံ။ တတော ပရံ ပဝတ္တိယံ၊ စဝနကာလေ စ တထာရူပမေဝ ဘဝင်္ဂစုတိဝသေန ပဝတ္တိတွာ နိရုဇ္ဈတီတိ ယောဇနာ။

၂၉။ တေသူတိ တာဟိ ဂဟိတပဋိသန္ဓိကေသု ဗြဟ္မေသု။ ကပ္ပဿာတိ အသင်္ချေယျကပ္ပဿ။ န ဟိ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာဒီနံ တိဏ္ဏံ မဟာကပ္ပဝသေန အာယုပရိစ္ဆေဒေါ သမ္ဘဝတိ ဧကကပ္ပေပိ တေသံ အဝိနာသာဘာဝေန ပရိပုဏ္ဏကပ္ပေ အသမ္ဘဝတော။ တထာ ဟေသ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၀၉) လောကော သတ္တဝါရေသု အဂ္ဂိနာ ဝိနဿတိ၊ အဋ္ဌမေ ဝါရေ ဥဒကေန၊ ပုန သတ္တဝါရေသု အဂ္ဂိနာ၊ အဋ္ဌမေ ဝါရေ ဥဒကေနာတိ ဧဝံ အဋ္ဌသု အဋ္ဌကေသု ပရိပုဏ္ဏေသု ပစ္ဆိမေ ဝါရေ ဝါတေန ဝိနဿတိ။ တတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနတလံ ဥပါဒါယ အဂ္ဂိနာ၊ ဒုတိယတတိယဇ္ဈာနတလံ ဥပါဒါယ ဥဒကေန၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနတလံ ဥပါဒါယ ဝါတေန ဝိနဿတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘သတ္တ သတ္တဂ္ဂိနာ ဝါရာ၊ အဋ္ဌမေ အဋ္ဌမေ ဒကာ၊

စတုသဋ္ဌိ ယဒါ ပုဏ္ဏာ၊ ဧကော ဝါယုဝရော သိယာ။

‘‘အဂ္ဂိနာဘဿရာ ဟေဋ္ဌာ၊ အာပေန သုဘကိဏှတော၊

ဝေဟပ္ဖလတော ဝါတေန၊ ဧဝံ လောကော ဝိနဿတီ’’တိ။ –

တသ္မာ တိဏ္ဏမ္ပိ ပဌမဇ္ဈာနတလာနံ ဧကကပ္ပေပိ အဝိနာသာဘာဝတော သကလကပ္ပေ တေသံ သမ္ဘဝေါ နတ္ထီတိ အသင်္ချေယျကပ္ပဝသေန တေသံ အာယုပရိစ္ဆေဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိတလတော ပဋ္ဌာယ ပန ပရိပုဏ္ဏဿ မဟာကပ္ပဿ ဝသေန၊ န အသင်္ချေယျကပ္ပဝသေန။ အသင်္ချေယျကပ္ပောတိ စ ယောဇနာယာမဝိတ္ထာရတော သေတသာသပရာသိတော ဝဿသတဝဿသတစ္စယေန ဧကေကဗီဇဿ ဟရဏေန သာသပရာသိနော ပရိက္ခယေပိ အက္ခယသဘာဝဿ မဟာကပ္ပဿ စတုတ္ထဘာဂေါ။ သော ပန သတ္ထရောဂဒုဗ္ဘိက္ခာနံ အညတရသံဝဋ္ဋေန ဗဟူသု ဝိနာသမုပဂတေသု အဝသိဋ္ဌသတ္တသန္တာနပ္ပဝတ္တကုသလကမ္မာနုဘာဝေန ဒသဝဿတော ပဋ္ဌာယ အနုက္ကမေန အသင်္ချေယျာယုကပ္ပမာဏေသု သတ္တေသု ပုန အသဒ္ဓမ္မသမာဒါနဝသေန ကမေန ပရိဟာယိတွာ ဒသဝဿာယုကေသု ဇာတေသု ရောဂါဒီနံ အညတရသံဝဋ္ဋေန သတ္တာနံ ဝိနာသပ္ပတ္တိယာဝ ‘‘အယမေကော အန္တရကပ္ပော’’တိ ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္နဿ အန္တရကပ္ပဿ ဝသေန စတုသဋ္ဌိအန္တရကပ္ပပ္ပမာဏော ဟောတိ၊ ‘‘ဝီသတိအန္တရကပ္ပပ္ပမာဏော’’တိ စ ဝဒန္တိ။

၄၅။ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပဂစ္ဆန္တီတိ အာကာသာနဉ္စာယတနူပဂါ။

၄၉။ ဧကမေဝါတိ ဘူမိတော၊ ဇာတိတော၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မတော၊ သင်္ခါရတော စ သမာနမေဝ။ ဧကဇာတိယန္တိ ဧကသ္မိံ ဘဝေ။

ပဋိသန္ဓိစတုက္ကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကမ္မစတုက္ကဝဏ္ဏနာ

၅၀။ ဣဒါနိ ကမ္မစတုက္ကံ စတူဟာကာရေဟိ ဒဿေတုံ ‘‘ဇနက’’န္တျာဒိ အာရဒ္ဓံ၊ ဇနယတီတိ ဇနကံ။ ဥပတ္ထမ္ဘေတီတိ ဥပတ္ထမ္ဘကံ။ ဥပဂန္တွာ ပီဠေတီတိ ဥပပီဠကံ။ ဥပဂန္တွာ ဃာတေတီတိ ဥပဃာတကံ။

တတ္ထ ပဋိသန္ဓိပဝတ္တီသု ဝိပါကကဋတ္တာရူပါနံ နိဗ္ဗတ္တကာ ကုသလာကုသလစေတနာ ဇနကံ နာမ။ သယံ ဝိပါကံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တမ္ပိ ကမ္မန္တရဿ စိရတရဝိပါကနိဗ္ဗတ္တနေ ပစ္စယဘူတံ၊ ဝိပါကဿေဝ ဝါ သုခဒုက္ခဘူတဿ ဝိစ္ဆေဒပစ္စယာနုပ္ပတ္တိယာ၊ ဥပဗြူဟနပစ္စယုပ္ပတ္တိယာ စ ဇနကသာမတ္ထိယာနုရူပံ စိရတရပ္ပဝတ္တိပစ္စယဘူတံ ကုသလာကုသလကမ္မံ ဥပတ္ထမ္ဘကံ နာမ။ ကမ္မန္တရဇနိတဝိပါကဿ ဗျာဓိဓာတုသမတာဒိနိမိတ္တဝိဗာဓနေန စိရတရပ္ပဝတ္တိဝိနိဗန္ဓကံ ယံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ဥပပီဠကံ နာမ။ ဒုဗ္ဗလဿ ပန ကမ္မဿ ဇနကသာမတ္ထိယံ ဥပဟစ္စ ဝိစ္ဆေဒကပစ္စယုပ္ပာဒနေန တဿ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိတွာ သယံ ဝိပါကနိဗ္ဗတ္တကကမ္မံ ဥပဃာတကံ နာမ။

ဇနကောပဃာတကာနဉှိ အယံ ဝိသေသော – ဇနကံ ကမ္မန္တရဿ ဝိပါကံ အနုပစ္ဆိန္ဒိတွာဝ ဝိပါကံ ဇနေတိ၊ ဥပဃာတကံ ဥပစ္ဆေဒနပုဗ္ဗကန္တိ ဣဒံ တာဝ အဋ္ဌကထာသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၈၇၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃။၃၄) သန္နိဋ္ဌာနံ။ အပရေ ပန အာစရိယာ ‘‘ဥပပီဠကကမ္မံ ဗဟွာဗာဓတာဒိပစ္စယောပသံဟာရေန ကမ္မန္တရဿ ဝိပါကံ အန္တရန္တရာ ဝိဗာဓတိ။ ဥပဃာတကံ ပန တံ သဗ္ဗသော ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ အညဿ ဩကာသံ ဒေတိ၊ န ပန သယံ ဝိပါကနိဗ္ဗတ္တကံ။ ဧဝဉှိ ဇနကတော ဣမဿ ဝိသေသော သုပါကဋော’’တိ ဝဒန္တိ။ ကိစ္စဝသေနာတိ ဇနနဥပတ္ထမ္ဘနဥပပီဠနဥပစ္ဆေဒနကိစ္စဝသေန။

၅၁။ ဂရုကန္တိ မဟာသာဝဇ္ဇံ၊ မဟာနုဘာဝဉ္စ အညေန ကမ္မေန ပဋိဗာဟိတုံ အသက္ကုဏေယျကမ္မံ။ အာသန္နန္တိ မရဏကာလေ အနုဿရိတံ၊ တဒါ ကတဉ္စ။ အာစိဏ္ဏန္တိ အဘိဏှသော ကတံ ၊ ဧကဝါရံ ကတွာပိ ဝါ အဘိဏှသော သမာသေဝိတံ။ ကဋတ္တာကမ္မန္တိ ဂရုကာဒိဘာဝံ အသမ္ပတ္တံ ကတမတ္တတောယေဝ ကမ္မန္တိ ဝတ္တဗ္ဗကမ္မံ။

တတ္ထ ကုသလံ ဝါ ဟောတု အကုသလံ ဝါ၊ ဂရုကာဂရုကေသု ယံ ဂရုကံ အကုသလပက္ခေ မာတုဃာတကာဒိကမ္မံ ၊ ကုသလပက္ခေ မဟဂ္ဂတကမ္မံ ဝါ၊ တဒေဝ ပဌမံ ဝိပစ္စတိ သတိပိ အာသန္နာဒိကမ္မေ ပရိတ္တံ ဥဒကံ ဩတ္ထရိတွာ ဂစ္ဆန္တော မဟောဃော ဝိယ။ တထာ ဟိ တံ ‘‘ဂရုက’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိံ အသတိ ဒူရာသန္နေသု ယံ အာသန္နံ မရဏကာလေ အနုဿရိတံ၊ တဒေဝ ပဌမံ ဝိပစ္စတိ၊ အာသန္နကာလေ ကတေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ တသ္မိမ္ပိ အသတိ အာစိဏ္ဏာနာစိဏ္ဏေသု စ ယံ အာစိဏ္ဏံ သုသီလျံ ဝါ၊ ဒုဿီလျံ ဝါ၊ တဒေဝ ပဌမံ ဝိပစ္စတိ။ ကဋတ္တာကမ္မံ ပန လဒ္ဓါသေဝနံ ပုရိမာနံ အဘာဝေန ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎတီတိ ဂရုကံ သဗ္ဗပဌမံ ဝိပစ္စတိ။ ဂရုကေ အသတိ အာသန္နံ၊ တသ္မိမ္ပိ အသတိ အာစိဏ္ဏံ၊ တသ္မိမ္ပိ အသတိ ကဋတ္တာကမ္မံ။ တေနာဟ ‘‘ပါကဒါနပရိယာယေနာ’’တိ၊ ဝိပါကဒါနာနုက္ကမေနာတျတ္ထော။ အဘိဓမ္မာဝတာရာဒီသု ပန အာသန္နတော အာစိဏ္ဏံ ပဌမံ ဝိပစ္စန္တံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ယထာ ပန ဂေါဂဏပရိပုဏ္ဏဿ ဝဇဿ ဒွါရေ ဝိဝဋေ အပရဘာဂေ ဒမ္မဂဝဗလဝဂဝေသု သန္တေသုပိ ယော ဝဇဒွါရဿ အာသန္နော ဟောတိ၊ အန္တမသော ဒုဗ္ဗလဇရဂ္ဂဝေါပိ၊ သောယေဝ ပဌမတရံ နိက္ခမတိ၊ ဧဝံ ဂရုကတော အညေသု ကုသလာကုသလေသု သန္တေသုပိ မရဏကာလဿ အာသန္နတ္တာ အာသန္နမေဝ ပဌမံ ဝိပါကံ ဒေတီတိ ဣဓ တံ ပဌမံ ဝုတ္တံ။

၅၂။ ဒိဋ္ဌဓမ္မော ပစ္စက္ခဘူတော ပစ္စုပ္ပန္နော အတ္တဘာဝေါ၊ တတ္ထ ဝေဒိတဗ္ဗံ ဝိပါကာနုဘဝနဝသေနာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မတော အနန္တရံ ဥပပဇ္ဇိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ။ အပရေ အပရေ ဒိဋ္ဌဓမ္မတော အညသ္မိံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အတ္တဘာဝေ ဝေဒိတဗ္ဗံ ကမ္မံ အပရာပရိယဝေဒနီယံ။ အဟောသိ ဧဝ ကမ္မံ ၊ န တဿ ဝိပါကော အဟောသိ၊ အတ္ထိ၊ ဘဝိဿတိ စာတိ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗကမ္မံ အဟောသိကမ္မံ။

တတ္ထ ပဋိပက္ခေဟိ အနဘိဘူတတာယ၊ ပစ္စယဝိသေသေန ပဋိလဒ္ဓဝိသေသတာယ စ ဗလဝဘာဝပ္ပတ္တာ တာဒိသဿ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဿ ဝသေန သာတိသယာ ဟုတွာ တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဖလဒါယိနီ ပဌမဇဝနစေတနာ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ နာမ။ သာ ဟိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဗလဝဇနသန္တာနေ ဂုဏဝိသေသယုတ္တေသု ဥပကာရာနုပကာရဝသပ္ပဝတ္တိယာ၊ အာသေဝနာလာဘေန အပ္ပဝိပါကတာယ စ ဣတရဒွယံ ဝိယ ပဝတ္တသန္တာနုပရမာပေက္ခံ၊ ဩကာသလာဘာပေက္ခဉ္စ ကမ္မံ န ဟောတီတိ ဣဓေဝ ပုပ္ဖမတ္တံ ဝိယ ပဝတ္တိဝိပါကမတ္တံ အဟေတုကဖလံ ဒေတိ။ အတ္ထသာဓိကာ ပန သတ္တမဇဝနစေတနာ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာဘူတာ ဝုတ္တနယေန ပဋိလဒ္ဓဝိသေသာ အနန္တရတ္တဘာဝေ ဝိပါကဒါယိနီ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ နာမ။ သာ စ ပဋိသန္ဓိံ ဒတွာဝ ပဝတ္တိဝိပါကံ ဒေတိ။ ပဋိသန္ဓိယာ ပန အဒိန္နာယ ပဝတ္တိဝိပါကံ ဒေတီတိ နတ္ထိ။ စုတိ အနန္တရဉှိ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယဿ ဩကာသော။ ပဋိသန္ဓိယာ ပန ဒိန္နာယ ဇာတိသတေပိ ပဝတ္တိဝိပါကံ ဒေတီတိ အာစရိယာ။ ယထာဝုတ္တကအာရဏဝိရဟတော ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာဒိဘာဝံ အသမ္ပတ္တာ အာဒိပရိယောသာနစေတနာနံ မဇ္ဈေ ပဝတ္တာ ပဉ္စ စေတနာ ဝိပါကဒါနသဘာဝဿ အနုပစ္ဆိန္နတ္တာ ယဒါ ကဒါစိ ဩကာသလာဘေ သတိ ပဋိသန္ဓိပဝတ္တီသု ဝိပါကံ အဘိနိပ္ဖာဒေန္တီ အပရာပရိယဝေဒနိယံ နာမ။ သကသကကာလာတီတံ ပန ပုရိမကမ္မဒွယံ၊ တတိယမ္ပိ စ သံသာရပ္ပဝတ္တိယာ ဝေါစ္ဆိန္နာယ အဟောသိကမ္မံ နာမ။

ပါကကာလဝသေနာတိ ပစ္စုပ္ပန္နေ၊ တဒနန္တရေ၊ ယဒါ ကဒါစီတိ ဧဝံ ပုရိမာနံ တိဏ္ဏံ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေန၊ ဣတရဿ တံကာလာဘာဝဝသေန စ။ အဟောသိကမ္မဿ ဟိ ကာလာတိက္ကမတောဝ တံ ဝေါဟာရော။

၅၃။ ပါကဌာနဝသေနာတိ ပဋိသန္ဓိယာ ဝိပစ္စနဘူမိဝသေန။

၅၄။ ဣဒါနိ အကုသလာဒိကမ္မာနံ ကာယကမ္မဒွါရာဒိဝသေန ပဝတ္တိံ၊ တံနိဒ္ဒေသမုခေန စ တေသံ ပါဏာတိပါတာဒိဝသေန ဒသဝိဓာဒိဘေဒဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ အကုသလ’’န္တျာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ကာယဒွါရေ ပဝတ္တံ ကမ္မံ ကာယကမ္မံ။ ဧဝံ ဝစီကမ္မာဒီနိ။

၅၅။ ပါဏဿ သဏိကံ ပတိတုံ အဒတွာ အတီဝ ပါတနံ ပါဏာတိပါတော။ ကာယဝါစာဟိ အဒိန္နဿ အာဒါနံ အဒိန္နာဒါနံ။ မေထုနဝီတိက္ကမသင်္ခါတေသု ကာမေသု မိစ္ဆာ စရဏံ ကာမေသု မိစ္ဆာစာရော။

တတ္ထ ပါဏောတိ ဝေါဟာရတော သတ္တော၊ ပရမတ္ထတော ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ တသ္မိံ ပါဏေ ပါဏသညိနော ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကပ္ပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ ဝဓကစေတနာ ပါဏာတိပါတော။ ပရဘဏ္ဍေ တထာသညိနော တဒါဒါယကပ္ပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ ထေယျစေတနာ အဒိန္နာဒါနံ။ အသဒ္ဓမ္မသေဝနဝသေန ကာယဒွါရပ္ပဝတ္တာ အဂန္တဗ္ဗဋ္ဌာနဝီတိက္ကမစေတနာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရော နာမ။ သုရာပါနမ္ပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂယှတီတိ ဝဒန္တိ ရသသင်္ခါတေသု ကာမေသု မိစ္ဆာစာရဘာဝတော။ ကာယဝိညတ္တိသင်္ခါတေ ကာယဒွါရေတိ ကာယေန အဓိပ္ပာယဝိညာပနတော၊ သယဉ္စ ကာယေန ဝိညေယျတ္တာ ကာယဝိညတ္တိသင်္ခါတေ အဘိက္ကမာဒိဇနကစိတ္တဇဝါယောဓာတွာဓိကကလာပဿ ဝိကာရဘူတေ သန္ထမ္ဘနာဒီနံ သဟကာရီကာရဏဘူတေ စောပနကာယဘာဝတော၊ ကမ္မာနံ ပဝတ္တိမုခဘာဝတော စ ကာယဒွါရသင်္ခါတေ ကမ္မဒွါရေ။

ကိဉ္စာပိ ဟိ တံတံကမ္မသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒေနေဝ သာ ဝိညတ္တိ ဇနီယတိ။ တထာပိ တဿာ တထာ ပဝတ္တမာနာယ တံသမုဋ္ဌာပကကမ္မဿ ကာယကမ္မာဒိဝေါဟာရော ဟောတီတိ သာ တဿေဝ ပဝတ္တိမုခဘာဝေန ဝတ္တုံ လဗ္ဘတိ။ ‘‘ကာယဒွါရေ ဝုတ္တိတော’’တိ ဧတ္တကေယေဝ ဝုတ္တေ ‘‘ယဒိ ဧဝံ ကမ္မဒွါရဝဝတ္ထာနံ န သိယာ။ ကာယဒွါရေ ဟိ ပဝတ္တံ ‘ကာယကမ္မ’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ကာယကမ္မဿ စ ပဝတ္တိမုခဘူတံ ‘ကာယဒွါရ’န္တိ။ ပါဏာတိပါတာဒိကံ ပန ဝါစာယ အာဏာပေန္တဿ ကာယကမ္မံ ဝစီဒွါရေပိ ပဝတ္တတီတိ ဒွါရေန ကမ္မဝဝတ္ထာနံ န သိယာ၊ တထာ မုသာဝါဒါဒိံ ကာယဝိကာရေန ကရောန္တဿ ဝစီကမ္မံ ကာယဒွါရေပိ ပဝတ္တတီတိ ကမ္မေန ဒွါရဝဝတ္ထာနမ္ပိ န သိယာ’’တိ အယံ စောဒနာ ပစ္စုပဋ္ဌေယျာတိ ဗာဟုလ္လဝုတ္တိယာ ဝဝတ္ထာနံ ဒဿေတုံ ‘‘ဗာဟုလ္လဝုတ္တိတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ကာယကမ္မဉှိ ကာယဒွါရေယေဝ ဗဟုလံ ပဝတ္တတိ၊ အပ္ပံ ဝစီဒွါရေ၊ တသ္မာ ကာယဒွါရေယေဝ ဗဟုလံ ပဝတ္တနတော ကာယကမ္မဘာဝေါ သိဒ္ဓါ ဝနစရကာဒီနံ ဝနစရကာဒိဘာဝေါ ဝိယ။ တထာ ကာယကမ္မမေဝ ယေဘုယျေန ကာယဒွါရေ ပဝတ္တတိ၊ န ဣတရာနိ၊ တသ္မာ ကာယကမ္မဿ ယေဘုယျေန ဧတ္ထေဝ ပဝတ္တနတော ကာယကမ္မဒွါရဘာဝေါ သိဒ္ဓါ ဗြာဟ္မဏဂါမာဒီနံ ဗြာဟ္မဏဂါမာဒိဘာဝေါ ဝိယာတိ နတ္ထိ ကမ္မဒွါရဝဝတ္ထာနေ ကောစိ ဝိဗန္ဓောတိ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော။

၅၆။ မုသာတိ အဘူတံ ဝတ္ထု၊ တံ တစ္ဆတော ဝဒန္တိ ဧတေနာတိ မုသာဝါဒေါ။ ပိသတိ သာမဂ္ဂိံ သဉ္စုဏ္ဏေတိ ဝိက္ခိပတိ၊ ပိယဘာဝံ သုညံ ကရောတီတိ ဝါ ပိသုဏာ။ အတ္တာနမ္ပိ ပရမ္ပိ ဖရုသံ ကရောတိ၊ ကကစော ဝိယ ခရသမ္ဖဿာတိ ဝါ ဖရုသာ။ သံ သုခံ၊ ဟိတဉ္စ ဖလတိ ဝိသရတိ ဝိနာသေတီတိ သမ္ဖံ၊ အတ္တနော၊ ပရေသဉ္စ အနုပကာရံ ယံ ကိဉ္စိ၊ တံ ပလပတိ ဧတေနာတိ သမ္ဖပ္ပလာပေါ။

တတ္ထ အဘူတံ ဝတ္ထုံ ဘူတတော ပရံ ဝိညာပေတုကာမဿ တထာ ဝိညာပနပ္ပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ မုသာဝါဒေါ။ သော ပရဿ အတ္ထဘေဒကရောဝ ကမ္မပထော ဟောတိ၊ ဣတရော ကမ္မမေဝ။ ပရေသံ ဘေဒကာမတာယ၊ အတ္တပ္ပိယကာမတာယ ဝါ ပရဘေဒကရဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ သံကိလိဋ္ဌစေတနာ ပိသုဏဝါစာ၊ သာပိ ဒွီသု ဘိန္နေသုယေဝ ကမ္မပထော။ ပရဿ မမ္မစ္ဆေဒကရဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ ဧကန္တဖရုသစေတနာ ဖရုသဝါစာ။ န ဟိ စိတ္တသဏှတာယ သတိ ဖရုသဝါစာ နာမ ဟောတိ။ သီတာဟရဏာဒိအနတ္ထဝိညာပနပ္ပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ သံကိလိဋ္ဌစေတနာ သမ္ဖပ္ပလာပေါ၊ သော ပန ပရေဟိ တသ္မိံ အနတ္ထေ ဂဟိတေယေဝ ကမ္မပထော။ ဝစီဝိညတ္တိသင်္ခါတေ ဝစီဒွါရေတိ ဝါစာယ အဓိပ္ပာယံ ဝိညာပေတိ၊ သယဉ္စ ဝါစာယ ဝိညာယတီတိ ဝစီဝိညတ္တိသင်္ခါတေ ဝစီဘေဒကရပ္ပယောဂသမုဋ္ဌာပကစိတ္တသမုဋ္ဌာနပထဝီဓာတွာဓိကကလာပဿ ဝိကာရဘူတေ စောပနဝါစာဘာဝတော၊ ကမ္မာနံ ပဝတ္တိမုခဘာဝတော စ ဝစီဒွါရသင်္ခါတေ ကမ္မဒွါရေ။ ဗာဟုလ္လဝုတ္တိတောတိ ဣဒံ ဝုတ္တနယမေဝ။

၅၇။ ပရသမ္ပတ္တိံ အဘိမုခံ ဈာယတိ လောဘဝသေန စိန္တေတီတိ အဘိဇ္ဈာ။ ဗျာပဇ္ဇတိ ဟိတသုခံ ဧတေနာတိ ဗျာပါဒေါ။ မိစ္ဆာ ဝိပရီတတော ပဿတီတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။

တတ္ထ ‘‘အဟော ဝတ ဣဒံ မမ သိယာ’’တိ ဧဝံ ပရဘဏ္ဍာဘိဇ္ဈာယနံ အဘိဇ္ဈာ၊ သာ ပရဘဏ္ဍဿ အတ္တနော နာမနေနေဝ ကမ္မပထော ဟောတိ။ ‘‘အဟော ဝတာယံ သတ္တော ဝိနဿေယျာ’’တိ ဧဝံ မနောပဒေါသော ဗျာပါဒေါ။ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တျာဒိနာ နယေန ဝိပရီတဒဿနံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ ဧတ္ထ ပန နတ္ထိကအဟေတုကအကိရိယဒိဋ္ဌီဟိယေဝ ကမ္မပထဘေဒေါ။ ဣမေသံ ပန အင်္ဂါဒိဝဝတ္ထာနဝသေန ပပဉ္စော တတ္ထ တတ္ထ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၈၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁ အကုသလကမ္မပထကထာ၊ ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၂) အာဂတနယေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အညတြာပိ ဝိညတ္တိယာတိ ကာယဝစီဝိညတ္တိံ ဝိနာပိ၊ တံ အသမုဋ္ဌာပေတွာပီတျတ္ထော။ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပကစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ စေတ္ထ အဘိဇ္ဈာဒယော စေတနာပက္ခိကာဝ ဟောန္တိ။

၅၈။ ဒေါသမူလေနဇာယန္တီတိ သဟဇာတာဒိပစ္စယေန ဒေါသသင်္ခါတမူလေန၊ ဒေါသမူလကစိတ္တေန ဝါ ဇာယန္တိ၊ န လောဘမူလာဒီဟိ။ ဟသမာနာပိ ဟိ ရာဇာနော ဒေါသစိတ္တေနေဝ ပါဏဝဓံ အာဏာပေန္တိ၊ တထာ ဖရုသဝါစာဗျာပါဒေသုပိ ယထာရဟံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မိစ္ဆာဒဿနဿ အဘိနိဝိသိတဗ္ဗဝတ္ထူသု လောဘပုဗ္ဗင်္ဂမမေဝ အဘိနိဝိသနတော အာဟ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ စ လောဘမူလေနာ’’တိ။ သေသာနိ စတ္တာရိပိ ဒွီဟိ မူလေဟိ သမ္ဘဝန္တီတိ ယော တာဝ အဘိမတံ ဝတ္ထုံ၊ အနဘိမတံ ဝါ အတ္တဗန္ဓုပရိတ္တာဏာဒိပ္ပယောဇနံ သန္ဓာယ ဟရတိ၊ တဿ အဒိန္နာဒါနံ လောဘမူလေန ဟောတိ။ ဝေရနိယျာတနတ္ထံ ဟရန္တဿ ဒေါသမူလေန။ နီတိပါဌကပ္ပမာဏတော ဒုဋ္ဌနိဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပရသန္တကံ ဟရန္တာနံ ရာဇူနံ၊ ဗြာဟ္မဏာနဉ္စ ‘‘သဗ္ဗမိဒံ ဗြာဟ္မဏာနံ ရာဇူဟိ ဒိန္နံ၊ တေသံ ပန သဗ္ဗဒုဗ္ဗလဘာဝေန အညေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ အတ္တသန္တကမေဝ ဗြာဟ္မဏာ ပရိဘုဉ္ဇန္တီ’’တျာဒီနိ ဝတွာ သကသညာယ ဧဝံ ယံ ကိဉ္စိ ဟရန္တာနံ၊ ကမ္မဖလသမ္ဗန္ဓာပဝါဒီနဉ္စ မောဟမူလေန။ ဧဝံ မုသာဝါဒါဒီသုပိ ယထာရဟံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၆၃။ ဆသု အာရမ္မဏေသု တိဝိဓကမ္မဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနမ္ပေတံ တိဝိဓနိယမေန ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အာဟ ‘‘တထာ ဒါနသီလဘာဝနာဝသေနာ’’တိ။ ဒသဓာ နိဒ္ဒိသိယမာနာနံ ဟိ ဒွိန္နံ၊ ပုန ဒွိန္နံ၊ တိဏ္ဏဉ္စ ယထာက္ကမံ ဒါနာဒီသု တီသွေဝ သင်္ဂဟော။ ကာရဏံ ပနေတ္ထ ပရတော ဝက္ခာမ။ ဆဠာရမ္မဏေသု ပန တိဝိဓကမ္မဒွါရေသု စ နေသံ ပဝတ္တိယောဇနာ အဋ္ဌကထာဒီသု (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၅၆-၁၅၉) အာဂတနယေန ဂဟေတဗ္ဗာ။

၆၅။ ဒီယတိ ဧတေနာတိ ဒါနံ၊ ပရိစ္စာဂစေတနာ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ သီလတီတိ သီလံ၊ ကာယဝစီကမ္မာနိ သမာဒဟတိ၊ သမ္မာ ဌပေတီတျတ္ထော၊ သီလယတိ ဝါ ဥပဓာရေတီတိ သီလံ၊ ဥပဓာရဏံ ပနေတ္ထ ကုသလာနံ အဓိဋ္ဌာနဘာဝေါ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယာ’’တျာဒိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၊ ၁၉၂)။ ဘာဝေတိ ကုသလေ ဓမ္မေ အာသေဝတိ ဝဍ္ဎေတိ ဧတာယာတိ ဘာဝနာ။ အပစာယတိ ပူဇာဝသေန သာမီစိံ ကရောတိ ဧတေနာတိ အပစာယနံ။ တံတံကိစ္စကရဏေ ဗျာဝဋဿ ဘာဝေါ ဝေယျာဝစ္စံ။ အတ္တနော သန္တာနေ နိဗ္ဗတ္တာ ပတ္တိ ဒီယတိ ဧတေနာတိ ပတ္တိဒါနံ။ ပတ္တိံ အနုမောဒတိ ဧတာယာတိ ပတ္တာနုမောဒနာ။ ဓမ္မံ သုဏန္တိ ဧတေနာတိ ဓမ္မဿဝနံ။ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ ဧတာယာတိ ဓမ္မဒေသနာ။ ဒိဋ္ဌိယာ ဥဇုကရဏံ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ။

တတ္ထ သာနုသယသန္တာနဝတော ပရေသံ ပူဇာနုဂ္ဂဟကာမတာယ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနဝတ္ထုပရိစ္စဇနဝသပ္ပဝတ္တစေတနာ ဒါနံ နာမ၊ ဒါနဝတ္ထုပရိယေသနဝသေန၊ ဒိန္နဿ သောမနဿစိတ္တေန အနုဿရဏဝသေန စ ပဝတ္တာ ပုဗ္ဗပစ္ဆာဘာဂစေတနာ ဧတ္ထေဝ သမောဓာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ သေသေသုပိ ယထာရဟံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နိစ္စသီလာဒိဝသေန ပဉ္စ၊ အဋ္ဌ၊ ဒသ ဝါ သီလာနိ သမာဒိယန္တဿ၊ ပရိပူရေန္တဿ၊ အသမာဒိယိတွာပိ သမ္ပတ္တကာယဝစီဒုစ္စရိတတော ဝိရမန္တဿ၊ ပဗ္ဗဇန္တဿ၊ ဥပသမ္ပဒမာဠကေ သံဝရံ သမာဒိယန္တဿ၊ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ပရိပူရေန္တဿ စ ပဝတ္တစေတနာ သီလံ နာမ။ စတ္တာလီသာယ ကမ္မဋ္ဌာနေသု၊ ခန္ဓာဒီသု စ ဘူမီသု ပရိကမ္မသမ္မသနဝသပ္ပဝတ္တာ အပ္ပနံ အပ္ပတ္တာ ဂေါတြဘုပရိယောသာနစေတနာ ဘာဝနာ နာမ၊ နိရဝဇ္ဇဝိဇ္ဇာဒိပရိယာပုဏနစေတနာပိ ဧတ္ထေဝ သမောဓာနံ ဂစ္ဆတိ။

ဝယသာ၊ ဂုဏေဟိ စ ဇေဋ္ဌာနံ စီဝရာဒီသု ပစ္စာသာရဟိတေန အသံကိလိဋ္ဌဇ္ဈာသယေန ပစ္စုဋ္ဌာနအာသနာဘိနီဟာရာဒိဝိဓိနာ ဗဟုမာနကရဏစေတနာ အပစာယနံ နာမ။ တေသမေဝ၊ ဂိလာနာနဉ္စ ယထာဝုတ္တဇ္ဈာသယေန တံတံကိစ္စကရဏစေတနာ ဝေယျာဝစ္စံ နာမ။ အတ္တနော သန္တာနေ နိဗ္ဗတ္တဿ ပုညဿ ပရေဟိ သာဓာရဏဘာဝံ ပစ္စာသီသနစေတနာ ပတ္တိဒါနံ နာမ။ ပရေဟိ ဒိန္နဿ၊ အဒိန္နဿပိ ဝါ ပုညဿ မစ္ဆေရမလဝိနိဿဋေန စိတ္တေန အဗ္ဘာနုမောဒနစေတနာ ပတ္တာနုမောဒနာ နာမ ။ ဧဝမိမံ ဓမ္မံ သုတွာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေန ပဋိပဇ္ဇန္တော ‘‘လောကိယလောကုတ္တရဂုဏဝိသေသဿ ဘာဂီ ဘဝိဿာမိ၊ ဗဟုဿုတော ဝါ ဟုတွာ ပရေသံ ဓမ္မဒေသနာဒီဟိ အနုဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဧဝံ အတ္တနော၊ ပရေသံ ဝါ ဟိတဖရဏဝသပ္ပဝတ္တေန အသံကိလိဋ္ဌဇ္ဈာသယေန ဟိတူပဒေသသဝနစေတနာ ဓမ္မဿဝနံ နာမ၊ နိရဝဇ္ဇဝိဇ္ဇာဒိသဝနစေတနာပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂယှတိ။ လာဘသက္ကာရာဒိနိရပေက္ခတာယ ယောနိသော မနသိ ကရောတော ဟိတူပဒေသစေတနာ ဓမ္မဒေသနာ နာမ၊ နိရဝဇ္ဇဝိဇ္ဇာဒိဥပဒိသနစေတနာပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တျာဒိနယပ္ပဝတ္တသမ္မာဒဿနဝသေန ဒိဋ္ဌိယာ ဥဇုကရဏံ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ နာမ။

ယဒိ ဧဝံ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒဿ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မပုညကိရိယဘာဝေါ န လဗ္ဘတီတိ? နော န လဗ္ဘတိ ပုရိမပစ္ဆိမစေတနာနမ္ပိ တံတံပုညကိရိယာသွေဝ သင်္ဂဏှနတော။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ဥဇုကရဏဝေလာယံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တမေဝ စိတ္တံ ဟောတိ၊ ပုရိမပစ္ဆာဘာဂေ ပန ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တမ္ပိ သမ္ဘဝတီတိ တဿပိ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မဘာဝေါ ဥပပဇ္ဇတီတိ အလမတိပ္ပပဉ္စေန။

ဣမေသု ပန ဒသသု ပတ္တိဒါနာနုမောဒနာ ဒါနေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ တံသဘာဝတ္တာ။ ဒါနမ္ပိ ဟိ ဣဿာမစ္ဆေရာနံ ပဋိပက္ခံ၊ ဧတေပိ။ တသ္မာ သမာနပ္ပဋိပက္ခတာယ ဧကလက္ခဏတ္တာ တေ ဒါနမယပုညကိရိယဝတ္ထုမှိ သင်္ဂယှန္တိ။ အပစာယနဝေယျာဝစ္စာသီလမယပုညေဝ သင်္ဂယှန္တိ စာရိတ္တသီလဘာဝတော။ ဒေသနာသဝနဒိဋ္ဌိဇုကာ ပန ကုသလဓမ္မာသေဝနဘာဝတော ဘာဝနာမယေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီတိ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၃။၃၀၅) အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ဝုတ္တံ။ အပရေ ပန ‘‘ဒေသေန္တော၊ သုဏန္တော စ ဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတွာ လက္ခဏာနိ ပဋိဝိဇ္ဈ ပဋိဝိဇ္ဈ ဒေသေတိ၊ သုဏာတိ စ၊ တာနိ စ ဒေသနာသဝနာနိ ပဋိဝေဓမေဝါဟရန္တီတိ ဒေသနာသဝနာဘာဝနာမယေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဓမ္မဒါနသဘာဝတော ဒေသနာ ဒါနမယေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိပိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗဒါနံ ဓမ္မဒါနံ ဇိနာတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၅၄)။ တထာ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ သဗ္ဗတ္ထာပိ သဗ္ဗေသံ နိယမနလက္ခဏတ္တာ။ ဒါနာဒီသု ဟိ ယံ ကိဉ္စိ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တျာဒိနယပ္ပဝတ္တာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဝိသောဓိတံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ မဟာနိသံသံ၊ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၀၅၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၅၆-၁၅၉ ပုညာကိရိယဝတ္ထာဒိကထာ) ‘‘ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ သဗ္ဗေသံ နိယမလက္ခဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဒါနသီလဘာဝနာဝသေန တီသု ဣတရေသံ သင်္ဂဏှနတော သင်္ခေပတော တိဝိဓမေဝ ပုညကိရိယဝတ္ထု ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တထာ စေဝ အာစရိယေန ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတံ။

၆၇။ မနောကမ္မမေဝ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပကတ္တာဘာဝေန ကာယဒွါရာဒီသု အပ္ပဝတ္တနတော။ တဉ္စ ရူပါဝစရကုသလံ ဘာဝနာမယံ ဒါနာဒိဝသေန အပ္ပဝတ္တနတော။ အပ္ပနာပ္ပတ္တံ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဝတ္တာနံ ကာမာဝစရဘာဝတော။ ဈာနင်္ဂဘေဒေနာတိ ပဋိပဒါဒိဘေဒတော အနေကဝိဓတ္တေပိ အင်္ဂါတိက္ကမဝသေန နိဗ္ဗတ္တဇ္ဈာနင်္ဂဘေဒတော ပဉ္စဝိဓံ ဟောတိ။

၆၈။ အာရမ္မဏဘေဒေနာတိ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသံ၊ အာကာသဝိသယံ မနော၊ တဒဘာဝေါ၊ တဒါလမ္ဗံ ဝိညာဏန္တိ စတုဗ္ဗိဓန္တိ ဣမေသံ စတုန္နံ အာရမ္မဏာနံ ဘေဒေန။

၆၉။ ဧတ္ထာတိ ဣမေသု ပါကဋ္ဌာနဝသေန စတုဗ္ဗိဓေသု ကမ္မေသု။ ဥဒ္ဓစ္စရဟိတန္တိ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတစေတနာရဟိတံ ဧကာဒသဝိဓံ အကုသလကမ္မံ။ ကိံ ပနေတ္ထ ကာရဏံ အဓိမောက္ခဝိရဟေန သဗ္ဗဒုဗ္ဗလမ္ပိ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတံ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎတိ၊ အဓိမောက္ခသမ္ပယောဂေန တတော ဗလဝန္တမ္ပိ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတံ နာကဍ္ဎတီတိ ? ပဋိသန္ဓိဒါနသဘာဝါဘာဝတော။ ဗလဝံ အာကဍ္ဎတိ၊ ဒုဗ္ဗလံ နာကဍ္ဎတီတိ ဟိ အယံ ဝိစာရဏာ ပဋိသန္ဓိဒါနသဘာဝေသုယေဝ။ ယဿ ပန ပဋိသန္ဓိဒါနသဘာဝေါယေဝ နတ္ထိ၊ န တဿ ဗလဝဘာဝေါ ပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနေ ကာရဏံ။

ကထံ ပနေတံ ဝိညာတဗ္ဗံ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဿ ပဋိသန္ဓိဒါနသဘာဝေါ နတ္ထီတိ? ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗေသု အနာဂတတ္တာ။ တိဝိဓာ ဟိ အကုသလာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ၊ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ၊ သိယာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ၊ သိယာ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာတိ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိသဟဂတဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒါ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ နာမ ပဌမံ နိဗ္ဗာနဒဿနဝသေန ‘‘ဒဿန’’န္တိ လဒ္ဓနာမေန သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ပဟာတဗ္ဗတ္တာ။ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒေါ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗော နာမ အဂ္ဂမဂ္ဂေန ပဟာတဗ္ဗတ္တာ။ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယဉှိ ပဌမမဂ္ဂေန ဒိဋ္ဌနိဗ္ဗာနေ ဘာဝနာဝသေန ပဝတ္တနတော ‘‘ဘာဝနာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တဒေါမနဿသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒါ ပန သိယာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ၊ သိယာ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ တေသံ အပါယနိဗ္ဗတ္တကာဝတ္ထာယ ပဌမမဂ္ဂေန၊ သေသဗဟလာဗဟလာဝတ္ထာယ ဥပရိမဂ္ဂေဟိ ပဟီယမာနတ္တာ။ တတ္ထ သိယာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗမ္ပိ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗသာမညေန ဣဓ ‘‘ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝေါဟရန္တိ။

ယဒိ စ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတံ ပဋိသန္ဓိံ ဒဒေယျ၊ တဒါ အကုသလပဋိသန္ဓိယာ သုဂတိယံ အသမ္ဘဝတော အပါယေသွေဝ ဒဒေယျ။ အပါယဂမနီယဉ္စ အဝဿံ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗံ သိယာ။ ဣတရထာ အပါယဂမနီယဿ အပ္ပဟီနတ္တာ သေက္ခာနံ အပါယုပ္ပတ္တိ အာပဇ္ဇတိ၊ န စ ပနေတံ ယုတ္တံ ‘‘စတူဟပါယေဟိ စ ဝိပ္ပမုတ္တော (ခု။ ပါ။ ၆။၁၁၊ သု။ နိ။ ၂၃၄)၊ အဝိနိပါတဓမ္မော’’တိ (ပါရာ။ ၂၁၊ သံ။ နိ။ ၅။၉၉၈) အာဒိဝစနေဟိ သဟ ဝိရုဇ္ဈနတော။ သတိ စ ပနေတဿ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗဘာဝေ ‘‘သိယာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ ဣမဿ ဝိဘင်္ဂေ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န စ ပနေတံ ဝုတ္တန္တိ ။ အထ သိယာ ‘‘အပါယဂါမိနိယော ရာဂေါ ဒေါသော မောဟော တဒေကဋ္ဌာ စ ကိလေသာ’’တိ ဧဝံ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗေသု ဝုတ္တတ္တာ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတစေတနာယ တတ္ထ သင်္ဂဟော သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ။ တံ န၊ တဿ ဧကန္တတော ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗဘာဝေန ဝုတ္တတ္တာ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ? ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတော စိတ္တုပ္ပာဒေါ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၄၀၆)၊ တသ္မာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗေသု အဝစနံ ဣမဿ ပဋိသန္ဓိဒါနာဘာဝံ သာဓေတိ။ နနု စ ပဋိသမ္ဘိဒါဝိဘင်္ဂေ –

‘‘ယသ္မိံ သမယေ အကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ ဥပေက္ခာသဟဂတံ ဥဒ္ဓစ္စသမ္ပယုတ္တံ ရူပါရမ္မဏံ ဝါ…ပေ… ဓမ္မာရမ္မဏံ ဝါ၊ ယံ ယံ ဝါ ပနာရဗ္ဘ တသ္မိံ သမယေ ဖဿော ဟောတိ…ပေ… အဝိက္ခေပေါ ဟောတိ၊ ဣမေ ဓမ္မာ အကုသလာ။ ဣမေသု ဓမ္မေသု ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ၊ တေသံ ဝိပါကေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၃၀-၇၃၁) –

ဧဝံ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ တဿ ဝိပါကောပိ ဥဒ္ဓဋောတိ ကထမဿ ပဋိသန္ဓိဒါနာဘာဝေါ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗောတိ? နာယံ ပဋိသန္ဓိဒါနံ သန္ဓာယ ဥဒ္ဓဋော။ အထ ခေါ ပဝတ္တိဝိပါကံ သန္ဓာယ။ ပဋ္ဌာနေ ပန –

‘‘သဟဇာတာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ စေတနာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနံ ရူပါနံ ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော၊ နာနာက္ခဏိကာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ စေတနာ ဝိပါကာနံ ခန္ဓာနံ၊ ကဋတ္တာ စ ရူပါနံ ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၈။၈၉) –

ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗစေတနာယ ဧဝ သဟဇာတနာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝံ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘သဟဇာတာ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ စေတနာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနံ ရူပါနံ ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၈။၈၉) ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗစေတနာယ သဟဇာတကမ္မပစ္စယဘာဝေါဝ ဥဒ္ဓဋော၊ န ပန နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝေါ၊ န စ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယံ ဝိနာ ပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနံ အတ္ထိ ၊ တသ္မာ နတ္ထိ တဿ သဗ္ဗထာပိ ပဋိသန္ဓိဒါနန္တိ။ ယံ ပနေကေ ဝဒန္တိ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စစေတနာ ဥဘယဝိပါကမ္ပိ န ဒေတိ ပဋ္ဌာနေ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝဿ အနုဒ္ဓဋတ္တာ’’တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ ပဋိသမ္ဘိဒါဝိဘင်္ဂေ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတာနမ္ပိ ပဝတ္တိဝိပါကဿ ဥဒ္ဓဋတ္တာ၊ ပဋ္ဌာနေ စ ပဋိသန္ဓိဝိပါကဘာဝမေဝ သန္ဓာယ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝဿ အနုဒ္ဓဋတ္တာ။ ယဒိ ဟိ ပဝတ္တိဝိပါကံ သန္ဓာယ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝေါ ဝုစ္စေယျ၊ တဒါ ပဋိသန္ဓိဝိပါကမ္ပိဿ မညေယျုန္တိ လဗ္ဘမာနဿပိ ပဝတ္တိဝိပါကဿ ဝသေန နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝေါ န ဝုတ္တော၊ တသ္မာ န သက္ကာ တဿ ပဝတ္တိဝိပါကံ နိဝါရေတုံ။ တေနာဟ ‘‘ပဝတ္တိယံ ပနာ’’တျာဒိ။ အာစရိယဗုဒ္ဓမိတ္တာဒယော ပန အတ္ထိ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတံ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗမ္ပိ။ အတ္ထိ န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗမ္ပိ၊ တေသု ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗံ သေက္ခသန္တာနပ္ပဝတ္တံ၊ ဣတရံ ပုထုဇ္ဇနသန္တာနပ္ပဝတ္တံ၊ ဖလဒါနဉ္စ ပုထုဇ္ဇနသန္တာနပ္ပဝတ္တဿေဝ န ဣတရဿာတိ ဧဝံ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတံ ဒွိဓာ ဝိဘဇိတွာ ဧကဿ ဥဘယဝိပါကဒါနံ၊ ဧကဿ သဗ္ဗထာပိ ဝိပါကာဘာဝံ ဝဏ္ဏေန္တိ။ ယော ပနေတ္ထ တေသံ ဝိနိစ္ဆယော၊ ယဉ္စ တဿ နိရာကရဏံ၊ ယဉ္စ သဗ္ဗထာပိ ဝိပါကာဘာဝဝါဒီနံ မတပဋိက္ခေပနံ ဣဓ အဝုတ္တံ၊ တံ သဗ္ဗံ ပရမတ္ထမဉ္ဇူသာဒီသု၊ ဝိသေသတော စ အဘိဓမ္မတ္ထဝိကာသိနိယာ နာမ အဘိဓမ္မာဝတာရသံဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သဗ္ဗတ္ထာပိ ကာမလောကေတိ သုဂတိဒုဂ္ဂတိဝသေန သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ ကာမလောကေ။ ယထာရဟန္တိ ဒွါရာရမ္မဏာနုရူပံ။ အပါယေသုပိ ယံ နာဂသုပဏ္ဏာဒီနံ မဟာသမ္ပတ္တိဝိသယံ ဝိပါကဝိညာဏံ၊ ယဉ္စ နိရယဝါသီနံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဒဿနာဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝိပါကဝိညာဏံ ၊ တံ ကုသလကမ္မဿေဝ ဖလံ။ န ဟိ အကုသလဿ ဣဋ္ဌဝိပါကော သမ္ဘဝတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝကာသော၊ ယံ အကုသလဿ ကမ္မဿ ဣဋ္ဌော ကန္တော ဝိပါကော သံဝိဇ္ဇတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၃၁၊ အ။ နိ။ ၁။၂၈၄-၂၈၆၊ ဝိဘ။ ၈၀၉)၊ တသ္မာ ကုသလကမ္မံ အပါယေသုပိ အဟေတုကဝိပါကာနိ ဇနေတိ။ အညဘူမိကဿ စ ကမ္မဿ အညဘူမိကဝိပါကာဘာဝတော ကာမဝိရာဂဘာဝနာယ ကာမတဏှာဝိသယဝိညာဏုပ္ပာဒနာယောဂတော ဧကန္တသဒိသဝိပါကတ္တာ စ မဟဂ္ဂတာနုတ္တရကုသလာနံ ရူပါဝစရကမ္မေန အဟေတုကဝိပါကုပ္ပတ္တိယာ အဘာဝတော ရူပလောကေပိ ယထာရဟံ ရူပါဒိဝိသယာနိ တာနိ အဘိနိပ္ဖာဒေတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗတ္ထာပိ ကာမလောကေ’’တျာဒိ။

၇၁။ ဧဝံ ပန ဝိပစ္စန္တံ ကမ္မံ သောဠသကဒွါဒသကအဋ္ဌကဝသေန တိဓာ ဝိပစ္စတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာပိ’’တျာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာပီတိ ဧဝံ ဝိပစ္စမာနေပိ ကုသလကမ္မေ။ ဥက္ကဋ္ဌန္တိ ကုသလပရိဝါရလာဘတော ၊ ပစ္ဆာ အာသေဝနပ္ပဝတ္တိယာ ဝါ ဝိသိဋ္ဌံ။ ယဉှိ ကမ္မံ အတ္တနော ပဝတ္တိကာလေ ပုရိမပစ္ဆာဘာဂပ္ပဝတ္တေဟိ ကုသလကမ္မေဟိ ပရိဝါရိတံ၊ ပစ္ဆာ ဝါ အာသေဝနလာဘေန သမုဒါစိဏ္ဏံ။ တံ ဥက္ကဋ္ဌံ။ ယံ ပန ကရဏကာလေ အကုသလကမ္မေဟိ ပရိဝါရိတံ၊ ပစ္ဆာ ဝါ ‘‘ဒုက္ကဋမေတံ မယာ’’တိ ဝိပ္ပဋိသာရုပ္ပာဒနေန ပရိဘာဝိတံ၊ တံ ဩမကန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပဋိသန္ဓိန္တိ ဧကမေဝ ပဋိသန္ဓိံ။ န ဟိ ဧကေန ကမ္မေန အနေကာသု ဇာတီသု ပဋိသန္ဓိ ဟောတိ၊ ပဝတ္တိဝိပါကော ပန ဇာတိသတေပိ ဇာတိသဟဿေပိ ဟောတိ။ ယထာဟ ‘‘တိရစ္ဆာနဂတေ ဒါနံ ဒတွာ သတဂုဏာ ဒက္ခိဏာ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၇၉)။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ ဉာဏံ ဇစ္စန္ဓာဒိဝိပတ္တိနိမိတ္တဿ မောဟဿ၊ သဗ္ဗာကုသလဿေဝ ဝါ ပဋိပက္ခံ၊ တသ္မာ တံသမ္ပယုတ္တံ ကမ္မံ ဇစ္စန္ဓာဒိဝိပတ္တိပစ္စယံ န ဟောတီတိ တိဟေတုကံ အတိဒုဗ္ဗလမ္ပိ သမာနံ ဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိမေဝ အာကဍ္ဎတိ၊ နာဟေတုကံ။ ဒုဟေတုကဉ္စ ကမ္မံ ဉာဏသမ္ပယောဂါဘာဝတော ဉာဏဖလုပ္ပာဒနေ အသမတ္ထံ၊ ယထာ တံ အလောဘသမ္ပယောဂါဘာဝတော အလောဘဖလုပ္ပာဒနေ အသမတ္ထံ အကုသလကမ္မန္တိ တံ အတိဥက္ကဋ္ဌမ္ပိ သမာနံ ဒုဟေတုကမေဝ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎတိ၊ န တိဟေတုကန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘တိဟေတုကမောမကံ ဒုဟေတုကမုက္ကဋ္ဌဉ္စာ’’တျာဒိ။

ဧတ္ထ သိယာ – ယထာ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ ‘‘ဂတိသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တေ အဋ္ဌန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဥပပတ္တိ ဟောတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၃၁) ကုသလဿ ကမ္မဿ ဇဝနက္ခဏေ တိဏ္ဏံ၊ နိကန္တိက္ခဏေ ဒွိန္နံ၊ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ တိဏ္ဏဉ္စ ဟေတူနံ ဝသေန အဋ္ဌန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တူပပတ္တိ၊ တထာ ‘‘ဂတိသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တေ ဆန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဥပပတ္တိ ဟောတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၃၃) ဇဝနက္ခဏေ ဒွိန္နံ၊ နိကန္တိက္ခဏေ ဒွိန္နံ၊ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဒွိန္နဉ္စ ဟေတူနံ ဝသေန ဆန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တူပပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ ဧဝံ ‘‘ဂတိသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တေ သတ္တန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဥပပတ္တိ ဟောတီ’’တိ တိဟေတုကကမ္မေန ဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိယာ အဝုတ္တတ္တာ နတ္ထိ တိဟေတုကဿ ဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနန္တိ? နယိဒမေဝံ ဒုဟေတုကောမကကမ္မေန အဟေတုကပဋိသန္ဓိယာ ဝိယ တိဟေတုကောမကကမ္မေန သာမတ္ထိယာနုရူပတော ဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိယာဝ ဒါတဗ္ဗတ္တာ၊ ကမ္မသရိက္ခကဝိပါကဒဿတ္ထံ ပန မဟာထေရေန သာဝသေသော ပါဌော ကတော။ ဣတရထာ ‘‘စတုန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ’’တိ ဝစနာဘာဝတော ဒုဟေတုကကမ္မေန အဟေတုကူပပတ္တိယာပိအဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ယထာ သုဂတိယံ ဇစ္စန္ဓဗဓိရာဒိဝိပတ္တိယာ အဟေတုကူပပတ္တိံ ဝဇ္ဇေတွာ ဂတိသမ္ပတ္တိယာ သဟေတုကူပပတ္တိဒဿနတ္ထံ ဒုဟေတုကူပပတ္တိ ဧဝ ဥဒ္ဓဋာ၊ န အဟေတုကူပပတ္တိ၊ ဧဝံ ကမ္မသရိက္ခကဝိပါကဒဿနတ္ထံ တိဟေတုကကမ္မေန တိဟေတုကူပပတ္တိ ဧဝ ဥဒ္ဓဋာ၊ န ဒုဟေတုကူပပတ္တိ၊ န ပန အလဗ္ဘနတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၇၄။ ဧဝံ ဧကာယ စေတနာယ သောဠသ ဝိပါကာနိ ဧတ္ထေဝ ဒွါဒသကမဂ္ဂေါ အဟေတုကဋ္ဌကမ္ပီတိ ပဝတ္တဿ တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရဝါဒဿ ဝသေန ဝိပါကပ္ပဝတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဧကာယ စေတနာယ ဒွါဒသ ဝိပါကာနိ ဧတ္ထေဝ ဒသကမဂ္ဂေါ အဟေတုကဋ္ဌကမ္ပီတိ အာဂတဿ မောရဝါပီဝါသီမဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရဝါဒဿပိ ဝသေန ဒဿေတုံ အသင်္ခါရံ သသင်္ခါရဝိပါကာနီ’’တျာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာ မုခေ စလိတေ အာဒါသတလေ မုခနိမိတ္တံ စလတိ၊ ဧဝံ အသင်္ခါရကုသလဿ အသင်္ခါရဝိပါကောဝ ဟောတိ၊ န သသင်္ခါရောတိ ဧဝံ အာဂမနတောဝ သင်္ခါရဘေဒေါတိ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော။ ယသ္မာ ပန ဝိပါကဿ သင်္ခါရဘေဒေါ ပစ္စယဝသေန ဣစ္ဆိတော၊ န ကမ္မဝသေန၊ တသ္မာ ဧသ ကေစိဝါဒေါ ကတော။

တေသန္တိ တေသံ ဧဝံဝါဒီနံ။ ယထာက္ကမန္တိ တိဟေတုကုက္ကဋ္ဌာဒီနံ အနုက္ကမေန။ ဒွါဒသ ဝိပါကာနီတိ တိဟေတုကုက္ကဋ္ဌအသင်္ခါရိကသသင်္ခါရိကကမ္မဿ ဝသေန ယထာက္ကမံ သသင်္ခါရိကစတုက္ကဝဇ္ဇိတာနိ၊ အသင်္ခါရိကစတုက္ကဝဇ္ဇိတာနိ စ ဒွါဒသ ဝိပါကာနိ၊ တထာ တိဟေတုကောမကဿ၊ ဒုဟေတုကုက္ကဋ္ဌဿ စ ကမ္မဿ ဝသေန ဒုဟေတုကသသင်္ခါရဒွယဝဇ္ဇိတာနိ၊ ဒုဟေတုကာသင်္ခါရဒွယဝဇ္ဇိတာနိ စ ဒသ ဝိပါကာနိ၊ ဒုဟေတုကောမကဿ ဝသေန ဒုဟေတုကဒွယဝဇ္ဇိတာနိ စ အဋ္ဌ ဝိပါကာနိ ယထာဝုတ္တဿ ‘‘တိဟေတုကမုက္ကဋ္ဌ’’န္တျာဒိနာ ဝုတ္တနယဿ အနုသာရေန အနုဿရဏေန ယထာသမ္ဘဝံ တဿ တဿ သမ္ဘဝါနုရူပတော ဥဒ္ဒိသေ။

၇၅။ ပရိတော အတ္တံ ခဏ္ဍိတံ ဝိယ အပ္ပာနုဘာဝန္တိ ပရိတ္တံ။ ပကဋ္ဌဘာဝံ နီတန္တိ ပဏီတံ၊ ဥဘိန္နံ မဇ္ဈေ ဘဝံ မဇ္ဈိမံ။ တတ္ထ ‘‘ပဋိလဒ္ဓမတ္တံ အနာသေဝိတံ ပရိတ္တ’’န္တိ အဝိသေသတောဝ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ တထာ ‘‘နာတိသုဘာဝိတံ အပရိပုဏ္ဏဝသီဘာဝံ မဇ္ဈိမံ။ အတိဝိယ သုဘာဝိတံ ပန သဗ္ဗသော ပရိပုဏ္ဏဝသီဘာဝံ ပဏီတ’’န္တိ။ အာစရိယေန ပနေတ္ထ ပရိတ္တမ္ပိ ဤသကံ လဒ္ဓါသေဝနမေဝါဓိပ္ပေတန္တိ ဒိဿတိ။ တထာ ဟာနေန နာမရူပပရိစ္ဆေဒေ –

‘‘သမာနာသေဝနေ လဒ္ဓေ၊ ဝိဇ္ဇမာနေ မဟဗ္ဗလေ၊

အလဒ္ဓါ တာဒိသံ ဟေတုံ၊ အဘိညာ န ဝိပစ္စတီ’’တိ။ (နာမ။ ပရိ။ ၄၇၄)၊

သမာနဘူမိကတောဝ အာသေဝနလာဘေန ဗလဝဘာဝတော မဟဂ္ဂတဓမ္မာနံ ဝိပါကဒါနံ ဝတွာ တဒဘာဝတော အဘိညာယ အဝိပစ္စနံ ဝုတ္တံ။ ဟီနေဟိ ဆန္ဒစိတ္တဝီရိယဝီမံသာဟိ နိဗ္ဗတ္တိတံ ဝါ ပရိတ္တံ။ မဇ္ဈိမေဟိ ဆန္ဒာဒီဟိ မဇ္ဈိမံ။ ပဏီတေဟိ ပဏီတန္တိ အလမတိပ္ပပဉ္စေန။

၈၄။ ပဉ္စမဇ္ဈာနံ ဘာဝေတွာတိ အဘိညာဘာဝံ အသမ္ပတ္တံ ပဉ္စမဇ္ဈာနံ တိဝိဓမ္ပိ ဘာဝေတွာ။ အဘိညာဘာဝပ္ပတ္တဿ ပန အဝိပါကဘာဝေါ ‘‘အလဒ္ဓါ တာဒိသ’’န္တျာဒိနာ (နာမ။ ပရိ။ ၄၇၄) အာစရိယေန သာဓိတော။ မူလဋီကာကာရာဒယော ပန အညထာပိ တံ သာဓေန္တိ။ တံ ပန သင်္ခေပတော၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝိတ္ထာရတော စ အဘိဓမ္မတ္ထဝိကာသိနိယံ ဝုတ္တနယေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သညာဝိရာဂံ ဘာဝေတွာတိ ‘‘သညာ ရောဂေါ၊ သညာ ဂဏ္ဍော’’တျာဒိနာ၊ ‘‘ဓီ စိတ္တံ ဓိဗ္ဗတံ စိတ္တ’’န္တျာဒိနာ ဝါ နယေန အရူပပ္ပဝတ္တိယာ အာဒီနဝဒဿနေန တဒဘာဝေ စ ပဏီတဘာဝသန္နိဋ္ဌာနေန ဝါယောကသိဏေ ကေသဉ္စိ မတေန ပရိစ္ဆိန္နာကာသကသိဏေ ဝါ ဘာဝနာဗလေန တေန ပဋိလဘိတဗ္ဗဘာဝေ အရူပဿ အနိဗ္ဗတ္တိသဘာဝါပါဒနဝသေန အရူပဝိရာဂဘာဝနံ ဘာဝေတွာ အညသတ္တေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ကမ္မကိရိယဝါဒိနော တိတ္ထိယာ ဧဝါတျဓိပ္ပာယော ။ တေ ပန ယေန ဣရိယာပထေန ဣဓ မရန္တိ။ တေနေဝ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၈၆။ အနာဂါမိနော ပန သုဒ္ဓါဝါသေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အနာဂါမိနောယေဝ အရိယာ ပုထုဇ္ဇနာဒိကာလေ၊ ပစ္ဆာပိ ဝါ ပဉ္စမဇ္ဈာနံ တိဝိဓမ္ပိ ဘာဝေတွာ သဒ္ဓါဒိဣန္ဒြိယဝေမတ္တတာနုက္ကမေန ပဉ္စသု သုဒ္ဓါဝါသေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။

၈၇။ ယထာက္ကမံ ဘာဝေတွာ ယထာက္ကမံ အာရုပ္ပေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ယောဇနာ ယထာက္ကမန္တိ စ ပဌမာရုပ္ပာဒိအနုက္ကမေန။ သဗ္ဗမ္ပိ စေတံ တဿ တဿေဝ ဈာနဿ အာဝေဏိကဘူမိဝသေန ဝုတ္တံ။ နိကန္တိယာ ပန သတိ ပုထုဇ္ဇနာဒယော ယထာလဒ္ဓဇ္ဈာနဿ ဘူမိဘူတေသု သုဒ္ဓါဝါသဝဇ္ဇိတေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ တထာ ကာမဘဝေပိ ကာမာဝစရကမ္မဗလေန။ ‘ဣဇ္ဈတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီလဝတော စေတောပဏိဓိ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ’တိ (အ။ နိ။ ၈။၃၅) ဟိ ဝုတ္တံ။ အနာဂါမိနော ပန ကာမရာဂဿ သဗ္ဗသော ပဟီနတ္တာ ကာမဘဝေသု နိကန္တိံ န ဥပ္ပာဒေန္တီတိ ကာမလောကဝဇ္ဇိတေ ယထာလဒ္ဓဇ္ဈာနဘူမိဘူတေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ သုဒ္ဓါဝါသေသု ဟိ အနာဂါမိနောယေဝ နိဗ္ဗတ္တန္တီတိ နိယမော အတ္ထိ။ တေ ပန အညတ္ထ န နိဗ္ဗတ္တန္တီတိ နိယမော နတ္ထိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဝုတ္တံ အာစရိယေန –

‘‘သုဒ္ဓါဝါသေသွနာဂါမိ-ပုဂ္ဂလာဝေါပပဇ္ဇရေ၊

ကာမဓာတုမှိ ဇာယန္တိ၊ အနာဂါမိဝိဝဇ္ဇိတာ’’တိ။ (ပရမ။ ဝိ။ ၂၀၅)၊

သုက္ခဝိပဿကာပိ ပနေတေ မရဏကာလေ ဧကန္တေနေဝ သမာပတ္တိံ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ သမာဓိမှိ ပရိပူရကာရီဘာဝတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဣတ္ထိယောပိ ပန အရိယာ ဝါ အနရိယာ ဝါ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘိနိယော ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇေသုယေဝ နိဗ္ဗတ္တန္တီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၈၀၉၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၇၉ အာဒယော၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၃၀) ဝုတ္တံ။ အပိစေတ္ထ ဝေဟပ္ဖလအကနိဋ္ဌစတုတ္ထာရုပ္ပဘဝါနံ သေဋ္ဌဘဝဘာဝတော တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တာ အရိယာ အညတ္ထ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တထာ အဝသေသေသု ဥပရူပရိ ဗြဟ္မလောကေသု နိဗ္ဗတ္တာ ဟေဋ္ဌိမဟေဋ္ဌိမေသု။ ဝုတ္တဉှေတံ အာစရိယေန –

‘‘ဝေဟပ္ဖလေ အကနိဋ္ဌေ၊ ဘဝဂ္ဂေ စ ပတိဋ္ဌိတာ၊

န ပုနာညတ္ထ ဇာယန္တိ၊ သဗ္ဗေ အရိယပုဂ္ဂလာ၊

ဗြဟ္မလောကဂတာ ဟေဋ္ဌာ၊ အရိယာ နောပပဇ္ဇရေ’’တိ။ (နာမ။ ပရိ။ ၄၅၂-၄၅၃)၊

ကမ္မစတုက္ကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စုတိပဋိသန္ဓိက္ကမဝဏ္ဏနာ

၈၉။ ‘‘အာယုက္ခယေနာ’’တျာဒီသု သတိပိ ကမ္မာနုဘာဝေ တံတံဂတီသု ယထာပရိစ္ဆိန္နဿ အာယုနော ပရိက္ခယေန မရဏံ အာယုက္ခယမရဏံ။ သတိပိ တတ္ထ တတ္ထ ပရိစ္ဆိန္နာယုသေသေ ဂတိကာလာဒိပစ္စယသာမဂ္ဂိယဉ္စ တံတံဘဝသာဓကဿ ကမ္မုနော ပရိနိဋ္ဌိတဝိပါကတ္တာ မရဏံ ကမ္မက္ခယမရဏံ။ အာယုကမ္မာနံ သမကမေဝ ပရိက္ခီဏတ္တာ မရဏံ ဥဘယက္ခယမရဏံ။ သတိပိ တသ္မိံ ဒုဝိမေ ပုရိမဘဝသိဒ္ဓဿ ကဿစိ ဥပစ္ဆေဒကကမ္မုနော ဗလေန သတ္ထဟရဏာဒီဟိ ဥပက္ကမေဟိ ဥပစ္ဆိဇ္ဇမာနသန္တာနာနံ၊ ဂုဏမဟန္တေသု ဝါ ကတေန ကေနစိ ဥပက္ကမေန အာယူဟိတဥပစ္ဆေဒကကမ္မုနာ ပဋိဗာဟိတသာမတ္ထိယဿ ကမ္မဿ တံတံအတ္တဘာဝပ္ပဝတ္တနေ အသမတ္ထဘာဝတော ဒုသိမာရကလာဗုရာဇာဒီနံ ဝိယ တင်္ခဏေယေဝ ဌာနာစာဝနဝသေန ပဝတ္တမရဏံ ဥပစ္ဆေဒကမရဏံ နာမ။ ဣဒံ ပန နေရယိကာနံ ဥတ္တရကုရုဝါသီနံ ကေသဉ္စိ ဒေဝါနဉ္စ န ဟောတိ။ တေနာဟု –

‘‘ဥပက္ကမေန ဝါ ကေသဉ္စုပစ္ဆေဒကကမ္မုနာ’’တိ။ (သ။ သ။ ၆၂)၊

မရဏဿ ဥပ္ပတ္တိ ပဝတ္တိ မရဏုပ္ပတ္တိ။

၉၀။ မရဏကာလေတိ မရဏာသန္နကာလေ။ ယထာရဟန္တိ တံတံဂတီသု ဥပ္ပဇ္ဇနကသတ္တာနုရူပံ၊ ကတ္ထစိ ပန အနုပ္ပဇ္ဇမာနဿ ခီဏာသဝဿ ယထောပဋ္ဌိတံ နာမရူပဓမ္မာဒိကမေဝ စုတိပရိယောသာနာနံ ဂေါစရဘာဝံ ဂစ္ဆတိ၊ န ကမ္မကမ္မနိမိတ္တာဒယော။ ဥပလဒ္ဓပုဗ္ဗန္တိ စေတိယဒဿနာဒိဝသေန ပုဗ္ဗေ ဥပလဒ္ဓံ။ ဥပကရဏဘူတန္တိ ပုပ္ဖာဒိဝသေန ဥပကရဏဘူတံ။ ဥပလဘိတဗ္ဗန္တိ အနုဘဝိတဗ္ဗံ။ ဥပဘောဂဘူတန္တိ အစ္ဆရာဝိမာနကပ္ပရုက္ခနိရယဂ္ဂိအာဒိကံ ဥပဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အစ္ဆရာဝိမာနကပ္ပရုက္ခမာတုကုစ္ဆိအာဒိဂတံ ဟိ ရူပါယတနံ သုဂတိနိမိတ္တံ။ နိရယဂ္ဂိနိရယပါလာဒိဂတံ ဒုဂ္ဂတိနိမိတ္တံ။ ဂတိယာ နိမိတ္တံ ဂတိနိမိတ္တံ။

ကမ္မဗလေနာတိ ပဋိသန္ဓိနိဗ္ဗတ္တကဿ ကုသလာကုသလကမ္မဿ အာနုဘာဝေန။ ဆန္နံ ဒွါရာနန္တိ ဝက္ခမာနနယေန ယထာသမ္ဘဝံ ဆန္နံ ဥပပတ္တိဒွါရာနံ၊ ယဒိ ကုသလကမ္မံ ဝိပစ္စတိ၊ တဒါ ပရိသုဒ္ဓံ ကုသလစိတ္တံ ပဝတ္တတိ၊ အထ အကုသလကမ္မံ၊ တဒါ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ အကုသလစိတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဝိပစ္စမာနက…ပေ… ကိလိဋ္ဌံ ဝါ’’တိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘နိမိတ္တဿာဒဂဓိတံ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိညာဏံ တိဋ္ဌမာနံ တိဋ္ဌတိ၊ အနုဗျဉ္ဇနဿာဒဂဓိတံ ဝါ၊ တသ္မိံ စေ သမယေ ကာလံ ကရောတိ၊ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ယံ ဒွိန္နံ ဂတီနံ အညတရံ ဂတိံ ဥပပဇ္ဇေယျ နိရယံ ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဝါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၃၅)။ တတ္ထောဏတံ ဝါတိ တသ္မိံ ဥပပဇ္ဇိတဗ္ဗဘဝေ ဩဏတံ ဝိယ၊ တတ္ထောဏတံ ဧဝါတိ ဝါ ပဒစ္ဆေဒေါ။ ‘‘ဗာဟုလ္လေနာ’’တိ ဧတ္ထ အဓိပ္ပာယော ‘‘ယေဘုယျေန ဘဝန္တရေ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အထ ဝါ ‘‘ယထာရဟ’’န္တိ ဣမိနာဝ သော သက္ကာ သင်္ဂဟေတုန္တိ ‘‘ဗာဟုလ္လေနာ’’တိ ဣမိနာ သဟသာ ဩစ္ဆိဇ္ဇမာနဇီဝိတာနံ သဏိကံ မရန္တာနံ ဝိယ န အဘိက္ခဏမေဝါတိ ဒီပိတန္တိ ဝိညာယတိ။ အဘိနဝကရဏဝသေနာတိ တင်္ခဏေ ကရိယမာနံ ဝိယ အတ္တာနံ အဘိနဝကရဏဝသေန။

၉၁။ ပစ္စာသန္နမရဏဿာတိ ဧကဝီထိပ္ပမာဏာယုကဝသေန၊ တတော ဝါ ကိဉ္စိ အဓိကာယုကဝသေန သမာသန္နမရဏဿ။ ဝီထိစိတ္တာဝသာနေတိ တဒါရမ္မဏပရိယောသာနာနံ၊ ဇဝနပရိယောသာနာနံ ဝါ ဝီထိစိတ္တာနံ အဝသာနေ။ တတ္ထ ‘‘ကာမဘဝတော စဝိတွာ တတ္ထေဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ တဒါရမ္မဏပရိယောသာနာနိ၊ သေသာနံ ဇဝနပရိယောသာနာနီ’’တိ ဓမ္မာနုသာရဏိယံ ဝုတ္တံ။ ဘဝင်္ဂက္ခယေဝါတိ ယဒိ ဧကဇဝနဝီထိတော အဓိကတရာယုသေသော သိယာ၊ တဒါ ဘဝင်္ဂါဝသာနေ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈတိ။ အထ ဧကစိတ္တက္ခဏာယုသေသော သိယာ၊ တဒါ ဝီထိစိတ္တာဝသာနေ၊ တဉ္စ အတီတကမ္မာဒိဝိသယမေဝ။ ‘‘တဿာနန္တရမေဝါ’’တိ ဣမိနာ အန္တရာဘဝဝါဒိမတံ ပဋိက္ခိပတိ။

ယထာရဟန္တိ ကမ္မကရဏကာလဿ၊ ဝိပါကဒါနကာလဿ စ အနုရူပဝသေန။ အထ ဝါ ဝိပစ္စမာနကကမ္မာနုရူပံ အနုသယဝသေန၊ ဇဝနသဟဇာတဝသေန ဝါ ပဝတ္တိအနုရူပတောတျတ္ထော။ နနု စ ‘‘အဝိဇ္ဇာနုသယပရိက္ခိတ္တေနာ’’တျာဒိ ဝုတ္တံ။ ဇဝနသဟဇာတာနဉ္စ ကထံ အနုသယဘာဝေါတိ? နာယံ ဒေါသော အနုသယသဒိသတာယ တာသမ္ပိ အနုသယဝေါဟာရဘာဝတော။ ဣတရထာ အကုသလကမ္မသဟဇာတာနံ ဘဝတဏှာသဟဇာတာနံ ဝါ စုတိအာသန္နဇဝနသဟဇာတာနဉ္စ သင်္ဂဟော န သိယာ။ အဝိဇ္ဇာဝ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန အနုသယနတော ပဝတ္တနတော အနုသယော၊ တေန ပရိက္ခိတ္တေန ပရိဝါရိတေန။ တဏှာနုသယောဝ မူလံ ပဓာနံ သဟကာရီကာရဏဘူတံ ဣမဿာတိ တဏှာနုသယမူလကော။ သင်္ခါရေနာတိ ကုသလာကုသလကမ္မေန ကမ္မသဟဇာတဖဿာဒိဓမ္မသမုဒါယေန စုတိအာသန္နဇဝနသဟဇာတေန ဝါ၊ တေန ဇနိယမာနံ။ အဝိဇ္ဇာယ ဟိ ပဋိစ္ဆန္နာဒီနဝဝိသယေ တဏှာ နာမေတိ၊ ခိပနကသင်္ခါရသမ္မတာ ယထာဝုတ္တသင်္ခါရာ ခိပန္တိ၊ ယထာဟု –

‘‘အဝိဇ္ဇာတဏှာသင်္ခါရ-သဟဇေဟိ အပါယိနံ၊

ဝိသယာဒီနဝစ္ဆာဒိနမနက္ခိပကေဟိ တု။

‘‘အပ္ပဟီနေဟိ သေသာနံ၊ ဆာဒနံ နမနမ္ပိ စ၊

ခိပကာ ပန သင်္ခါရာ၊ ကုသလာဝ ဘဝန္တိဟာ’’တိ။ (သ။ သ။ ၁၆၄-၁၆၅)၊

သမ္ပယုတ္တေဟိ ပရိဂ္ဂယှမာနန္တိ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တေဟိ ဖဿာဒီဟိ ဓမ္မေဟိ သမ္ပယုတ္တပစ္စယာဒိနာ ပရိဝါရေတွာ ဂယှမာနံ၊ သဟဇာတာနမဓိဋ္ဌာနဘာဝေန ပုဗ္ဗင်္ဂမဘူတန္တိ အတ္တနာ သဟဇာတာနံ ပတိဋ္ဌာနဘာဝေန ပဓာနဘူတံ။ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁-၂) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဘဝန္တရပဋိသန္ဓာနဝသေနာတိ ပုရိမဘဝန္တရဿ၊ ပစ္ဆိမဘဝန္တရဿ စ အညမညံ ဧကာဗဒ္ဓံ ဝိယ ပဋိသန္ဒဟနဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနမေဝ ပတိဋ္ဌာတိ၊ န ဣတော ဂန္တွာတျဓိပ္ပာယော။ န ဟိ ပုရိမဘဝပရိယာပန္နော ကောစိ ဓမ္မော ဘဝန္တရံ သင်္ကမတိ၊ နာပိ ပုရိမဘဝပရိယာပန္နဟေတူဟိ ဝိနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပဋိဃောသပဒီပမုဒ္ဒါ ဝိယာတိ အလမတိပ္ပပဉ္စေန။

၉၂။ မန္ဒံ ဟုတွာ ပဝတ္တာနိ မန္ဒပ္ပဝတ္တာနိ။ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏေသု အာပါထဂတေသု မနောဒွါရေ ဂတိနိမိတ္တဝသေန၊ ပဉ္စဒွါရေ ကမ္မနိမိတ္တဝသေနာတျဓိပ္ပာယော။ ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂါနမ္ပိ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏတာ လဗ္ဘတီတိ မနောဒွါရေ တာဝ ပဋိသန္ဓိယာ စတုန္နံ ဘဝင်္ဂါနဉ္စ၊ ပဉ္စဒွါရေ ပန ပဋိသန္ဓိယာဝ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဘာဝေါ လဗ္ဘတိ။ တထာ ဟိ ကဿစိ မနောဒွါရေ အာပါထမာဂတံ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဂတိနိမိတ္တံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာယ တဒါရမ္မဏပရိယောသာနာယ စိတ္တဝီထိယာ အနန္တရံ စုတိစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ တဒနန္တရံ ပဉ္စစိတ္တက္ခဏာယုကေ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တာယ ပဋိသန္ဓိယာ စတုန္နံ ဘဝင်္ဂါနံ၊ ပဉ္စဒွါရေ စ ဉာတကာဒီဟိ ဥပဋ္ဌာပိတေသု ဒေယျဓမ္မေသု ဝဏ္ဏာဒိကေ အာရဗ္ဘ ယထာရဟံ ပဝတ္တာယ စိတ္တဝီထိယာ စုတိစိတ္တဿ စ အနန္တရံ ဧကစိတ္တက္ခဏာယုကေ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တာယ ပဋိသန္ဓိယာ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏေ ပဝတ္တိ ဥပလဗ္ဘတီတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ(ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၂၀ အာဒယော) ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၇) ဝါ သင်္ခါရပစ္စယာဝိညာဏပဒဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဆဒွါရဂ္ဂဟိတန္တိ ကမ္မနိမိတ္တံ ဆဒွါရဂ္ဂဟိတံ၊ ဂတိနိမိတ္တံ ဆဋ္ဌဒွါရဂ္ဂဟိတန္တိ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အပရေ ပန အဝိသေသတော ဝဏ္ဏေန္တိ။ သစ္စသင်္ခေပေပိ တေနေဝါဓိပ္ပာယေန ဣဒံ ဝုတ္တံ –

‘‘ပဉ္စဒွါရေ သိယာ သန္ဓိ၊ ဝိနာ ကမ္မံ ဒွိဂေါစရေ’’တိ၊ (သ။ သ။ ၁၇၃)၊

အဋ္ဌကထာယံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၂၄-၆၂၅၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၇) ပန ‘‘ဂတိနိမိတ္တံ မနောဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ တဒါရမ္မဏာယ စ ပဉ္စဒွါရိကပဋိသန္ဓိယာ အဒဿိတတ္တာ၊ မူလဋီကာဒီသု စ ‘‘ကမ္မဗလေန ဥပဋ္ဌာပိတံ ဝဏ္ဏာယတနံ သုပိနံ ပဿန္တဿ ဝိယ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ဝိယ စ မနောဒွါရေယေဝ ဂေါစရဘာဝံ ဂစ္ဆတီ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ မဟာ။ ၂။၆၂၃) နိယမေတွာ ဝုတ္တတ္တာ တေသံ ဝစနံ န သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ အာစရိယာ။ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စာ’’တိ ဧတ္ထ ဂတိနိမိတ္တံ တာဝ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ ယုဇ္ဇတိ၊ ကမ္မနိမိတ္တံ ပန ပဋိသန္ဓိဇနကကမ္မဿေဝ နိမိတ္တဘူတံ အဓိပ္ပေတန္တိ ကထံ တဿ စုတိအာသန္နဇဝနေဟိ ဂဟိတဿ ပစ္စုပ္ပန္နဘာဝေါ သမ္ဘဝတိ။ န ဟိ တဒေဝ အာရမ္မဏုပဋ္ဌာပကံ၊ တဒေဝ ပဋိသန္ဓိဇနကံ ဘဝေယျ ဥပစိတဘာဝါဘာဝတော အနဿာဒိတတ္တာ စ။ ‘‘ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၄၃၁) ဟိ ဝစနတော ပုနပ္ပုနံ လဒ္ဓါသေဝနမေဝ ကမ္မံ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎတိ။ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၃၂) စ နိကန္တိက္ခဏေ ဒွိန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာပိ သဟေတုကပဋိသန္ဓိယာ ဝုတ္တတ္တာကတူပစိတမ္ပိ ကမ္မံ တဏှာယ အဿာဒိတမေဝ ဝိပါကံ အဘိနိပ္ဖာဒေတိ၊ တဒါ စ ပဋိသန္ဓိယာ သမာနဝီထိယံ ဝိယ ပဝတ္တမာနာနိ စုတိအာသန္နဇဝနာနိ ကထံ ပုနပ္ပုနံ လဒ္ဓါသေဝနာနိ သိယုံ၊ ကထဉ္စ တာနိ တဒါ ကဏှာယ ပရာမဋ္ဌာနိ။ အပိစ ပစ္စုပ္ပန္နံ ကမ္မနိမိတ္တံ စုတိအာသန္နပ္ပဝတ္တာနံ ပဉ္စဒွါရိကဇဝနာနံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ ‘‘ပဉ္စဒွါရိကကမ္မဉ္စ ပဋိသန္ဓိနိမိတ္တကံ န ဟောတိ ပရိဒုဗ္ဗလဘာဝတော’’တိ အဋ္ဌကထာယံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၂၀၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၇) ဝုတ္တန္တိ သစ္စမေတံ။ ဉာတကာဒီဟိ ဥပဋ္ဌာပိတေသု ပန ပုပ္ဖာဒီသု သန္နိဟိတေသွေဝ မရဏသမ္ဘဝတော တတ္ထ ဝဏ္ဏာဒိကံ အာရဗ္ဘ စုတိအာသန္နဝီထိတော ပုရိမဘာဂပ္ပဝတ္တာနံ ပဋိသန္ဓိဇနနသမတ္ထာနံ မနောဒွါရိကဇဝနာနံ အာရမ္မဏဘူတေန သဟ သမာနတ္တာ တဒေကသန္တတိပတိတံ စုတိအာသန္နဇဝနဂ္ဂဟိတမ္ပိ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဝဏ္ဏာဒိကံ ကမ္မနိမိတ္တဘာဝေန ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဝုတ္တံ အာနန္ဒာစရိယေန ‘‘ပဉ္စဒွါရေ စ အာပါထမာဂစ္ဆန္တံ ပစ္စုပ္ပန္နံ ကမ္မနိမိတ္တံ အာသန္နကတကမ္မာရမ္မဏသန္တတိယံ ဥပ္ပန္နံ၊ တံသဒိသဉ္စ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ (ဝိဘ။ မူလဋီ။ ၂၂၇၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ မဟာ။ ၂။၆၂၃)။

၉၄။ ယထာရဟန္တိ ဒုတိယစတုတ္ထပဌမတတိယာနံ ပဋိသန္ဓီနံ အနုရူပတော။

၉၈။ အာရုပ္ပစုတိယာ ပရံ ဟေဋ္ဌိမာရုပ္ပဝဇ္ဇိတာ အာရုပ္ပပဋိသန္ဓိယော ဟောန္တိ ဥပရူပရိအရူပီနံ ဟေဋ္ဌိမဟေဋ္ဌိမကမ္မဿ အနာယူဟနတော၊ ဥပစာရဇ္ဈာနဿ ပန ဗလဝဘာဝတော တဿ ဝိပါကဘူတာ ကာမတိဟေတုကာ ပဋိသန္ဓိယော ဟောန္တိ။ ရူပါဝစရစုတိယာ ပရံ အဟေတုကရဟိတာ ဥပစာရဇ္ဈာနာနုဘာဝေနေဝ ဒုဟေတုကတိဟေတုကပဋိသန္ဓိယော သိယုံ၊ ကာမတိဟေတုမှာ စုတိတော ပရံ သဗ္ဗာ ဧဝ ကာမရူပါရူပဘဝပရိယာပန္နာ ယထာရဟံ အဟေတုကာဒိပဋိသန္ဓိယော သိယုံ။ ဣတရော ဒုဟေတုကာဟေတုကစုတိတော ပရံ ကာမေသွေဝ ဘဝေသု တိဟေတုကာဒိပဋိသန္ဓိယော သိယုံ။

စုတိပဋိသန္ဓိက္ကမဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉၉။ ပဋိသန္ဓိယာ နိရောဓဿ အနန္တရတော ပဋိသန္ဓိနိရောဓာနန္တရတော။ တဒေဝ စိတ္တန္တိ တံသဒိသတာယ တဗ္ဗောဟာရပ္ပဝတ္တတ္တာ တဒေဝ စိတ္တံ ယထာ ‘‘တာနိယေဝ ဩသဓာနီ’’တိ။ အသတိ ဝီထိစိတ္တုပ္ပာဒေတိ အန္တရန္တရာ ဝီထိစိတ္တာနံ ဥပ္ပာဒေ အသတိ၊ စုတိစိတ္တံ ဟုတွာ နိရုဇ္ဈတိ တဒေဝ စိတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၁၀၁။ ပရိဝတ္တန္တာ ပဝတ္တန္တိ ယာဝ ဝဋ္ဋမူလသမုစ္ဆေဒါတျဓိပ္ပာယော။

၁၀၂။ ယထာ ဣဟ ဘဝေပဋိသန္ဓိ စေဝ ဘဝင်္ဂဉ္စ ဝီထိယော စ စုတိ စ၊ တထာ ပုန ဘဝန္တရေ ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂန္တိ ဧဝမာဒိကာ အယံ စိတ္တသန္တတိ ပရိဝတ္တတီတိ ယောဇနာ။ ကေစိ ပန ဣမသ္မိံ ပရိစ္ဆေဒေ ဝီထိမုတ္တသင်္ဂဟဿေဝ ဒဿိတတ္တာ ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂစုတီနမေဝ ဣဓ ဂဟဏံ ယုတ္တန္တျာဓိပ္ပာယေန ‘‘ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂဝီထိယော’’တိ ဣမဿ ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂပ္ပဝါဟာတိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ ပဝတ္တိသင်္ဂဟဒဿနာဝသာနေ တတ္ထ သင်္ဂဟိတာနံ သဗ္ဗေသမေဝ နိဂမနဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ ဧဝဉှိ သတိ ‘‘ပဋိသင်္ခါယ ပနေတမဒ္ဓုဝ’’န္တိ ဧတ္ထ သဗ္ဗေသမေဝ ဧတ-သဒ္ဒေန ပရာမသနံ သုဋ္ဌု ဥပပန္နံ ဟောတိ။ ဧတံ ယထာဝုတ္တံ ဝဋ္ဋပဝတ္တံ အဒ္ဓုဝံ အနိစ္စံ ပလောကဓမ္မံ ပဋိသင်္ခါယ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဗုဓာ ပဏ္ဍိတာ စိရာယ စိရကာလံ သုဗ္ဗတာ ဟုတွာ အစ္စုတံ ဓုဝံ အစဝနဓမ္မံ ပဒံ နိဗ္ဗာနံ အဓိဂန္တွာ မဂ္ဂဖလဉာဏေန သစ္ဆိကတွာ တတောယေဝ သုဋ္ဌု သမုစ္ဆိန္နသိနေဟဗန္ဓနာ သမံ နိရုပဓိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုံ ဧဿန္တိ ပါပုဏိဿန္တိ။

ဣတိ အဘိဓမ္မတ္ထဝိဘာဝိနိယာ နာမ အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟဝဏ္ဏနာယ

ဝီထိမုတ္တပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။