📜

၆။ ရူပပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

၁။ ဧဝံ တာဝ စိတ္တစေတသိကဝသေန ဒုဝိဓံ အဘိဓမ္မတ္ထံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ရူပံ၊ တဒနန္တရဉ္စ နိဗ္ဗာနံ ဒဿေတုမာရဘန္တော အာဟ ‘‘ဧတ္တာဝတာ’’တျာဒိ။ သပ္ပဘေဒပ္ပဝတ္တိကာ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသပဋိနိဒ္ဒေသဝသေန တီဟိ ပရိစ္ဆေဒေဟိ ဝုတ္တပ္ပဘေဒဝန္တော၊ ပဝတ္တိပဋိသန္ဓိဝသေန ဒွီဟိ ပရိစ္ဆေဒေဟိ ဝုတ္တပ္ပဝတ္တိဝန္တော စ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ ဧတ္တာဝတာ ပဉ္စဟိ ပရိစ္ဆေဒေဟိ ဝိဘတ္တာ ဟိ ယသ္မာ၊ ဣဒါနိ ယထာနုပ္ပတ္တံ ရူပံ ပဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။

၂။ ဣဒါနိ ယထာပဋိညာတရူပဝိဘာဂတ္ထံ မာတိကံ ဌပေတုံ ‘‘သမုဒ္ဒေသာ’’တျာဒိ ဝုတ္တံ။ သင်္ခေပတော ဥဒ္ဒိသနံ သမုဒ္ဒေသော။ ဧကဝိဓာဒိဝသေန ဝိဘဇနံ ဝိဘာဂေါ၊ သမုဋ္ဌာတိ ဧတသ္မာ ဖလန္တိ သမုဋ္ဌာနံ၊ ကမ္မာဒယော ရူပဇနကပစ္စယာ။ စက္ခုဒသကာဒယော ကလာပါ။ ပဝတ္တိက္ကမတော စေတိ ဘဝကာလသတ္တဘေဒေန ရူပါနံ ဥပ္ပတ္တိက္ကမတော။

ရူပသမုဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၃။ ဥပါဒိန္နာနုပါဒိန္နသန္တာနေသု သသမ္ဘာရဓာတုဝသေန မဟန္တာ ဟုတွာ ဘူတာ ပါတုဘူတာတိ မဟာဘူတာ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၅၈၄)။ အထဝါ အနေကဝိဓအဗ္ဘုတဝိသေသဒဿနေန၊ အနေကာဘူတဒဿနေန ဝါ မဟန္တာနိ အဗ္ဘုတာနိ၊ အဘူတာနိ ဝါ ဧတေသူတိ မဟာဘူတာ၊ မာယာကာရာဒယော။ တေဟိ သမာနာ သယံ အနီလာဒိသဘာဝါနေဝ နီလာဒိဥပါဒါယရူပဒဿနာဒိတောတိ မဟာဘူတာ။ မနာပဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒီဟိ ဝါ သတ္တာနံ ဝဉ္စိကာ ယက္ခိနိအာဒယော ဝိယ မနာပဣတ္ထိပုရိသရူပဒဿနာဒိနာ သတ္တာနံ ဝဉ္စကတ္တာ မဟန္တာနိ အဘူတာနိ ဧတေသူတိ မဟာဘူတာ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ –

‘‘မဟန္တာ ပါတုဘူတာတိ၊ မဟာဘူတသမာတိ ဝါ၊

ဝဉ္စကတ္တာ အဘူတေန၊ ‘မဟာဘူတာ’တိ သမ္မတာ’’တိ။ (အဘိဓ။ ၆၂၆)၊

အထ ဝါ မဟန္တပါတုဘာဝတော မဟန္တာနိ ဘဝန္တိ ဧတေသု ဥပါဒါရူပါနိ၊ ဘူတာနိ စာတိ မဟာဘူတာနိ။ မဟာဘူတေ ဥပါဒါယ ပဝတ္တံ ရူပံ ဥပါဒါယရူပံ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘ဧကံ မဟာဘူတံ ပဋိစ္စ တတော မဟာဘူတာ’’တျာဒိဝစနတော (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၅၃) ဧကေကမဟာဘူတာ သေသမဟာဘူတာနံ နိဿယာ ဟောန္တီတိ တေသမ္ပိ ဥပါဒါယရူပတာပသင်္ဂေါတိ? နယိဒမေဝံ ဥပါဒါယေဝ ပဝတ္တရူပါနံ တံသမညာသိဒ္ဓိတော။ ယဉှိ မဟာဘူတေ ဥပါဒိယတိ၊ သယဉ္စ အညေဟိ ဥပါဒီယတိ။ န တံ ဥပါဒါယရူပံ။ ယံ ပန ဥပါဒီယတေဝ၊ န ကေနစိ ဥပါဒီယတိ၊ တဒေဝ ဥပါဒါယရူပန္တိ နတ္ထိ ဘူတာနံ တဗ္ဗောဟာရပ္ပသင်္ဂေါ။ အပိစ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယရူပန္တိ ဥပါဒါယရူပလက္ခဏန္တိ နတ္ထိ တယော ဥပါဒါယ ပဝတ္တာနံ ဥပါဒါယရူပတာတိ။

၄။ ပထနဋ္ဌေန ပထဝီ၊ တရုပဗ္ဗတာဒီနံ ပကတိပထဝီ ဝိယ သဟဇာတရူပါနံ ပတိဋ္ဌာနဘာဝေန ပက္ခာယတိ၊ ဥပဋ္ဌာတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ပထဝီ ဧဝ ဓာတု သလက္ခဏဓာရဏာဒိတော နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝဋ္ဌေန သရီရသေလာဝယဝဓာတုသဒိသတ္တာ စာတိ ပထဝီဓာတု။ အာပေတိ သဟဇာတရူပါနိ ပတ္ထရတိ၊ အာပါယတိ ဝါ ဗြူဟေတိ ဝဍ္ဎေတီတိ အာပေါ။ တေဇေတိ ပရိပါစေတိ၊ နိသေတိ ဝါ တိက္ခဘာဝေန သေသဘူတတ္တယံ ဥသ္မာပေတီတိ တေဇော။ ဝါယတိ ဒေသန္တရုပ္ပတ္တိဟေတုဘာဝေန ဘူတသင်္ဃာတံ ပါပေတီတိ ဝါယော။ စတဿောပိ ပနေတာ ယထာက္ကမံ ကထိနတ္တဒဝတ္တဥဏှတ္တဝိတ္ထမ္ဘနတ္တလက္ခဏာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၅။ စက္ခာဒီနံ ဝစနတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ကထိတောဝ။ ပသာဒရူပံ နာမ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ပသန္နဘာဝဟေတုကတ္တာ။ တံ ပန ယထာက္ကမံ ဒဋ္ဌုကာမတာသောတုကာမတာဃာယိတုကာမတာသာယိတုကာမတာဖုသိတုကာမတာနိဒါနကမ္မသမုဋ္ဌာနဘူတပ္ပသာဒလက္ခဏံ။ တတ္ထ စက္ခု တာဝ မဇ္ဈေ ကဏှမဏ္ဍလဿ ဦကာသိရပ္ပမာဏေ အဘိမုခေ ဌိတာနံ သရီရသဏ္ဌာနုပ္ပတ္တိပဒေသေ တေလမိဝ ပိစုပဋလာနိ သတ္တက္ခိပဋလာနိ ဗျာပေတွာ ဓာရဏနဟာပနမဏ္ဍနဗီဇနကိစ္စာဟိ စတူဟိ ဓာတီဟိ ဝိယ ခတ္တိယကုမာရော သန္ဓာရဏဗန္ဓနပရိပါစနသမုဒီရဏကိစ္စာဟိ စတူဟိ ဓာတူဟိ ကတူပကာရံ ဥတုစိတ္တာဟာရေဟိ ဥပတ္ထမ္ဘိယမာနံ အာယုနာ ပရိပါလိယမာနံ ဝဏ္ဏာဒီဟိ ပရိဝါရိတံ ယထာယောဂံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ဝတ္ထုဒွါရဘာဝံ သဓေန္တံ ပဝတ္တတိ၊ ဣတရံ ‘‘သသမ္ဘာရစက္ခူ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ သောတာဒယောပိ ယထာက္ကမံ သောတဗိလဗ္ဘန္တရေ အင်္ဂုလိဝေဓနာကာရံ ဥပစိတတနုတမ္ဗလောမံ၊ နာသိကဗ္ဘန္တရေ အဇပဒသဏ္ဌာနံ၊ ဇိဝှာမဇ္ဈေ ဥပ္ပလဒလဂ္ဂသဏ္ဌာနံ ပဒေသံ အဘိဗျာပေတွာ ပဝတ္တန္တိ၊ ဣတရံ ပန ဌပေတွာ ကမ္မဇတေဇဿ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌာနံ ကေသဂ္ဂလောမဂ္ဂနခဂ္ဂသုက္ခစမ္မာနိ စ အဝသေသံ သကလသရီရံ ဖရိတွာ ပဝတ္တတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဣတရေဟိ တဿ သင်္ကရော န ဟောတိ ဘိန္နနိဿယလက္ခဏတ္တာ။ ဧကနိဿယာနိပိ ဟိ ရူပရသာဒီနိ လက္ခဏဘေဒတော အသံကိဏ္ဏာတိ ကိံ ပန ဘိန္နနိဿယာ ပသာဒါ။

၆။ အာပေါဓာတုယာ သုခုမဘာဝေန ဖုသိတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အာပေါဓာတု ဝိဝဇ္ဇိတံ ဘူတတ္တယသင်္ခါတ’’န္တိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ သီတတာ ဖုသိတွာ ဂယှတိ၊ သာ ပန တေဇောယေဝ။ မန္ဒေ ဟိ ဥဏှတ္တေ သီတဗုဒ္ဓိ သီတတာသင်္ခါတဿ ကဿစိ ဂုဏဿ အဘာဝတော။ တယိဒံ သီတဗုဒ္ဓိယာ အနဝဋ္ဌိတဘာဝတော ဝိညာယတိ ပါရာပါရေ ဝိယ။ တထာ ဟိ ဃမ္မကာလေ အာတပေ ဌတွာ ဆာယံ ပဝိဋ္ဌာနံ သီတဗုဒ္ဓိ ဟောတိ၊ တတ္ထေဝ စိရကာလံ ဌိတာနံ ဥဏှဗုဒ္ဓိ။ ယဒိ စ အာပေါဓာတု သီတတာ သိယာ၊ ဥဏှဘာဝေန သဟ ဧကသ္မိံ ကလာပေ ဥပလဗ္ဘေယျ၊ န စေဝံ ဥပလဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ ဝိညာယတိ ‘‘န အာပေါဓာတု သီတတာ’’တိ။ ယေ ပန ‘‘ဒဝတာ အာပေါဓာတု၊ သာ စ ဖုသိတွာ ဂယှတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘ဒဝတာ နာမ ဖုသိတွာ ဂယှတီတိ ဣဒံ အာယသ္မန္တာနံ အဘိမာနမတ္တံ သဏ္ဌာနေ ဝိယာ’’တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပေါရာဏေဟိ –

‘‘ဒဝတာသဟဝုတ္တီနိ၊ တီဏိ ဘူတာနိ သမ္ဖုသံ၊

ဒဝတံ သမ္ဖုသာမီတိ၊ လောကောယမဘိမညတိ။

‘‘ဘူတေ ဖုသိတွာ သဏ္ဌာနံ၊ မနသာ ဂဏှတော ယထာ၊

ပစ္စက္ခတော ဖုသာမီတိ၊ ဝိညေယျာ ဒဝတာ တထာ’’တိ။

ဂေါစရရူပံ နာမ ပဉ္စဝိညာဏဝိသယဘာဝတော။ ဂါဝေါ ဣန္ဒြိယာနိ စရန္တိ ဧတ္ထာတိ ဂေါစရန္တိ ဟိ အာရမ္မဏဿေတံ နာမံ။ တံ ပနေတံ ပဉ္စဝိဓမ္ပိ ယထာက္ကမံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ဂေါစရဘာဝလက္ခဏံ၊ စက္ခာဒိပဋိဟနနလက္ခဏံ ဝါ။

၇။ ဣတ္ထိယာ ဘာဝေါ ဣတ္ထတ္တံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၆၃၂)။ ပုရိသဿ ဘာဝေါ ပုရိသတ္တံ။ တတ္ထ ဣတ္ထိလိင်္ဂနိမိတ္တကုတ္တာကပ္ပဟေတုဘာဝလက္ခဏံ ဣတ္ထတ္တံ၊ ပုရိသလိင်္ဂါဒိဟေတုဘာဝလက္ခဏံ ပုရိသတ္တံ။ တတ္ထ ဣတ္ထီနံ အင်္ဂဇာတံ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ။ သရာဓိပ္ပာယာ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ ‘‘ဣတ္ထီ’’တိ သဉ္ဇာနနဿ ပစ္စယဘာဝတော။ အဝိသဒဌာနဂမနနိသဇ္ဇာဒိ ဣတ္ထိကုတ္တံ။ ဣတ္ထိသဏ္ဌာနံ ဣတ္ထာကပ္ပော။ ပုရိသလိင်္ဂါဒီနိပိ ဝုတ္တနယေန ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန အညထာ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနိ ဝဏ္ဏိတာနိ။ တံ ပန ဧဝံ သင်္ဂဟေတွာ ဝဒန္တိ –

‘‘လိင်္ဂံ ဟတ္ထာဒိသဏ္ဌာနံ၊ နိမိတ္တံ မိဟိတာဒိကံ၊

ကုတ္တံ သုပ္ပာဒိနာ ကီဠာ၊ အာကပ္ပော ဂမနာဒိက’’န္တိ။

ဘာဝရူပံ နာမ ဘဝတိ ဧတေန ဣတ္ထာဒိအဘိဓာနံ၊ ဗုဒ္ဓိ စာတိ ကတွာ။ တံ ပနေတံ ကာယိန္ဒြိယံ ဝိယ သကလသရီရံ ဖရိတွာ တိဋ္ဌတိ။

၈။ ဟဒယမေဝ မနောဓာတုမနောဝိညာဏဓာတူနံ နိဿယတ္တာ ဝတ္ထု စာတိ ဟဒယဝတ္ထု။ တထာ ဟိ တံ ဓာတုဒွယနိဿယဘာဝလက္ခဏံ၊ တဉ္စ ဟဒယကောသဗ္ဘန္တရေ အဍ္ဎပသတမတ္တံ လောဟိတံ နိဿာယ ပဝတ္တတိ။ ရူပကဏ္ဍေ အဝုတ္တဿပိ ပနေတဿ အာဂမတော၊ ယုတ္တိတော စ အတ္ထိဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတ္ထ၊ တံ ရူပံ နိဿာယ မနောဓာတု စ မနောဝိညာဏဓာတု စ ဝတ္တန္တိ ‘‘ယံ ရူပံ မနောဓာတုယာ စ မနောဝိညာဏဓာတုယာ စ တံသမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ ဓမ္မာနံ နိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၈) ဧဝမာဂတံ ပဋ္ဌာနဝစနံ အာဂမော။ ယုတ္တိ ပနေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ –

‘‘နိပ္ဖန္နဘူတိကာဓာရာ၊ ဒွေ ဓာတူ ကာမရူပိနံ၊

ရူပါနုဗန္ဓဝုတ္တိတ္တာ၊ စက္ခုဝိညာဏာဒယော ဝိယ။

‘‘စက္ခာဒိနိဿိတာနေတာ၊ တဿညာဓာရဘာဝတော၊

နာပိ ရူပါဒိကေ တေသံ၊ ဗဟိဒ္ဓါပိ ပဝတ္တိတော။

‘‘န စာပိ ဇီဝိတံ တဿ၊ ကိစ္စန္တရနိယုတ္တိတော၊

န စ ဘာဝဒွယံ တသ္မိံ၊ အသန္တေပိ ပဝတ္တိတော။

‘‘တသ္မာ တဒညံ ဝတ္ထု တံ၊ ဘူတိကန္တိ ဝိဇာနိယံ၊

ဝတ္ထာလမ္ဗဒုကာနန္တု၊ ဒေသနာဘေဒတော ဣဒံ၊

ဓမ္မသင်္ဂဏိပါဌသ္မိံ၊ န အက္ခာတံ မဟေသိနာ’’တိ။

၉။ ဇီဝန္တိ တေနာတိ ဇီဝိတံ၊ တဒေဝ ကမ္မဇရူပပရိပါလနေ အာဓိပစ္စယောဂတော ဣန္ဒြိယန္တိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ တထာ ဟေတံ ကမ္မဇရူပပရိပါလနလက္ခဏံ။ ယထာသကံ ခဏမတ္တဋ္ဌာယီနမ္ပိ ဟိ သဟဇာတာနံ ပဝတ္တိဟေတုဘာဝေနေဝ အနုပါလကံ။ န ဟိ တေသံ ကမ္မံယေဝ ဌိတိကာရဏံ ဟောတိ အာဟာရဇာဒီနံ အာဟာရာဒိ ဝိယ ကမ္မဿ တင်္ခဏာဘာဝတော။ ဣဒံ ပန သဟ ပါစနဂ္ဂိနာ အနဝသေသဥပါဒိန္နကာယံ ဗျာပေတွာ ပဝတ္တတိ။

၁၀။ ကဗဠံ ကတွာ အဇ္ဈောဟရီယတီတိ ကဗဠီကာရော အာဟာရော၊ ဣဒဉ္စ သဝတ္ထုကံ ကတွာ အာဟာရံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ သေန္ဒြိယကာယောပတ္ထမ္ဘနဟေတုဘူတာ ပန အင်္ဂမင်္ဂါနုသာရီ ရသဟရသင်္ခါတာ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗာဟာရသိနေဟဘူတာ ဩဇာ ဣဓ အာဟာရရူပံ နာမ။ တထာ ဟေတံ သေန္ဒြိယကာယောပတ္ထမ္ဘနဟေတုဘာဝလက္ခဏံ၊ ဩဇဋ္ဌမကရူပါဟရဏလက္ခဏံ ဝါ။

၁၁။ ကက္ခဠတ္တာဒိနာ အတ္တနော အတ္တနော သဘာဝေန ဥပလဗ္ဘနတော သဘာဝရူပံ နာမ။ ဥပ္ပာဒါဒီဟိ၊ အနိစ္စတာဒီဟိ ဝါ လက္ခဏေဟိ သဟိတန္တိ သလက္ခဏံ။ ပရိစ္ဆေဒါဒိဘာဝံ ဝိနာ အတ္တနော သဘာဝေနေဝ ကမ္မာဒီဟိ ပစ္စယေဟိ နိပ္ဖန္နတ္တာ နိပ္ဖရူပံ နာမ။ ရုပ္ပနသဘာဝေါ ရူပံ၊ တေန ယုတ္တမ္ပိ ရူပံ၊ ယထာ ‘‘အရိသသော၊ နီလုပ္ပလ’’န္တိ၊ သွာယံ ရူပ-သဒ္ဒေါ ရုဠှိယာ အတံသဘာဝေပိ ပဝတ္တတီတိ အပရေန ရူပ-သဒ္ဒေန ဝိသေသေတွာ ‘‘ရူပရူပ’’န္တိ ဝုတ္တံ ယထာ ‘‘ဒုက္ခဒုက္ခ’’န္တိ။ ပရိစ္ဆေဒါဒိဘာဝံ အတိက္ကမိတွာ သဘာဝေနေဝ ဥပလဗ္ဘနတော လက္ခဏတ္တယာရောပနေန သမ္မသိတုံ အရဟတ္တာ သမ္မသနရူပံ။

၁၂။ န ကဿတီတိ အကာသော။ အကာသောယေဝ အာကာသော၊ နိဇ္ဇီဝဋ္ဌေန ဓာတု စာတိ အာကာသဓာတု။ စက္ခုဒသကာဒိဧကေကကလာပဂတရူပါနံ ကလာပန္တရေဟိ အသံကိဏ္ဏဘာဝါပါဒနဝသေန ပရိစ္ဆေဒကံ၊ တေဟိ ဝါ ပရိစ္ဆိဇ္ဇမာနံ၊ တေသံ ပရိစ္ဆေဒမတ္တံ ဝါ ရူပံ ပရိစ္ဆေဒရူပံ။ တဉှိ တံ တံ ရူပကလာပံ ပရိစ္ဆိန္ဒန္တံ ဝိယ ဟောတိ။ ဝိဇ္ဇမာနေပိ စ ကလာပန္တရဘူတေဟိ ကလာပန္တရဘူတာနံ သမ္ဖုဋ္ဌဘာဝေ တံတံရူပဝိဝိတ္တတာ ရူပပရိယန္တော အာကာသော။ ယေသဉ္စ သော ပရိစ္ဆေဒေါ၊ တေဟိ သယံ အသမ္ဖုဋ္ဌောယေဝ။ အညထာ ပရိစ္ဆိန္နတာ န သိယာ တေသံ ရူပါနံ ဗျာပီဘာဝါပတ္တိတော။ အဗျာပိတာ ဟိ အသမ္ဖုဋ္ဌတာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘အသမ္ဖုဋ္ဌံ စတူဟိ မဟာဘူတေဟီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၆၃၇)။

၁၃။ စလမာနကာယေန အဓိပ္ပာယံ ဝိညာပေတိ၊ သယဉ္စ တေန ဝိညာယတီတိ ကာယဝိညတ္တိ။ သဝိညာဏကသဒ္ဒသင်္ခါတဝါစာယ အဓိပ္ပာယံ ဝိညာပေတိ၊ သယဉ္စ တာယ ဝိညာယတီတိ ဝစီဝိညတ္တိ။ တတ္ထ အဘိက္ကမာဒိဇနကစိတ္တသမုဋ္ဌာနဝါယောဓာတုယာ သဟဇာတရူပသန္ထမ္ဘနသန္ဓာရဏစလိတေသု သဟကာရီကာရဏဘူတော ဖန္ဒမာနကာယဖန္ဒနတံဟေတုကဝါယောဓာတုဝိနိမုတ္တော မဟန္တံ ပါသာဏံ ဥက္ခိပန္တဿ သဗ္ဗထာမေန ဂဟဏကာလေ ဥဿာဟနဝိကာရော ဝိယ ရူပကာယဿ ပရိဖန္ဒနပစ္စယဘာဝေန ဥပလဗ္ဘမာနော ဝိကာရော ကာယဝိညတ္တိ။ သာ ဟိ ဖန္ဒမာနကာယေန အဓိပ္ပာယံ ဝိညာပေတိ။ န ဟိ ဝိညတ္တိဝိကာရရဟိတေသု ရုက္ခစလနာဒီသု ‘‘ဣဒမေသ ကာရေတီ’’တိ အဓိပ္ပာယဂ္ဂဟဏံ ဒိဋ္ဌန္တိ။ ဟတ္ထစလနာဒီသု စ ဖန္ဒမာနကာယဂ္ဂဟဏာနန္တရံ အဝိညာယမာနန္တရေဟိ မနောဒွါရဇဝနေဟိ ဂယှမာနတ္တာ သယဉ္စ ကာယေန ဝိညာယတိ။

ကထံ ပန ဝိညတ္တိဝသေန ဟတ္ထစလနာဒယော ဟောန္တီတိ? ဝုစ္စတေ – ဧကာဝဇ္ဇနဝီထိယံ သတ္တသု ဇဝနေသု သတ္တမဇဝနသမုဋ္ဌာနဝါယောဓာတု ဝိညတ္တိဝိကာရသဟိတာဝ ပဌမဇဝနာဒိသမုဋ္ဌာနာဟိ ဝါယောဓာတူဟိ လဒ္ဓါပတ္ထမ္ဘာ ဒေသန္တရုပ္ပတ္တိဟေတုဘာဝေန စလယတိ စိတ္တဇံ၊ ပုရိမဇဝနာဒိသမ္ဘူတာ ပန သန္ထမ္ဘနသန္ဓာရဏမတ္တကရာ တဿ ဥပကာရာယ ဟောန္တီတိ။ ယထာ ဟိ သတ္တဟိ ယုဂေဟိ အာကဍ္ဎိတဗ္ဗသကဋေ သတ္တမယုဂယုတ္တာယေဝ ဂေါဏာ ဟေဋ္ဌာ ဆသု ယုဂေသု ယုတ္တဂေါဏေဟိ လဒ္ဓူပတ္ထမ္ဘာ သကဋံ စာလေန္တိ၊ ပဌမယုဂါဒိယုတ္တာ ပန ဥပတ္ထမ္ဘနသန္ဓာရဏမတ္တမေဝ သာဓေန္တာ တေသံ ဥပကာရာယ ဟောန္တိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဒေသန္တရုပ္ပတ္တိယေဝ စေတ္ထ စလနံ ဥပ္ပန္နဒေသတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဓမ္မာနံ သင်္ကမနာဘာဝတော။ ဣတရထာ နေသံ အဗျာပါရကတာ၊ ခဏိကတာ စ န သိယာ။ ဒေသန္တရုပ္ပတ္တိဟေတုဘာဝေါတိ စ ယထာ အတ္တနာ သဟဇရူပါနိ ဟေဋ္ဌိမဇဝနသမုဋ္ဌိတရူပေဟိ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနတော အညတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝံ တေဟိ သဟ တတ္ထ ဥပ္ပတ္တိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဧတ္ထ ပန စိတ္တဇေ စလိတေ တံသမ္ဗန္ဓေန ဣတရမ္ပိ စလတိ နဒီသောတေ ပက္ခိတ္တသုက္ခဂေါမယပိဏ္ဍံ ဝိယ။ တထာ စလယိတုံ အသက္ကောန္တိ ယောပိ ပဌမဇဝနာဒိသမုဋ္ဌာနဝါယောဓာတုယော ဝိညတ္တိဝိကာရသဟိတာယေဝ ယေန ဒိသာဘာဂေန အယံ အဘိက္ကမာဒီနိ ပဝတ္တေတုကာမော၊ တဒဘိမုခဘာဝဝိကာရသမ္ဘဝတော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနဿပိ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပကတ္တံ ဝက္ခတိ။ ဝစီဘေဒကရစိတ္တသမုဋ္ဌာနပထဝီဓာတုယာ အက္ခရုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဂတဥပါဒိန္နရူပေဟိ သဟ ဃဋ္ဋနပစ္စယဘူတော ဧကော ဝိကာရော ဝစီဝိညတ္တိ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ကာယဝိညတ္တိယံ ဝုတ္တနယေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အယံ ပန ဝိသေသော – ယထာ တတ္ထ ‘‘ဖန္ဒမာနကာယဂ္ဂဟဏာနန္တရ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓ ‘‘သုယျမာနသဒ္ဒသဝနာနန္တရ’’န္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣဓ စ သန္ထမ္ဘနာဒီနံ အဘာဝတော သတ္တမဇဝနသမုဋ္ဌိတာတျာဒိနယော န လဗ္ဘတိ။ ဃဋ္ဋနေန ဟိ သဒ္ဓိံယေဝ သဒ္ဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဃဋ္ဋနဉ္စ ပဌမဇဝနာဒီသုပိ လဗ္ဘတေဝ။ ဧတ္ထ စ ယထာ ဥဿာပေတွာ ဗဒ္ဓဂေါသီသတာလပဏ္ဏာဒိရူပါနိ ဒိသွာ တဒနန္တရပ္ပဝတ္တာယ အဝိညာယမာနန္တရာယ မနောဒွါရဝီထိယာ ဂေါသီသာဒီနံ ဥဒကသဟစာရိတပ္ပကာရံ သညာဏံ ဂဟေတွာ ဥဒကဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဝိပ္ဖန္ဒမာနသမုစ္စာရိယမာနကာယသဒ္ဒေ ဂဟေတွာ တဒနန္တရပ္ပဝတ္တာယ အဝိညာယမာနန္တရာယ မနောဒွါရဝီထိယာ ပုရိမသိဒ္ဓသမ္ဗန္ဓူပနိဿယာယ သာဓိပ္ပာယဝိကာရဂ္ဂဟဏံ ဟောတီတိ အယံ ဒွိန္နံ သာဓာရဏာ ဥပမာ။

၁၄။ လဟုဘာဝေါ လဟုတာ။ မုဒုဘာဝေါ မုဒုတာ။ ကမ္မညဘာဝေါ ကမ္မညတာ။ ယထာက္ကမဉ္စေတာ အရောဂိနော ဝိယ ရူပါနံ အဂရုတာ သုပရိမဒ္ဒိတစမ္မဿ ဝိယ အကထိနတာ သုဓန္တသုဝဏ္ဏဿ ဝိယ သရီရကိရိယာနံ အနုကူလဘာဝေါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညမညံ အဝိဇဟန္တဿပိ ဟိ လဟုတာဒိတ္တယဿ တံတံဝိကာရာဓိကရူပေဟိ နာနတ္တံ ဝုစ္စတိ၊ ဒန္ဓတ္တကရဓာတုက္ခောဘပ္ပဋိပက္ခပစ္စယသမုဋ္ဌာနော ဟိ ရူပဝိကာရော လဟုတာ။ ထဒ္ဓတ္တကရဓာတုက္ခောဘပ္ပဋိပက္ခပစ္စယသမုဋ္ဌာနော မုဒုတာ။ သရီရကိရိယာနံ အနနုကူလဘာဝကရဓာတုက္ခောဘပ္ပဋိပက္ခပစ္စယသမုဋ္ဌာနော ကမ္မညတာတိ။

၁၅။ ဥပစယနံ ဥပစယော၊ ပဌမစယောတျတ္ထော ‘‘ဥပညတ္တ’’န္တျာဒီသု ဝိယ ဥပ-သဒ္ဒဿ ပဌမတ္ထဇောတနတော။ သန္တာနော သန္တတိ၊ ပဗန္ဓောတျတ္ထော။ တတ္ထ ပဋိသန္ဓိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ စက္ခာဒိဒသကာနံ ဥပ္ပတ္တိ၊ ဧတ္ထန္တရေ ရူပုပ္ပာဒေါ ဥပစယော နာမ။ တတော ပရံ သန္တတိ နာမ။ ယထာသကံ ခဏမတ္တဋ္ဌာယီနံ ရူပါနံ နိရောဓာဘိမုခဘာဝဝသေန ဇီရဏံ ဇရာ၊ သာယေဝ ဇရတာ၊ နိစ္စဓုဝဘာဝေန န ဣစ္စံ အနုပဂန္တဗ္ဗန္တိ အနိစ္စံ၊ တဿ ဘာဝေါ အနိစ္စတာ၊ ရူပပရိဘေဒေါ။ လက္ခဏရူပံ နာမ ဓမ္မာနံ တံတံအဝတ္ထာဝသေန လက္ခဏဟေတုတ္တာ။

၁၆။ ဇာတိရူပမေဝါတိ ပဋိသန္ဓိတော ပဋ္ဌာယ ရူပါနံ ခဏေ ခဏေ ဥပ္ပတ္တိဘာဝတော ဇာတိသင်္ခါတံ ရူပုပ္ပတ္တိဘာဝေန စတုသန္တတိရူပပ္ပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတ္တာ ရူပသမ္မတဉ္စ ဇာတိရူပမေဝ ဥပစယသန္တတိဘာဝေန ပဝုစ္စတိ ပဌမုပရိနိစ္စတ္တသင်္ခါတပ္ပဝတ္တိအာကာရဘေဒတော ဝေနေယျဝသေန ‘‘ဥပစယော သန္တတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၆၄၂) ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တတ္တာ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ တာသံ နိဒ္ဒေသေ အတ္ထတော အဘေဒံ ဒဿေတုံ ‘‘ယော အာယတနာနံ အာစယော၊ သော ရူပဿ ဥပစယော။ ယော ရူပဿ ဥပစယော၊ သာ ရူပဿ သန္တတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၆၄၁-၆၄၂) ဝုတ္တံ။ ဧကာဒသဝိဓမ္ပီတိ သဘာဂသင်္ဂဟဝသေန ဧကာဒသပ္ပကာရမ္ပိ။

၁၇။ စတ္တာရော ဘူတာ၊ ပဉ္စ ပသာဒါ၊ စတ္တာရော ဝိသယာ၊ ဒုဝိဓော ဘာဝေါ၊ ဟဒယရူပမိစ္စပိ ဣဒံ ဇီဝိတာဟာရရူပေဟိ ဒွီဟိ သဟ အဋ္ဌာရသဝိဓံ၊ တထာ ပရိစ္ဆေဒေါ စ ဒုဝိဓာ ဝိညတ္တိ၊ တိဝိဓော ဝိကာရော၊ စတုဗ္ဗိဓံ လက္ခဏန္တိ ရူပါနံ ပရိစ္ဆေဒဝိကာရာဒိဘာဝံ ဝိနာ ဝိသုံ ပစ္စယေဟိ အနိဗ္ဗတ္တတ္တာ ဣမေ အနိပ္ဖန္နာ ဒသ စေတိ အဋ္ဌဝီသတိဝိဓံ ဘဝေ။

ရူပသမုဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရူပဝိဘာဂဝဏ္ဏနာ

၁၈။ ဣဒါနိ ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌရူပါနံ ဧကဝိဓာဒိနယဒဿနတ္ထံ ‘‘သဗ္ဗဉ္စ ပနေတ’’န္တျာဒိ ဝုတ္တံ။ သမ္ပယုတ္တဿ အလောဘာဒိဟေတုနော အဘာဝါ အဟေတုကံ။ ယထာသကံ ပစ္စယဝန္တတာယ သပ္ပစ္စယံ။ အတ္တာနံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တေဟိ ကာမာသဝါဒီဟိ သဟိတတ္တာ သာသဝံ။ ပစ္စယေဟိ အဘိသင်္ခတတ္တာ သင်္ခတံ။ ဥပါဒါနက္ခန္ဓသင်္ခါတေ လောကေ နိယုတ္တတာယ လောကိယံ။ ကာမတဏှာယ အဝစရိတတ္တာ ကာမာဝစရံ။ အရူပဓမ္မာနံ ဝိယ ကဿစိ အာရမ္မဏဿ အဂ္ဂဟဏတော နာဿ အာရမ္မဏန္တိ အနာရမ္မဏံ။ တဒင်္ဂါဒိဝသေန ပဟာတဗ္ဗတာဘာဝတော အပ္ပဟာတဗ္ဗံ။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ပကာရတ္ထော၊ တေန ‘‘အဗျာကတ’’န္တျာဒိကံ သဗ္ဗံ ဧကဝိဓနယံ သင်္ဂဏှာတိ။

၁၉။ အဇ္ဈတ္တိကရူပံ အတ္တဘာဝသင်္ခါတံ အတ္တာနံ အဓိကိစ္စ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တတ္တာ။ ကာမံ အညေပိ ဟိ အဇ္ဈတ္တသမ္ဘူတာ အတ္ထိ၊ ရုဠှီဝသေန ပန စက္ခာဒိကံယေဝ အဇ္ဈတ္တိကံ။ အထ ဝါ ‘‘ယဒိ မယံ န ဟောမ၊ တွံ ကဋ္ဌကလိင်္ဂရူပမော ဘဝိဿသီ’’တိ ဝဒန္တာ ဝိယ အတ္တဘာဝဿ သာတိသယံ ဥပကာရတ္တာ စက္ခာဒီနေဝ ဝိသေသတော အဇ္ဈတ္တိကာနိ နာမ။ အတ္တသင်္ခါတံ ဝါ စိတ္တံ အဓိကိစ္စ တဿ ဒွါရဘာဝေန ပဝတ္တတီတိ အဇ္ဈတ္တံ၊ တဒေဝ အဇ္ဈတ္တိကံ။ တတော ဗဟိဘူတတ္တာ ဣတရံ တေဝီသတိဝိဓံ ဗာဟိရရူပံ။

၂၀။ ဣတရံ ဗာဝီသတိဝိဓံ အဝတ္ထုရူပံ။

၂၂။ အဋ္ဌဝိဓမ္ပိဣန္ဒြိယရူပံ ပဉ္စဝိညာဏေသု လိင်္ဂါဒီသု သဟဇရူပပရိပါလနေ စ အာဓိပစ္စယောဂတော။ ပသာဒရူပဿ ဟိ ပဉ္စဝိဓဿ စက္ခုဝိညာဏာဒီသု အာဓိပစ္စံ အတ္တနော ပဋုမန္ဒာဒိဘာဝေန တေသမ္ပိ ပဋုမန္ဒာဒိဘာဝါပါဒနတော။ ဘာဝဒွယဿာပိ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီသု အာဓိပစ္စံ ယထာသကံ ပစ္စယေဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနမ္ပိ တေသံ ယေဘုယျေန သဘာဝကသန္တာနေယေဝ တံတဒါကာရေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော၊ န ပန ဣန္ဒြိယပစ္စယဘာဝတော။ ဇီဝိတဿ စ ကမ္မဇပရိပါလနေ အာဓိပစ္စံ တေသံ ယထာသကံ ခဏဋ္ဌာနဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ။ သယဉ္စ အတ္တနာ ဌပိတဓမ္မသမ္ဗန္ဓေနေဝ ပဝတ္တတိ နာဝိကော ဝိယ။

၂၃။ ဝိသယဝိသယိဘာဝပ္ပတ္တိဝသေန ထူလတ္တာ ဩဠာရိကရူပံ။ တတောယေဝ ဂဟဏဿ သုကရတ္တာ သန္တိကေရူပံ အာသန္နရူပံ နာမ။ ယော သယံ၊ နိဿယဝသေန စ သမ္ပတ္တာနံ၊ အသမ္ပတ္တာနဉ္စ ပဋိမုခဘာဝေါ အညမညပတနံ၊ သော ပဋိဃော ဝိယာတိ ပဋိဃော။ ယထာ ဟိ ပဋိဃာတေ သတိ ဒုဗ္ဗလဿ စလနံ ဟောတိ၊ ဧဝံ အညမညံ ပဋိမုခဘာဝေ သတိ အရူပသဘာဝတ္တာ ဒုဗ္ဗလဿ ဘဝင်္ဂဿ စလနံ ဟောတိ။ ပဋိဃော ယဿ အတ္ထိ တံ သပ္ပဋိဃံ။ တတ္ထ သယံ သမ္ပတ္တိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဿ၊ နိဿယဝသေန သမ္ပတ္တိ ဃာနဇိဝှာကာယဂန္ဓရသာနံ၊ ဥဘယထာပိ အသမ္ပတ္တိ စက္ခုသောတရူပသဒ္ဒါနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣတရံ သောဠသဝိဓံ ဩဠာရိကတာဒိသဘာဝါဘာဝတော သုခုမရူပါဒိကံ။

၂၄။ ကမ္မတော ဇာတံ အဋ္ဌာရသဝိဓံ ဥပါဒိန္နရူပံ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ ဥပေတေန ကမ္မုနာ အတ္တနော ဖလဘာဝေန အာဒိန္နတ္တာ ဂဟိတတ္တာ။ ဣတရံ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေနဒသဝိဓံ အနုပါဒိန္နရူပံ။

၂၅။ ဒဋ္ဌဗ္ဗဘာဝသင်္ခါတေန နိဒဿနေန သဟ ဝတ္တတီတိ သနိဒဿနံ။ စက္ခုဝိညာဏဂေါစရဘာဝေါ ဟိ နိဒဿနန္တိ ဝုစ္စတိ တဿ စ ရူပါယတနတော အနညတ္တေပိ အညေဟိ ဓမ္မေဟိ တံ ဝိသေသေတုံ အညံ ဝိယ ကတွာ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ သဟ နိဒဿနေန သနိဒဿနန္တိ။ ဓမ္မဘာဝသာမညေန ဟိ ဧကီဘူတေသု ဓမ္မေသု ယော နာနတ္တကရော ဝိသေသော၊ သော အညော ဝိယ ကတွာ ဥပစရိတုံ ယုတ္တော။ ဧဝဉှိ အတ္ထဝိသေသာဝဗောဓော ဟောတိ။

၂၆။ အသမ္ပတ္တဝသေနာတိ အတ္တာနံ အသမ္ပတ္တဿ ဂေါစရဿ ဝသေန၊ အတ္တနာ ဝိသယပ္ပဒေသံ ဝါ အသမ္ပတ္တဝသေန။ စက္ခုသောတာနိ ဟိ ရူပသဒ္ဒေဟိ အသမ္ပတ္တာနိ၊ သယံ ဝါ တာနိ အသမ္ပတ္တာနေဝ အာရမ္မဏံ ဂဏှန္တိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘စက္ခုသောတံ ပနေတေသု၊ ဟောတာသမ္ပတ္တဂါဟကံ၊

ဝိညာဏုပ္ပတ္တိဟေတုတ္တာ၊ သန္တရာဓိကဂေါစရေ။

‘‘တထာ ဟိ ဒူရဒေသဋ္ဌံ၊ ဖလိကာဒိတိရောဟိတံ၊

မဟန္တဉ္စ နဂါဒီနံ၊ ဝဏ္ဏံ စက္ခု ဥဒိက္ခတိ။

‘‘အာကာသာဒိဂတော ကုစ္ဆိ-စမ္မာနန္တရိကောပိ စ၊

မဟန္တော စ ဃဏ္ဋာဒီနံ၊ သဒ္ဒေါ သောတဿ ဂေါစရော။

‘‘ဂန္တွာ ဝိသယဒေသံ တံ၊ ဖရိတွာ ဂဏှတီတိ စေ၊

အဓိဋ္ဌာနဝိဓာနေပိ၊ တဿ သော ဂေါစရော သိယာ။

‘‘ဘူတပ္ပဗန္ဓတော သော စေ၊ ယာတိ ဣန္ဒြိယသန္နိဓိံ၊

ကမ္မစိတ္တောဇသမ္ဘူတော၊ ဝဏ္ဏော သဒ္ဒေါ စ စိတ္တဇော။

‘‘န တေသံ ဂေါစရာ ဟောန္တိ၊ န ဟိ သမ္ဘောန္တိ တေ ဗဟိ၊

ဝုတ္တာ စ အဝိသေသေန၊ ပါဌေ တံဝိသယာဝ တေ။

‘‘ယဒိ စေတံ ဒွယံ အတ္တသမီပံယေဝ ဂဏှတိ၊

အက္ခိဝဏ္ဏံ တထာ မူလံ၊ ပဿေယျ ဘမုကဿ စ။

‘‘ဒိသာဒေသဝဝတ္ထာနံ၊ သဒ္ဒဿ န ဘဝေယျ စ၊

သိယာ စ သရဝေဓိဿ၊ သကဏ္ဏေ သရပါတန’’န္တိ။

ဂေါစရဂ္ဂါဟိကရူပံ ဝိညာဏာဓိဋ္ဌိတံ ဟုတွာ တံတံဂေါစရဂ္ဂဟဏသဘာဝတ္တာ။ ဣတရံ တေဝီသတိဝိဓံ အဂေါစရဂ္ဂါဟိကရူပံ ဂေါစရဂ္ဂဟဏာဘာဝတော။

၂၇။ ဝဏ္ဏိတဗ္ဗော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဝဏ္ဏော။ အတ္တနော ဥဒယာနန္တရံ ရူပံ ဇနေတီတိ ဩဇာ။ အဝိနိဗ္ဘောဂရူပံ ကတ္ထစိပိ အညမညံ ဝိနိဘုဉ္ဇနဿ ဝိသုံ ဝိသုံ ပဝတ္တိယာ အဘာဝတော။ ရူပလောကေ ဂန္ဓာဒီနံ အဘာဝဝါဒိမတမ္ပိ ဟိ တတ္ထ တတ္ထ (ဝိဘ။ မူလဋီ။ ၂၂၇၊ ဝိဘ။ အနုဋီ။ ၂၂၇) အာစရိယေဟိ ပဋိက္ခိတ္တမေဝ။

၂၈။ ဣစ္စေဝန္တိ ဧတ္ထပိ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ပကာရတ္ထော၊ တေန ဣဓ အနာဂတမ္ပိ သဗ္ဗံ ဒုကတိကာဒိဘေဒံ သင်္ဂဏှာတိ။

ရူပဝိဘာဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရူပသမုဋ္ဌာနနယဝဏ္ဏနာ

၂၉။ ကာနိ ပန တာနိ ကမ္မာဒီနိ၊ ကထံ၊ ကတ္ထ၊ ကဒါ စ ရူပသမုဋ္ဌာနာနီတိ အာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တျာဒိ။ ပဋိသန္ဓိမုပါဒါယာတိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏံ ဥပါဒါယ။ ခဏေ ခဏေတိ ဧကေကဿ စိတ္တဿ တီသု တီသု ခဏေသု၊ နိရန္တရမေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အပရေ ပန စိတ္တဿ ဌိတိက္ခဏံ (ဝိဘ။ မူလဋီ။ ၂၀ ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ)၊ ဘင်္ဂက္ခဏေ စ ရူပုပ္ပာဒံ (ဝိဘ။ မူလဋီ။ ၂၀ ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ) ပဋိသေဓေန္တိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဌိတိက္ခဏာဘာဝေ တေသံ ဥပပတ္တိ စေဝ တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗဉ္စ ဟေဋ္ဌာ ကထိတမေဝ၊ ဣဓာပိ ပန ဘင်္ဂက္ခဏေ ရူပုပ္ပာဒါဘာဝေ ဥပပတ္တိယာ တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗေန စ သဟ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ သင်္ဂဟေတွာ ဝုစ္စတိ –

‘‘ဥပ္ပန္နုပ္ပဇ္ဇမာနန္တိ၊ ဝိဘင်္ဂေ ဧဝမာဒိနံ၊

ဘင်္ဂက္ခဏသ္မိံ ဥပ္ပန္နံ၊ နော စ ဥပ္ပဇ္ဇမာနကံ။

‘‘ဥပ္ပဇ္ဇမာနမုပ္ပာဒေ၊ ဥပ္ပန္နဉ္စာတိအာဒိနာ၊

ဘင်္ဂုပ္ပာဒါဝ အက္ခာတာ၊ န စိတ္တဿ ဌိတိက္ခဏော။

‘‘‘ဥပ္ပာဒေါ စ ဝယော စေဝ၊ အညထတ္တံ ဌိတဿ စ၊

ပညာယတီ’တိ (အ။ နိ။ ၃။၄၇) ဝုတ္တတ္တာ၊ ဌိတိ အတ္ထီတိ စေ မတံ။

‘‘အညထတ္တဿ ဧကသ္မိံ၊ ဓမ္မေ အနုပလဒ္ဓိတော၊

ပညာဏဝစနာ စေဝ၊ ပဗန္ဓဋ္ဌိတိ တတ္ထပိ။

‘‘ဝုတ္တာ တသ္မာ န စိတ္တဿ၊ ဌိတိ ဒိဿတိ ပါဠိယံ၊

အဘိဓမ္မေ အဘာဝေါပိ၊ နိသေဓောယေဝ သဗ္ဗထာ။

‘‘ယဒါ သမုဒယော ယဿ၊ နိရုဇ္ဈတိ တဒါဿ ကိံ၊

ဒုက္ခမုပ္ပဇ္ဇတီတျေတ္ထ၊ ပဉှေ နောတိ နိသေဓတော။

‘‘ရူပုပ္ပာဒေါ န ဘင်္ဂသ္မိံ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေပိ ပစ္စယာ၊

ဥပ္ပာဒေယေဝ စိတ္တဿ၊ ရူပဟေတူတိ ကေစန။

‘‘ဝုစ္စတေ တတ္ထ ဧကသ္မိံ၊ ဓမ္မေယေဝ ယထာ မတာ၊

ဥပ္ပာဒါဝတ္ထတော ဘိန္နာ၊ ဘင်္ဂါဝတ္ထာ တထေဝ တု။

‘‘ဘင်္ဂဿာဘိမုခါဝတ္ထာ၊ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ အယံ ဌိတိ၊

နယဒဿနတော ဧသာ၊ ဝိဘင်္ဂေ န တု ဒေသိတာ။

‘‘လက္ခဏံ သင်္ခတဿေဝ၊ ဝတ္တုမုပ္ပာဒအာဒိနံ၊

ဒေသိတတ္တာ န တတ္ထာပိ၊ ပဗန္ဓဿ ဌိတီရိတာ။

‘‘ဥပသဂ္ဂဿ ဓာတူနမတ္ထေယေဝ ပဝတ္တိတော၊

ပညာယတီတိ စေတဿ၊ အတ္ထော ဝိညာယတေ ဣတိ။

‘‘ဘင်္ဂေ ရူပဿ နုပ္ပာဒေါ၊ စိတ္တဇာနံ ဝသေန ဝါ၊

အာရုပ္ပံဝါဘိသန္ဓာယ၊ ဘာသိတော ယမကဿ ဟိ။

‘‘သဘာဝေါယံ ယထာလာဘ-ယောဇနာတိ တတော နဟိ၊

န စိတ္တဋ္ဌိတိ ဘင်္ဂေ စ၊ န ရူပဿ အသမ္ဘဝေါ’’တိ။

၃၁။ ရူပဝိရာဂဘာဝနာနိဗ္ဗတ္တတ္တာ ဟေတုနော တဗ္ဗိဓုရတာယ၊ အနောကာသတာယ စ အရူပဝိပါကာ၊ ရူပဇနနေ ဝိသေသပစ္စယေဟိ ဈာနင်္ဂေဟိ သမ္ပယောဂါဘာဝတော ဒွိပဉ္စဝိညာဏာနိ စာတိ စုဒ္ဒသ စိတ္တာနိ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အာရုပ္ပဝိပါကဒွိပဉ္စဝိညာဏဝဇ္ဇိတ’’န္တိ။ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ၊ ပန စုတိစိတ္တဉ္စ ဧကူနဝီသတိ ဘဝင်္ဂဿေဝ အန္တောဂဓတ္တာ စိတ္တန္တရံ န ဟောတီတိ န တဿ ဝဇ္ဇနံ ကတံ။ ကိဉ္စာပိ န ကတံ၊ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယရဟိတံ၊ ပန အာဟာရာဒီဟိ စ အနုပတ္ထဒ္ဓံ ဒုဗ္ဗလဝတ္ထုံ နိဿာယ ပဝတ္တတ္တာ၊ အတ္တနော စ အာဂန္တုကတာယ ကမ္မဇရူပေဟိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပါနံ ဌာနံ ဂဟေတွာ ဌိတတ္တာ စ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ရူပသမုဋ္ဌာပကံ န ဟောတိ။ စုတိစိတ္တေ ပန အဋ္ဌကထာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၆၃၆၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၆ ပကိဏ္ဏကကထာ) တာဝ ‘‘ဝူပသန္တဝဋ္ဋမူလသ္မိံ သန္တာနေ သာတိသယံ သန္တဝုတ္တိတာယ ခီဏာသဝဿေဝ စုတိစိတ္တံ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေတီ’’တိ (ဓ။ သ။ မူလဋီ။ ၆၃၆) ဝုတ္တံ။ အာနန္ဒာစရိယာဒယော ပန ‘‘သဗ္ဗေသမ္ပိ စုတိစိတ္တံ ရူပံ န သမုဋ္ဌာပေတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဝိနိစ္ဆယော ပန နေသံ သင်္ခေပတော မူလဋီကာဒီသု၊ ဝိတ္ထာရတော စ အဘိဓမ္မတ္ထဝိကာသိနိယံ ဝုတ္တနယေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဌမဘဝင်္ဂမုပါဒါယာတိ ပဋိသန္ဓိယာ အနန္တရနိဗ္ဗတ္တပဌမဘဝင်္ဂတော ပဋ္ဌာယ။ ဇာယန္တမေဝ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ န ပန ဌိတံ၊ ဘိဇ္ဇမာနံ ဝါ အနန္တရာဒိပစ္စယလာဘေန ဥပ္ပာဒက္ခဏေယေဝ ဇနကသာမတ္ထိယယောဂတော။

၃၂။ ဣရိယာယ ကာယိကကိရိယာယ ပဝတ္တိပထဘာဝတော ဣရိယာပထော၊ ဂမနာဒိ၊ အတ္ထတော တဒဝတ္ထာ ရူပပ္ပဝတ္တိ။ တမ္ပိ သန္ဓာရေတိ ယထာပဝတ္တံ ဥပတ္ထမ္ဘေတိ။ ယထာ ဟိ ဝီထိစိတ္တေဟိ အဗ္ဗောကိဏ္ဏေ ဘဝင်္ဂေ ပဝတ္တမာနေ အင်္ဂါနိ ဩသီဒန္တိ၊ န ဧဝမေတေသု ဒွတ္တိံသဝိဓေသု၊ ဝက္ခမာနေသု စ ဆဗ္ဗီသတိယာ ဇာဂရဏစိတ္တေသု ပဝတ္တမာနေသု။ တဒါ ပန အင်္ဂါနိ ဥပတ္ထဒ္ဓါနိ ယထာပဝတ္တဣရိယာပထဘာဝေနေဝ ပဝတ္တန္တိ။

၃၃။ ဝိညတ္တိမ္ပိ သမုဋ္ဌာပေန္တိ၊ န ကေဝလံ ရူပိရိယာပထာနေဝ။ အဝိသေသဝစနေပိ ပနေတ္ထ မနောဒွါရပ္ပဝတ္တာနေဝ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဇဝနာနိ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပကာနိ၊ တထာ ဟာသဇနကာနိ စ ပဉ္စဒွါရပ္ပဝတ္တာနံ ပရိဒုဗ္ဗလဘာဝတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကာမဉ္စေတ္ထ ရူပဝိနိမုတ္တော ဣရိယာပထော၊ ဝိညတ္တိ ဝါ နတ္ထိ၊ တထာပိ န သဗ္ဗံ ရူပသမုဋ္ဌာပကံ စိတ္တံ ဣရိယာပထူပတ္ထမ္ဘကံ၊ ဝိညတ္တိဝိကာရဇနကဉ္စ ဟောတိ။ ယံ ပန စိတ္တံ ဝိညတ္တိဇနကံ၊ တံ ဧကံသတော ဣရိယာပထူပတ္ထမ္ဘကံ ဣရိယာပထဿ ဝိညတ္တိယာ သဟ အဝိနာဘာဝတော။ ဣရိယာပထူပတ္ထမ္ဘကဉ္စ ရူပဇနကန္တိ ဣမဿ ဝိသေသဒဿနတ္ထံ ရူပတော ဣရိယာပထဝိညတ္တီနံ ဝိသုံ ဂဟဏံ။

၃၄။ တေရသာတိ ကုသလတော စတ္တာရိ၊ အကုသလတော စတ္တာရိ၊ ကိရိယတော ပဉ္စာတိ တေရသ။ တေသု ဟိ ပုထုဇ္ဇနာ အဋ္ဌဟိ ကုသလာကုသလေဟိ ဟသန္တိ၊ သေက္ခာ ဒိဋ္ဌိသဟဂတဝဇ္ဇိတေဟိ၊ အသေက္ခာ ပန ပဉ္စဟိ ကိရိယစိတ္တေဟိ၊ တတ္ထာပိ ဗုဒ္ဓါ စတူဟိ သဟေတုကကိရိယစိတ္တေဟေဝ ဟသန္တိ၊ န အဟေတုကေန ‘‘အတီတံသာဒီသု အပ္ပဋိဟတဉာဏံ ပတွာ ဣမေဟိ တီဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တီ’’တိ ဝစနတော (မဟာနိ။ ၆၉၊ စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၅)။ န ဟိ ဝိစာရဏပညာရဟိတဿ ဟသိတုပ္ပာဒဿ ဗုဒ္ဓါနံ ပဝတ္တိ ယုတ္တာတိ ဝဒန္တိ။ ဟသိတုပ္ပာဒစိတ္တေန ပန ပဝတ္တိယမာနမ္ပိ တေသံ သိတကရဏံ ပုဗ္ဗေနိဝါသအနာဂတံသသဗ္ဗညုတညာဏာနံ အနုဝတ္တကတ္တာ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိယေဝါတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အဋ္ဌကထာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၅၆၈) ‘‘တေသံ ဉာဏာနံ စိဏ္ဏပရိယန္တေ ဣဒံ စိတ္တံ ဟာသယမာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ န တဿ ဗုဒ္ဓါနံ ပဝတ္တိ သက္ကာ နိဝါရေတုံ။

၃၅။ ပစ္ဆာဇာတာဒိပစ္စယူပတ္ထမ္ဘလာဘေန ဌိတိက္ခဏေယေဝ ဥတုဩဇာနံ ဗလဝဘာဝေါတိ ဝုတ္တံ ‘‘တေဇောဓာတု ဌိတိပ္ပတ္တာ’’တျာဒိ။

၃၇။ တတ္ထ ဟဒယဣန္ဒြိယရူပါနိ နဝ ကမ္မတောယေဝ ဇာတတ္တာ ကမ္မဇာနေဝ။ ယဉှိ ဇာတံ၊ ဇာယတိ၊ ဇာယိဿတိ စ၊ တံ ‘‘ကမ္မဇ’’န္တိ ဝုစ္စတိ ယထာ ဒုဒ္ဓန္တိ။

၄၀။ ပစ္စုပ္ပန္နပစ္စယာပေက္ခတ္တာ လဟုတာဒိတ္တယံ ကမ္မဇံ န ဟောတိ၊ ဣတရထာ သဗ္ဗဒါဘာဝီဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘လဟုတာဒိတ္တယံ ဥတုစိတ္တာဟာရေဟိ သမ္ဘောတီ’’တိ။

၄၃။ ဧကန္တကမ္မဇာနိ နဝ၊ စတုဇေသု ကမ္မဇာနိ နဝါတိ အဋ္ဌာရသ ကမ္မဇာနိ၊ ပဉ္စဝိကာရရူပသဒ္ဒအဝိနိဗ္ဘောဂရူပအာကာသဝသေန ပန္နရသ စိတ္တဇာနိ၊ သဒ္ဒေါ၊ လဟုတာဒိတ္တယံ၊ အဝိနိဗ္ဘောဂါကာသရူပါနိ နဝါတိ တေရသ ဥတုဇာနိ၊ လဟုတာဒိတ္တယအဝိနိဗ္ဘောဂါကာသဝသေန ဒွါဒသ အာဟာရဇာနိ။

၄၄။ ကေဝလံ ဇာယမာနာဒိရူပါနံ ဇာယမာနပရိပစ္စမာနဘိဇ္ဇမာနရူပါနံ သဘာဝတ္တာ သဘာဝမတ္တံ ဝိနာ အတ္တနော ဇာတိအာဒိလက္ခဏာဘာဝတော လက္ခဏာနိ ကေဟိစိ ပစ္စယေဟိ န ဇာယန္တီတိ ပကာသိတံ။ ဥပ္ပာဒါဒိယုတ္တာနဉှိ စက္ခာဒီနံ ဇာတိအာဒီနိ လက္ခဏာနိ ဝိဇ္ဇန္တိ၊ န ဧဝံ ဇာတိအာဒီနံ။ ယဒိ တေသမ္ပိ ဇာတိအာဒီနိ သိယုံ၊ ဧဝံ အနဝတ္ထာနမေဝ အာပဇ္ဇေယျ။ ယံ ပန ‘‘ရူပါယတနံ…ပေ… ကဗဠီကာရော အာဟာရော။ ဣမေ ဓမ္မာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ’’တျာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၂၀၁) ဇာတိယာ ကုတောစိဇာတတ္တံ အနုညာတံ ၊ တမ္ပိ ရူပဇနကပစ္စယာနံ ရူပုပ္ပာဒနံ ပတိ အနုပရတဗျာပါရာနံ ပစ္စယဘာဝူပဂမနက္ခဏေ ဇာယမာနဓမ္မဝိကာရဘာဝေန ဥပလဗ္ဘမာနတံ သန္ဓာယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယမ္ပိ ‘‘ဇာတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စာ သင်္ခတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ။ ဇရာမရဏံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ သင်္ခတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္န’’န္တိ ဝစနံ (သံ။ နိ။ ၂။၂၀)၊ တတ္ထာပိ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာနံ လက္ခဏဘာဝတောတိ အယမေတ္ထာဘိသန္ဓိ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ပါဌေ ကုတောစိ ဇာတတ္တံ၊ ဇာတိယာ ပရိယာယတော၊

သင်္ခတာနံ သဘာဝတ္တာ၊ တီသု သင်္ခတတောဒိတာ’’တိ။

ရူပသမုဋ္ဌာနနယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကလာပယောဇနာဝဏ္ဏနာ

၄၅။ ယသ္မာ ပနေတာနိ ရူပါနိ ကမ္မာဒိတော ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနိပိ န ဧကေကံ သမုဋ္ဌဟန္တိ၊ အထ ခေါ ပိဏ္ဍတောဝ။ တသ္မာ ပိဏ္ဍာနံ ဂဏနပရိစ္ဆေဒံ၊ သရူပဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကုပ္ပာဒါ’’တျာဒိ ဝုတ္တံ ။ သဟဝုတ္တိနောတိ ဝိသုံ ဝိသုံ ကလာပဂတရူပဝသေန သဟဝုတ္တိနော၊ န သဗ္ဗကလာပါနံ အညမညံ သဟုပ္ပတ္တိဝသေန။

၄၆။ ဒသ ပရိမာဏာ အဿာတိ ဒသကံ၊ သမုဒါယဿေတံ နာမံ၊ စက္ခုနာ ဥပလက္ခိတံ၊ တပ္ပဓာနံ ဝါ ဒသကံ စက္ခုဒသကံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။

၄၇။ ဝစီဝိညတ္တိဂ္ဂဟဏေန သဒ္ဒေါပိ သင်္ဂဟိတော ဟောတိ တဿာ တဒဝိနာဘာဝတောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝစီဝိညတ္တိဒသက’’န္တိ။

၅၀။ ကိံ ပနေတေ ဧကဝီသတိ ကလာပါ သဗ္ဗေပိ သဗ္ဗတ္ထ ဟောန္တိ၊ ဥဒါဟု ကေစိ ကတ္ထစီတိ အာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တျာဒိ။

ကလာပယောဇနာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရူပပဝတ္တိက္ကမဝဏ္ဏနာ

၅၂။ ဣဒါနိ နေသံ သမ္ဘဝဝသေန၊ ပဝတ္တိပဋိသန္ဓိဝသေန၊ ယောနိဝသေန စ ပဝတ္တိံ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗာနိပိ ပနေတာနီ’’တျာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာရဟန္တိ သဘာဝကပရိပုဏ္ဏာယတနာနံ အနုရူပတော။

၅၃။ ကမလကုဟရဂဗ္ဘမလာဒိသံသေဒဋ္ဌာနေသု ဇာတာ သံသေဒဇာ။ ဥပပါတော နေသံ အတ္ထီတိ ဩပပါတိကာ၊ ဥက္ကံသဂတိပရိစ္ဆေဒဝသေန စေတ္ထ ဝိသိဋ္ဌဥပပါတော ဂဟိတော ယထာ ‘‘အဘိရူပဿ ကညာ ဒါတဗ္ဗာ’’တိ။ သတ္တ ဒသကာနိ ပါတုဘဝန္တိ ပရိပုဏ္ဏာယတနဘာဝေန ဥပလဗ္ဘနတော။ ကဒါစိ န လဗ္ဘန္တိ ဇစ္စန္ဓဇစ္စဗဓိရဇစ္စာဃာနနပုံသကအာဒိကပ္ပိကာနံ ဝသေန။ တတ္ထ သုဂတိယံ မဟာနုဘာဝေန ကမ္မုနာ နိဗ္ဗတ္တမာနာနံ ဩပပါတိကာနံ ဣန္ဒြိယဝေကလ္လာယောဂတော စက္ခုသောတဃာနာလာဘော သံသေဒဇာနံ၊ ဘာဝါလာဘော ပဌမကပ္ပိကဩပပါတိကာနံ ဝသေနပိ။ ဒုဂ္ဂတိယံ ပန စက္ခုသောတဘာဝါလာဘော ဒွိန္နမ္ပိ ဝသေန၊ ဃာနာလာဘော သံသေဒဇာနမေဝ ဝသေန၊ န ဩပပါတိကာနံ ဝသေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂေ ‘‘ကာမဓာတုယာ ဥပပတ္တိက္ခဏေ ကဿစိ ဧကာဒသာယတနာနိ ပါတုဘဝန္တိ၊ ကဿစိ ဒသ၊ ကဿစိ အပရာနိပိ ဒသ၊ ကဿစိ နဝ၊ ကဿစိ သတ္တာ’’တိ (ဝိဘ။ ၁၀၀၇) ဝစနတော ပရိပုဏ္ဏိန္ဒြိယဿ ဩပပါတိကဿ သဒ္ဒါယတနဝဇ္ဇိတာနိ ဧကာဒသာယတနာနိ ဝုတ္တာနိ။ အန္ဓဿ စက္ခာယတနဝဇ္ဇိတာနိ ဒသ၊ တထာ ဗဓိရဿ သောတာယတနဝဇ္ဇိတာနိ၊ အန္ဓဗဓိရဿ တဒုဘယဝဇ္ဇိတာနိ နဝ၊ ဂဗ္ဘသေယျကဿ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှာသဒ္ဒါယတနဝဇ္ဇိတာနိသတ္တာယတနာနိ ဝုတ္တာနိ။ ယဒိ ပန အဃာနကောပိ ဩပပါတိကော သိယာ၊ အန္ဓဗဓိရာဃာနကာနံ ဝသေန တိက္ခတ္တုံ ဒသ၊ အန္ဓဗဓိရအန္ဓာဃာနကဗဓိရာဃာနကာနံ ဝသေန တိက္ခတ္တုံ နဝ၊ အန္ဓဗဓိရာဃာနကဿ ဝသေန စ အဋ္ဌ အာယတနာနိ ဝတ္တဗ္ဗာနိ သိယုံ၊ န ပနေဝံ ဝုတ္တာနိ။ တသ္မာ နတ္ထိ ဩပပါတိကဿ ဃာနဝေကလ္လန္တိ။ တထာ စ ဝုတ္တံ ယမကဋ္ဌကထာယံ ‘‘အဃာနကော ဩပပါတိကော နတ္ထိ။ ယဒိ ဘဝေယျ၊ ကဿစိ အဋ္ဌာယတနာနီတိ ဝဒေယျာ’’တိ (ယမ။ အဋ္ဌ။ အာယတနယမက။ ၁၈-၂၁)။

သံသေဒဇာနံ ပန ဃာနာဘာဝေါ န သက္ကာ နိဝါရေတုံ ‘‘ကာမဓာတုယာ ဥပပတ္တိက္ခဏေ’’တျာဒိပါဠိယာ (ဝိဘ။ ၁၀၀၇) ဩပပါတိကယောနိမေဝ သန္ဓာယ၊ သတ္တာယတနဂ္ဂဟဏဿ စ အညေသံ အသမ္ဘဝတော ဂဗ္ဘသေယျကမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တတ္တာ။ ယံ ပန ‘‘သံသေဒဇယောနိကာ ပရိပုဏ္ဏာယတနဘာဝေန ဩပပါတိကသင်္ဂဟံ ကတွာ ဝုတ္တာ’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနံ၊ တမ္ပိ ပရိပုဏ္ဏာယတနံယေဝ သံသေဒဇာနံ ဩပပါတိကေသု သင်္ဂဟဝသေန ဝုတ္တံ။ အပရေ ပန ယမကေ ဃာနဇိဝှာနံ သဟစာရိတာ ဝုတ္တာတိ အဇိဝှဿ အသမ္ဘဝတော အဃာနကဿပိ အဘာဝမေဝ ဝဏ္ဏေန္တိ၊ တတ္ထာပိ ယထာ စက္ခုသောတာနိ ရူပဘဝေ ဃာနဇိဝှာဟိ ဝိနာ ပဝတ္တန္တိ၊ န ဧဝံ ဃာနဇိဝှာ အညမညံ ဝိနာ ပဝတ္တန္တိ ဒွိန္နမ္ပိ ရူပဘဝေ အနုပ္ပဇ္ဇနတောတိ ဧဝံ ဝိသုံ ဝိသုံ ကာမဘဝေ အပ္ပဝတ္တိဝသေန တေသံ သဟစာရိတာ ဝုတ္တာတိ န န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ။

၅၄။ ဂဗ္ဘေ မာတုကုစ္ဆိယံ သေန္တီတိ ဂဗ္ဘသေယျကာ၊ တေယေဝ ရူပါဒီသု သတ္တတာယ သတ္တာတိ ဂဗ္ဘသေယျကသတ္တာ။ ဧတေ အဏ္ဍဇဇလာဗုဇာ။ တီဏိ ဒသကာနိ ပါတုဘဝန္တိ၊ ယာနိ ‘‘ကလလရူပ’’န္တိ ဝုစ္စန္တိ၊ ပရိပိဏ္ဍိတာနိ စ တာနိ ဇာတိဥဏ္ဏာယ ဧကဿ အံသုနော ပသန္နတိလတေလေ ပက္ခိပိတွာ ဥဒ္ဓဋဿ ပဂ္ဃရိတွာ အဂ္ဂေ ဌိတဗိန္ဒုမတ္တာနိ အစ္ဆာနိ ဝိပ္ပသန္နာနိ။ ကဒါစိ န လဗ္ဘတိ အဘာဝကသတ္တာနံ ဝသေန။ တတော ပရန္တိ ပဋိသန္ဓိတော ပရံ။ ပဝတ္တိကာလေတိ သတ္တမေ သတ္တာဟေ၊ ဋီကာကာရမတေန ဧကာဒသမေ သတ္တာဟေ ဝါ။ ကမေနာတိ စက္ခုဒသကပါတုဘာဝတော သတ္တာဟာတိက္ကမေန သောတဒသကံ ၊ တတော သတ္တာဟာတိက္ကမေန ဃာနဒသကံ၊ တတော သတ္တာဟာတိက္ကမေန ဇိဝှာဒသကန္တိ ဧဝံ အနုက္ကမေန။ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ ဟိ အယမတ္ထော ဒဿိတောဝ။

၅၅။ ဌိတိကာလန္တိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဿ ဌိတိကာလံ။ ပဋိသန္ဓိစိတ္တသဟဇာတာ ဟိ ဥတု ဌာနပ္ပတ္တာ တဿ ဌိတိက္ခဏေ သုဒ္ဓဋ္ဌကံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ တဒါ ဥပ္ပန္နာ ဘင်္ဂက္ခဏေတျာဒိနာ အနုက္ကမေန ဥတု ရူပံ ဇနေတိ။ ဩဇာဖရဏမုပါဒါယာတိ ဂဗ္ဘသေယျကဿ မာတု အဇ္ဈောဟဋာဟာရတော သံသေဒဇောပပါတိကာနဉ္စ မုခဂတသေမှာဒိတော ဩဇာယ ရသဟရဏီအနုသာရေန သရီရေ ဖရဏကာလတော ပဋ္ဌာယ။

၅၆။ စုတိစိတ္တံ ဥပရိမံ ဧတဿာတိ စုတိစိတ္တောပရိ။ ကမ္မဇရူပါနိ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ တဒုပ္ပတ္တိယံ မရဏာဘာဝတော။ ကမ္မဇရူပဝိစ္ဆေဒေ ဟိ ‘‘မတော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ –

‘‘အာယု ဥသ္မာ စ ဝိညာဏံ၊ ယဒါ ကာယံ ဇဟန္တိမံ၊

အပဝိဒ္ဓါ တဒါ သေတိ၊ နိရတ္ထံဝ ကလိင်္ဂရ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၃။၉၅ ထောကံ ဝိသဒိသံ)၊

ပုရေတရန္တိ သတ္တရသမဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ။ တတောပရံ စိတ္တဇာဟာရဇရူပဉ္စ ဝေါစ္ဆိဇ္ဇတီတိ အဇီဝကသန္တာနေ တေသံ ဥပ္ပတ္တိယာ အဘာဝတော ယထာနိဗ္ဗတ္တံ စိတ္တဇံ၊ အာဟာရဇဉ္စ တတော ပရံ ကိဉ္စိ ကာလံ ပဝတ္တိတွာ နိရုဇ္ဈတိ။ အပရေ ပန အာစရိယာ ‘‘စိတ္တဇရူပံ စုတိစိတ္တတော ပုရေတရမေဝ ဝေါစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိ ဝဏ္ဏေန္တိ။

၅၈။ ရူပလောကေ ဃာနဇိဝှာကာယာနံ အဘာဝေ ကာရဏံ ဝုတ္တမေဝ။ ဘာဝဒွယံ ပန ဗဟလကာမရာဂူပနိဿယတ္တာ ဗြဟ္မာနဉ္စ တဒဘာဝတော တတ္ထ န ပဝတ္တတိ။ အာဟာရဇကလာပါနိ စ န လဗ္ဘန္တိ အဇ္ဈောဟဋာဟာရာဘာဝေန သရီရဂတဿပိ အာဟာရဿ ရူပသမုဋ္ဌာပနာဘာဝတော။ ဗာဟိရဉှိ ဥတုံ၊ အာဟာရဉ္စ ဥပနိဿယံ လဘိတွာ ဥတုအာဟာရာ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေန္တိ။ ဇီဝိတနဝကန္တိ ကာယာဘာဝတော ကာယဒသကဋ္ဌာနိယံ ဇီဝိတနဝကံ။

၅၉။ အတိရိစ္ဆတိ သေသဗြဟ္မာနံ ပဋိသန္ဓိယံ၊ ပဝတ္တေ စ ဥပလဘိတဗ္ဗရူပတော အဝသိဋ္ဌံ ဟောတိ ၊ မရဏကာလေ ပန ဗြဟ္မာနံ သရီရနိက္ခေပါဘာဝတော သဗ္ဗေသမ္ပိ တိသမုဋ္ဌာနာနိ၊ ဒွိသမုဋ္ဌာနာနိ စ သဟေဝ နိရုဇ္ဈန္တိ။

၆၁။ ရူပေသု တေဝီသတိ ဃာနဇိဝှာကာယဘာဝဒွယဝသေန ပဉ္စန္နံ အဘာဝတော။ ကေစိ ပန ‘‘လဟုတာဒိတ္တယမ္ပိ တေသု နတ္ထိ ဒန္ဓတ္တကရာဒိဓာတုက္ခောဘာဘာဝတော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ အကာရဏံ။ န ဟိ ဝူပသမေတဗ္ဗာပေက္ခာ တဗ္ဗိရောဓိဓမ္မပ္ပဝတ္တိ တထာ သတိ သဟေတုကကိရိယစိတ္တေသု လဟုတာဒီနံ အဘာဝပ္ပသင်္ဂတော။ ‘‘သဒ္ဒေါ ဝိကာရော’’တျာဒိ သဗ္ဗေသမ္ပိ သာဓာရဏဝသေန ဝုတ္တံ။

ရူပပဝတ္တိက္ကမဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဗ္ဗာနဘေဒဝဏ္ဏနာ

၆၂။ ဧတ္တာဝတာ စိတ္တစေတသိကရူပါနိ ဝိဘာဂတော နိဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ နိဗ္ဗာနံ နိဒ္ဒိသန္တော အာဟ ‘‘နိဗ္ဗာနံ ပနာ’’တျာဒိ။ ‘‘စတုမဂ္ဂဉာဏေန သစ္ဆိကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ နိဗ္ဗာနဿ တံတံအရိယပုဂ္ဂလာနံ ပစ္စက္ခသိဒ္ဓတံ ဒဿေတိ။ ‘‘မဂ္ဂဖလာနမာရမ္မဏဘူတ’’န္တိ ဣမိနာ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနာနံ အနုမာနသိဒ္ဓတံ။ သင်္ခတဓမ္မာရမ္မဏဉှိ၊ ပညတ္တာရမ္မဏံ ဝါ ဉာဏံ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပဿမ္ဘနေ အသမတ္ထံ၊ အတ္ထိ စ လောကေ ကိလေသသမုစ္ဆေဒါဒိ။ တသ္မာ အတ္ထိ သင်္ခတသမ္မုတိဓမ္မဝိပရီတော ကိလေသာနံ သမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကရာနံ မဂ္ဂဖလာနံ အာရမ္မဏဘူတော နိဗ္ဗာနံ နာမ ဧကော ဓမ္မောတိ သိဒ္ဓံ။ ပစ္စက္ခာနုမာနသိဒ္ဓတာသန္ဒဿနေန စ အဘာဝမတ္တံ နိဗ္ဗာနန္တိ ဝိပ္ပဋိပန္နာနံ ဝါဒံ နိသေဓေတီတိ အလမတိပ္ပပဉ္စေန။ ခန္ဓာဒိဘေဒေ တေဘူမကဓမ္မေ ဟေဋ္ဌုပရိယဝသေန ဝိနနတော သံသိဗ္ဗနတော ဝါနသင်္ခါတာယ တဏှာယ နိက္ခန္တတ္တာ ဝိသယာတိက္ကမဝသေန အတီတတ္တာ။

၆၃။ သဘာဝတောတိ အတ္တနော သန္တိလက္ခဏေန။ ဥပါဒီယတိ ကာမုပါဒါဒီဟီတိ ဥပါဒိ၊ ပဉ္စက္ခန္ဓဿေတံ အဓိဝစနံ၊ ဥပါဒိယေဝ သေသော ကိလေသေဟီတိ ဥပါဒိသေသော၊ တေန သဟ ဝတ္တတီတိ သဥပါဒိသေသာ ၊ သာ ဧဝ နိဗ္ဗာနဓာတူတိ သဥပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတု။ ကာရဏပရိယာယေနာတိ သဥပါဒိသေသာဒိဝသေန ပညာပနေ ကာရဏဘူတဿ ဥပါဒိသေသ ဘာဝါဘာဝဿ လေသေန။

၆၄။ အာရမ္မဏတော၊ သမ္ပယောဂတော စ ရာဂဒေါသမောဟေဟိ သုညတ္တာ သုညံ၊ သုညမေဝ သုညတံ၊ တထာ ရာဂါဒိနိမိတ္တရဟိတတ္တာ အနိမိတ္တံ။ ရာဂါဒိပဏိဓိရဟိတတ္တာ အပ္ပဏိဟိတံ။ သဗ္ဗသင်္ခါရေဟိ ဝါ သုညတ္တာ သုညတံ။ သဗ္ဗသင်္ခါရနိမိတ္တာဘာဝတော အနိမိတ္တံ။ တဏှာပဏိဓိယာ အဘာဝတော အပ္ပဏိဟိတံ။

၆၅။ စဝနာဘာဝတော အစ္စုတံ။ အန္တဿ ပရိယောသာနဿ အတိက္ကန္တတ္တာ အစ္စန္တံ။ ပစ္စယေဟိ အသင်္ခတတ္တာ အသင်္ခတံ။ အတ္တနော ဥတ္တရိတရဿ အဘာဝတော၊ သဟဓမ္မေန ဝတ္တဗ္ဗဿ ဥတ္တရဿ ဝါ အဘာဝတော အနုတ္တရံ။ ဝါနတော တဏှာတော မုတ္တတ္တာ သဗ္ဗသော အပဂတတ္တာ ဝါနမုတ္တာ။ မဟန္တေ သီလက္ခန္ဓာဒိကေ ဧသန္တိ ဂဝေသန္တီတိ မဟေသယော။ ‘‘ဣတိ စိတ္တ’’န္တျာဒိ ဆဟိ ပရိစ္ဆေဒေဟိ ဝိဘတ္တာနံ စိတ္တာဒီနံ နိဂမနံ။

နိဗ္ဗာနဘေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ အဘိဓမ္မတ္ထဝိဘာဝိနိယာ နာမ အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟဝဏ္ဏနာယ

ရူပပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။