📜

၉။ ကမ္မဋ္ဌာနပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

၁။ ဣတော ပစ္စယနိဒ္ဒေသတော ပရံ နီဝရဏာနံ သမနဋ္ဌေန သမထသင်္ခါတာနံ၊ အနိစ္စာဒိဝိဝိဓာကာရတော ဒဿနဋ္ဌေန ဝိပဿနာသင်္ခါတာနဉ္စ ဒွိန္နံ ဘာဝနာနံ ဒုဝိဓမ္ပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဒုဝိဓဘာဝနာကမ္မဿ ပဝတ္တိဋ္ဌာနတာယ ကမ္မဋ္ဌာနဘူတမာရမ္မဏံ ဥတ္တရုတ္တရယောဂကမ္မဿ ပဒဋ္ဌာနတာယ ကမ္မဋ္ဌာနဘူတံ ဘာဝနာဝီထိဉ္စ ယထာက္ကမံ သမထဝိပဿနာနုက္ကမေန ပဝက္ခာမီတိ ယောဇနာ။

သမထကမ္မဋ္ဌာနံ

စရိတဘေဒဝဏ္ဏနာ

၃။ ရာဂေါ ဝ စရိတာ ပကတီတိ ရာဂစရိတာ။ ဧဝံ ဒေါသစရိတာဒယောပိ။ စရိတသင်္ဂဟောတိ မူလစရိတဝသေန ပုဂ္ဂလသင်္ဂဟော၊ သံသဂ္ဂဝသေန ပန တေသဋ္ဌိ စရိတာ ဟောန္တိ။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘ရာဂါဒိကေ တိကေ သတ္တ၊ သတ္တ သဒ္ဓါဒိကေ တိကေ၊

ဧကဒွိတိကမူလမှိ၊ မိဿတော သတ္တသတ္တက’’န္တိ။

ဧတ္ထ ဟိ ရာဂစရိတာ ဒေါသစရိတာ မောဟစရိတာ ရာဂဒေါသစရိတာ ရာဂမောဟစရိတာ ဒေါသမောဟစရိတာ ရာဂဒေါသမောဟစရိတာတိ ဧဝံ ရာဂါဒိကေ တိကေ သတ္တကမေကံ။ တထာ သဒ္ဓါစရိတာ ဗုဒ္ဓိစရိတာ ဝိတက္ကစရိတာ သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိစရိတာ သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝိတက္ကစရိတာ ဗုဒ္ဓိဝိတက္ကစရိတာ သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝိတက္ကစရိတာတိ သဒ္ဓါဒိကေပိ တိကေ ဧကန္တိ ဧဝံ ဒွေ တိကေ အမိဿေတွာ စုဒ္ဒသ စရိတာ ဟောန္တိ။ ရာဂါဒိတိကေ ပန ဧကဒွိတိကမူလဝသေန သဒ္ဓါဒိတိကေန သဟ ယောဇိတေ ရာဂသဒ္ဓါစရိတာ ရာဂဗုဒ္ဓိစရိတာ ရာဂဝိတက္ကစရိတာ ရာဂသဒ္ဓါဗုဒ္ဓိစရိတာ ရာဂသဒ္ဓါဝိတက္ကစရိတာ ရာဂဗုဒ္ဓိဝိတက္ကစရိတာ ရာဂသဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝိတက္ကစရိတာတိ ရာဂမူလနယေ ဧကံ သတ္တကံ၊ တထာ ‘‘ဒေါသသဒ္ဓါစရိတာ ဒေါသဗုဒ္ဓိစရိတာ ဒေါသဝိတက္ကစရိတာ’’တျာဒိနာ ဒေါသမူလနယေပိ ဧကံ၊ ‘‘မောဟသဒ္ဓါစရိတာ’’တျာဒိနာ မောဟမူလနယေပိ ဧကန္တိ ဧဝံ ဧကမူလနယေ သတ္တကတ္တယံ ဟောတိ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ဒွိမူလကနယေပိ ‘‘ရာဂဒေါသသဒ္ဓါစရိတာ ရာဂဒေါသဗုဒ္ဓိစရိတာ ရာဂဒေါသဝိတက္ကစရိတာ’’တျာဒိနာ သတ္တကတ္တယံ။ တိမူလကနယေ ပန ‘‘ရာဂဒေါသမောဟသဒ္ဓါစရိတာ’’တျာဒိနာ ဧကံ သတ္တကန္တိ ဧဝံ မိဿတော သတ္တသတ္တကဝသေန ဧကူနပညာသ စရိတာ ဟောန္တိ။ ဣတိ ဣမာ ဧကူနပညာသ၊ ပုရိမာ စ စုဒ္ဒသာတိ တေသဋ္ဌိ စရိတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ကေစိ ပန ဒိဋ္ဌိယာ သဒ္ဓိံ ‘‘စတုသဋ္ဌီ’’တိ ဝဏ္ဏေန္တိ။

စရိတဘေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘာဝနာဘေဒဝဏ္ဏနာ

၄။ ဘာဝနာယ ပဋိသင်္ခါရကမ္မဘူတာ၊ အာဒိကမ္မဘူတာ ဝါ ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝနာ ပရိကမ္မဘာဝနာ နာမ။ နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနတော ပဋ္ဌာယ ဂေါတြဘူပရိယောသာနာ ကာမာဝစရဘာဝနာ ဥပစာရဘာဝနာ နာမ။ အပ္ပနာယ သမီပစာရိတ္တာ ဂါမူပစာရာဒယော ဝိယ။ မဟဂ္ဂတဘာဝပ္ပတ္တာ အပ္ပနာဘာဝနာ နာမ အပ္ပနာသင်္ခါတဝိတက္ကပမုခတ္တာ ။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေဟိ အာရမ္မဏေ အပ္ပေန္တော ဝိယ ပဝတ္တတီတိ ဝိတက္ကော အပ္ပနာ။ တထာ ဟိ သော ‘‘အပ္ပနာ ဗျပ္ပနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၇) နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ တပ္ပမုခတာဝသေန ပန သဗ္ဗေပိ မဟဂ္ဂတာနုတ္တရဈာနဓမ္မာ ‘‘အပ္ပနာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။

ဘာဝနာဘေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိမိတ္တဘေဒဝဏ္ဏနာ

၅။ ပရိကမ္မဿ နိမိတ္တံ အာရမ္မဏတ္တာတိ ပရိကမ္မနိမိတ္တံ၊ ကသိဏမဏ္ဍလာဒိ။ တဒေဝ စက္ခုနာ ဒိဋ္ဌံ ဝိယ မနသာ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ နိမိတ္တံ၊ ဥဂ္ဂဏှန္တဿ ဝါ နိမိတ္တန္တိ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တံ။ တပ္ပဋိဘာဂံ ဝဏ္ဏာဒိကသိဏဒေါသရဟိတံ နိမိတ္တံ ဥပစာရပ္ပနာနံ အာရမ္မဏတ္တာတိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ။

၆။ ပထဝီယေဝ ကသိဏံ ဧကဒေသေ အဋ္ဌတွာ အနန္တဿ ဖရိတဗ္ဗတာယ သကလဋ္ဌေနာတိ ပထဝီကသိဏံ၊ ကသိဏမဏ္ဍလံ။ ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ၊ တဒါရမ္မဏဉ္စ ဈာနံ ‘ပထဝီကသိဏ’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တထာ အာပေါကသိဏာဒီသုပိ။ တတ္ထ ပထဝါဒီနိ စတ္တာရိ ဘူတကသိဏာနိ။ နီလာဒီနိ စတ္တာရိ ဝဏ္ဏကသိဏာနိ၊ ပရိစ္ဆိန္နာကာသော အာကာသကသိဏံ၊ စန္ဒာဒိအာလောကော အာလောကကသိဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၇။ ဥဒ္ဓံ ဓုမာတံ သူနံ ဆဝသရီရံ ဥဒ္ဓုမာတံ၊ တဒေဝ ကုစ္ဆိတဋ္ဌေနဥဒ္ဓုမာတကံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ သေတရတ္တာဒိနာ ဝိမိဿိတံ ယေဘုယျေန နီလဝဏ္ဏံ ဆဝသရီရံ ဝိနီလကံ ဝိသေသတော နီလကန္တိ ကတွာ။ ဝိဿဝန္တပုဗ္ဗကံ ဝိပုဗ္ဗကံ။ မဇ္ဈေ ဒွိဓာ ဆိန္နံ ဝိစ္ဆိဒ္ဒကံ။ သောဏသိင်္ဂါလာဒီဟိ ဝိဝိဓာကာရေန ခါယိတံ ဝိက္ခာယိတကံ။ သောဏသိင်္ဂါလာဒီဟိ ဝိဝိဓေနာကာရေန ခဏ္ဍိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ခိတ္တံ ဝိက္ခိတ္တကံ။ ကာကပဒါဒိအာကာရေန သတ္ထေန ဟနိတွာ ဝိဝိဓံ ခိတ္တံ ဟတဝိက္ခိတ္တကံ။ လောဟိတပဂ္ဃရဏကံ လောဟိတကံ။ ကိမိကုလပဂ္ဃရဏကံ ပုဠဝကံ။ အန္တမသော ဧကမ္ပိ အဋ္ဌိ အဋ္ဌိကံ။

၈။ အနု အနု သရဏံ အနုဿတိ၊ အရဟတာဒိဗုဒ္ဓဂုဏာရမ္မဏာ အနုဿတိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ။ သွာက္ခာတတာဒိဓမ္မဂုဏာရမ္မဏာ အနုဿတိ ဓမ္မာနုဿတိ။ သုပ္ပဋိပန္နတာဒိသံဃဂုဏာရမ္မဏာ အနုဿတိ သံဃာနုဿတိ။ အခဏ္ဍတာဒိနာ သုပရိသုဒ္ဓဿ အတ္တနော သီလဂုဏဿ အနုဿရဏံ သီလာနုဿတိ။ ဝိဂတမလမစ္ဆေရတာဒိဝသေန အတ္တနော စာဂါနုဿရဏံ စာဂါနုဿတိ။ ‘‘ယေဟိ သဒ္ဓါဒီဟိ သမန္နာဂတာ ဒေဝါ ဒေဝတ္တံ ဂတာ၊ တာဒိသာ ဂုဏာ မယိ သန္တီ’’တိ ဧဝံ ဒေဝတာ သက္ခိဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ အတ္တနော သဒ္ဓါဒိဂုဏာနုဿရဏံ ဒေဝတာနုဿတိ။ သဗ္ဗဒုက္ခူပသမဘူတဿ နိဗ္ဗာနဿ ဂုဏာနုဿရဏံ ဥပသမာနုဿတိ။ ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒဘူတဿ မရဏဿ အနုဿရဏံ မရဏာနုဿတိ။ ကေသာဒိကာယကောဋ္ဌာသေ ဂတာ ပဝတ္တာ သတိ ကာယဂတာသတိ။ အာနဉ္စ အပါနဉ္စ အာနာပါနံ၊ အဿာသပဿာသာ၊ တဒါရမ္မဏာ သတိ အာနာပါနဿတိ။

၉။ မိဇ္ဇတိ သိနိယှတီတိ မေတ္တာ၊ မိတ္တေသု ဘဝါတိ ဝါ မေတ္တာ၊ သာ သတ္တာနံ ဟိတသုခူပသံဟရဏလက္ခဏာ။ ပရဒုက္ခာပနယနကာမတာလက္ခဏာ ကရုဏာ။ ပရသမ္ပတ္တိပမောဒလက္ခဏာ မုဒိတာ။ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု မဇ္ဈတ္တာကာရပ္ပဝတ္တိလက္ခဏာ ဥပေက္ခာ။ အပ္ပမာဏသတ္တာရမ္မဏတ္တာ အပ္ပမညာ။ ဥတ္တမဝိဟာရဘာဝတော၊ ဥတ္တမာနံ ဝါ ဝိဟာရဘာဝတော ဗြဟ္မဝိဟာရော။

၁၀။ ဂမနပရိယေသနပရိဘောဂါဒိပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ကဗဠီကာရာဟာရေ ပဋိကူလန္တိ ပဝတ္တာ သညာ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ။

၁၁။ ပထဝီဓာတုအာဒီနံ စတုန္နံ ဓာတူနံ သလက္ခဏတော ကေသာဒိသသမ္ဘာရာဒိတော စ ဝဝတ္ထာနံ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနံ။

၁၂။ အရူပေ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တာ အာရုပ္ပာ။

နိမိတ္တဘေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သပ္ပာယဘေဒဝဏ္ဏနာ

၁၃။ ဣဒါနိ တဿ တဿ ပုဂ္ဂလဿ စရိတာနုကူလကမ္မဋ္ဌာနံ ဒဿေတုံ ‘‘စရိတာသု ပနာ’’တျာဒိမာဟ။ ရာဂေါ ဝ စရိတံ ပကတိ ဧတဿာတိ ရာဂစရိတော၊ ရာဂဗဟုလော ပုဂ္ဂလော၊ ရာဂဿ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘာဝတော အသုဘကမ္မဋ္ဌာနံ တဿ သပ္ပာယံ။ အာနာပါနံ မောဟစရိတဿ၊ ဝိတက္ကစရိတဿ စ သပ္ပာယံ ဗုဒ္ဓိဝိသယဘာဝေန မောဟပ္ပဋိပက္ခတ္တာ၊ ဝိတက္ကသန္ဓာဝနဿ နိဝါရကတ္တာ စ။ ဆ ဗုဒ္ဓါနုဿတိအာဒယော သဒ္ဓါစရိတဿ သပ္ပာယာ သဒ္ဓါဝုဒ္ဓိဟေတုဘာဝတော။

၁၇။ မရဏဥပသမသညာဝဝတ္ထာနာနိ ဗုဒ္ဓိစရိတဿ သပ္ပာယာနိ ဂမ္ဘီရဘာဝတော ဗုဒ္ဓိယာ ဧဝ ဝိသယတ္တာ။

၁၈။ သေသာနီတိ စတုဗ္ဗိဓဘူတကသိဏအာကာသအာလောကကသိဏအာရုပ္ပစတုက္ကဝသေန ဒသဝိဓာနိ။ တတ္ထာပီတိ တေသု ဒသသု ကမ္မဋ္ဌာနေသု။ ပုထုလံ မောဟစရိတဿ သပ္ပာယံ သမ္ဗာဓေ ဩကာသေ စိတ္တဿ ဘိယျောသောမတ္တာယ သမ္မုယှနတော။ ခုဒ္ဒကံ ဝိတက္ကစရိတဿ သပ္ပာယံ မဟန္တာရမ္မဏဿ ဝိတက္ကသန္ဓာဝနပစ္စယတ္တာ။ ဥဇုဝိပစ္စနီကတော စေဝ အတိသပ္ပာယတာယ စေတံ ဝုတ္တံ။ ရာဂါဒီနံ ပန အဝိက္ခမ္ဘိကာ၊ သဒ္ဓါဒီနံ ဝါ အနုပကာရိကာ ကသိဏာဒိဘာဝနာ နာမ နတ္ထိ။

သပ္ပာယဘေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဘာဝနာဘေဒဝဏ္ဏနာ

၁၉။ သဗ္ဗတ္ထာပီတိ စတ္တာလီသကမ္မဋ္ဌာနေသုပိ နတ္ထိ အပ္ပနာ၊ ဗုဒ္ဓဂုဏာဒီနံ ပရမတ္ထဘာဝတော၊ အနေကဝိဓတ္တာ၊ ဧကဿပိ ဂမ္ဘီရဘာဝတော စ။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိအာဒီသု ဒသသု ကမ္မဋ္ဌာနေသု အပ္ပနာဝသေန သမာဓိဿ ပတိဋ္ဌာတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ အပ္ပနာဘာဝံ အပ္ပတွာ သမာဓိ ဥပစာရဘာဝေန ပတိဋ္ဌာတိ။ လောကုတ္တရသမာဓိ၊ ပန ဒုတိယစတုတ္ထာရုပ္ပသမာဓိ စ သဘာဝဓမ္မေပိ ဘာဝနာဝိသေသဝသေန အပ္ပနံ ပါပုဏာတိ။ ဝိသုဒ္ဓိဘာဝနာနုက္ကမဝသေန ဟိ လောကုတ္တရော အပ္ပနံ ပါပုဏာတိ။ အာရမ္မဏသမတိက္ကမဘာဝနာဝသေန အာရုပ္ပသမာဓိ။ အပ္ပနာပ္ပတ္တဿေဝ ဟိ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိနော အာရမ္မဏသမတိက္ကမနမတ္တံ ဟောတိ။

၂၁။ ပဉ္စပိ ဈာနာနိ ဧတေသမတ္ထိ၊ တတ္ထ နိယုတ္တာနီတိ ဝါ ပဉ္စကဇ္ဈာနိကာနိ။

၂၂။ အသုဘဘာဝနာယ ပဋိကူလာရမ္မဏတ္တာ စဏ္ဍသောတာယ နဒိယာ အရိတ္တဗလေန နာဝါ ဝိယ ဝိတက္ကဗလေနေဝ တတ္ထ စိတ္တံ ပဝတ္တတီတိ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနေ အဝိတက္ကဇ္ဈာနာသမ္ဘဝတော ‘‘ပဌမဇ္ဈာနိကာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၂၃။ မေတ္တာကရုဏာမုဒိတာနံ ဒေါမနဿသဟဂတဗျာပါဒဝိဟိံသာနဘိရတီနံ ပဟာယကတ္တာ ဒေါမနဿပ္ပဋိပက္ခေန သောမနဿေနေဝ သဟဂတတာ ယုတ္တာတိ ‘‘မေတ္တာဒယော တယော စတုက္ကဇ္ဈာနိကာ’’တိ ဝုတ္တာ။

၂၄။ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ သုခိတာ ဟောန္တု၊ ဒုက္ခာ မုစ္စန္တု၊ လဒ္ဓသုခသမ္ပတ္တိတော မာ ဝိဂစ္ဆန္တူ’’တိ မေတ္တာဒိဝသပ္ပဝတ္တဗျာပါရတ္တယံ ပဟာယ ကမ္မဿကတာဒဿနေန သတ္တေသု မဇ္ဈတ္တာကာရပ္ပဝတ္တဘာဝနာနိဗ္ဗတ္တာယ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ ဗလဝတရတ္တာ ဥပေက္ခာဗြဟ္မဝိဟာရဿ သုခသဟဂတာသမ္ဘဝတော ‘‘ဥပေက္ခာ ပဉ္စမဇ္ဈာနိကာ’’တိ ဝုတ္တာ။

ဘာဝနာဘေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဂေါစရဘေဒဝဏ္ဏနာ

၂၆။ ယထာရဟန္တိ တံတံအာရမ္မဏာနုရူပတော။ ကဿစိ အာရမ္မဏဿ အပရိဗျတ္တတာယ ‘‘ပရိယာယေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၂၇။ ကသိဏာသုဘကောဋ္ဌာသာနာပါနဿတီသွေဝ ဟိ ပရိဗျတ္တနိမိတ္တသမ္ဘဝေါတိ။

၂၈။ ပထဝီမဏ္ဍလာဒီသု နိမိတ္တံ ဥဂ္ဂဏှန္တဿာတိ အာဒိမှိ တာဝ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ဝိသောဓေတွာ ဒသဝိဓံ ပလိဗောဓံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ ပိယဂရုဘာဝနီယာဒိဂုဏသမန္နာဂတံ ကလျာဏမိတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ အတ္တနော စရိယာနုကူလံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ အဋ္ဌာရသဝိဓံ အနနုရူပဝိဟာရံ ပဟာယ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတေ အနုရူပဝိဟာရေ ဝိဟရန္တဿ ကေသနခဟရဏာဒိခုဒ္ဒကပလိဗောဓုပစ္ဆေဒံ ကတွာ ကသိဏမဏ္ဍလာဒီနိ ပုရတော ကတွာ အာနာပါနကောဋ္ဌာသာဒီသု စိတ္တံ ဌပေတွာ နိသီဒိတွာ ‘‘ပထဝီ ပထဝီ’’တျာဒိနာ တံတံဘာဝနာနုက္ကမေန ပထဝီကသိဏာဒီသု တံတဒါရမ္မဏေသု နိမိတ္တံ ဥဂ္ဂဏှန္တဿ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရတော ပန ဘာဝနာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂတော (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၅၄ အာဒယော) ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဒုဝိဓမ္ပိ ဟိ ဘာဝနာဝိဓာနံ ဣဓ အာစရိယေန အတိသင်္ခေပတော ဝုတ္တံ၊ တဒတ္ထဒဿနတ္ထဉ္စ ဝိတ္ထာရနယေ အာဟရိယမာနေ အတိပ္ပပဉ္စော သိယာတိ မယမ္ပိ တံ န ဝိတ္ထာရေဿာမ။ ယဒါ ပန တံ နိမိတ္တံ စိတ္တေန သမုဂ္ဂဟိတန္တိ ဧဝံ ပဝတ္တာနုပုဗ္ဗဘာဝနာဝသေန ယဒါ တံ ပရိကမ္မနိမိတ္တံ စိတ္တေန သမ္မာ ဥဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ။ မနောဒွါရဿ အာပါထမာဂတန္တိ စက္ခုံ နိမ္မီလေတွာ၊ အညတ္ထ ဂန္တွာ ဝါ မနသိ ကရောန္တဿ ကသိဏမဏ္ဍလသဒိသမေဝ ဟုတွာ မနောဒွါရိကဇဝနာနံ အာပါထံ အာဂတံ ဟောတိ။

၂၉။ သမာဓိယတီတိ ဝိသေသတော စိတ္တေကဂ္ဂတာပတ္တိယာ သမာဟိတာ ဟောတိ။

၃၀။ စိတ္တသမာဓာနဝသေန ပုဂ္ဂလောပိ သမာဟိတောယေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘တထာ သမာဟိတဿာ’’တိ။ တပ္ပဋိဘာဂန္တိ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တသဒိသံ၊ တတောယေဝ ဟိ တံ ‘‘ပဋိဘာဂနိမိတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တံ ပန ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တတော အတိပရိသုဒ္ဓံ ဟောတိ။ ဝတ္ထုဓမ္မဝိမုစ္စိတန္တိ ပရမတ္ထဓမ္မတော ဝိမုတ္တံ၊ ဝတ္ထုဓမ္မတော ဝါ ကသိဏမဏ္ဍလဂတကသိဏဒေါသတော ဝိနိမုတ္တံ။ ဘာဝနာယ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ဘာဝနာမယံ။ သမပ္ပိတန္တိ သုဋ္ဌု အပ္ပိတံ။

၃၁။ တတော ပဋ္ဌာယာတိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တုပ္ပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ။

၃၃။ ပဉ္စသု ဈာနင်္ဂေသု ဧကေကာရမ္မဏေ ဥပ္ပန္နာဝဇ္ဇနာနန္တရံ စတုပဉ္စဇဝနကတိပယဘဝင်္ဂတော ပရံ အဂန္တွာ အပရာပရံ ဈာနင်္ဂါဝဇ္ဇနသမတ္ထတာ အာဝဇ္ဇနဝသိတာ နာမ။ သမာပဇ္ဇိတုကာမတာနန္တရံ ကတိပယဘဝင်္ဂတော ပရံ အဂန္တွာ ဥပ္ပန္နာဝဇ္ဇနာနန္တရံ သမာပဇ္ဇိတုံ သမတ္ထတာ သမာပဇ္ဇနဝသိတာ နာမ။ သေတု ဝိယ သီဃသောတာယ နဒိယာ ဩဃံ ဘဝင်္ဂဝေဂံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလံ ဈာနံ ဌပေတုံ သမတ္ထတာ ဘဝင်္ဂပါတတော ရက္ခဏယောဂျတာ အဓိဋ္ဌာနဝသိတာ နာမ။ ယထာ ပရိစ္ဆိန္နကာလံ အနတိက္ကမိတွာ ဈာနတော ဝုဋ္ဌာနသမတ္ထတာ ဝုဋ္ဌာနဝသိတာ နာမ။ အထ ဝါ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလတော ဥဒ္ဓံ ဂန္တုံ အဒတွာ ဌပနသမတ္ထတာ အဓိဋ္ဌာနဝသိတာ နာမ။ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလတော အန္တော အဝုဋ္ဌဟိတွာ ယထာကာလဝသေနေဝ ဝုဋ္ဌာနသမတ္ထတာ ဝုဋ္ဌာနဝသိတာ နာမာတိ အလမတိပ္ပပဉ္စေန။ ပစ္စဝေက္ခဏဝသိတာ ပန အာဝဇ္ဇနဝသိတာယ ဧဝ သိဒ္ဓါ။ အာဝဇ္ဇနာနန္တရဇဝနာနေဝ ဟိ ပစ္စဝေက္ခဏဇဝနာနိ နာမ။ ဝိတက္ကာဒိဩဠာရိကင်္ဂံ ပဟာနာယာတိ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီဟိ ဝိတက္ကာဒိဩဠာရိကင်္ဂါနံ ဈာနက္ခဏေ အနုပ္ပာဒါယ။ ပဒဟတောတိ ပရိကမ္မံ ကရောန္တဿ။ တဿ ပန ဥပစာရဘာဝနာ နိပ္ဖန္နာ နာမ ဟောတိ ဝိတက္ကာဒီသု နိကန္တိဝိက္ခမ္ဘနတော ပဋ္ဌာယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာရဟန္တိ တံတံဈာနိကကသိဏာဒိအာရမ္မဏာနုရူပံ။

၃၆။ အာကာသကသိဏဿ ဥဂ္ဃာဋေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အာကာသဝဇ္ဇိတေသူ’’တိ။ ကသိဏန္တိ ကသိဏပဋိဘာဂနိမိတ္တံ။ ဥဂ္ဃာဋေတွာတိ အမနသိကာရဝသေန ဥဒ္ဓရိတွာ။ အနန္တဝသေန ပရိကမ္မံ ကရောန္တဿာတိ ‘‘အနန္တံ အာကာသံ၊ အနန္တံ အာကာသ’’န္တိ အာကာသံ အာရဗ္ဘ ပရိကမ္မံ ကရောန္တဿ၊ န ပန ကေဝလံ ‘‘အနန္တံ အနန္တ’’န္တိ။ ဧဝံ ဝိညာဏဉ္စာယတနေပိ။ ‘‘အနန္တ’’န္တိ အဝတွာပိ ‘‘အာကာသော အာကာသော (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၇၆)၊ ဝိညာဏံ ဝိညာဏ’’န္တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၈၁) မနသိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အာစရိယာ။

၃၉။ ‘‘သန္တမေတံ၊ ပဏီတမေတ’’န္တိ ပရိကမ္မံ ကရောန္တဿာတိ အဘာဝမတ္တာရမ္မဏတာယ ‘‘ဧတံ သန္တံ၊ ဧတံ ပဏီတ’’န္တိ ဘာဝေန္တဿ။

၄၀။ အဝသေသေသု စာတိ ကသိဏာဒီဟိ သဟ အပ္ပနာဝဟကမ္မဋ္ဌာနတော အဝသေသေသု ဗုဒ္ဓါနုဿတိအာဒီသု အဋ္ဌသု ၊ သညာဝဝတ္ထာနေသု စာတိ ဒသသု ကမ္မဋ္ဌာနေသု။ ပရိကမ္မံ ကတွာတိ ‘‘သော ဘဂဝါ ဣတိပိ အရဟံ၊ ဣတိပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တျာဒိနာ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၂၄) ဝုတ္တဝိဓာနေန ပရိကမ္မံ ကတွာ။ သာဓုကမုဂ္ဂဟိတေတိ ဗုဒ္ဓါဒိဂုဏနိန္နပေါဏပဗ္ဘာရစိတ္တတာဝသေန သုဋ္ဌု ဥဂ္ဂဟိတေ။ ပရိကမ္မဉ္စ သမာဓိယတီတိ ပရိကမ္မဘာဝနာ သမာဟိတာ နိပ္ဖဇ္ဇတိ။ ဥပစာရော စ သမ္ပဇ္ဇတီတိ နီဝရဏာနိ ဝိက္ခမ္ဘေန္တော ဥပစာရသမာဓိ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

၄၁။ အဘိညာဝသေနပဝတ္တမာနန္တိ အဘိဝိသေသတော ဇာနနဋ္ဌေန အဘိညာသင်္ခါတံ ဣဒ္ဓိဝိဓာဒိပဉ္စလောကိယာဘိညာဝသေန ပဝတ္တမာနံ၊ အဘိညာပါဒကပဉ္စမဇ္ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာတိ ကသိဏာနုလောမာဒီဟိ စုဒ္ဒသဟာကာရေဟိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၃၆၅) စိတ္တံ ပရိဒမေတွာ အဘိနီဟာရက္ခမံ ကတွာ ဥပေက္ခေကဂ္ဂတာယောဂတော အနုရူပတ္တာ စ ရူပါဝစရပဉ္စမဇ္ဈာနမေဝ အဘိညာနံ ပါဒကံ ပတိဋ္ဌာဘူတံ ပထဝါဒိကသိဏာရမ္မဏံ ပဉ္စမဇ္ဈာနံ၊ တံ သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ဝုဋ္ဌာယ။ အဓိဋ္ဌေယျာဒိကမာဝဇ္ဇေတွာတိ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏဿ ပရိကမ္မကာလေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ ဝိကုဗ္ဗနီယံ သတာဒိကံ ကောမာရရူပါဒိကံ၊ ဒိဗ္ဗသောတဿ ပရိကမ္မကာလေ ထူလသုခုမဘေဒံ သဒ္ဒံ၊ စေတောပရိယဉာဏဿ ပရိကမ္မကာလေ ပရဿ ဟဒယင်္ဂတဝဏ္ဏဒဿနေန သရာဂါဒိဘေဒံ စိတ္တံ၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ ပရိကမ္မသမယေ ပုရိမဘဝေသု စုတိစိတ္တာဒိဘေဒံ ပုဗ္ဗေ နိဝုတ္ထက္ခန္ဓံ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ပရိကမ္မသမယေ ဩဘာသဖရိတဋ္ဌာနဂတံ ရူပံ ဝါ အာဝဇ္ဇေတွာ။

ပရိကမ္မံ ကရောန္တဿာတိ ‘‘သတံ ဟောမိ၊ သဟဿံ ဟောမီ’’တျာဒိနာ ပရိကမ္မံ ကရောန္တဿ။ ရူပါဒီသူတိ ပရိကမ္မဝိသယဘူတေသု ရူပပါဒကဇ္ဈာနသဒ္ဒပရစိတ္တပုဗ္ဗေနိဝုတ္ထက္ခန္ဓာဒိဘေဒေသု အာရမ္မဏေသု။ ဧတ္ထ ဟိ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏဿ တာဝ ပါဒကဇ္ဈာနံ၊ ကာယော၊ ရူပါဒိအဓိဋ္ဌာနေ ရူပါဒီနိ စာတိ ဆ အာရမ္မဏာနိ ။ တတ္ထ ပါဒကဇ္ဈာနံ အတီတမေဝ၊ ကာယော ပစ္စုပ္ပန္နော၊ ဣတရံ ပစ္စုပ္ပန္နမနာဂတံ ဝါ။ ဒိဗ္ဗသောတဿ ပန သဒ္ဒေါယေဝ၊ သော စ ခေါ ပစ္စုပ္ပန္နော။ ပရစိတ္တဝိဇာနနာယ ပန အတီတေ သတ္တဒိဝသေသု၊ အနာဂတေ သတ္တဒိဝသေသု စ ပဝတ္တံ ပရိတ္တာဒီသု ယံ ကိဉ္စိ တိကာလိကံ စိတ္တမေဝ အာရမ္မဏံ ဟောတီတိ မဟာအဋ္ဌကထာစရိယာ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၁၆၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၃၄)။

သင်္ဂဟကာရာ ပန ‘‘စတ္တာရောပိ ခန္ဓာ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၃၄) ဝဒန္တိ၊ ကထံ ပနဿာ ပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တာရမ္မဏတာ၊ နနု စ အာဝဇ္ဇနာယ ဂဟိတမေဝ ဣဒ္ဓိစိတ္တဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ အာဝဇ္ဇနာယ စ ပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တမာရမ္မဏံ ကတွာ နိရုဇ္ဈမာနာယ တံသမကာလမေဝ ပရဿ စိတ္တမ္ပိ နိရုဇ္ဈတီတိ အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ ကာလဝသေန ဧကာရမ္မဏတာ န သိယာ၊ မဂ္ဂဖလဝီထိတော အညတ္ထ အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ ကထဉ္စ နာနာရမ္မဏတာ န အဓိပ္ပေတာတိ? အဋ္ဌကထာယံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၁၆၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၃၄) တာဝ သန္တတိအဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏတာ ယောဇိတာ။ အာနန္ဒာစရိယော (ဓ။ သ။ မူလဋီ။ ၁၄၃၄ ထောက ဝိသဒိသံ) ပန ဘဏတိ ‘‘ပါဒကဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ပစ္စုပ္ပန္နာဒိဝိဘာဂံ အကတွာ ကေဝလံ ‘ဣမဿ စိတ္တံ ဇာနာမိ’စ္စေဝ ပရိကမ္မံ ကတွာ ပုနပိ ပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ အဝိသေသေနေဝ စိတ္တံ အာဝဇ္ဇေတွာ တိဏ္ဏံ၊ စတုန္နံ ဝါ ပရိကမ္မာနံ အနန္တရံ စေတောပရိယဉာဏေန ပရဿ စိတ္တံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ ရူပံ ဝိယ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ။ ပစ္ဆာ ကာမာဝစရစိတ္တေန သရာဂါဒိဝဝတ္ထာနမ္ပိ ကရောတိ နီလာဒိဝဝတ္ထာနံ ဝိယ။ တာနိ စ သဗ္ဗာနိ အဘိမုခီဘူတစိတ္တာရမ္မဏာနေဝ၊ အနိဋ္ဌေ စ ဌာနေ နာနာရမ္မဏတာဒေါသော နတ္ထိ အဘိန္နာကာရပ္ပဝတ္တိတော’’တိ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ ပုဗ္ဗေ နိဝုတ္ထက္ခန္ဓာ၊ ခန္ဓပ္ပဋိဗဒ္ဓါနိ စ နာမဂေါတ္တာနိ၊ နိဗ္ဗာနဉ္စ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ပန ရူပမေဝ ပစ္စုပ္ပန္နန္တိ အယမေတေသံ အာရမ္မဏဝိဘာဂေါ။ ယထာရဟမပ္ပေတီတိ တံတံပရိကမ္မာနုရူပတော အပ္ပေတိ။

၄၂။ ဣဒါနိ အာရမ္မဏာနံ ဘေဒေန အဘိညာဘေဒံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒ္ဓိဝိဓာ’’တျာဒိမာဟ။ အဓိဋ္ဌာနာဒိ ဣဒ္ဓိပ္ပဘေဒေါ ဧတိဿာတိ ဣဒ္ဓိဝိဓာ။ ဒိဗ္ဗာနံ သောတသဒိသတာယ၊ ဒိဗ္ဗဝိဟာရသန္နိဿိတတာယ စ ဒိဗ္ဗဉ္စ တံ သောတဉ္စာတိ ဒိဗ္ဗသောတံ။ ပရေသံ စိတ္တံ ဝိညာယတိ ဧတာယာတိ ပရစိတ္တဝိဇာနနာ။ အတ္တနော သန္တာနေ နိဝုတ္ထဝသေန စေဝ ဂေါစရနိဝါသဝသေန စ ပုဗ္ဗေ အတီတဘဝေသု ခန္ဓာဒီနံ အနုဿရဏံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိ။ ဝုတ္တနယေန ဒိဗ္ဗဉ္စ တံ စက္ခု စာတိ ဒိဗ္ဗစက္ခု။ ‘စုတူပပါတဉာဏ’န္တိ ပန ဒိဗ္ဗစက္ခုမေဝ ဝုစ္စတိ။ ယထာကမ္မူပဂဉာဏအနာဂတံသဉာဏာနိပိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဝသေနေဝ ဣဇ္ဈန္တိ။ န ဟိ တေသံ ဝိသုံ ပရိကမ္မံ အတ္ထိ။ တတ္ထ အနာဂတံသဉာဏဿ တာဝ အနာဂတေ သတ္တဒိဝသတော ပရံ ပဝတ္တနကံ စိတ္တစေတသိကံ ဒုတိယဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ပဝတ္တနကဉ္စ ယံ ကိဉ္စိ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ တဉှိ သဝိသယေ သဗ္ဗညုတညာဏဂတိကန္တိ။ ယထာ ကမ္မူပဂဉာဏဿ ပန ကုသလာကုသလသင်္ခါတာ စေတနာ၊ စတ္တာရောပိ ဝါ ခန္ဓာ အာရမ္မဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဂေါစရဝသေန ဘေဒေါ ဂေါစရဘေဒေါ။

ဂေါစရဘေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သမထကမ္မဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနံ

ဝိသုဒ္ဓိဘေဒဝဏ္ဏနာ

၄၃။ အနိစ္စာဒိဝသေန ဝိဝိဓာကာရေန ပဿတီတိ ဝိပဿနာ၊ အနိစ္စာနုပဿနာဒိကာ ဘာဝနာပညာ။ တဿာ ကမ္မဋ္ဌာနံ၊ သာယေဝ ဝါ ကမ္မဋ္ဌာနန္တိ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနံ။ တသ္မိံ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနေ သတ္တဝိဓေန ဝိသုဒ္ဓိသင်္ဂဟောတိ သမ္ဗန္ဓော။

၄၄။ အနိစ္စတာယေဝ လက္ခဏံ လက္ခိတဗ္ဗံ၊ လက္ခီယတိ အနေနာတိ ဝါ အနိစ္စလက္ခဏံ။ ဥဒယဝယပဋိပီဠနသင်္ခါတဒုက္ခဘာဝေါ ဝ လက္ခဏန္တိ ဒုက္ခလက္ခဏံ။ ပရပရိကပ္ပိတဿ အတ္တနော အဘာဝေါ အနတ္တတာ၊ တဒေဝ လက္ခဏန္တိ အနတ္တလက္ခဏံ။

၄၅။ တိဏ္ဏံ လက္ခဏာနံ အနု အနု ပဿနာ အနိစ္စာနုပဿနာဒိကာ။

၄၆။ ခန္ဓာဒီနံ ကလာပတော သမ္မသနဝသပ္ပဝတ္တံ ဉာဏံ သမ္မသနဉာဏံ။ ဥပ္ပာဒဘင်္ဂါနုပဿနာဝသပ္ပဝတ္တဉာဏံ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ။ ဥဒယံ မုစ္စိတွာ ဝယေ ပဝတ္တံ ဉာဏံ ဘင်္ဂဉာဏံ။ သင်္ခါရာနံ ဘယတော အနုပဿနာဝသေန ပဝတ္တံ ဉာဏံ ဘယဉာဏံ၊ ဒိဋ္ဌဘယာနံ အာဒီနဝတော ပေက္ခဏဝသေန ပဝတ္တံ ဉာဏံ အာဒီနဝဉာဏံ၊ ဒိဋ္ဌာဒီနဝေသု နိဗ္ဗိန္ဒနဝသပ္ပဝတ္တံ ဉာဏံ နိဗ္ဗိဒါဉာဏံ။ နိဗ္ဗိန္ဒိတွာ သင်္ခါရေဟိ မုစ္စိတုကမျတာဝသေန ပဝတ္တံ ဉာဏံ မုစ္စိတုကမျတာဉာဏံ။ မုစ္စနဿ ဥပါယသမ္ပဋိပါဒနတ္ထံ ပုန သင်္ခါရာနံ ပရိဂ္ဂဟဝသပ္ပဝတ္တံ ဉာဏံ ပဋိသင်္ခါဉာဏံ။ ပဋိသင်္ခါတဓမ္မေသု ဘယနန္ဒီဝိဝဇ္ဇနဝသေန အဇ္ဈုပေက္ခိတွာ ပဝတ္တံ ဉာဏံ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ။ ပုရိမာနံ နဝန္နံ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိယာ၊ ဥပရိ စ သတ္တတိံသာယ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ အနုကူလံ ဉာဏံ အနုလောမဉာဏံ။

၄၇။ အတ္တသုညတာယ သုညတော။ သံယောဇနာဒီဟိ ဝိမုစ္စနဋ္ဌေန ဝိမောက္ခော။ နိစ္စနိမိတ္တာဒိနော အဘာဝတော အနိမိတ္တော။ ပဏိဟိတဿ တဏှာပဏိဓိဿ အဘာဝတော အပ္ပဏိဟိတော။

၄၉။ ယော နံ ပါတိ၊ တံ မောက္ခေတိ အပါယာဒီဟိ ဒုက္ခေဟီတိ ပါတိမောက္ခံ၊ တဒေဝ ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိ သံဝရဏတော သံဝရော၊ သမာဓာနောပဓာရဏဋ္ဌေန သီလဉ္စာတိ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ။ မနစ္ဆဋ္ဌာနံ ဣန္ဒြိယာနံ ရူပါဒီသု သံဝရဏဝသေန ပဝတ္တံ သီလံ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလံ။ မိစ္ဆာဇီဝ ဝိဝဇ္ဇနေန အာဇီဝဿ ပရိသုဒ္ဓိဝသပ္ပဝတ္တံ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ ပစ္စယေ သန္နိဿိတံ တေသံ ဣဒမတ္ထိကတာယ ပစ္စဝေက္ခဏသီလံ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလံ။ စတုဗ္ဗိဓတ္တာ ဒေသနာသံဝရပရိယေဋ္ဌိပစ္စဝေက္ခဏဝသေန၊ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ စ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ နာမ။

၅၀။ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိ နာမ စိတ္တဿ ဝိနီဝရဏဘာဝါပါဒနဝသေန ဝိသောဓနတော၊ စိတ္တသီသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ၊ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ စာတိ ဝါ ကတွာ။

၅၁။ ‘‘ဓမ္မာနံ သာမညသဘာဝေါ လက္ခဏံ၊ ကိစ္စသမ္ပတ္တိယော ရသော၊ ဥပဋ္ဌာနာကာရော၊ ဖလဉ္စ ပစ္စုပဋ္ဌာန’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တာနံ လက္ခဏာဒီနံ ‘‘ဖုသနလက္ခဏော ဖဿော၊ ကက္ခဠလက္ခဏာ ပထဝီ’’တျာဒိနာ ဝိတ္ထာရတော၊ ‘‘နမနလက္ခဏံ နာမံ၊ ရုပ္ပနလက္ခဏံ ရူပ’’န္တျာဒိနာ သင်္ခေပတော စ ပရိဂ္ဂဟော ပစ္စတ္တလက္ခဏာဒိဝသေန ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဂဟဏံ ဒုက္ခသစ္စဝဝတ္ထာနံ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ နာမ ‘‘နာမရူပတော အတ္တာ နတ္ထီ’’တိ ဒဿနတော ဒိဋ္ဌိ စ အတ္တဒိဋ္ဌိမလဝိသောဓနတော ဝိသုဒ္ဓိ စာတိ ကတွာ။

၅၂။ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟောတိ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ ပဋိသန္ဓိယံ တာဝ အဝိဇ္ဇာတဏှာဥပါဒါနကမ္မဟေတုဝသေန နိဗ္ဗတ္တတိ။ ပဝတ္တိယဉ္စ ရူပံ ကမ္မစိတ္တဥတုအာဟာရပစ္စယဝသေန၊ နာမဉ္စ စက္ခုရူပါဒိနိဿယာရမ္မဏာဒိပစ္စယဝသေန၊ ဝိသေသတော စ ယောနိသောမနသိကာရာဒိစတုစက္ကသမ္ပတ္တိယာ ကုသလံ၊ တဗ္ဗိပရိယာယေန အကုသလံ၊ ကုသလာကုသလဝသေန ဝိပါကော ဘဝင်္ဂါဒိဝသေန အာဝဇ္ဇနံ၊ ခီဏာသဝသန္တာနဝသေန ကိရိယဇဝနံ၊ အာဝဇ္ဇနဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧဝံ သာဓာရဏာသာဓာရဏဝသေန တီသု အဒ္ဓါသု နာမရူပပ္ပဝတ္တိယာ ပစ္စက္ခာဒိသိဒ္ဓဿ ကမ္မာဒိပစ္စယဿ ပရိဂ္ဂဏှနံ သမုဒယသစ္စဿ ဝဝတ္ထာနံ ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိ နာမ ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟမတီတမဒ္ဓါန’’န္တျာဒိကာယ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀) သောဠသဝိဓာယ၊ ‘‘သတ္ထရိကင်္ခတီ’’တျာဒိကာယ (ဓ။ သ။ ၁၁၂၃၊ ဝိဘ။ ၉၁၅) အဋ္ဌဝိဓာယ စ ကင်္ခါယ ဝိတရဏတော အတိက္ကမနတော ကင်္ခါဝိတရဏာ၊ အဟေတုကဝိသမဟေတုဒိဋ္ဌိမလဝိသောဓနတော ဝိသုဒ္ဓိ စာတိ ကတွာ။

၅၃။ တတော ပစ္စယပရိဂ္ဂဟတော ပရံ တထာပရိဂ္ဂဟိတေသု ပစ္စတ္တလက္ခဏာဒိဝဝတ္ထာနဝသေန၊ ပစ္စယဝဝတ္ထာနဝသေန စ ပရိဂ္ဂဟိတေသု လောကုတ္တရဝဇ္ဇေသု တိဘူမိပရိယာပန္နေသု နာမရူပေသု အတီတာဒိဘေဒဘိန္နေသု ခန္ဓာဒိနယမာရဗ္ဘ ပဉ္စက္ခန္ဓဆဒွါရဆဠာရမ္မဏဆဒွါရပ္ပဝတ္တဓမ္မာဒိဝသေန အာဂတံ ခန္ဓာဒိနယံ အာရဗ္ဘ ကလာပဝသေန ပိဏ္ဍဝသေန သင်္ခိပိတွာ ယံ အတီတေ ဇာတံ ရူပံ၊ တံ အတီတေဝ နိရုဒ္ဓံ။ ယံ အနာဂတေ ဘာဝိ ရူပံ၊ တမ္ပိ တတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈိဿတိ။ ယံ ပစ္စုပ္ပန္နံ၊ တံ အနာဂတံ အပ္ပတွာ ဧတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈတိ၊ တထာ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓသုခုမဩဠာရိကဟီနပဏီတရူပါဒယော။ တသ္မာ ‘‘အနိစ္စံ အတ္တာဒိဝသေန န ဣစ္စံ အနုပဂန္တဗ္ဗံ ခယဋ္ဌေန ခယဂမနတော၊ ဒုက္ခံ ဘယဋ္ဌေန ဘယကရတ္တာ၊ အနတ္တာ အသာရကဋ္ဌေန အတ္တသာရာဒိအဘာဝေနာ’’တိ စ ‘‘စက္ခုံ အနိစ္စံ…ပေ… မနော။ ရူပံ…ပေ… ဓမ္မာ။ စက္ခုဝိညာဏံ…ပေ… မနောဝိညာဏံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ’’တျာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၈) အတီတာဒိအဒ္ဓါဝသေန၊ အတီတာဒိသန္တာနဝသေန၊ အတီတာဒိခဏဝသေန စ သမ္မသနဉာဏေန ဟုတွာအဘာဝဥဒယဗ္ဗယပဋိပီဠနအဝသဝတ္တနာကာရသင်္ခါတလက္ခဏတ္တယသမ္မသနဝသပ္ပဝတ္တေန ကလာပသမ္မသနဉာဏေန လက္ခဏတ္တယံ သမ္မသန္တဿ ပရိမဇ္ဇန္တဿ။

သမ္မသနဉာဏေ ပန ဥပ္ပန္နေ ပုန တေသွေဝ သင်္ခါရေသု ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ ရူပသမုဒယော၊ တဏှာကမ္မအာဟာရသမုဒယာ ရူပသမုဒယော၊ တထာ အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ ရူပနိရောဓော၊ တဏှာကမ္မအာဟာရနိရောဓာ ရူပနိရောဓော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၀) ဧဝံ ရူပက္ခန္ဓေ ဝေဒနာသညာသင်္ခါရက္ခန္ဓေသုပိ အာဟာရံ အပနေတွာ ‘‘ဖဿသမုဒယာ ဖဿနိရောဓာ’’တိ စ ဧဝံ ဖဿံ ပက္ခိပိတွာ၊ ဝိညာဏက္ခန္ဓေ ‘‘နာမရူပသမုဒယာ နာမရူပနိရောဓာ’’တိ နာမရူပံ ပက္ခိပိတွာ ပစ္စယသမုဒယဝသေန၊ ပစ္စယနိရောဓဝသေန စ၊ ပစ္စယေ အနာမသိတွာ ပစ္စုပ္ပန္နက္ခန္ဓေသု နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏမတ္တဿ၊ ဝိပရိဏာမလက္ခဏမတ္တဿ စ ဒဿနေန ခဏဝသေန စာတိ ဧကေကသ္မိံ ခန္ဓေ ပစ္စယဝသေန စတုဓာ၊ ခဏဝသေန ဧကဓာ စာတိ ပဉ္စဓာ ဥဒယံ၊ ပဉ္စဓာ ဝယန္တိ ဒသဒသဥဒယဗ္ဗယဒဿနဝသေန သမပညာသာကာရေဟိ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏေန ဥဒယဗ္ဗယံ သမနုပဿန္တဿ အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ ယောဂိနော ဝိပဿနာစိတ္တသမုဋ္ဌာနော သရီရတော နိစ္ဆရဏကအာလောကသင်္ခါတော ဩဘာသော၊ ဝိပဿနာစိတ္တသဟဇာတာ ခုဒ္ဒိကာဒိပဉ္စဝိဓာ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁ ဓမ္မုဒ္ဒေသဝါရ ဈာနင်္ဂရာသိဝဏ္ဏနာ) ပီတိ၊ တထာ ကာယစိတ္တဒရထဝူပသမလက္ခဏာ ကာယစိတ္တဝသေန ဒုဝိဓာ ပဿဒ္ဓိ၊ ဗလဝသဒ္ဓိန္ဒြိယသင်္ခါတော အဓိမောက္ခော၊ သမ္မပ္ပဓာနကိစ္စသာဓကော ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂသင်္ခါတော ပဂ္ဂဟော၊ အတိပဏီတံ သုခံ၊ ဣန္ဒဝိဿဋ္ဌဝဇိရသဒိသံ တိလက္ခဏဝိပဿနာဘူတံ ဉာဏံ၊ သတိပဋ္ဌာနဘူတာ စိရကတာဒိအနုဿရဏသမတ္ထာ ဥပဋ္ဌာနသင်္ခါတာ သတိ၊ သမပ္ပဝတ္တဝိပဿနာသဟဇာတာ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဘူတာ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ၊ မနောဒွါရေ အာဝဇ္ဈနုပေက္ခာ စာတိ ဒုဝိဓာပိ ဥပေက္ခာ၊ ဩဘာသာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု ‘‘န ဝတ မေ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဧဝရူပေါ ဩဘာသော ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗော’’တျာဒိနာ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၇၃၃) နယေန တတ္ထ အာလယံ ကုရုမာနာ သုခုမတဏှာ ရူပနိကန္တိစာတိ ဩဘာသာဒီသု ဒသသု ဝိပဿနုပက္ကိလေသေသု ဥပ္ပန္နေသု ‘‘န ဝတ မေ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဧဝရူပါ ဩဘာသာဒယော ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗာ အဒ္ဓါ မဂ္ဂပ္ပတ္တောသ္မိ၊ ဖလပ္ပတ္တောသ္မီ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၇၃၃) အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဣမေ ဩဘာသာဒယော တဏှာဒိဋ္ဌိမာနဝတ္ထုတာယ န မဂ္ဂေါ၊ အထ ခေါ ဝိပဿနုပက္ကိလေသာ ဧဝ၊ တဗ္ဗိနိမုတ္တံ ပန ဝီထိပဋိပန္နံ ဝိပဿနာဉာဏံ မဂ္ဂေါ’’တိ ဧဝံ မဂ္ဂါမဂ္ဂလက္ခဏဿ ဝဝတ္ထာနံ နိစ္ဆယနံ မဂ္ဂါမဂ္ဂဿ ဇာနနတော၊ ဒဿနတော၊ အမဂ္ဂေ မဂ္ဂသညာယ ဝိသောဓနတော စ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ နာမ။

၅၄။ ယာဝါနုလောမာတိ ယာဝ သစ္စာနုလောမဉာဏာ။ နဝ ဝိပဿနာဉာဏာနီတိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၇၃၇ အာဒယော) ခန္ဓာနံ ဥဒယဉ္စ ဝယဉ္စ ဇာနနကံ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ၊ ဥဒယံ မုဉ္စိတွာ ဘင်္ဂမတ္တာနုပေက္ခကံ ဘင်္ဂဉာဏံ၊ ဘင်္ဂဝသေန ဥပဋ္ဌိတာနံ သီဟာဒီနံ ဝိယ ဘာယိတဗ္ဗာကာရာနုပေက္ခကံ ဘယဉာဏံ၊ တထာနုပေက္ခိတာနံ အာဒိတ္တဃရဿ ဝိယ အာဒီနဝါကာရာနုပေက္ခကံ အာဒီနဝဉာဏံ၊ ဒိဋ္ဌာဒီနဝေသု နိဗ္ဗိန္ဒနဝသေန ပဝတ္တံ နိဗ္ဗိဒါဉာဏံ၊ ဇာလာဒိတော မစ္ဆာဒိကာ ဝိယ တေဟိ တေဘူမကဓမ္မေဟိ မုစ္စိတုကာမတာဝသေန ပဝတ္တံ မုစ္စိတုကမျတာဉာဏံ၊ မုစ္စနုပါယသမ္ပာဒနတ္ထံ ဒိဋ္ဌာဒီနဝေသုပိ သမုဒ္ဒသကုဏီ ဝိယ ပုနပ္ပုနံ သမ္မသနဝသပ္ပတ္တံ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာဉာဏံ၊ စတ္တဘရိယော ပုရိသော ဝိယ ဒိဋ္ဌာဒီနဝေသု တေသု သင်္ခါရေသု ဥပေက္ခနာကာရပ္ပဝတ္တံ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ၊ အနိစ္စာဒိလက္ခဏဝိပဿနတာယ ဟေဋ္ဌာ ပဝတ္တာနံ အဋ္ဌန္နံ ဝိပဿနာဉာဏာနံ၊ ဥဒ္ဓံ မဂ္ဂက္ခဏေ အဓိဂန္တဗ္ဗာနံ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနဉ္စ အနုလောမတော မဂ္ဂဝီထိယံ ဂေါတြဘုတော ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တံ သစ္စာနုလောမိကဉာဏသင်္ခါတံ နဝမံ အနုလောမဉာဏန္တိ ဣမာနိ နဝ ဉာဏာနိ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိယာ ပဋိပဒါဘာဝတော တိလက္ခဏဇာနနဋ္ဌေန၊ ပစ္စက္ခတော ဒဿနဋ္ဌေန၊ ပဋိပက္ခတော ဝိသုဒ္ဓတ္တာ စ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ နာမ။

၅၅။ ဝိပဿနာယ ပရိပါကော ဝိပဿနာပရိပါကော၊ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ။ တံ အာဂမ္မ ပဋိစ္စ။ ဣဒါနိ အပ္ပနာဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ ‘‘ဣဒါနိ အပ္ပနာသင်္ခါတော လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗက္ခဏေ။ ယံ ကိဉ္စီတိ သင်္ခါရုပေက္ခာယ ဂဟိတေသု တီသု ဧကံ ယံ ကိဉ္စိ။

၅၆။ ဝိပဿနာယ မတ္ထကပ္ပတ္တိယာ သိခါပ္ပတ္တာ။ အနုလောမဉာဏသဟိတတာယ သာနုလောမာ။ သာ ဧဝ သင်္ခါရေသု ဥဒါသီနတ္တာ သင်္ခါရုပေက္ခာ။ ယထာနုရူပံ အပါယာဒိတော၊ သင်္ခါရနိမိတ္တတော စ ဝုဋ္ဌဟနတော ဝုဋ္ဌာနသင်္ခါတံ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆတီတိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ။

၅၇။ အဘိသမ္ဘောန္တန္တိ ပါပုဏန္တံ။

၅၈။ ပရိဇာနန္တောတိ ‘‘ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ၊ န ဣတော ဦနာဓိက’’န္တိ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဇာနန္တော။ သစ္ဆိကရောန္တောတိ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ပစ္စက္ခံ ကရောန္တော။ မဂ္ဂသစ္စံ ဘာဝနာဝသေနာတိ မဂ္ဂသစ္စသင်္ခါတဿ သမ္ပယုတ္တမဂ္ဂသင်္ခါတဿ စတုတ္ထသစ္စဿ သဟဇာတာဒိပစ္စယော ဟုတွာ ဝဍ္ဎနဝသေန။ ဧကဿေဝ ဉာဏဿ စတုကိစ္စသာဓနံ ပဒီပါဒီနံ ဝဋ္ဋိဒါဟာဒိစတုကိစ္စဒဿနတော၊ ‘‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ ပဿတီ’’တျာဒိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁၀၀၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၈၃၉) အာဂမတော စ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။

၅၉။ ဒွေ တီဏိ ဖလစိတ္တာနိ ပဝတ္တိတွာတိ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိယာ အနုရူပတော ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ ဖလစိတ္တာနိ အပနီတဂ္ဂိမှိ ဌာနေ ဥဏှတ္တနိဗ္ဗာပနတ္ထာယ ဃဋေဟိ အဘိသိဉ္စမာနမုဒကံ ဝိယ သမုစ္ဆိန္နကိလေသေပိ သန္တာနေ ဒရထပဋိပ္ပဿမ္ဘကာနိ ဟုတွာ ပဝတ္တိတွာ၊ တေသံ ပဝတ္တိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏာနီတိ မဂ္ဂဖလာဒိဝိသယာနိ ကာမာဝစရဉာဏာနိ၊ ယာနိ သန္ဓာယ ‘‘ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၃) ဝုတ္တံ။

၆၀။ ဣဒါနိ ပစ္စဝေက္ခဏာယ ဘူမိံ ဒဿေတုံ ‘‘မဂ္ဂံ ဖလဉ္စာ’’တျာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ဣမိနာဝ ဝတာဟံ မဂ္ဂေန အာဂတော’’တိ မဂ္ဂံ ပစ္စဝေက္ခတိ။ တတော ‘‘အယံ နာမ မေ အာနိသံသော လဒ္ဓါ’’တိ တဿ ဖလံ၊ တတော ‘‘အယံ နာမ မေ ဓမ္မော အာရမ္မဏတော သစ္ဆိကတော’’တိ နိဗ္ဗာနဉ္စ ပဏ္ဍိတော ပစ္စဝေက္ခတိ။ တတော ‘‘ဣမေ နာမ မေ ကိလေသာ ပဟီနာ’’တိ ပဟီနေ ကိလေသေ၊ ‘‘ဣမေ နာမ အဝသိဋ္ဌာ’’တိ အဝသိဋ္ဌကိလေသေ ပစ္စဝေက္ခတိ ဝါ၊ န ဝါ။ ကောစိ သေက္ခော ပစ္စဝေက္ခတိ၊ ကောစိ န ပစ္စဝေက္ခတိ။ တတ္ထ ကာမစာရောတျဓိပ္ပာယော။ တထာ ဟိ မဟာနာမော သက္ကော ‘‘ကော သု နာမ မေ ဓမ္မော အဇ္ဈတ္တံ အပ္ပဟီနော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၇၅၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၈၁၂) အပ္ပဟီနေ ကိလေသေ ပုစ္ဆိ။ အရဟတော ပန အဝသိဋ္ဌကိလေသပစ္စဝေက္ခဏံ နတ္ထိ သဗ္ဗကိလေသာနံ ပဟီနတ္တာ၊ တသ္မာ တိဏ္ဏံ သေက္ခာနံ ပန္နရသ အရဟတော စတ္တာရီတိ ဧကူနဝီသတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဆဗ္ဗိသုဒ္ဓိကမေနာတိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၆၂ အာဒယော) သီလစိတ္တဝိသုဒ္ဓီနံ ဝသေန မူလဘူတာနံ ဒွိန္နံ၊ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိအာဒီနံ ဝသေန သရီရဘူတာနံ စတုန္နန္တိ ဧတာသံ ဆန္နံ ဝိသုဒ္ဓီနံ ကမေန။ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဇာနနတာ၊ ပစ္စက္ခကရဏတော၊ ကိလေသမလေဟိ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ စ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ နာမ။

ဧတ္ထာတိ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနေ။

ဝိသုဒ္ဓိဘေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝိမောက္ခဘေဒဝဏ္ဏနာ

၆၁။ တတ္ထ တသ္မိံ ဥဒ္ဒေသေ။ သင်္ခါရေသု ‘‘ယော အတ္တာဘိနိဝေသော ကမ္မဿ ကာရကော ဖလဿ စ ဝေဒကော ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ ဧဝံ အဘိနိဝေသော ဒဠှဂ္ဂါဟော၊ တံ မုဉ္စန္တီ ‘‘အနတ္တာ’’တိ ပဝတ္တာ အနုပဿနာဝ အတ္တသုညတာကာရာနုပဿနတော သုညတာနုပဿနာ နာမ ဝိမောက္ခမုခံ ပဋိပက္ခတော ဝိမုတ္တိဝသေန ဝိမောက္ခသင်္ခါတဿ လောကုတ္တရံ မဂ္ဂဖလဿ ဒွါရံ ဟောတိ။

၆၂။ သင်္ခါရေသု ‘‘အနိစ္စ’’န္တိ ပဝတ္တာ အနုပဿနာ အနိစ္စေ ‘‘နိစ္စ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၄။၄၉၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၂၃၆၊ ဝိဘ။ ၉၃၉) ပဝတ္တံ သညာစိတ္တဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသသင်္ခါတံ ဝိပလ္လာသနိမိတ္တံ မုဉ္စန္တီ ပဇဟန္တီ ဝိပလ္လာသနိမိတ္တရဟိတာကာရာနုပဿနတော အနိမိတ္တာနုပဿနာ နာမ ဝိမောက္ခမုခံ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၆၃။ ‘‘ဒုက္ခ’’န္တိ ပဝတ္တာနုပဿနာ သင်္ခါရေသု ‘‘ဧတံ မမ၊ ဧတံ သုခ’’န္တျာဒိနာ နယေန ပဝတ္တံ ကာမဘဝတဏှာသင်္ခါတံ တဏှာပဏိဓိံ တဏှာပတ္ထနံ မုဉ္စန္တီ ဒုက္ခာကာရဒဿနေန ပရိစ္စဇန္တီ ပဏိဓိရဟိတာကာရာနုပဿနတော အပ္ပဏိဟိတာနုပဿနာ နာမ။

၆၄။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧတာသံ တိဿန္နံ ဧတာနိ တီဏိ နာမာနိ၊ တသ္မာ ယဒိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ အနတ္တတော ဝိပဿတိ။ မဂ္ဂေါ သုညတော နာမ ဝိမောက္ခော ဟောတိ အာဂမနဝသေန လဒ္ဓနာမတ္တာ။

၆၆။ ဝိပဿနာဂမနဝသေနာတိ ဝိပဿနာသင်္ခါတာဂမနဝသေန။ အာဂစ္ဆတိ ဧတေန မဂ္ဂေါ၊ ဖလဉ္စာတိ ဝိပဿနာမဂ္ဂေါ ဣဓ အာဂမနံ နာမ။

၆၇။ ယထာဝုတ္တနယေနာတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တအနတ္တာနုပဿနာဒိဝသေန။ ယထာသကံ ဖလမုပ္ပဇ္ဇမာနမ္ပီတိ ယထာလဒ္ဓမဂ္ဂဿ ဖလဘူတံ အတ္တနော အတ္တနော ဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနမ္ပိ မဂ္ဂါဂမနဝသေန အလဘိတွာ ဝိပဿနာဂမနဝသေနေဝ တီဏိ နာမာနိ လဘတိ ဖလသမာပတ္တိကာလေ တဒါ မဂ္ဂပ္ပဝတ္တာဘာဝေန တဿ ဒွါရဘာဝါယောဂတော။ အာရမ္မဏဝသေနာတိ သဗ္ဗသင်္ခါရသုညတတ္တာ၊ သင်္ခါရနိမိတ္တရဟိတတ္တာ၊ တဏှာပဏိဓိရဟိတတ္တာ စ သုညတအနိမိတ္တအပ္ပဏိဟိတနာမဝန္တံ နိဗ္ဗာနံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တတ္တာ တဿ ဝသေန။ သရသဝသေနာတိ ရာဂါဒိသုညတတ္တာ၊ ရူပနိမိတ္တာဒိအာရမ္မဏရဟိတတ္တာ၊ ကိလေသပဏိဓိရဟိတတ္တာ အတ္တနော ဂုဏဝသေန။ သဗ္ဗတ္ထာတိ မဂ္ဂဝီထိယံ၊ ဖလသမာပတ္တိဝီထိယဉ္စ။ သဗ္ဗေသမ္ပီတိ မဂ္ဂဿ၊ ဖလဿပိ။

ဝိမောက္ခဘေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပုဂ္ဂလဘေဒဝဏ္ဏနာ

၆၈။ သတ္တက္ခတ္တုံ သတ္တသု ဝါရေသု ကာမသုဂတိယံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ ပရမံ ဧတဿာတိ သတ္တက္ခတ္တုပရမော န ပန အဋ္ဌမာဒိကာမဘဝဂါမီတျဓိပ္ပာယော။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘န တေ ဘဝံ အဋ္ဌမမာဒိယန္တီ’’တိ (ခု။ ပါ။ ၆။၉၊ သု။ နိ။ ၂၃၂၊ နေတ္တိ။ ၁၁၅)။ ရူပါရူပသုဂတိဘဝံ ပန သတ္တဝါရတော ပရမ္ပိ ဂစ္ဆတီတိ အာစရိယာ။

၆၉။ ရာဂဒေါသမောဟာနန္တိ မောဟဂ္ဂဟဏံ ရာဂဒေါသေကဋ္ဌမောဟံ သန္ဓာယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၇၀။ ခီဏာ စတ္တာရော အာသဝါ ဧတဿာတိ ခီဏာသဝေါ။ ဒက္ခိဏာရဟေသု အဂ္ဂတ္တာ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျော။

ပုဂ္ဂလဘေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သမာပတ္တိဘေဒဝဏ္ဏနာ

၇၂။ သဗ္ဗေသမ္ပီတိ စတုန္နမ္ပိ အရိယပုဂ္ဂလာနံ။

၇၃။ စိတ္တစေတသိကာနံ အပ္ပဝတ္တိသင်္ခါတဿ နိရောဓဿ သမာပတ္တိ နိရောဓသမာပတ္တိ၊ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ စိတ္တနိရောဓံ ပတွာ ဝိဟရဏံ။ အနာဂါမီနဉ္စာတိ ကာမရူပဘဝဋ္ဌာနံ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီနမေဝ အနာဂါမီနံ၊ တထာ ခီဏာသဝါနဉ္စ။ တတ္ထာတိ နိရောဓသမာပတ္တိယံ။ ယာဝ အာကိဉ္စညာယတနံ ဂန္တွာတိ ဧဝံ သမထဝိပဿနာနံ ယုဂနဒ္ဓဘာဝါပါဒနဝသေန ယာဝ အာကိဉ္စညာယတနံ၊ တာဝ ဂန္တွာ။ အဓိဋ္ဌေယျာဒိကန္တိ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ဌပေတွာ ဝိသုံ ဝိသုံ ဌပိတစီဝရာဒိပရိက္ခာရဂေဟာဒီနံ အဂ္ဂိအာဒိနာ အဝိနာသနာဓိဋ္ဌာနံ၊ သံဃပဋိမာနနသတ္ထုပက္ကောသနာနံ ပုရေတရံ ဝုဋ္ဌာနံ၊ သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ အာယုသင်္ခါရပ္ပဝတ္တိဩလောကနန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ အဓိဋ္ဌာနာဒိကံ ပုဗ္ဗကိစ္စံ ကတွာ။

သမာပတ္တိဘေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥယျောဇနဝဏ္ဏနာ

၇၅။ ပဋိပတ္တိရသဿာဒန္တိ ဈာနသုခဖလသုခါဒိဘေဒံ သမထဝိပဿနာပဋိပတ္တိရသဿာဒံ။

ဣတိ အဘိဓမ္မတ္ထဝိဘာဝိနိယာ နာမ အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟဝဏ္ဏနာယ

ကမ္မဋ္ဌာနပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဂမနဝဏ္ဏနာ

(က) စာရိတ္တေန ကုလာစာရေန သောဘိတေ ဝိသာလကုလေ ဥဒယော နိဗ္ဗတ္တိ ယဿ၊ တေန၊ ကမ္မာဒိဝိသယာယ သဒ္ဓါယ အဘိဝုဒ္ဓါ ပရိသုဒ္ဓါ စ ဒါနသီလာဒိဂုဏာနံ ဥဒယော ယဿ၊ တေန၊ နမ္ပဝှယေန နမ္ပနာမကေန၊ ပရာနုကမ္ပံ သာသနေ သုခေါတရဏပရိပါစနလက္ခဏံ ပရာနုဂ္ဂဟံ၊ ပဏိဓာယ ပတ္ထေတွာ ယံ ပကရဏံ ပတ္ထိတံ အဘိယာစိတံ၊ တံ ဧတ္တာဝတာ ပရိနိဋ္ဌိတန္တိ ယောဇနာ။

(ခ) တေန ပကရဏပ္ပသုတေန ဝိပုလေန ပုညေန ပညာဝဒါတေန အရိယမဂ္ဂပညာပရိသုဒ္ဓေန သီလာဒိဂုဏေန သောဘိတာ။ တတောယေဝ လဇ္ဇိနော ဘိက္ခူ၊ ဓညာနံ အဓိဝါသဘူတံ၊ ဥဒိတောဒိတံ အစ္စန္တပ္ပသိဒ္ဓံ၊ မူလသောမံ နာမ ဝိဟာရံ၊ ပုညဝိဘဝဿ ဥဒယသင်္ခါတာယ မင်္ဂလတ္ထာယ အာယုကန္တံ မညန္တု၊ တတ္ထ နိဝါသိနော ဘိက္ခူ ဤဒိသာ ဟောန္တူတျဓိပ္ပာယော။

နိဂမနဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတာ စာယံ အဘိဓမ္မတ္ထဝိဘာဝိနီ နာမ။

အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟဋီကာ။

နိဂမနကထာ

၁။ ရမ္မေ ပုလတ္ထိနဂရေ နဂရာဓိရာဇေ၊

ရညာ ပရက္ကမဘုဇေန မဟာဘုဇေန၊

ကာရာပိတေ ဝသတိ ဇေတဝနေ ဝိဟာရေ၊

ယော ရမ္မဟမ္မိယဝရူပဝနာဘိရာမေ။

၂။ သမ္ပန္နသီလဒမသံယမတောသိတေဟိ၊

သမ္မာနိတော ဝသိဂဏေဟိ ဂုဏာကရေဟိ၊

ပတ္တော မုနိန္ဒဝစနာဒိသု နေကဂန္ထ-

ဇာတေသု စာစရိယတံ မဟိတံ ဝိဒူဟိ။

၃။ ဉာဏာနုဘာဝမိဟ ယဿ စ သူစယန္တီ၊

သံဝဏ္ဏနာ စ ဝိနယဋ္ဌကထာဒိကာနံ၊

သာရတ္ထဒီပနိမုခါ မဓုရတ္ထသာရ-

သန္ဒီပနေန သုဇနံ ပရိတောသယန္တီ။

၄။ တဿာနုကမ္ပမဝလမ္ဗိယ သာရိပုတ္တ-

တ္ထေရဿ ထာမဂတသာရဂုဏာကရဿ၊

ယော နေကဂန္ထဝိသယံ ပဋုတံ အလတ္ထံ၊

တဿေသ ဉာဏဝိဘဝေါ ဝိဘဝေကဟေတု။

၅။ သောဟမေတဿ သံသုဒ္ဓ-ဝါယာမဿာနုဘာဝတော။

အဒ္ဓါသာသနဒါယာဒေါ၊ ဟေဿံ မေတ္တေယျသတ္ထုနော။

၆။ ဇောတယန္တံ တဒါ တဿ၊ သာသနံ သုဒ္ဓမာနသံ။

ပဿေယျံ သက္ကရေယျဉ္စ၊ ဂရုံ မေ သာရိသမ္ဘဝံ။

၇။ ဒိနေဟိ စတုဝီသေဟိ၊ ဋီကာယံ နိဋ္ဌိတာ ယထာ။

တထာ ကလျာဏသင်္ကပ္ပာ၊ သီဃံ သိဇ္ဈန္တု ပါဏိနန္တိ။

ဣတိ ဘဒန္တသာရိပုတ္တမဟာထေရဿ သိဿေန ရစိတာ

အဘိဓမ္မတ္ထဝိဘာဝိနီ နာမ

အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟဋီကာ နိဋ္ဌိတာ။