📜

၁။ စိတ္တပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

ဘူမိဘေဒစိတ္တဝဏ္ဏနာ

၃။ ဣဒါနိ ယသ္မာ ဝိဘာဂဝန္တာနံ ဓမ္မာနံ သဘာဝဝိဘာဝနံ ဝိဘာဂေန ဝိနာ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌာနံ အဘိဓမ္မတ္ထာနံ ဥဒ္ဒေသက္ကမေန ဝိဘာဂံ ဒဿေတုံ စိတ္တံ တာဝ ဘူမိဇာတိသမ္ပယောဂါဒိဝသေန ဝိဘဇိတွာ နိဒ္ဒိသိတုမာရဘန္တော အာဟ ‘‘တတ္ထ စိတ္တံ တာဝါ’’တျာဒိ။ တာဝ-သဒ္ဒေါ ပဌမန္တိ ဧတဿတ္ထေ။ ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌေသု စတူသု အဘိဓမ္မတ္ထေသု ပဌမံ စိတ္တံ နိဒ္ဒိသီယတီတိ အယဉှေတ္ထတ္ထော။ စတ္တာရော ဝိဓာ ပကာရာ အဿာတိ စတုဗ္ဗိဓံ။ ယသ္မာ ပနေတေ စတုဘုမ္မကာ ဓမ္မာ အနုပုဗ္ဗပဏီတာ၊ တသ္မာ ဟီနုက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌတရတမာနုက္ကမေန တေသံ နိဒ္ဒေသော ကတော။ တတ္ထ ကာမေတီတိ ကာမော၊ ကာမတဏှာ၊ သာ ဧတ္ထ အဝစရတိ အာရမ္မဏကရဏဝသေနာတိ ကာမာဝစရံ။ ကာမီယတီတိ ဝါ ကာမော၊ ဧကာဒသဝိဓော ကာမဘဝေါ၊ တသ္မိံ ယေဘုယျေန အဝစရတီတိ ကာမာဝစရံ။ ယေဘုယျေန စရဏဿ ဟိ အဓိပ္ပေတတ္တာ ရူပါရူပဘဝေသု ပဝတ္တဿာပိ ဣမဿ ကာမာဝစရဘာဝေါ ဥပပန္နော ဟောတိ။ ကာမဘဝေါယေဝ ဝါ ကာမော ဧတ္ထ အဝစရတီတိ ကာမာဝစရော၊ တတ္ထ ပဝတ္တမ္ပိ စိတ္တံ နိဿိတေ နိဿယဝေါဟာရေန ကာမာဝစရံ ‘‘မဉ္စာ ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောန္တီ’’တျာဒီသု ဝိယာတိ အလမတိဝိသာရဏိယာ ကထာယ။ ဟောတိ စေတ္ထ –

‘‘ကာမောဝစရတီတျေတ္ထ၊ ကာမေဝစရတီတိ ဝါ၊

ဌာနူပစာရတော ဝါပိ၊ တံ ကာမာဝစရံ ဘဝေ’’တိ။

ရူပါရူပါဝစရေသုပိ ဧသေဝ နယော ယထာရဟံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥပါဒါနက္ခန္ဓသင်္ခါတလောကတော ဥတ္တရတိ အနာသဝဘာဝေနာတိ လောကုတ္တရံ၊ မဂ္ဂစိတ္တံ။ ဖလစိတ္တံ ပန တတော ဥတ္တိဏ္ဏန္တိ လောကုတ္တရံ။ ဥဘယမ္ပိ ဝါ သဟ နိဗ္ဗာနေန လောကတော ဥတ္တရံ အဓိကံ ယထာဝုတ္တဂုဏဝသေနေဝါတိ လောကုတ္တရံ။

ဘူမိဘေဒစိတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အကုသလစိတ္တဝဏ္ဏနာ

၄။ ဣမေသု ပန စတူသု စိတ္တေသု ကာမာဝစရစိတ္တဿ ကုသလာကုသလဝိပါကကိရိယဘေဒေန စတုဗ္ဗိဓဘာဝေပိ ပါပါဟေတုကဝဇ္ဇာနံ ဧကူနသဋ္ဌိယာ၊ ဧကနဝုတိယာ ဝါ စိတ္တာနံ သောဘနနာမေန ဝေါဟာရကရဏတ္ထံ ‘‘ပါပါဟေတုကမုတ္တာနိ ‘သောဘနာနီ’တိ ဝုစ္စရေ’’တိ ဧဝံ ဝက္ခမာနနယဿ အနုရူပတော ပါပါဟေတုကေယေဝ ပဌမံ ဒဿေန္တော၊ တေသု စ ဘဝေသု ဂဟိတပဋိသန္ဓိကဿ သတ္တဿ အာဒိတော ဝီထိစိတ္တဝသေန လောဘသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒါနမေဝ သမ္ဘဝတော တေယေဝ ပဌမံ ဒဿေတွာ တဒနန္တရံ ဒွိဟေတုကဘာဝသာမညေန ဒေါမနဿသဟဂတေ၊ တဒနန္တရံ ဧကဟေတုကေ စ ဒဿေတုံ ‘‘သောမနဿသဟဂတ’’န္တျာဒိနာ လောဘမူလံ တာဝ ဝေဒနာဒိဋ္ဌိသင်္ခါရဘေဒေန အဋ္ဌဓာ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတိ။

တတ္ထ သုန္ဒရံ မနော၊ တံ ဝါ ဧတဿ အတ္ထီတိ သုမနော၊ စိတ္တံ၊ တံသမင်္ဂိပုဂ္ဂလော ဝါ၊ တဿ ဘာဝေါ တသ္မိံ အဘိဓာနဗုဒ္ဓီနံ ပဝတ္တိဟေတုတာယာတိ သောမနဿံ၊ မာနသိကသုခဝေဒနာယေတံ အဓိဝစနံ၊ တေန သဟဂတံ ဧကုပ္ပာဒါဒိဝသေန သံသဋ္ဌံ၊ တေန သဟ ဧကုပ္ပာဒါဒိဘာဝံ ဂတန္တိ ဝါ သောမနဿသဟဂတံ။ မိစ္ဆာ ပဿတီတိ ဒိဋ္ဌိ။ သာမညဝစနဿပိ ဟိ အတ္ထပ္ပကရဏာဒိနာ ဝိသေသဝိသယတာ ဟောတီတိ ဣဓ မိစ္ဆာဒဿနမေဝ ‘‘ဒိဋ္ဌီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဒိဋ္ဌိယေဝ ဒိဋ္ဌိဂတံ ‘‘သင်္ခါရဂတံ ထာမဂတ’’န္တျာဒီသု ဝိယ ဂတ-သဒ္ဒဿ တဗ္ဘာဝဝုတ္တိတ္တာ။ ဒွါသဋ္ဌိယာ ဝါ ဒိဋ္ဌီသု ဂတံ အန္တောဂတံ၊ ဒိဋ္ဌိယာ ဝါ ဂမနမတ္တံ န ဧတ္ထ ဂန္တဗ္ဗော အတ္တာဒိကော ကောစိ အတ္ထီတိ ဒိဋ္ဌိဂတံ၊ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ ပဝတ္တော အတ္တတ္တနိယာဒိအဘိနိဝေသော၊ တေန သမံ ဧကုပ္ပာဒါဒီဟိ ပကာရေဟိ ယုတ္တန္တိ ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ္တံ။ သင်္ခရောတိ စိတ္တံ တိက္ခဘာဝသင်္ခါတမဏ္ဍနဝိသေသေန သဇ္ဇေတိ၊ သင်္ခရီယတိ ဝါ တံ ဧတေန ယထာဝုတ္တနယေန သဇ္ဇီယတီတိ သင်္ခါရော၊ တတ္ထ တတ္ထ ကိစ္စေ သံသီဒမာနဿ စိတ္တဿ အနုဗလပ္ပဒါနဝသေန အတ္တနော ဝါ ပရေသံ ဝါ ပဝတ္တပုဗ္ဗပ္ပယောဂေါ၊ သော ပန အတ္တနော ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဝတ္တေ စိတ္တသန္တာနေ စေဝ ပရသန္တာနေ စ ပဝတ္တတီတိ တန္နိဗ္ဗတ္တိတော စိတ္တဿ တိက္ခဘာဝသင်္ခါတော ဝိသေသောဝိဓ သင်္ခါရော၊ သော ယဿ နတ္ထိ တံ အသင်္ခါရံ ၊ တဒေဝ အသင်္ခါရိကံ။ သင်္ခါရေန သဟိတံ သသင်္ခါရိကံ။ တထာ စ ဝဒန္တိ –

‘‘ပုဗ္ဗပ္ပယောဂသမ္ဘူတော၊ ဝိသေသော စိတ္တသမ္ဘဝီ၊

သင်္ခါရော တံဝသေနေတ္ထ၊ ဟောတျာသင်္ခါရိကာဒိတာ’’တိ။

အထ ဝါ ‘‘သသင်္ခါရိကံ အသင်္ခါရိက’’န္တိ စေတံ ကေဝလံ သင်္ခါရဿ ဘာဝါဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န တဿ သဟပ္ပဝတ္တိသဗ္ဘာဝါဘာဝတောတိ ဘိန္နသန္တာနပ္ပဝတ္တိနောပိ သင်္ခါရဿ ဣဒမတ္ထိတာယ တံဝသေန နိဗ္ဗတ္တံ စိတ္တံ သင်္ခါရော အဿ အတ္ထီတိ သသင်္ခါရိကံ ‘‘သလောမကော သပက္ခကော’’တျာဒီသု ဝိယ သဟ-သဒ္ဒဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္ထပရိဒီပနတော။ တဗ္ဗိပရီတံ ပန တဒဘာဝတော ဝုတ္တနယေန အသင်္ခါရိကံ။ ဒိဋ္ဌိဂတေန ဝိပ္ပယုတ္တံ ဝိသံသဋ္ဌန္တိ ဒိဋ္ဌိဂတဝိပ္ပယုတ္တံ။ ဥပပတ္တိတော ယုတ္တိတော ဣက္ခတိ အနုဘဝတိ ဝေဒယမာနာပိ မဇ္ဈတ္တာကာရသဏ္ဌိတိယာတိ ဥပေက္ခာ။ သုခဒုက္ခာနံ ဝါ ဥပေတာ ယုတ္တာ အဝိရုဒ္ဓါ ဣက္ခာ အနုဘဝနန္တိ ဥပေက္ခာ။ သုခဒုက္ခာဝိရောဓိတာယ ဟေသာ တေသံ အနန္တရမ္ပိ ပဝတ္တတိ။ ဥပေက္ခာသဟဂတန္တိ ဣဒံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ အညေသုပိ ဖဿာဒီသု သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု သောမနဿသဟဂတာဒိဘာဝေါဝ ဝုတ္တောတိ? သောမနဿာဒီနမေဝ အသာဓာရဏဘာဝတော။ ဖဿာဒယော ဟိ ကေစိ သဗ္ဗစိတ္တသာဓာရဏာ၊ ကေစိ ကုသလာဒိသာဓာရဏာ၊ မောဟာဒယော စ သဗ္ဗာကုသလသာဓာရဏာတိ န တေဟိ သက္ကာ စိတ္တံ ဝိသေသေတုံ၊ သောမနဿာဒယော ပန ကတ္ထစိ စိတ္တေ ဟောန္တိ၊ ကတ္ထစိ န ဟောန္တီတိ ပါကဋောဝ တံဝသေန စိတ္တဿ ဝိသေသော။ ကသ္မာ ပနေတေ ကတ္ထစိ ဟောန္တိ၊ ကတ္ထစိ န ဟောန္တီတိ? ကာရဏဿ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝတော။ ကိံ ပန နေသံ ကာရဏန္တိ? ဝုစ္စတေသဘာဝတော၊ ပရိကပ္ပတော ဝါ ဟိ ဣဋ္ဌာရမ္မဏံ၊ သောမနဿပဋိသန္ဓိကတာ၊ အဂမ္ဘီရသဘာဝတာ စ ဣဓ သောမနဿဿ ကာရဏံ၊ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တာရမ္မဏံ၊ ဥပေက္ခာပဋိသန္ဓိကတာ၊ ဂမ္ဘီရသဘာဝတာ စ ဥပေက္ခာယ၊ ဒိဋ္ဌိဝိပန္နပုဂ္ဂလသေဝနာ၊ သဿတုစ္ဆေဒါသယတာ စ ဒိဋ္ဌိယာ၊ ဗလဝဥတုဘောဇနာဒယော ပန ပစ္စယာ အသင်္ခါရိကဘာဝဿာတိ။ တသ္မာ အတ္တနော အနုရူပကာရဏဝသေန နေသံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ကတ္ထစိ စိတ္တေယေဝ သမ္ဘဝေါတိ သက္ကာ ဧတေဟိ စိတ္တဿ ဝိသေသော ပညာပေတုန္တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ နေသံ သတိပိ မောဟဟေတုကဘာဝေ လောဘသဟဂတဘာဝေါဝ နိဂမနေ ဝုတ္တော။

ဣမေသံ ပန အဋ္ဌန္နမ္ပိ အယမုပ္ပတ္တိက္ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဒါ ဟိ ‘‘နတ္ထိ ကာမေသု အာဒီနဝေါ’’တျာဒိနာ နယေန မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ပုရက္ခတွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ကာမေ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလာဒီနိ ဝါ သာရတော ပစ္စေတိ သဘာဝတိက္ခေနေဝ အနုဿာဟိတေန စိတ္တေန၊ တဒါ ပဌမံ အကုသလစိတ္တမုပ္ပဇ္ဇတိ။ ယဒါ ပန မန္ဒေန သမုဿာဟိတေန စိတ္တေန၊ တဒါ ဒုတိယံ။ ယဒါ ပန မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ အပုရက္ခတွာ ကေဝလံ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော မေထုနံ ဝါ သေဝတိ၊ ပရသမ္ပတ္တိံ ဝါ အဘိဇ္ဈာယတိ၊ ပရဘဏ္ဍံ ဝါ ဟရတိ သဘာဝတိက္ခေနေဝ အနုဿာဟိတေန စိတ္တေန၊ တဒါ တတိယံ။ ယဒါ ပန မန္ဒေန သမုဿာဟိတေန စိတ္တေန၊ တဒါ စတုတ္ထံ။ ယဒါ ပန ကာမာနံ ဝါ အသမ္ပတ္တိံ အာဂမ္မ၊ အညေသံ ဝါ သောမနဿဟေတူနံ အဘာဝေန စတူသုပိ ဝိကပ္ပေသု သောမနဿရဟိတာ ဟောန္တိ၊ တဒါ သေသာနိ စတ္တာရိ ဥပေက္ခာသဟဂတာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ။ အဋ္ဌပီတိ ပိ-သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော၊ တေန ဝက္ခမာနနယေန အကုသလကမ္မပထေသု နေသံ လဗ္ဘမာနကမ္မပထာနုရူပတော ပဝတ္တိဘေဒံ ကာလဒေသသန္တာနာရမ္မဏာဒိဘေဒေန အနေကဝိဓတမ္ပိ သင်္ဂဏှာတိ။

၅။ ဒုဋ္ဌု မနော၊ တံ ဝါ ဧတဿာတိ ဒုမ္မနော၊ တဿ ဘာဝေါ ဒေါမနဿံ၊ မာနသိကဒုက္ခဝေဒနာယေတံ အဓိဝစနံ၊ တေန သဟဂတန္တိ ဒေါမနဿသဟဂတံ။ အာရမ္မဏေ ပဋိဟညတီတိ ပဋိဃော၊ ဒေါသော။ စဏ္ဍိက္ကသဘာဝတာယ ဟေသ အာရမ္မဏံ ပဋိဟနန္တော ဝိယ ပဝတ္တတိ။ ဒေါမနဿသဟဂတဿ ဝေဒနာဝသေန အဘေဒေပိ အသာဓာရဏဓမ္မဝသေန စိတ္တဿ ဥပလက္ခဏတ္ထံ ဒေါမနဿဂ္ဂဟဏံ၊ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တဘာဝေါ ပန ဥဘိန္နံ ဧကန္တသဟစာရိတာ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒေါမနဿဉ္စေတ္ထ အနိဋ္ဌာရမ္မဏာနုဘဝနလက္ခဏော ဝေဒနာက္ခန္ဓပရိယာပန္နော ဧကော ဓမ္မော၊ ပဋိဃော စဏ္ဍိက္ကသဘာဝေါ သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နော ဧကော ဓမ္မောတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ ဧတ္ထ စ ယံ ကိဉ္စိ အနိဋ္ဌာရမ္မဏံ၊ နဝဝိဓအာဃာတဝတ္ထူနိ စ ဒေါမနဿဿ ကာရဏံ၊ ပဋိဃဿ ကာရဏဉ္စာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒွိန္နံ ပန နေသံ စိတ္တာနံ ပါဏာတိပါတာဒီသု တိက္ခမန္ဒပ္ပဝတ္တိကာလေ ဥပ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထာပိ နိဂမနေ ပိ-သဒ္ဒဿ အတ္ထော ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၆။ သဘာဝံ ဝိစိနန္တော တာယ ကိစ္ဆတိ ကိလမတီတိ ဝိစိကိစ္ဆာ။ အထ ဝါ စိကိစ္ဆိတုံ ဒုက္ကရတာယ ဝိဂတာ စိကိစ္ဆာ ဉာဏပ္ပဋိကာရော ဣမိဿာတိ ဝိစိကိစ္ဆာ၊ တာယ သမ္ပယုတ္တံ ဝိစိကိစ္ဆာသမ္ပယုတ္တံ။ ဥဒ္ဓတဿ ဘာဝေါ ဥဒ္ဓစ္စံ။ ဥဒ္ဓစ္စဿ သဗ္ဗာကုသလသာဓာရဏဘာဝေပိ ဣဓ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု ပဓာနံ ဟုတွာ ပဝတ္တတီတိ ဣဒမေဝ တေန ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဓမ္မုဒ္ဒေသပါဠိယံ သေသာကုသလေသု ဥဒ္ဓစ္စံ ယေဝါပနကဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ပန ‘‘ဥဒ္ဓစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ သရူပေနေဝ ဒေသိတံ။ ဟောန္တိ စေတ္ထ –

‘‘သဗ္ဗာကုသလယုတ္တမ္ပိ၊ ဥဒ္ဓစ္စံ အန္တမာနသေ၊

ဗလဝံ ဣတိ တံယေဝ၊ ဝုတ္တမုဒ္ဓစ္စယောဂတော။

‘‘တေနေဝ ဟိ မုနိန္ဒေန၊ ယေဝါပနကနာမတော၊

ဝတွာ သေသေသု ဧတ္ထေဝ၊ တံ သရူပေန ဒေသိတ’’န္တိ။

ဣမာနိ ပန ဒွေ စိတ္တာနိ မူလန္တရဝိရဟတော အတိသမ္မူဠှတာယ၊ သံသပ္ပနဝိက္ခိပနဝသေန ပဝတ္တဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စသမာယောဂေန စဉ္စလတာယ စ သဗ္ဗတ္ထာပိ ရဇ္ဇနဒုဿနရဟိတာနိ ဥပေက္ခာသဟဂတာနေဝ ပဝတ္တန္တိ၊ တတောယေဝ စ သဘာဝတိက္ခတာယ ဥဿာဟေတဗ္ဗတာယ အဘာဝတော သင်္ခါရဘေဒေါပိ နေသံ နတ္ထိ။ ဟောန္တိ စေတ္ထ –

‘‘မူဠှတ္တာ စေဝ သံသပ္ပ-ဝိက္ခေပါ စေကဟေတုကံ၊

သောပေက္ခံ သဗ္ဗဒါ နော စ၊ ဘိန္နံ သင်္ခါရဘေဒတော။

‘‘န ဟိ တဿ သဘာဝေန၊ တိက္ခတုဿာဟနီယတာ၊

အတ္ထိ သံသပ္ပမာနဿ၊ ဝိက္ခိပန္တဿ သဗ္ဗဒါ’’တိ။

မောဟေန မုယှန္တိ အတိသယေန မုယှန္တိ မူလန္တရဝိရဟတောတိ မောမူဟာနိ။

၇။ ဣစ္စေဝန္တျာဒိ ယထာဝုတ္တာနံ ဒွါဒသာကုသလစိတ္တာနံ နိဂမနံ။ တတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ဝစနဝစနီယသမုဒါယနိဒဿနတ္ထော။ ဧဝံ-သဒ္ဒေါ ဝစနဝစနီယပဋိပါဋိသန္ဒဿနတ္ထော။ နိပါတသမုဒါယော ဝါ ဧသ ဝစနဝစနီယနိဂမနာရမ္ဘေ။ ဣစ္စေဝံ ယထာဝုတ္တနယေန သဗ္ဗထာပိ သောမနဿုပေက္ခာဒိဋ္ဌိသမ္ပယောဂါဒိနာ ပဋိဃသမ္ပယောဂါဒိနာ ဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စယောဂေနာတိ သဗ္ဗေနာပိ သမ္ပယောဂါဒိအာကာရေန ဒွါဒသ အကုသလစိတ္တာနိ သမတ္တာနိ ပရိနိဋ္ဌိတာနိ၊ သင်္ဂဟေတွာ ဝါ အတ္တာနိ ဂဟိတာနိ၊ ဝုတ္တာနီတျတ္ထော။ တတ္ထ ကုသလပဋိပက္ခာနိ အကုသလာနိ မိတ္တပ္ပဋိပက္ခော အမိတ္တော ဝိယ၊ ပဋိပက္ခဘာဝေါ စ ကုသလာကုသလာနံ ယထာက္ကမံ ပဟာယကပဟာတဗ္ဗဘာဝေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

၈။ အဋ္ဌဓာတျာဒိ သင်္ဂဟဂါထာ။ လောဘော စ သော သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝသာဓနေန မူလသဒိသတ္တာ မူလဉ္စ၊ ကံ ဧတေသန္တိ လောဘမူလာနိ စိတ္တာနိ ဝေဒနာဒိဘေဒတော အဋ္ဌဓာ သိယုံ ။ တထာ ဒေါသမူလာနိ သင်္ခါရဘေဒတော ဒွိဓာ။ မောဟမူလာနိ သုဒ္ဓါ မောဟောယေဝ မူလမေတေသန္တိ မောဟမူလသင်္ခါတာနိ သမ္ပယောဂဘေဒတော ဒွေ စာတိ အကုသလာ ဒွါဒသ သိယုန္တျတ္ထော။

အကုသလစိတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဟေတုကစိတ္တဝဏ္ဏနာ

၉။ ဧဝံ မူလဘေဒတော တိဝိဓမ္ပိ အကုသလံ သမ္ပယောဂါဒိဘေဒတော ဒွါဒသဓာ ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိ အဟေတုကစိတ္တာနိ နိဒ္ဒိသန္တော တေသံ အကုသလဝိပါကာဒိဝသေန တိဝိဓဘာဝေပိ အကုသလာနန္တရံ အကုသလဝိပါကေယေဝ စက္ခာဒိနိဿယသမ္ပဋိစ္ဆနာဒိကိစ္စဘေဒေန သတ္တဓာ ဝိဘဇိတုံ ‘‘ဥပေက္ခာသဟဂတံ စက္ခုဝိညာဏ’’န္တျာဒိမာဟ။ တတ္ထ စက္ခတိ ဝိညာဏာဓိဋ္ဌိတံ ဟုတွာ သမဝိသမံ အာစိက္ခန္တံ ဝိယ ဟောတီတိ စက္ခု။ အထ ဝါ စက္ခတိ ရူပံ အဿာဒေန္တံ ဝိယ ဟောတီတိ စက္ခု။ စက္ခတီတိ ဟိ အယံ သဒ္ဒေါ ‘‘မဓုံ စက္ခတိ၊ ဗျဉ္ဇနံ စက္ခတီ’’တျာဒီသု ဝိယ အဿာဒနတ္ထော ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘စက္ခုံ ခေါ ပန၊ မာဂဏ္ဍိယ၊ ရူပါရာမံ ရူပရတံ ရူပသမ္မုဒိတ’’န္တျာဒိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘သောတံ ခေါ၊ မာဂဏ္ဍိယ၊ သဒ္ဒါရာမံ သဒ္ဒရတံ သဒ္ဒသမ္မုဒိတ’’န္တျာဒိဝစနတော (မ။ နိ။ ၂။၂၀၉) သောတာဒီနမ္ပိ သဒ္ဒါဒိအဿာဒနံ အတ္ထီတိ တေသမ္ပိ စက္ခုသဒ္ဒါဘိဓေယျတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ? နာပဇ္ဇတိ နိရုဠှတ္တာ၊ နိရုဠှော ဟေသ စက္ခု-သဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌုကာမတာနိဒါနကမ္မဇဘူတပ္ပသာဒလက္ခဏေ စက္ခုပ္ပသာဒေယေဝ မယူရာဒိသဒ္ဒါ ဝိယ သကုဏဝိသေသာဒီသု၊ စက္ခုနာ သဟဝုတ္တိယာ ပန ဘမုကဋ္ဌိပရိစ္ဆိန္နော မံသပိဏ္ဍောပိ ‘‘စက္ခူ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန အနေကတ္ထတ္တာ ဓာတူနံ စက္ခတိ-သဒ္ဒဿ ဝိဘာဝနတ္ထတာပိ သမ္ဘဝတီတိ ‘‘စက္ခတိ ရူပံ ဝိဘာဝေတီတိ စက္ခူ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၁၀) ဝုတ္တံ။ စက္ခုသ္မိံ ဝိညာဏံ တန္နိဿိတတ္ထာတိ စက္ခုဝိညာဏံ။ တထာ ဟေတံ ‘‘စက္ခုသန္နိဿိတရူပဝိဇာနနလက္ခဏ’’န္တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၄၃၁၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၅၄) ဝုတ္တံ။

ဧဝံ သောတဝိညာဏာဒီသုပိ ယထာရဟံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘တထာ’’တိ ဣမိနာ ဥပေက္ခာသဟဂတဘာဝံ အတိဒိသတိ။ ဝိညာဏာဓိဋ္ဌိတံ ဟုတွာ သုဏာတီတိ သောတံ။ ဃာယတိ ဂန္ဓောပါဒါနံ ကရောတီတိ ဃာနံ။ ဇီဝိတနိမိတ္တံ ရသော ဇီဝိတံ၊ တံ အဝှာယတိ တသ္မိံ နိန္နတာယာတိ ဇိဝှာ နိရုတ္တိနယေန။ ကုစ္ဆိတာနံ ပါပဓမ္မာနံ အာယော ပဝတ္တိဋ္ဌာနန္တိ ကာယော။ ကာယိန္ဒြိယဉှိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဂ္ဂဟဏသဘာဝတ္တာ တဒဿာဒဝသပ္ပဝတ္တာနံ၊ တမ္မူလကာနဉ္စ ပါပဓမ္မာနံ ဝိသေသကာရဏန္တိ တေသံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ဝိယ ဂယှတိ။ သသမ္ဘာရကာယော ဝါ ကုစ္ဆိတာနံ ကေသာဒီနံ အာယောတိ ကာယော။ တံသဟစရိတတ္တာ ပန ပသာဒကာယောပိ တထာ ဝုစ္စတိ။ ဒု ကုစ္ဆိတံ ဟုတွာ ခနတိ ကာယိကသုခံ၊ ဒုက္ခမန္တိ ဝါ ဒုက္ခံ။ ဒုက္ကရမောကာသဒါနံ ဧတဿာတိ ဒုက္ခ’’န္တိပိ အပရေ။ ပဉ္စဝိညာဏဂ္ဂဟိတံ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ သမ္ပဋိစ္ဆတိ တဒါကာရပ္ပဝတ္တိယာတိ သမ္ပဋိစ္ဆနံ။ သမ္မာ တီရေတိ ယထာသမ္ပဋိစ္ဆိတံ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ ဝီမံသတီတိ သန္တီရဏံ။ အညမညဝိရုဒ္ဓါနံ ကုသလာကုသလာနံ ပါကာတိ ဝိပါကာ၊ ဝိပက္ကဘာဝမာပန္နာနံ အရူပဓမ္မာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ကုသလာကုသလကမ္မသမုဋ္ဌာနာနမ္ပိ ကဋတ္တာရူပါနံ နတ္ထိ ဝိပါကဝေါဟာရော။ အကုသလဿ ဝိပါကစိတ္တာနိ အကုသလဝိပါကစိတ္တာနိ။

၁၀။ သုခယတိ ကာယစိတ္တံ၊ သုဋ္ဌု ဝါ ခနတိ ကာယစိတ္တာဗာဓံ၊ သုခေန ခမိတဗ္ဗန္တိ ဝါ သုခံ။ ‘‘သုကရမောကာသဒါနံ ဧတဿာတိ သုခ’’န္တိ အပရေ။ ကသ္မာ ပန ယထာ အကုသလဝိပါကသန္တီရဏံ ဧကမေဝ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမဝတွာ ကုသလဝိပါကသန္တီရဏံ ဒွိဓာ ဝုတ္တန္တိ? ဣဋ္ဌဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တာရမ္မဏဝသေန ဝေဒနာဘေဒသမ္ဘဝတော။ ယဒိ ဧဝံ တတ္ထာပိ အနိဋ္ဌအနိဋ္ဌမဇ္ဈတ္တာရမ္မဏဝသေန ဝေဒနာဘေဒေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ? နယိဒမေဝံ အနိဋ္ဌာရမ္မဏေ ဥပ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗဿပိ ဒေါမနဿဿ ပဋိဃေန ဝိနာ အနုပ္ပဇ္ဇနတော၊ ပဋိဃဿ စ ဧကန္တာကုသလသဘာဝဿ အဗျာကတေသု အသမ္ဘဝတော။ န ဟိ ဘိန္နဇာတိကော ဓမ္မော ဘိန္နဇာတိကေသု ဥပလဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ အတ္တနာ သမာနယောဂက္ခမဿ အသမ္ဘဝတော အကုသလဝိပါကေသု ဒေါမနဿံ န သမ္ဘဝတီတိ တဿ တံသဟဂတတာ န ဝုတ္တာ။ အထ ဝါ ယထာ ကောစိ ဗလဝတာ ပေါထိယမာနော ဒုဗ္ဗလပုရိသော တဿ ပဋိပ္ပဟရိတုံ အသက္ကောန္တော တသ္မိံ ဥပေက္ခကောဝ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ အကုသလဝိပါကာနံ ပရိဒုဗ္ဗလဘာဝတော အနိဋ္ဌာရမ္မဏေပိ ဒေါမနဿုပ္ပာဒေါ နတ္ထီတိ သန္တီရဏံ ဥပေက္ခာသဟဂတမေဝ။

စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ပန စတ္တာရိ ဥဘယဝိပါကာနိပိ ဝတ္ထာရမ္မဏဃဋ္ဋနာယ ဒုဗ္ဗလဘာဝတော အနိဋ္ဌေ ဣဋ္ဌေပိ စ အာရမ္မဏေ ဥပေက္ခာသဟဂတာနေဝ။ တေသဉှိ စတုန္နမ္ပိ ဝတ္ထုဘူတာနိ စက္ခာဒီနိ ဥပါဒါရူပါနေဝ၊ တထာ အာရမ္မဏဘူတာနိပိ ရူပါဒီနိ၊ ဥပါဒါရူပကေန စ ဥပါဒါရူပကဿ သင်္ဃဋ္ဋနံ အတိဒုဗ္ဗလံ ပိစုပိဏ္ဍကေန ပိစုပိဏ္ဍကဿ ဖုသနံ ဝိယ၊ တသ္မာ တာနိ သဗ္ဗထာပိ ဥပေက္ခာသဟဂတာနေဝ။ ကာယဝိညာဏဿ ပန ဖောဋ္ဌဗ္ဗသင်္ခါတဘူတတ္တယမေဝ အာရမ္မဏန္တိ တံ ကာယပ္ပသာဒေ သင်္ဃဋ္ဋိတမ္ပိ တံ အတိက္ကမိတွာ တန္နိဿယေသု မဟာဘူတေသု ပဋိဟညတိ။ ဘူတရူပေဟိ စ ဘူတရူပါနံ သင်္ဃဋ္ဋနံ ဗလဝတရံ အဓိကရဏိမတ္ထကေ ပိစုပိဏ္ဍကံ ဌပေတွာ ကူဋေန ပဟဋကာလေ ကူဋဿ ပိစုပိဏ္ဍကံ အတိက္ကမိတွာ အဓိကရဏိဂ္ဂဟဏံ ဝိယ၊ တသ္မာ ဝတ္ထာရမ္မဏဃဋ္ဋနာယ ဗလဝဘာဝတော ကာယဝိညာဏံ အနိဋ္ဌေ ဒုက္ခသဟဂတံ၊ ဣဋ္ဌေ သုခသဟဂတန္တိ။ သမ္ပဋိစ္ဆနယုဂဠှံ ပန အတ္တနာ အသမာနနိဿယာနံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနမနန္တရံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ သမာနနိဿယတော အလဒ္ဓါနန္တရပစ္စယတာယ သဘာဂူပတ္ထမ္ဘရဟိတော ဝိယ ပုရိသော နာတိဗလဝံ သဗ္ဗထာပိ ဝိသယရသမနုဘဝိတုံ န သက္ကောတီတိ သဗ္ဗထာပိ ဥပေက္ခာသဟဂတမေဝ။ ဝုတ္တဝိပရိယာယတော ကုသလဝိပါကသန္တီရဏံ ဣဋ္ဌဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တာရမ္မဏေသု သုခေါပေက္ခာသဟဂတန္တိ။ ယဒိ ဧဝံ အာဝဇ္ဇနဒွယဿ ဥပေက္ခာသမ္ပယောဂံ ကသ္မာ ဝက္ခတိ၊ နနု တမ္ပိ သမာနနိဿယာနန္တရံ ပဝတ္တတီတိ? သစ္စံ၊ တတ္ထ ပန ပုရိမံ ပုဗ္ဗေ ကေနစိ အဂ္ဂဟိတေယေဝ အာရမ္မဏေ ဧကဝါရမေဝ ပဝတ္တတိ၊ ပစ္ဆိမမ္ပိ ဝိသဒိသစိတ္တသန္တာနပရာဝတ္တနဝသေန ဗျာပါရန္တရသာပေက္ခန္တိ န သဗ္ဗထာပိ ဝိသယရသမနုဘဝိတုံ သက္ကောတိ၊ တသ္မာ မဇ္ဈတ္တဝေဒနာသမ္ပယုတ္တမေဝါတိ။ ဟောန္တိ စေတ္ထ –

‘‘ဝတ္ထာလမ္ဗသဘာဝါနံ၊ ဘူတိကာနဉှိ ဃဋ္ဋနံ၊

ဒုဗ္ဗလံ ဣတိ စက္ခာဒိ-စတုစိတ္တမုပေက္ခကံ။

‘‘ကာယနိဿယဖောဋ္ဌဗ္ဗ-ဘူတာနံ ဃဋ္ဋနာယ တု၊

ဗလဝတ္တာ န ဝိညာဏံ၊ ကာယိက မဇ္ဈဝေဒနံ။

‘‘သမာနနိဿယော ယသ္မာ၊ နတ္ထာနန္တရပစ္စယော၊

တသ္မာ ဒုဗ္ဗလမာလမ္ဗေ၊ သောပေက္ခံ သမ္ပဋိစ္ဆန’’န္တိ။

ကုသလဿ ဝိပါကာနိ၊ သမ္ပယုတ္တဟေတုဝိရဟတော အဟေတုကစိတ္တာနိ စာတိ ကုသလဝိပါကာဟေတုကစိတ္တာနိ။ နိဗ္ဗတ္တကဟေတုဝသေန နိပ္ဖန္နာနိပိ ဟေတာနိ သမ္ပယုတ္တဟေတုဝသေနေဝ အဟေတုကဝေါဟာရံ လဘန္တိ၊ ဣတရထာ မဟာဝိပါကေဟိ ဣမေသံ နာနတ္တာသမ္ဘဝတော။ ကိံ ပနေတ္ထ ကာရဏံ ယထာ ဣဓေဝံ အကုသလဝိပါကနိဂမနေ အဟေတုကဂ္ဂဟဏံ န ကတန္တိ? ဗျဘိစာရာဘာဝတော။ သတိ ဟိ သမ္ဘဝေ၊ ဗျဘိစာရေ စ ဝိသေသနံ သာတ္ထကံ သိယာ။ အကုသလဝိပါကာနံ ပန လောဘာဒိသာဝဇ္ဇဓမ္မဝိပါကဘာဝေန တဗ္ဗိဓုရေဟိ၊ အလောဘာဒီဟိ သမ္ပယောဂါယောဂတော၊ သယံ အဗျာကတနိရဝဇ္ဇသဘာဝါနံ လောဘာဒိအကုသလဓမ္မသမ္ပယောဂဝိရောဓတော စ နတ္ထိ ကဒါစိပိ သဟေတုကတာယ သမ္ဘဝေါတိ အဟေတုကဘာဝါဗျဘိစာရတော န တာနိ အဟေတုကသဒ္ဒေန ဝိသေသိတဗ္ဗာနိ။

၁၁။ ဣဒါနိ အဟေတုကာဓိကာရေ အဟေတုကကိရိယစိတ္တာနိပိ ကိစ္စဘေဒေန တိဓာ ဒဿေတုံ ‘‘ဥပေက္ခာသဟဂတ’’န္တျာဒိ ဝုတ္တံ။ စက္ခာဒိပဉ္စဒွါရေ ဃဋ္ဋိတမာရမ္မဏံ အာဝဇ္ဇေတိ တတ္ထ အာဘောဂံ ကရောတိ၊ စိတ္တသန္တာနံ ဝါ ဘဝင်္ဂဝသေန ပဝတ္တိတုံ အဒတွာ ဝီထိစိတ္တဘာဝါယ ပရိဏာမေတီတိ ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇနံ၊ ကိရိယာဟေတုကမနောဓာတုစိတ္တံ။ အာဝဇ္ဇနဿ အနန္တရပစ္စယဘူတံ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ မနောဒွါရံ ဝီထိစိတ္တာနံ ပဝတ္တိမုခဘာဝတော။ တသ္မိံ ဒိဋ္ဌသုတမုတာဒိဝသေန အာပါထမာဂတမာရမ္မဏံ အာဝဇ္ဇေတိ ၊ ဝုတ္တနယေန ဝါ စိတ္တသန္တာနံ ပရိဏာမေတီတိ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနံ၊ ကိရိယာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတုဥပေက္ခာသဟဂတစိတ္တံ။ ဣဒမေဝ စ ပဉ္စဒွါရေ ယထာသန္တီရိတံ အာရမ္မဏံ ဝဝတ္ထပေတီတိ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနန္တိ စ ဝုစ္စတိ။ ဟသိတံ ဥပ္ပာဒေတီတိ ဟသိတုပ္ပာဒံ၊ ခီဏာသဝါနံ အနောဠာရိကာရမ္မဏေသု ပဟဋ္ဌာကာရမတ္တဟေတုကံ ကိရိယာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတုသောမနဿသဟဂတစိတ္တံ။

၁၂။ သဗ္ဗထာပီတိ အကုသလဝိပါကကုသလဝိပါကကိရိယဘေဒေန။ အဋ္ဌာရသာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ အဟေတုကစိတ္တာနီတိ ပရိစ္ဆိန္နဓမ္မနိဒဿနံ။

အဟေတုကစိတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သောဘနစိတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၄။ ဧဝံ ဒွါဒသာကုသလအဟေတုကာဋ္ဌာရသဝသေန သမတိံသ စိတ္တာနိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဗ္ဗိနိမုတ္တာနံ သောဘနဝေါဟာရံ ဌပေတုံ ‘‘ပါပါဟေတုကမုတ္တာနီ’’တျာဒိ ဝုတ္တံ။ အတ္တနာ အဓိသယိတဿ အပါယာဒိဒုက္ခဿ ပါပနတော ပါပေဟိ ၊ ဟေတုသမ္ပယောဂါဘာဝတော အဟေတုကေဟိ စ မုတ္တာနိ စတုဝီသတိကာမာဝစရပဉ္စတိံသမဟဂ္ဂတလောကုတ္တရဝသေန ဧကူနသဋ္ဌိပရိမာဏာနိ၊ အထ ဝါ အဋ္ဌ လောကုတ္တရာနိ ဈာနင်္ဂယောဂဘေဒေန ပစ္စေကံ ပဉ္စဓာ ကတွာ ဧကနဝုတိပိ စိတ္တာနိ သောဘနဂုဏာဝဟနတော၊ အလောဘာဒိအနဝဇ္ဇဟေတုသမ္ပယောဂတော စ သောဘနာနီတိ ဝုစ္စရေ ကထီယန္တိ။

ကာမာဝစရသောဘနစိတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၅။ ဣဒါနိ သောဘနေသု ကာမာဝစရာနမေဝ ပဌမံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ တေသုပိ အဗျာကတာနံ ကုသလပုဗ္ဗကတ္တာ ပဌမံ ကာမာဝစရကုသလံ၊ တတော တဗ္ဗိပါကံ၊ တဒနန္တရံ တဒေကဘူမိပရိယာပန္နံ ကိရိယစိတ္တဉ္စ ပစ္စေကံ ဝေဒနာဉာဏသင်္ခါရဘေဒေန အဋ္ဌဓာ ဒဿေတုံ ‘‘သောမနဿသဟဂတ’’န္တျာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဇာနာတိ ယထာသဘာဝံ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဉာဏံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဧတ္ထ စ ဗလဝသဒ္ဓါယ ဒဿနသမ္ပတ္တိယာ ပစ္စယပဋိဂ္ဂါဟကာဒိသမ္ပတ္တိယာတိ ဧဝမာဒီဟိ ကာရဏေဟိ သောမနဿသဟဂတတာ၊ ပညာသံဝတ္တနိကကမ္မတော၊ အဗျာပဇ္ဇလောကူပပတ္တိတော၊ ဣန္ဒြိယပရိပါကတော၊ ကိလေသဒူရီဘာဝတော စ ဉာဏသမ္ပယုတ္တတာ၊ တဗ္ဗိပရိယာယေန ဥပေက္ခာသဟဂတတာ စေဝ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တတာ စ၊ အာဝါသသပ္ပာယာဒိဝသေန ကာယစိတ္တာနံ ကလ္လဘာဝတော၊ ပုဗ္ဗေ ဒါနာဒီသု ကတပရိစယတာဒီဟိ စ အသင်္ခါရိကတာ၊ တဗ္ဗိပရိယာယေန သသင်္ခါရိကတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တတ္ထ ယဒါ ပန ယော ဒေယျဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကာဒိသမ္ပတ္တိံ၊ အညံ ဝါ သောမနဿဟေတုံ အာဂမ္မ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တျာဒိနယပ္ပဝတ္တံ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ပုရက္ခတွာ မုတ္တစာဂတာဒိဝသေန အသံသီဒန္တော အနုဿာဟိတော ပရေဟိ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရောတိ၊ တဒါဿ စိတ္တံ သောမနဿသဟဂတံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ အသင်္ခါရိကံ ဟောတိ။ ယဒါ ပန ဝုတ္တနယေနေဝ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ပုရက္ခတွာပိ အမုတ္တစာဂတာဒိဝသေန သံသီဒမာနော ပရေဟိ ဝါ ဥဿာဟိတော ကရောတိ၊ တဒါဿ တဒေဝ စိတ္တံ သသင်္ခါရိကံ ဟောတိ။ ယဒါ ပန ဉာတိဇနဿ ပဋိပတ္တိဒဿနေန ဇာတပရိစယာ ဗာလဒါရကာ ဘိက္ခူ ဒိသွာ သောမနဿဇာတာ သဟသာ ကိဉ္စိဒေဝ ဟတ္ထဂတံ ဒဒန္တိ ဝါ ဝန္ဒန္တိ ဝါ၊ တဒါ တေသံ တတိယံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယဒါ ပန ‘‘ဒေထ၊ ဝန္ဒထာ’’တိ ဉာတီဟိ ဥဿာဟိတာ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ တဒါ စတုတ္ထံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယဒါ ပန ဒေယျဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကာဒီနံ အသမ္ပတ္တိံ၊ အညေသံ ဝါ သောမနဿဟေတူနံ အဘာဝံ အာဂမ္မ စတူသုပိ ဝိကပ္ပေသု သောမနဿရဟိတာ ဟောန္တိ၊ တဒါ သေသာနိ စတ္တာရိ ဥပေက္ခာသဟဂတာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ။ အဋ္ဌပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ဒသပုညကိရိယာဒိဝသေန အနေကဝိဓတံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ တထာ ဟိ ဝဒန္တိ –

‘‘ကမေန ပုညဝတ္ထူဟိ၊ ဂေါစရာဓိပတီဟိ စ၊

ကမ္မဟီနာဒိတော စေဝ၊ ဂဏေယျ နယကောဝိဒေါ’’တိ။

ဣမာနိ ဟိ အဋ္ဌ စိတ္တာနိ ဒသပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေန ပဝတ္တနတော ပစ္စေကံ ဒသ ဒသာတိ ကတွာ အသီတိ စိတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ စ ဆသု အာရမ္မဏေသု ပဝတ္တနတော ပစ္စေကံ ဆဂ္ဂုဏိတာနိ သာသီတိကာနိ စတ္တာရိ သတာနိ ဟောန္တိ၊ အဓိပတိဘေဒေန ပန ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာနံ စတ္တာလီသာဓိကဒွိသတပရိမာဏာနံ ဝီမံသာဓိပတိသမ္ပယောဂါဘာဝတော တာနိ တိဏ္ဏံ အဓိပတီနံ ဝသေန တိဂုဏိတာနိ ဝီသာဓိကာနိ သတ္တသတာနိ၊ တထာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာနိ စ စတုန္နံ အဓိပတီနံ ဝသေန စတုဂ္ဂုဏိတာနိ သသဋ္ဌိကာနိ နဝ သတာနီတိ ဧဝံ အဓိပတိဝသေန သဟဿံ သာသီတိကာနိ စ ဆ သတာနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ ကာယဝစီမနောကမ္မသင်္ခါတကမ္မတ္တိကဝသေန တိဂုဏိတာနိ စတ္တာလီသာဓိကာနိ ပဉ္စ သဟဿာနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ စ ဟီနမဇ္ဈိမပဏီတဘေဒတော တိဂုဏိတာနိ ဝီသသတာဓိကပန္နရသသဟဿာနိ ဟောန္တိ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ အာစရိယဗုဒ္ဓဒတ္တတ္ထေရေန –

‘‘သတ္တရသ သဟဿာနိ၊ ဒွေ သတာနိ အသီတိ စ၊

ကာမာဝစရပုညာနိ၊ ဘဝန္တီတိ ဝိနိဒ္ဒိသေ’’တိ။

တံ အဓိပတိဝသေန ဂဏနပရိဟာနိံ အနာဒိယိတွာ သောတပတိတဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ကာလဒေသာဒိဘေဒေန ပန နေသံ ဘေဒေါ အပ္ပမေယျောဝ။

ကုစ္ဆိတေ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁) ပါပဓမ္မေ သလယန္တိ ကမ္ပေန္တိ ဝိဒ္ဓံသေန္တိ အပဂမေန္တီတိ ဝါ ကုသလာနိ။ အထ ဝါ ကုစ္ဆိတာကာရေန သန္တာနေ သယနတော ပဝတ္တနတော ကုသသင်္ခါတေ ပါပဓမ္မေ လုနန္တိ ဆိန္ဒန္တီတိ ကုသလာနိ။ အထ ဝါ ကုစ္ဆိတေ ပါပဓမ္မေ သာနတော တနုကရဏတော ဩသာနကရဏတော ဝါ ကုသသင်္ခါတေန ဉာဏေန၊ သဒ္ဓါဒိဓမ္မဇာတေန ဝါ လာတဗ္ဗာနိ သဟဇာတဥပနိဿယဘာဝေန ယထာရဟံ ပဝတ္တေတဗ္ဗာနီတိ ကုသလာနိ၊ တာနေဝ ယထာဝုတ္တတ္ထေန ကာမာဝစရာနိ ကုသလစိတ္တာနိ စာတိ ကာမာဝစရကုသလစိတ္တာနိ။

၁၆။ ယထာ ပနေတာနိ ပုညကိရိယဝသေန၊ ကမ္မဒွါရဝသေန၊ ကမ္မဝသေန၊ အဓိပတိဝသေန စ ပဝတ္တန္တိ၊ နေဝံ ဝိပါကာနိ ဒါနာဒိဝသေန အပ္ပဝတ္တနတော၊ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပနာဘာဝတော၊ အဝိပါကသဘာဝတော၊ ဆန္ဒာဒီနိ ပုရက္ခတွာ အပ္ပဝတ္တိတော စ၊ တသ္မာ တံဝသေန ပရိဟာပေတွာ ယထာရဟံ ဂဏနဘေဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဣမာနိပိ ဣဋ္ဌဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တာရမ္မဏဝသေန ယထာက္ကမံ သောမနဿုပေက္ခာသဟိတာနိ။ ပဋိသန္ဓာဒိဝသပ္ပဝတ္တိယံ ကမ္မဿ ဗလဝါဗလဝဘာဝတော၊ တဒါရမ္မဏပ္ပဝတ္တိယံ ယေဘုယျေန ဇဝနာနုရူပတော၊ ကဒါစိ တတ္ထာပိ ကမ္မာနုရူပတော စ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာနိ၊ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာနိ စ ဟောန္တိ။ ယထာပယောဂံ ဝိနာ သပ္ပယောဂဉ္စ ယထာဥပဋ္ဌိတေဟိ ကမ္မာဒိပစ္စယေဟိ ဥတုဘောဇနာဒိသပ္ပာယာသပ္ပာယဝသေန အသင်္ခါရိကသသင်္ခါရိကာနိ။

၁၇။ ကိရိယစိတ္တာနမ္ပိ ကုသလေ ဝုတ္တနယေန ယထာရဟံ သောမနဿသဟဂတာဒိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၈။ သဟေတုကကာမာဝစရကုသလဝိပါကကိရိယစိတ္တာနီတိ ဧတ္ထ သဟေတုကဂ္ဂဟဏံ ဝိပါကကိရိယာပေက္ခံ ဝိသေသနံ ကုသလဿ ဧကန္တသဟေတုကတ္တာ။ ဟောတိ ဟိ ယထာလာဘယောဇနာ၊ ‘‘သက္ခရကထလမ္ပိ မစ္ဆဂုမ္ဗမ္ပိ စရန္တမ္ပိ တိဋ္ဌန္တမ္ပီ’’တျာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၄၉) ဝိယ သက္ခရကထလဿ စရဏာယောဂတော မစ္ဆဂုမ္ဗာပေက္ခာယ စရဏကိရိယာ ယောဇီယတီတိ။

၁၉။ သဟေတုကာမာဝစရပုညပါကကိရိယာ ဝေဒနာဉာဏသင်္ခါရဘေဒေန ပစ္စေကံ ဝေဒနာဘေဒတော ဒုဝိဓတ္တာ၊ ဉာဏဘေဒတော စတုဗ္ဗိဓတ္တာ၊ သင်္ခါရဘေဒတော အဋ္ဌဝိဓတ္တာ စ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ စတုဝီသတိ မတာတိ ယောဇနာ။ နနု စ ဝေဒနာဘေဒေါ တာဝ ယုတ္တော တာသံ ဘိန္နသဘာဝတ္တာ။ ဉာဏသင်္ခါရဘေဒေါ ပန ကထန္တိ? ဉာဏသင်္ခါရာနံ ဘာဝါဘာဝကတောပိ ဘေဒေါ ဉာဏသင်္ခါရကတောဝ ယထာ ဝဿကတော သုဘိက္ခော ဒုဗ္ဘိက္ခောတိ၊ တသ္မာ ဉာဏသင်္ခါရကတော ဘေဒေါ ဉာဏသင်္ခါရဘေဒေါတိ န ဧတ္ထ ကောစိ ဝိရောဓောတိ။

၂၀။ ဣဒါနိ သဗ္ဗာနိပိ ကာမာဝစရစိတ္တာနိ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ကာမေ တေဝီသာ’’တျာဒိ ဝုတ္တံ။ ကာမေ ဘဝေ သတ္တ အကုသလဝိပါကာနိ၊ သဟေတုကာဟေတုကာနိ သောဠသ ကုသလဝိပါကာနီတိ ဧဝံ တေဝီသတိ ဝိပါကာနိ ဒွါဒသ အကုသလာနိ၊ အဋ္ဌ ကုသလာနီတိ ပုညာပုညာနိ ဝီသတိ အဟေတုကာ တိဿော သဟေတုကာ အဋ္ဌာတိ ဧကာဒသ ကိရိယာ စာတိ သဗ္ဗထာပိ ကုသလာကုသလဝိပါကကိရိယာနံ အန္တောဂဓဘေဒေန စတုပညာသေဝ ကာလဒေသသန္တာနာဒိဘေဒေန အနေကဝိဓဘာဝေပီတျတ္ထော။

ကာမာဝစရသောဘနစိတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရူပါဝစရစိတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၁။ ဣဒါနိ တဒနန္တရုဒ္ဒိဋ္ဌဿ ရူပါဝစရဿ နိဒ္ဒေသက္ကမော အနုပ္ပတ္တောတိ တဿ ဈာနင်္ဂယောဂဘေဒေန ပဉ္စဓာ ဝိဘာဂံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိတက္က…ပေ… သဟိတ’’န္တျာဒိမာဟ။ ဝိတက္ကော စ ဝိစာရော စ ပီတိ စ သုခဉ္စ ဧကဂ္ဂတာ စာတိ ဣမေဟိ သဟိတံ ဝိတက္ကဝိစာရပီတိသုခေကဂ္ဂတာသဟိတံ။ တတ္ထ အာရမ္မဏံ ဝိတက္ကေတိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ အဘိနိရောပေတီတိ ဝိတက္ကော၊ သော သဟဇာတာနံ အာရမ္မဏာဘိနိရောပနလက္ခဏော၊ ယထာ ဟိ ကောစိ ဂါမဝါသီ ပုရိသော ရာဇဝလ္လဘံ သမ္ဗန္ဓိနံ မိတ္တံ ဝါ နိဿာယ ရာဇဂေဟံ အနုပဝိသတိ၊ ဧဝံ ဝိတက္ကံ နိဿာယ စိတ္တံ အာရမ္မဏံ အာရောဟတိ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ အဝိတက္ကံ စိတ္တံ အာရမ္မဏံ အာရောဟတီတိ? တမ္ပိ ဝိတက္ကဗလေနေဝ အဘိနိရောဟတိ။ ယထာ ဟိ သော ပုရိသော ပရိစယေန တေန ဝိနာပိ နိရာသင်္ကော ရာဇဂေဟံ ပဝိသတိ၊ ဧဝံ ပရိစယေန ဝိတက္ကေန ဝိနာပိ အဝိတက္ကံ စိတ္တံ အာရမ္မဏံ အဘိနိရောဟတိ။ ပရိစယောတိ စေတ္ထ သဝိတက္ကစိတ္တဿ သန္တာနေ အဘိဏှပ္ပဝတ္တိဝသေန နိဗ္ဗတ္တာ စိတ္တဘာဝနာ။ အပိ စေတ္ထ ပဉ္စဝိညာဏံ အဝိတက္ကမ္ပိ ဝတ္ထာရမ္မဏသင်္ဃဋ္ဋနဗလေန၊ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနိ စ ဟေဋ္ဌိမဘာဝနာဗလေန အဘိရောဟန္တိ။

အာရမ္မဏေ တေန စိတ္တံ ဝိစရတီတိ ဝိစာရော။ သော အာရဏနုမဇ္ဇနလက္ခဏော။ တထာ ဟေသ ‘‘အနုသန္ဓာနတာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၈) နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဧတ္ထ စ ဝိစာရတော ဩဠာရိကဋ္ဌေန၊ တဿေဝ ပုဗ္ဗင်္ဂမဋ္ဌေန စ ပဌမဃဏ္ဋာဘိဃာတော ဝိယ စေတသော ပဌမာဘိနိပါတော ဝိတက္ကော၊ အနုရဝေါ ဝိယ အနုသဉ္စရဏံ ဝိစာရော။ ဝိပ္ဖာရဝါစေတ္ထ ဝိတက္ကော စိတ္တဿ ပရိပ္ဖန္ဒနဘူတော၊ အာကာသေ ဥပ္ပတိတုကာမဿ သကုဏဿ ပက္ခဝိက္ခေပေါ ဝိယ၊ ပဒုမာဘိမုခပါတော ဝိယ စ ဂန္ဓာနုဗန္ဓစေတသာ ဘမရဿ၊ သန္တဝုတ္တိ ဝိစာရော စိတ္တဿ နာတိပရိပ္ဖန္ဒနဘူတော၊ အာကာသေ ဥပ္ပတိတဿ သကုဏဿ ပက္ခပ္ပသာရဏံ ဝိယ၊ ပဒုမဿ ဥပရိဘာဂေ ပရိဗ္ဘမနံ ဝိယ စ ပဒုမာဘိမုခပတိတဿ ဘမရဿ။

ပိနယတိ ကာယစိတ္တံ တပ္ပေတိ၊ ဝဍ္ဎေတီတိ ဝါ ပီတိ၊ သာ သမ္ပိယာယနလက္ခဏာ၊ အာရမ္မဏံ ကလ္လတော ဂဟဏလက္ခဏာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ သုခယတီတိ သုခံ၊ တံ ဣဋ္ဌာနုဘဝနလက္ခဏံ သုဘောဇနရသဿာဒကော ရာဇာ ဝိယ။ တတ္ထ အာရမ္မဏပ္ပဋိလာဘေ ပီတိယာ ဝိသေသော ပါကဋော ကန္တာရခိန္နဿ ဝနန္တောဒကဒဿနေ ဝိယ၊ ယထာလဒ္ဓဿ အနုဘဝနေ သုခဿ ဝိသေသော ပါကဋော ယထာဒိဋ္ဌဥဒကဿ ပါနာဒီသု ဝိယာတိ။ နာနာရမ္မဏဝိက္ခေပါဘာဝေန ဧကံ အာရမ္မဏံ အဂ္ဂံ ဣမဿာတိ ဧကဂ္ဂံ၊ စိတ္တံ၊ တဿ ဘာဝေါ ဧကဂ္ဂတာ၊ သမာဓိ။ သော အဝိက္ခေပလက္ခဏော။ တဿ ဟိ ဝသေန သသမ္ပယုတ္တံ စိတ္တံ အဝိက္ခိတ္တံ ဟောတိ။

ပဌမဉ္စ ဒေသနာက္ကမတော စေဝ ဥပ္ပတ္တိက္ကမတော စ အာဒိဘူတတ္တာ တံ ဈာနဉ္စ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနတော၊ ပစ္စနီကဈာပနတော စာတိ ပဌမဇ္ဈာနံ၊ ဝိတက္ကာဒိပဉ္စကံ။ ဈာနင်္ဂသမုဒါယေ ယေဝ ဟိ ဈာနဝေါဟာရော နေမိအာဒိအင်္ဂသမုဒါယေ ရထဝေါဟာရော ဝိယ၊ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘ဈာနန္တိ ဝိတက္ကော ဝိစာရော ပီတိ သုခံ စိတ္တဿေကဂ္ဂတာ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၆၉)။ ပဌမဇ္ဈာနေန သမ္ပယုတ္တံ ကုသလစိတ္တံ ပဌမဇ္ဈာနကုသလစိတ္တံ။

ကသ္မာ ပန အညေသု ဖဿာဒီသု သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု ဣမေယေဝ ပဉ္စ ဈာနင်္ဂဝသေန ဝုတ္တာတိ? ဝုစ္စတေ – ဥပနိဇ္ဈာနကိစ္စဝန္တတာယ၊ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနံ ဥဇုပဋိပက္ခဘာဝတော စ။ ဝိတက္ကော ဟိ အာရမ္မဏေ စိတ္တံ အဘိနိရောပေတိ။ ဝိစာရော အနုပ္ပဗန္ဓေတိ၊ ပီတိ စဿ ပီနနံ၊ သုခဉ္စ ဥပဗြူဟနံ ကရောတိ၊ အထ နံ သသမ္ပယုတ္တဓမ္မံ ဧတေဟိ အဘိနိရောပနာနုပ္ပဗန္ဓနပီနနဥပဗြူဟနေဟိ အနုဂ္ဂဟိတာ ဧကဂ္ဂတာ သမာဓာနကိစ္စေန အတ္တာနံ အနုဝတ္တာပေန္တီ ဧကတ္တာရမ္မဏေ သမံ၊ သမ္မာ စ အာဓိယတိ။ ဣန္ဒြိယသမတာဝသေန သမံ ပဋိပက္ခဓမ္မာနံ ဒူရီဘာဝေန လီနုဒ္ဓစ္စာဘာဝေန သမ္မာ စ ဌပေတီတိ ဧဝမေတေ သမေဝ ဥပနိဇ္ဈာနကိစ္စံ အာဝေဏိကံ။ ကာမစ္ဆန္ဒာဒိပဋိပက္ခဘာဝေ ပန သမာဓိ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ပဋိပက္ခော ရာဂပ္ပဏိဓိယာ ဥဇုပစ္စနီကဘာဝတော။ ကာမစ္ဆန္ဒဝသေန ဟိ နာနာရမ္မဏေဟိ ပလောဘိတဿ ပရိဗ္ဘမန္တဿ စိတ္တဿ သမာဓာနံ ဧကဂ္ဂတာယ ဟောတိ။ ပီတိ ဗျာပါဒဿ ပါမောဇ္ဇသဘာဝတ္တာ။ ဝိတက္ကော ထိနမိဒ္ဓဿ ယောနိသော သင်္ကပ္ပနဝသေန သဝိပ္ဖာရပ္ပဝတ္တိတော သုခံ အဝူပသမာနုတာပသဘာဝဿ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ ဝူပသန္တသီတလသဘာဝတ္တာ။ ဝိစာရော ဝိစိကိစ္ဆာယ အာရမ္မဏေ အနုမဇ္ဇနဝသေန ပညာပတိရူပသဘာဝတ္တာ။ ဧဝံ ဥပနိဇ္ဈာနကိစ္စဝန္တတာယ၊ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနံ ဥဇုပဋိပက္ခဘာဝတော စ ဣမေယေဝ ပဉ္စ ဈာနင်္ဂဘာဝေန ဝဝတ္ထိတာတိ။ ယထာဟု –

‘‘ဥပနိဇ္ဈာနကိစ္စတ္တာ၊ ကာမာဒိပဋိပက္ခတော၊

သန္တေသုပိ စ အညေသု၊ ပဉ္စေဝ ဈာနသညိတာ’’တိ။

ဥပေက္ခာ ပနေတ္တ သန္တဝုတ္တိသဘာဝတ္တာ သုခေဝ အန္တောဂဓာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟု –

‘‘ဥပေက္ခာ သန္တဝုတ္တိတ္တာ၊ သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတာ’’တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၂၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၄၄)၊

ပဟာနင်္ဂါဒိဝသေန ပနဿ ဝိသေသော ဥပရိ အာဝိ ဘဝိဿတိ၊ တထာ အရူပါဝစရလောကုတ္တရေသုပိ လဗ္ဘမာနကဝိသေသော။ အထေတ္ထ ကာမာဝစရကုသလေသု ဝိယ သင်္ခါရဘေဒေါ ကသ္မာ န ဂဟိတော။ ဣဒမ္ပိ ဟိ ကေဝလံ သမထာနုယောဂဝသေန ပဋိလဒ္ဓံ သသင်္ခါရိကံ၊ မဂ္ဂါဓိဂမဝသေန ပဋိလဒ္ဓံ အသင်္ခါရိကန္တိ သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ? နယိဒမေဝံ မဂ္ဂါဓိဂမဝသေနသတ္တိတော ပဋိလဒ္ဓဿာပိ အပရဘာဂေ ပရိကမ္မဝသေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော၊ တသ္မာ သဗ္ဗဿပိ ဈာနဿ ပရိကမ္မသင်္ခါတပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရေန ဝိနာ ကေဝလံ အဓိကာရဝသေန အနုပ္ပဇ္ဇနတော ‘‘အသင်္ခါရိက’’န္တိပိ၊ အဓိကာရေန စ ဝိနာ ကေဝလံ ပရိကမ္မာဘိသင်္ခါရေနေဝ အနုပ္ပဇ္ဇနတော ‘‘သသင်္ခါရိက’’န္တိပိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ။ အထ ဝါ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဝသေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿ န ကဒါစိ အသင်္ခါရိကဘာဝေါ သမ္ဘဝတီတိ ‘‘အသင်္ခါရိက’’န္တိ စ ဗျဘိစာရာဘာဝတော ‘‘သသင်္ခါရိက’’န္တိ စ န ဝုတ္တန္တိ။

ပိ-သဒ္ဒေန စေတ္ထ စတုက္ကပဉ္စကနယဝသေန သုဒ္ဓိကနဝကော၊ တဉ္စ ဒုက္ခပ္ပဋိပဒါဒန္ဓာဘိညာဒုက္ခပ္ပဋိပဒါခိပ္ပာဘိညာသုခပ္ပဋိပဒါဒန္ဓာဘိညာသုခပ္ပဋိပဒါခိပ္ပာဘိညာဝသေန ပဋိပဒါစတုက္ကေန ယောဇေတွာ ဒေသိတတ္တာ စတ္တာရော နဝကာ၊ ပရိတ္တံ ပရိတ္တာရမ္မဏံ၊ ပရိတ္တံ အပ္ပမာဏာရမ္မဏံ၊ အပ္ပမာဏံ ပရိတ္တာရမ္မဏံ၊ အပ္ပမာဏံ အပ္ပမာဏာရမ္မဏန္တိ အာရမ္မဏစတုက္ကေန ယောဇိတတ္တာ စတ္တာရော နဝကာ၊ ‘‘ဒုက္ခပ္ပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ ပရိတ္တံ ပရိတ္တာရမ္မဏံ၊ ဒုက္ခပ္ပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ ပရိတ္တံ အပ္ပမာဏာရမ္မဏ’’န္တျာဒိနာ အာရမ္မဏပ္ပဋိပဒါမိဿကနယဝသေန သောဠသ နဝကာတိ ပဉ္စဝီသတိ နဝကာတိ ဧဝမာဒိဘေဒံ သင်္ဂဏှာတိ။

၂၂။ ဈာနဝိသေသေန နိဗ္ဗတ္တိတဝိပါကော ဧကန္တတော တံတံဈာနသဒိသောဝါတိ ဝိပါကံ ဈာနသဒိသမေဝ ဝိဘတ္တံ။ ဣမမေဝ ဟိ အတ္ထံ ဒီပေတုံ ဘဂဝတာ ဝိပါကနိဒ္ဒေသေပိ ကုသလံ ဥဒ္ဒိသိတွာဝ တဒနန္တရံ မဟဂ္ဂတလောကုတ္တရဝိပါကာ ဝိဘတ္တာ။

၂၅။ ရူပါဝစရမာနသံ ဈာနဘေဒေန ပဉ္စဟိ စတူဟိ တီဟိ ဒွီဟိ ပုန ဒွီဟိ ဈာနင်္ဂေဟိ သမ္ပယောဂဘေဒေန ပဉ္စဓာ ပဉ္စင်္ဂိကံ စတုရင်္ဂိကံ တိဝင်္ဂိကံ ဒုဝင်္ဂိကံ ပုန ဒုဝင်္ဂိကန္တိ ပဉ္စဝိဓံ ဟောတိ အဝိသေသေန၊ ပုန တံ ပုညပါကကိရိယာနံ ပစ္စေကံ ပဉ္စန္နံ ပဉ္စန္နံ ဘေဒါ ပဉ္စဒသဓာ ဘဝေတျတ္ထော။

ရူပါဝစရစိတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အရူပါဝစရစိတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၆။ ဣဒါနိ အရူပါဝစရံ အာရမ္မဏဘေဒေန စတုဓာ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာကာသာနဉ္စာယတနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဥပ္ပာဒါဒိအန္တရဟိတတာယ နာဿ အန္တောတိ အနန္တံ၊ အာကာသဉ္စ တံ အနန္တဉ္စာတိ အာကာသာနန္တံ၊ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသော။ ‘‘အနန္တာကာသ’’န္တိ စ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘အဂျာဟိတော’’တျာဒီသု ဝိယ ဝိသေသနဿ ပရနိပါတဝသေန ‘‘အာကာသာနန္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အာကာသာနန္တမေဝ အာကာသာနဉ္စံ သကတ္ထေ ဘာဝပစ္စယဝသေန။ အာကာသာနဉ္စမေဝ အာယတနံ သသမ္ပယုတ္တဓမ္မဿ ဈာနဿ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ဒေဝါနံ ဒေဝါယတနံ ဝိယာတိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ။ တသ္မိံ အပ္ပနာပ္ပတ္တံ ပဌမာရုပ္ပဇ္ဈာနမ္ပိ ဣဓ ‘‘အာကာသာနဉ္စာယတန’’န္တိ ဝုတ္တံ ယထာ ပထဝီကသိဏာရမ္မဏံ ဈာနံ ‘‘ပထဝီကသိဏ’’န္တိ။ အထ ဝါ အာကာသာနဉ္စံ အာယတနံ အဿာတိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ၊ ဈာနံ၊ တေန သမ္ပယုတ္တံ ကုသလစိတ္တံ အာကာသာနဉ္စာယတနကုသလစိတ္တံ။

ဝိညာဏမေဝ အနန္တံ ဝိညာဏာနန္တံ၊ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏံ။ တဉှိ ဥပ္ပာဒါဒိအန္တဝန္တမ္ပိ အနန္တာကာသေ ပဝတ္တနတော အတ္တာနံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာယ ဘာဝနာယ ဥပ္ပာဒါဒိအန္တံ အဂ္ဂဟေတွာ အနန္တတော ဖရဏဝသေန ပဝတ္တနတော စ ‘‘အနန္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိညာဏာနန္တမေဝ ဝိညာဏဉ္စံ အာကာရဿ ရဿတ္တံ၊ န-ကာရဿ လောပဉ္စ ကတွာ။ ဒုတိယာရုပ္ပဝိညာဏေန ဝါ အဉ္စိတဗ္ဗံ ပါပုဏိတဗ္ဗန္တိ ဝိညာဏဉ္စံ၊ တဒေဝ အာယတနံ ဒုတိယာရုပ္ပဿ အဓိဋ္ဌာနတ္တာတိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ။ သေသံ ပုရိမသမံ။

နာဿ ပဌမာရုပ္ပဿ ကိဉ္စနံ အပ္ပမတ္တကံ အန္တမသော ဘင်္ဂမတ္တမ္ပိ အဝသိဋ္ဌံ အတ္ထီတိ အကိဉ္စနံ၊ တဿ ဘာဝေါ အာကိဉ္စညံ၊ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏာဘာဝေါ။ တဒေဝ အာယတနန္တျာဒိ ပုရိမသဒိသံ။

ဩဠာရိကာယ သညာယ အဘာဝတော၊ သုခုမာယ စ သညာယ အတ္ထိတာယ နေဝဿ သသမ္ပယုတ္တဓမ္မဿ သညာ အတ္ထိ၊ နာပိ အသညံ အဝိဇ္ဇမာနသညန္တိ နေဝသညာနာသညံ၊ စတုတ္ထာရုပ္ပဇ္ဈာနံ။ ဒီဃံ ကတွာ ပန ‘‘နေဝသညာနာသည’’န္တိ ဝုတ္တံ။ နေဝသညာနာသညမေဝ အာယတနံ မနာယတနဓမ္မာယတနပရိယာပန္နတ္တာတိ နေဝသညာနာသညာယတနံ။ အထ ဝါ သညာဝ ဝိပဿနာယ ဂေါစရဘာဝံ ဂန္တွာ နိဗ္ဗေဒဇနနသင်္ခါတဿ ပဋုသညာကိစ္စဿ အဘာဝတော နေဝသညာ စ ဥဏှောဒကေ တေဇောဓာတု ဝိယ သင်္ခါရာဝသေသသုခုမဘာဝေန ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ န အသညာတိ နေဝသညာနာသညာ၊ သာ ဧဝ အာယတနံ ဣမဿ သသမ္ပယုတ္တဓမ္မဿ ဈာနဿ နိဿယာဒိဘာဝတောတိ နေဝသညာနာသညာယတနံ။ သညာဝသေန စေတ္ထ ဈာနူပလက္ခဏံ နိဒဿနမတ္တံ။ ဝေဒနာဒယောပိ ဟိ တသ္မိံ ဈာနေ နေဝဝေဒနာနာဝေဒနာဒိကာယေဝါတိ။ နေဝသညာနာသညာယတနေန သမ္ပယုတ္တံ ကုသလစိတ္တံ နေဝသညာနာသညာယတနကုသလစိတ္တံ။ ပိ-သဒ္ဒေန စေတ္ထ အာရမ္မဏပ္ပဋိပဒါမိဿကနယဝသေန သောဠသက္ခတ္တုကဒေသနံ (ဓ။ သ။ ၂၆၅-၂၆၈)၊ အညမ္ပိ စ ပါဠိယံ အာဂတနယဘေဒံ သင်္ဂဏှာတိ။

၃၀။ အာရမ္မဏာနံ အတိက္ကမိတဗ္ဗာနံ၊ ကသိဏာကာသဝိညာဏတဒဘာဝသင်္ခါတာနံ အာလမ္ဗိတဗ္ဗာနဉ္စ အာကာသာဒိစတုန္နံ ဂေါစရာနံ ပဘေဒေန အာရုပ္ပမာနသံ စတုဗ္ဗိဓံ ဟောတိ။ တဉှိ ယထာက္ကမံ ပဉ္စမဇ္ဈာနာရမ္မဏံ ကသိဏနိမိတ္တံ အတိက္ကမ္မ တဒုဂ္ဃာဋေန လဒ္ဓံ အာကာသမာလမ္ဗိတွာ တမ္ပိ အတိက္ကမ္မ တတ္ထ ပဝတ္တံ ဝိညာဏမာလမ္ဗိတွာ တမ္ပိ အတိက္ကမ္မ တဒဘာဝဘူတံ အကိဉ္စနဘာဝမာလမ္ဗိတွာ တမ္ပိ အတိက္ကမ္မ တတ္ထ ပဝတ္တံ တတိယာရုပ္ပဝိညာဏမာလမ္ဗိတွာ ပဝတ္တတိ၊ န ပန ရူပါဝစရကုသလံ ဝိယ ပုရိမပုရိမအင်္ဂါတိက္ကမဝသေန ပုရိမပုရိမဿာပိ အာရမ္မဏံ ဂဟေတွာ။ တေနာဟု အာစရိယာ –

‘‘အာရမ္မဏာတိက္ကမတော၊ စတဿောပိ ဘဝန္တိမာ၊

အင်္ဂါတိက္ကမမေတာသံ၊ န ဣစ္ဆန္တိ ဝိဘာဝိနော’’တိ၊ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၂၆၈)၊

အရူပါဝစရစိတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သောဘနစိတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

လောကုတ္တရစိတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၁။ ဣဒါနိ လောကုတ္တရကုသလံ စတုမဂ္ဂယောဂတော၊ ဖလဉ္စ တဒနုရူပပ္ပဝတ္တိယာ စတုဓာ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂစိတ္တ’’န္တျာဒိ ဝုတ္တံ။ နိဗ္ဗာနံ ပတိသဝနတော ဥပဂမနတော၊ နိဗ္ဗာနမဟာသမုဒ္ဒနိန္နတာယ သောတသဒိသတ္တာ ဝါ ‘‘သောတော’’တိ ဝုစ္စတိ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ၊ တဿ အာပတ္တိ အာဒိတော ပဇ္ဇနံ ပါပုဏနံ ပဌမသမန္နာဂမော သောတာပတ္တိ အာ-ဥပသဂ္ဂဿ အာဒိကမ္မနိ ပဝတ္တနတော။ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂေတိ၊ နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ ဝါ မဂ္ဂီယတိ၊ ကိလေသေ မာရေန္တော ဂစ္ဆတီတိ ဝါ မဂ္ဂေါ၊ တေန သမ္ပယုတ္တံ စိတ္တံ မဂ္ဂစိတ္တံ၊ သောတာပတ္တိယာ လဒ္ဓံ မဂ္ဂစိတ္တံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂစိတ္တံ။ အထ ဝါ အရိယမဂ္ဂသောတဿ အာဒိတော ပဇ္ဇနံ ဧတဿာတိ သောတာပတ္တိ၊ ပုဂ္ဂလော၊ တဿ မဂ္ဂေါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ၊ တေန သမ္ပယုတ္တံ စိတ္တံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂစိတ္တံ။

သကိံ ဧကဝါရံ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဣမံ မနုဿလောကံ အာဂစ္ဆတီတိ သကဒါဂါမီ၊ ဣဓ ပတွာ ဣဓ ပရိနိဗ္ဗာယီ၊ တတ္ထ ပတွာ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ၊ ဣဓ ပတွာ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ၊ တတ္ထ ပတွာ ဣဓ ပရိနိဗ္ဗာယီ၊ ဣဓ ပတွာ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဣဓ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ ပဉ္စသု သကဒါဂါမီသု ပဉ္စမကော ဣဓာဓိပ္ပေတော။ သော ဟိ ဣတော ဂန္တွာ ပုန သကိံ ဣဓ အာဂစ္ဆတီတိ။ တဿ မဂ္ဂေါ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ။ ကိဉ္စာပိ မဂ္ဂသမင်္ဂိနော တထာဂမနာသမ္ဘဝတော ဖလဋ္ဌောယေဝ သကဒါဂါမီ နာမ၊ တဿ ပန ကာရဏဘူတော ပုရိမုပ္ပန္နော မဂ္ဂေါ မဂ္ဂန္တရာဝစ္ဆေဒနတ္ထံ ဖလဋ္ဌေန ဝိသေသေတွာ ဝုစ္စတိ ‘‘သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ’’တိ။ ဧဝံ အနာဂါမိမဂ္ဂေါတိ။ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန သမ္ပယုတ္တံ စိတ္တံ သကဒါဂါမိမဂ္ဂစိတ္တံ။

ပဋိသန္ဓိဝသေန ဣမံ ကာမဓာတုံ န အာဂစ္ဆတီတိ အနာဂါမီ၊ တဿ မဂ္ဂေါ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ၊ တေန သမ္ပယုတ္တံ စိတ္တံ အနာဂါမိမဂ္ဂစိတ္တံ။ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျဘာဝေန ပူဇာဝိသေသံ အရဟတီတိ အရဟာ၊ အထ ဝါ ကိလေသသင်္ခါတာ အရယော၊ သံသာရစက္ကဿ ဝါ အရာ ကိလေသာ ဟတာ အနေနာတိ အရဟာ၊ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝတော ဝါ အရဟာ၊ အဋ္ဌမကော အရိယပုဂ္ဂလော၊ တဿ ဘာဝေါ အရဟတ္တံ၊ စတုတ္ထဖလဿေတံ အဓိဝစနံ၊ တဿ အာဂမနဘူတော မဂ္ဂေါ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ၊ တေန သမ္ပယုတ္တံ စိတ္တံ အရဟတ္တမဂ္ဂစိတ္တံ။

ပိ-သဒ္ဒေန ဧကေကဿ မဂ္ဂဿ နယသဟဿဝသေန စတုန္နံ စတုသဟဿဘေဒံ သစ္စဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၂၀၆၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၆-၂၁၄) အာဂတံ သဋ္ဌိသဟဿဘေဒံ နယံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန အနေကဝိဓတ္တမ္ပိ သင်္ဂဏှာတိ။ တတ္ထာယံ နယသဟဿမတ္တပရိဒီပနာ၊ ကထံ? သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ တာဝ ဈာနနာမေန ပဋိပဒါဘေဒံ အနာမသိတွာ ကေဝလံ သုညတော အပ္ပဏိဟိတောတိ ဒွိဓာ ဝိဘတ္တော၊ ပုန ပဋိပဒါစတုက္ကေန ယောဇေတွာ ပစ္စေကံ စတုဓာ ဝိဘတ္တောတိ ဧဝံ ဈာနနာမေန ဒသဓာ ဝိဘတ္တော။ တထာ မဂ္ဂသတိပဋ္ဌာနသမ္မပ္ပဓာနဣဒ္ဓိပါဒဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂသစ္စသမထဓမ္မခန္ဓအာယတနဓာတုအာဟာရဖဿဝေဒနာသညာစေတနာစိတ္တနာမေဟိပိ ပစ္စေကံ ဒသဒသာကာရေဟိ ဝိဘတ္တော တထာ တထာ ဗုဇ္ဈနကာနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန။ တသ္မာ ဈာနဝသေန ဒသမဂ္ဂါဒီနံ ဧကူနဝီသတိယာ ဝသေန ဒသ ဒသာတိ ဝီသတိယာ ဌာနေသု ဒွေ နယသတာနိ ဟောန္တိ။ ပုန တာနိ စတူဟိ အဓိပတီဟိ ယောဇေတွာ ပစ္စေကံ စတုဓာ ဝိဘတ္တာနီတိ ဧဝံ အဓိပတီဟိ အမိဿေတွာ ဒွေ သတာနိ၊ မိဿေတွာ အဋ္ဌ သတာနီတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ နယသဟဿံ ဟောတိ၊ တထာ သကဒါဂါမိမဂ္ဂါဒီသုပိ။

၃၂။ သောတာပတ္တိယာ လဒ္ဓံ၊ သောတာပတ္တိဿ ဝါ ဖလစိတ္တံ ဝိပါကဘူတံ စိတ္တံ သောတာပတ္တိဖလစိတ္တံ။ အရဟတ္တဉ္စ တံ ဖလစိတ္တဉ္စာတိ အရဟတ္တဖလစိတ္တံ။

၃၄။ စတုမဂ္ဂပ္ပဘေဒေနာတိ ဣန္ဒြိယာနံ အပါဋဝပါဋဝတရတမဘေဒေန ဘိန္နသာမတ္ထိယတာယ သက္ကာယဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာသီလဗ္ဗတပရာမာသာနံ နိရဝသေသပ္ပဟာနံ ကာမရာဂဗျာပါဒါနံ တနုဘာဝါပါဒနံ တေသမေဝ နိရဝသေသပ္ပဟာနံ ရူပါရူပရာဂမာနုဒ္ဓစ္စာဝိဇ္ဇာနံ အနဝသေသပ္ပဟာနန္တိ ဧဝံ သံယောဇနပ္ပဟာနဝသေန စတုဗ္ဗိဓာနံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒီနံ အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂါနံ သမ္ပယောဂဘေဒေန စတုမဂ္ဂသင်္ခါတံ လောကုတ္တရကုသလံ စတုဓာ ဟောတိ၊ ဝိပါကံ ပန တဿေဝ ကုသလဿ ဖလတ္တာ တဒနုရူပတော တထာ စတုဓာတိ ဧဝံ အနုတ္တရံ အတ္တနော ဥတ္တရိတရာဘာဝေန အနုတ္တရသင်္ခါတံ လောကုတ္တရံ စိတ္တံ အဋ္ဌဓာ မတန္တိ ယောဇနာ။

ကိရိယာနုတ္တရဿ ပန အသမ္ဘဝတော ဒွါဒသဝိဓတာ န ဝုတ္တာ။ ကသ္မာ ပန တဿ အသမ္ဘဝေါတိ? မဂ္ဂဿ ဧကစိတ္တက္ခဏိကတ္တာ။ ယဒိ ဟိ မဂ္ဂစိတ္တံ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တဒုပ္ပတ္တိယာ ကိရိယဘာဝေါ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ တံ ပန ကိလေသသမုစ္ဆေဒကဝသေနေဝ ဥပလဘိတဗ္ဗတော ဧကဝါရပ္ပဝတ္တေနေဝ စ တေန အသနိသမ္ပာတေန ဝိယ တရုအာဒီနံ သမူလဝိဒ္ဓံသနဿ တံတံကိလေသာနံ အစ္စန္တံ အပ္ပဝတ္တိယာ သာဓိတတ္တာ ပုန ဥပ္ပဇ္ဇမာနေပိ ကာတဗ္ဗာဘာဝတော ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရတ္ထဉ္စ ဖလသမာပတ္တိယာ ဧဝ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏဝသေန ပဝတ္တနတော န ကဒါစိ သေက္ခာနံ အသေက္ခာနံ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ နတ္ထိ သဗ္ဗထာပိ လောကုတ္တရကိရိယစိတ္တန္တိ။

လောကုတ္တရစိတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စိတ္တဂဏနသင်္ဂဟဝဏ္ဏနာ

၃၅။ ‘‘ဒွါဒသာကုသလာနေဝ’’န္တျာဒိ ယထာဝုတ္တာနံ စတုဘူမိကစိတ္တာနံ ဂဏနသင်္ဂဟော။

၃၆။ ဧဝံ ဇာတိဝသေန သင်္ဂဟံ ဒဿေတွာ ပုန ဘူမိဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘စတုပညာသဓာ ကာမေ’’တျာဒိ ဝုတ္တံ။ ကာမေ ဘဝေ စိတ္တာနိ စတုပညာသဓာ ဤရယေ၊ ရူပေ ဘဝေ ပန္နရသ ဤရယေ၊ အာရုပ္ပေ ဘဝေ ဒွါဒသ ဤရယေ၊ အနုတ္တရေ ပန နဝဝိဓေ ဓမ္မသမုဒါယေ စိတ္တာနိ အဋ္ဌဓာ ဤရယေ၊ ကထေယျာတျတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ကာမတဏှာဒိဝိသယဘာဝေန ကာမဘဝါဒိပရိယာပန္နာနိ စိတ္တာနိ သကသကဘူမိတော အညတ္ထ ပဝတ္တမာနာနိပိ ကာမဘဝါဒီသု စိတ္တာနီတိ ဝုတ္တာနိ၊ ယထာ မနုဿိတ္ထိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တောပိ တိရစ္ဆာနဂတော တိရစ္ဆာနယောနိပရိယာပန္နတ္တာ တိရစ္ဆာနေသွေဝ သင်္ဂယှတိ။ ကတ္ထစိ အပရိယာပန္နာနိ နဝဝိဓလောကုတ္တရဓမ္မသမူဟေကဒေသဘူတာနိ ‘‘ရုက္ခေ သာခါ’’တျာဒီသု ဝိယ အနုတ္တရေ စိတ္တာနီတိ ဝုတ္တာနိ။ အထ ဝါ ‘‘ကာမေ၊ ရူပေ’’တိ စ ဥတ္တရပဒလောပနိဒ္ဒေသော။ အရူပေ ဘဝါနိ အာရုပ္ပာနိ။ နတ္ထိ ဧတေသံ ဥတ္တရံ စိတ္တန္တိ အနုတ္တရာနီတိ ဥပယောဂဗဟုဝစနဝသေန ကာမေ ကာမာဝစရာနိ စိတ္တာနိ စတုပညာသဓာ ဤရယေ၊ ရူပေ ရူပါဝစရာနိ စိတ္တာနိ ပန္နရသ ဤရယေ၊ အာရုပ္ပေ အာရုပ္ပာနိ စိတ္တာနိ ဒွါဒသ ဤရယေ။ အနုတ္တရေ လောကုတ္တရာနိ စိတ္တာနိ အဋ္ဌဓာ ဤရယေတိ ဧဝမေတ္ထ သမ္ဗန္ဓော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၃၇။ ဣတ္ထံ ယထာဝုတ္တေန ဇာတိဘေဒဘိန္နစတုဘူမိကစိတ္တဘေဒဝသေန ဧကူနနဝုတိပ္ပဘေဒံ ကတွာ မာနသံ စိတ္တံ ဝိစက္ခဏာ ဝိသေသေန အတ္ထစက္ခဏသဘာဝါ ပဏ္ဍိတာ ဝိဘဇန္တိ။ အထ ဝါ ဧကဝီသသတံ ဧကုတ္တရဝီသာဓိကံ သတံ ဝိဘဇန္တိ။

စိတ္တဂဏနသင်္ဂဟဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝိတ္ထာရဂဏနဝဏ္ဏနာ

၃၈။ ဈာနင်္ဂဝသေန ပဌမဇ္ဈာနသဒိသတ္တာ ပဌမဇ္ဈာနဉ္စ တံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂစိတ္တဉ္စေတိ ပဌမဇ္ဈာနသောတာပတ္တိမဂ္ဂစိတ္တံ။ ပါဒကဇ္ဈာနသမ္မသိတဇ္ဈာနပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယေသုပိ၊ ဟိ အညတရဝသေန တံတံဈာနသဒိသတ္တာ ဝိတက္ကာဒိအင်္ဂပါတုဘာဝေန စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ ပဌမဇ္ဈာနာဒိဝေါဟာရံ လဘန္တာ ပစ္စေကံ ပဉ္စဓာ ဝိဘဇန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဈာနင်္ဂယောဂဘေဒေနာ’’တျာဒိ၊ တတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု ယံ ယံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ တတော တတော ဝုဋ္ဌာယ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တဿ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ ပဝတ္တာ၊ တံ ပါဒကဇ္ဈာနံ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာယ ပဒဋ္ဌာနဘာဝတော။ ယံ ယံ ဈာနံ သမ္မသန္တဿ သာ ပဝတ္တာ၊ တံ သမ္မသိတဇ္ဈာနံ။ ‘‘အဟော ဝတ မေ ပဌမဇ္ဈာနသဒိသော မဂ္ဂေါ ပဉ္စင်္ဂိကော၊ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီသု ဝါ အညတရသဒိသော စတုရင်္ဂါဒိဘေဒေါ မဂ္ဂေါ ဘဝေယျာ’’တိ ဧဝံ ယောဂါဝစရဿ ဥပ္ပန္နဇ္ဈာသယော ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယော နာမ။

တတ္ထ ယေန ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု အညတရံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ဝုဋ္ဌာယ ပကိဏ္ဏကသင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ မဂ္ဂေါ ဥပ္ပာဒိတော ဟောတိ၊ တဿ သော မဂ္ဂေါ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု တံတံပါဒကဇ္ဈာနသဒိသော ဟောတိ။ သစေ ပန ဝိပဿနာပါဒကံ ကိဉ္စိ ဈာနံ နတ္ထိ၊ ကေဝလံ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု အညတရံ ဈာနံ သမ္မသိတွာ မဂ္ဂေါ ဥပ္ပာဒိတော ဟောတိ၊ တဿ သော သမ္မသိတဇ္ဈာနသဒိသော ဟောတိ။ ယဒါ ပန ယံ ကိဉ္စိ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ဝုဋ္ဌာယ အညတရံ သမ္မသိတွာ မဂ္ဂေါ ဥပ္ပာဒိတော ဟောတိ၊ တဒါ ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယဝသေန ဒွီသု အညတရသဒိသော ဟောတိ။ သစေ ပန ပုဂ္ဂလဿ တထာဝိဓော အဇ္ဈာသယော နတ္ထိ၊ ဟေဋ္ဌိမဟေဋ္ဌိမဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ဥပရူပရိဈာနဓမ္မေ သမ္မသိတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂေါ ပါဒကဇ္ဈာနံ အနပေက္ခိတွာ သမ္မသိတဇ္ဈာနသဒိသော ဟောတိ။ ဥပရူပရိဈာနတော ပန ဝုဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌိမဟေဋ္ဌိမဇ္ဈာနဓမ္မေ သမ္မသိတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂေါ သမ္မသိတဇ္ဈာနံ အနပေက္ခိတွာ ပါဒကဇ္ဈာနသဒိသော ဟောတိ။ ဟေဋ္ဌိမဟေဋ္ဌိမဇ္ဈာနတော ဟိ ဥပရူပရိဈာနံ ဗလဝတရန္တိ။ ဝေဒနာနိယမော ပန သဗ္ဗတ္ထာပိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာနိယမေန ဟောတိ။ တထာ သုက္ခဝိပဿကဿ သကလဇ္ဈာနင်္ဂနိယမော။ တဿ ဟိ ပါဒကဇ္ဈာနာဒီနံ အဘာဝေန တေသံ ဝသေန နိယမာဘာဝတော ဝိပဿနာနိယမေန ပဉ္စင်္ဂိကောဝ မဂ္ဂေါ ဟောတီတိ။ အပိစ သမာပတ္တိလာဘိနောပိ ဈာနံ ပါဒကံ အကတွာ ပကိဏ္ဏကသင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂေါပိ ဝိပဿနာနိယမေနေဝ ပဉ္စင်္ဂိကောဝ ဟောတီတိ အယမေတ္ထ အဋ္ဌကထာဒိတော ဥဒ္ဓဋော ဝိနိစ္ဆယသာရော။ ထေရဝါဒဒဿနာဒိဝသပ္ပဝတ္တော ပန ပပဉ္စော အဋ္ဌကထာဒီသု ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထာပိ ဝိတ္ထာရနယော တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တနယေန ဂဟေတဗ္ဗော။ ဂန္ထဘီရုကဇနာနုဂ္ဂဟတ္ထံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပကထာ အဓိပ္ပေတာ။

၄၂။ ယထာ ရူပါဝစရံ စိတ္တံ ပဌမာဒိပဉ္စဝိဓဈာနဘေဒေန ဂယှတိ ‘‘ပဌမဇ္ဈာန’’န္တျာဒိနာ ဝုစ္စတိ ၊ တထာ အနုတ္တရမ္ပိ စိတ္တံ ‘‘ပဌမဇ္ဈာနသောတာပတ္တိမဂ္ဂစိတ္တ’’န္တျာဒိနာ ဂယှတိ။ အာရုပ္ပဉ္စာပိ ဥပေက္ခေကဂ္ဂတာယောဂေန အင်္ဂသမတာယ ပဉ္စမဇ္ဈာနေ ဂယှတိ၊ ပဉ္စမဇ္ဈာနဝေါဟာရံ လဘတီတျတ္ထော။ အထ ဝါ ရူပါဝစရံ စိတ္တံ အနုတ္တရဉ္စ ပဌမာဒိဈာနဘေဒေ ‘‘ပဌမဇ္ဈာနကုသလစိတ္တံ၊ ပဌမဇ္ဈာနသောတာပတ္တိမဂ္ဂစိတ္တန္တျာဒိနာ ယထာ ဂယှတိ၊ တထာ အာရုပ္ပဉ္စာပိ ပဉ္စမေ ဈာနေ ဂယှတီတိ ယောဇနာ။ အာစရိယဿာပိ ဟိ အယမေဝ ယောဇနာ အဓိပ္ပေတာတိ ဒိဿတိ နာမရူပပရိစ္ဆေဒေ ဥဇုကမေဝ တထာ ဝုတ္တတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ –

‘‘ရူပါဝစရစိတ္တာနိ၊ ဂယှန္တာနုတ္တရာနိ စ၊

ပဌမာဒိဈာနဘေဒေ၊ အာရုပ္ပဉ္စာပိ ပဉ္စမေ’’တိ။ (နာမ။ ပရိ။ ၂၄)၊

တသ္မာတိ ယသ္မာ ရူပါဝစရံ ဝိယ အနုတ္တရမ္ပိ ပဌမာဒိဈာနဘေဒေ ဂယှတိ၊ အာရုပ္ပဉ္စာပိ ပဉ္စမေ ဂယှတိ၊ ယသ္မာ ဝါ ဈာနင်္ဂယောဂဘေဒေန ဧကေကံ ပဉ္စဓာ ကတွာ အနုတ္တရံ စိတ္တံ စတ္တာလီသဝိဓန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ရူပါဝစရလောကုတ္တရာနိ ဝိယ စ ပဌမာဒိဈာနဘေဒေ၊ တထာ အာရုပ္ပဉ္စာပိ ပဉ္စမေ ဂယှတိ၊ တသ္မာ ပဌမာဒိကမေကေကံ ဈာနံ လောကိယံ တိဝိဓံ၊ လောကုတ္တရံ အဋ္ဌဝိဓန္တိ ဧကာဒသဝိဓံ။ အန္တေ တု ဈာနံ တေဝီသတိဝိဓံ တိဝိဓရူပါဝစရဒွါဒသဝိဓအရူပါဝစရအဋ္ဌလောကုတ္တရဝသေနာတျတ္ထော။

၄၃။ ပါဒကဇ္ဈာနာဒိဝသေန ဂဏနဝုဍ္ဎိ ကုသလဝိပါကေသွေဝ သမ္ဘဝတီတိ တေသမေဝ ဂဏနံ ဧကဝီသသတဂဏနာယ အင်္ဂဘာဝေန ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သတ္တတိံသာ’’တျာဒိ။

ဣတိ အဘိဓမ္မတ္ထဝိဘာဝိနိယာ နာမ အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟဝဏ္ဏနာယ

စိတ္တပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။