📜

၁။ ပဌမော ပရိစ္ဆေဒေါ

စိတ္တနိဒ္ဒေသော

ကာမာဝစရကုသလဝဏ္ဏနာ

၈။ ဧဝံ တာဝ ရတနတ္တယပ္ပဏာမာဒိကံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယထာရဒ္ဓပ္ပကရဏဿ အတ္ထသရီရဘူတမဘိဓမ္မံ သင်္ခေပတော ဥဒ္ဒိသန္တော အာဟ ‘‘စိတ္တံ စေတသိက’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ စိတ္တသဒ္ဒဿ တာဝ ဝစနတ္ထံ သယမေဝ အနန္တရံ ဝိပဉ္စေတိ။ ‘‘စေတသိက’’န္တိအာဒီသု ပန အဝိပ္ပယောဂီဘာဝေန စေတသိ စိတ္တေ နိယုတ္တံ၊ တတ္ထ ဝါ ဘဝံ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ စေတသိကံ၊ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယဿေတံ အဓိဝစနံ။ ရုပ္ပတိ၊ ရူပီယတီတိ ဝါ ရူပံ၊ သီတုဏှာဒီဟိ ဝိကာရမာပဇ္ဇတိ၊ အာပါဒီယတီတိ အတ္ထော၊ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ၊ စတုဝီသတိဥပါဒါရူပါနဉ္စ ဝသေန အဋ္ဌဝီသတိဝိဓဿ ရူပက္ခန္ဓဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဘဝါဘဝံ ဝိနနတော သံသိဗ္ဗနတော ဝါနံ ဝုစ္စတိ တဏှာ၊ န ဝိဇ္ဇတိ သာ ဧတ္ထ၊ တတော ဝါ နိက္ခန္တံ ဧတန္တိ နိဗ္ဗာနံ၊ အမတံ အသင်္ခတံ ဝတ္ထု။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ နိဒဿနေ။ နတ္ထိ ဧတဿ ဥတ္တရိတရောတိ နိရုတ္တရော။ အထ ဝါ စတုဝေသာရဇ္ဇဝိဟာရတ္တာ နတ္ထိ ဧတဿ ဥတ္တရံ ပစ္စနီကဝစနန္တိ နိရုတ္တရော။ ဉာဏပ္ပဟာနအန္တရာယနိယျာနိကေသု ဟိ သဒေဝကေ လောကေ န ကောစိ သတ္ထု သဟဓမ္မိကံ ဥတ္တရံ ဝစနံ ကထေတုံ သမတ္ထော အတ္ထီတိ။ တတြ ဘဂဝါ ဥတြာသာဘာဝတော ဝိသာရဒေါဝ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ တေ ပဋိဇာနတော ဣမေ ဓမ္မာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တတြ ဝတ မံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ကောစိ ဝါ လောကသ္မိံ သဟဓမ္မေန ပဋိစောဒေဿတီတိ နိမိတ္တမေတံ၊ သာရိပုတ္တ၊ န သမနုပဿာမိ၊ ဧတမဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ နိမိတ္တံ အသမနုပဿန္တော ခေမပ္ပတ္တော အဘယပ္ပတ္တော ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော ဝိဟရာမိ။

‘‘ခီဏာသဝဿ တေ ပဋိဇာနတော ဣမေ အာသဝါ အပရိက္ခီဏာတိ တတြ ဝတ မံ…ပေ… ဝိဟရာမိ။

‘‘ယေ စ ခေါ ပန တေ အန္တရာယိကာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ၊ တေ ပဋိသေဝတော နာလံ အန္တရာယာယာတိ တတြ ဝတ မံ…ပေ… ဝိဟရာမိ။

‘‘ယဿ ခေါ ပန တေ အတ္ထာယ ဓမ္မော ဒေသိတော၊ သော န နိယျာတိ တက္ကရဿ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယာတိ တတြ ဝတ မံ…ပေ… ဝိဟရာမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၀)။

စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ပကာသေတီတိ စတုသစ္စပ္ပကာသနော။ ဒုက္ခသမုဒယနိရောဓမဂ္ဂဝသေန ဟိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ။ ယထာဟ၊ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသစ္စာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ၊ ဒုက္ခသမုဒယံ အရိယသစ္စံ၊ ဒုက္ခနိရောဓံ အရိယသစ္စံ၊ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ အရိယသစ္စ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၃)။ တတ္ထ တေဘူမကာ ဓမ္မာ အနေကုပဒ္ဒဝါဓိဋ္ဌာနတာယ ဓုဝသုဘာဒိဝိရဟေန၊ ကုစ္ဆိတတုစ္ဆဋ္ဌေန စ ဒုက္ခံ နာမ။ ကမ္မာဒိဝိသေသပစ္စယသမဝါယေ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိကာရဏဘာဝေန တဏှာ သမုဒယော နာမ ‘‘သမေစ္စ ဥဒေတိ ဒုက္ခံ ဣမသ္မာ’’တိ ကတွာ။ ဒုက္ခဿ အနုပ္ပာဒနိရောဓပစ္စယတ္တာ ဒုက္ခနိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ တံ ပန ဒုက္ခနိရောဓံ အာလမ္ဗဏကရဏဝသေန ဂမနတော ပါပုဏနတော၊ တဒဓိဂမာယ ပဋိပဒါဘာဝတော စာတိ ‘‘ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ဝုစ္စတိ။ သစ္စဋ္ဌော ပန တေသံ တစ္ဆာဝိပရီတဘူတဘာဝတော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘‘ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထမေတံ အဝိတထမေတံ အနညထမေတ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၀) ဝိတ္ထာရော။ ဧတ္ထ ပန စတုန္နံ အရိယဖလာနံ၊ အရိယမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာနဉ္စ သစ္စဝိနိဿဋဘာဝေပိ ဣဓ မဂ္ဂနိဗ္ဗာနပ္ပကာသနတာဝစနေနေဝ တပ္ပကာသနတ္ထမ္ပိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ အနာသဝဘာဝေန ဧကလက္ခဏတ္တာ တံတံဟေတုကဝိသယဘာဝတော စာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧတ္ထ စ ‘‘နိရုတ္တရော စတုသစ္စပ္ပကာသနော’’တိ ဣမေဟိ ဘဂဝတော စိတ္တာဒိစတုဗ္ဗိဓဓမ္မဒေသနာနုကူလဂုဏဝိသေသံ ဒဿေတိ အတထာဝိဓဿ တံဒေသနာသာမတ္ထိယာယောဂတော။ အထ ဝါ ‘‘နိရုတ္တရော’’တိ ဝစနေန စတုဗ္ဗိဓဓမ္မဿ အနညထတ္တံ ဒီပေတိ။ ‘‘စတုသစ္စပ္ပကာသနော’’တိ ပန ဣမိနာ ယေ တေ ဓမ္မာ ဘဂဝတာ ဝိနေယျပရိပါစနတ္ထံ ဒေသိတာ၊ န တေ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ ယေ ပန ပရိပါစိတေဟိ တေဟိ အဘိသမေတဗ္ဗဝသေန ဒုက္ခာဒယော စတုဗ္ဗိဓာ ဝုတ္တာ၊ တေယေဝ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗတ္ထေန အဓိပ္ပေတာတိ ဒဿေတိ။

ဧဝံ သင်္ခေပတော စတ္တာရော ဓမ္မေ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ ဥဒ္ဒေသော နာမ နိဒ္ဒေသတ္ထာယ ဟောတီတိ ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌဓမ္မေ နိဒ္ဒိသိတုံ ‘‘တတ္ထ စိတ္တ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု စိတ္တာဒီသု ဓမ္မေသု။ ဝိသယဝိဇာနနံ စိတ္တန္တိ ယံ ဝိသယသင်္ခါတဿ အာရမ္မဏဿ ဝိဇာနနံ ဥပလဒ္ဓိ၊ တံ စိတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ပန စိတ္တဿ အာရမ္မဏပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတံ၊ အနိစ္စတံ၊ အကာရကတဉ္စ ဒီပေတိ။ ‘‘ဝိသယဝိဇာနန’’န္တိ ဟိ အာရမ္မဏေန စိတ္တံ ဥပလက္ခေန္တော တဿ တဒါယတ္တဝုတ္တိတံ၊ တံဒီပနေန စ တဒဘိမုခကာလေယေဝ ဥပ္ပတ္တိဒီပနတော အနိစ္စဘာဝဉ္စ ဒီပေတိ။ ဘာဝနိဒ္ဒေသေန ပန ဝိဇာနနမတ္တဒီပနတော အကာရကဘာဝံ။ ယထာပစ္စယဉှိ ပဝတ္တိမတ္တမေဝေတံ၊ ယဒိဒံ သဘာဝဓမ္မော နာမာတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ သဗ္ဗေသမ္ပိ စိတ္တစေတသိကဓမ္မာနံ ဘာဝသာဓနမေဝ နိပ္ပရိယာယတော လဗ္ဘတိ။ ယံ ပန ‘‘စိန္တေတီတိ စိတ္တံ၊ တေန စိတ္တံ ဝိစရတီတိ ဝိစာရော’’တိအာဒိနာ ကတ္တုကရဏဝသေန နိဗ္ဗစနံ ဝုစ္စတိ၊ တံ ပရိယာယကထနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သကသကကိစ္စေသု ဟိ ဓမ္မာနံ အတ္တပ္ပဓာနတာသမာရောပနေန ကတ္တုဘာဝေါ၊ တဒနုကူလဘာဝေန တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မသမူဟေ ကတ္တုဘာဝသမာရောပနေန ကရဏတ္တဉ္စ ပရိယာယတောဝ လဗ္ဘတီတိ။ တထာ နိဒဿနံ ပန ဓမ္မသဘာဝတော အညဿ ကတ္တာဒိနော အဘာဝပရိဒီပနတ္ထန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ဝိသယဝိဇာနန’’န္တိ စ ဧတေန စိတ္တဿ အာရမ္မဏူပလဒ္ဓိလက္ခဏတာ ဝုတ္တာတိ ဣဒါနိဿ ရသာဒီနိ ဝုစ္စန္တိ။ ပုဗ္ဗင်္ဂမရသဉှိ စိတ္တံ သန္ဓာနပစ္စုပဋ္ဌာနံ နာမရူပပဒဋ္ဌာနံ။ ဒွါရံ ပတွာ တဒါရမ္မဏဉှိ ဝိဘာဝနဋ္ဌေန စိတ္တံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ပုရေစာရိကံ။ တထာ ဟိ စက္ခုဒွါရေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ရူပါရမ္မဏံ စိတ္တေနေဝ ဇာနာတိ…ပေ… မနောဒွါရေန ဝိညာတဗ္ဗံ ဓမ္မာရမ္မဏံ စိတ္တေနေဝ ဇာနာတိ။ ယထာ ဟိ နဂရဂုတ္တိကော နဂရမဇ္ဈေ သိင်္ဃာဋကေ နိသီဒိတွာ ‘‘အယံ နေဝါသိကော၊ အယံ အာဂန္တုကော’’တိ အာဂတာဂတံ ဇနံ ဥပဓာရေတိ၊ ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဒွါရံ ပတွာ တဒါရမ္မဏံ ဝိဘာဝနဋ္ဌေန ပုရေစာရိကန္တိ ပုဗ္ဗင်္ဂမရသံ။ ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ပုရိမံ ပုရိမံ နိရန္တရံ ကတွာ သန္ဒဟမာနမိဝ ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဂဟဏဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ သန္ဓာနပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ ပဉ္စဝေါကာရေ ပနဿ နိယမတော နာမရူပံ၊ စတုဝေါကာရဘဝေ နာမမေဝ ပဒဋ္ဌာနန္တိ နာမရူပပဒဋ္ဌာနဉ္စ ဟောတိ။ နာနတ္တံ ပန လက္ခဏာဒီနံ ဥပရိ ဝက္ခမာနနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝက္ခတိ ဟိ ရူပပရိစ္ဆေဒေ –

‘‘သာမညံ ဝါ သဘာဝေါ ဝါ၊ ဓမ္မာနံ လက္ခဏံ မတံ၊

ကိစ္စံ ဝါ တဿ သမ္ပတ္တိ၊ ရသောတိ ပရိဒီပိတော။

‘‘ဖလံ ဝါ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ဥပဋ္ဌာနနယောပိ ဝါ၊

အာသန္နကာရဏံ ယံ တု၊ တံ ပဒဋ္ဌာနသညိတ’’န္တိ။ (အဘိဓ။ ၆၃၃-၆၃၄)၊

ယတ္ထ ယတ္ထ ပန လက္ခဏာဒီနိ ဝုစ္စန္တိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဣမိနာဝ နယေန တေသံ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝစနတ္ထဝိဇာနနေန ဝိဒိတစိတ္တသာမညဿ ဥတ္တရိ စိတ္တဝိဘာဂေါ ဝုစ္စမာနော သောဘေယျာတိ ဝစနတ္ထဝိဇာနနမေဝ တာဝ အာဒိမှိ ယုတ္တတရန္တိ တံ တာဝ ကထေတုကမျတာယ ပုစ္ဆတိ ‘‘တဿ ပန ကော ဝစနတ္ထော’’တိ။ ပဉ္စဝိဓာ ဟိ ပုစ္ဆာ – (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၄၉၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၁၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၇၀) အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ အနုမတိပုစ္ဆာ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာတိ။ တတ္ထ ယံ အညာတံ အဒိဋ္ဌံ၊ တဿ ဉာဏာယ ဒဿနာယ ပဉှာကရဏံ အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ နာမ။ ယံ ပန ဉာတံ ဒိဋ္ဌံ၊ တဿ အညေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ သံသန္ဒနတ္ထာယ ပဉှာကရဏံ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ နာမ။ ပကတိယာ ပန သံသယပက္ခန္ဒနဿ အတ္တနော သံသယသမုဂ္ဃာဋနတ္ထံ ပဉှာကရဏံ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ နာမ။ ‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါတိ? အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ။ ယံ ပနာနိစ္စံ၊ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၃။၇၉၊ မဟာဝ။ ၂၁) အနုမတိဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပဉှာကရဏံ အနုမတိပုစ္ဆာ နာမ။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၃၊ သံ။ နိ။ ၅။၄၀၂-၄၀၄) ပန တံတံဓမ္မာနံ ဒေသနာဓိပ္ပာယေန ပဉှာကရဏံ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ နာမ။

တာသု ပုရိမာ တိဿော အာစရိယာနံ န သမ္ဘဝန္တိ။ န ဟိ တေ ဂန္ထကရဏတ္ထာယ အာရဘိတွာ ဣဒါနိ အဒိဋ္ဌံ ဇောတေန္တိ၊ ဒိဋ္ဌံ သံသန္ဒေန္တိ၊ သံသယံ ဝါ ပက္ခန္ဒန္တိ တဗ္ဗိသောဓနပုဗ္ဗကမေဝ ဂန္ထကရဏေ အဘိနိဝေသနတော။ ဣတရာ ပန ဒွေ သမ္ဘဝန္တိ။ တာသု အယံ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ။ အပိစ စောဒနံ သမုဋ္ဌာပေန္တာ အာစရိယာ အညံ စောဒကံ ပရိကပ္ပေတွာ တဿ ဝစနဝသေန သမုဋ္ဌာပေန္တီတိ တံဝသေနေတ္ထ အဒိဋ္ဌဇောတနာဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာပိ လဗ္ဘန္တေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တဿာတိ တဿ စိတ္တ-သဒ္ဒဿ။ စိတ္တေ ဟိ အဓိဂတေ တဿ ဝါစကော သဒ္ဒေါပိ သဟစရိယတော အဓိဂတောဝ ဟောတီတိ တဿ ဣဓ တ-သဒ္ဒေန ပရိဂ္ဂဟော။ ကေစိ ပန ‘‘တဿ စိတ္တဿာ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ တံ ‘‘တဿ ကော ဝစနတ္ထော’’တိ ဣမိနာ န သမေတိ။ န ဟိ စိတ္တဿ ‘‘ကော ဝစနတ္ထော’’တိ ပုစ္ဆာ သမ္ဘဝတီတိ။

ဣဒါနိ ယထာပုစ္ဆိတမတ္ထံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ‘‘ဝုစ္စတေ’’တိ တာဝ ပဋိညံ ကတွာ ‘‘သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေနာ’’တိအာဒိနာ ဝိဿဇ္ဇနမာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေနာတိ ဟေဋ္ဌိမန္တတော စက္ခုဝိညာဏာဒယော ဥပါဒါယ သဗ္ဗေသံ အာရမ္မဏဝိဇာနနသဘာဝတ္တာ တေသံ သဗ္ဗေသမေဝ သင်္ဂါဟကဝသေန၊ န ပန ဝက္ခမာနနိဗ္ဗစနေသု ဝိယ ယထာလာဘဝသေနာတိ အတ္ထော။ စိန္တေတီတိ ဝိဇာနာတိ။ စိန္တေန္တိ တေန ဂေါစရန္တိ ဝါ စိတ္တံ။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ကတ္တုတာသမာရောပနေန ဟိဿ ကရဏဘာဝေါ လဗ္ဘတိ။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေန တာဝ အတ္ထံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယထာလာဘဝသေနပိ ဒဿေတုံ ‘‘အတ္တသန္တာနံ ဝါ စိနောတီတိပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗစိတ္တသာဓာရဏတ္တာ ဟိ စိတ္တ-သဒ္ဒဿ ယတ္ထ ယတ္ထ ယထာ ယထာ အတ္ထော လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ တထာ တထာ ဂဟေတဗ္ဗော။ ယဿ ပန စိတ္တဿ ယထာဝုတ္တအတ္ထဝိသေသော န လဗ္ဘတိ၊ တံ ရုဠှီဝသေန စိတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ ကိလဉ္ဇာဒီဟိ ကတမ္ပိ တာလပဏ္ဏေဟိ ကတသရိက္ခကတာယ ရုဠှီသဒ္ဒေန ‘‘တာလဝဏ္ဋ’’န္တွေဝ ဝုစ္စတီတိ။ အတ္တသန္တာနန္တိ သကသန္တာနံ၊ ဇဝနသန္တာနန္တိ အတ္ထော။ အတ္တ-သဒ္ဒဿ ဟိ ပရပစ္စနီကဝစနတ္တာ အတ္တနော သန္တာနောတိ သဒိသဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဇဝနသန္တာနော ဝုစ္စတိ။ တံ စိနောတိ ရာသိံ ကရောတီတိ အယမတ္ထော သာသေဝနကာနံ ဇဝနစိတ္တာနံ ဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တာနိ ဟိ ပုရေဇာတာနိ ပစ္ဆာဇာတာနံ အာသေဝနပစ္စယာ ဟုတွာ အတ္တနော ဇဝနသန္တာနဿ ပဂုဏဗလဝဘာဝကရဏေန တံ စိနန္တိ နာမ။ ဝါ-သဒ္ဒေါ အသဗ္ဗသင်္ဂါဟကတ္ထဝိကပ္ပနေ။ ပိ-သဒ္ဒေါ ကိရိယာသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထေ။ အထ ဝါ ‘‘သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေနာ’’တိ ဣမဿ ဣဓာပိ သမ္ဗန္ဓော ဟောတီတိ ဣဒမ္ပိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဂယှမာနေ အတ္တသန္တာနန္တိ ဝိညာဏဝစနဿ အတ္တ-သဒ္ဒဿ သကတ္ထဝုတ္တိတ္တာယေဝ တံဝသေန စိတ္တသန္တာနန္တိ အတ္ထော။ အနန္တရာဒိပစ္စယဝသေန ဟိ စိတ္တသန္တာနဿ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နပ္ပဝတ္တိကရဏတော သဗ္ဗမေဝ စိတ္တဇာတံ စိတ္တသန္တာနံ စိနောတိ နာမ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ ဝါ-သဒ္ဒေါ ကိရိယာဝိကပ္ပနတ္ထော။ ပိ-သဒ္ဒေါ ‘‘စိတ္တ’’န္တိ ဣမဿ အာကဍ္ဎနတ္ထောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပုရိမပက္ခေ ပန စိတ္တန္တိ အဓိကာရတောဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၉။ ဝိစိတ္တံ ကရောတိ၊ ဝိစိတ္တဿ ဝါ ကရဏန္တိ ဝိစိတ္တကရဏံ၊ တတော ဝိစိတ္တကရဏာ၊ ဝိစိတ္တစိတ္တကမ္မာဒီနံ ကရဏတောတိ အတ္ထော။ လောကသ္မိဉှိ ယံ ကိဉ္စိ စိတ္တကမ္မာဒိဘေဒံ ဝိစိတ္တံ သိပ္ပဇာတံ၊ သဗ္ဗံ တံ စိတ္တေနေဝ စိန္တေတွာ ကရီယတီတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ဒိဋ္ဌံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ စရဏံ နာမ စိတ္တန္တိ? ဧဝံ၊ ဘန္တေ။ တမ္ပိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စရဏံ နာမ စိတ္တံ စိတ္တေနေဝ စိန္တိတ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၀၀)။ သွာယမတ္ထော သဝိညတ္တိကာနံ ဗာတ္တိံသစိတ္တာနမုပလဗ္ဘတိ။ သာသဝကုသလာကုသလံ ဝါ ဝိစိတ္တဂတိအာဒိကရဏတော ဝါ ဝိစိတ္တကရဏဋ္ဌေန စိတ္တံ။ နနု စ ဝိစိတ္တဂတိအာဒယော ကမ္မဝသေန နိပ္ဖဇ္ဇန္တိ။ ယထာဟ –

‘‘ကမ္မနာနာကရဏံ ပဋိစ္စ သတ္တာနံ ဂတိယာ နာနာကရဏံ ပညာယတိ အပဒါ ဒွိပဒါ စတုပ္ပဒါ ဗဟုပ္ပဒါ ရူပိနော အရူပိနော သညိနော အသညိနော နေဝသညီနာသညိနော၊ ကမ္မနာနာကရဏံ ပဋိစ္စ သတ္တာနံ ဥပပတ္တိယာ နာနာကရဏံ ပညာယတိ ဥစ္စနီစတာ ဟီနပဏီတတာ သုဂတဒုဂ္ဂတတာ၊ ကမ္မနာနာကရဏံ ပဋိစ္စ သတ္တာနံ အတ္တဘာဝေ နာနာကရဏံ ပညာယတိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏတာ သုဇာတဒုဇ္ဇာတတာ သုသဏ္ဌိတဒုဿဏ္ဌိတတာ၊ ကမ္မနာနာကရဏံ ပဋိစ္စ သတ္တာနံ လောကဓမ္မေ နာနာကရဏံ ပညာယတိ လာဘာလာဘေ ယသာယသေ နိန္ဒာပသံသာယံ သုခဒုက္ခေ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁)။

တသ္မာ ကမ္မဘေဒနိဗ္ဗတ္တတ္တာ ဂတိအာဒီနံ စိတ္တတာ။ ကမ္မန္တိ စ စေတသိကဓမ္မဘူတာ စေတနာ၊ အဘိဇ္ဈာဒယော စ ဝုစ္စန္တိ၊ န စိတ္တန္တိ။ ကထံ စိတ္တဿ ဝိစိတ္တဂတိအာဒိကရဏန္တိ? ဝုစ္စတေ – ကမ္မဿ စိတ္တသန္နိဿိတတ္တာ တန္နိပ္ဖာဒိတမ္ပိ စိတ္တေနေဝ ကတံ ဟောတိ၊ ယထာ ရာဇယောဓေန ပရာဇိတော သတ္တုရညာ ဇိတောတိ ဝုစ္စတိ။ ဝိစိတ္တံ ကရဏမဿာတိ ဝါ ဝိစိတ္တကရဏံ။ တတော ဧကဋ္ဌာနိကဝဇ္ဇိတဉှိ စိတ္တံ ပစ္စေကံ ပဋိသန္ဓာဒိဝိစိတ္တကိရိယဝန္တတာယ၊ သဗ္ဗမေဝ ဝါ စိတ္တံ အာဝဇ္ဇနာဒိအညမညဝိသဒိသကိရိယဝန္တတာယ ဝိစိတ္တကရဏံ ယုတ္တန္တိ။ သဗ္ဗဝိကပ္ပေသုပိ ‘‘ရူပဘဝေါ ရူပ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ ဥတ္တရပဒလောပေါ စိတ္တပရိယာယေန စ ဝိစိတ္တ-သဒ္ဒေန ဝါ ဝိဂ္ဂဟော ဝိ-သဒ္ဒလောပေါ ဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အထ ဝါ ‘‘ဝိစိတ္တကရဏာ’’တိ ဣဒံ စိတ္တဝိစိတ္တဘာဝဿ ဉာပကဟေတုနိဒဿနံ။ တေန ယသ္မာ ဣဒံ ဝိစိတ္တကရဏံ၊ တသ္မာ တဿ ဝိစိတ္တဿ နိပ္ဖာဒကံ သယမ္ပိ တထေဝ ဝိစိတ္တန္တိ ဝိညာတဗ္ဗန္တိ ဧဝံ ကရဏဝိစိတ္တတာယ ဝိစိတ္တတ္တာ စိတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဌပေတွာ တံ ကရဏဝိစိတ္တတာယ ဝိစိတ္တဘာဝံ အတ္တနော ဧဝ ဇာတိဘူမိသမ္ပယောဂါဒိဝသေန ဝိစိတ္တတာယ စိတ္တန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အတ္တနော စိတ္တတာယ ဝါ’’တိ။ တတ္ထ ယသ္မာ အညဒေဝ ကုသလံ၊ အညံ အကုသလံ၊ အညံ အဗျာကတံ၊ အညံ ကာမာဝစရံ၊ အညံ ရူပါဝစရာဒိဘေဒံ၊ အညံ သရာဂံ၊ အညံ ဝီတရာဂံ၊ အညံ သဒေါသံ၊ အညံ ဝီတဒေါသံ၊ အညံ သမောဟံ၊ အညံ ဝီတမောဟံ၊ အညံ ရူပါရမ္မဏံ၊ အညံ သဒ္ဒါဒိအာရမ္မဏံ၊ ရူပါရမ္မဏေသု စ အညံ နီလာရမ္မဏံ၊ အညံ ပီတာဒိအာရမ္မဏံ။ ဧဝံ သဒ္ဒါရမ္မဏာဒီသုပိ ယထာသမ္ဘဝံ။ သဗ္ဗေသု စေဝ တေသု အညံ ဟီနံ၊ အညံ မဇ္ဈိမံ၊ အညံ ပဏီတံ၊ ဟီနာဒီသု စ အညံ ဆန္ဒာဓိပတေယျံ၊ အညံ စိတ္တာဓိပတေယျံ၊ အညံ ဝီရိယာဓိပတေယျံ၊ အညံ ဝီမံသာဓိပတေယျန္တိ ဧဝမာဒိနာ ဇာတိဘူမိသမ္ပယုတ္တအာရမ္မဏဟီနမဇ္ဈိမပဏီတအဓိပတိအာဒီနံ ဝသေန ဝိစိတ္တမနေကပ္ပကာရံ၊ တသ္မာ ဣမာယ အတ္တဝိစိတ္တတာယ ဝါ စိတ္တန္တိ ဝုစ္စတီတိ။

ကာမဉ္စေတ္ထ ဧကမေဝ စိတ္တံ ဧဝံ ဝိစိတ္တံ နာမ န ဟောတိ၊ ဝိစိတ္တာနံ ပန အန္တောဂဓတ္တာ ဧတေသု ယံ ကိဉ္စိ ဧကမ္ပိ ဝိစိတ္တတာယ စိတ္တန္တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ သမုဒါယဝေါဟာရေန အဝယဝဿာပိ ဝေါဟရိယမာနတ္တာ ယထာ ပဗ္ဗတနဒီသမုဒ္ဒါဒီနမေကဒေသာ ဒိဋ္ဌာ ပဗ္ဗတာဒယော ဒိဋ္ဌာတိ၊ ယထာ စ ဧကေကစိတ္တသမ္ပယုတ္တာပိ ဝေဒနာဒယော ရာသဋ္ဌေန ခန္ဓဝေါဟာရေန ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓော သညာက္ခန္ဓော’’တိအာဒိနာ ဝုစ္စန္တိ။ အပိစေတ္ထ ဝိပါကဝိညာဏံ ကမ္မကိလေသေဟိ စိတန္တိ စိတ္တံ၊ တံ ကိလေသသဟာယေန ကမ္မုနာ ဖလဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တိတံ တေဟိ စိတံ နာမ ဟောတိ။ ဟောတု တာဝိဒံ လောကိယဝိပါကံ သန္ဓာယ၊ လောကုတ္တရံ ပန ပတွာ ကထန္တိ? ဝုစ္စတေ – ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာ၊ ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ…ပေ… တသ္မိံ သမယေ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ အရိယမဂ္ဂစေတနာယပိ အဝိဇ္ဇူပနိဿယဘာဝဿ ပကာသိတတ္တာ လောကုတ္တရကုသလဿာပိ အနုသယာ ဥပနိဿယာ ဟောန္တီတိ တန္နိဗ္ဗတ္တိတဿ ဝိပါကဿ ကမ္မကိလေသသဉ္စိတတာပရိယာယော လဗ္ဘတီတိ။ စိတံ တာယတီတိ ဝါ စိတ္တံ။ ကမ္မာဒိသဉ္စိတောပိ ဟိ အတ္တဘာဝေါ ဝိညာဏူပရမေ မတောတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ –

‘‘အာယု ဥသ္မာ စ ဝိညာဏံ၊ ယဒါ ကာယံ ဇဟန္တိမံ၊

အပ္ပဝိဒ္ဓါ တဒါ သေတိ၊ နိရတ္ထံဝ ကလိင်္ဂရ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၃။၉၅)၊

သော ပနာယံ စိတ္တ-သဒ္ဒေါ ကိဉ္စာပိ အနေကတ္ထေသု ဒိဿတိ။ တထာ ဟေသ ‘‘စိတ္တော စ ဂဟပတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၂။၁၃၃၊ ၄။၁၇၆) ပညတ္တိယံ အာဂတော။ ‘‘သဗ္ဗော လောကော ပရစိတ္တေန အစိတ္တော’’တိအာဒီသု ဝိညာဏေ။ ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညံ ဧကနိကာယမ္ပိ သမနုပဿာမိ၊ ဧဝံ စိတ္တ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၁၀၀) ဝိစိတ္တေ၊ နာနပ္ပကာရေတိ အတ္ထော။ ‘‘စရဏံ နာမ စိတ္တ’’န္တိအာဒီသု စိတ္တကမ္မကေ။ ဣဓ ပန စတုဗ္ဗိဓဓမ္မေ နိဒ္ဒေသတော ပကရဏဝသေန ယထာဝုတ္တဝစနတ္ထယုတ္တော ဝိညာဏဝစနောဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပညတ္တိယမ္ပီ’’တိအာဒိ ။ ပညာပီယတိ ဧတာယာတိ ပညတ္တိ၊ တဿံ နာမပညတ္တိယန္တိ အတ္ထော။ စိတ္တောတိ ဟိ ဧကဿ ဂဟပတိနော နာမံ။ ပိ-သဒ္ဒေါ ဝက္ခမာနသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ ဝိညာဏေတိ သဝိပါကာဝိပါကဘေဒေ စိတ္တေ။ တဉှိ ဝိဇာနနဋ္ဌေန ‘‘ဝိညာဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ – ‘‘ဝိဇာနာတီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိညာဏံ၊ တသ္မာ ဝိညာဏန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ စိတ္တသမ္မုတီတိ စိတ္တဝေါဟာရော။ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ ဝိညာတဗ္ဗာ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ စတုဗ္ဗိဓဓမ္မနိဒ္ဒေသဋ္ဌာနေ။ ဝိညုနာတိ ဝိဇာနတာ၊ အာဘိဓမ္မိကေနာတိ အတ္ထော။

ဝိဘာဂဝန္တာနံ ဓမ္မာနံ သဘာဝဝိဘာဝနံ ဝိဘာဂေန ဝိနာ န ဟောတီတိ စိတ္တဿ ဝိဘာဂံ ဒဿေတုံ ‘‘သာရမ္မဏတော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ အာလမ္ဗန္တိ တံ နိဿာယ ပဝတ္တန္တီတိ အာရမ္မဏံ၊ ပစ္စယော၊ ဂေါစရော စ။ တထာ ဟိ ‘‘လဘတိ မာရော အာရမ္မဏံ၊ လဘတိ မာရော ဩတာရ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၈၀) ပစ္စယော ‘‘အာရမ္မဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘နိမိတ္တံ အဿာသပဿာသာ၊ အနာရမ္မဏမေကစိတ္တဿာ’’တိအာဒီသု (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၅၉) ဂေါစရော။ ဣဓ ပန ဥဘယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ သဗ္ဗဿေဝ စိတ္တဿ သပ္ပစ္စယသဂေါစရတ္တာ။ သဟ အာရမ္မဏေန ဝတ္တတိ တဒဝိနာဘာဝတောတိ သာရမ္မဏံ။ ဘာဝပ္ပဓာနနိဒ္ဒေသဝသေန စေတ္ထ သာရမ္မဏဘာဝေါ သာရမ္မဏ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တော ယထာ ‘‘ဣဒမ္ပိ ဗုဒ္ဓေ ရတနံ ပဏီတံ (ခု။ ပါ။ ၆။၃)။ စက္ခု သုညံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၈၅) ရတနအတ္တတ္တနိယာဒိဘာဝေါ ရတနာဒီဟိ သဒ္ဒေဟီတိ၊ တတော သာရမ္မဏဘာဝတောတိ အတ္ထော။ ဧဝမညတ္ထာပိ ယထာနုရူပံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကဝိဓန္တိ ဧကပ္ပကာရံ၊ ဧကကောဋ္ဌာသန္တိ အတ္ထော။

သဝိပါကာဝိပါကတောတိ ဝိပါကုပ္ပာဒနသဘာဝဿ ဝိဇ္ဇမာနာဝိဇ္ဇမာနဘာဝတော။ ဝိပါက-သဒ္ဒေါ ဟိ ဒွီသု အတ္ထေသု ပဝတ္တတိ။ ကတ္ထစိ ဝိပက္ကဘာဝမာပန္နေသု အရူပဓမ္မေသု၊ ကတ္ထစိ ဝိပါကုပ္ပာဒနသဘာဝေ ။ တထာ ဟေသ ‘‘ဝိပါကာ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၃) ဝိပက္ကဘာဝမာပန္နေသု အရူပဓမ္မေသု ပဝတ္တတိ။ ‘‘ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၃) ဝိပါကုပ္ပာဒနသဘာဝေ။ ဣဓ ပန ဝိပါကုပ္ပာဒနသဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣတရထာ ဟိ အဘိညာကုသလာဒီနံ သဝိပါက-ပဒေ အသင်္ဂဟိတဘာဝါပတ္တိ သိယာ။ တထာ ဟိ ယဒိ ဝိပက္ကဘာဝမာပန္နာ ဧဝ ဓမ္မာ ဣဓ ဂဟိတာ သိယုံ၊ တေ ယဿ သန္တိ၊ တံ သဝိပါကမိတရမဝိပါကန္တိ အဘိညာကုသလဿ စေဝ ကဒါစိ အဝိပါကဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာဒိကမ္မဿ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာကုသလဿ စ ဝိပါကုပ္ပတ္တိယာ အဘာဝတော အဝိပါက-ပဒသင်္ဂဟော သိယာ၊ ဧဝဉ္စ သတိ ‘‘အဝိပါကံ အဗျာကတ’’န္တိ ဝက္ခမာနတ္တာ နေသံ အဗျာကတဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ၊ န စေတမိဋ္ဌံ ကုသလာကုသလနိဒ္ဒေသေယေဝ တေသံ နိဒ္ဒေသတော။ ဝိပါကုပ္ပာဒနသဘာဝေ ပန ဂဟိတေ တံသဘာဝေါ နာမ အနုပစ္ဆိန္နာဝိဇ္ဇမာနတဏှာနုသယသ္မိံ သန္တာနေ သဗျာပါရပ္ပဝတ္တိ ဧဝါတိ တဿာ တေသုပိ အတ္ထိတာယ အသတိပိ ဝိပါကုပ္ပာဒနေ သဝိပါက-ပဒသင်္ဂဟော သိဒ္ဓါတိ န ကောစိ ဣဋ္ဌဝိဃာတော အာပဇ္ဇတိ။ ယေန ပန ကာရဏေန အဘိညာကုသလာဒိကမဝိပါကံ၊ ယော စေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော၊ တံ သဗ္ဗံ တဿ တဿ အာဂတဋ္ဌာနေယေဝ ဒဿယိဿာမ။

ကတမံ ပနေတ္ထ သဝိပါကံ၊ ကတမမဝိပါကန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တတ္ထ သဝိပါက’’န္တိအာဒိ။ အဗျာကတန္တိ ဝိပါကကိရိယာဝသေန ဒုဝိဓမဗျာကတံ။ တေသု ဝိပါကစိတ္တံ တာဝ အာဒါသတလေ မုခနိမိတ္တံ ဝိယ နိရုဿာဟတ္တာ ဝိပါကုပ္ပာဒနေ အသမတ္ထံ။ ကိရိယစိတ္တေသု စ ယဒေတံ ခီဏာသဝသန္တာနေယေဝ နိယတမဋ္ဌာရသဝိဓံ ဝိညာဏံ၊ တံ ဥပစ္ဆိန္နဘဝမူလာယ သန္တတိယံ ပဝတ္တတီတိ သမုစ္ဆိန္နမူလာယ လတာယ ပုပ္ဖံ ဝိယ ဖလဒါယီ န ဟောတိ။ အာဝဇ္ဇနဒွယံ ပန အနုပစ္ဆိန္နဘဝမူလေပိ သန္တာနေ ပဝတ္တမာနံ အနာသေဝနဘာဝေန ဒုဗ္ဗလတ္တာ မောဃပုပ္ဖမိဝ ဗီဇဘာဝေ အသမတ္ထံ အဖလမေဝ။ ဣတိ သဗ္ဗမေတံ အဗျာကတံ ဝိပါကာရဟတာဘာဝတော အဝိပါကန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘အဝိပါကံ အဗျာကတ’’န္တိ။ ဇာယန္တိ ဧတ္ထ အသဒိသာပိ သဒိသာကာရာတိ ဇာတိ၊ သမာနာကာရော၊ ကုသလာကုသလာဗျာကတာနံ ဇာတိ ကုသလာကုသလာဗျာကတဇာတိ၊ တဿာ ဘေဒတော တိဝိဓံ ကုသလံ အကုသလံ အဗျာကတန္တိ။ ဝစနတ္ထပုစ္ဆာယ ပယောဇနံ ဝုတ္တမေဝ။

၁၀။ ‘‘ကုစ္ဆိတာန’’န္တိအာဒိ ဝိဿဇ္ဇနံ။ တတ္ထ ကုစ္ဆိတာနန္တိ နိန္ဒိတာနံ၊ အသုစိ ဝိယ နာဂရိကေဟိ ဝိညူဟိ ဂရဟိတဗ္ဗာနံ ပါပဓမ္မာနန္တိ အတ္ထော။ သလနတောတိ ဟိံသနတော၊ အပနယနတော ဝါ။ ကုသလဉှိ ယထာနုရူပံ တဒင်္ဂါဒိဝသေန အကုသလဓမ္မေ ပဇဟန္တံ တေ ဟိံသတိ၊ အပနယတီတိ ဝါ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ သလနတော သံဝရဏတော၊ ပိဒဟနတောတိ အတ္ထော။ ကုသလဓမ္မဝသေန ဟိ အကုသလပ္ပဝတ္တိနိဝါရဏေန၊ အပ္ပဝတ္တိဓမ္မတာပါဒနေန စ မနစ္ဆဋ္ဌေသု ဒွါရေသု အပ္ပဝတ္တိယာ သံဝုတာ ပိဟိတာ ဟောန္တိ။ ကုသာနန္တိ ရာဂါဒိအသုစိသမ္ပယောဂေန နာနာဝိဓဒုက္ခဟေတုတာယ စ ကုစ္ဆိတေနာကာရေန အပ္ပဟီနဘာဝေန သန္တာနေ သယန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ကုသာ၊ ပါပဓမ္မာ။ အထ ဝါ ကုစ္ဆိတာနံ ပါဏာတိပါတာဒီနံ သာဝဇ္ဇဓမ္မာနံ သာနတော နိသာနတော တေဇနတော ကုသာ၊ ဒေါသလောဘာဒယော။ ဒေါသာဒီနဉှိ ဝသေန စေတနာယ တိက္ခဘာဝပ္ပတ္တိယာ ပါဏာတိပါတာဒီနံ မဟာသာဝဇ္ဇတာတိ။ တေသံ လဝနေန ဆိန္ဒနေန ယထာနုရူပံ ပဇဟနေနာတိ အတ္ထော။ ကုသေနာတိ ကုစ္ဆိတာနံ သာနတော တနုကရဏတော၊ ဩသာနကရဏတော ဝါ ‘‘ကုသာ’’တိ လဒ္ဓနာမေန ဉာဏေန။ လာတဗ္ဗတ္တာတိ အာဒါတဗ္ဗတ္တာ၊ သဟဇာတဥပနိဿယဘာဝေန သန္တာနေ ပဝတ္တေတဗ္ဗတ္တာ။ ဉာဏဉှိ တိဟေတုကကုသလံ သဟဇာတဘာဝေန စေဝ ဥပနိဿယဘာဝေန စ၊ ဒုဟေတုကကုသလံ ဥပနိဿယဘာဝေနေဝ သန္တာနေ ပဝတ္တေတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌော ကုသလဋ္ဌောတိ သဗ္ဗကုသလာနံ သာဓာရဏဝသေန အတ္ထော ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ ကုသေနာတိ ဇာတိသဒ္ဒတာယ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော၊ ကုသေဟီတိ ပန အတ္ထော။ ပုညကိရိယာဝသေန ဟိ ပဝတ္တာနိ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ ယထာဝုတ္တနယေန ‘‘ကုသာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေဟိ လာတဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တနယေန ပဝတ္တေတဗ္ဗတ္တာ။ အပိစေတ္ထ –

‘‘ကုသော ဝိယ လုနာတီတိ၊ ကုသာ ဝိယ လုနာတိ ဝါ၊

ကုသလံ ကုံ သလေတီတိ၊ လုနာတိ ကုသမိစ္စပီ’’တိ။

တတ္ထ ယထာ ကုသော ဂဟိတော ဥဘယဘာဂဂတံ ဟတ္ထပဒေသံ လုနာတိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ ဥပ္ပန္နာနုပ္ပန္နဝသေန ဥဘယဘာဂဂတံ ကိလေသပက္ခံ လုနာတိ ဆိန္ဒတိ၊ သေယျထာပိ – ‘‘အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပာဒါယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ၊ ဝါယမတိ၊ ဥပ္ပန္နာနံ…ပေ… ပဟာနာယာ’’တိ အာဂတံ သမ္မပ္ပဓာနံ။ တသ္မာ ကုသော ဝိယ လုနာတီတိ ကုသလံ။ ကုသာ ဝိယ လုနာတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ကု’’ဣတိ ဘူမိ ဝုစ္စတိ၊ ဓမ္မာနံ အဓိဋ္ဌာနဘာဝေန တံသဒိသတာယ ဣဓ ရူပါရူပက္ခန္ဓော ဝုတ္တော။ အတ္တနော နိဿယဘူတဿ တဿ ဧတရဟိ၊ အာယတိဉ္စ အနုဒဟနတော ဝိနာသနတော ကုံ သာယန္တီတိ ကုသာ၊ ရာဂါဒယော၊ တေ ဝိယ အတ္တနော နိဿယံ လုနာတိ ဆိန္ဒတီတိ ကုသလံ။ ပယောဂသမ္ပာဒိတာ ဟိ ကုသလဓမ္မာ အစ္စန္တမေဝ ရူပါရူပဓမ္မေ အပ္ပဝတ္တိကရဏေန သမုစ္ဆိန္ဒန္တိ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုပါပနတောတိ။ ဝုတ္တနယေန ပန ‘‘ကု’’န္တိ လဒ္ဓနာမဿ ရူပါရူပက္ခန္ဓဿ သလနတော အပနယနတော ကုံ သလေတီတိ ကုသလံ။ ကုသံ လုနာတီတိ ပန ကုစ္ဆိတာ ဧတ္ထ သယန္တီတိ ကုသော၊ ကာယော၊ တံ လုနာတိ ယထာဝုတ္တဝသေနေဝါတိ ကုသလံ။

၁၁။ ဣဒါနိ ကုသလ-သဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရဒဿနတ္ထမာဟ ‘‘ဆေကေ ကုသလ-သဒ္ဒေါယ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ကုသလော တွံ ရထဿ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ (မ။ နိ။ ၂။၈၇)၊ ကုသလာနစ္စဂီတဿ၊ သိက္ခိတာ စာတုရိတ္ထိယော’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၂။၂၂။၉၄) ဆေကေ ဒိဋ္ဌော၊ ဆေကပရိယာယော ပဝီဏတ္ထောတိ အတ္ထော။ ‘‘ကစ္စိ နု ဘောတော ကုသလံ၊ ကစ္စိ ဘောတော အနာမယ’’န္တိအာဒီသု (ဇာ။ ၁။၁၅။၁၄၆၊ ၂။၂၀။၁၂၉) အာရောဂျေ။ ‘‘ကတမော ပန၊ ဘန္တေ၊ ကာယသမာစာရော ကုသလော? ယော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကာယသမာစာရော အနဝဇ္ဇော’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၆၁) စ ‘‘အပရံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဧတဒါနုတ္တရိယံ၊ ယထာ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသူ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၄၅) စ ဧဝမာဒီသု အနဝဇ္ဇေ။ ‘‘ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာဒါနဟေတု ဧဝမိဒံ ပုညံ ဝဍ္ဎတိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၈၀)၊ ကုသလဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၄၃၁) စ အာဒီသု ဣဋ္ဌဝိပါကေ။ အနဝဇ္ဇာဒိကေတိ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကေ၊ ‘‘အနဝဇ္ဇာဒိကေ’’တိ စ အတ္တနာ ဝက္ခမာနလက္ခဏဿ အနုရူပတ္တာ ဝုတ္တံ၊ န ပန အာရောဂျတ္ထဿ အသမ္ဘဝတော။ ကိလေသရောဂဿ ဟိ အဘာဝတော ကုသလံ အာရောဂျံ ဟောတိ။

ဝဇ္ဇာ ရာဂါဒယော၊ တေ ယဿ န သန္တိ၊ တံ အနဝဇ္ဇံ၊ ဣဋ္ဌော ဝိပါကော စတုက္ခန္ဓသင်္ခါတော ယဿ၊ တံ ဣဋ္ဌဝိပါကံ၊ ဣဋ္ဌဝိပါကတာ စဿ တံသဘာဝဝန္တတာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ န တဿ အဝဿံ ဣဋ္ဌဝိပါကသမ္ဘဝတောယေဝ၊ လက္ခီယတိ အနေနာတိ လက္ခဏံ၊ အနဝဇ္ဇဉ္စ တံ ဣဋ္ဌဝိပါကဉ္စာတိ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကံ။ တံ လက္ခဏမဿာတိ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကလက္ခဏံ။

နနု စ ကုသလမေဝ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကံ၊ ဝုတ္တနိယာမေန ပန အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကတော အညံ ကုသလံ သိယာ။ န ဟိ သယမေဝ အတ္တနော လက္ခဏန္တိ သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ? နာယံ ဒေါသော ပရိညာတာပရိညာတဝစနတ္ထဘာဝဘေဒေ ဧကဿာပိ လက္ခိတဗ္ဗလက္ခဏဘာဝပရိကပ္ပနတော။ ‘‘အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါက’’န္တိ ဟိ ပရိညာတဝစနတ္ထံ။ ‘‘ကုသလ’’န္တိ အပရိညာတဝစနတ္ထံ။ ဧဝဉ္စ ယေန သဘာဝေန ပရိညာတဝစနတ္ထဿ သဒ္ဒဿ အတ္ထော ဟောတိ၊ ယေန စ အပရိညာတဝစနတ္ထဿ၊ တေသံ ပရိညာတာပရိညာတဝစနတ္ထသဘာဝါနံ ဘေဒေန တံသမင်္ဂိဿ ကုသလဿ ဧကဿာပိ ဘေဒေါ ပရိကပ္ပီယတိ ယထာ ‘‘ပုရေ ဘဝံ ပဋု အာသိ၊ ပဋုတရော ဧတရဟီ’’တိ ဂုဏဘေဒေန၊ ဝတ္ထုဘေဒေန စ ပရိကပ္ပီယတိ၊ တသ္မာ ပရိညာတဝစနတ္ထဘာဝေန လက္ခဏံ၊ အပရိညာတဝစနတ္ထဘာဝေန လက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဧဝံ ပရိကပ္ပိတဘေဒေ ပရိဂ္ဂယှမာနေ န ကောစိ ဒေါသော အာပဇ္ဇတိ။

အထ ဝါ လက္ခီယတီတိ လက္ခဏံ၊ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကဉ္စ တံ လက္ခဏဉ္စာတိ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကလက္ခဏံ၊ ယံ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကံ ဟုတွာ လက္ခီယတိ၊ တံ ကုသလန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ အနဝဇ္ဇ-သဒ္ဒေန အနဝဇ္ဇဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ ဣဋ္ဌဝိပါကသဒ္ဒေန ဣဋ္ဌဝိပါကဘာဝေါ၊ တသ္မာ အနဝဇ္ဇော စ ဣဋ္ဌဝိပါကော စ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကံ၊ တံ လက္ခဏမေတဿာတိ ကရဏတ္ထေ၊ ကမ္မတ္ထေ ဝါ လက္ခဏ-သဒ္ဒေန အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကလက္ခဏန္တိ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကသဘာဝဝန္တံ၊ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကဘာဝေန လက္ခိတဗ္ဗံ ဝါတိ အတ္ထော။ ကိံ ပနေတ္ထ ကာရဏံ ပဒဒွယပရိဂ္ဂဟေန၊ နနု ဧကေနေဝ ပဒေန အဓိပ္ပေတတ္ထသိဒ္ဓိ သိယာ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ‘‘အနဝဇ္ဇလက္ခဏ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘အပရံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဧတဒါနုတ္တရိယံ၊ ယထာ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသူ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၄၅) ဝိယ ဝဇ္ဇရဟိတတ္တာ အဗျာကတဿာပိ ပသင်္ဂေါ သိယာတိ ဣဋ္ဌဝိပါက-ပဒံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ၊ ‘‘ဣဋ္ဌဝိပါကလက္ခဏ’’န္တိ ပန ဝုတ္တေ ဣတရံ န ဝတ္တဗ္ဗံ အဗျာကတဿ ဝိပါကာရဟဘာဝေန ဣဋ္ဌဝိပါကတာပသင်္ဂဘာဝတော? သစ္စမေတံ၊ အနဝဇ္ဇ-ပဒေန ကုသလဿ ပဝတ္တိသုခတံ၊ ဣဋ္ဌဝိပါက-ပဒေန စ ဝိပါကသုခတံ ဒဿေတုံ ပဒဒွယံ ဝုတ္တံ။ အနဝဇ္ဇပဒဉှိ အတ္တနော ပဝတ္တိသဘာဝဝသေန လက္ခဏဝစနံ၊ ဣတရံ ကာလန္တရေ ဝိပါကုပ္ပာဒနသမတ္ထတာဝသေနာတိ။ အထ ဝါ ကုသလဿ အတ္ထဝိသုဒ္ဓိံ ဒဿေတုံ ပုရိမပဒံ ဝုတ္တံ၊ ပရိသုဒ္ဓဝိပါကတံ ဒဿေတုံ ပစ္ဆိမံ။ ပုရိမံ ဝါ ကုသလဿ အကုသလသဘာဝတော နိဝတ္တနံ၊ ပစ္ဆိမံ အဗျာကတသဘာဝတောတိ အလမတိပပဉ္စေန။ ဧတ္ထ စ ‘‘အနဝဇ္ဇ…ပေ… လက္ခဏ’’န္တိ ဝစနေန ကုသလဿ သာမညလက္ခဏံ ဝုတ္တံ အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကသဘာဝဿ ကုသလဇာတိယာ သာဓာရဏတ္တာ။ အကုသလာဒီနမသာဓာရဏဘာဝေန သဘာဝလက္ခဏံ ဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အကုသလဝိဒ္ဓံသနရသန္တိ ယထာနုရူပံ အကုသလပ္ပဇဟနကိစ္စံ။ ကုသလဉှိ ပရိတ္တမဟဂ္ဂတလောကုတ္တရဘေဒဘိန္နံ ယထာက္ကမံ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနဝသေန အကုသလပက္ခံ ပဇဟတိ။ အထ တဒင်္ဂါဒိပ္ပဟာနာနံ ကိံ နာနာကရဏန္တိ? ဝုစ္စတေ – ဒါနာဒိပုညကိရိယဝတ္ထုဂတေန တေန တေန ကုသလင်္ဂေန တဿ တဿ မစ္ဆေရာဒိအကုသလင်္ဂဿ ပဟာနံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ၊ တံ ဒီပါလောကေန အန္ဓကာရဝိဒ္ဓံသနံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ကာမာဝစရကုသလာနံ ပရိတ္တာနုဘာဝတာယ တေဟိ အတ္တနော ဌိတိက္ခဏေ ဝိဒ္ဓံသိတာနမကုသလာနံ တဒပဂမေ သတိ ပုန အာဂမေန ဝေါတ္ထရဏတော။ တေသံ တေသံ နီဝရဏဓမ္မာနံ ဝိက္ခမ္ဘနသင်္ခါတံ ပဝတ္တိနိဝါရဏဝသေန ပဟာနံ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ၊ တံ ဃဋပ္ပဟာရေန ဇလတလေ သေဝါလဝိယူဟနံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ ဗလဝတာ ဃဋပ္ပဟာရေန ဒူရီကတံ သေဝါလံ တသ္မိံ အပနီတေပိ တံပဟာရဝေဂေန သဟသာ န ဩတ္ထရတိ၊ ဧဝမေဝ ဥပစာရပ္ပနာဘေဒေန ဈာနေန ဝိက္ခမ္ဘိတာ ကာမစ္ဆန္ဒာဒယော တဒပ္ပဝတ္တိကာလေပိ တဿ ဗလေန သဟသာ န ဩတ္ထရန္တီတိ။ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာပါဒနသင်္ခါတံ သမ္မာ ဥစ္ဆေဒဝသေန ပဟာနံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ၊ တံ ပန အသနိသမ္ပာတေန ရုက္ခာဒီနံ သမူလဝိဒ္ဓံသနံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ အရိယမဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္နကိလေသာ အနုသယမတ္တကေနာပိ သန္တာနေ ပဝတ္တန္တိ။ ယထာ ပန ဧကဝါရပ္ပဝတ္တေနပိ ဣန္ဒဂ္ဂိနာ သဟ မူလေဟိ ဝိဒ္ဓံသိတာ ရုက္ခာဒယော န ပုန ဝိရုဟန္တိ၊ ဧဝမေဝံ ဧကစိတ္တက္ခဏိကေနပိ တေန အတ္တနော ဥပ္ပာဒမတ္တေနေဝ အနုသယမတ္တဋ္ဌာယိနောပိ ကိလေသာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဝိဒ္ဓံသိတာယေဝ ဟောန္တိ။

ဝေါဒါနံ ဝိသုဒ္ဓိ၊ သံကိလေသမလဝိမုတ္တီတိ အတ္ထော၊ တထာ ဟုတွာ ပစ္စုပဋ္ဌာနမဿာတိ ဝေါဒါနပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ပရိသုဒ္ဓါကာရေန ယောဂိနော ဉာဏဿ ဥပဋ္ဌာတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဧဝံ ကုသလဿ ဝဇ္ဇရဟိတဣဋ္ဌဝိပါကသဘာဝေဟိ လက္ခဏံ၊ ကိစ္စဥပဋ္ဌာနာကာရဝသေန စ ရသပစ္စုပဋ္ဌာနာနိ ဝတွာ ပုန ဝဇ္ဇပဋိပက္ခဘာဝဝသေန စ လက္ခဏံ၊ သမ္ပတ္တိဖလဝသေန စ ရသာဒိကံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝဇ္ဇပဋိပက္ခတ္တာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝဇ္ဇာနံ ပဋိပက္ခဘာဝေါ ဝဇ္ဇပဋိပက္ခတ္တံ၊ တတော။ ဧတေန ‘‘အနဝဇ္ဇလက္ခဏ’’န္တိ ဧတ္ထ အ-ကာရော ပဋိပက္ခတ္ထောတိ ဒဿေတိ၊ တေန ပနဿ အဗျာကတတော နိဝတ္တနံ ကတံ။ ဣတရထာ ဟိ နာဿ ဝဇ္ဇံ၊ ဝဇ္ဇတော အညံ ဝါ အနဝဇ္ဇန္တိ အဗျာကတဿာပိ တံလက္ခဏတာပသင်္ဂေါ သိယာ။ ‘‘ဝဇ္ဇပဋိပက္ခတ္တာ’’တိ ပန ဝုတ္တေ ယသ္မာ ကုသလာကုသလာနမေဝ ပဟာယကပ္ပဟာတဗ္ဗဘာဝေန အာလောကန္ဓကာရာနံ ဝိယ အညမညံ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘာဝေါ၊ တသ္မာ ကုသလမေဝ ဝဇ္ဇပဋိပက္ခတ္တာ အနဝဇ္ဇလက္ခဏံ၊ န အညန္တိ အယမတ္ထော သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ ဝေါဒါနဘာဝရသန္တိ ဝေါဒါနဘာဝသမ္ပတ္တိကံ၊ ကိလေသမလေဟိ အသံကိလိဋ္ဌဘာဝေန သမ္ပဇ္ဇနကန္တိ အတ္ထော။ ပစ္စုပဋ္ဌာပီယတိ ဥပနီယတိ ကာရဏေန၊ အတ္တနော ဝါ ကာရဏံ ပဋိစ္စ၊ တပ္ပဋိဗဒ္ဓဘာဝေန ပဋိမုခံ ဝါ ဥပဋ္ဌာတီတိ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ဣဋ္ဌော ဝိပါကော ပစ္စုပဋ္ဌာနမဿာတိ ဣဋ္ဌဝိပါကပစ္စုပဋ္ဌာနံ။

အသတိ ယောနိသောမနသိကာရေ ကုသလဿ အနုပ္ပဇ္ဇနတော၊ သတိ စ တသ္မိံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော တဿ သော အာသန္နကာရဏန္တိ အာဟ ‘‘ယောနိသောမနသိကာရပဒဋ္ဌာန’’န္တိ။ တတ္ထ ယောနိသော ပထေန ဥပါယေန မနသိကာရော ယောနိသောမနသိကာရော၊ အတ္ထတော ပန သာနုသယသန္တာနဝတော ဆန္နံ ဒွါရာနမာပါထဂတေသွာရမ္မဏေသု ပတိရူပဒေသဝါသာဒိသမ္ပတ္တိယာ ကုသလဓမ္မာနံ ပစ္စယဘာဝေန ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေတွာ ဥပ္ပန္နမာဝဇ္ဇနံ ယောနိသောမနသိကာရော နာမ။ ဝုတ္တပဋိပက္ခဝသေန အယောနိသောမနသိကာရောပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယံ ပန နိရနုသယသန္တာနသမင်္ဂိဿ ကိရိယစိတ္တာနံ ပစ္စယဘာဝေန ဥပ္ပန္နံ၊ တံ ဌပေတွာ နိရဝဇ္ဇဓမ္မံ သာဝဇ္ဇဓမ္မဿ ကဿစိ ပစ္စယဘာဝါနုပဂမနတော ယောနိသောမနသိကာရပက္ခံ ဝါ ဘဇေယျ။ ခီဏာသဝသန္တာနဂတတ္တာ ယောနိသောအယောနိသောဘာဝမနပေက္ခိတွာ အာပါထဂတာရမ္မဏေသု ဥပ္ပတ္တိမတ္တံ ဝိနာ န ကဿစိ ကုသလာကုသလဘာဝဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ တဒုဘယဝသေန နဝတ္တဗ္ဗတ္တာ အဗျာကတမနသိကာရောတိ ဝါ သင်္ခံ ဂစ္ဆေယျာတိ။

သာဝဇ္ဇာနိဋ္ဌဝိပါကလက္ခဏမကုသလန္တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ဝဇ္ဇာ ရာဂါဒယော၊ တေ ယဿ သန္တိ၊ တံ သာဝဇ္ဇံ၊ အနိဋ္ဌော ဝိပါကော ယဿ၊ တံ အနိဋ္ဌဝိပါက’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ပဋိပက္ခယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ရသာဒိတော ပနေတံ အနတ္ထဇနနရသံ၊ သံကိလေသပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ အထ ဝါ ဂါရယှဘာဝတော သာဝဇ္ဇလက္ခဏမေဝ၊ သံကိလေသဘာဝရသံ၊ အနိဋ္ဌဝိပါကပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ အယောနိသောမနသိကာရပဒဋ္ဌာနံ။ ဝစနတ္ထတော ပန န ကုသလန္တိ အကုသလံ၊ ကုသလပဋိပက္ခန္တိ အတ္ထော။ ပဋိပက္ခတ္ထေ ဟိ အယံ အကာရော၊ န ပန အညတ္ထေ၊ နာပိ အဘာဝေ။ ဣတရထာ ဟိ တိကံ န သိယာ၊ ဒုကံ၊ စတုက္ကံ ဝါ အာပဇ္ဇေယျ။ တထာ ဟိ ယဒိ ကုသလတော အညမကုသလံ သိယာ ၊ တဒါ အဗျာကတဿာပိ တတော အညဘာဝေန အကုသလ-သဒ္ဒသင်္ဂဟောတိ ကုသလာကုသလဇာတိဘေဒတော ဒုဝိဓန္တိ ဒုကံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယဒိ စ ကုသလာဘာဝေါ အကုသလံ၊ တေန န ကာစိ ဇာတိ ဂယှတီတိ ကုသလာဗျာကတဇာတိဘေဒတော ဒုကမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထ သိယာ ‘‘အဘာဝေါပိ ဝိသုံ ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ၊ ဧဝံ သတိ တဿ ဇာတိယာ အဘာဝတော ဇာတိ-သဒ္ဒေန သဟ သမ္ဗန္ဓော န သိယာ။ ဝိဇ္ဇမာနဿ ဟိ ဇာတိ နာမ ဟောတိ။ ယထေဝ ဝါ ကုသလဿ အဘာဝေါ၊ ဧဝံ အဗျာကတဿာပိ အဘာဝေါ အတ္ထီတိ အနဗျာကတဇာတိပိ ဝတ္တဗ္ဗာတိ စတုက္ကံ အာပဇ္ဇေယျ။ န စေတမိဋ္ဌံ ကုသလာဒိဝသေန တိဝိဓဇာတိယာ ဧဝ ဣစ္ဆိတတ္တာ၊ ပါဠိယဉ္စ ‘‘ကုသလာ ဓမ္မာ အကုသလာ ဓမ္မာ အဗျာကတာ ဓမ္မာ’’တိ တိကဝသေနေဝ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ကုသလပဋိပက္ခ’’န္တိ ပန ဝုစ္စမာနေ မိတ္တပဋိပက္ခော အမိတ္တော ဝိယ၊ လောဘပဋိပက္ခော အလောဘော ဝိယ စ ယံ ဓမ္မဇာတံ ကုသလဿ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘူတံ၊ တံ အကုသလန္တိ တဿ ဝသေန တိကံ ဥပပန္နံ ဟောတိ၊ ဥဇုဝိပစ္စနီကတာ စဿ သာဝဇ္ဇာနိဋ္ဌဝိပါကတ္တာ၊ တေန ပဟာတဗ္ဗဘာဝတော စ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န ပန ကုသလဝိနာသနတော။ န ဟိ အကုသလေန ကုသလံ ပဟီယတိ၊ မဟာဗလတ္တာ ပန ကုသလမေဝ တံ ပဇဟတိ။ ကုသလဉှိ မဟာဗလံ၊ အကုသလံ ဒုဗ္ဗလံ။ တေနေဝါဟ ‘‘အဗလာ နံ ဗလီယန္တိ၊ မဒ္ဒန္တေနံ ပရိဿယာ’’တိ (သု။ နိ။ ၇၇၆)၊ တသ္မာ ကုသလမေဝ ယထာဝုတ္တနယေန အကုသလဿ ပဟာယကံ၊ နာကုသလံ ဣတရဿာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တဒုဘယ…ပေ… အဗျာကတန္တိ ယံ ဓမ္မဇာတံ ကုသလံ ဝိယ န အနဝဇ္ဇဣဋ္ဌဝိပါကလက္ခဏံ၊ နာပိ အကုသလံ ဝိယ သာဝဇ္ဇာနိဋ္ဌဝိပါကလက္ခဏံ၊ အထ ခေါ အဝိပါကတ္တာ တဒုဘယဝိပရီတလက္ခဏံ၊ တံ အဗျာကတန္တိ အတ္ထော။ နနု စ ‘‘တဒုဘယဝိပရီတလက္ခဏ’’န္တိ ဝုတ္တေ သုခဒုက္ခဝေဒနာနံ ဝိပရီတာ ဥပေက္ခာဝေဒနာ ဝိယ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိပါကာနံ ဝိပရီတော အညော ကောစိ ဝိပါကော ယဿ အတ္ထိ၊ တံ အဗျာကတန္တိ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ တထာ အသမ္ဘဝတော။ ယထာ ဟိ အာလောကန္ဓကာရာနံ ဝိပရီတော အညော ကောစိ နတ္ထိ၊ ဧဝမိဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိပါကာနံ ဝိပရီတော န ကောစိ ဝိပါကော အတ္ထီတိ။ အထ ဝါ တံ-သဒ္ဒေါ ဣဓ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိပါကနိရပေက္ခံ ကုသလာကုသလမတ္တမေဝ ပစ္စာမသတီတိ ကုသလာကုသလာနံ သဝိပါကတ္တာ တဒုဘယဝိပရီတလက္ခဏံ၊ တံ အဝိပါကလက္ခဏန္တိ အတ္ထောတိ အလမေတ္ထ အနုယောဂေန။ ကုသလာကုသလဘာဝေန န ဗျာကတန္တိ အဗျာကတံ။ ကုသလာကုသလဉှိ ဝတွာ အဗျာကတဿ ဝုတ္တတ္တာ ကုသလာကုသလဘာဝေနေဝ အဝုတ္တတ္တာတိ ဝိညာယတိ၊ န ပကာရန္တရေန။ တထာ အဝစနဉ္စ တဿ တဒုဘယဝိပရီတလက္ခဏတ္တာယေဝ၊ န ပန အဝတ္တဗ္ဗတ္တာမတ္တေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ဝိ-သဒ္ဒေါ ဝိရောဓိဝစနော။ အာ-သဒ္ဒေါ အဘိမုခဘာဝပ္ပကာသနော၊ တသ္မာ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ အညမညံ ဝိရောဓာဘိမုခတံ ကတံ လက္ခဏဝိရောဓတော ပဟာယကပ္ပဟာတဗ္ဗဘာဝတော ဝါတိ ဗျာကတံ၊ ကုသလာကုသလံ။ တတော အညံ အဗျာကတံ။ တဉှိ လက္ခဏတော အညမညံ ကုသလာကုသလံ ဝိယ န တဿ ဝိရုဒ္ဓံ။ န ဟိ အဝိပါကတံ အနိဋ္ဌဝိပါကတာ ဝိယ၊ ဣဋ္ဌဝိပါကတာယ ဣဋ္ဌဝိပါကတာ ဝိယ စ အနိဋ္ဌဝိပါကတာယ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိပါကတာဟိ ဝိရုဇ္ဈတိ၊ န စာပိ အဗျာကတံ ကုသလာကုသလေသု ကိဉ္စိ ပဇဟတိ၊ န စ ကေနစိ ပဟာတဗ္ဗန္တိ။ ‘‘တဒုဘယဝိပရီတလက္ခဏမဗျာကတ’’န္တိ ဝိညာယမာနေ အဟောသိ ကမ္မံ၊ နာဟောသိ ကမ္မဝိပါကော၊ နတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော၊ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကောတိ ဣမိနာ တိကေန သင်္ဂဟိတဿ ဂတိဥပဓိကာလပ္ပယောဂဝိပတ္တီဟိ အဝိပါကဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာဒိကမ္မဿ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗဿ အကုသလဿ စ အဘိညာကုသလဿ စ ဝိပါကုပ္ပာဒနာဘာဝတော ‘‘သိယာ နု ခေါ အဗျာကတဘာဝေါ ဝါ’’တိ ကဒါစိ ကောစိ စိန္တေယျာတိ တန္နိဝါရဏတ္ထမာဟ ‘‘အဝိပါကာရဟံ ဝါ’’တိ၊ ဝိပါကံ ဒါတုံ နာရဟတိ တတ္ထ သာမတ္ထိယာဘာဝတောတိ အဝိပါကာရဟံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာဒယော တာဝ ပစ္စယဝေကလ္လာဒီဟိ ကာရဏေဟိ အဝိပါကာ၊ သစေ ပနေတေ တဗ္ဗိဒူရာ အဿု၊ တဒါ ဝိပါကဒါနေ သမတ္ထတာယ ဝိပါကာရဟာယေဝ၊ တံ ပန န တထာ၊ အထ ခေါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန ဝိပါကဒါနေ အသမတ္ထတာယေဝ ဝိပါကာရဟံ န ဟောတိ၊ တံ အဗျာကတံ နာမာတိ။

ဣဒါနိ ဧဝံ တိကဝသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌေသု ကုသလာဒီသု ပဌမံ တာဝ ကုသလစိတ္တံ ဝိဘဇန္တော ‘‘တတ္ထ ကုသလစိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ တဿ ဂဏနပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတိ။ ဧကဝီသတိဝိဓန္တိ အဋ္ဌ ကာမာဝစရာနိ ၊ ပဉ္စ ရူပါဝစရာနိ၊ စတ္တာရိ အရူပါဝစရာနိ၊ စတ္တာရိ လောကုတ္တရာနီတိ ဧဝံ သင်္ခေပတော ဧကဝီသတိဝိဓံ။ ဘူမိတော စတုဗ္ဗိဓန္တိ ကာမရူပါရူပလောကုတ္တရဘူမိသင်္ခါတာနံ စတုန္နံ ဘူမီနံ ဝသေန တတ္ထ ပဝတ္တမာနံ စိတ္တမ္ပိ စတုဗ္ဗိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဘဝန္တိ ဧတ္ထာတိ ဘူမိ၊ ဌာနံ၊ အဝတ္ထာ စ။ အဝတ္ထာပိ ဟိ အဝတ္ထဝန္တာနံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ဝိယ ဂယှတိ။ ဧဝဉှိ နေသံ သုခဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။ အဝတ္ထာတိ စေတ္ထ ဓမ္မာနံ ကာမတဏှာဒီဟိ ပရိစ္ဆိန္နာပရိစ္ဆိန္နဘာဝေါ။ တတ္ထ ပုရိမာ တိဿော ဘူမိယော ဥဘယဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဣတရာ အဝတ္ထာဝသေနေဝ။ န ဟိ လောကုတ္တရဓမ္မာနံ ကာမဘဝါဒိတော အညံ ဌာနမုပလဗ္ဘတီတိ။

အညတ္ထ ပဝတ္တမာနဿာပိ ဝက္ခမာနနယေန ကာမဘူမိပရိယာပန္နတ္တာ ဘူမိတော ဧကဝိဓန္တိ။ သဝတ္ထုကာဝတ္ထုကဘေဒတောတိ စက္ခာဒီနိ ပဉ္စ၊ ဟဒယဉ္စာတိ ဆ ဝတ္ထူနိ။ ကုသလဿ ပန စက္ခာဒိနိဿိတတ္တာဘာဝတော ဟဒယဝတ္ထု ဣဓ ဝတ္ထူတိ အဓိပ္ပေတံ။ တေန သဟိတံ ဧကန္တေန တန္နိဿိတပ္ပဝတ္တိတောတိ သဝတ္ထုကံ၊ ကာမရူပဓာတုယံ ပဝတ္တမာနဝိညာဏံ။ တတ္ထ ဟိ အရူပဿ ရူပပဋိဗန္ဓပ္ပဝတ္တိ၊ အရူပဓာတုယံ ပန ရူပါဘာဝတော ဝတ္ထုဝိရဟိတမေဝ ပဝတ္တတီတိ တတ္ထ ပဝတ္တမာနံ အဝတ္ထုကံ။ ဟီန…ပေ… တိဝိဓန္တိ ဧတ္ထ ပစ္စယတော၊ ဖလတော စ မဇ္ဈိမပဏီတေဟိ နိဟီနံ၊ တေသံ ဝါ ဂုဏေဟိ ပရိဟီနန္တိ ဟီနံ၊ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ ပဓာနဘာဝံ နီတန္တိ ပဏီတံ၊ ဥဘိန္နံ ဝေမဇ္ဈေ ဘဝံ မဇ္ဈိမံ။ တတ္ထ ဟီနေန ဆန္ဒေန စိတ္တေန ဝီရိယေန ဝီမံသာယ ဝါ ပဝတ္တိတံ ဟီနံ၊ မဇ္ဈိမေဟိ ဆန္ဒာဒီဟိ ပဝတ္တိတံ မဇ္ဈိမံ၊ ပဏီတေဟိ ပဏီတံ။ ဆန္ဒာဒီနံ ပန ဟီနာဒိဘာဝေါ အဓိမုတ္တိဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဟီနာဓိမုတ္တိဝသေန ဟိ နေသံ ဟီနတာ၊ ပဏီတာဓိမုတ္တိဝသေန ပဏီတတာ၊ တဒုဘယဝေမဇ္ဈဝသေန မဇ္ဈိမတာ။ ယသကာမတာယ ဝါ ကတံ ကုသလံ ဟီနံ၊ ပုညဖလကာမတာယ မဇ္ဈိမံ၊ ‘‘ပုညံ နာမေတံ သာဓူဟိ ကတ္တဗ္ဗမေဝါ’’တိ ဧဝံ အရိယဘာဝံ နိဿာယ ကတံ ပဏီတံ။ ‘‘အဟမသ္မိ ဒါနပတိ၊ ဣမေ ပနညေ ဒါနဒါသာဒယော’’တိအာဒိနာ အတ္တုက္ကံသနပရဝမ္ဘနာဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ ပဝတ္တိတံ ဝါ ဟီနံ၊ တထာ အနုပက္ကိလိဋ္ဌံ မဇ္ဈိမံ၊ မဂ္ဂဖလပဒဋ္ဌာနံ ပဏီတံ။ ဘဝဘောဂသမ္ပတ္တိနိမိတ္တံ ဝါ ကတံ ဟီနံ၊ သာဝကပစ္စေကဗောဓိပါရမိတာဝသေန အတ္တနော ဝိမောက္ခတ္ထာယ ကတံ မဇ္ဈိမံ၊ သမ္မာသမ္ဗောဓိပါရမိတာဝသေန သဗ္ဗေသံ ဝိမောက္ခတ္ထာယ ကတံ ပဏီတန္တိ။

သောမနဿု…ပေ… ဘေဒတောတိ ဘေဒ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗော ‘‘သောမနဿုပေက္ခာဘေဒတော ဉာဏဘေဒတော ပယောဂဘေဒတော’’တိ။ တတ္ထ ပယောဂဘေဒတောတိ သင်္ခါရဘေဒတောတိ အတ္ထော။ နနု စ သောမနဿုပေက္ခာဘေဒေါ တာဝ ယုတ္တော တေသံ ဘိန္နသဘာဝတ္တာ။ ဉာဏပ္ပယောဂဘေဒေါ ပန ကထန္တိ? ဝုစ္စတေ – ဉာဏပ္ပယောဂကတော ဘေဒေါ ဉာဏပ္ပယောဂဘေဒေါ တေသံ ဘာဝါဘာဝမုပါဒါယ ပဝတ္တတ္တာ။ ဣဒါနိ တမေဝ သောမနဿုပေက္ခာဒိဘေဒံ ဝိဘာဂေန ဒဿေတုံ ‘‘သေယျထိဒ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သောမနဿသဟဂတ’’န္တိအာဒိနာ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ တတ္ထ သေယျထိဒန္တိ တံ ကတမံ၊ တံ ကထန္တိ ဝါ အတ္ထော။

သောဘနံ မနော၊ သောဘနံ ဝါ မနော ဧတဿာတိ သုမနော၊ တဿ ဘာဝေါ သောမနဿံ၊ မာနသိကသုခဝေဒနာယေတံ အဓိဝစနံ၊ သောမနဿေန ဥပ္ပာဒတော ယာဝ နိရောဓာ သဟဂတံ ပဝတ္တံ သံသဋ္ဌံ သမ္ပယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ သောမနဿေန သဟ ဧကုပ္ပာဒါဒိဘာဝံ ဂတန္တိ သောမနဿသဟဂတံ။ ဇာနာတိ ယထာသဘာဝံ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဉာဏံ၊ တေန သမံ ဧကုပ္ပာဒါဒီဟိ ပကာရေဟိ ယုတ္တန္တိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ။ နာဿ သင်္ခါရော အတ္ထီတိ အသင်္ခါရံ၊ အသင်္ခါရမေဝ အသင်္ခါရိကံ။ သဟ သင်္ခါရေန ပဝတ္တမာနံ သသင်္ခါရံ၊ တဒေဝ သသင်္ခါရိကံ။ သင်္ခါရောတိ စေတ္ထ အတ္တနော၊ ပရဿ ဝါ ပုဗ္ဗပ္ပယောဂေါ ‘‘သင်္ခရောတိ တိက္ခဘာဝသင်္ခါတေန မဏ္ဍနဝိသေသေန သဇ္ဇေတိ၊ သင်္ခရီယတိ ဝါ သဇ္ဇီယတိ စိတ္တံ ဧတေနာ’’တိ ကတွာ။ တတ္ထ ဒါနာဒိပုညကရဏကာလေ မစ္ဆေရမလထိနမိဒ္ဓါဒီဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ သံသီဒမာနေ စိတ္တေ ဥပက္ကိလေသဝူပသမဝသေန၊ စိတ္တဿ စ ဥဿာဟဇနနဝသေန တီသု ဒွါရေသု ပဝတ္တော သမ္မာဝါယာမော အတ္တနော ပယောဂေါ နာမ။ ကုသလကရဏေ နိရုဿာဟဿ ပန ‘‘အမ္ဘော၊ သပ္ပုရိသ၊ ကုသလကရဏံ နာမ ပဏ္ဍိတေဟိ အာသေဝိတမဂ္ဂေါ၊ တတ္ထ တယာပိ ပဋိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ဒါနံ ဒေဟိ၊ သီလံ ရက္ခ၊ တဉှိ တေ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိနာ ကုသလကရဏတ္ထာယ ဥဿာဟဇနနဝသေန ပရေသံ ကာယဝစီဒွါရေသု ပဝတ္တာ အာဏတ္တိ ပရပ္ပယောဂေါ နာမ။ တေသု ပန ပုရိမော ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဝတ္တစိတ္တသန္တာနေ၊ ပစ္ဆိမော ပရေသံ စိတ္တသန္တာနေယေဝ သမ္ဘဝတီတိ တန္နိဗ္ဗတ္တိတော စိတ္တဿ တိက္ခဘာဝသင်္ခါတော ဝိသေသော ဣဓ ဥပစာရတော သင်္ခါရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟု အာစရိယာ –

‘‘ပုဗ္ဗပ္ပယောဂသမ္ဘူတော၊ ဝိသေသော စိတ္တသမ္ဘဝီ၊

သင်္ခါရော ဣတိ သင်္ခါရ-သဘာဝညူဟိ ကိတ္တိတော’’တိ။

အထ ဝါ ‘‘သသင်္ခါရိကမသင်္ခါရိက’’န္တိ စ ဧတံ ကေဝလံ သင်္ခါရဿ ဘာဝါဘာဝမတ္တာပေက္ခာယ ဝုတ္တံ၊ န တဿ သဟပ္ပဝတ္တိသဗ္ဘာဝါဘာဝတောတိ ဘိန္နသန္တာနပ္ပဝတ္တိနောပိ သင်္ခါရဿ ဣဒမတ္ထိတာယ တံဝသေန နိဗ္ဗတ္တံ စိတ္တံ သင်္ခါရော အဿ အတ္ထီတိ သသင်္ခါရိကံ သဟ-သဒ္ဒဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္ထပရိဒီပနတော ‘‘သလောမကော သပက္ခကော’’တိအာဒီသု ဝိယ။ တဗ္ဗိပရီတံ ပန တဒဘာဝတော ယထာဝုတ္တဝသေနေဝ အသင်္ခါရိကံ။ အထ ဝါ သင်္ခရဏံ၊ သင်္ခရီယတိ ဝါ ဧတေန အာဂန္တုကသမ္ဘူတေန စိတ္တသံသီဒနသဘာဝါပနယနဝသေနေဝ သဇ္ဇီယတိ၊ သင်္ခရောတိ ဝါ တံ ယထာဝုတ္တဝသေနေဝါတိ သင်္ခါရောတိ ဥဇုကမေဝ ပုဗ္ဗပ္ပယောဂဇနိတော တိက္ခဘာဝေါ ဝုစ္စတိ၊ တဒဘာဝတော အသင်္ခါရိကံ၊ သဘာဝတိက္ခန္တိ အတ္ထော။ တံသဟဂတာယ သသင်္ခါရိကံ၊ အထ ဝါ မစ္ဆေရမလာဒီဟိ သင်္ခရီယတီတိ သင်္ခါရော၊ စိတ္တဿ သံသီဒနသဘာဝေါ၊ သော ယဿ နတ္ထီတိ အသင်္ခါရိကံ၊ ဣတရံ သသင်္ခါရိကံ။ ပဏီတဥတုဘောဇနာဒိကော ဝါ ဗလဝပစ္စယော သင်္ခါရော ‘‘သင်္ခရောတိ စိတ္တံ တိက္ခဘာဝေန၊ သင်္ခရီယတိ ဝါ တံ ဧတေနာ’’တိ ကတွာ။ အ-ကာရဿ ဝုဍ္ဎတ္ထဝုတ္တိတာယ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တော သင်္ခါရော အဿာတိ အသင်္ခါရိကံ၊ ဗလဝပစ္စယဝန္တန္တိ အတ္ထော။ ဝုဍ္ဎိပရိဒီပကေန ပန အ-ကာရေန အဝိသေသိတတ္တာ သသင်္ခါရိကံ သပ္ပစ္စယံ ဒုဗ္ဗလပစ္စယန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဉာဏေန ဝိပ္ပယုတ္တံ ဝိရဟိတန္တိ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တံ။

ဥပေက္ခတီတိ ဥပေက္ခာ၊ ဝေဒိယမာနာပိ အာရမ္မဏံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ မဇ္ဈတ္တာကာရသဏ္ဌိတိယာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဣဋ္ဌေ၊ အနိဋ္ဌေ စ အာရမ္မဏေ ပက္ခပါတာဘာဝေန ဥပပတ္တိတော ယုတ္တိတော ဣက္ခတိ အနုဘဝတီတိ ဥပေက္ခာ။ အထ ဝါ ဥပေတာ သုခဒုက္ခာနံ အဝိရုဒ္ဓါ ဣက္ခာ အနုဘဝနန္တိ ဥပေက္ခာ။ အဝိရုဒ္ဓတ္တာယေဝ ဟေသာ တေသံ အနန္တရမ္ပိ ပဝတ္တတိ။ သုခဒုက္ခဝေဒနာ ပန ဝိသုံ ဝိသုံ ဝိရုဒ္ဓသဘာဝတ္တာ နာညမညံ အနန္တရံ ပဝတ္တန္တိ ။ တေနေဝ ဟိ ပဋ္ဌာနေ သောမနဿဿ အနန္တရံ ဒေါမနဿဿ၊ ဒေါမနဿဿ အနန္တရံ သောမနဿဿ စ ဥပ္ပတ္တိ ပဋိသိဒ္ဓါ။ အယဉ္စ အတ္ထော လောဘသဟဂတစိတ္တသမ္ပယုတ္တဝေဒနာယပိ လဗ္ဘတိ၊ ပုရိမာ ပန ဒွေ န တထာ။ န ဟိ လောဘသဟဂတာဒီနံ မဇ္ဈတ္တာကာရေန အဇ္ဈုပေက္ခနံ၊ ဥပပတ္တိတော ဣက္ခနံ ဝါ အတ္ထီတိ။ ဥပေက္ခာသဟဂတန္တိ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

နနု စ အညေပိ ဖဿာဒယော သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ အတ္ထီတိ သောမနဿာဒီနံ ဝသေနေဝ ပန အဋ္ဌဝိဓတာ ကသ္မာ ဂဟိတာတိ? ဘေဒကရဘာဝတော။ ဖဿာဒီနဉှိ သဗ္ဗစိတ္တသာဓာရဏတ္တာ၊ သဒ္ဓါဒီနဉ္စ သဗ္ဗကုသလသာဓာရဏတ္တာ န တေဟိ စိတ္တဿ ဝိဘာဂေါ၊ သောမနဿာဒယော ပန ကတ္ထစိ စိတ္တေ ဟောန္တိ၊ ကတ္ထစိ န ဟောန္တီတိ ပါကဋောဝ တေဟိ စိတ္တဿ ဝိဘာဂေါတိ။ ကသ္မာ ပနေတေ ကတ္ထစိ စိတ္တေ ဟောန္တိ၊ ကတ္ထစိ န ဟောန္တီတိ? ကာရဏဿ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝတော။ ကိံ ပန နေသံ ကာရဏန္တိ? ဝုစ္စတေ – တတ္ထ သောမနဿသဟဂတဘာဝေါ တာဝ အာရမ္မဏဝသေန ဟောတိ။ ဣဋ္ဌာရမ္မဏသ္မိဉှိ သောမနဿသဟဂတစိတ္တမုပ္ပဇ္ဇတိ။ နနု စ ဣဋ္ဌာရမ္မဏံ လောဘဿ ဝတ္ထု ရဇ္ဇနီယတ္တာတိ ကထံ တတ္ထ ကုသလံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? နယိဒမေကန္တိကံ ဣဋ္ဌေပိ အာရမ္မဏေ နိယမိတာဒိဝသေန ကုသလဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတော။ ယဿ ဟိ ‘‘ကုသလမေဝ မယာ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ကုသလကရဏေယေဝ စိတ္တံ နိယမိတံ ဟောတိ၊ အကုသလပ္ပဝတ္တိတောဝ နိဝတ္တေတွာ ကုသလကရဏေယေဝ ပရိဏာမိတံ၊ အဘိဏှကရဏေန စ ကုသလံ သမုဒါစိဏ္ဏံ၊ ပဋိရူပဒေသဝါသသဒ္ဓမ္မဿဝနသပ္ပုရိသူပနိဿယပုဗ္ဗေကတပုညတာသင်္ခါတစတုစက္ကူပနိဿယဝသေန၊ ယောနိသော စ အာဘောဂေါ ပဝတ္တတိ၊ တဿ ဣဋ္ဌေပိ အာရမ္မဏေ အလောဘသမ္ပယုတ္တမေဝ စိတ္တမုပ္ပဇ္ဇတိ၊ န လောဘသမ္ပယုတ္တံ။ ဟောတိ စေတ္ထ –

‘‘နိယာမပရိဏာမေဟိ ၊ သမုဒါစိဏ္ဏတာယ စ၊

ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမာဘောဂါ၊ ဣဋ္ဌေပိ ကုသလံ သိယာ’’တိ။

အပိစ သဒ္ဓါဗဟုလတာဒီဟိ စ ကာရဏေဟိ စိတ္တဿ သောမနဿသဟဂတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဿဒ္ဓါနံ၊ ဟိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာနဉ္စ ဧကန္တမိဋ္ဌာရမ္မဏဘူတံ တထာဂတရူပမ္ပိ ဒိသွာ သောမနဿံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယေ စ ကုသလပ္ပဝတ္တိယံ အာနိသံသံ န ပဿန္တိ၊ တေသံ ပရေဟိ ဥဿာဟိတာနံ ကုသလံ ကရောန္တာနမ္ပိ သောမနဿံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ သဒ္ဓါဗဟုလတာ ဝိသုဒ္ဓိဒိဋ္ဌိတာ အာနိသံသဒဿာဝိတာတိ ဣမေဟိပိ ကာရဏေဟိ စိတ္တဿ သောမနဿသဟဂတတာ ဟောတိ။

အပိစ ယေ တေ ဧကာဒသ ဓမ္မာ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပာဒါယ သံဝတ္တန္တိ။ သေယျထိဒံ – ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ဓမ္မာနုဿတိ သံဃာနုဿတိ သီလာနုဿတိ စာဂါနုဿတိ ဒေဝတာနုဿတိ ဥပသမာနုဿတိ လူခပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနံ သိနိဒ္ဓပုဂ္ဂလသေဝနာ ပသာဒနီယသုတ္တန္တပစ္စဝေက္ခဏာ တဒဓိမုတ္တတာတိ ဣမေဟိပိ ကာရဏေဟိ စိတ္တဿ သောမနဿသဟဂတဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗုဒ္ဓါဒိဂုဏေ အနုဿရန္တဿ ဟိ ယာဝ ဥပစာရုပ္ပာဒါ သကလသရီရံ ဖရမာနာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တထာ ဒီဃရတ္တံ အက္ခဏ္ဍတာဒိဝသေန အတ္တနာ ရက္ခိတံ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ၊ ဂိဟိနော ဒသသီလံ ပဉ္စသီလံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ၊ ဒုဗ္ဘိက္ခဘယာဒီသု ပဏီတံ ဘောဇနံ သဗြဟ္မစာရီနံ ဒတွာ ‘‘ဧဝံနာမ ဒါနံ အဒါသိ’’န္တိ အတ္တနောစာဂံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ၊ ဂိဟိနောပိ တထာရူပေ ကာလေ သီလဝန္တာနံ ဒိန္နဒါနံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ၊ ယေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတာ ဒေဝါ ဒေဝတ္တံ ဂတာ၊ တထာရူပါနံ ဂုဏာနံ အတ္တနိ အတ္ထိတံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ၊ သမထဝိပဿနာဟိ ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသေ သဋ္ဌိပိ သတ္တတိပိ ဝဿာနိ အသမုဒါစရန္တေ ဒိသွာ ‘‘အဟော မယှံ ကိလေသာ န သမုဒါစရန္တီ’’တိ စိန္တေန္တဿ၊ စေတိယဒဿနထေရဒဿနေသု အသက္ကစ္စကိရိယာယ သံသုစိတလူခဘာဝေန ဗုဒ္ဓါဒီသု ပသာဒသိနေဟာဘာဝေန ဂဒြဘပိဋ္ဌေ ရဇသဒိသေ လူခပုဂ္ဂလေ ပရိဝဇ္ဇန္တဿ၊ ဗုဒ္ဓါဒီသု ပသာဒဗဟုလေ မုဒုစိတ္တေ သိနိဒ္ဓပုဂ္ဂလေ ပဋိသေဝန္တဿ၊ ရတနတ္တယဂုဏပရိဒီပကေ ပသာဒနီယသုတ္တန္တေ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ၊ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသုပိ ပီတိဥပ္ပာဒနတ္ထံ တန္နိန္နတာဒိဝသေန ပဝတ္တေန္တဿ ယေဘုယျေန ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပီတိယာ စ သောမနဿေန သဟ အဝိနာဘာဝတော တဒုပ္ပတ္တိယာ တဿာပိ ဥပ္ပတ္တိ နိယတာတိ ဧဝံ ပီတိကာရဏာနိပိ သောမနဿကာရဏာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ ကိဉ္စ – အဂမ္ဘီရပကတိတာ၊ သောမနဿပဋိသန္ဓိကတာတိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ သောမနဿသဟဂတတာ ဟောတိ။ ယော ဟိ အဂမ္ဘီရပကတိကော ဟောတိ၊ အပ္ပမတ္တကေပိ ဟိတောပကရဏေ တုဿတိ၊ ယော စ သောမနဿပဋိသန္ဓိကော အပ္ပသန္နေသု အာရမ္မဏေသုပိ အပ္ပဋိက္ကူလဒဿာဝီ၊ တဿ ယေဘုယျေန သောမနဿသဟဂတစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယထာဝုတ္တာနံ ပန သောမနဿကာရဏာနမဘာဝေန မဇ္ဈတ္တာရမ္မဏတာယ စ ဥပေက္ခာသဟဂတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဉာဏသမ္ပယုတ္တဿ ပန ကမ္မတော ဥပပတ္တိတော ဣန္ဒြိယပရိပါကတော ကိလေသဒူရီဘာဝတောတိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ဟောတိ။ ယော ဟိ ပရေသံ ဟိတဇ္ဈာသယေန ဓမ္မံ ဒေသေတိ ဟီနုက္ကဋ္ဌာဒီနိ စ နဠကာရမုဒ္ဒါဂဏနာဒီနိ သိပ္ပာယတနာနိ၊ ဝဍ္ဎကီကသိဝါဏိဇ္ဇာဒီနိ စ ကမ္မာယတနာနိ၊ ဝိသဟရဏာဒီနိ စ ဝိဇ္ဇာယတနာနီတိ ဧဝံ နိရဝဇ္ဇသိပ္ပာယတနာဒီနိ သိက္ခာပေတိ၊ သယံ ဝါ သိက္ခတိ၊ ဓမ္မကထိကဿ သက္ကာရံ ကတွာ ဓမ္မံ ကထာပေတိ၊ ‘‘အာယတိံ ပညဝါ ဘဝိဿာမီ’’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေတွာ နာနပ္ပကာရံ ပုညကမ္မံ ကရောတိ၊ တဿေဝံ နာနပ္ပကာရံ ပညာသံဝတ္တနိကကမ္မံ သမ္ပာဒေန္တဿ တံ ကမ္မံ ဥပနိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ကုသလံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တထာ အဗျာပဇ္ဇေ လောကေ ဥပ္ပန္နဿ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ကုသလံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘တဿ တတ္ထ သုခိနော ဓမ္မပဒါနိ ပိလဝန္တိ၊ ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတုပ္ပာဒေါ၊ အထ သော သတ္တော ခိပ္ပမေဝ ဝိသေသဘာဂီ ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၉၁)။

တထာ ပညာဒသကံ သမ္ပတ္တဿ ဣန္ဒြိယပရိပါကံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ကုသလံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ။ ယေန ပန သမထဝိပဿနာဘာဝနာဟိ ကိလေသာ ဝိက္ခမ္ဘိတာ၊ တဿ ကိလေသဒူရီဘာဝံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ စိတ္တံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယထာဟ –

‘‘ယောဂါ ဝေ ဇာယတေ ဘူရိ၊ အယောဂါ ဘူရိသင်္ခယော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၈၂)။

အပိစ ယေ တေ ဓမ္မာ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပ္ပာဒါယ သံဝတ္တန္တိ။ သေယျထိဒံ – ပရိပုစ္ဆကတာ ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာ ဣန္ဒြိယသမတ္တပဋိပါဒနာ ဒုပ္ပညပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနာ ပညဝန္တပုဂ္ဂလသေဝနာ ဂမ္ဘီရဉာဏစရိယပစ္စဝေက္ခဏာ တဒဓိမုတ္တတာတိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တဘာဝေါ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ယော ပညဝန္တေ ဥပသင်္ကမ္မ ခန္ဓဓာတုအာယတနဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂဈာနင်္ဂသမထဝိပဿနာဒီနံ ပရိပုစ္ဆာဗဟုလော ဟောတိ၊ တဿ တံဝသေန ဥပ္ပန္နံ သုတမယဉာဏံ အာဒိံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ စိတ္တံ ဉာဏသဟဂတံ ဟောတိ။ ယေန ပန နခကေသစီဝရသေနာသနာဒီနိ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဝတ္ထူနိ ပုဗ္ဗေ အဝိသဒါနိ ဆေဒနမလဟရဏာဒိနာ ဝိသဒါနိ ကတာနိ၊ တဿေဝံ ဝိသဒဝတ္ထုကဿ ဥပ္ပန္နေသု စိတ္တစေတသိကေသု ဝိသဒံ ဉာဏံ ဟောတိ ပရိသုဒ္ဓါနိ ဒီပကပလ္လကာဒီနိ နိဿာယ ဥပ္ပန္နဒီပသိခါယ ဩဘာသော ဝိယ။ ယဿ စ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒီသု အညတရံ ဗလဝံ ဟောတိ၊ ဣတရာနိ မန္ဒာနိ၊ တတော တာနိ သကသကကိစ္စံ ကာတုံ န သက္ကောန္တိ၊ တသ္မာ သော တဿ ဗောဇ္ဈင်္ဂဝိဘင်္ဂေ အာဂတနယေန တေန တေန အာကာရေန သမတ္တံ ပဋိပါဒေတိ၊ တဿေဝံ ဣန္ဒြိယာနံ သမတ္တံ ပဋိပါဒေန္တဿ ဝိပဿနာဉာဏာဒီနံ ဝသေန စိတ္တံ ဉာဏသဟဂတံ ဟောတိ။ ယော ပန ဒုပ္ပညပုဂ္ဂလေ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ ပညဝန္တပုဂ္ဂလေ ဝါ ပယိရုပါသတိ၊ ခန္ဓာဒီသု ဩဂါဠှံ ဘဂဝတော ဂမ္ဘီရဉာဏစရိယံ ဝါ ပစ္စဝေက္ခတိ၊ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု တဒဓိမုတ္တစိတ္တော ဝါ ဝိဟရတိ၊ ဣမေသမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ကုသလံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ။ အပိစ ဗုဒ္ဓါဒိဂုဏာနုဿရဏေနပိ စိတ္တံ ဉာဏသဟဂတံ ဟောတိ။ ယထာဟ –

‘‘ယသ္မိံ၊ မဟာနာမ၊ သမယေ အရိယသာဝကော တထာဂတံ အနုဿရတိ၊ နေဝဿ တသ္မိံ သမယေ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ၊ န ဒေါသ…ပေ… န မောဟပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ၊ ဥဇုဂတမေဝဿ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ ဟောတိ တထာဂတံ အာရဗ္ဘ။ ဥဇုဂတစိတ္တော ခေါ ပန၊ မဟာနာမ၊ အရိယသာဝကော လဘတိ အတ္ထဝေဒံ၊ လဘတိ ဓမ္မဝေဒံ၊ လဘတိ ဓမ္မူပသံဟိတံ ပါမောဇ္ဇံ၊ ပမုဒိတဿ ပီတိ ဇာယတိ၊ ပီတိမနဿ ကာယော ပဿမ္ဘတိ၊ ပဿဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒေတိ၊ သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ၊ သမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၆။၁၀၊ ၁၁။၁၁)။

ဧဝံ ဗုဒ္ဓါနုဿတိအာဒယောပိ ရာဂါဒိမလဝိသောဓနေန ဉာဏုပ္ပတ္တိဟေတုကာယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကိဉ္စ – တိဟေတုကပဋိသန္ဓိကတာ ဉာဏုပ္ပတ္တိကာရဏံ။ ပဋိသန္ဓိပညာ ဟိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဘဝင်္ဂသန္တတိဝသေန ဗဟုလံ ပဝတ္တမာနာ သန္တာနပရိဘာဝနေန ဉာဏုပ္ပတ္တိယာ သဝိသေသဥပနိဿယော ဟောတိ။ အသင်္ခါရိကတ္တံ ပန သပ္ပာယဥတုဘောဇနအာဝါသာဒိပစ္စယေဟိ ဟောတီတိ။ ဟောန္တိ စေတ္ထ –

‘‘ဣဋ္ဌာရမ္မဏတာ သဒ္ဓါဗာဟုလျံ ဒိဋ္ဌိသုဒ္ဓိ စ၊

ဖလဒဿာဝိတာ စေဝ၊ ပီတိဗောဇ္ဈင်္ဂဟေတုယော။

‘‘ဧကာဒသ တထာ ဓမ္မာ၊ အဂမ္ဘီရသဘာဝတာ၊

သောမနဿယုတ္တာ သန္ဓိ၊ ဣစ္စေတေ သုခဟေတုယော။

‘‘အဘာဝေါ သုခဟေတူနံ၊ မဇ္ဈတ္တာရမ္မဏန္တိ စ၊

ဥပေက္ခုပ္ပတ္တိဟေတု စ၊ ဧဝံ ဉေယျာ ဝိဘာဝိနာ။

‘‘ကမ္မူပပတ္တိတော စေဝ၊ တထာ ဣန္ဒြိယပါကတော၊

ကိလေသူပသမာ ဓမ္မ-ဝိစယဿ စ ဟေတုဟိ။

‘‘သတ္တဓမ္မေဟိ ဗုဒ္ဓါဒိ-ဂုဏာနုဿရဏေန စ၊

သပ္ပညသန္ဓိတော စေဝ၊ စိတ္တံ ဉာဏယုတံ သိယာ။

‘‘ဥတုဘောဇနအာဝါသ-သပ္ပာယာဒီဟိ ဟေတုဟိ၊

အသင်္ခါရိကဘာဝေါပိ၊ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိဘာဝိနာ’’တိ။

ဧဝံ ဝေဒနာဉာဏပ္ပယောဂဘေဒတော အဋ္ဌဝိဓံ ကာမာဝစရစိတ္တံ နိဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ တံ နိဂမေန္တော အာဟ ‘‘ဣဒံ…ပေ… နာမာ’’တိ။

၁၂။ ယေန ပနတ္ထေန ဣဒံ ‘‘ကာမာဝစရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ဒါနိ ဒဿေတုံ ‘‘ဥဒ္ဒါနတော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဥဒ္ဒါနတောတိ ဥဒ္ဒေသတော၊ သင်္ခေပတောတိ အတ္ထော။ ကိဉ္စာပိ အဝသိဋ္ဌကိလေသာဒယော ဝိယ ကိလေသကာမောပိ အဿာဒေတဗ္ဗတာယ ဝတ္ထုကာမေ သင်္ဂဟိတော ဉာဏံ ဝိယ ဉေယျေတိ သင်္ခေပတော ဧကောယေဝ ကာမော သိယာ၊ တထာပိ ကိလေသကာမော ဝတ္ထုကာမဘာဝံ ဂစ္ဆန္တော ကာမနီယဋ္ဌေန ဂစ္ဆတိ၊ န ကာမနဝသေန။ ကာမနဝသေန စ ပန ကိလေသကာမောဝ ဟောတိ၊ န ပန ဝတ္ထုကာမောတိ အာဟ ‘‘က္လေသဝတ္ထုဝသာ’’တိအာဒိ။ ကော ပနေတ္ထ ဝတ္ထုကာမော၊ ကော ကိလေသကာမောတိ စောဒနံ မနသိ နိဓာယ ‘‘ဆန္ဒော ကာမော၊ ရာဂေါ ကာမော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ကာမော၊ သင်္ကပ္ပော ကာမော၊ ရာဂေါ ကာမော၊ သင်္ကပ္ပရာဂေါ ကာမော’’တိ (မဟာနိ။ ၁) ဧဝံ နိဒ္ဒေသပါဠိယံ အာဂတာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ကာမတဏှာဝ ဣဓ ကိလေသကာမော။ ဝတ္ထုကာမောတိ စ ‘‘မနာပိကာ ရူပါ…ပေ… မနာပိကာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ…ပေ… သဗ္ဗေပိ ကာမာဝစရာ ဓမ္မာ…ပေ… သဗ္ဗေပိ ရူပါဝစရာ…ပေ… သဗ္ဗေပိ အရူပါဝစရာ…ပေ… ကာမာ’’တိ (မဟာနိ။ ၁) တတ္ထေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ သဝိညာဏာဝိညာဏပ္ပဘေဒါ တေဘူမကဓမ္မာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကိလေသော…ပေ… ဝဋ္ဋက’’န္တိ။ ‘‘ဆန္ဒရာဂေါဝါ’’တိ အဝဓာရဏေန ကိလေသဘာဝေန နိရုဠှေသု လောဘဒေါသမောဟာဒီသု ဒသသု ဒေါသမောဟာဒယော နဝ ကိလေသေ ပဋိက္ခိပတိ။ ကာမရူပါရူပတဏှာယ ဝတ္ထု ပတိဋ္ဌာနံ၊ ကာရဏဘူတန္တိ ဝါ ဝတ္ထု။

၁၃။ ကထံ ပန ကိလေသကာမော နာမ၊ ကထဉ္စ ဝတ္ထုကာမောတိ အာဟ ‘‘ကိလေသကာမော’’တိအာဒိ။ ကာမေတီတိ ဝတ္ထုကာမံ ပတ္ထေတိ။ ကာမီယတီတိ ကိလေသကာမေန ပတ္ထီယတိ။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ‘‘တသ္မာ’’တိ ဣမဿ အတ္ထေ။ စ-သဒ္ဒေါ ဧဝ-ကာရတ္ထေ၊ တေန ယသ္မာ ကိလေသကာမော ကာမေတီတိ ကာမော၊ ဝတ္ထုကာမော စ ကာမီယတီတိ၊ တသ္မာ ဧဝ ကိလေသကာမော၊ ဝတ္ထုကာမော စာတိ ဒုဝိဓောပိ ဧသ ကာမော ကာရကဒွယေ ကတ္တရိ၊ ကမ္မနိ စ သိဇ္ဈတိ၊ ကတ္တုဘာဝံ၊ ကမ္မဘာဝဉ္စ ပစ္စနုဘောတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဒုဝိဓောတိ ဒွိန္နံ ကာမာနံ ဝါစကတော ဒုဝိဓော။ ‘‘ကာမော’’တိ အယံ သဒ္ဒေါ ကာရကဒွယေ သိဇ္ဈတိ ယထာဝုတ္တကာရကယုဂဠေ နိပ္ဖဇ္ဇတိ၊ ကတ္တရိ၊ ကမ္မနိ စ ‘‘ကာမော’’တိ ပဒသမ္ဘဝေါ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဝေါ-ကာရော ပန နိပါတမတ္တံ ‘‘ဧဝံ ဝေါ ကာလာမာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၆၆) ဝိယ။ အထ ဝါ ဝေါကာရကဒွယေတိ ခန္ဓဒွယေတိ အတ္ထော။ ကိလေသကာမော ဟိ သင်္ခါရသဘာဝတ္တာ သင်္ခါရက္ခန္ဓေ၊ ဝတ္ထုကာမော စ ဝက္ခမာနနယေန ပဉ္စကာမဂုဏဘူတော ရူပသဘာဝတ္တာ ရူပက္ခန္ဓေတိ ဧဝံ ဒုဝိဓောပေသ ကာမော ခန္ဓဒွယေ သိဇ္ဈတိ နိပ္ဖဇ္ဇတိ၊ အန္တောဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ။

၁၄။ သမ္ပဇ္ဇနာနိ သမ္ပတ္တိယော၊ တာသံ ဝသေန ဝိသယဝိသယီဘာဝေန အညမညံ သမောသရဏဝသေန၊ သမ္ပာပုဏနဝသေနာတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ပန ဣဒံ ဒီပေတိ – ယတ္ထ ဒုဝိဓောပိ ကာမော ဝိသယဝိသယီဘာဝေန သဟိတော ပဝတ္တတိ၊ သောယေဝ ဧကာဒသဝိဓော ပဒေသော ကာမာဝစရသညိတော ။ ယတ္ထ ပန ရူပါရူပဓာတုယံ ကေဝလံ ဝတ္ထုကာမောဝ ပဝတ္တတိ၊ န သော ပဒေသော ကာမာဝစရော နာမာတိ။ နနု စ ဒုဝိဓောပိ သဟိတော ရူပါရူပဓာတူသု ပဝတ္တတိ၊ ရူပါရူပါဝစရဓမ္မာနံ ဝတ္ထုကာမတ္တာ၊ တဒါရမ္မဏဘူတာနဉ္စ ရူပါရူပတဏှာနံ တံယောဂေန ကိလေသကာမဘာဝသိဒ္ဓိတောတိ? နယိဒမေဝံ ဩရမ္ဘာဂိယဘူတဿ ဗဟလကိလေသဿေဝ ကာမရာဂဿ ဣဓ ကိလေသကာမဘာဝေန အဓိပ္ပေတတ္တာ။ ‘‘ဥဒ္ဒါနတော ဒုဝေ ကာမာ’’တိ သဗ္ဗေ ကာမေ ဥဒ္ဒိသိတွာပိ ဟိ ‘‘ပဒေသော စတုပါယာန’’န္တိအာဒိနာ ဝိသယနိယမနေန ‘‘ဒုဝိဓောပိ အယ’’န္တိ ဧတ္ထ ကာမေကဒေသဘူတော နီဝရဏာဝတ္ထာယ ကထိတော ကာမရာဂေါ ကိလေသကာမဘာဝေန၊ တဗ္ဗတ္ထုကာယေဝ ဓမ္မာ ဝတ္ထုကာမဘာဝေန ဂဟိတာ၊ န ရူပါရူပတဏှာ၊ တဗ္ဗတ္ထုကဓမ္မာ စာတိ ဉာပီယတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဥပရိ ဝက္ခမာနာ သသတ္ထာဝစရူပမာ ဥပပန္နာ ဟောတိ၊ ယထာဝုတ္တာနမေဝ ကာမာနံ ဣဓ အဓိပ္ပေတတ္တာ ရူပါရူပဓာတူသု ဝိမာနကပ္ပရုက္ခဝတ္ထာလင်္ကာရပရိတ္တကုသလာဒိဘေဒေသု ကာမာဝစရဓမ္မေသု ပဝတ္တော ဆန္ဒရာဂေါ ကိလေသကာမော နာမ န ဟောတိ၊ န စ တဗ္ဗတ္ထုဘူတံ ဝိမာနကပ္ပရုက္ခာဒိပရိတ္တဓမ္မဇာတံ ဝတ္ထုကာမော နာမာတိ သိဒ္ဓံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ကာမော ဝါ ကာမသညာ ဝါ ဗြဟ္မလောကေ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။ ကာမာဝစရသတ္တသန္တာနဂတတဏှာယ ဝိသယဘာဝေ သတိ ပန တံယောဂေန ရူပါရူပဓာတူသုပိ ပဝတ္တမာနော ပရိတ္တဓမ္မော ဝတ္ထုကာမောယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ နိဒ္ဒေသေ အာဂတနယေန နိရဝသေသော ကိလေသကာမော ကာမတဏှာဘဝတဏှာဝိဘဝတဏှာနိရောဓတဏှာပဘေဒေါ ဣဓ ပဝတ္တတိ။ ဝတ္ထုကာမေသုပိ အပ္ပကံ ရူပါရူပဝိပါကမတ္တံ ဌပေတွာ သဗ္ဗောယေဝ ဣဓ ပဝတ္တတီတိ အနဝသေသပ္ပဝတ္တိံ သန္ဓာယ ‘‘ကာမောယံ ဒုဝိဓောပိ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ ဧဝံ ဝုတ္တံ၊ တေသု ပန ဗဟလကိလေသကာမဘူတော ဗဟလကာမရာဂေါ စ တဗ္ဗတ္ထုကာ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ စ ဣဓ ဂဟိတာတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘သမ္ပတ္တီနံ ဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သမ္ပဇ္ဇနဝသေန၊ သမိဇ္ဈနဝသေနာတိ အတ္ထော။ အဝစရတီတိ ပဝတ္တတိ။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ဟေတုမှိ၊ ယသ္မာ ဒုဝိဓောပိ အယံ ကာမော အဝစရတိ၊ တသ္မာ ကာမော ဧတ္ထ အဝစရတီတိ ကာမာဝစရသညိတောတိ အတ္ထော။

၁၅။ သဂ္ဂမောက္ခဟေတုဘူတာ ပုညသမ္မတာ အယာ ယေဘုယျေန အပေတာတိ အပါယာ။ နိရယာဒိဝသေန စတ္တာရော အပါယာ စတုပါယာ။ ဆန္နန္တိ စာတုမဟာရာဇိကတာဝတိံသယာမာတုသိတာနိမ္မာနရတိပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိသင်္ခါတာနံ ဆန္နံ ဒေဝလောကာနံ။ မေရုပါဒဝါသိနော ပန အသုရာ တာဝတိံသေသုယေဝ သင်္ဂယှန္တီတိ န တေဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တန္နန္တိ ဝုတ္တံ။ မနသော ဥဿန္နတာယ မနုဿာ၊ သတိသူရဘာဝဗြဟ္မစရိယယောဂျတာဒိဂုဏဝသေန ဥပစိတမာနသတာယ ဥက္ကဋ္ဌဂုဏစိတ္တတာယာတိ အတ္ထော၊ တေ ပန နိပ္ပရိယာယတော ဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာဟ –

‘‘တီဟိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌာနေဟိ ဇမ္ဗုဒီပကာ မနုဿာ ဥတ္တရကုရုကေ စ မနုဿေ အဓိဂ္ဂဏှန္တိ ဒေဝေ စ တာဝတိံသေ။ ကတမေဟိ တီဟိ? သူရာ သတိမန္တော ဣဓ ဗြဟ္မစရိယဝါသော’’တိ (အ။ နိ။ ၉။၂၁)။

တေဟိ ပန သမာနရူပါဒိတာယ သဒ္ဓိံ ပရိတ္တဒီပဝါသီဟိ ဣတရမဟာဒီပဝါသိနောပိ ‘‘မနုဿာ’’ဣစ္စေဝ ပညာယိံသု။ လောကိယာ ပန မနုနော အပစ္စဘာဝေနေဝ ‘‘မနုဿာ’’တိ ဝဒန္တိ ။ ဧကာဒသဝိဓောတိ စတုရာပါယေသု တိရစ္ဆာနပေတ္တိဝိသယာနံ ဝိသုံ ပရိစ္ဆိန္နဿ ဩကာသဿ အဘာဝေပိ ယတ္ထ တေ အရညသမုဒ္ဒပဗ္ဗတပါဒါဒိကေ နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသန္တိ၊ တာဒိသဿ ဌာနဿ ဂဟိတတ္တာ ဧကာဒသဝိဓော။

၁၆။ နနု စေတ္ထ အညေသမ္ပိ ဓမ္မာနံ ပဝတ္တိသမ္ဘဝတော ကာမဿေဝ အဝစရဏဝသေန ကထံ နာမလာဘောတိ အာဟ ‘‘အဿာဘိလက္ခိတတ္တာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အဿာတိ ဣမဿ ဒုဝိဓဿ ကာမဿ။ အဘိလက္ခိတတ္တာတိ ဧကာဒသဝိဓေ ပဒေသေ ပါကဋတ္တာ။ အထ ဝါ အဿာတိ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ တသ္မာ အနေန ဒုဝိဓေန ကာမေန ဧကာဒသဝိဓဿ ပဒေသဿ အဘိလက္ခိတတ္တာ၊ ပညာပိတတ္တာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနဝသေန အဿ ဧကာဒသဝိဓဿ ပဒေသဿ တေန ဒုဝိဓေန အဘိလက္ခိတတ္တာတိ အတ္ထော။ သဟ သတ္ထေဟီတိ သသတ္ထာ၊ ယတ္ထ တေ အဝစရန္တိ၊ သော သသတ္ထာဝစရော၊ ပဒေသော။ သော ဝိယ။ ယထာ ဟိ ယသ္မိံ ပဒေသေ သသတ္ထာ ပုရိသာ အဝစရန္တိ၊ သော ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ အညေသု ဒွိပဒစတုပ္ပဒါဒီသု အဝစရန္တေသု တေသံ တတ္ထ ပါကဋတ္တာ၊ တေဟိ ဝါ အဘိလက္ခိတတ္တာ ‘‘သသတ္ထာဝစရော’’တွေဝ ပညာယတိ၊ ဧဝံ ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ အညေသု ရူပါဝစရာဒီသု အဝစရန္တေသု အဘိလက္ခဏဝသေန အယံ ပဒေသော ‘‘ကာမာဝစရော’’တွေဝ သညိတောတိ။ ဧသ နယော ရူပါရူပါဝစရေသု။

၁၇-၈။ နနု စ စိတ္တံ ကာမာဝစရန္တိ ဝုတ္တံ၊ ယထာဝုတ္တနယေန ပန ပဒေသဿ ဂဟိတတ္တာ ကထံ တတ္ထ အဝစရန္တံ ကာမာဝစရံ နာမာတိ အာဟ ‘‘သွာယ’’န္တိအာဒိ။ သော အယံ ကာမာဝစရော ‘‘ကာမော’’တိ သညိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ရူပဘဝေါ ရူပန္တိ ယထာ ရူပဘဝေါ ရူပံ။ အဝုတ္တောပိ ဟိ ယထာသဒ္ဒေါ ဧဝံ-သဒ္ဒသန္နိဋ္ဌာနတော လဗ္ဘတိ။ ယထာ ‘‘ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတီ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ရူပဘဝူပပတ္တိယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ရူပဘဝေါ ‘‘ရူပ’’န္တိ သညိတောတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ကထံ ပနေသ ဧဝံ သညိတောတိ အာဟ ‘‘ဥတ္တရဿာ’’တိအာဒိ။ အထ ဝါ ယထာ ဥတ္တရဿ ပဒဿ လောပံ ကတွာ ဥဒီရိတော ဧသ ရူပဘဝေါ ‘‘ရူပ’’န္တိ သညိတော၊ ဧဝံ သွာယံ ကာမာဝစရော ကာမောတိ သမ္ဗန္ဓော။ တသ္မိံ ကာမေတိ တသ္မိံ ဥတ္တရပဒလောပဝသေန ကာမသညိတေ ပဒေသေ။ ဣဒန္တိ ဣဒံ အဋ္ဌဝိဓံ စိတ္တံ။ အဓိကာရဝသေန ပန တဿ ဂဟဏေပိ သဗ္ဗေသမေဝ ပရိတ္တစိတ္တာနမယမတ္ထော လဗ္ဘတိ သဗ္ဗေသမ္ပိ ကာမေ အဝစရဏတော။ သဒါတိ သဗ္ဗကာလံ၊ ဗာဟုလျေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣမိနာ ပန ဣဒံ ဒီပေတိ – ယထာ သင်္ဂါမေ ယေဘုယျေန အဝစရန္တော ‘‘သင်္ဂါမာဝစရော’’တိ လဒ္ဓနာမော ဟတ္ထီ အညတ္ထ အဝစရန္တောပိ ဗာဟုလ္လပ္ပဝတ္တိဝသေန ‘‘သင်္ဂါမာဝစရော’’တွေဝ ပညာယတိ၊ ဧဝမိဒံ အညတ္ထ အဝစရန္တမ္ပိ ကာမလောကေ ဗာဟုလ္လဝုတ္တိတော ‘‘ကာမာဝစရ’’မိစ္စေဝ ဝုတ္တန္တိ။ တေန ပန နနု စေတံ ရူပါရူပဘဝေသုပိ အဝစရဏတော ရူပါဝစရာဒိနာမမ္ပိ လဘေယျာတိ ဣဒံ စောဒနံ ပရိဟရတိ။ ဟောတိ စေတ္ထ –

‘‘ကာမေဝစရတီတျေတံ၊ ကာမာဝစရသညိတံ၊

သေသေ အဝစရန္တမ္ပိ၊ သင်္ဂါမာဝစရော ယထာ’’တိ။

ဣတိ-သဒ္ဒေါ ဟေတုမှိ။ စ-သဒ္ဒေါ ဝတ္တဗ္ဗန္တရသမုစ္စယေ။ တေန ယသ္မာ ဥတ္တရပဒလောပေန ကာမာဝစရော ‘‘ကာမော’’တိ သညိတော၊ ယသ္မာ စ တသ္မိံ ကာမေ ဣဒံ စိတ္တံ သဒါ အဝစရတိ၊ တသ္မာ ‘‘ကာမာဝစရ’’မိစ္စေဝ ကထိတံ၊ န ပန ကာမာဝစရာဝစရံ၊ နာပိ ရူပါရူပါဝစရန္တိ ဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ကာမဃာတိနာတိ ဒေသနာဉာဏေန ဝိနေယျသန္တာနဂတဿ ကိလေသကာမဿ ဟနနသီလေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန။

၁၉။ ပဋိသန္ဓိံ…ပေ… အဝစာရယတီတိ ဝါတိ အထ ဝါ ယသ္မာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဥပ္ပန္နမ္ပိ ကာမေ ဘဝေယေဝ ပဋိသန္ဓိံ အဝစာရယတိ၊ တသ္မာ ဣဒံ ကာမေ အဝစာရယတီတိ ‘‘ကာမာဝစရ’’န္တိ ကထိတံ စာ-သဒ္ဒဿ ရဿတ္တံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဥတ္တရပဒလောပဝသေန ပဒသမ္ဘဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝိနာပိ ဥတ္တရပဒလောပံ ကာမာဝစရ-သဒ္ဒဿ သမ္ဘဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ပရိယာပန္နန္တိ တတြ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတြာတိ တသ္မိံ ကာမဘဝေ။ ပရိယာပန္နန္တိ အန္တောဂဓံ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော –

‘‘ကတမေ ဓမ္မာ ကာမာဝစရာ? ဟေဋ္ဌတော အဝီစိနိရယံ ပရိယန္တံ ကတွာ ဥပရိတော ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ ဒေဝေ အန္တောကရိတွာ ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဧတ္ထာဝစရာ ဧတ္ထ ပရိယာပန္နာ ခန္ဓဓာတုအာယတနာ ရူပံ ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရာ ဝိညာဏံ။ ဣမေ ဓမ္မာ ကာမာဝစရာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၂၈၇) –

ဝုတ္တတ္တာ ယထာ မနုဿိတ္ထိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တောပိ တိရစ္ဆာနဂတိကော တိရစ္ဆာနယောနိယမေဝ ပရိယာပန္နတ္တာ ‘‘တိရစ္ဆာနော’’တွေဝ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမိဒံ ရူပါရူပဘဝေသု ဥပ္ပန္နမ္ပိ ကာမဘဝပရိယာပန္နတ္တာ ‘‘ကာမာဝစရ’’မိစ္စေဝ ကထိတန္တိ။ တပ္ပရိယာပန္နတာ စဿ အဝီစိပရနိမ္မိတပရိစ္ဆိန္နောကာသနိန္နာယ ကာမတဏှာယ ဝိသယဘာဝတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန နိက္ခေပကဏ္ဍေပိ ‘‘‘ဧတ္ထာဝစရာ’တိ ဝစနံ အဝီစိပရနိမ္မိတပရိစ္ဆိန္နောကာသာယ ကာမတဏှာယ ဝိသယဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ပဒသမ္ဘဝေါ ပနေတ္ထ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ကာမတဏှာ ကာမော၊ သော ဧတ္ထ အာရမ္မဏကရဏဝသေန အဝစရတီတိ ကာမာဝစရန္တိ။ နနု စေတ္ထ ကတမာ ကာမတဏှာ၊ ယာ ကာမာဝစရဓမ္မာရမ္မဏာ တဏှာ။ ကတမေ ကာမာဝစရဓမ္မာ၊ ယေ ကာမတဏှာဝိသယာတိ ဧဝံ ဣတရီတရနိဿယတာဒေါသော အာပဇ္ဇတီတိ ? နာပဇ္ဇတိ၊ အဝီစိအာဒိဧကာဒသောကာသနိန္နတာယ ယံကိဉ္စိ တဏှံ ကာမတဏှာဘာဝေန ဂဟေတွာ တံသဘာဝါယ တဏှာယ ဝိသယဘာဝေန ကာမာဝစရဓမ္မာနံ ဥပလက္ခေတဗ္ဗဘာဝတော။ အထ ဝါ ကိလေသဝတ္ထုဝသေန ဒုဝိဓောပိ ကာမော ယထာရဟံ သဟဇာတဝသေန ဧတ္ထ အဝစရတီတိ ကာမာဝစရံ၊ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဝါ ဒုဝိဓေပိ ကာမေ ဧတံ အဝစရတီတိ ကာမာဝစရံ။ အထ ဝါ မဉ္စနိဿိတကေသု ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောန္တေသု နိဿယနိဿိတာနံ အဘေဒဿ ဗုဒ္ဓိယာ ဂဟိတတ္တာ နိဿိတကေသု နိဿယူပစာရဝသေန ‘‘မဉ္စာ ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောန္တီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမေတမ္ပိ ကာမာဝစရဘဝေ ပဝတ္တနဝသေန တန္နိဿိတတ္တာ နိဿယဝေါဟာရေန ‘‘ကာမာဝစရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဟောတိ စေတ္ထ –

‘‘ကာမောဝစရတီတျေတ္ထ၊ ကာမေဝစရတီတိ ဝါ၊

ဌာနူပစာရတော ဝါပိ၊ တံ ကာမာဝစရံ ဘဝေ’’တိ။

၂၀။ ပုဇ္ဇဖလနိဗ္ဗတ္တနတော၊ အတ္တသန္တာနံ ပုနနတော စ ပုညာနိ၊ ကတ္တဗ္ဗတာယ ကိရိယာ၊ တေသံ တေသံ အာနိသံသာနံ ဝတ္ထုတာယ ဝတ္ထူနိ စာတိ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ။ ဂဏနတော ဒသပရိမာဏတ္တာ ဒသ စ တာနိ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ စာတိ ဒသ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ၊ တေသံ ဝသေနာတိ ဒသပုညကြိယဝတ္ထုဝသေန၊ ဒသပုညကိရိယဝတ္ထုဘာဝေန တံမယံ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ဧဝ-ကာရေန ပန ရူပါရူပလောကုတ္တရံ ဝိယ န ကေဝလံ ဘာဝနာဝသေနေဝါတိ ဒဿေတိ။ အထ ဝါ ဒသပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေနေဝ ပဝတ္တတိ၊ န ပန ပရေဟိ ပရိကပ္ပိတပရပသံသာဒိပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေနာတိ ဧဝ-သဒ္ဒေန အဝဓာရဏံ။ ယတော ဝက္ခတိ ‘‘သဗ္ဗာနုဿတိပုညဉ္စာ’’တိအာဒိ။

၂၁။ ကာနိ ပန တာနိ ဒသပုညကိရိယဝတ္ထူနိ၊ ယေသံ ဝသေန ဣဒံ အဋ္ဌဝိဓံ စိတ္တံ ပဝတ္တတီတိ ဝုတ္တန္တိ ဣမံ အနုယောဂံ သန္ဓာယ တာနိ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ဒါနံ သီလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ ။ တတ္ထ ဒိယျတိ ဧတေနာတိ ဒါနံ၊ ပရိစ္စာဂစေတနာ။ ဣဓ ပန စိတ္တာဓိကာရဝသေန တံသမ္ပယုတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တထာ ‘‘သီလာ’’ဒီသုပိ။ သီလတီတိ သီလံ၊ ကာယဝစီကမ္မာနိ သမာဒဟတီတိ အတ္ထော။ သုသိလျဝသေန ဟိ ကာယကမ္မာဒီနိ အဝိပ္ပကိဏ္ဏာနိ သမ္ပတိ၊ အာယတိဉ္စ ဟိတသုခါဝဟာနိ သမ္မာ ဌပိတာနိ သမာဟိတာနိ ဟောန္တိ၊ သီလယတိ ဥပဓာရေတီတိ ဝါ သီလံ။ ဥပဓာရဏံ ပနေတ္ထ ကုသလာနံ အဓိဋ္ဌာနဘာဝေါ။ ဘာဝေတိ ကုသလဓမ္မေ အာသေဝတိ ဝဍ္ဎေတိ ဧတာယာတိ ဘာဝနာ။ အတ္တနော သန္တာနေ နိပ္ဖန္နာ ပတ္တိ ဒိယျတိ ဧတေနာတိ ပတ္တိဒါနံ။ တံတံကိစ္စကရဏေ ဗျာဝဋဿ ဘာဝေါ ဝေယျာဝစ္စံ။ ဒေသေတိ ဧတာယာတိ ဒေသနာ။ ပတ္တိံ အနုမောဒတိ ဧတေနာတိ ပတ္တာနုမောဒေါ။ ပုဗ္ဗပဒလောပေန ပန ‘‘အနုမောဒေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌိယာ ဥဇုဘာဝေါ ဒိဋ္ဌိဇုတ္တံ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဥဇုကရဏန္တိ အတ္ထော။ အတ္တနော၊ ပရဿ ဝါ ဟိတဇ္ဈာသယဝသေန သမ္မာ သုဏန္တိ ဧတာယာတိ သံသုတိ။ ပူဇာဝသေန အပစာယတိ သာမီစိံ ကရောတိ ဧတေနာတိ အပစာယော။ ပုညကိရိယဝတ္ထူနံ ပဘေဒေါ ပုညကိရိယဝတ္ထုပ္ပဘေဒေါ။ မဇ္ဈပဒလောပဝသေန ပန ‘‘ပုညဝတ္ထုပ္ပဘေဒေါ’’တိ ဝုတ္တံ ယထာ အာဇညယုတ္တော ရထော ‘‘အာဇညရထော’’တိ။ အယံ တာဝေတ္ထ ပဒဝိစာရော။

အယံ ပန ဝိနိစ္ဆယော – တတ္ထ သေခပုထုဇ္ဇနာနံ ပရံ ဥဒ္ဒိဿ ပူဇာနုဂ္ဂဟကာမတာယ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနဝတ္ထုပရိစ္စဇနဝသေန ပဝတ္တာ စေတနာ ဒါနမယပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ။ ခီဏာသဝါနမ္ပိ တထာ ပဝတ္တာ ဒါနမေဝ၊ သာ ပန ပုညကိရိယာ နာမ န ဟောတီတိ န ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ ပုဇ္ဇဖလနိဗ္ဗတ္တနတော၊ ဟိ အတ္တသန္တာနံ ပုနနတော စ ပုညံ၊ န စ ခီဏာသဝသန္တာနေ ပဝတ္တာ ဖလနိဗ္ဗတ္တိကာ ဟောတိ၊ န စ တံ ပုနာတိ ဝိသုဒ္ဓသန္တာနပ္ပဝတ္တတ္တာတိ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။

ယာ ပန နိစ္စသီလဥပေါသထသီလာဒိဝသေန ပဉ္စသီလံ အဋ္ဌသီလံ ဒသသီလံ သမာဒိယန္တဿ၊ အသမာဒိယန္တဿပိ ကုလစာရိတ္တဝသေန သမ္ပတ္တကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိ ဝိရမန္တဿ၊ ဥပသမ္ပဒမာဠကေ သံဝရံ သမာဒိယန္တဿ၊ ပါတိမောက္ခံ ပရိပူရေန္တဿ၊ အာပါထဂတဝိသယေသု စက္ခာဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ ထကေန္တဿ ၊ စီဝရာဒိကေ စ ပစ္စယေ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ၊ ကုဟနာဒိဝတ္ထုတော အာဇီဝံ ပရိသောဓေန္တဿ ပဝတ္တာ စေတနာ၊ အယံ သီလမယပုညကိရိယဝတ္ထုနာမ။ ဧတ္ထာဟ – ‘‘ဒါနံ နာမေတံ မယှံ ကုလဝံသော ကုလစာရိတ္တ’’န္တိ ဧဝံ စာရိတ္တသီလေ ဌတွာ ဒေန္တဿ ပဝတ္တာ ဒါနမယပုညကိရိယဝတ္ထု ကိံ၊ ဥဒါဟု သီလမယန္တိ? သီလမယမေဝ စာရိတ္တသီလဘာဝတော။ ဒေယျဓမ္မပရိစ္စာဂဝသေန ပဝတ္တာပိ ဟေသာ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဿ အပရဘာဂေ စေတနာယ စ တထာ ပဝတ္တတ္တာ သီလမယမေဝ ပုညကိရိယဝတ္ထု၊ န ဒါနမယံ။ ပူဇာနုဂ္ဂဟကာမတာယ ဟိ ဒိန္နံ ဒါနမယန္တိ။

‘‘စက္ခု အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ ပန စက္ခာဒိကေ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ သမ္မသန္တဿ ပဝတ္တာ ဂေါတြဘုဝေါဒါနပရိယောသာနာ ဝိပဿနာစေတနာ၊ ကသိဏာဒီသု အာရမ္မဏေသု အပ္ပနံ အပ္ပတ္တာ ဂေါတြဘုပရိယောသာနာ ပရိကမ္မစေတနာ စာတိ အယံ ဘာဝနာမယပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ။ အပ္ပနာပ္ပတ္တာပိ ဘာဝနာယေဝ၊ သာ ပန န ကာမာဝစရာတိ ဣဓ န ဂဟိတာ။ နိရဝဇ္ဇဝိဇ္ဇာယတနကမ္မာယတနသိပ္ပာယတနာနံ သိက္ခနစေတနာပိ ဘာဝနာမယေယေဝ သမောဓာနံ ဂစ္ဆတီတိ အာစရိယာ။ ယာ စေတ္ထ ဒေယျဓမ္မံ ခယတော ဝယတော သမ္မသိတွာ ဒဒတော ပဝတ္တာ၊ သာပိ ပုဗ္ဗေ ဝိယ ဥဘယဘာဂေ စေတနာနံ တထာ ပဝတ္တတ္တာ ဘာဝနာမယပုညကိရိယဝတ္ထုယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒါနာဒိကံ ယံ ကိဉ္စိ သုစရိတကမ္မံ ကတွာ ‘‘အသုကဿ စ နာမ ပတ္တိ ဟောတု၊ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဝါ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ အတ္တနာ ကတဿ ပရေဟိ သာဓာရဏဘာဝံ ပစ္စာသီသနဝသေန ပဝတ္တာ ပတ္တိဒါနမယပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ။ ကိံ ပနေဝံ ပတ္တိံ ဒဒတော ပုညက္ခယော ဟောတီတိ? န ဟောတိ၊ ယထာ ပန ဧကံ ဒီပံ ဇာလေတွာ တတော ဒီပသဟဿံ ဇာလေန္တဿ ပဌမဒီပေါ ခီဏောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော၊ ပုရိမာလောကေန ပန သဒ္ဓိံ ပစ္ဆိမာလောကဿ ဧကီဘာဝေ အတိမဟာဝ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ပတ္တိံ ဒဒတော ပရိဟာနိ နာမ န ဟောတိ၊ ဝုဍ္ဎိယေဝ ပန ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ကထံ ပနေသာ ဒိန္နာ နာမ ဟောတီတိ? ‘‘ဣဒံ မေ ပုညကမ္မံ သဗ္ဗသတ္တာနံ၊ အသုကဿ ဝါ ပရိဏမတူ’’တိ ဧဝံ ပုဗ္ဗဘာဂေ၊ ပစ္ဆာပိ ဝါ ဝစီဘေဒံ ကရောန္တေန မနသာ ဧဝ ဝါ စိန္တေန္တေန ဒိန္နာ နာမ ဟောတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ယံ မယာ ကတံ သုစရိတံ၊ တဿ ဖလံ ‘ဒမ္မီ’တိ ဝုတ္တေပိ ပတ္တိ ဒိန္နာဝ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကုသလကမ္မာဓိကာရတ္တာ ပန ပရေဟိ စ ကမ္မဿေဝ အနုမောဒိတဗ္ဗတ္တာ ကမ္မမေဝ ဒါတဗ္ဗံ၊ အနုမောဒေန္တေနပိ ကမ္မမေဝ အနုမောဒိတဗ္ဗန္တိ ဣဒမေတ္ထ အာစရိယာနံ သန္နိဋ္ဌာနံ။

စီဝရာဒီသု ပစ္စာသာရဟိတဿ အသံကိလိဋ္ဌေန အဇ္ဈာသယေန သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဝတ္တပဋိဝတ္တကရဏဝသေန၊ ဂိလာနုပဋ္ဌာနဝသေန စ ပဝတ္တာ ဝေယျာဝစ္စမယပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ။

အာမိသကိဉ္စက္ခာဒိနိရပေက္ခစိတ္တဿ အတ္တနော ပဂုဏံ ဓမ္မံ ဝိမုတ္တာယတနသီသေ ဌတွာ ဒေသေန္တဿ၊ တထေဝ နိရဝဇ္ဇဝိဇ္ဇာယတနာဒိကံ ဥပဒိသန္တဿ စ ပဝတ္တာ ဒေသနာမယပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ။ ပရေဟိ ကတံ ယံ ကိဉ္စိ သုစရိတကမ္မံ ဒိန္နမဒိန္နမ္ပိ ဝါ ဣဿာမစ္ဆေရမလံ ပဟာယ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌူ’’တိ အနုမောဒန္တဿ ပဝတ္တာ အနုမောဒနပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ၊ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနာ ကမ္မဿကတာဉာဏဝသေန ဒိဋ္ဌိံ ဥဇုံ ကရောန္တဿ ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ။ ယဒိ ဧဝံ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တဿ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မပုညကိရိယတာ န လဗ္ဘတီတိ? နော န လဗ္ဘတိ ပုရိမပစ္ဆိမစေတနာနမ္ပိ တံတံပုညကိရိယာသွေဝ သင်္ဂဏှနတော။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ –

‘‘ပုရိမာ မုဉ္စနာ စေဝ၊ ပရာ တိဿောပိ စေတနာ၊

ဟောတိ ဒါနမယံ ပုညံ၊ ဧဝံ သေသေသု ဒီပယေ’’တိ။

တသ္မာ ကိဉ္စာပိ ဥဇုကရဏဝေလာယံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တမေဝ စိတ္တံ ဟောတိ၊ ပုရိမပစ္ဆာဘာဂေ ပန ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တမ္ပိ ဟောတီတိ တဿာပိ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မပုညကိရိယဘာဝေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

အပရေ ပနာဟု – ဝိညာဏပညာဏဝသေန ဒဿနံ ဒိဋ္ဌိ၊ စိတ္တံ ပညာ စ။ ဒိဋ္ဌိယာ ဥဇုဘာဝေါ ဒိဋ္ဌိဇုတ္တံ။ ကိံ တံ? ကုသလဉ္စ ဝိညာဏံ ကမ္မဿကတာဉာဏာဒိ စ သမ္မာဒဿနံ။ တတ္ထ ကုသလဝိညာဏေန ဉာဏုပ္ပာဒေပိ အတ္တနော သုစရိတာနုဿရဏပရဂုဏပသံသာသရဏဂမနာနံ သင်္ဂဟော၊ ကမ္မဿကတာဉာဏေန ကမ္မပထသမ္မာဒိဋ္ဌိယာတိ။ ဒါနာဒိသမ္ပယုတ္တံ ပန ဉာဏံ ဒါနာဒီသွေဝ အန္တောဂဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧဝမိမံ ဓမ္မံ သုတွာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေန ပဋိပဇ္ဇန္တော လောကိယလောကုတ္တရဂုဏဝိသေသံ အဓိဂမိဿာမိ၊ ဗဟုဿုတော ဝါ ဟုတွာ ပရေ ဓမ္မဒေသနာယ အနုဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဧဝံ အတ္တနော၊ ပရေသံ ဝါ ဝိမုတ္တာယတနသီသေန သဒ္ဓမ္မံ သုဏန္တဿ ပဝတ္တာ သဝနမယပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ။ နိရဝဇ္ဇဝိဇ္ဇာယတနာဒိသဝနစေတနာပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂယှတိ။ ပူဇာရဟေ၊ ဂရုဋ္ဌာနိယေ၊ မဟလ္လကေ စ ဒိသွာ အာသနာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ ပတ္တစီဝရပဋိဂ္ဂဟဏမဂ္ဂဒါနအဘိဝါဒနအဉ္ဇလိကမ္မကရဏအာသနပုပ္ဖဂန္ဓာဒိအဘိဟာရံ ကရောန္တဿ စ ပဝတ္တာ ဗဟုမာနစေတနာ အပစိတိသဟဂတပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ။ ဝေယျာဝစ္စာပစာယနာနဉှိ အယံ ဝိသေသော – ဝယသာ၊ ဂုဏေန စ ဇေဋ္ဌာနံ၊ ဂိလာနာနဉ္စ တံတံကိစ္စကရဏံ ဝေယျာဝစ္စံ၊ သာမီစိကိရိယာ အပစာယနန္တိ။

၂၂-၃။ ဧဝံ အဋ္ဌကထာယ အာဂတနယေန ဒသပုညကိရိယဝတ္ထူနိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သုတ္တေ အာဂတနယေန ဒါနံ သီလံ ဘာဝနာတိ တီဏိယေဝ ဒဿေတုံ တေသု ဣတရေသမ္ပိ သင်္ဂဟံ ဒီပေန္တော အာဟ ‘‘ဂစ္ဆန္တိ သင်္ဂဟ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ပတ္တိဒါနာနုမောဒနာ ဒါနေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ တံသဘာဝတ္တာ။ ဒါနမ္ပိ ဟိ ဣဿာမစ္ဆေရာနံ ပဋိပက္ခံ၊ ဧတေပိ၊ တသ္မာ သမာနပဋိပက္ခတာယ ဒါနေန သဟ ဧကလက္ခဏတ္တာ ဧတေ ဒါနမယပုညကိရိယဝတ္ထုမှိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဝေယျာဝစ္စာပစာယနာ သီလမယေ ပုညေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ စာရိတ္တသီလသဘာဝတ္တာ။ ဒေသနာသဝနဒိဋ္ဌိဥဇုကာ ပန ကုသလဓမ္မာသေဝနတော ဘာဝနတော ဘာဝနာမယေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဒေသေန္တော၊ သုဏန္တော စ ဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတွာ လက္ခဏံ ပဋိဝိဇ္ဈ ဒေသေတိ၊ သုဏာတိ စ၊ တာနိ စ ဒေသနာသဝနာနိ ပဋိဝေဓမေဝ အာဟရန္တီတိ ဒေသနာသဝနံ ဘာဝနာမယေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဓမ္မဒါနဘာဝတော ‘‘ဒေသနာ ဒါနမယေ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီ’’တိပိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ တထာ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ သဗ္ဗတ္ထာပိ သဗ္ဗေသံ နိယမနလက္ခဏတ္တာတိ။ ဒါနာဒီသု ဟိ ယံ ကိဉ္စိ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာဝ ဝိသောဓိတံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ မဟာနိသံသန္တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ ပန သဗ္ဗေသံ နိယမနလက္ခဏ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၀၅) ဝုတ္တံ။ မဟာသံဃိယာ ပန အဘယဂိရိဝါသိနော စ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ ဝိသုံ ပုညကိရိယဘာဝေန န ဂဏှန္တိ။ တထာ ဟိ တေ ဒါနံ သီလံ ဘာဝနာ သံသုတိ ဒေသနာနုဿတိမောဒနံ ဝေယျာဝစ္စပူဇာသရဏပ္ပတ္တိပသံသာ စာတိ အတ္တနာ ကတပုညာနုဿရဏံ ဗုဒ္ဓါဒီသု သရဏဂမနံ ပရဂုဏပသံသာတိ ဣမာနိ တီဏိ ပက္ခိပိတွာ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ အဂ္ဂဟေတွာ ဒွါဒသ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ ပညာပေန္တိ။ ပုန တီဏေဝါတိ ပဌမံ ဒသာပိ သမာနာ ပုန သင်္ခေပတော တီဏေဝ သမ္ဘောန္တိ။

၂၄။ ဣဒါနိ ပရေဟိ နိဒ္ဒိသိယမာနာနံ ပုညာနုဿရဏာဒီနံ အတ္တနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌေသွေဝ သမောဓာနံ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗာနုဿတိပုညဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သဗ္ဗဿေဝ အတ္တနာ ကတသုစရိတဿ အနုဿရဏံ သဗ္ဗာနုဿတိပုညံ နာမ။ ပသံသာတိ ပရေဟိ ကတာယ ပုညကိရိယာယ၊ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ စ ဝိပ္ပသန္နစိတ္တေန ပသံသနံ၊ သန္တုဿနန္တိ အတ္ထော။ သရဏတ္တယန္တိ ဧတ္ထ သရန္တိ ဟိံသန္တီတိ သရဏာနိ၊ ဗုဒ္ဓါဒီနိ တီဏိ ရတနာနိ။ တာနိ ဟိ သရဏဂတာနံ တေနေဝ သရဏဂမနေန ဘယံ သန္တာသံ ဒုဂ္ဂတိပရိက္ကိလေသံ ဟိံသန္တိ ဝိနာသေန္တိ။ တယော အဝယဝါ အဿာတိ တယံ၊ တီဟိ အဝယဝေဟိ ယုတ္တသမုဒါယဿေတံ အဓိဝစနံ၊ သရဏာနံ တယံ သရဏတ္တယံ၊ တီဏိ သရဏာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န ဟိ အဝယဝဝိနိမုတ္တော သမုဒါယော နာမ ကောစိ အတ္ထီတိ။ ဣဓ ပန သရဏတ္တယဂ္ဂဟဏေန ဥပစာရတော၊ ဥတ္တရပဒလောပတော ဝါ သရဏဂမနံ အဓိပ္ပေတံ။ န ဟိ သရဏတ္တယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ ဟောတိ။ အတ္ထတော ပနေတံ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝတ သော ဘဂဝါ၊ သွာက္ခာတော ဓမ္မော၊ သုပ္ပဋိပန္နော သံဃော’’တိအာဒိနာ ဗုဒ္ဓါဒီသု ပသာဒပဋိလာဘဝသေန ပဝတ္တာ စေတနာ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မသ္မိံ သင်္ဂဟံ ယန္တိ တံဝသေနေဝ တေသံ ဣဇ္ဈတော။ န ဟိ ဝိပရီတဒိဋ္ဌိကဿ ဣမာနိ တီဏိ သမ္ဘဝန္တိ၊ တသ္မာ တေ ဧကန္တေန ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မပုညကိရိယဝတ္ထုသ္မိံ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ၊ န ဝိသုံ ပုညကိရိယဘာဝေန ဂဟေတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘နတ္ထိ သံသယော’’တိ။ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မဿ ဘာဝနာမယသင်္ဂဟေပိ သင်္ခေပနယေန ဘာဝနာမယေ သင်္ဂယှန္တိ၊ ဝိတ္ထာရနယေန ပန ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ’’တိ သံသယော သိယာတိ ဣမေသံ ဘာဝနာမယသင်္ဂဟော န ဝုတ္တော။ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မဿ ဝါ သဗ္ဗေသံ မဟပ္ဖလဘာဝနိယာမကတ္တေန မူလဘူတတ္တာ တဿ ပဓာနဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝိသုံ တတ္ထ သင်္ဂယှန္တီတိ ဝုတ္တံ။ အပရေ ပန ‘‘သင်္ဂဏှန္တော သင်္ဂဏှာတိ၊ ဂဏှန္တော ‘မုဉ္စတီ’တိ ဝစနတော သရဏဂမနဿ သီလသမာဒါနေ ဝိယ ဂဟဏံ သမ္ဘဝတီတိ သီလမယေ သင်္ဂယှတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘သရဏဂမနံ ပဏိပါတဘာဝတော အပစိတိသဟဂတေ သင်္ဂယှတီ’’တိ ကေစိ။

၂၅။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တပုညကိရိယဝတ္ထူနံ ပုရိမပစ္ဆိမဘာဂဝသေန ပဝတ္တမာနာပိ စေတနာ တတ္ထ တတ္ထေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပုရိမာ မုဉ္စနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပုရိမာတိ ဒါနတ္ထာယ ဒေယျဓမ္မံ ဓမ္မေန သမေန ဥပ္ပာဒေန္တဿ၊ ဥပ္ပန္နံ ‘‘ပရိစ္စဇိဿာမီ’’တိ စိန္တေန္တဿ၊ ဒက္ခိဏေယျံ ပရိယေသန္တဿ စ ယာဝ ဝတ္ထုနော ပဋိဂ္ဂါဟကဿ ဟတ္ထေ ဝိဿဇ္ဇနံ၊ ပရိဏာမနံ ဝါ၊ တာဝ ပဝတ္တာ ပုဗ္ဗဘာဂစေတနာ။ ပဋိဂ္ဂါဟကဿ ပန ဟတ္ထေ ဝိဿဇ္ဇနစေတနာ၊ ပရိဏာမနစေတနာ ဝါ မုဉ္စနစေတနာ နာမ။ သာယေဝ နိဂ္ဂဟီတလောပေန ‘‘မုစနာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ‘‘မုဉ္စနာ’’ဣတိယေဝ ဝါ ပါဌော။ ပရာတိ အတ္တနာ ဝိဿဋ္ဌဝတ္ထုမှိ အာလယံ အကတွာ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု အဂ္ဂံ ဒါနံ မေ ဒိန္န’’န္တိ သောမနဿစိတ္တေန ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဥပ္ပန္နာ အပရဘာဂစေတနာ။ တိဿောပိ စေတနာတိ ဣတိ အယဉ္စ ပုရိမာ စေတနာ၊ အယဉ္စ မုဉ္စနစေတနာ၊ အယဉ္စ အပရစေတနာတိ တိဿောပိ စေတနာ ဧကတော ဟုတွာ ဒါနမယံ ပုညံ ဟောတိ၊ ဒါနမယပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ပုည’’န္တိ ပဒံ အပေက္ခိတွာ ‘‘ဟောတီ’’တိ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ သေသေသုပိ အတိဒိသန္တော အာဟ ‘‘ဧဝံ သေသေသု ဒီပယေ’’တိ။ သေသေသူတိ သီလာဒီသု ပုညကိရိယဝတ္ထူသု ဧဝံ ယထာဝုတ္တနယေန ‘‘သီလံ ‘ရက္ခိဿာမီ’တိ စိန္တေန္တဿ၊ ‘ပဗ္ဗဇိဿာမီ’တိ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တဿ ပဝတ္တာ ပုရိမစေတနာ၊ သီလံ သမာဒိယန္တဿ၊ ပဗ္ဗဇန္တဿ၊ သီလံ ပရိပူရေန္တဿ ဥပ္ပန္နာ မဇ္ဈိမစေတနာ၊ ‘ပူရိတံ မေ’တိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဥပ္ပန္နာ အပရစေတနာတိ ဧဝံ တိဿောပိ စေတနာ ဧကတော ဟုတွာ သီလမယပုညကိရိယဝတ္ထု နာမာ’’တိအာဒိနာ ဒီပယေ၊ ပကာသေယျာတိ အတ္ထော။ နနု စ အတ္တနာ ကတပုညာနုဿရဏစေတနာ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မသင်္ဂဟိတာ၊ အယဉ္စ အပရစေတနာ သာယေဝါတိ ကထမဿာ တတ္ထ သင်္ဂဟောတိ? နာယံ ဒေါသော၊ ဝိသယဘေဒေန ဥဘိန္နမ္ပိ ဝိသေသသဗ္ဘာဝတော။ ပုညာနုဿရဏဉှိ အတ္တနာ ကတပုညဝိသယမေဝ။ အယံ ပန တဗ္ဗတ္ထုဝိသယာတိ ပါကဋောယေဝ ဒွိန္နံ ဝိသေသောတိ။

ဧတ္တာဝတာ စ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဒသပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေနေဝ ပဝတ္တတီ’’တိ၊ တတ္ထ ဒသပုညကိရိယဝတ္ထူနိ သရူပတော၊ သင်္ဂဟတော စ နိဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ တထာပဝတ္တမာနဿ စဿ ပါဋေက္ကံ ပဝတ္တာကာရဝိသယံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒါနီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ အယန္တိ ဝက္ခမာနနိဒဿနံ။ ဒါတဗ္ဗော ဓမ္မော ဒေယျဓမ္မော၊ အန္နာဒိဒသဝိဓံ ဝတ္ထု။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ၊ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ၊

သေယျာဝသထပဒီပေယျံ၊ ဒါနဝတ္ထူ ဒသာဝိမေ’’တိ။

ပဋိဂ္ဂါဟကော အာဒိ ယေသံ ဒေသကာလမိတ္တာဒီနံ တေ ပဋိဂ္ဂါဟကာဒယော၊ ဒေယျဓမ္မဿ၊ ပဋိဂ္ဂါဟကာဒီနဉ္စ သမ္ပတ္တိ သမ္ပန္နတာ ဒေယျဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကာဒိသမ္ပတ္တိ။ တတ္ထ ဒေယျဓမ္မဿ ပဏီတမနာပဘာဝေါ ဓမ္မေန သမေန ဥပ္ပန္နဘာဝေါ ဒေယျဓမ္မသမ္ပတ္တိ။ ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျဘာဝေါ ပဋိဂ္ဂါဟကသမ္ပတ္တိ။ ဒုလ္လဘအန္နပါနာဒိကော ဒေသော ဒေသသမ္ပတ္တိ။ တာဒိသောဝ ကာလော ကာလသမ္ပတ္တိ။ ဒုလ္လဘအန္နပါနာဒိကေ ဟိ ဒေသေ၊ ကာလေ ဝါ ဒိန္နံ အဇ္ဈာသယဿ ဗလဝတာယ မဟပ္ဖလံ၊ သောမနဿဟေတုကဉ္စ ဟောတိ၊ တသ္မာ တေ ဒါနဿ သမ္ပတ္တိဝသေန ဝုတ္တာ။ မိတ္တသမ္ပတ္တိ ပန ကလျာဏမိတ္တဘာဝေါ။ ကလျာဏမိတ္တဉှိ နိဿာယ ဒါနာဒီသု စိတ္တံ ဩဒဂျပ္ပတ္တံ ဟောတိ။ ပရိစာရိကသမ္ပတ္တိ ပန အနာဏတ္တိယာပိ တံတံကိစ္စသမ္ပာဒနေ အပ္ပမတ္တဿ ပရိစာရိကဇနဿ ပဋိလာဘော။ အညံ ဝါ သောမနဿဟေတုန္တိ သဒ္ဓါဗဟုလတာဝိသုဒ္ဓိဒိဋ္ဌိတာဒိဘေဒံ အညံ သောမနဿကာရဏံ ဝါ။ အာဂမ္မာတိ ဥပါဂမ္မ၊ ပဋိစ္စာတိ အတ္ထော။ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌောတိ သောမနဿဝသေန ဟဋ္ဌော စေဝ ပဟဋ္ဌော စ။ ဥဘယေနပိ အဓိကသောမနဿံ ဝုတ္တံ။ အတ္ထိ…ပေ… ပဝတ္တန္တိ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္နံ၊ အတ္ထိ ယိဋ္ဌံ၊ အတ္ထိ ဟုတံ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော၊ အတ္ထိ အယံ လောကော၊ အတ္ထိ ပရော လောကော၊ အတ္ထိ မာတာ၊ အတ္ထိ ပိတာ၊ အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ အတ္ထိ လောကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သမ္မဂ္ဂတာ သမ္မာပဋိပန္နာ၊ ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၄၁) ဧဝံ ပဝတ္တံ ဒသဝိဓံ သမ္မာဒိဋ္ဌိဝတ္ထုဝသေန စေဝ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဋ္ဌာနိယာဒီနံ ဝသေန စ ပဝတ္တံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဟိ န ကေဝလံ နဝန္နံယေဝ သမ္မာဒိဋ္ဌိဝတ္ထူနံ ဂဟဏံ၊ အထ ခေါ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဋ္ဌာနိယာနမ္ပိ သင်္ဂဟော။ သမ္မာ ဉာယေန ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ၊ ပသတ္ထာ ဝါ ဒိဋ္ဌီတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ တံ။ ပုရက္ခတွာတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ။ တဉ္စ ခေါ သဟဇာတပုဗ္ဗင်္ဂမဝသေန ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁-၂) ဝိယ သမ္ပယောဂဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။

အနုဿာဟိတောတိ လောဘမစ္ဆရိယာဒိဝသေန ပုညကိရိယာယ သင်္ကောစံ အနာပဇ္ဇနတော အတ္တနာ၊ ပရေန ဝါ ကေနစိ အနုဿာဟိတော ဟုတွာ။ သဘာဝတော ဟိ ပုညပ္ပဝတ္တိဒဿနမိဒံ။ ပရေဟီတိ ပန ပရပါကဋုဿာဟဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ။ ပဌမန္တိ ဒေသနာက္ကမေန၊ ဣဓ နိဒ္ဒိဋ္ဌက္ကမေန ဝါ ပဌမံ။ မဟာကုသလစိတ္တန္တိ သောမနဿသဟဂတတာဒိအင်္ဂပါရိပူရိယာ မဟန္တံ ကုသလစိတ္တံ။ အထ ဝါ ပစ္ဆိမဘဝိကဗောဓိသတ္တာနံ ပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနတော မဟန္တံ ပူဇိတံ ကုသလစိတ္တန္တိ မဟာကုသလစိတ္တံ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဟိ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနံ ပဋိသန္ဓိ မေတ္တာပုဗ္ဗင်္ဂမဿ တိဟေတုကသောမနဿမယဿ အသင်္ခါရိကစိတ္တဿ ဝိပါကောတိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ‘‘ဒေယျဓမ္မ…ပေ… ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော’’တိ ဧတ္တာဝတာ ဣမဿ သောမနဿသဟဂတဘာဝမာဟ၊ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ပုရက္ခတွာ’’တိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တဘာဝံ၊ ‘‘အနုဿာဟိတော’’တိ ပန ဣမိနာ အသင်္ခါရိကဘာဝန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ‘‘ဒေယျဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကာဒိသမ္ပတ္တိံ၊ အညံ ဝါ သောမနဿကာရဏံ အာဂမ္မာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တနယေန။ ဥဿာဟိတောတိ ဒေယျဓမ္မေ သာပေက္ခာဒိတာယ၊ သီလသမ္ပဒါဒီသု အနဓိမုတ္တတာဒီဟိ စ ပုညကိရိယာယ သင်္ကောစာပဇ္ဇနတော အတ္တနာ၊ ပရေန ဝါ ကေနစိ ဥဿာဟိတော။ ပရေဟီတိ ပန ဝုတ္တနယမေဝ။ ကရောတိ ဒါနာဒီနိ ပုညာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တမေဝါတိ သောမနဿသဟဂတာဒိနာ တံသဒိသတာယ ဝုတ္တံ။ ဟောတိ ဟိ တံသဒိသေပိ တံဝေါဟာရော ယထာ စ ‘‘သာယေဝ တိတ္တိရီ၊ တာနိယေဝ ဩသဓာနီ’’တိ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဥဿာဟိတော’’တိ ဣမိနာ သသင်္ခါရိကတံ ဒဿေတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေတိ ဣမသ္မိံ သသင်္ခါရိကသဒ္ဒါဘိဓေယျေ၊ ဥဿာဟိတဗ္ဗစိတ္တသင်္ခါတေ အတ္ထေ တံဝိသယေတိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗပ္ပယောဂဿာတိ ပုညကိရိယာယ သင်္ကောစေ ဇာယမာနေ တတော ဝိဝေစေတွာ သမုဿာဟနဝသေန ပဝတ္တဿ စိတ္တပ္ပယောဂဿ။ ပုဗ္ဗ-ဂ္ဂဟဏံ ပနေတ္ထ တထာပဝတ္တပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဝသေန သော ပယောဂေါ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ န တဿ ပုဗ္ဗကာလိကတာယာတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။

ပဋိပတ္တိဒဿနေနာတိ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ဒေယျဓမ္မပရိစ္စဇနဝန္ဒနာဒိပဋိပတ္တိဒဿနေန။ ဗလန္တိ အနန္တီတိ ဗာလာ၊ အဿာသိတပဿာသိတမတ္တေနေဝ ဇီဝန္တိ၊ န ပညာဇီဝိတေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဗာလာယေဝ ဗာလကာ။ တေ ပန ဣဓ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ အဘာဝေန အသဉ္ဇာတဗုဒ္ဓိနော ဒါရကာ။ ပါကဋဝသေန စေတ္ထ ဗာလက-ဂ္ဂဟဏံ။ သဟသာ ကရဏာဒိကာလေ ပန ဣတရေသမ္ပိ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တံ ဟောတီတိ။ သောမနဿံ ဇာတံ ဧတေသန္တိ သောမနဿဇာတာ၊ ဇာတသောမနဿာတိ အတ္ထော။ သဟသာတိ သီဃံ သီဃံ ဒါတုကာမတာယ ဥပ္ပတ္တိသမကာလမေဝ။

ဧတ္ထ စ ‘‘ပဋိပတ္တိဒဿနေနာ’’တိ ဣမိနာ ပရေသံ ပယောဂါဘာဝမာဟ၊ ‘‘ဇာတပရိစယာ’’တိ အတ္တနော ပယောဂါဘာဝံ။ ဥဘယေနာပိ ဣမဿ အသင်္ခါရိကဘာဝံ ဒီပေတိ။ ‘‘ဗာလကာ၊ သဟသာ’’တိ စ ဣမေဟိ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တဘာဝမာဟ၊ ‘‘ဘိက္ခူ…ပေ… ဇာတာ’’တိ သောမနဿသဟဂတဘာဝံ။ အထ ဝါ ‘‘ပဋိပတ္တိ…ပေ… ပရိစယာ’’တိ ဣမိနာ အသင်္ခါရိကဘာဝဿ ‘‘ဗာလကာ ဘိက္ခူ…ပေ… ဇာတာ’’တိ စ ဣမေဟိ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တသောမနဿသဟဂတဘာဝဿ စ ဒီပိတတ္တာ ‘‘သဟသာ’’တိ ဝစနေန ယထာဝုတ္တမေဝ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တအသင်္ခါရိကဘာဝံ ပကာသေတိ။ ဧဝံ သတိ ပဋိလောမတော သောမနဿသဟဂတာဒိဘာဝေါ ဒဿိတော ဟောတိ။ အနုလောမတော ပန ‘‘သောမနဿဇာတာ’’တိ ဣမိနာ သောမနဿသဟဂတဘာဝံ၊ သဟသာ-ဂ္ဂဟဏေန ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာသင်္ခါရိကဘာဝံ ဒီပေတိ။ ‘‘ပဋိပတ္တိ…ပေ… ဒိသွာ’’တိ ဧတ္တာဝတာ ပန သောမနဿသဟဂတာဒိဘာဝဿ ကာရဏံ ဝုတ္တန္တိ။ တေတိ တေ ဉာတကာ၊ တေ ဗာလကာတိ ဝါ အတ္ထော။ ‘‘သောမနဿဟေတူနံ အဘာဝံ အာဂမ္မာ’’တိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မဇ္ဈတ္တာရမ္မဏံ တထာရူပေ စေတောဘိသင်္ခါရာဒယောပိ ဟိ ဥပေက္ခာသဟဂတတာယ ကာရဏမေဝါတိ။ စိတ္တဿ သောမနဿာဘာဝေ ပုဂ္ဂလဿပိ သောမနဿရဟိတတာ ဟောတီတိ ‘‘စတူသုပိ…ပေ… ဟောန္တီ’’တိ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ သောမနဿရဟိတာ ဟောန္တိ ပုညံ ကရောန္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိ နိဂမနံ။

ဣမေသု ပန အဋ္ဌသု ဝိညာဏေသု သောမနဿသဟဂတတော ဥပေက္ခာသဟဂတံ ဗလဝတရံ၊ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တတော ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ၊ သသင်္ခါရိကတော အသင်္ခါရိကံ သဒိသံ ဗလဝတရံ။ ဝိသဒိသံ ပန ဝေဒနာဉာဏပ္ပယောဂဝသေန ဗလဝံ၊ ဒုဗ္ဗလဉ္စ ဟောတိ။ သောမနဿသဟဂတတိဟေတုကအသင်္ခါရိကတော ဟိ ဥပေက္ခာသဟဂတတိဟေတုကသသင်္ခါရိကံ ဗလဝတရံ၊ ဥပေက္ခာသဟဂတဒုဟေတုကအသင်္ခါရိကတော သောမနဿသဟဂတတိဟေတုကအသင်္ခါရိကံ ဗလဝတရံ။ ဣတိ စတုတ္ထစိတ္တတော တတိယစိတ္တံ ဗလဝတရံ၊ တတော အဋ္ဌမစိတ္တံ၊ တတော သတ္တမစိတ္တံ၊ တတော ဒုတိယစိတ္တံ၊ တတော ပဌမစိတ္တံ၊ တတော ဆဋ္ဌစိတ္တံ၊ တတော ပဉ္စမစိတ္တန္တိ ဧဝမိမေသံ ဗလဝဗလဝတရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၆။ ဧဝံ ပါဠိယံ အာဂတနယေန ဝေဒနာဉာဏပ္ပယောဂဘေဒတော အဋ္ဌဝိဓတံ နိဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတပုညကိရိယာဒီနံ ဝသေနပိ ပဘေဒံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒသ ပုညကြိယာဒီန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဆန္နံ အာရမ္မဏာနံ၊ စတုန္နံ အဓိပတီနံ၊ တိဏ္ဏံ ကမ္မာနံ၊ ဟီနာဒိဘေဒဿ စ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေနေဝါဟု –

‘‘ကမေန ပုညဝတ္ထူဟိ၊ ဂေါစရာဓိပတီဟိ စ၊

ကမ္မဟီနာဒိတော စာပိ၊ ဂဏေယျ နယကောဝိဒေါ’’တိ။

၂၇။ ဣဒါနိ တထာပဝတ္တမာနဿ တဿ ယော ယော တေသံ တေသံ ဝသေန လဗ္ဘမာနော ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ၊ တံ သမ္ပိဏ္ဍိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘သတ္တရသ သဟဿာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထေဝံ ဂဏနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဣမာနိ တာဝ အဋ္ဌ ဝိညာဏာနိ ဒသန္နံ ပုညကိရိယဝတ္ထူနံ ဝသေန ပဝတ္တနတော ပစ္စေကံ ဒသ ဒသာတိ ကတွာ အသီတိ စိတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ စ ဆသု အာရမ္မဏေသု ပဝတ္တနတော ဆဂ္ဂုဏိတာနိ သာသီတိကာနိ စတ္တာရိ သတာနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ စတုန္နံ အဓိပတီနံ သဟယောဂဝသေန စတုဂ္ဂုဏိတာနိ သဟဿံ၊ ဝီသာဓိကာနိ စ နဝ သတာနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ စ ကာယဝစီမနောသင်္ခါတာနံ တိဏ္ဏံ ကမ္မာနံ ဝသေန တိဂုဏိတာနိ သသဋ္ဌိသတ္တသတာဓိကာနိ ပဉ္စ သဟဿာနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ စ ဟီနမဇ္ဈိမပဏီတဘေဒတော တိဂုဏိတာနိ သာသီတိကဒွိသတာဓိကာနိ သတ္တရသ သဟဿာနိ ဟောန္တီတိ။ နနု စ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တာနံ ဝီမံသာဓိပတိသဟယောဂါဘာဝတော အဓိပတိဝသေန သဟဿံ၊ သာသီတိကာနိ စ ဆ သတာနိ ဟောန္တီတိ တာနိ ကမ္မာဒီနံ ဝသေန သမ္ပိဏ္ဍိတာနိ ဝီသသတာဓိကာနိ ပန္နရသ သဟဿာနိ ဘဝန္တီတိ? သစ္စမေတံ၊ သောတပတိတဝသေန ပန တံ အနာဒိယိတွာ အဓိပတိဂဏနာ ဂဟိတာတိ န တဿ ဝသေန ဂဏနဟာနိ ကတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

နနု စ ‘‘သဝိပါကံ ကုသလ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန ကထံ၊ ကုဟိံ၊ ကိံ ဖလတီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ယသ္မာ တိဟေတုကံ ကုသလံ တိဟေတုကံ ဝါ ဒုဟေတုကံ ဝါ ပဋိသန္ဓိံ ဒေတိ ၊ နာဟေတုကံ ပဋိသန္ဓိံ ဒေတိ။ ယဒါ စ တိဟေတုကံ ပဋိသန္ဓိံ ဇနေတိ၊ တဒါ ပဝတ္တေ သောဠသ ဝိပါကာနိ အဘိနိပ္ဖာဒေတိ။ ယဒါ ဒွိဟေတုကံ၊ တဒါ ဒွါဒသ။ ဒုဟေတုကံ ပန ဒုဟေတုကမဟေတုကဉ္စ ပဋိသန္ဓိံ ဇနေတိ၊ န တိဟေတုကံ။ ယဒါ စ ဒုဟေတုကံ ဇနေတိ၊ တဒါ ပဝတ္တိယံ ဒွါဒသ။ ယဒါ အဟေတုကံ၊ တဒါ အဋ္ဌ။ ယေ ပန အာဂမနတော ဝိပါကဿ သင်္ခါရဘေဒမိစ္ဆန္တိ၊ တေသံ မတေန တိဟေတုကံ ဒွါဒသ၊ ဒသ ဝါ ဝိပစ္စတိ၊ ဒုဟေတုကံ ဒသ၊ အဋ္ဌ ဝါ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ယထာနုရူပ’’န္တိ။ နာနာဝိဓသမ္ပတ္တိဋ္ဌာနဘာဝတော သောဘနာ၊ ဂန္တဗ္ဗတော ဂတိ စာတိ သုဂတိ၊ ကာမာဝစရဘဝေါဝ သုဂတိ ကာမာဝစရသုဂတိ။ တဿံ ကာမာဝစရသုဂတိယံ။ ဘဝဘောဂသမ္ပတ္တိန္တိ ဧတ္ထ စ ဘဝတီတိ ဘဝေါ၊ ဥပပတ္တိဘဝသင်္ခါတာနံ ဝိပါကက္ခန္ဓကဋတ္တာရူပါနမေတံ ဂဟဏံ၊ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ဘောဂေါ၊ ပဝတ္တိယံ ပဋိလဘိတဗ္ဗသမ္ပတ္တိ၊ ဘဝေါတိ ဝါ ပဋိသန္ဓိ၊ ဘောဂေါ သေသဝိပါကကဋတ္တာရူပေဟိ သဟ ပဝတ္တိယံ ပဋိလဘိတဗ္ဗာ သမ္ပတ္တိ၊ ဘဝေါ စ ဘောဂေါ စ ဘဝဘောဂေါ၊ တေယေဝ သမ္ပန္နဘာဝတော သမ္ပတ္တိ၊ တေသံ ဝါ သမ္ပတ္တိ ဘဝဘောဂသမ္ပတ္တိ၊ တံ အဘိနိပ္ဖာဒေတိ၊ ဇနကဝသေန စ ဥပနိဿယဝသေန စ သာဓေတီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ဘဝဘောဂသမ္ပတ္တီနံ နိရဝသေသတော လဗ္ဘမာနဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ‘‘ကာမာဝစရသုဂတိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သဟေတုကဝိပါကဝဇ္ဇံ ပန ပဝတ္တိဝိပါကကဋတ္တာရူပသဘာဝံ ဘဝသမ္ပတ္တိံ၊ ဧကစ္စဘောဂသမ္ပတ္တိဉ္စ၊ ဘောဂသမ္ပဒမေဝ ဝါ အဝိသေသေန သုဂတိယံ ဒုဂ္ဂတိယမ္ပိ အဘိနိပ္ဖာဒေတိယေဝ။ နာဂသုပဏ္ဏာဒီနမ္ပိ ဟိဿ ဒေဝသမ္ပတ္တိသဒိသံ မနုညံ ဘောဂဇာတံ၊ တဗ္ဗိသယာနိ စ ဝိပါကစိတ္တာနိ၊ သုဝဏ္ဏတာသုဿရတာဒိ စ တံ သဗ္ဗံ ကာမာဝစရကုသလဿေဝ ဖလံ။ န ဟိ အကုသလဿ ဣဋ္ဌဖလံ အတ္ထိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော၊ ယံ အကုသလဿ ဣဋ္ဌော ကန္တော ဝိပါကော သံဝိဇ္ဇတီ’’တိ။

ကာမာဝစရကုသလဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရူပါဝစရကုသလဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ ယသ္မာ ကာမာဝစရကုသလာနန္တရံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ရူပါဝစရကုသလဿ နိဒ္ဒေသာဝကာသော အနုပ္ပတ္တော၊ တသ္မာ တံ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဣတရေသူ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဣတရေသူတိ ယထာဝုတ္တကာမာဝစရကုသလတော ဣတရေသု၊ ရူပါဝစရာဒီသူတိ အတ္ထော။ သဝတ္ထုကတော ဧကဝိဓံ ဧကန္တေန ဝတ္ထုသန္နိဿိတတ္တာ ။ န ဟိ အရူပဓာတုယံ ရူပါဝစရဓမ္မာ လဗ္ဘန္တိ ရူပဝိရာဂဘာဝနာယ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ပုန ရူပါဝစရဇ္ဈာနသမာပတ္တိယာ အဘာဝတော။

ဟီနမဇ္ဈိမပဏီတဘေဒတောတိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗေ ဝိယ အဓိပတီနံ ဟီနာဒိဘာဝေဟိ ဈာနဿ ဟီနာဒိဘာဝေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ အထ ဝါ ပဋိလဒ္ဓမတ္တမနာသေဝိတံ ဟီနံ ပရိဒုဗ္ဗလဘာဝတော၊ နာတိသုဘာဝိတံ အပရိပုဏ္ဏဝသိဘာဝံ မဇ္ဈိမံ၊ အတိဝိယ သုဘာဝိတံ ပန သဗ္ဗသော ပရိပုဏ္ဏဝသိဘာဝံ ပဏီတံ။ တထာ ဥဠာရပုညဖလကာမတာဝသေန ပဝတ္တိတံ ဟီနံ၊ လောကိယာဘိညတ္ထာယ ပဝတ္တိတံ မဇ္ဈိမံ၊ ဝိဝေကကာမတာယ အရိယဘာဝေ ဌိတေန ပဝတ္တိတံ ပဏီတံ။ အတ္တဟိတာယ ဝါ ပဝတ္တိတံ ဟီနံ၊ ကေဝလံ အလောဘဇ္ဈာသယေန ပဝတ္တိတံ မဇ္ဈိမံ၊ ပရဟိတာယ ပဝတ္တိတံ ပဏီတံ။ ဝဋ္ဋဇ္ဈာသယေန ဝါ ပဝတ္တိတံ ဟီနံ၊ ဝိဝေကဇ္ဈာသယေန ပဝတ္တိတံ မဇ္ဈိမံ၊ ဝိဝဋ္ဋဇ္ဈာသယေန လောကုတ္တရပါဒကတ္ထံ ပဝတ္တိတံ ပဏီတံ။

ပဋိပဒါဒိဘေဒတောတိ ဒုက္ခပဋိပဒါဒန္ဓာဘိညာဒီနံ ပဋိပဒါဘိညာနံ ဘေဒေန။ ပဋိပဒါဝစနေနေဝ ဝါ တဒဝိနာဘာဝတော အဘိညာပိ လဗ္ဘတိ။ တထာ ဟေတ္ထ ပဋိပဒါစတုက္ကန္တိ ဝေါဟရန္တီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဓိပတိအာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တသ္မာ ပဋိပဒါဒိဘေဒတောတိ ပဋိပဒါဘေဒတော၊ အဓိပတိဘေဒတော၊ အာရမ္မဏဘေဒတော၊ ဟာနဘာဂိယာဒိဘေဒတောတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ပဋိပဒါဘေဒတော တာဝ ဒုက္ခပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ၊ ဒုက္ခပဋိပဒံ ခိပ္ပာဘိညံ၊ သုခပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ၊ သုခပဋိပဒံ ခိပ္ပာဘိညန္တိ ဧဝံ စတုဗ္ဗိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ အဿာတိ ဒုက္ခပဋိပဒံ။ ဒန္ဓာ အဘိညာ အဿာတိ ဒန္ဓာဘိညံ။ ဧသ နယော ‘‘ဒုက္ခပဋိပဒံ ခိပ္ပာဘိည’’န္တိအာဒီသုပိ။

တတ္ထ အပ္ပဟီနနီဝရဏဿ၊ အဝိက္ခမ္ဘိတဈာနနိကန္တိကဿ စ ဉာဏကိစ္စဿ အပရိဗျတ္တတာယ ပရိနိဋ္ဌိတသကလပုဗ္ဗကိစ္စဿ ‘‘ပထဝီ ပထဝီ’’တိ ဝါ ‘‘အာပေါ အာပေါ’’တိ ဝါ ဧဝံ ပဝတ္တပဌမသမန္နာဟာရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ တဿ တဿ ဈာနဿ ဥပစာရုပ္ပတ္တိယာ နီဝရဏပ္ပဟာနံ၊ နိကန္တိဝိက္ခမ္ဘနဉ္စ ဟောတိ၊ တာဝ ပဝတ္တာ ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝနာ ပဋိပဒါ နာမ ‘‘ပဋိပဇ္ဇတိ ဈာနံ ဧတာယာ’’တိ ကတွာ။ ပဟီနနီဝရဏဿ၊ ပန ဝိက္ခမ္ဘိတဈာနနိကန္တိကဿ စ ဉာဏကိစ္စဿ ပရိဗျတ္တဘာဝတော ဥပစာရဇ္ဈာနံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ အပ္ပနာယ ဥပ္ပတ္တိ၊ တာဝ ပဝတ္တာ ပညာ ပုဗ္ဗဘာဂပညာယ ဝိသိဋ္ဌဘာဝတော အဘိညာ နာမ၊ တသ္မာ ယော အာဒိတော ကိလေသေ ဈာနနိကန္တိဉ္စ ဝိက္ခမ္ဘေန္တော ဒုက္ခေန သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန ကိလမန္တော ဝိက္ခမ္ဘေတိ၊ ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသဈာနနိကန္တိ စ အပ္ပနာပရိဝါသံ ဝသန္တော စိရေန အင်္ဂပါတုဘာဝံ ပါပုဏာတိ၊ တဿ ဒုက္ခပဋိပဒံ၊ ဒန္ဓာဘိညဉ္စ ဈာနံ ဟောတိ။ ယော ပန သသင်္ခါရေန ကိလေသာဒိကေ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ န စိရေန အင်္ဂပါတုဘာဝံ ပါပုဏာတိ၊ တဿ ဒုက္ခပဋိပဒံ၊ ခိပ္ပာဘိညဉ္စ။ ယော ကိလေသာဒိကေ ဝိက္ခမ္ဘေန္တော သုခေန အကိလမန္တော ဝိက္ခမ္ဘေတိ၊ အပ္ပနာပရိဝါသံ ပန စိရာယတိ၊ တဿ သုခပဋိပဒံ၊ ဒန္ဓာဘိညံ။ ယော ပန သုခေနေဝ ကိလေသာဒိကေ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ သီဃမေဝ အပ္ပနံ ပါပုဏာတိ၊ တဿ သုခပဋိပဒံ၊ ခိပ္ပာဘိညန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သော ပနာယံ ပဋိပဒါဘိညာနံ ဘေဒေါ ကိလေသိန္ဒြိယာဓိကာရဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဿ ဟိ ရာဂါဒယော ကိလေသာ တိဗ္ဗာ ဟောန္တိ၊ သဒ္ဓါပဉ္စမကာနိ စ ဣန္ဒြိယာနိ မုဒူနိ။ ယော စ သမထဝိပဿနာသု အကတာဓိကာရော၊ တဿ ပဝတ္တဈာနံ ဒုက္ခပဋိပဒံ၊ ဒန္ဓာဘိညဉ္စ ဟောတိ။ တဿ ဟိ ကိလေသသမုဒါစာရတိဗ္ဗတာယ နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနဿ ကိစ္ဆေန ကသိရေန သမိဇ္ဈနတော ပဋိပဒါ ဒုက္ခာ အသုခါ၊ တဿေဝ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ မုဒုတာယ အဘိညာပိ ဒန္ဓာ မန္ဒာ အသီဃပ္ပဝတ္တိနီ ဟောတိ။ ဘဝန္တရေ ဝါ သမထေ အကတာဓိကာရတ္တာ ပဋိပဒါ ဒုက္ခာ၊ ဝိပဿနာယ အကတာဓိကာရတ္တာ အဘိညာပိ ဒန္ဓာ။ ယော ပန ဝုတ္တဝိပရီတော ဟောတိ၊ တဿ ကိလေသာနံ အတိဗ္ဗသမုဒါစာရတာယ၊ ဣန္ဒြိယာနဉ္စ တိခီဏတာယ သမထဝိပဿနာသု ကတာဓိကာရတာယ ယထာက္ကမံ သုခပဋိပဒါ၊ ခိပ္ပာဘိညာ စ ဟောတိ။ ဘဝန္တရေ ကတပရိစယဿ ဟိ ယထာ ပဂုဏံ ကတွာ ဝိဿဋ္ဌဂန္ထော အပ္ပမတ္တကေန ပယောဂေန သုပ္ပဝတ္တိ ဝါစုဂ္ဂတော စ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဘာဝနာ အပ္ပကသိရေနေဝ ဣဇ္ဈတီတိ။ သွာယံ အကတော၊ ကတော စ အဓိကာရော သမထနိဿိတော ပဋိပဒါယံ ဝုတ္တော သမာဓိပ္ပဓာနတ္တာ ပဋိပဒါယ။ ဝိပဿနာနိဿိတော အဘိညာယ ဉာဏပ္ပဓာနတ္တာ အပ္ပနာယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ယော ပန တိဗ္ဗကိလေသော တိက္ခိန္ဒြိယော ဝိပဿနာယမေဝ ဝါ ကတာဓိကာရော ဟောတိ၊ တဿ ဝုတ္တနယေန ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ၊ ခိပ္ပာ ပန အဘိညာ ဟောတိ၊ တဗ္ဗိပရီတဿ သုခပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာတိ။ တသ္မာ ကိလေသာနံ တိဗ္ဗမန္ဒဘာဝတော၊ ဣန္ဒြိယာနံ တိခိဏမုဒုဘာဝတော၊ ပုဗ္ဗပရိစယဿ စ သမ္ဘဝါသမ္ဘဝဝသေနာတိ ဧဝံ ကိလေသိန္ဒြိယာဓိကာရဝသေန ဣမာသံ ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အပိစ ယာနိ ပရတော သပ္ပာယာသပ္ပာယာနိ၊ ပလိဗောဓုပစ္ဆေဒါဒီနိ ပုဗ္ဗကိစ္စာနိ၊ အပ္ပနာကောသလ္လာနိ စ အာဂမိဿန္တိ၊ တေသု ယော ဥပစာရာဓိဂမတော ပုဗ္ဗေ၊ ပစ္ဆာ စ အသပ္ပာယသေဝီ ဟောတိ၊ တဿ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ၊ ဒန္ဓာ စ အဘိညာ ဟောတိ။ ဥဘယတ္ထ သပ္ပာယသေဝိနော သုခါ ပဋိပဒါ၊ ခိပ္ပာ စ အဘိညာ။ ယော ပန တတော ပုဗ္ဗဘာဂေ အသပ္ပာယံ သေဝိတွာ အပရဘာဂေ သပ္ပာယသေဝီ ဟောတိ၊ တဿ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ၊ ခိပ္ပာ အဘိညာ။ တဗ္ဗိပရီတဿ သုခါ ပဋိပဒါ၊ ဒန္ဓာ အဘိညာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တထာ ပလိဗောဓုပစ္ဆေဒါဒိပုဗ္ဗကိစ္စံ အသမ္ပာဒေတွာ ဘာဝနမနုယုဉ္ဇန္တဿ သပရိပန္ထတာယ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ၊ ဝိပရိယာယေန အပရိပန္ထတာယ သုခါ။ အပ္ပနာကောသလ္လာနိ အသမ္ပာဒေန္တဿ ဉာဏဿ အဝိသဒတာယ ဒန္ဓာ အဘိညာ ဟောတိ၊ သမ္ပာဒေန္တဿ ဝိပရိယာယတော ခိပ္ပာ အဘိညာတိ။ ကိဉ္စ – တဏှာဝိဇ္ဇာတိဘဝနဝသေန ဧတာသံ ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဏှာဘိဘူတဿ ဟိ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဟောတိ တဿာ သမာဓိဿ ဥဇုပဋိပက္ခတ္တာ သမထပဋိပဒါယ ပရိပန္ထကဘာဝတော၊ အနဘိဘူတဿ တဒဘာဝတော သုခါ။ အဝိဇ္ဇာဘိဘူတဿ စ တဿာ ပညာယ ဥဇုပဋိပက္ခဘာဝတော ဒန္ဓာ အဘိညာ၊ ဣတရဿ ခိပ္ပာ အဘိညာတိ။ သော ပနာယံ ပဋိပဒါဘေဒေါ ကေဝလံ သမထဘာဝနာဝသေန ပဋိလဒ္ဓဇ္ဈာနဿ၊ မဂ္ဂါဓိဂမဝသေန ပဋိလဒ္ဓဇ္ဈာနဿ ပန နတ္ထိ ဒုက္ခပဋိပဒါဒိဘေဒေါ။ ကေစိ ပန မဂ္ဂဝသေနေဝ တဿ ပဋိပဒါဒိဘေဒံ ဝဏ္ဏေန္တိ ‘‘မဂ္ဂဿ ဟိ ဒုက္ခပဋိပဒါဒိဘာဝေ တသ္မိံ ဒုက္ခပဋိပဒါဒိက’’န္တိ။

အဓိပတိဘေဒါဒီသု ပန ဆန္ဒာဓိပတေယျံ စိတ္တာဓိပတေယျံ ဝီရိယာဓိပတေယျံ ဝီမံသာဓိပတေယျန္တိ ဧဝံ အဓိပတိဘေဒတော၊ ပရိတ္တံ ပရိတ္တာရမ္မဏံ၊ ပရိတ္တံ အပ္ပမာဏာရမ္မဏံ၊ အပ္ပမာဏံ ပရိတ္တာရမ္မဏံ ၊ အပ္ပမာဏံ အပ္ပမာဏာရမ္မဏန္တိ ဧဝံ အာရမ္မဏဘေဒတော၊ ဟာနဘာဂိယံ ဌိတိဘာဂိယံ ဝိသေသဘာဂိယံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယန္တိ ဧဝံ ဟာနဘာဂိယာဒိဘေဒတော စ စတုဗ္ဗိဓတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ‘‘ဆန္ဒဝတော စေ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ မယှမ္ပိ နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’’တိ ဧဝံ ဆန္ဒံ ဓုရံ ကတွာ ဥပ္ပန္နံ ဆန္ဒာဓိပတေယျံ။ ဧသ နယော ‘‘စိတ္တာဓိပတေယျာ’’ဒီသုပိ။ အပ္ပဂုဏံ ပန ဥပရိဈာနဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ အသက္ကောန္တံ ပရိတ္တံ၊ သုပ္ပသရာဝမတ္တေသု အဝဍ္ဎိတာရမ္မဏေသု နိဗ္ဗတ္တံ ပရိတ္တာရမ္မဏံ။ ဝုတ္တပဋိပက္ခတော ပန ယထာက္ကမံ အပ္ပမာဏာရမ္မဏာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဟာနဘာဂိယာဒိဝိသေသံ သယမေဝ ဝက္ခတိ။

ဈာနင်္ဂယောဂဘေဒတောတိ ကတ္ထစိ ပဉ္စ ဈာနင်္ဂါနိ၊ ကတ္ထစိ စတ္တာရိ၊ ကတ္ထစိ တီဏိ၊ ကတ္ထစိ ဒွေ ၊ ကတ္ထစိ အပရာနိ ဒွေတိ ဧဝံ ဈာနင်္ဂါနံ သမ္ပယောဂဘေဒတော။ နနု စေတ္ထ ကာမာဝစရကုသလေ ဝိယ သင်္ခါရဘေဒေါ ကသ္မာ န ဂဟိတော။ ဣဒမ္ပိ ဟိ ကေဝလံ သမထာနုယောဂဝသေန ပဋိလဒ္ဓံ သသင်္ခါရံ၊ မဂ္ဂါဓိဂမဝသေန ပဋိလဒ္ဓမသင်္ခါရံ၊ တသ္မာ ‘‘ဈာနင်္ဂသင်္ခါရယောဂဘေဒတော ဒသဝိဓ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? နယိဒမေဝံ၊ မဂ္ဂါဓိဂမဝသေန သတ္တိတော ပဋိလဒ္ဓဿာပိ အပရဘာဂေ ပရိကမ္မဝသေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော၊ တသ္မာ သဗ္ဗဿပိ ဈာနဿ ပရိကမ္မသင်္ခါတပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရေန ဝိနာ ကေဝလံ အဓိကာရဝသေန အနုပ္ပဇ္ဇနတော ‘‘အသင်္ခါရ’’န္တိပိ ဝတ္တုံ န သက္ကာ၊ အဓိကာရေန စ ဝိနာ ကေဝလံ ပရိကမ္မာဘိသင်္ခါရေနေဝ အနုပ္ပဇ္ဇနတော ‘‘သသင်္ခါရ’’န္တိပိ ဝတ္တုံ န သက္ကာတိ ဈာနင်္ဂယောဂဘေဒတော ပဉ္စဝိဓတာ စ ဝုတ္တာတိ။

ကာမစ္ဆန္ဒော ဗျာပါဒေါ ထိနမိဒ္ဓံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ဝိစိကိစ္ဆာတိ ဣမာနိ ပဉ္စ နီဝရဏာနိ ဝိပ္ပဟီနာနိ ဧတဿာတိ ကာမစ္ဆန္ဒ…ပေ… ဝိပ္ပဟီနံ။ ‘‘အဂျာဟိတော’’တိ ဧတ္ထ အာဟိတ-သဒ္ဒဿ ဝိယ ဝိပ္ပဟီန-သဒ္ဒဿေတ္ထ ပရဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီဟိ ဝါ ဝိပ္ပဟီနံ ဝိသံယုတ္တံ တေသံ ပဟာယကဘာဝေနာတိ ကာမစ္ဆန္ဒ…ပေ… ဝိပ္ပဟီနံ။ တတ္ထ ကာမေတီတိ ကာမော၊ ဆန္ဒနဋ္ဌေန ဆန္ဒော စာတိ ကာမစ္ဆန္ဒော၊ ဗဟလကာမရာဂဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဗျာပါဒါဒီနမတ္ထံ ဝက္ခတိ။ ယသ္မာ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီသု အပ္ပဟီနေသု ဈာနံ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ တာနိဿ ပဟာနင်္ဂါနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ နနု အညေပိ အကုသလာ ဓမ္မာ ဣမိနာ ဈာနေန ပဟီယန္တိ၊ အထ ကသ္မာ ပဉ္စေဝ ပဟာနင်္ဂဝသေန ဝုတ္တာနီတိ? ဝိသေသေန ဈာနန္တရာယကရတ္တာ။ ကာမစ္ဆန္ဒဝသေန ဟိ နာနာဝိသယပလောဘိတံ စိတ္တံ န ဧကတ္တာရမ္မဏေ သမာဓိယတိ။ ကာမစ္ဆန္ဒာဘိဘူတံ ဝါ နာနာဝိသယသမုပဗျူဠှာယ ကာမဓာတုယာ ပဟာနပဋိပဒံ န ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ဗျာပါဒေန စ အာရမ္မဏေ ပဋိဟညမာနံ န သမာဟိတံ ပဝတ္တတိ၊ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတံ အကမ္မညံ ဟောတိ၊ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စပရေတံ အဝူပသန္တမေဝ ဟုတွာ ပရိဗ္ဘမတိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာဥပဟတံ ဈာနာဓိဂမပဋိပဒံ နာရောဟတိ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ နု ခေါ၊ န နု ခေါ၊ ပထဝီ ပထဝီ’’တိအာဒိနာ ပဝတ္တမနသိကာရေန ‘‘ဈာနံ သိယာ နု ခေါ၊ န နု ခေါ’’တိအာဒိနာ ဝိစိကိစ္ဆန္တဿ ဈာနာဓိဂမပဋိပဒါယ အသံသိဇ္ဈနတော။ ယတော ဝက္ခတိ –

‘‘ဘာဂီ အဿမဟံ အဒ္ဓါ၊ ဣမာယ ပဋိပတ္တိယာ၊

ပဝိဝေကသုခဿာတိ၊ ကတွာ ဥဿာဟမုတ္တမ’’န္တိ။

တသ္မာ သမာဓိအာဒီနံ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘာဝေန ဝိသေသေန ဈာနာဓိဂမဿ အန္တရာယကရဏတော ဧတာနေဝ ပဟာနင်္ဂါနီတိ ဝုတ္တာနိ။ ဟောတိ စေတ္ထ –

‘‘ပစ္စနီကာ ယတော ပဉ္စ၊ သမာဓာဒီနမေတ္ထ ဟိ၊

ဈာနန္တရာယိကာ တသ္မာ၊ ပဟာနင်္ဂေ နိယာမိတာ’’တိ။

ဧဝမိဒံ ပဟာနင်္ဂဝသေန ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သမ္ပယောဂင်္ဂဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘ဝိတက္က…ပေ… သမ္ပယုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝိတက္ကာဒယော ဝစနတ္ထလက္ခဏာဒိဝသေန ဥပရိ အာဂမိဿန္တိ။ ယသ္မာ ပန ဣမေသု ဥပ္ပန္နေသု ဈာနံ ဥပ္ပန္နံ နာမ ဟောတိ၊ တေနဿ ဣမာနိ သမ္ပယောဂင်္ဂါနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ၊ တသ္မာ န ဧတေဟိ သမန္နာဂတံ အညဒေဝ ဈာနံ နာမ အတ္ထီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယထာ ပန နေမိအာဒိအင်္ဂသမုဒါယေ ရထာဒိဝေါဟာရော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဈာနင်္ဂသမုဒါယေ ဈာနဝေါဟာရော။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘ဈာနန္တိ ဝိတက္ကော ဝိစာရော ပီတိ သုခံ စိတ္တဿေကဂ္ဂတာ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၆၉)။ ကသ္မာ ပန အညေသုပိ ဖဿာဒီသု သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု ဣမာနိယေဝ ပဉ္စ ဈာနင်္ဂဝသေန ဝုတ္တာနီတိ? ဝုစ္စတေ – ဥပနိဇ္ဈာနကိစ္စဝန္တတာယ၊ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနံ ဥဇုပဋိပက္ခဘာဝတော စ။ ဝိတက္ကော ဟိ အာရမ္မဏေ စိတ္တံ အဘိနိရောပေတိ၊ ဝိစာရော အနုဗန္ဓတိ။ ဧဝံ ဈာနာဓိဂမဿ ဝိသေသပစ္စယဘူတေဟိ တေဟိ အဝိက္ခေပါယ သမာဒဟိတပယောဂဿ စေတသော ပယောဂသမ္ပတ္တိသမုဋ္ဌာနာ ပီတိ ပီဏနံ၊ သုခဉ္စ ဥပဗြူဟနံ ကရောတိ။ အထ နံ သသမ္ပယုတ္တဓမ္မံ ဧတေဟိ အဘိနိရောပနာနုဗန္ဓနပီဏနဥပဗြူဟနေဟိ အနုဂ္ဂဟိတာ ဧကဂ္ဂတာ သမာဓာနကိစ္စေန အတ္တာနံ အနုဝတ္တာပေန္တီ ဧကတ္တာရမ္မဏေ သမံ၊ သမ္မာ စ အာဓိယတိ၊ ဣန္ဒြိယသမတာဝသေန သမံ၊ ပဋိပက္ခဓမ္မာနံ ဒူရီဘာဝေန လီနုဒ္ဓစ္စာဘာဝေန သမ္မာ စ ဌပေတီတိ ဧဝမေတေသမေဝ ဥပနိဇ္ဈာနကိစ္စံ အာဝေဏိကံ။ ကာမစ္ဆန္ဒာဒိပဋိပက္ခဘာဝေန ပန သယမေဝ ဝက္ခတိ။ ဧဝံ ဥပနိဇ္ဈာနကိစ္စဝန္တတာယ၊ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနံ ဥဇုပဋိပက္ခဘာဝတော စ ဣမေယေဝ ပဉ္စ ဈာနင်္ဂဘာဝေန ဝဝတ္ထိတာတိ။ ယထာဟု –

‘‘ဥပနိဇ္ဈာနကိစ္စတ္တာ၊ ကာမာဒိပဋိပက္ခတော၊

သန္တေသုပိ စ အညေသု၊ ပဉ္စေဝ ဈာနသညိတာ’’တိ။

ဒေသနာက္ကမတော၊ မဟဂ္ဂတဓမ္မေသု ပဌမံ အဓိဂန္တဗ္ဗတော စ ပဌမံ၊ ပဌမံ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိပိ ပဌမန္တိ ဝဒန္တိ။ တံ ပန န ဧကန္တလက္ခဏံ ဈာနပဋိလောမာဒိဝသေန သမာပဇ္ဇနေ အသမ္ဘဝတော။

ပုရိမပစ္ဆိမစိတ္တေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿာပိ အပ္ပနာက္ခဏေ အနုပ္ပဇ္ဇနတော ဝိတက္ကော ဝိပ္ပဟီနော ဧတဿ၊ တတော ဝါ ဧတံ ဝိပ္ပဟီနန္တိ ဝိတက္ကဝိပ္ပဟီနံ။ ဘာဝနာယ ဟိ ပဟီနတ္တာ ဝိတက္ကော ဈာနက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ အသံကိလိဋ္ဌသဘာဝတ္တာ ပန ဥပစာရဘာဝနာယ စ တံ ပဟာတုံ အသမတ္ထဘာဝတော ပုရိမဘာဂေ၊ ပစ္ဆာဘာဂေ စ အပစ္စနီကစိတ္တပ္ပဝတ္တိတော ဥပ္ပဇ္ဇတိယေဝါတိ။

နနု စ ‘‘အသံကိလိဋ္ဌသဘာဝတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အထ ကထံ ဈာနေန ဧသ ပဟီယတိ? န ဟိ ကုသလေဟိ အသံကိလိဋ္ဌဓမ္မဿ ပဟာနံ အတ္ထိ ရာဂါဒိသံကိလိဋ္ဌာနံ ပါပဓမ္မာနမေတဿ ဥဇုပဋိပက္ခဘာဝတောတိ? ဝုစ္စတေ – အသံကိလိဋ္ဌသဘာဝဿာပိ ဧတဿ ဩဠာရိကတာယ ဒုဗ္ဗလဘာဝတော ဈာနက္ခဏေ အနုပ္ပတ္တိသဘာဝါပါဒနတ္ထံ တတ္ထ နိကန္တိဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ဒုတိယဇ္ဈာနဘာဝနာ ဟောတီတိ တဿာ ဗလေန တံ ဈာနက္ခဏေ အနုပ္ပဇ္ဇန္တံ နိကန္တိဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ဝါ ဝိက္ခမ္ဘိတံ ပဟီနံ နာမ ဟောတိ။ ယဒိ ဧဝံ ဥပစာရေနပိ နိကန္တိ ဝိက္ခမ္ဘီယတီတိ တတ္ထပိဿ ပဟာနံ သိယာ၊ ယထာ ပဌမဇ္ဈာနဿ ဥပစာရေ နီဝရဏာနီတိ? နယိဒမေဝံ၊ နီဝရဏပ္ပဟာနဿ ဝိယ ဝိတက္ကာရမ္မဏိကနိကန္တိ ဝိက္ခမ္ဘနဿ ဥပစာရေန သာတိသယံ အနိပ္ဖဇ္ဇနတော။ သာတိသယဉှိ တတ္ထ နိကန္တိပ္ပဟာနံ အပ္ပနာယ ဧဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ယဒဝေါစုမှာ ‘‘ဥပစာရဘာဝနာယ စ တံ ပဟာတုံ အသမတ္ထဘာဝတော’’တိ၊ တံ သုဋ္ဌု ဥပပရိက္ခိတွာ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဝိစာရဝိပ္ပဟီန’’န္တိအာဒီသုပိ ဝုတ္တနယာနုသာရေန အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒုတိယဇ္ဈာနေယေဝ ပဟီနဿ ဝိတက္ကဿ ဣဓ အပ္ပဝတ္တိမတ္တဒဿနတ္ထံ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရဝိပ္ပဟီန’’န္တိ ဝိတက္က-ဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ ဧဝံ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရပီတိဝိပ္ပဟီန’’န္တိအာဒီသုပိ။

ယထာသမ္ဘဝန္တိ ပထဝီကသိဏာဒီသု ယံ ယံ အာရမ္မဏံ ယဿ ယဿ သမ္ဘဝတိ၊ တဒနတိက္ကမတော။ ကသိဏာနာပါနေသု ဟိ ပဉ္စေဝ ဈာနာနိ ပဝတ္တန္တိ၊ အသုဘကာယဂတာသတီသု ပဌမဇ္ဈာနံ၊ အနုပေက္ခာဗြဟ္မဝိဟာရေသု ပဉ္စမဇ္ဈာနဝဇ္ဇာနိ၊ ဥပေက္ခာဗြဟ္မဝိဟာရေ ပဉ္စမဇ္ဈာနန္တိ။

ပထဝီကသိဏာဒီသူတိ ဧတ္ထ အာဒိ-ဂ္ဂဟဏေန ကေဝလံ အာပေါကသိဏာဒီနမေဝ၊ အထ ခေါ အသုဘာဒီနမ္ပိ အပ္ပနာဝဟကမ္မဋ္ဌာနာနံ သင်္ဂဟောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ အဘိဘာယတနဝိမောက္ခဈာနာနိ ပဝတ္တာကာရမတ္တတော ဘိန္နာနိ၊ အာရမ္မဏတော ပန ကသိဏာယတနာနေဝ ဟောန္တီတိ ကသိဏာယတနဈာနေဟေဝ တာနိ သင်္ဂဟိတာနိ။ ‘‘ယထာသမ္ဘဝံ…ပေ… အနေကဝိဓ’’န္တိ ဝါ ဝစနေန ရူပါဝစရဇ္ဈာနေ သဗ္ဗောပိ လဗ္ဘမာနကဘေဒေါ သင်္ဂဟိတောတိ အဘိဘာယတနဝိမောက္ခဈာနာနိ ဝိသုံ န ဝုတ္တာနိ၊ တာနိ ပန သရူပတော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

တတ္ထ ဉာဏုတ္တရဿ ယောဂါဝစရဿ ပထဝီကသိဏာဒိအာရမ္မဏံ အဘိဘဝိတွာ ‘‘န မေတ္ထ အပ္ပနာနိဗ္ဗတ္တနေ ဘာရော’’တိ ပဋိပန္နဿ နိမိတ္တုပ္ပတ္တိတော ဥဒ္ဓံ ဒုတိယတတိယဝီထိယံ၊ စတုတ္ထပဉ္စမဝီထိယံ ဝါ ပဋိလဒ္ဓံ ဈာနံ အဘိဘာယတနံ နာမ။ တဉှိ အာရမ္မဏံ အဘိဘဝတီတိ အဘိဘူ၊ ယောဂိနော သုခဝိသေသာနံ အဓိဋ္ဌာနတာယ၊ မနာယတနဓမ္မာယတနပရိယာပန္နတာယ ဝါ အာယတနန္တိ အဘိဘာယတနံ၊ အဘိဘဝိတဗ္ဗံ ဝါ အဘိဘူ၊ အာလမ္ဗဏံ၊ တံ အာယတနမဿာတိ အဘိဘာယတနံ။ အထ ဝါ အာလမ္ဗဏာဘိဘဝနတောယေဝ အဘိဘူ၊ ပရိကမ္မံ၊ ဉာဏံ ဝါ၊ တံ အာယတနံ ကာရဏမဿာတိ အဘိဘာယတနံ။ ပရိကမ္မံ၊ ဉာဏံ ဝါ အာလမ္ဗဏံ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တမာနံ ဥပစာရုပ္ပတ္တိတော ပဉ္စမဝီထိမနတိက္ကမိတွာ အပ္ပနံ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ ပဉ္စမဝီထိတော ပရံ နိဗ္ဗတ္တံ ပန အဘိဘဝိတုကာမတာယ နိဗ္ဗတ္တိတမ္ပိ အဘိဘာယတနံ နာမ န ဟောတိ။ သာမညဂတိယာ ပန ကသိဏာယတနမေဝ ဟောတိ။ ဣမမေဝ ဟိ သီဃတရပ္ပဝတ္တိံ သန္ဓာယ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘တာနိ အဘိဘဝိတွာ သမာပဇ္ဇတိ၊ သဟ နိမိတ္တုပ္ပာဒေနေဝေတ္ထ အပ္ပနံ နိဗ္ဗတ္တေတီ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၄) ဝုတ္တံ။ နနု စ အဋ္ဌကထာယံ ယထာရုတဝသေနေဝ အတ္ထော ကသ္မာ န ဂယှတိ။ ‘‘သဟ နိမိတ္တုပ္ပာဒေနေဝါ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၄) ဟိ ဝုတ္တတ္တာ နိမိတ္တုပ္ပတ္တိယာ သဟုပ္ပန္နံ ဈာနမဘိဘာယတနန္တိ ဝိညာယတီတိ? နယိဒမေဝံ၊ နိမိတ္တုပ္ပာဒေန သဟ အပ္ပနာယ အသမ္ဘဝတော။ နိမိတ္တုပ္ပာဒေါတိ ဟိ ဣဓ ပဋိဘာဂနိမိတ္တဿ ဥပ္ပတ္တိ တဒါရမ္မဏဿ ဝါ ဥပစာရဇ္ဈာနဿ၊ ကိံ တာဝ ပဋိဘာဂနိမိတ္တုပ္ပတ္တိယာ သဟ အပ္ပနာယ နိဗ္ဗတ္တိ ဥပစာရဇ္ဈာနေ အသတိ တဿာ အသမ္ဘဝတော၊ နာပိ ဥပစာရဇ္ဈာနေန သဟ ဧကဝီထိယံ နိဗ္ဗတ္တိ တဿာ ဥပစာရဘာဝနာပဗန္ဓသေဝိတဗ္ဗဘာဝေန တဒါ အသမ္ဘဝတော၊ တသ္မာ နာတိစိရာယနပ္ပဝတ္တိဒဿနတ္ထံ သမီပိမှိ သမီပကာရီယူပစာရေန အဋ္ဌကထာယံ တထာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယဒိ နိမိတ္တုပ္ပတ္တိတော နာတိစိရပ္ပဝတ္တမဘိဘာယတနံ၊ ကထံ တဿ ဒန္ဓာဘိညာခိပ္ပာဘိညာဘေဒေါ ပါဠိယံ ဝုတ္တောတိ? ဝုစ္စတေ – စတုတ္ထပဉ္စမဇဝနဝီထိယံ ဥပ္ပန္နံ စိရကာလနိဗ္ဗတ္တိတာယ ဒန္ဓာဘိညံ၊ ဒုတိယတတိယဝီထိယံ ဥပ္ပန္နံ တဗ္ဗိပရီတလက္ခဏတာယ ခိပ္ပာဘိညန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘အဘိဘာယတနံ နာမ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တမေဝ၊ နေတရ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ၊ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တိယာ နိမိတ္တုပ္ပတ္တိတော ဒူရတရဘာဝေန ‘‘သဟ နိမိတ္တုပ္ပာဒေနေဝေတ္ထ အပ္ပနံ နိဗ္ဗတ္တေတီ’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနေန သဟ ဝိရုဇ္ဈနတော။

အပိစ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တံ ဈာနံ အဘိဘဝနကာရဏနိရပေက္ခံ ဝသိဘာဝဗလေနေဝ သက္ကစ္စံ သမာပဇ္ဇိတုံ န သက္ကာတိ န တံ အဘိဘာယတနံ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ အပ္ပတ္တဝသိဘာဝါ ပဌမုပ္ပန္နာယေဝ အဘိဘာယတနန္တိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ ‘‘အပ္ပမာဏံ ပရိတ္တာရမ္မဏံ၊ အပ္ပမာဏံ အပ္ပမာဏာရမ္မဏ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၂၁၂-၂၁၃) အဘိဘာယတနဒေသနာယံ ဝုတ္တံ။ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တဉှိ ဈာနံ အပ္ပမာဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒဉ္စ ဥပ္ပန္နမတ္တတ္တာ ပရိတ္တမေဝါတိ? နာယံ ဒေါသော။ ပဌမံ အဘိဘာယတနဝသေန ပဋိလဒ္ဓဇ္ဈာနံ ပစ္ဆာ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တမ္ပိ အဘိဘာယတနနာမမေဝ လဘတီတိ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တမဘိဘာယတနံ အပ္ပမာဏံ၊ ဣတရံ ပရိတ္တံ။

အထ ဝါ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တံ အပ္ပမာဏန္တိ ဥက္ကံသဂတိပရိဂ္ဂဟဝသေန ဝုစ္စတိ။ တံ ပန ယံ ဗလဝတရံ၊ တံ အပ္ပမာဏန္တိ ဣမဿ အတ္ထဿ ဥပလက္ခဏံ ကတွာ ဝဒန္တိ။ ဗလဝဘာဝနိဗန္ဓနံ အပ္ပမာဏတ္တံ။ ဗလဝဘာဝေါ စ ပဌမအပ္ပနာဝါရတော ပစ္ဆိမပစ္ဆိမအပ္ပနာဝါရာနံ ဗလဝတာယ အဝသိတာပတ္တေပိ ဈာနေ သမ္ဘဝတီတိ ဗလဝန္တံ အပ္ပမာဏံ၊ ဣတရံ ပရိတ္တန္တိ ဧဝံ အဝသိတာပတ္တေပိ ဈာနေ အပ္ပမာဏာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အထ ဝါ အပ္ပနာယ ဗလဝဘာဝေါ နာမ ဥပစာရဿ ဗလဝတာယ သတိ ဟောတိ။ ဥပစာရဉ္စ တံ ဗလဝံ၊ ယံ သဟသာ အပ္ပနံ ဥပ္ပာဒေတုံ သက္ကုဏေယျ၊ တသ္မာ ခိပ္ပာဘိညာနံ ဒွိန္နံ အဘိဘာယတနဈာနာနံ ဥပစာရဝီထိယာ အနန္တရံ ဒုတိယဝီထိယံ ဥပ္ပန္နံ ဥပစာရဇ္ဈာနဿ ဗလဝတာယ သယမ္ပိ ဗလဝတရန္တိ အပ္ပမာဏံ နာမ ဟောတိ။ ဒုတိယဝီထိမတိက္ကမိတွာ တတိယဝီထိယံ ဥပ္ပန္နံ တဒိတရသဘာဝတာယ ပရိတ္တံ။ တထာ ဒန္ဓာဘိညာနံ စတုတ္ထဝီထိယံ ဥပ္ပန္နံ အပ္ပမာဏံ။ ပဉ္စမဝီထိယံ ဥပ္ပန္နံ ပရိတ္တန္တိ။ အထ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အပ္ပနာဝီထိယံ ပဉ္စမံ ဥပ္ပဇ္ဇနကအပ္ပနာတော စတုတ္ထံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ ဗလဝဘာဝေါတိ တံဝသေနာပေတ္ထ ပရိတ္တအပ္ပမာဏတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တံ ပနေတံ ဂဏနတော အဋ္ဌဝိဓံ ဟောတိ။ ယထာဟ –

‘‘အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ပရိတ္တာနိ၊ ‘တာနိ အဘိဘုယျ ဇာနာမိ ပဿာမီ’တိ ဧဝံသညီ ဟောတိ။ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ပရိတ္တာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ။ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ အပ္ပမာဏာနိ။ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ အပ္ပမာဏာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ၊ တာနိ အဘိဘုယျ ဇာနာမိ ပဿာမိ။ နီလာနိ နီလဝဏ္ဏာနိ နီလနိဒဿနာနိ နီလနိဘာသာနိ၊ တာနိ အဘိဘုယျ ဇာနာမိ ပဿာမိ။ ပီတာနိ ပီတဝဏ္ဏာနိ ပီတနိဒဿနာနိ ပီတနိဘာသာနိ။ လောဟိတာနိ လောဟိတဝဏ္ဏာနိ လောဟိတနိဒဿနာနိ လောဟိတနိဘာသာနိ။ ဩဒါတာနိ ဩဒါတဝဏ္ဏာနိ ဩဒါတနိဒဿနာနိ ဩဒါတနိဘာသာနိ၊ ‘တာနိ အဘိဘုယျ ဇာနာမိ ပဿာမီ’တိ ဧဝံသညီ ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၇၃၊ ၃။၃၃၈၊ မ။ နိ။ ၂။၂၄၉၊ အ။ နိ။ ၁။၄၂၇-၄၃၄၊ ၈။၆၅)။

တတ္ထ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီတိ အလာဘိတာယ ဝါ အနတ္ထိကတာယ ဝါ အဇ္ဈတ္တေသု ကေသာဒီသု ပရိကမ္မအပ္ပနာသညာဝိရဟိတော။ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီတိ ဗဟိဒ္ဓါ အဋ္ဌသု ကသိဏေသု၊ စတူသု ဘူတကသိဏေသု ဧဝ ဝါ ကတပရိကမ္မကတာယ ပရိကမ္မဝသေန စေဝ အပ္ပနာဝသေန စ တာနိ ဗဟိဒ္ဓါ အဋ္ဌ၊ စတ္တာရိ ဝါ ကသိဏရူပါနိ ပဿတိ။ ပရိတ္တာနီတိ အမဟန္တာနိ။ အဘိဘုယျာတိ ယထာ မဟဂ္ဃသော သမ္ပန္နဂဟဏိကော ပုရိသော ကဋစ္ဆုမတ္တံ ဘတ္တံ လဘိတွာ ‘‘ကိံ ဧတ္ထ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ဘတ္တံ အတ္ထီ’’တိ သင်္ကဍ္ဎိတွာ သဗ္ဗံ ဧကကဗဠမေဝ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ ဉာဏုတ္တရိကော ပုဂ္ဂလော ဝိသဒဉာဏော ‘‘ကိံ ဧတ္ထ ပရိတ္တကေ အာရမ္မဏေ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ နာယံ မမ ဘာရော’’တိ တာနိ ရူပါနိ ပရိကမ္မေန၊ ဉာဏေန ဝါ အဘိဘဝိတွာ သမာပဇ္ဇတိ။ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန သီဃံ အပ္ပနံ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ ‘‘ဇာနာမိ ပဿာမီ’’တိ ဣမိနာ ပနဿ ပုဗ္ဗာဘောဂေါ ကထိတော၊ တဒါဂမနတော စ အန္တောသမာပတ္တိယံ စိတ္တာဘိသင်္ခါရော။ ဣတရထာ အနေန အာဘောဂမတ္တေ ကထိတေ တေန သာဓိတဗ္ဗံ ဈာနံ န ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ အဘိဘာယတနဒေသနာဝါယံ ဈာနဝိသယာတိ။ အာဂမဋ္ဌကထာသု ပန သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတဿ ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝနာဝသေန ဈာနက္ခဏေ ပဝတ္တမဘိဘဝနာကာရံ ဂဟေတွာ ပဝတ္တမာဘောဂံ သန္ဓာယ –

‘‘ဣမိနာ ပနဿ အာဘောဂေါ ကထိတော။ သော စ ခေါ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတဿ၊ န အန္တောသမာပတ္တိယ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၃၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၄၉၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၈။၆၅) ဝုတ္တံ။

ဒုတိယေ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီတိ ပရိသုဒ္ဓါပရိသုဒ္ဓဝဏ္ဏာနိ။ ပရိသုဒ္ဓါနိ ဟိ နီလာဒီနိ သုဝဏ္ဏာနိ၊ အပရိသုဒ္ဓါနိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီတိ ဣဓ အဓိပ္ပေတာနိ။

တတိယေ အပ္ပမာဏာနီတိ ဝုဒ္ဓိပ္ပမာဏာနိ ဝိပုလာနိ ခလမဏ္ဍလာဒီနိ။ ဝဍ္ဎနဝသေန ပနေတ္ထ အပ္ပမာဏတာ န ဂဟိတာ ကသိဏဝဍ္ဎနဿ ဣဓ အသမ္ဘဝတော။ ကသိဏဿ ဟိ ဒွေ ဝဍ္ဎနဘူမိယော ဥပစာရဘူမိ၊ အပ္ပနာဘူမိ ဝါ။ တတ္ထ န တာဝ ဣဓ ဥပစာရဘူမိယံ ဝဍ္ဎနံ သမ္ဘဝတိ။ နိမိတ္တုပ္ပတ္တိယာ သမကာလံ ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ ဈာနေ ကုတော တဿ ဩကာသောတိ၊ နာပိ အပ္ပနာဘူမိယံ။ ဝဍ္ဎိတဿ ပဌမုပ္ပန္နဈာနာရမ္မဏတာ န ယုဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ သဘာဝမဟန္တာနေဝ အာလမ္ဗဏာနိ ဣဓ အပ္ပမာဏာနီတိ အဓိပ္ပေတာနိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဝဍ္ဎိတဝသေနေဝ အပ္ပမာဏာနီတိ ဂဟေတွာ ပဌမံ အဘိဘဝနိစ္ဆာယ အဘာဝေန ဝဍ္ဎေတွာ ပစ္ဆာ အဘိဘဝနိစ္ဆာယ သတိ အဘိဘဝနာကာရေန ပဝတ္တော တသ္မိံ အပ္ပနံ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ အပ္ပနံ ပဋိလဘိတွာ ဝဍ္ဎိတနိမိတ္တေသု ဣဒံ အဘိဘာယတနံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

စတုတ္ထေ အဘိဘုယျာတိ အဘိဘဝိတွာ။ ယထာ နာမ သမ္ပန္နဂဟဏိကော မဟဂ္ဃသော ပုရိသော ဧကံ ဘတ္တဝဍ္ဎိတကံ လဘိတွာ ‘‘‘အညောပိ ဟောတု၊ အညောပိ ဟောတူ’တိ ကိံ ဧသ မယှံ ကရိဿတီ’’တိ န တံ မဟန္တတော ပဿတိ၊ ဧဝမေဝ ဉာဏုတ္တရော ဝိသဒဉာဏော ပုဂ္ဂလော ‘‘‘ကိံ ဧတ္ထ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ နယိဒံ အပ္ပမာဏ’န္တိ မယှံ စိတ္တေကဂ္ဂတာကရဏေ ဘာရော’’တိ အဘိဘဝိတွာ သမာပဇ္ဇတိ။ ဝုတ္တနယေနေဝ အပ္ပနံ နိဗ္ဗတ္တေတိ။

ပဉ္စမေ နီလာနိ…ပေ… နီလနိဘာသာနီတိ ဧတာနိ ပရိယာယနာမာနီတိ တတ္ထ ‘‘နီလာနီ’’တိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေန ဝုတ္တံ။ ဧတ္တကေယေဝ ပန ဝုတ္တေ တံယောဂတော တဗ္ဗောဟာရေန ဂုဏယုတ္တေပိ ပသင်္ဂေါ သိယာတိ တန္နိဝါရဏတ္ထံ ‘‘နီလဝဏ္ဏာနီ’’တိ ဝဏ္ဏဝသေန ဝုတ္တံ။ ဧဝမ္ပိ ဟိ ဗဟုဗ္ဗီဟိဝသေန ဂုဏောပိ ပသင်္ဂေါ ဟောတီတိ ‘‘နီလနိဒဿနာနီ’’တိ နိဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ ။ နိဒဿိတဗ္ဗဉှိ နိဒဿနံ၊ စက္ခုနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ရူပံ။ တတော သေတာဒိနိဝါရဏတ္ထံ နီလ-သဒ္ဒေန သဟ သမာသော ကတောတိ အပညာယမာနစီဝရာနိ အသမ္ဘိန္နဝဏ္ဏာနိ ဧကနီလာနေဝ ဟုတွာ ဒိဿမာနာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘နီလနိဘာသာနီ’’တိ ဣဒံ ပန ဩဘာသဝသေန ဝုတ္တံ၊ နီလောဘာသာနိ နီလပ္ပဘာယုတ္တာနီတိ အတ္ထော။ ဧတေန တေသံ သုဝိသုဒ္ဓတ္တံ ဒဿေတိ။ ‘ပီတာနီ’’တိအာဒီသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဋ္ဌသု စေတေသု ပုရိမံ အဘိဘဝနာကာရေန ဝဏ္ဏာဘောဂရဟိတာနိ အဋ္ဌပိ ကသိဏာနိ ပရိတ္တာနိ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပန္နံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတိယံ တထာ အပ္ပမာဏာနိ။ ဒုတိယစတုတ္ထာနိယေဝ ဒွေ ဝဏ္ဏာဘောဂသဟိတာနိ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နံ၊ န ပန ဝဏ္ဏကသိဏဝသေန ဥပ္ပန္နံ တဿ ဝိသုံ ဝက္ခမာနတ္တာ။

ပဉ္စမာဒီနိ ပန တေသု ကတာဓိကာရေ သန္ဓာယ သုဝိသုဒ္ဓဝဏ္ဏဝသေနေဝ ဒေသိတာနိ။ န ဟိ တေသံ အဘိဘဝနဿ ပရိတ္တတာ၊ အပ္ပမာဏတာ ဝါ ကာရဏံ၊ အထ ခေါ သုဝိသုဒ္ဓနီလာဒိဘာဝေါ။ တတ္ထ ဟိ တေ ကတာဓိကာရာတိ။ နနု စ အာဂမဋ္ဌကထာသု ‘‘သုဝဏ္ဏာနိ ဝါ ဟောန္တု ဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ ဝါ၊ ပရိတ္တအပ္ပမာဏဝသေနေဝ ဣမာနိ အဘိဘာယတနာနိ ဒေသိတာနီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၃၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၄၉၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၈။၆၅) ဝုတ္တန္တိ? သစ္စံ၊ တံ ပန အာဂမေ အဘိဘာယတနာနံ အညထာ အာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟိ –

‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ပရိတ္တာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ၊ အပ္ပမာဏာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ၊ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ပရိတ္တာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ၊ အပ္ပမာဏာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၇၃၊ ၃။၃၃၈၊ မ။ နိ။ ၂။၂၄၉၊ အ။ နိ။ ၁။၄၂၇-၄၃၄၊ ၈။၆၅) –

ဧဝံ စတ္တာရိယေဝ အဘိဘာယတနာနိ အာဂတာနိ၊ တသ္မာ တဒဋ္ဌကထာသု ဝဏ္ဏာဘောဂေ ဝိဇ္ဇမာနေ အဝိဇ္ဇမာနေပိ ပရိတ္တအပ္ပမာဏတာဝသေနေဝ ဣမေသံ ဒေသိတဘာဝေါ ဝုတ္တော။ ပရိတ္တအပ္ပမာဏတာ ဟိ ဣမေသု စတူသု အဘိဘဝနဿ ကာရဏံ ဝဏ္ဏာဘောဂေ ဝိဇ္ဇမာနေ အဝိဇ္ဇမာနေပီတိ။ နနု စ သဗ္ဗတ္ထ ‘‘သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီ’’တိ ဝစနတော ဝဏ္ဏာဘောဂသဟိတာနိယေဝ တတ္ထ ဂဟိတာနီတိ? တံ န၊ ဝဏ္ဏာဘောဂရဟိတာနိ၊ သဟိတာနိ စ သဗ္ဗာနိ ပရိတ္တာနိ ဧကတော ကတွာ ‘‘ပရိတ္တာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ၊ တထာ ‘‘အပ္ပမာဏာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီ’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ ဝိသိဋ္ဌာနံ ဝဏ္ဏာဘောဂရဟိတာနံ၊ သဟိတာနဉ္စ ဧကဇ္ဈံ မနသိကာရော၊ န ဧကဇ္ဈံ၊ ဝိသုံယေဝ တေသံ မနသိကာရော။ ယဒိ ဧဝံ ဝိသုံ ကထမေကတ္တန္တိ? ပရိတ္တဘာဝသာမညတော။ ယဒိ ဧဝံ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏ-ဂ္ဂဟဏမတိရိစ္စတိ အဝသိဋ္ဌောတိ? နာတိရိစ္စတိ ပရိယာယဒေသနာဘာဝတော။ အတ္ထိ ဟိ ဧသ ပရိယာယော၊ ယဒိဒံ ဝဏ္ဏာဘောဂဇနိတာဇနိတံ ဝိသေသံ အဂ္ဂဟေတွာ ပရိတ္တဘာဝသာမညေန ဧကတ္တံ နေတွာ ‘‘ပရိတ္တာနိ အဘိဘုယျာ’’တိ ဝတွာ ပုန တဒန္တောဂဓမေဝ ပဘေဒံ ဝိနေယျဝသေန ဒဿေတုံ တာနိ စ ကဒါစိ ဝဏ္ဏဝသေန အာဝဇ္ဇိတာနိ ဟောန္တိ၊ ‘‘သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ အဘိဘုယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတာယ ဝဏ္ဏာဘောဂရဟိတာနိ၊ သဟိတာနိ စ ဝိသုံ မနသိ ကတွာ ဥဘယတ္ထာပိ ဝဏ္ဏာဘောဂရဟိတပရိတ္တာဘိဘဝနေ၊ တံသဟိတပရိတ္တာဘိဘဝနေ စ ပရိတ္တာဘိဘဝနသာမညံ ဂဟေတွာ ဧကတ္တံ ကတန္တိ။ အဘိဓမ္မေ ပန နိပ္ပရိယာယဒေသနတ္တာ ဝဏ္ဏာဘောဂရဟိတာနိ၊ သဟိတာနိ စ ဝိသုံ ဝုတ္တာနိ။ အတ္ထိ ဟိ ဥဘယတ္ထာဘိဘဝနဝိသေသောတိ။ ဟောတု တာဝ၊ ဧဝံ သုတ္တာဘိဓမ္မပါဌဝိသေသတော အဋ္ဌကထာယ ပါဌဘေဒေ ပန ကော အဓိပ္ပာယောတိ? ဝုစ္စတေ – သုတ္တန္တေ ဟိ ပဌမဝိမောက္ခံ ဒွေဓာ ဘိန္ဒိတွာ ပဌမဒုတိယအဘိဘာယတနာနိ ဝုတ္တာနိ၊ ပရိယာယဒေသနတ္တာ ဝိမောက္ခာနမ္ပိ အဘိဘဝနပရိယာယော ဝိဇ္ဇတီတိ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ’’တိ အဘိဘာယတနဒွယံ ဝုတ္တံ။

တတိယစတုတ္ထအဘိဘာယတနေသု ဒုတိယဝိမောက္ခော၊ ဝဏ္ဏာဘိဘာယတနေသု တတိယဝိမောက္ခော စ အဘိဘဝနပ္ပဝတ္တိတော သင်္ဂဟိတော၊ ဣဓ ပန နိပ္ပရိယာယဒေသနတ္တာ ဝိမောက္ခာဘိဘာယတနာနိ အသင်္ကရတော ဒဿေတုံ ဝိမောက္ခေ ဝဇ္ဇေတွာ အဘိဘာယတနာနိ ကထိတာနိ။ သဗ္ဗာနိ စ ဝိမောက္ခကိစ္စာနိ ဝိမောက္ခဒေသနာယ ဝုတ္တာနိ၊ တဒေတံ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ’’တိ သုတ္တေ အာဂတဿ အဘိဘာယတနဒွယဿ အဘိဓမ္မေ အဝစနတော ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒီနဉ္စ သဗ္ဗဝိမောက္ခကိစ္စသာဓာရဏဝစနဘာဝတော ဝဝတ္ထာနံ ကတန္တိ ဝိညာယတိ။ အဝဿဉ္စေတံ ဧဝ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ န သမ္ပဋိစ္ဆန္တေဟိ သုတ္တာဘိဓမ္မပါဌဘေဒေ အညံ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထ ကိမေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ နနု အဋ္ဌကထာယမေဝ ‘‘ကသ္မာ ပန ယထာ သုတ္တန္တေ ‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ပရိတ္တာနီ’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ အဝတွာ ဣဓ စတူသုပိ အဘိဘာယတနေသု အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညိတာဝ ဝုတ္တာ’’တိ ဝတွာ ‘‘အဇ္ဈတ္တရူပါနံ အနဘိဘဝနီယတော’’တိ ကာရဏံ ဝုတ္တန္တိ? န တံ တဿ ကာရဏဝစနံ၊ အထ ခေါ ကတ္ထစိ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိ အဝတွာ သဗ္ဗတ္ထ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိ၊ တဿ စ ကာရဏဝစနံ။ တေနေဝ ဟိ တတ္ထ ဝါ ဣဓ ဝါ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိယေဝ အဘိဘဝိတဗ္ဗာနီ’’တိ တတ္ထေဝ ဝုတ္တံ၊ အနဘိဘဝနီယတာ စ အဇ္ဈတ္တရူပါနံ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ဝိယ အဝိဘူတတ္တာ။ န ဟိ သုဋ္ဌု ဝိဘူတဘာဝမန္တရေန ဉာဏုတ္တရာနံ အာရမ္မဏာဘိဘဝနံ သမ္ဘဝတီတိ။ နနု စ အဋ္ဌကထာယံ ပါဌဒွယဝိသေသဿ ဒေသနာဝိလာသော ကာရဏဘာဝေန ဝုတ္တောတိ? သစ္စံ ဝုတ္တော၊ သော စ ယထာဝုတ္တဝဝတ္ထာနဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော ။ ဒေသနာဝိလာသော ဟိ နာမ ဝိနေယျဇ္ဈာသယာနုရူပံ ဝိဇ္ဇမာနဿေဝ ပရိယာယဿ ဝိဘာဝနံ၊ န ယဿ ကဿစီတိ။ ဧဝံ တာဝ အဘိဘာယတနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ဝိမောက္ခောတိ ပဋိလဒ္ဓဇ္ဈာနဿ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတုကာမတာဝသပ္ပဝတ္တဇဝနဝီထိသမနန္တရမေဝ ပိတုအင်္ကေ ဝိဿဋ္ဌအင်္ဂပစ္စင်္ဂဿ ဝိယ ဒါရကဿ အာရမ္မဏေ နိရာသင်္ကမေဝ ဟုတွာ ပဌမကပ္ပနာ ဝိယ စ လဟုံ အဝုဋ္ဌဟိတွာ အန္တမသော စတုပဉ္စစိတ္တက္ခဏတော အနောသက္ကိတွာ အာရမ္မဏေ အဘိရတိဝသေန ပဝတ္တဿ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တဿ ဈာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ တဉှိ ကသိဏာယတနဝသေန ဝါ အဘိဘာယတနဝသေန ဝါ ဥပ္ပန္နံ ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ သုဋ္ဌု ဝိမုတ္တတ္တာ၊ အာရမ္မဏေ အဓိမုတ္တတာယ စ ‘‘ဝိမောက္ခော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ အဋ္ဌကထာယံ –

‘‘ကေနဋ္ဌေန ပန ဝိမောက္ခော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ? အဓိမုစ္စနဋ္ဌေန။ ကော အယံ အဓိမုစ္စနဋ္ဌော နာမ? ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ စ သုဋ္ဌု ဝိမုစ္စနဋ္ဌော၊ အာရမ္မဏေ စ အဘိရတိဝသေန သုဋ္ဌု အဓိမုစ္စနဋ္ဌော’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၈)။

ယဒိ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တမေဝ ဝိမောက္ခော၊ ကထမဿ အာရမ္မဏစတုက္ကေ ပရိတ္တတာ ပါဠိယံ ဝုတ္တာ။ အဝသိတာပတ္တဉှိ ဈာနံ ပရိတ္တန္တိ ဝုစ္စတီတိ? နာယံ ဒေါသော၊ ပရိပုဏ္ဏဝသိဘာဝပ္ပတ္တံ သန္ဓာယ အပရိပုဏ္ဏဝသိဘာဝပ္ပတ္တဿ ပရိတ္တဘာဝေန တတ္ထ အဓိပ္ပေတတ္တာ၊ တသ္မာ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တမေဝ ဈာနံ ဝိမောက္ခော နာမ၊ န ဣတရံ။ ဣတရံ ပန ယဒိ ကသိဏာယတနဝသေန ဥပ္ပန္နံ၊ ကသိဏာယတနံ။ အထ အဘိဘာယတနဝသေန၊ အဘိဘာယတနမေဝါတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ပဌမအပ္ပနာတော ပစ္ဆိမပစ္ဆိမာယ ပဋိပက္ခတော သုဋ္ဌု ဝိမုတ္တတ္တာ ကသိဏာယတနဝသေန၊ အဘိဘာယတနဝသေန စ ဥပ္ပန္နံ ပဌမကပ္ပနံ ဌပေတွာ သေသံ ဝိမောက္ခောယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။

တံ ပနေတံ ဂဏနတော တိဝိဓံ။ ယထာဟ –

‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတိ၊ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ၊ သုဘန္တေဝ အဓိမုတ္တော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၇၄၊ ၃။၃၃၉၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၂၀၉)။

တတ္ထ ရူပီတိ အဇ္ဈတ္တံ ကေသာဒီသု ဥပ္ပာဒိတံ ရူပဇ္ဈာနံ ရူပံ၊ တဒဿ အတ္ထီတိ ရူပီ။ ရူပါနိ ပဿတီတိ ဗဟိဒ္ဓါပိ နီလကသိဏာဒိရူပါနိ ဈာနစက္ခုနာ ပဿတိ။ ဣမိနာ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓဝတ္ထုကေသု ကသိဏေသု ဈာနပဋိလာဘော ဒဿိတော။ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီတိ အဇ္ဈတ္တံ နရူပသညီ၊ အတ္တနော ကေသာဒီသု အနုပ္ပာဒိတရူပါဝစရဇ္ဈာနောတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ဗဟိဒ္ဓါ ပရိကမ္မံ ကတွာ ဗဟိဒ္ဓါဝ ပဋိလဒ္ဓဇ္ဈာနတာ ဒဿိတာ။ ‘‘သုဘ’’န္တိ ဣမိနာ သုဝိသုဒ္ဓေသု နီလာဒီသု ဝဏ္ဏကသိဏေသု ဈာနာနိ ဒဿိတာနိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အန္တောအပ္ပနာယံ ‘‘သုဘ’’န္တိ အာဘောဂေါ နတ္ထိ၊ ယော ပန သုဝိသုဒ္ဓံ သုဘကသိဏံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဝိဟရတိ၊ သော ယသ္မာ ‘‘သုဘ’’န္တိ အဓိမုစ္စနဝသေန ပဌမဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတွာ ဝိဟရတိ၊ တထာ ဒုတိယာဒီနိ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဒေသနာ ကတာတိ။ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ ပန ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၁၂) ဗြဟ္မဝိဟာရဝသေန သုဘဝိမောက္ခော ဝုတ္တော။ ဓမ္မသင်္ဂဏိယံ ပန ဗြဟ္မဝိဟာရာနံ ဝိသုံယေဝ အာဂတတ္တာ တံ နယံ ပဋိက္ခိပိတွာ သုနီလကာဒိဝသေနေဝ သုဘဝိမောက္ခော အဋ္ဌကထာယံ အနုညာတောတိ ဣဓာပိ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝဝတ္ထာနံ ကတန္တိ ဧဝံ တာဝ ဝိမောက္ခဈာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယထာနုရူပန္တိ ဟီနာဒိအနုရူပံ။ ပဌမဇ္ဈာနဉှိ ဟီနံ ကပ္ပဿ တတိယဘာဂါယုကေ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇေ ဥပပတ္တိံ နိပ္ဖာဒေတိ၊ မဇ္ဈိမံ ဥပဍ္ဎကပ္ပာယုကေ ဗြဟ္မပုရောဟိတေ၊ ပဏီတံ ဧကကပ္ပာယုကေ မဟာဗြဟ္မေ။ တထာ ဒုတိယဇ္ဈာနံ၊ တတိယဇ္ဈာနဉ္စ ဟီနံ ဒွိကပ္ပာယုကေ ပရိတ္တာဘေ၊ မဇ္ဈိမံ စတုကပ္ပာယုကေ အပ္ပမာဏာဘေ၊ ပဏီတံ အဋ္ဌကပ္ပာယုကေ အာဘဿရေ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဟီနံ သောဠသကပ္ပာယုကေ ပရိတ္တာသုဘေ၊ မဇ္ဈိမံ ဒွတ္တိံသကပ္ပာယုကေ အပ္ပမာဏသုဘေ၊ ပဏီတံ စတုသဋ္ဌိကပ္ပာယုကေ သုဘကိဏှေ။ ပဉ္စမဇ္ဈာနံ ပန တိဝိဓမ္ပိ ပဉ္စကပ္ပသတာယုကေ ဝေဟပ္ဖလေ ဥပပတ္တိံ နိပ္ဖာဒေတိ၊ တဒေဝ တိတ္ထိယေဟိ သညာဝိရာဂဝသေန ဘာဝိတံ ပဉ္စကပ္ပသတာယုကေယေဝ အသညသတ္တေ။ အနာဂါမီဟိ ပန ပုထုဇ္ဇနာဒိကာလေ ပစ္ဆာပိ ဘာဝိတံ သဒ္ဓါဒိဣန္ဒြိယာဓိမုတ္တတာနုက္ကမေန ယထာက္ကမံ သဟဿဒွိသဟဿစတုသဟဿအဋ္ဌသဟဿသောဠသသဟဿကပ္ပာယုကေသု အဝိဟာအတပ္ပာသုဒဿာသုဒဿီအကနိဋ္ဌနာမကေသု ပဉ္စသုဒ္ဓါဝါသေသု ဥပပတ္တိံ နိပ္ဖာဒေတီတိ ဧဝမေတံ ယထာနုရူပံ သောဠသရူပါဝစရဗြဟ္မလောကူပပတ္တိနိပ္ဖာဒကန္တိ အာဟ ‘‘ယထာနုရူပံ…ပေ… ဟောတီ’’တိ။

ယသ္မာ ပန ရူပဘဝေပိ ပဝတ္တိယံ လဘိတဗ္ဗာ ဥပဘောဂသမ္ပတ္တိ ကာမာဝစရဿေဝ ဖလံ၊ တသ္မာ ဣဓ ‘‘ဘဝဘောဂသမ္ပတ္တိံ နိပ္ဖာဒေတီ’’တိ အဝတွာ ဥပပတ္တိနိပ္ဖာဒနမေဝ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ဒုတိယဇ္ဈာနဘူမိံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗတ္ထ ပရိပုဏ္ဏဿ မဟာကပ္ပဿ ဝသေန ပရိစ္ဆေဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ ပန အသင်္ချေယျကပ္ပဝသေန။ န ဟိ တတ္ထ ဣတရဝသေန ပရိစ္ဆေဒေါ သမ္ဘဝတိ ဧကကပ္ပေပိ အဝိနာသာဘာဝေန မဟာကပ္ပဿ စတုတ္ထဘာဂေယေဝ တဿ သဏ္ဌဟနတော။

ရူပါဝစရကုသလဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အရူပါဝစရကုသလဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ အရူပါဝစရကုသလဿ နိဒ္ဒေသာဝကာသော အနုပ္ပတ္တောတိ တန္နိဒ္ဒေသတ္ထမာဟ ‘‘သေသေသု ပနာ’’တိအာဒိ။ အာကာသကသိဏဝဇ္ဇိတဿ ယဿ ကဿစိ ကသိဏဿ ဥဂ္ဃာဋနတော လဒ္ဓမာကာသံ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသံ။ တတ္ထ ပဝတ္တံ ဝိညာဏန္တိ အာကာသာနဉ္စာယတနမာဟ။ တဉှိ ဒုတိယာရုပ္ပဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗာကာရေန၊ ရူပနိမိတ္တဒဏ္ဍာဒါနသမ္ဘဝဒဿနာဒိနာ သဗ္ဗေန ရူပဓမ္မေသု၊ ပထဝီကသိဏာဒိရူပနိမိတ္တေသု တဒါရမ္မဏဇ္ဈာနေသု စ ဒေါသဒဿနာကာရေန၊ တေသု ဧဝ ဝါ ရူပနိမိတ္တေသု နိကန္တိပ္ပဟာနအသမာပဇ္ဇိတုကာမတာဒိနာ အာကာရေနာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗာသံ၊ ကုသလာဒိဘေဒေန အနဝသေသာနန္တိ အတ္ထော။ ရူပသညာနန္တိ သညာသီသေန ဝုတ္တရူပါဝစရဇ္ဈာနာနဉ္စေဝ တဒါရမ္မဏာနဉ္စ။ ရူပါဝစရဇ္ဈာနမ္ပိ ဟိ ‘‘ရူပ’’န္တိ ဝုစ္စတိ ဥတ္တရပဒလောပေန ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ တဒါရမ္မဏမ္ပိ ကသိဏရူပံ ပုရိမပဒလောပေန ‘‘ဒေဝေန ဒတ္တောတိ၊ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ၊ တသ္မာ ဣဓ ရူပေ ရူပဇ္ဈာနေ တံသဟဂတသညာ ရူပသညာတိ ဂဟိတာ၊ သညာသီသေန ဝုတ္တရူပါဝစရဇ္ဈာနာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ‘‘ရူပ’’န္တိ သညာ အဿာတိ ရူပသညံ၊ ရူပနာမဝန္တန္တိ အတ္ထော။ တံဂဟိတေန ပထဝီကသိဏာဒိဘေဒဿ တဒါရမ္မဏဿ စေတံ နာမန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ရူပသညာန’’န္တိ ဟိ သရူပေကသေသဝသေန နိဒ္ဒေသော ကတော။ သမတိက္ကမာတိ ဝိရာဂါ၊ နိရောဓာ စ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဧတာသံ ကုသလဝိပါကကိရိယာဝသေန ပဉ္စဒသန္နံ ဈာနသင်္ခါတာနံ ရူပသညာနံ၊ ဧတေသဉ္စ ပထဝီကသိဏာဒိဝသေန နဝန္နံ အာရမ္မဏသင်္ခါတာနံ ရူပသညာနံ အနဝသေသာနံ သဗ္ဗာကာရေန စ၊ တေသု ဧဝ ဝါ နိကန္တိပ္ပဟာနအသမာပဇ္ဇိတုကာမတာဒိနာ အာကာရေန ဝိရာဂါ၊ နိရောဓာ စ ဇိဂုစ္ဆနတော စေဝ တပ္ပဋိဗန္ဓဆန္ဒရာဂဝိက္ခမ္ဘနတော စ နိဗ္ဗတ္တံ အာကာသာနဉ္စာယတနသညာယ သဟဂတံ အရူပါဝစရကုသလစိတ္တံ။ န ဟိ သက္ကာ သဗ္ဗသော အနတိက္ကန္တရူပသညေန တံ နိဗ္ဗတ္တေတုန္တိ။

န ကေဝလံ ဧတာသံယေဝ သမတိက္ကမနတော ဣဒံ နိဗ္ဗတ္တံ၊ အထ ခေါ ပဋိဃသညာဒီနမတ္ထင်္ဂမာဒိတောပီတိ အာဟ ‘‘ပဋိဃသညာန’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ စက္ခာဒီနံ ဝတ္ထူနံ၊ ရူပါဒီနဉ္စ အာရမ္မဏာနံ ပဋိဃာတေန အညမညသမောဓာနသင်္ခါတေန ပဋိဟနနေန ဥပ္ပန္နာ သညာ ပဋိဃသညာ၊ ရူပသညာဒိဒွိပဉ္စသညာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ယထာဟ –

‘‘တတ္ထ ကတမာ ပဋိဃသညာ? ရူပသညာ သဒ္ဒသညာ ဂန္ဓသညာ ရသသညာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗသညာ၊ ဣမာ ဝုစ္စန္တိ ပဋိဃသညာယော’’တိ (ဝိဘ။ ၆၀၃)။

တာသံ ကုသလာကုသလဝိပါကဘူတာနံ အတ္ထင်္ဂမာ ပဟာနာ အသမုပ္ပာဒါ အပ္ပဝတ္တိကရဏေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နနု စ ဧတာ ရူပါဝစရဇ္ဈာနသမာပန္နဿာပိ န သန္တိ။ န ဟိ ပဌမဇ္ဈာနာဒိသမာပန္နကာလေ ပဉ္စဒွါရဝသေန စိတ္တံ ပဝတ္တတီတိ? သစ္စမေတံ၊ ယထာ ပန ‘‘သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိ ဧတ္ထ ပသံသာဝသေန အညတ္ထ ပဟီနာနမ္ပိ သုခဒုက္ခာနံ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ၊ ‘‘သက္ကာယဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာနံ ပဟာနာ ရာဂဒေါသမောဟာနံ တနုတ္တာ သကဒါဂါမိမဂ္ဂံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိ ဧတ္ထ ပဌမမဂ္ဂေယေဝ ပဟီနာနံ သက္ကာယဒိဋ္ဌာဒီနံ ဒုတိယမဂ္ဂေ စ ဝစနံ၊ ဧဝမေဝ ဣမသ္မိံ ဈာနေ ပဋိပဇ္ဇနကာနံ ဥဿာဟဇနနတ္ထံ ဣမဿ ဈာနဿ ပသံသာဝသေန ဧတာသံ ဧတ္ထ ဝစနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ကိဉ္စာပိ တာ ရူပါဝစရသမာပန္နဿာပိ န သန္တိ၊ န ပန ပဟီနတ္တာ န သန္တိ။ ကိဉ္စရဟိ ပစ္စယာဘာဝေန။ န ဟိ ရူပါဝစရဘာဝနာ ရူပဝိရာဂါယ သံဝတ္တတိ၊ ရူပါယတ္တာ ဧဝ တာသံ ပဝတ္တီတိ။ အရူပဘာဝနာ ပန ရူပဝိရာဂါယ သံဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ‘‘တာ ဧတ္ထ ပဟီနာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ တထာ ဟိ ဧတာသံ ဣတော ပုဗ္ဗေ အပ္ပဟီနတ္တာယေဝ ‘‘ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပန္နဿ သဒ္ဒေါ ကဏ္ဋကော’’တိ ဝုတ္တော ဘဂဝတာ။ ဣဓ စ ပဟီနတ္တာ ဧဝ အရူပသမာပတ္တီနံ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရဝစနာဒီဟိ၊ ‘‘ယေ တေ သန္တာ ဝိမောက္ခာ အတိက္ကမ္မ ရူပေ အရူပါ’’တိအာဒိနာ စ အာနေဉ္ဇတာ၊ သန္တဝိမောက္ခတာ စ ဝုတ္တာ။

နာနတ္တသညာနန္တိ နာနတ္တေ ဂေါစရေ ပဝတ္တာနံ၊ နာနတ္တာနံ ဝါ သညာနံ၊ ဝုတ္တာဝသေသာနံ စတုစတ္တာလီသကာမာဝစရသညာနန္တိ အတ္ထော။ ဧတာ ဧဝ ဟိ –

‘‘တတ္ထ ကတမာ နာနတ္တသညာ? အသမာပန္နဿ မနောဓာတုသမင်္ဂိဿ ဝါ မနောဝိညာဏဓာတုသမင်္ဂိဿ ဝါ သညာ သဉ္ဇာနနာ သဉ္ဇာနိတတ္တံ၊ ဣမာ ဝုစ္စန္တိ နာနတ္တသညာယော’’တိ (ဝိဘ။ ၆၀၄) –

ဧဝံ ဝိဘင်္ဂေ ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တာ။ တာ ပန ယသ္မာ ရူပသဒ္ဒါဒိဘေဒေ နာနတ္တေ နာနာသဘာဝေ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တန္တိ၊ ယသ္မာ စ အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလသညာ၊ ဒွါဒသ အကုသလသညာ၊ ဧကာဒသ ကာမာဝစရကုသလဝိပါကသညာ၊ ဒွေ အကုသလဝိပါကသညာ၊ ဧကာဒသ ကာမာဝစရကိရိယသညာတိ ဧဝံ စတုစတ္တာလီသပ္ပဘေဒါ နာနာသဘာဝါ၊ အညမညံ အသဒိသာ၊ တသ္မာ ‘‘နာနတ္တသညာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ အမနသိကာရာတိ သဗ္ဗသော အနာဝဇ္ဇနာ အသမန္နာဟာရာ အပစ္စဝေက္ခဏဟေတု ဇဝနပဋိပါဒကေန ဝါ ဘဝင်္ဂစိတ္တဿ အန္တော အကရဏာ ဌပေတွာ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသံ နာနာရမ္မဏေ စိတ္တဿ အသင်္ခရဏတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမိနာ ဟိ နာနတ္တသညာမနသိကာရဟေတူနံ ရူပဓမ္မာနံ သမတိက္ကမောပိ ဝုတ္တော၊ ရူပဇ္ဈာနေ ပန တဒဘာဝတော ‘‘နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ’’တိ န ဝုတ္တံ။ အထ သမတိက္ကမာဒီနံ ကိံ နာနာကရဏန္တိ? ဝုစ္စတေ – ယသ္မာ ရူပသညာ၊ ပဋိဃသညာ စ ဣမိနာ ဈာနေန နိဗ္ဗတ္တိတဘဝေပိ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊ အရူပသညာယ ဘာဝနာယ အဘာဝေ စုတိတော ဥဒ္ဓံ ဥပ္ပတ္တိရဟာနံ ရူပသညာပဋိဃသညာနံ ယာဝ အတ္တနော ဝိပါကုပ္ပတ္တိ၊ တာဝ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတံ အာပါဒိယမာနတ္တာ၊ ပဂေဝ ပန ဣမံ ဈာနံ သမာပန္နကာလေ၊ တသ္မာ ‘‘သမတိက္ကမာ၊ အတ္ထင်္ဂမာ’’တိ ဥဘယထာပိ တာသံ အဘာဝေါယေဝ ဒဿိတော။ နာနတ္တသညာသု ပန ယာ တသ္မိံ ဘဝေ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ဧကန္တရူပနိဿိတတ္တာ၊ တာ အနောကာသတာယ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ န အရူပဘာဝနာယ နိဝါရိတတ္တာ၊ အနိဝါရိတတ္တာ စ ကာစိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ တာသံ အမနသိကာရော အနာဝဇ္ဇနံ အပစ္စဝေက္ခဏံ ဇဝနပဋိပါဒကေန ဝါ ဘဝင်္ဂမနဿ အန္တော အကရဏံ အပ္ပဝေသနံ ဝုတ္တံ။ တတြ ပဝတ္တမာနာနမ္ပိ ဟိ ဈာနံ သမာပန္နဿ တာသံ အမနသိကာရောယေဝ ဣတရထာ ဈာနသမာပတ္တိယာ အဘာဝတော။ ဣတိ သင်္ခေပတော ‘‘ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ’’တိ ဣမိနာ သဗ္ဗရူပါဝစရဓမ္မာနံ ပဟာနံ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင်္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ’’တိ သဗ္ဗေသံ ကာမာဝစရစိတ္တစေတသိကာနံ ပဟာနံ၊ အမနသိကာရော စ ဝုတ္တော၊ တီဟိ ပနေတေဟိ သမာဓိဿ ထိရဘာဝေါ ကထိတောတိ။

အာကာသာနဉ္စာယတနသညာသဟဂတန္တိ ဧတ္ထ ပန နာဿ အန္တောတိ အနန္တံ၊ အနန္တံ အာကာသံ အာကာသာနန္တံ၊ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသံ၊ အနန္တတာ ပန ဥပ္ပာဒဝယန္တာဘာဝတော အနန္တမနသိကာရဝသေန ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ဟိ ဧတဿ ဥပ္ပာဒန္တော၊ ဝယန္တော ဝါ ပညာယတိ အသဘာဝဓမ္မတ္တာ။ သဘာဝဓမ္မော ဟိ အဟုတွာ သမ္ဘဝနတော၊ ဟုတွာ စ ဝိနဿနတော ဥပ္ပာဒဝယန္တပရိစ္ဆိန္နော၊ နေတရော။ န စ ပနေတံ မနသိ ကရောန္တော ယောဂါဝစရော တဿ ပရိစ္ဆေဒသင်္ခါတမန္တံ ဂဏှာတိ၊ အထ ခေါ ရူပဝိဝေကမတ္တဿေဝ ဂဟဏေန အနန္တဖရဏာကာရေနေဝ မနသိကာရံ ပဝတ္တေတိ၊ တသ္မာ ဥပ္ပာဒဝယန္တဝိရဟတော မနသိကာရဝသေန ဝါ ဧတမနန္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘အနန္တာကာသ’’န္တိ စ ဝတ္တဗ္ဗေ အနန္တ-သဒ္ဒဿ ပရနိပါတဝသေန ‘‘အာကာသာနန္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အာကာသာနန္တမေဝ အာကာသာနဉ္စံ သံယောဂပရဿ တ-ကာရဿ စ-ကာရံ ကတွာ၊ တဒေဝ အာယတနံ သသမ္ပယုတ္တဓမ္မဿ ဈာနဿ အာရမ္မဏဘာဝတော အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ဒေဝါယတနံ ဝိယာတိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ၊ တသ္မိံ အပ္ပနာပတ္တာ သညာ အာကာသာနဉ္စာယတနသညာ၊ တာယ သဟဂတံ ဝိညာဏံ အာကာသာနဉ္စာယတနသညာသဟဂတံ။ အထ ဝါ အာကာသာနဉ္စံ အာယတနမဿာ သသမ္ပယုတ္တဓမ္မာယ သညာယာတိ အာကာသာနဉ္စာယတနာ၊ သာယေဝ သညာ၊ တာယ ဈာနံ သဟဂတန္တိ အာကာသာနဉ္စာယတနသညာသဟဂတံ။

ဝိညာဏ…ပေ… သဟဂတန္တိ ယဒေတံ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏံ၊ တံသဘာဝဓမ္မတ္တာ ဥပ္ပာဒါဒိအန္တဝန္တမ္ပိ အာရမ္မဏကရဏဝသေန အနန္တာကာသေ ဖရဏတော အတ္တာနံ အာရဗ္ဘ အန္တဿ အဂ္ဂဟဏဝသေန ပဝတ္တမနသိကာရတော ဝါ အနန္တံ ဝိညာဏန္တိ ဝိညာဏာနန္တံ၊ ‘‘ဝိညာဏာနဉ္စ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝိညာဏဉ္စ-သဒ္ဒေါ တဒတ္ထေ နိရူဠှော အာ-ကာရ န-ကာရလောပေါတိ ဝါ ကတွာ ‘‘ဝိညာဏဉ္စ’’မိစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဝက္ခတိ –

‘‘ဝိညာဏာနန္တမိစ္စေဝံ၊ ဝတ္တဗ္ဗံ ပနိဒံ သိယာ’’တိ။

အထ ဝါ ဒုတိယာရုပ္ပဝိညာဏေန အဉ္စိတဗ္ဗံ အာရမ္မဏဝသေန ပါပုဏိတဗ္ဗန္တိ ဝိညာဏဉ္စံ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

အာကိဉ္စညာ…ပေ… သဟဂတန္တိ နာဿ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏဿ ကိဉ္စနန္တိ အကိဉ္စနံ၊ အန္တမသော ဘင်္ဂမတ္တမ္ပိ အဝသိဋ္ဌံ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သတိ ဟိ ဘင်္ဂမတ္တေပိ တဿ သကိဉ္စနတာ သိယာ။ အကိဉ္စနဿ ဘာဝေါ အာကိဉ္စညံ၊ အာကာသာနဉ္စာယတနဝိညာဏာဘာဝဿေတံ အဓိဝစနံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

နေဝသညာ…ပေ… သဟဂတန္တိ ဟေဋ္ဌိမဈာနေသု ဝိယ ဩဠာရိကာယ သညာယ အဘာဝတော နေဝဿ သညာ အတ္ထီတိ နေဝသညံ၊ သုခုမာယ စ သညာယ အတ္ထိတာယ နာဿ သညာ နတ္ထီတိ နာသညံ၊ နေဝသညဉ္စ တံ နာသညဉ္စေတိ နေဝသညာနာသညံ၊ စတုတ္ထာရုပ္ပဇ္ဈာနံ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘နေဝသညနာသည’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ? သစ္စမေတံ။ ဝစနသောဘနတ္ထံ ပန ဒီဃံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ နေဝဿ သညာ နာသညာတိ ဧဝံ ဧကဇ္ဈံ ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသဝသေန ‘‘နေဝသညာနာသည’’န္တိ ဝုတ္တံ။ နေဝသညာနာသညဉ္စ တံ အာယတနဉ္စ မနာယတနဓမ္မာယတနပရိယာပန္နတ္တာတိ နေဝသညာနာသညာယတနံ၊ တေန သမ္ပယုတ္တံ သညာသဟဂတံ နေဝသညာနာသညာယတနသညာသဟဂတံ။ အထ ဝါ သညာယေဝ ပဋုသညာကိစ္စကရဏေ အသမတ္ထတာယ နေဝသညာ၊ ဥဏှောဒကေ တေဇောဓာတု ဝိယ သင်္ခါရာဝသေသသုခုမဘာဝပ္ပတ္တိယာ နာသညာတိ နေဝသညာနာသညာ၊ သာ ဧဝ သေသဓမ္မာနံ နိဿယပစ္စယတာယ၊ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ဓမ္မာယတနပရိယာပန္နတာယ ဧဝ ဝါ အာယတနန္တိ နေဝသညာနာသညာယတနံ၊ နေဝသညာနာသညာယတနဘူတာယ သညာယ သဟဂတန္တိ နေဝသညာနာသညာယတနသညာသဟဂတံ။

ယထာနုရူပံ…ပေ… နိပ္ဖာဒကန္တိ ‘‘ပဌမာရုပ္ပဘူမိယာ ပဌမံ၊ ဒုတိယာရုပ္ပဘူမိယာ ဒုတိယ’’န္တိအာဒိနာ အတ္တနော အနုရူပဝသေန စတူသု အရူပဘူမီသု ဥပပတ္တိသာဓကံ။ တာသု ပန ပဌမာ ဝီသတိသဟဿကပ္ပာယုကာ ဟောတိ၊ ဒုတိယာ စတ္တာလီသသဟဿကပ္ပာယုကာ၊ တတိယာ သဋ္ဌိသဟဿကပ္ပာယုကာ၊ စတုတ္ထာ ပန စတုရာသီတိသဟဿကပ္ပာယုကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အရူပါဝစရကုသလဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

လောကုတ္တရကုသလဝဏ္ဏနာ

ဧဝံ တိဝိဓမ္ပိ လောကိယကုသလံ နိဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ လောကုတ္တရကုသလံ နိဒ္ဒိသန္တော အာဟ ‘‘ဣတရံပနာ’’တိအာဒိ။ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကော၊ သော တိဝိဓော – သင်္ခါရလောကော သတ္တလောကော ဘာဇနလောကောတိ။ တတော ဣဒံ ဥတ္တရတီတိ လောကုတ္တရံ။ စတ္တာရောပိ ဟိ မဂ္ဂါ ဥပါဒါနက္ခန္ဓသင်္ခါတသင်္ခါရလောကတော ဥတ္တရန္တိ အနာသဝဘာဝေန။ သတ္တလောကေသု စ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ အနရိယလောကတော ဥတ္တရတိ၊ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ သောတာပန္နလောကတော၊ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ သကဒါဂါမိလောကတော၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အနာဂါမိလောကတော ဥတ္တရတိ။ ဘာဇနလောကေသု ပန ပဌမမဂ္ဂေါ အပါယလောကတော ဥတ္တရတိ၊ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ ကာမလောကေကဒေသတော၊ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ သကလကာမလောကတော၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ရူပါရူပလောကတော ဥတ္တရတိ။ ဣတိ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ မဂ္ဂစိတ္တံ တိဝိဓလောကတော ဥတ္တရတီတိ လောကုတ္တရံ၊ ကုစ္ဆိတသလနာဒိတော ပန ကုသလံ၊ စိန္တနာဒိတော စိတ္တဉ္စာတိ လောကုတ္တရကုသလစိတ္တံ။ ဖလံ ပန လောကတော ဥတ္တိဏ္ဏတ္တာ လောကုတ္တရံ၊ ဥဘယမ္ပိ ဝါ သဟ နိဗ္ဗာနေန ဥပါဒါနက္ခန္ဓသင်္ခါတလောကတော ဥတ္တရံ ဝိသိဋ္ဌတရန္တိ လောကုတ္တရံ။ ယထာဟ ‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သင်္ခတာ ဝါ အသင်္ခတာ ဝါ၊ ဝိရာဂေါ တေသံ ဓမ္မာနံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ဣတိဝု။ ၉၀)။

နိယတာနိယတဝတ္ထုကဘေဒတောတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ပရတောဃောသပစ္စယေန ဝိနာ အနုပ္ပဇ္ဇနတော အရူပဘဝေ သမ္ဘဝေါ နတ္ထီတိ တံ နိယတဝတ္ထုကံ၊ ဣတရံ ပန သတ္တဝိဓမ္ပိ ပရတောဃောသံ ဝိနာပိ ဝိပဿနာဗလေနေဝ နိပ္ဖဇ္ဇနတော တတ္ထာပိ သမ္ဘဝတီတိ အနိယတဝတ္ထုကံ။

တီဟိ…ပေ… တိဝိဓန္တိ လောကုတ္တရဝိမောက္ခာနံ ဒွါရဘာဝတော ဝိမောက္ခမုခသင်္ခါတာဟိ သုညတာနုပဿနာဒီဟိ တီဟိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာဟိ ပတ္တဗ္ဗတော ဣဒံ လောကုတ္တရကုသလံ တိဝိဓံ သုညတံ အနိမိတ္တံ အပ္ပဏိဟိတန္တိ။ ကတမေ ပန တေ လောကုတ္တရဝိမောက္ခာတိ? နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ။ ယထာဟ ‘‘စတ္တာရော စ အရိယမဂ္ဂါ စတ္တာရိ စ သာမညဖလာနိ နိဗ္ဗာနဉ္စ၊ အယံ အနာသဝေါ ဝိမောက္ခော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၁၃)။ ဣမာနိ ဟိ သံကိလေသဓမ္မေဟိ သုဋ္ဌု ဝိမုတ္တတ္တာ ဝိမောက္ခာ နာမ။ တာနိ ပန ပစ္စေကံ သုညတော ဝိမောက္ခော၊ အနိမိတ္တော ဝိမောက္ခော၊ အပ္ပဏိဟိတော ဝိမောက္ခောတိ တိဝိဓာနိ။ ယထာဟ ‘‘တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိမောက္ခာ – သုညတော ဝိမောက္ခော၊ အနိမိတ္တော ဝိမောက္ခော၊ အပ္ပဏိဟိတော ဝိမောက္ခော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၀၉)။ ဣဓ ပန ကုသလာဓိကာရတ္တာ စတုမဂ္ဂသင်္ခါတာယေဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ အဓိပ္ပေတာ။

သုညတာဒိနာမလာဘော စ နေသံ အာဂမနတော၊ သဂုဏတော၊ အာရမ္မဏတော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ အာဂစ္ဆတိ မဂ္ဂေါ၊ ဖလဉ္စ ဧတေနာတိ အာဂမနံ။ တဉှိ ဒုဝိဓံ မဂ္ဂါဂမနံ၊ ဖလာဂမနဉ္စ။ တေသု ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ မဂ္ဂါဂမနံ၊ အရိယမဂ္ဂေါ ဖလာဂမနံ။ တတ္ထ မဂ္ဂဿ အာဂတဋ္ဌာနေ မဂ္ဂါဂမနံ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဖလဿ အာဂတဋ္ဌာနေ ဖလာဂမနံ။ ဣဓ ပန မဂ္ဂဿ အာဂတတ္တာ မဂ္ဂါဂမနံ ဂဟိတန္တိ။ တတော အာဂမနတော။ သဂုဏတောတိ သဘာဝတော။ အာရမ္မဏတောတိ အာရမ္မဏဓမ္မတော။

ယော ဟိ သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ အနတ္တလက္ခဏပဋိဝေဓဝသပ္ပဝတ္တာယ အနတ္တာနုပဿနာယ ဝသေန မဂ္ဂံ ပဋိလဘတိ၊ တဿ သာ အနုပဿနာ အသုညတ္တကရာနံ အတ္တာဘိနိဝေသပစ္စယာနံ ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘိတဘာဝေန တေဘူမကဓမ္မာနံ အတ္တသုညတာယ ယာထာဝတော ဂဟဏတော သုညတာနုပဿနာ နာမ ဟောတိ။ တာယ ပန ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါ သုညတာယ အာဂတတ္တာ သုညတော နာမ။ တေနာဟ ‘‘အနတ္တတော မနသိကရောန္တော သုညတဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၂၇)။

ယော ပန သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ အနိစ္စလက္ခဏပဋိဝေဓဝသပ္ပဝတ္တာယ အနိစ္စာနုပဿနာယ မဂ္ဂံ ပဋိလဘတိ၊ တဿ သာ အနုပဿနာ နိစ္စနိမိတ္တာဒိဂါဟကရာနံ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ ဓုဝဘာဝူပဋ္ဌာနသင်္ခါတနိစ္စနိမိတ္တာဒိနော အဂ္ဂဟဏတော အနိမိတ္တာနုပဿနာ နာမ။ တာယ ပန လဒ္ဓမဂ္ဂေါ အနိမိတ္တာယ အာဂတတ္တာ အနိမိတ္တော နာမ။ တေနာဟ ‘‘အနိစ္စတော မနသိကရောန္တော အနိမိတ္တဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၂၇)။

ယော ပန သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ ဒုက္ခလက္ခဏပဋိဝေဓဝသပ္ပဝတ္တာယ ဒုက္ခာနုပဿနာယ ဝသေန မဂ္ဂံ ပဋိလဘတိ၊ တဿ သာ အနုပဿနာ တဏှာပဏိဓာနဿ ဝိက္ခမ္ဘနေန ပဏိဓိဝိရဟိတတ္တာ အပ္ပဏိဟိတာနုပဿနာ နာမ။ တာယ ပန လဒ္ဓမဂ္ဂေါ အပ္ပဏိဟိတာယ အာဂတတ္တာ အပ္ပဏိဟိတော နာမ။ တေနာဟ ‘‘ဒုက္ခတော မနသိကရောန္တော အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စတီ’’တိ။ အယံ တာဝဿ အာဂမနဝသေန နာမလာဘော။

အတ္တနော ပန ရာဂါဒီဟိ သုညတတ္တာ၊ နိစ္စနိမိတ္တာဒိဝိရဟိတတ္တာ၊ တဏှာပဏိဓိအဘာဝတော စ သဂုဏတော၊ ရာဂါဒိသုညဿေဝ၊ နိစ္စနိမိတ္တာဒိဝိရဟိတဿ၊ ပဏိဓိဝိပ္ပမုတ္တဿ စ နိဗ္ဗာနဿ အာရမ္မဏကရဏတော အာရမ္မဏတော စ သုညတာဒိဝိမောက္ခော နာမ ဟောတီတိ ဧဝမဿ သဂုဏာရမ္မဏေဟိ နာမလာဘော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သော စ ခေါ သုတ္တန္တပရိယာယေနေဝ၊ နော အဘိဓမ္မပရိယာယေန။ သုတ္တန္တကထာ ဟိ ပရိယာယဒေသနာ၊ ဣတရာ နိပ္ပရိယာယဒေသနာ၊ တသ္မာ သဂုဏာရမ္မဏတော နာမဿ သဗ္ဗသာဓာရဏဘာဝေန အဝဝတ္ထာနကရတ္တာ ပရိယာယဘာဝတော သုတ္တန္တပရိယာယေနေဝ လာဘော၊ အာဂမနတော ပန အဘိဓမ္မပရိယာယေနပိ ဝဝတ္ထာနကရဘာဝေန နိပ္ပရိယာယတ္တာ။ တေနေဝ ဟိ အာစရိယေန ‘‘တီဟိ ဝိမောက္ခမုခေဟိ ပတ္တဗ္ဗတော တိဝိဓ’’န္တိ ဝိမောက္ခမုခမေဝ ဓုရံ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ န ‘‘သုညတာဒိနာမတော တိဝိဓ’’န္တိ။ အနိမိတ္တနာမံ ပနေတ္ထ အာဂမနတောပိ သုတ္တန္တပရိယာယေနေဝ လဗ္ဘတိ အဘိဓမ္မေ မဂ္ဂံ ပတိ အနိမိတ္တနာမဿ အနုဒ္ဓတတ္တာ။ အနုဒ္ဓဋတ္တံ ပန န အနုဒ္ဓရိတဗ္ဗတာမတ္တေန၊ အထ ခေါ နိပ္ပရိယာယတော တဿ မဂ္ဂေ အလဗ္ဘနတော။ ကိဉ္စာပိ ဟိ အယံ ဝိပဿနာ နိစ္စနိမိတ္တံ ဥဂ္ဃာဋေန္တီ ပဝတ္တတိ၊ သင်္ခါရနိမိတ္တဿ ပန အနိဿဇ္ဇနတော န နိပ္ပရိယာယတော အနိမိတ္တနာမံ လဘတိ။ ယံ ပနေတံ သုတ္တေ –

‘‘အနိမိတ္တဉ္စ ဘာဝေဟိ၊ မာနာနုသယမုဇ္ဇဟ၊

တတော မာနာဘိသမယာ၊ ဥပသန္တော စရိဿသီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၃၄၄) –

မဂ္ဂဿ အနိမိတ္တဘာဝဝစနံ၊ တံ ယထာဝုတ္တပရိယာယဝသေန လဗ္ဘမာနံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ အဘိဓမ္မေ ပန ယာ သယမ္ပိ နိပ္ပရိယာယတော အနိမိတ္တနာမံ န လဘတိ၊ သာ ကထံ မဂ္ဂဿ တံ ဒဒေယျာတိ မဂ္ဂဿ အနိမိတ္တနာမံ န ဥဒ္ဓဋံ။ ယဒိ ဧဝံ သုညတနာမေနပိ ဣဒံ သမာနံ။ အနတ္တာနုပဿနာပိ ဟိ ကိဉ္စာပိ ပုဂ္ဂလသုညတံ ဂဏှာတိ၊ ဓမ္မသုညတံ ပန န ဂဏှာတီတိ သယံ နိပ္ပရိယာယေန သုညတာနုပဿနာ နာမ န ဟောတီတိ သုညတနာမမ္ပိ မဂ္ဂဿ န ဒဒေယျ။ အထ ပုဂ္ဂလသုညတာဂ္ဂဟဏမတ္တေန သယံ သုညတာနုပဿနာ ဟုတွာ မဂ္ဂဿ တံ ဒဒေယျ၊ အနိစ္စာနုပဿနာပိ သင်္ခါရနိမိတ္တဿ ဂဟဏေပိ နိစ္စနိမိတ္တာဒိဥဂ္ဃာဋနတော သယံ အနိမိတ္တာနုပဿနာ ဟုတွာ မဂ္ဂဿ အနိမိတ္တနာမံ ဒဒေယျာတိ? န ဣဒမေဝံ၊ နိစ္စာဒိနိမိတ္တုဂ္ဃာဋနေန အနိမိတ္တဘာဝဿ နိပ္ပရိယာယေန မဂ္ဂေ အလဗ္ဘနတော နိစ္စာဒိနိမိတ္တုဂ္ဃာဋနဿပိ ပရိယာယဘာဝတော။ နနု ဣဒမ္ပိ သဗ္ဗတ္ထ သမာနံ။ သုညတအပ္ပဏိဟိတဘာဝေါပိ ဟိ နိပ္ပရိယာယေန အမဂ္ဂေ န လဗ္ဘတိ ပုဂ္ဂလသုညတဂ္ဂဟဏဿ၊ ပဏိဓိသောသနဿ စ ဥဇုကံ မဂ္ဂေနေဝ နိပ္ဖဇ္ဇနတော၊ တသ္မာ သုညတာနုပဿနာပိ အပ္ပဏိဟိတာနုပဿနာပိ ပရိယာယေနေဝ တံ တံ နာမံ လဘန္တီတိ မဂ္ဂဿ နိပ္ပရိယာယတော နာမံ န ဒေန္တီတိ? န၊ တတော လဒ္ဓအရိယမဂ္ဂဿ နိပ္ပရိယာယတော သမ္ပယုတ္တဓမ္မဝသေနေဝ သုညတအပ္ပဏိဟိတနာမသမ္ဘဝတော။ ကထံ? ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒံ သရဘင်္ဂသတ္ထာရာဒိကာလေပိ ဒုဗ္ဗိဇာနီယဘာဝေန သုခုမဿ အနတ္တလက္ခဏဿ ပညာယ ဧဝ ဂေါစရဘာဝတော အနတ္တာနုပဿနာယ အနုပဿနတော မဂ္ဂက္ခဏေ ပညိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘အနတ္တတော မနသိကရောတော ပညိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၂၁)။

တဉ္စ ပန သယံ အတ္တာဘိနိဝေသသမုဂ္ဃာဋနတော၊ အရိယမဂ္ဂပရိယာပန္နတ္တာ စ နိပ္ပရိယာယတောဝ သုညတနာမံ လဘတိ။ ဒုက္ခာနုပဿနာယ သမာဓိဝိပစ္စနီကဿ ပဏိဓိသင်္ခါတရာဂဿ သောသနတော တဿာ ဝသေန အနုပဿန္တဿ မဂ္ဂက္ခဏေ သမာဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘ဒုက္ခတော မနသိကရောတော သမာဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ တဉ္စ ပန သယံ ပဏိဓိသောသနတော၊ အရိယမဂ္ဂပရိယာပန္နတ္တာ စ နိပ္ပရိယာယတောဝ အပ္ပဏိဟိတနာမံ လဘတိ။ သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ ပန အနိစ္စဘာဝံ အာဂမနတော သုတွာ ပစ္ဆာ သယံ ပစ္စက္ခတော ပဿတော ‘‘အနိစ္စမေဝ ဝတ သော ဘဂဝါ ‘အနိစ္စ’န္တိ အာဟာ’’တိ ဘဂဝတိ သဒ္ဓါဗာဟုလ္လပဋိလာဘတော အနိစ္စာနုပဿနာယ မနသိကရောတော မဂ္ဂက္ခဏေ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘အနိစ္စတော မနသိကရောတော သဒ္ဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ တံ ပန သယံ သင်္ခါရနိမိတ္တတော ဝုဋ္ဌဟန္တမ္ပိ အရိယမဂ္ဂပရိယာပန္နံ န ဟောတီတိ နိပ္ပရိယာယတော အနိမိတ္တနာမံ န လဘတိ၊ တသ္မာ ယထာ ကာယကမ္မာဓိကံ စိတ္တံ ‘‘ကာယကမ္မ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ သုညတသင်္ခါတပညိန္ဒြိယာဓိမတ္တော မဂ္ဂေါ သုညတနာမံ လဘတိ၊ အပ္ပဏိဟိတသင်္ခါတသမာဓိန္ဒြိယာဓိမတ္တော အပ္ပဏိဟိတနာမံ၊ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဓိမတ္တော ပန သဒ္ဓါယ အနိမိတ္တနာမာလာဘတော သယမ္ပိ တံ န လဘတိ။ ယဒိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မဝသေန သုညတာဒိနာမာလာဘော၊ အထ ကထံ ‘‘အာဂမနတော’’တိ ဝုတ္တံ? သစ္စံ၊ အာဂမနတော အဓိမတ္တဿ ပန ဣန္ဒြိယဿ ဝသေန လဒ္ဓနာမမ္ပိ အာဂမနတောဝ လဒ္ဓံ ဟောတိ။

အထ ဝါ အဘိဓမ္မပရိယာယေနပိ သုညတဘာဝေါ နာမ ပုဂ္ဂလသုညတာယေဝါတိ ပုဂ္ဂလသုညတဂ္ဂါဟိတာယ အနတ္တာနုပဿနာယ သုညတနာမံ နိပ္ပရိယာယတောဝ လဗ္ဘတိ။ ပဏိဓိ နာမ ရာဂါဒိကာ ဧဝါတိ ရာဂါဒိသောသိတာယ ဒုက္ခာနုပဿနာယ အပ္ပဏိဟိတနာမမ္ပိ နိပ္ပရိယာယတောဝ လဗ္ဘတိ။

နိမိတ္တန္တိ ပန ဌပေတွာ သုတ္တန္တပရိယာယံ အဘိဓမ္မပရိယာယေန သင်္ခါရနိမိတ္တံ ဟောတီတိ သင်္ခါရနိမိတ္တဂ္ဂါဟိတာယ အနိစ္စာနုပဿနာယ အနိမိတ္တနာမံ နိပ္ပရိယာယတော န လဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ နိပ္ပရိယာယတော သုညတအပ္ပဏိဟိတနာမိကာနံ အနတ္တဒုက္ခာနုပဿနာနံ ဝသေန ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါ အာဂမနတော သုညတအပ္ပဏိဟိတနာမံ လဘတိ၊ အနိမိတ္တနာမံ ပန ပရိယာယတောဝ လဘတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အနိမိတ္တနာမံ ပနေတ္ထ အာဂမနတောပိ သုတ္တန္တပရိယာယေနေဝ လဗ္ဘတိ အဘိဓမ္မေ မဂ္ဂံ ပတိ အနိမိတ္တနာမဿ အနုဒ္ဓဋတ္တာ’’တိ။ ဣတိ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ဝိမောက္ခာနံ ပဝေသနဒွါရဘာဝတော သုညတာနုပဿနာဒိနာမိကာ အနတ္တာနုပဿနာဒိကာ တိဿော အနုက္ကမေန ဗလဝဘာဝံ ပတွာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာဘူတာ တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘တီဏိ ခေါ ပနိမာနိ ဝိမောက္ခမုခါနိ လောကနိယျာနာယ သံဝတ္တန္တိ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရေ ပရိစ္ဆေဒပရိဝဋုမတော သမနုပဿနတာယ အနိမိတ္တာယ စ ဓာတုယာ စိတ္တသမ္ပက္ခန္ဒနတာယ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု မနောသမုတ္တေဇနတာယ အပ္ပဏိဟိတာယ စ ဓာတုယာ စိတ္တသမ္ပက္ခန္ဒနတာယ၊ သဗ္ဗဓမ္မေ ပရတော သမနုပဿနတာယ သုညတာယ စ ဓာတုယာ စိတ္တသမ္ပက္ခန္ဒနတာယ၊ ဣမာနိ တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနိ လောကနိယျာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၁၉)။

ဧတ္ထ ဟိ ပရိစ္ဆေဒပရိဝဋုမတောတိ ဥဒယဗ္ဗယဝသေန ပရိစ္ဆေဒတော စေဝ ပရိဝဋုမတော စ။ အနိစ္စာနုပဿနာ ဟိ ‘‘ဥဒယတော ပုဗ္ဗေ သင်္ခါရာ နတ္ထီ’’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ တေသံ ဂတိံ သမန္နေသမာနာ ဝယတော ပရံ န ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧတ္ထေဝ အန္တရဓာယန္တီတိ ပရိဝဋုမတော ပရိယန္တတော သမနုပဿတိ။ သမနုပဿနတာယာတိ သမ္မဒေဝ အနုပဿနတာယ သံဝတ္တန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ မနောသမုတ္တေဇနတာယာတိ စိတ္တသံဝေဇနတာယ။ ဒုက္ခာနုပဿနေန ဟိ သင်္ခါရေသု စိတ္တံ သံဝိဇ္ဇတိ။ ပရတော သမနုပဿနတာယာတိ ‘‘နာဟံ၊ န မမ’’န္တိ ဧဝံ အနတ္တတော သမနုပဿနတာယ။ ဣတိ ဣမာနိ တီဏိ ပဒါနိ အနိစ္စာနုပဿနာဒီနံ တိဏ္ဏံ ဝသေန ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တေနေဝ စ တဒနန္တရေ ပဉှာဝိဿဇ္ဇနေ –

‘‘အနိစ္စတော မနသိကရောတော ခယတော သင်္ခါရာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ဒုက္ခတော မနသိကရောတော ဘယတော သင်္ခါရာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ အနတ္တတော မနသိကရောတော သုညတော သင်္ခါရာ ဥပဋ္ဌဟန္တီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၁၉) –

ဝုတ္တံ။ နနု စေတ္ထ အဘိဓမ္မာဝတာရဿ ဘာသမာနတ္တာ အဘိဓမ္မပရိယာယေနေဝ ဝိမောက္ခမုခါနိ စ ဝဝတ္ထပေတုံ ယုတ္တန္တိ? သစ္စံ၊ အနိစ္စာနုပဿနာယပိ ပန မဂ္ဂဝုဋ္ဌာနံ ဟောတီတိ ပကာသနတ္ထံ သုတ္တန္တပရိယာယေနပိ ဧကံ ဝဝတ္ထာနံ ကတံ၊ တထာ ဝုဋ္ဌိတော ပန မဂ္ဂေါ အဘိဓမ္မပရိယာယေန သုဒ္ဓိကပဋိပဒါယမေဝ သင်္ဂယှတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

စတုမဂ္ဂယောဂဘေဒတောတိ သောတာပတ္တိအာဒီဟိ စတူဟိ အရိယမဂ္ဂေဟိ သမ္ပယောဂပ္ပဘေဒတော။ အရိယမဂ္ဂါနံ ပန သမ္မာဒိဋ္ဌာဒိအဋ္ဌင်္ဂသဘာဝတ္တာ၊ တေသဉ္စ သဗ္ဗလောကုတ္တရေ အတ္ထိတာယ ဘင်္ဂဝသေန အဘေဒေပိ ဣန္ဒြိယာနံ အပါဋဝပါဋဝတရတမဘာဝေန သစ္ဆိကိရိယာဝိသေသတော ကိလေသာနံ ပဟာနဘေဒေါ ဟောတီတိ တံဝသေန စတုဗ္ဗိဓတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေနေဝါဟ ‘‘သက္ကာယဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာ’’တိအာဒိ။ သတိ ဝိဇ္ဇမာနေ ပဉ္စက္ခန္ဓသင်္ခါတေ ကာယေ ဒိဋ္ဌိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ၊ သယံ ဝါ တတ္ထ သတိ ဒိဋ္ဌိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ၊ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု အတ္တတ္တနိယာဘိနိဝေသဝသေန ပဝတ္တာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သာ ပန ဧကေကသ္မိံ ခန္ဓေ စတုဓာ အဘိနိဝေသနဝသေန ဝီသတိဝိဓာ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ကောစိ ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ ‘‘ယံ ရူပံ၊ သော အတ္တာ၊ ယော အတ္တာ၊ တံ ရူပံ၊ ယထာ ဒီပဿ ဝဏ္ဏောယေဝ အစ္စိ၊ အစ္စိယေဝ ဝဏ္ဏော’’တိ။ ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ သမနုပဿတိ၊ ဆာယာဝန္တံ ဝိယ ရုက္ခံ။ အတ္တနိ ဝါ ရူပံ၊ ပုပ္ဖေ ဝိယ ဂန္ဓံ။ ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ၊ သမုဂ္ဂေ ဝိယ မဏိ။ ဧဝံ ဝေဒနာဒီသုပိ ‘‘ဝေဒနံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယော ပဉ္စဝိဓော အဗျတိရိတ္တအတ္တာဘိနိဝေသော၊ သာ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ။ ယော ပန ပန္နရသဝိဓော ဗျတိရိတ္တအတ္တာဘိနိဝေသော၊ သာ သဿတဒိဋ္ဌီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သဘာဝံ ဝိစိနန္တော တာယ ကိစ္ဆတိ ကိလမတီတိ ဝိစိကိစ္ဆာ၊ တိကိစ္ဆိတုံ ဒုက္ကရတာယ ဝါ ဝိဂတာ စိကိစ္ဆာ ဉာဏပတိကာရော ဣမိဿာတိ ဝိစိကိစ္ဆာ။ သာ ပန –

‘‘သတ္ထရိ ကင်္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတိ၊ ဓမ္မေ၊ သင်္ဃေ၊ သိက္ခာယ၊ ပုဗ္ဗန္တေ၊ အပရန္တေ၊ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ၊ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု ကင်္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၀၈ ထောကံ။ ဝိသဒိသံ) –

ဧဝံ ဗုဒ္ဓါဒီသု ကင်္ခါဝသေန အဋ္ဌဝတ္ထုကာ၊

‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟမတီတမဒ္ဓါနံ၊ န နု ခေါ အဟောသိံ၊ ကိံ နု ခေါ အဟောသိံ၊ ကထံ နု ခေါ အဟောသိံ ၊ ကိံ ဟုတွာ ကိံ အဟောသိံ နု ခေါ အဟမတီတမဒ္ဓါနံ၊ ဘဝိဿာမိ နု ခေါ အဟမနာဂတမဒ္ဓါနံ ၊ န နု ခေါ ဘဝိဿာမိ၊ ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿာမိ၊ ကထံ နု ခေါ ဘဝိဿာမိ၊ ကိံ ဟုတွာ ကိံ ဘဝိဿာမိ နု ခေါ အဟမနာဂတမဒ္ဓါနံ၊ ဧတရဟိ ဝါ ပန ပစ္စုပ္ပန္နမဒ္ဓါနံ အဇ္ဈတ္တံ ကထံကထီ ဟောတိ၊ အဟံ နု ခေါသ္မိ၊ နော နု ခေါသ္မိ၊ ကိံ နု ခေါသ္မိ၊ ကထံ နု ခေါသ္မိ၊ အယံ နု ခေါ သတ္တော ကုတော အာဂတော၊ သော ကုဟိံ ဂါမီ ဘဝိဿတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀) –

ဧဝံ ပုဗ္ဗန္တာဒယော အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိဝသေန သောဠသဝတ္ထုကာ စ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။

တတ္ထ သတ္ထရိ ကင်္ခန္တော တဿ ရူပကာယဓမ္မကာယာနံ ဝိဇ္ဇမာနတံ၊ အဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ ကင်္ခတိ၊ ဓမ္မေ ကင်္ခန္တော တဿ သွာက္ခာတဒွါက္ခာတဘာဝေ ကင်္ခတိ၊ သင်္ဃေ ကင်္ခန္တော တဿ သုပ္ပဋိပန္နဝိပ္ပဋိပန္နတာဒိဘာဝေ ကင်္ခတိ၊ သိက္ခာယ ကင်္ခန္တော တဿာ သုပညတ္တဒုပ္ပညတ္တဘာဝံ ကင်္ခတိ၊ ပုဗ္ဗန္တေ ကင်္ခန္တော သဿတာကာရံ၊ အဓိစ္စသမုပ္ပတ္တိအာကာရဉ္စ နိဿာယ အတီတေ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနတံ၊ အဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ ကင်္ခတိ၊ အပရန္တေ ကင်္ခန္တော သဿတာကာရံ၊ ဥစ္ဆေဒါကာရဉ္စ နိဿာယ အနာဂတေ အတ္တနော ဥပ္ပတ္တိံ၊ အနုပ္ပတ္တိဉ္စ ကင်္ခတိ၊ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ ကင်္ခန္တော ပစ္စုပ္ပန္နေ အတ္တနော အတ္ထိဘာဝံ၊ နတ္ထိဘာဝဉ္စ ကင်္ခတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နော ဟိ အဒ္ဓါ ပုဗ္ဗဘာဂါပရဘာဂကောဋ္ဌာသဝန္တတာယ ‘‘ပုဗ္ဗန္တာပရန္တော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ယုတ္တံ ပန တံ အာရဗ္ဘ ကင်္ခါဇနနန္တိ? ယုတ္တံ၊ အယုတ္တန္တိ ကာ ဧတ္ထ စိန္တာ။ ဥမ္မတ္တကော ဝိယ ဟိ ဗာလပုထုဇ္ဇနော။ တသ္မာ သော ယံ ကိဉ္စိ ကင်္ခတိယေဝ။ တေနေဝ စ သောဠသဝတ္ထုကဝိစိကိစ္ဆာနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဧတရဟိ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာစရိယာ ပန ‘‘ပုဗ္ဗန္တာပရန္တောတိ အတီတာနာဂတေ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ တဒုဘယမာရဗ္ဘ ကင်္ခန္တော ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ ကင်္ခတီ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု ကင်္ခန္တော ပန အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပစ္စယာနံ၊ သင်္ခါရာဒီနဉ္စ ပစ္စယုပ္ပန္နာနံ ဟေတုဟေတုသမုပ္ပန္နဘာဝဿ သဗ္ဘာဝါသဗ္ဘာဝံ ကင်္ခတီတိ ဧဝံ တာဝ အဋ္ဌဝတ္ထုကကင်္ခါယ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သောဠသဝတ္ထုကာ ပန ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ…ပေ… န နု ခေါ အဟောသိ’’န္တိ ကင်္ခန္တော ဝုတ္တနယေနေဝ အတီတေ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနာဝိဇ္ဇမာနတံ ကင်္ခတိ။ ကိံ နု ခေါ အဟောသိန္တိ ဇာတိလိင်္ဂုပပတ္တိယော နိဿာယ ‘‘ခတ္တိယော နု ခေါ အဟောသိံ၊ ဗြာဟ္မဏာဒီသု ဂဟဋ္ဌာဒီသု ဒေဝါဒီသု အညတရော နု ခေါ’’တိ ကင်္ခတိ။ ကထံ နု ခေါတိ သဏ္ဌာနာကာရံ နိဿာယ ‘‘ဒီဃော နု ခေါ အဟောသိံ၊ ရဿဩဒါတကာဠာဒီနဉ္စ အညတရော’’တိ ကင်္ခတိ။ ဣဿရနိမ္မာနာဒီနိ နိဿာယ ‘‘ကေန နု ခေါ ပကာရေန အဟောသိ’’န္တိ နိဗ္ဗတ္တနာကာရတော ကင်္ခတီတိ ဝဒန္တိ။ ကိံ ဟုတွာ ကိံ အဟောသိန္တိ ဇာတိအာဒီနိ နိဿာယ ‘‘ခတ္တိယော ဟုတွာ နု ခေါ ဗြာဟ္မဏော အဟောသိံ…ပေ… ဒေဝေါ ဟုတွာ နု ခေါ မနုဿော အဟောသိ’’န္တိ အတ္တနော အပရာပရံ ပဝတ္တိံ ကင်္ခတိ။ ဘဝိဿာမိ နု ခေါ၊ န နု ခေါတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ အနာဂတေ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနာဝိဇ္ဇမာနတံ ကင်္ခတိ။ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿာမီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။ အဟံ နု ခေါသ္မိ၊ န နု ခေါသ္မီတိ ဣဒါနိ အတ္တနော အတ္ထိဘာဝံ၊ နတ္ထိဘာဝဉ္စ ကင်္ခတိ။ တတ္ထ ကာရဏံ ဝုတ္တမေဝ။ ကိံ နု ခေါသ္မီတိ ခတ္တိယာဒိကောဝ သမာနော အတ္တနော ခတ္တိယာဒိဘာဝံ ကင်္ခတိ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ ကထံ နု ခေါသ္မီတိ ‘‘အဗ္ဘန္တရေ ဇီဝေါ နာမ အတ္ထီ’’တိ ဂဟေတွာ တဿ ဒီဃာဒိဘာဝံ ကင်္ခတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နံ ပန အတ္တနော သရီရသဏ္ဌာနံ အဇာနန္တော နာမ နတ္ထိ။ ကုတော အာဂတော၊ ကုဟိံ ဂါမီ ဘဝိဿတီတိ အတ္တဘာဝဿ အာဂတဂတဋ္ဌာနာနိ ကင်္ခတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သီလဉ္စ ဝတဉ္စ သီလဗ္ဗတံ၊ တတ္ထ ဂေါသီလာဒိအသုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ သမာဒါနဝသေန သီလံ၊ အဝီတိက္ကမဝသေန ဝတံ။ ဥဘယထာပိ ဝါ သီလံ၊ တပေါကမ္မဘာဝေန ဂဟိတတ္တာ ဝတံ။ ဂဝါဒိပကတိဘာဝတော အတ္တနော ဝါ ဂဝါဒိဘာဝါဓိဋ္ဌာနံ သီလံ၊ ‘‘ဂစ္ဆန္တော ဘက္ခေတိ၊ တိဋ္ဌန္တော မုတ္တေတီ’’တိအာဒိနာ ဂဝါဒိကိရိယာယ ကရဏံ ဝတံ။ တံတံအကိစ္စသမ္မသတော ဝါ နိဝတ္တိ သီလံ၊ တံသမာဒါနဝတော ဝေသဘောဇနကိစ္စစရဏာဒိဝိသေသပဋိပတ္တိ ဝတံ။ သဘာဝံ အတိက္ကမ္မ ပရတော အာမသနံ ဂဟဏန္တိ ပရာမာသော၊ သီလဗ္ဗတဿ ပရာမာသော သီလဗ္ဗတပရာမာသော။ ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သီလေန သုဒ္ဓိ၊ ဝတေန သုဒ္ဓိ၊ သီလဗ္ဗတေန သုဒ္ဓီတိ ဧဝံ အသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ‘‘သုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ’’တိ ပဝတ္တဿ မိစ္ဆာဘိနိဝေသဿေတံ အဓိဝစနံ။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ စ ဝိစိကိစ္ဆာ စ သီလဗ္ဗတပရာမာသော စာတိ သက္ကာယ…ပေ… ပရာမာသော၊ တေယေဝ ကမ္မဝိပါကေသု၊ ဝဋ္ဋသ္မိံ ဝါ သတ္တေ သံယောဇေန္တိ ဗန္ဓန္တီတိ သံယောဇနာနိ၊ တေသံ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိအာဒီဟိ တဒင်္ဂဝသေန ပဟီနာနံ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာပါဒနေန အစ္စန္တသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ ကရောတီတိ သက္ကာ…ပေ…ပ္ပဟာနကရံ။

နိဗ္ဗာနံ ပတိ သဝနတော သန္ဒနတော သောတော ဝုစ္စတိ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂေါ၊ တဿ အာဒိတော ပဇ္ဇနံ သောတာပတ္တိ၊ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂတိ၊ နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ မဂ္ဂီယတိ၊ ကိလေသေ မာရေန္တော ဂစ္ဆတီတိ ဝါ မဂ္ဂေါ၊ သောတာပတ္တိ ဧဝ မဂ္ဂေါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ။ အထ ဝါ သောတံ အာဒိတော ပဇ္ဇတိ အဓိဂစ္ဆတီတိ သောတာပတ္တိ၊ ပဌမော အရိယပုဂ္ဂလော၊ တဿ မဂ္ဂေါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနိ အဋ္ဌင်္ဂါနိ၊ တေန သမ္ပယုတ္တံ စိတ္တံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂစိတ္တံ။

ရဇ္ဇတိ အဘိသဇ္ဇတီတိ ရာဂေါ၊ သော ဣဓ ပဉ္စကာမဝိသယာ၊ ကာမဘဝဝိသယာ စ တဏှာ။ ဒုဿတီတိ ဒေါသော၊ ဒသဝိဓအာဃာတဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနော ဗျာပါဒေါ။ မုယှတီတိ မောဟော၊ ဒုက္ခာဒီသု အဋ္ဌသု အညာဏံ။ ဧတေသံ ကိလေသာနံ တနုတ္တံ တနုဘာဝံ ကရောတီတိ ရာဂ…ပေ… တနုတ္တကရံ။ တတ္ထ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ တနုတ္တံ အဘိဏှာနုပ္ပတ္တိတော၊ ပရိယုဋ္ဌာနမန္ဒတာယ စာတိ။ သကဒါဂါမိဿ ဟိ ဝဋ္ဋာနုသာရိမဟာဇနဿ ဝိယ ကိလေသာ အဘိဏှံ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ကဒါစိ ဝိရဠာကာရာ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တထာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တာပိ မဒ္ဒန္တာ ဆာဒေန္တာ အန္ဓကာရံ ကရောန္တာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဒွီဟိ ပန မဂ္ဂေဟိ ပဟီနတ္တာ မန္ဒမန္ဒာ တနုကတနုကာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ကေစိ ပန သကဒါဂါမိဿ ကိလေသာ စိရေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တာပိ ဗဟလာဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တထာ ဟိဿ ပုတ္တဓီတရော ဒိဿန္တီတိ ဝဒန္တိ။ တံ အကာရဏံ၊ ဝတ္ထုပဋိသေဝနေန ဝိနာပိ ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏသဗ္ဘာဝတော၊ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ နေသံ တနုဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ မောဟဿ တနုဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ နနု တတိယမဂ္ဂဝဇ္ဈာနမေဝ ဣမိနာ တနုတ္တကရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဣတရထာ ဟေဋ္ဌာ တီဟိပိ မဂ္ဂေဟိ ဥပရိမဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသာနံ ဗဟလာဗဟလာဝတ္ထာယ ပဟီယမာနတ္တာ ဣဓ သဗ္ဗေသမေဝ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနံ တနုဘာဝေါ ဝတ္တဗ္ဗော၊ တေနေဝ စ ပါဠိယမ္ပိ ‘‘ကာမရာဂဗျာပါဒါနံ တနုဘာဝါယ ဒုတိယာယ ဘူမိယာ ပတ္တိယာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ။ သစ္စမေတံ၊ သုတ္တေ ပန ဥပရိမဂ္ဂဝဇ္ဈာနံ တနုဘာဝပရိယာယံ ဂဟေတွာ ‘‘ရာဂဒေါသမောဟာနံ တနုတ္တာ သကဒါဂါမီ ဟောတီ’’တိ ဟေတုတ္တယတနုဘာဝဿ အာဂတတ္တာ ဣဓာပိ တဒနုလောမေန ဝုတ္တံ။ ‘‘ကာမရာဂဗျာပါဒါန’’မိစ္စေဝ ဝါ ပါဌော။ တထာ ဟိ ဧတ္ထေဝ ဥပရိ ဒုတိယမဂ္ဂဉာဏနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဗျာပါဒကာမရာဂါနံ၊ တနုဘာဝံ တု သာဓယ’’န္တိ (အဘိဓ။ ၁၃၅၃) ဝုတ္တံ။ ပဋိသန္ဓိဝသေန သကိဒေဝ ဣမံ မနုဿလောကံ အာဂစ္ဆတီတိ သကဒါဂါမီ၊ တဿ မဂ္ဂေါ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ မဂ္ဂဋ္ဌဿ ပဋိသန္ဓိဝသေန အာဂမနာသမ္ဘဝတော ဖလဋ္ဌောယေဝ သကဒါဂါမီ နာမ ဟောတိ၊ တဿ ပန အာဂမနဘူတော မဂ္ဂေါ မဂ္ဂန္တရာဝစ္ဆေဒနတ္ထံ တဒါယတ္တဘာဝူပနယနေန သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါတိ ဝုစ္စတိ၊ တံသမ္ပယုတ္တံ စိတ္တံ သကဒါဂါမိမဂ္ဂစိတ္တံ။

ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု၊ ကာမဘဝေ စ ရာဂေါ ကာမရာဂေါ။ ဗျာပဇ္ဇတိ တေန စိတ္တန္တိ ဗျာပါဒေါ။ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဣမံ ကာမဓာတုံ န အာဂစ္ဆတီတိ အနာဂါမီ။ ရူပဘဝေ ဆန္ဒရာဂေါ ရူပရာဂေါ။ အရူပဘဝေ ဆန္ဒရာဂေါ အရူပရာဂေါ။ မာနော ဣဓ အရဟတ္တာဓိဂမံ ပဋိစ္စ ဥဏ္ဏတိမတ္တံ။ ဥဒ္ဓစ္စမ္ပိ ‘‘ကော မေ ဘာရော ကိလေသသမုစ္ဆေဒနေ’’တိ ဧဝမာကာရပ္ပဝတ္တံ စိတ္တဿ အဝူပသမမတ္တံ။ အဝိဇ္ဇာပိ အသုခေ သုခသညာဝိပလ္လာသော။ အာရကတ္တာ ကိလေသေဟိ၊ မိစ္ဆာပဋိပန္နေဟိ ဝါ၊ ရာဂါဒိအရီနံ၊ သံသာရစက္ကဿ အရာနဉ္စ ဟတတ္တာ၊ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ၊ ရဟောပိ ပါပါကရဏေန ပါပကရဏေ ရဟဿ အဘာဝါ၊ ရဟိတဗ္ဗတော ဇဟိတဗ္ဗတော ‘‘ရဟာ’’တိ လဒ္ဓနာမာနံ ဝါ ပါပဓမ္မာနံ အဘာဝတော၊ သာဓူဟိ အရဟိတဗ္ဗတော အပရိစ္စဇိတဗ္ဗတော၊ ရဟသင်္ခါတဿ ဝါ ဂမနဿ သံသာရေ အဘာဝတော အရဟာ၊ အဋ္ဌမော အရိယပုဂ္ဂလော၊ တဿ ဘာဝေါ အရဟတ္တံ၊ အဂ္ဂဖလဿေတံ အဓိဝစနံ။ တဉှိ ‘‘အရဟာ’’တိ အဘိဓာနဿ၊ ဗုဒ္ဓိယာ စ ပဝတ္တိနိဗန္ဓနတ္တာ အရဟတော ဘာဝေါတိ ကတွာ ‘‘အရဟတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ အာဂမနဘူတော မဂ္ဂေါ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ၊ တံသမ္ပယုတ္တံ စိတ္တံ အရဟတ္တမဂ္ဂစိတ္တံ။

ဈာနင်္ဂယောဂဘေဒတောတိ ရူပါဝစရံ ဝိယ ပဉ္စဟိ ဈာနင်္ဂေဟိ သမ္ပယောဂဘေဒတော။ ကထံ ပနဿ ဘေဒေါတိ? ဧတ္ထ တာဝ အဋ္ဌကထာဝါဒေါ၊ တယော စ ထေရဝါဒါတိ စတ္တာရော ဝါဒါ ဟောန္တိ။ တထာ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ တာဝ ‘‘သင်္ခါရုပေက္ခာဘာဝံ ပတွာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာမဂ္ဂဿ ဈာနင်္ဂံ နိယမေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရော ပန ‘‘မဂ္ဂါသန္နဝိပဿနာယ ပဒဋ္ဌာနဘူတံ ပါဒကဇ္ဈာနံ နိယမေတီ’’တိ အာဟ။ မောရဝါပိဝါသိမဟာဒတ္တတ္ထေရော ‘‘ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတာ ခန္ဓာ နိယမေန္တိ။ ယဉှိ ဈာနံ သမ္မသိတွာ ဝုဋ္ဌာတိ၊ တံသဒိသောဝ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ တိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရော ပန ‘‘ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယော နိယမေတိ၊ ‘အဟော ဝတ ပဉ္စင်္ဂိကံ၊ စတုရင်္ဂိကံ ဝါ မဂ္ဂံ ပါပုဏေယျ’န္တိအာဒိနာ ယထာ ယထာဿ အဇ္ဈာသယော ဟောတိ၊ တထာ တထာ မဂ္ဂေါ ဟောတီ’’တိ အာဟ။

ယသ္မာ ပန အဋ္ဌကထာဝါဒေါ ပမာဏံ၊ တယော စ ထေရာ ပဏ္ဍိတာ ဗျတ္တာ၊ တသ္မာ စတ္တာရောပိ ဝါဒါ အညမညံ အပ္ပဋိဗာဟနဝသေန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကထံ? ကာမာဝစရဓမ္မေ တာဝ သမ္မသိတွာ သုက္ခဝိပဿကဿ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂေါပိ သမာပတ္တိလာဘိနော ဈာနံ ပါဒကံ အကတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂေါပိ ဝိပဿနာနိယာမေန ပဌမဇ္ဈာနိကာဝ ဟောန္တိ။ သစေ ပန ကိဉ္စိ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဥပ္ပာဒိတော ဟောတိ၊ တဿ ဝသေန အင်္ဂပရိဏာမော ဟောတီတိ တံတံဈာနသဒိသော ဟောတိ။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ ကာမာဝစရက္ခန္ဓေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာ ဝိပဿနာ ကာမာဝစရဓမ္မေသု စ မဟဂ္ဂတဓမ္မေသု ဝိယ ဘာဝနာဝိသေသတော ဈာနင်္ဂဝိသေသော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတာ ခန္ဓာ နိယမေန္တီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော ဒုတိယတ္ထေရဝါဒေါ ဣမံ ဝါဒံ န ပဝိသတိ။ ဈာနဓမ္မေ သမ္မသိတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂေါ သစေ ပါဒကဇ္ဈာနံ နတ္ထိ၊ သမ္မသိတဇ္ဈာနနိယာမေန တံတံဈာနိကော ဟောတိ။ သစေ ပဌမဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ဒုတိယာဒိဈာနေ သမ္မသိတွာ ဥပ္ပာဒိတော၊ ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယနိယာမေန ဒွီသု အညတရဇ္ဈာနသဒိသော ဟောတိ။ သစေ ပန ပုဂ္ဂလဿ တထာဝိဓော အဇ္ဈာသယော နတ္ထိ၊ တဒါ ကထန္တိ? ဧတ္ထ တာဝ ကေစိ ‘‘နာနာဝဇ္ဇနဝီထိယမေဝ နိဝတ္တမာနပါဒကဇ္ဈာနတော ဧကာဝဇ္ဇနဝီထိယံ ဂေါတြဘုဘာဝံ ပတွာ နိဝတ္တမာနာယ ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတာ ခန္ဓာယေဝ ဗလဝန္တော၊ တသ္မာ သမ္မသိတက္ခန္ဓနိယာမေန တံသဒိသော မဂ္ဂေါ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝဉ္စ သတိ ‘‘ပါဒကဇ္ဈာနနိယာမေန ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော ပဌမတ္ထေရဝါဒေါ ပါဒကဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ကာမာဝစရက္ခန္ဓေ သမ္မသိတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂမေဝ သန္ဓာယ တိဋ္ဌတီတိ။

အပရေ ပန ‘‘ပါဒကဇ္ဈာနံ မဂ္ဂဿ မူလကာရဏဝသေန ပစ္စယော ဟောတိ အာသန္နကာရဏဝသေနပိ၊ သမ္မသိတက္ခန္ဓာ ပန မူလကာရဏဝသေနေဝ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ သမ္မသိတက္ခန္ဓတော ပါဒကဇ္ဈာနမေဝ ဗလဝတရန္တိ ပါဒကဇ္ဈာနသဒိသော မဂ္ဂေါ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ သန္တေ ပန ‘‘သမ္မသိတက္ခန္ဓနိယာမေနာ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော ဒုတိယတ္ထေရဝါဒေါ သမာပတ္တိံ ပါဒကံ အကတွာ ကေဝလံ ဈာနဓမ္မေယေဝ သမ္မသိတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂမေဝ သန္ဓာယ တိဋ္ဌတိ။ ယသ္မာ ပန ဟေဋ္ဌိမဟေဋ္ဌိမဇ္ဈာနတော ဥပရူပရိဈာနံ ဗလပ္ပတ္တံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဟေဋ္ဌိမဟေဋ္ဌိမဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ဥပရူပရိဈာနဓမ္မေ ဝိပဿတော ဥပ္ပန္နမဂ္ဂေါ ပါဒကဇ္ဈာနံ အနပေက္ခိတွာ သမ္မသိတဇ္ဈာနဝသေန တံတံဈာနိကော ဟောတိ။ ဥပရူပရိဈာနတော ပန ဝုဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌိမဟေဋ္ဌိမဇ္ဈာနဓမ္မေ သမ္မသိတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂေါ သမ္မသိတဇ္ဈာနံ အနပေက္ခိတွာ ပါဒကဇ္ဈာနသဒိသော ဟောတီတိ ဣဒမေတ္ထ သာရတရံ။ ဧဝဉှိ သတိ ဒွိန္နမ္ပိ ထေရာနံ ဝါဒါ နိပ္ပဒေသဝိသယာ သမဖလာ ဟောန္တိ။

တတိယတ္ထေရဝါဒေါ စေတ္ထ ပါဒကဇ္ဈာနံ၊ သမ္မသိတဇ္ဈာနံ ဝါ ဝိနာ အဇ္ဈာသယမတ္တေနေဝ န ဣဇ္ဈတိ။ တီသုပိ ဝါဒေသု ဌပေတွာ သေသဈာနင်္ဂပရိဏာမံ ဝေဒနာပရိဏာမော ဝိပဿနာနိယာမေနေဝ ဟောတိ။ တယောပိ ထေရဝါဒါ ဝိပဿနာနိယာမေန ဝိနာ န ဟောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နနု စ ဝေဒနာပိ ဈာနင်္ဂမေဝ၊ တသ္မာ တာယပိ ပါဒကဇ္ဈာနနိယာမေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ? တံ န၊ ဝေဒနာယပိ ပါဒကဇ္ဈာနနိယာမေန ပရိဏာမေ သတိ ဝိပဿနာနိယာမံ အနပေက္ခိတွာ ပါဒကဇ္ဈာနနိယာမေနေဝ မဂ္ဂက္ခဏေ သေသဈာနင်္ဂါနိ ပရိဏာမဋ္ဌာနေယေဝ ဝေဒနာယပိ ပရိဏာမော ဘဝေယျ၊ တထာ ပန အဟုတွာ ဧကာဝဇ္ဇနဝီထိယာ အာဒိတောဝ ပရိဏာမနတော မဂ္ဂဝုဋ္ဌာနဝီထိယာ အာသန္နတရပ္ပဝတ္တာယ ဝိပဿနာယ ဝသေန ဝေဒနာနိယာမော ဟောတိ။

အထ ဝါ ပါဒကဇ္ဈာနသမ္မသိတဇ္ဈာနာနံ သမ္ဘဝေ တေသု အနုပ္ပန္နာ ဝေဒနာ ဝိပဿနာယ န ဟောတီတိ ပါဒကဇ္ဈာနသမ္မသိတဇ္ဈာနနိယာမေန ပရိဏမတီတိပိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ဧတ္ထ သိယာ – ယတ္ထ တာဝ ပါဒကဇ္ဈာနံ အတ္ထိ၊ တတ္ထ တံ နိယမေတိ။ ယတ္ထ ပန တိကစတုက္ကပါဒကဇ္ဈာနံ နတ္ထိ၊ တသ္မိံ အရူပဘဝေ ကိံ နိယမေတီတိ? တတ္ထာပိ ပါဒကဇ္ဈာနမေဝ နိယမေတိ။ ယော ဟိ ဘိက္ခု အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ ပဌမဇ္ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ကာလံ ကတွာ အရူပဘဝေ နိဗ္ဗတ္တော ပဌမဇ္ဈာနိကာယ သောတာပတ္တိဖလသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာယ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ ဥပရိ တီဏိ မဂ္ဂဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ တဿ တာနိ ပဌမဇ္ဈာနိကာနေဝ ဟောန္တိ။ ဒုတိယဇ္ဈာနိကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အရူပေပိ ဟိ လောကုတ္တရံ တိကစတုက္ကဇ္ဈာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧဝမေတ္ထ ဧကေကဿ လောကုတ္တရကုသလဿ ဈာနင်္ဂယောဂဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

မဂ္ဂါ…ပေ… နိပ္ဖာဒေတီတိ တေဘူမကကုသလံ ဝိယ ပဋိသန္ဓိပ္ပဝတ္တီသု အဝိပစ္စဝန္တမ္ပိ အတ္တနော အတ္တနော အနုရူပဿ ဖလဿ နိပ္ဖာဒနေန တံတံဖလပ္ပတ္တေ သောတာပန္နော သကဒါဂါမီ အနာဂါမီ အရဟာတိ သာမညတော စတ္တာရော အရိယပုဂ္ဂလေ အဘိနိပ္ဖာဒေတီတိ။ ဝိသေသတော ပန သတ္တက္ခတ္တုပရမတာဒိကေ အနေကေပိ သောတာပန္နာဒယော နိပ္ဖာဒေတိ။

လောကုတ္တရကုသလဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုဘူမကကုသလဝဏ္ဏနာ

၂၈။ ဧဝံ စတုဘူမကကုသလစိတ္တံ သရူပတော နိဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ တံ နိဂမေန္တော အာဟ ‘‘ကာမေ အဋ္ဌေဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ကာမေတိ ကာမဘဝေ။ တထာ ‘‘ရူပေ’’တိအာဒီသု။

၂၉။ ကုသလာကုသလာပဂတေနာတိ ကုသလာကုသလကမ္မတော အပဂတေန။ အဂ္ဂမဂ္ဂဿ ဟိ ဥပ္ပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ အရဟတော သဗ္ဗာနိ ကုသလာကုသလကမ္မာနိ ပဟီနာနိ နာမ ဟောန္တိ ပစ္စယဝေကလ္လေန ပဋိသန္ဓိဒါနေ အသမတ္ထဘာဝတော။ ယတော စ အရိယမဂ္ဂဉာဏံ ‘‘ကမ္မက္ခယကရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ အဟေတုအပစ္စယဝိသုဇ္ဈနဿ အဘာဝတော ကိလေသသမုစ္ဆေဒကေန မဂ္ဂကုသလေန အကုသလေဟိ အပဂတေန။ ကုသလေ ကုသလေနာတိ ကုစ္ဆိတာနံ သလနာဒီဟိ ကုသလသင်္ခါတာယ ပဋိပတ္တိယံ ဒေသနုပ္ပာဒနာဒီသု ဆေကေန။ မုနိနာတိ ဥဘယလောကမုနနကေန အဂ္ဂဖလဉာဏေန၊ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဝါ သမန္နာဂတတ္တာ မုနိနာ။ တေနာဟ –

‘‘ယော မုနာတိ ဥဘော လောကေ၊ မုနိ တေန ပဝုစ္စတီ’’တိ။

ဝသိနာတိ ဆဠဘိညတာယ ပရမေန စိတ္တဝသိဘာဝေန သမန္နာဂတတ္တာ၊ ဈာနာဒီသု ပဉ္စဝိဓဝသိသဗ္ဘာဝတော စ ဝသိဘူတေန ဝသိဘာဝူပဂတိန္ဒြိယေန။

စတုဘူမကကုသလဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အကုသလဝဏ္ဏနာ

ဧတ္တာဝတာ စ ယံ ‘‘ကုသလာကုသလာဗျာကတဇာတိဘေဒတော တိဝိဓ’’န္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တံ ကုသလံ၊ တံ သရူပတော နိဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ တဒနန္တရုဒ္ဒိဋ္ဌံ အကုသလံ နိဒ္ဒိသန္တော အာဟ ‘‘အကုသလံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဘူမိတော ဧကဝိဓ’’န္တိ ဝုတ္တမတ္ထံ နိယမေတွာ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကာမာဝစရမေဝါ’’တိ။ နိကာယန္တရိကာ ပန ရူပါရူပါဝစရမ္ပိ အကုသလံ ဣစ္ဆန္တီတိ တေသံ မတိနိသေဓနတ္ထံ အဝဓာရဏံ ကတံ။ မဟဂ္ဂတဘူမိယံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တမ္ပိ ဟေတံ တတ္ထ ရူပဓာတုယံ ပဝတ္တိဝိပါကံ ဒေန္တမ္ပိ ဧကန္တေန ကာမာဝစရမေဝါတိ။ ကုတော ပနေသ နိယမောတိ? ကာမတဏှာဝိသယဘာဝတော။ ကာမတဏှာဝိသယတာ ဟိ ကာမာဝစရဘာဝဿ ကာရဏံ ယထာ ရူပါရူပတဏှာဝိသယတာ ရူပါရူပဘာဝဿ။ ဧကံသေန စေတံ ဧဝံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ဣတရထာ ဗျာပိတလက္ခဏံ န သိယာ။ ယဒိ ဟိ အာလမ္ဗိတဗ္ဗဓမ္မဝသေန ဘူမိဝဝတ္ထာနံ ကရေယျ၊ ဧဝံ သတိ အနာရမ္မဏာနံ သင်္ဂဟော န သိယာ။ အထ ဝိပါကဒါနဝသေန၊ ဧဝမ္ပိ အဝိပါကာနံ သင်္ဂဟော န သိယာ၊ တသ္မာ အာလမ္ဗဏဓမ္မဝသေနေဝ ပရိယာပန္နာနံ သာ ကာတဗ္ဗာ။ အပရိယာပန္နာနံ ပန လောကတော ဥတ္တိဏ္ဏတာယ လောကုတ္တရတာ၊ ဥတ္တရိတရာဘာဝတော အနုတ္တရတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။

ဒေါမနဿဿ အနီဝရဏာဝတ္ထာယ အဘာဝေန တံသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒေါ ကာမဘူမိယံယေဝ ပဝတ္တတီတိ သော နိယတဝတ္ထုကော၊ ဣတရေ အရူပဘူမိယမ္ပိ ပဝတ္တနတော အနိယတဝတ္ထုကာတိ အာဟ ‘‘နိယတာ…ပေ… ဒုဝိဓ’’န္တိ။ ဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စသဟဂတာနံ မောဟေကဟေတုကတ္တာ၊ ဣတရေသမ္ပိ လောဘမောဟဒေါသမောဟဝသေန ဒွိဟေတုကတ္တာ အာဟ ‘‘ဧကဟေတုကဒုဟေတုကတော’’တိ။ အာဒိတော ဧကာဒသန္နံ အကုသလစိတ္တာနံ ပဋိသန္ဓိဇနနတော၊ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဿ တဒဘာဝတော အာဟ ‘‘ပဋိသန္ဓိဇနကာဇနကတော’’တိ။ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဉှိ ပဝတ္တိဝိပါကံ ဒေန္တမ္ပိ ပဋိသန္ဓိံ နာကဍ္ဎတိ။ ယတော ဝက္ခတိ –

‘‘ဧကာဒသဝိဓာနံ တု၊ ဟိတွာ ဥဒ္ဓစ္စမာနသံ၊

ဧကာဒသဝိဓာ စေဝ၊ ဘဝန္တိ ပဋိသန္ဓိယော’’တိ။ (အဘိဓ။ ၅၃၆)၊

ယေန ပန ကာရဏေန တံ ပဋိသန္ဓိံ နာကဍ္ဎတိ၊ တံ ပဋိသန္ဓိဝိနိစ္ဆယကထာဟိ ဣမိဿာ ဂါထာယ ဝဏ္ဏနာပဒေသေယေဝ ဝက္ခာမ ။ တီဟိ ဝေဒနာဟီတိ သုခဒုက္ခောပေက္ခာသင်္ခါတာဟိ တီဟိ ဝေဒနာဟိ။ ယထာဟ – ‘‘တိဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေဒနာ။ ကတမာ တိဿော? သုခါ ဒုက္ခာ အဒုက္ခမသုခါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၄၉)။ ယံ ပန ကတ္ထစိ သုတ္တေ ‘‘ဒွေမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေဒနာ သုခါ ဒုက္ခာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၆၇) ဝစနံ၊ တံ ကုသလပက္ခိကံ ဥပေက္ခံ သုခေ၊ အကုသလပက္ခိကဉ္စ ဒုက္ခေ ပက္ခိပိတွာ ပရိယာယေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝကာရဏတ္တာ မူလမိဝါတိ မူလံ၊ လောဘော မူလံ ဧတဿာတိ လောဘမူလံ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ မောဟောပိ လောဘမူလေသု အတ္ထိ၊ သော ပန သဗ္ဗာကုသလသာဓာရဏတ္တာ ဝဝတ္ထာနကရော န ဟောတီတိ အသာဓာရဏဓမ္မဝသေန ‘‘လောဘမူလ’’န္တွေဝ ဝုတ္တံ ယထာ ‘‘ဘေရိသဒ္ဒေါ ယဝင်္ကုရော’’တိ။ တထာ ‘‘ဒေါသမူလ’’န္တိ ဧတ္ထာပိ။ မူလန္တရဝိရဟတော မောဟော ဧဝ မူလံ ဣမဿ၊ နာညန္တိ မောဟမူလံ။

မိစ္ဆာဝသေန ဒဿနံ ဒိဋ္ဌိ၊ ဒိဋ္ဌိယေဝ ဒိဋ္ဌိဂတံ ယထာ ‘‘အာကာသဂတံ ထာမဂတ’’န္တိ။ အထ ဝါ ဝိပရိယေသဂ္ဂါဟိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ ဂတမေဝ၊ န ဧတ္ထ ဂန္တဗ္ဗဝတ္ထု တထာသဘာဝန္တိ ဒိဋ္ဌိဂတံ၊ ဒွါသဋ္ဌိယာ ဝါ ဒိဋ္ဌီသု အန္တောဂဓန္တိ ဒိဋ္ဌိဂတံ၊ တေန သမံ ပကာရေဟိ ယုတ္တန္တိ ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ္တံ။

‘‘ယဒါ ဟီ’’တိအာဒိ လောဘမူလစိတ္တာနံ ပဝတ္တိအာကာရဒဿနံ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိန္တိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိအာဒိံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ။ တာယ ဟိ ဝိပလ္လတ္တစိတ္တာ တာဝ ကောဓဝိသယော၊ ယာဝ ဣန္ဒြိယဂေါစရောတိ ပရလောကံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘နတ္ထိ ကာမေသု အာဒီနဝေါ’’တိ ဂဏှန္တိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန –

‘‘ဧသ ပန္ထောဝိတထော ဒေဝယာနေ၊

ယေန ယန္တိ ပုတ္တဝန္တော ဝိသောကာ၊

တံ ပဿန္တိ ပသဝေါ ပက္ခိနော စ၊

တေန တေ မာတရိပိ မိထုနံ စရန္တီ’’တိ။ –

အာဒိနာ နယေန ပုတ္တမုခဒဿနံ သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂေါတိ ဧဝမာဒိကံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ကာမေ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ အနိယမတ္ထော။ တေန ‘‘ဗြာဟ္မဏာနံ သုဝဏ္ဏဟရဏမေဝ အဒိန္နာဒါနေ သာဝဇ္ဇံ၊ ဣတရံ အနဝဇ္ဇံ၊ ဂုရူနံ၊ ဂုန္နံ၊ အတ္တနော ဇီဝိတဿ၊ ဝိဝါဟဿ စ အတ္ထာယ မုသာဝါဒေါ အနဝဇ္ဇော၊ ဣတရော သာဝဇ္ဇော၊ ဂုရုအာဒီနံ အတ္ထာယ ပေသုညကရဏံ အနဝဇ္ဇံ၊ ဣတရံ သာဝဇ္ဇံ၊ ဘာရတယုဒ္ဓသီတာဟရဏာဒိကထာ ပါပဝူပသမာယ ဟောတီ’’တိ ဧဝမာဒိကေ မိစ္ဆာဂါဟေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလာဒီနီတိ ဒိဋ္ဌသုတမုတမင်္ဂလာနိ။ သာရတော ပစ္စေတီတိ ဝုဍ္ဎိယာ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘာဝေန အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဣဒမေဝ ဝုဍ္ဎိကာရဏ’’န္တိ ဧဝံ သာရဝသေန ဂဏှာတိ။ သဘာဝတိက္ခေနေဝါတိ လောဘဿ၊ မိစ္ဆာဘိနိဝေသဿ ဝါ ဝသေန သရသေနေဝ တိခိဏေန ကုရုရေန။ မန္ဒေနာတိ ဒန္ဓေန အတိခိဏေန။ တာဒိသံ ပန အတ္တနော၊ ပရဿ ဝါ သမုဿာဟနေန ပဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘သမုဿာဟိတေနာ’’တိ။ ပရဿ ဘဏ္ဍံ ဝါ ဟရတီတိ ဝါ-သဒ္ဒေန တထာပဝတ္တနကမုသာဝါဒါဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကာမာနံ ဝါတိ အနုဘုယျမာနာနံ ကာမဂုဏာနံ။ ဝါ-သဒ္ဒေန ပရသန္တကဿ အယထာဓိပ္ပေတတာယ ယံ လဒ္ဓံ၊ တံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဂဟဏာဒိကံ သင်္ဂဏှာတိ။

သမ္ပယုတ္တဓမ္မဝသေန ဘေဒါဘာဝတော ဒေါသမူလံ အသင်္ခါရိကသသင်္ခါရိကဘေဒတော ဒုဝိဓံ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ‘‘ဒေါမနဿသဟဂတံ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ? အသာဓာရဏဓမ္မေဟိ တဿ စိတ္တဿ ဥပလက္ခဏတ္ထံ။ ပါဏဿ အတီဝ၊ အတိက္ကမိတွာ ဝါ ပါတနံ ပါဏာတိပါတော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဒိန္နာဒါနမုသာဝါဒပေသုညဖရုသသမ္ဖပ္ပလာပဗျာပါဒေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဒသအကုသလကမ္မပထေသု ဟိ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရအဘိဇ္ဈာမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသင်္ခါတာ တယောဝ ကမ္မပထာ ဣမိနာ န သိဇ္ဈန္တိ။ သဘာဝတိက္ခံ ဟုတွာ ပဝတ္တမာနံ စိတ္တံ အသင်္ခါရမေဝ ဟောတိ၊ ဣတရံ သသင်္ခါရန္တိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘တိက္ခမန္ဒပ္ပဝတ္တိကာလေ’’တိ။ မန္ဒံ ပန ဟုတွာ ပဝတ္တမာနံ ဧကံသေန သသင်္ခါရမေဝါတိ န သက္ကာဝ ဝိညာတုံ။ ယံ သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန ပဝတ္တတိ၊ တံ မန္ဒမေဝ ဟောတီတိ ကတွာ တထာ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

မောဟမူလံ စိတ္တံ မူလန္တရဝိရဟတော အတိမူဠှံ ဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စယောဂတော စဉ္စလဉ္စာတိ ဥပေက္ခာသဟဂတမေဝ ဟောတိ၊ န တဿ ကဒါစိပိ သဘာဝတိက္ခတာ အတ္ထိ။ အာရမ္မဏေ ဟိ သံသပ္ပနဝသေန၊ ဝိက္ခိပနဝသေန စ ပဝတ္တမာနဿ စိတ္တဒွယဿ ကိံ တာဒိသေ ကိစ္စေ သဘာဝတိက္ခတာယ၊ ဥဿာဟေတဗ္ဗတာယ ဝါ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ န တတ္ထ သင်္ခါရဘေဒေါ အတ္ထိ။ နနု စ ဥဒ္ဓစ္စံ သဗ္ဗာကုသလသာဓာရဏံ၊ ကသ္မာ ပန ဧတမေဝ တေန ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတ’’န္တိ။ ဝိသေသတော ဗလဝဘာဝတော။ ဣဒဉှိ ဧတသ္မိံ စိတ္တေ ဗလဝံ၊ တသ္မာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု ပဓာနံ ဟုတွာ ပဝတ္တတီတိ ဣဒမေဝ တေန ဝိသေသိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဟိ ပါဠိယံ သေသာကုသလေသု ဥဒ္ဓစ္စံ ယေဝါပနကဝသေန အာဂတံ၊ ဣဓ ပန သရူပတောယေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ဧဝံ အသာဓာရဏပ္ပဓာနဓမ္မဝသေန မောဟမူလံ ဝိစိကိစ္ဆာသမ္ပယုတ္တံ ဥဒ္ဓစ္စသမ္ပယုတ္တန္တိ ဒုဝိဓံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အသန္နိဋ္ဌာနံ သံသယော၊ ဝိက္ခေပေါ အဝူပသမော၊ ဘန္တတာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတဿ အသန္နိဋ္ဌာနကာလေ၊ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဿ ဝိက္ခေပကာလေ စ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယထာနုရူပန္တိ ပဋိသန္ဓိဇနကာဇနကဿ၊ ကမ္မပထဘာဝပ္ပတ္တာပတ္တဿ စ အနုရူပတော။ အထ ဝါ ယထာနုရူပန္တိ ယော ယဿ ဟေတု၊ တဒနုရူပတော။ ယေဘုယျေန ဟိ လောဘမူလကေန ခုပ္ပိပါသာဒိနိရန္တရပေတဝိသယေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဒေါသမူလကေန ဒေါသော ဝိယ စဏ္ဍဇာတတာယ တံသရိက္ခကေ နိရယေ၊ မောဟမူလကေန နိစ္စသမ္မူဠှာယ တိရစ္ဆာနယောနိယံ၊ တသ္မာ လောဘာဒိဟေတုအနုရူပတော တတ္ထ တတ္ထ အပါယေ ဥပပတ္တိံ နိပ္ဖာဒေတီတိ အာဟ ‘‘ယထာနုရူပံ…ပေ…ဥပပတ္တိယာ’’တိ ။ အကုသလဝိပါကာနံ ဒုက္ခပ္ပဓာနတာယ ‘‘ဒုက္ခဝိသေသဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။

၃၁။ အပါပေန အလာမကေန ပါပါပါပပ္ပဟီနေန ပါပါပါပေသု မာနသေသု ယံ ပါပမာနသံ ဝုတ္တံ၊ ပါပါပါပေသု ပုဂ္ဂလေသု အပါပေန ပါပါပါပပ္ပဟီနေန ယံ ပါပမာနသံ ဝုတ္တန္တိ ဝါ သမ္ဗန္ဓော။ အထ ဝါ ပါပါပါပေသု မာနသေသု ပါပေန ပါပမာနသေန ပါပဝသေန ပါပါပါပပ္ပဟီနေန ယံ ပါပမာနသံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – အသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန တာဝ ဓမ္မသဘာဝဿ ဒုဗ္ဗိဇာနီယတ္တာ ကုသလမ္ပိ အကုသလတော၊ အကုသလမ္ပိ ကုသလတော ဝုစ္စေယျ၊ ဘဂဝတော ပန သဟ ဝါသနာဟိ ဝိဒ္ဓံသိတာကုသလဿ ကမ္မက္ခယကရဉာဏေန ပစ္စယဝေကလ္လတော ဝိဒ္ဓံသိတကုသလကမ္မဿ စ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘာဝတော ဧကန္တေနေဝ အကုသလဒေသနာ အကုသလဓမ္မဝသေနေဝါတိ။

အကုသလဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဗျာကတဝဏ္ဏနာ

အညမညဝိသိဋ္ဌာနံ ကုသလာကုသလာနံ ပါကန္တိ ဝိပါကံ၊ ဝိပက္ကဘာဝမာပန္နာနမရူပဓမ္မာနမေတမဓိဝစနံ။ ယထာ ဟိ လောကေ သာလိဗီဇာဒီနံ ဖလာနိ တံသဒိသာနိ နိဗ္ဗတ္တာနိ ဝိပက္ကာနိ နာမ ဟောန္တိ၊ ဝိပါကနိရုတ္တိဉ္စ လဘန္တိ၊ န မူလင်္ကုရပတ္တဒဏ္ဍနဠာဒီနိ၊ ဧဝံ ကုသလာကုသလာနံ ဖလာနိ အရူပဓမ္မဘာဝေန၊ သာရမ္မဏဘာဝေန စ တံသဒိသာနိ ဝိပက္ကဘာဝမာပန္နာနီတိ ဝိပါကနိရုတ္တိံ လဘန္တိ၊ န ပန ကမ္မာဘိနိဗ္ဗတ္တာပိ ရူပဓမ္မာ ကမ္မဝိသဒိသတ္တာ။ ဝိပါကမေဝ စိတ္တံ ဝိပါကစိတ္တံ။ ကရဏမတ္တံ ကိရိယာ ဖလဒါနာသမ္ဘဝတော။ ယေန ပန ကာရဏေန တဿ ဖလဒါနံ န သမ္ဘဝတိ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ကိရိယာ ဧဝ စိတ္တံ ကိရိယစိတ္တံ။ ဝိပါကဿ ကာမာဝစရာဒိဘာဝေါ ကုသလေ ဝုတ္တနယေန ယထာသမ္ဘဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အလောဘာဒိသမ္ပယုတ္တဟေတူဟိ သဟ ဝတ္တနတော သဟေတုကံ။ တဒဘာဝတော အဟေတုကံ။ နိဗ္ဗတ္တကဟေတုဝသေန သိဇ္ဈမာနမ္ပိ ဟေတံ သမ္ပယုတ္တဟေတုဝသေနေဝ ‘‘သဟေတုကမဟေတုက’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဣတရထာ ဝဝတ္ထာနာဘာဝတော။

သကကုသလံ ဝိယာတိ အတ္တနော ဇနကံ ကာမာဝစရကုသလံ ဝိယ။ ဇနကဇနိတဗ္ဗသမ္ဗန္ဓဝသေန ဟိ တံ တံ ကုသလံ တဿ တဿ ဝိပါကဿ သကံ နာမံ ဟောတိ။

‘‘သကကုသလံ ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပဝတ္တာကာရအာရမ္မဏာဒိတော စဿ တံသဒိသတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ တံနိဝါရဏတ္ထမာဟ ‘‘ယထာ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဆသု အာရမ္မဏေသူတိ ပရိတ္တာဒိအတီတာဒိအဇ္ဈတ္တာဒိဘေဒေသု ဆသု ရူပါဒိအာရမ္မဏေသု။ ဘဝန္တရပဋိသန္ဓာနတော ပဋိသန္ဓိ။ အဝိစ္ဆေဒပ္ပဝတ္တိဟေတုဘာဝေန ဘဝဿ အင်္ဂန္တိ ဘဝင်္ဂံ။ နိဗ္ဗတ္တိတဘဝတော ပရိဂညတာယ စုတိဟေတုတာယ စုတိ။ ပရိတ္တဓမ္မပရိယာပန္နေသူတိ ကာမာဝစရဓမ္မပရိယာပန္နေသု။ ကာမာဝစရဓမ္မာ ဟိ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနာဒီသု အသမတ္ထဘာဝေန ပရိတ္တာနုဘာဝတာယ၊ ဩဠာရိကာဟိ ဝါ ကာမတဏှာဒီဟိ ပရိတော ဂဟိတတ္တာ ‘‘ပရိတ္တာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဝိပါကဿ သင်္ကပ္ပေတွာ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏာဘာဝတော ကမ္မာနုရူပမေဝ ပဝတ္တတီတိ ပရိတ္တကမ္မဝိပါကော ပရိတ္တာရမ္မဏေယေဝ ပဝတ္တိတုမရဟတိ၊ န မဟဂ္ဂတအပ္ပမာဏာရမ္မဏေတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပရိတ္တဓမ္မပရိယာပန္နေသူ’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ မဟဂ္ဂတဝိပါကောပိ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏေယေဝ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ၊ သညာယတ္တာရမ္မဏဿ သမာဓိပ္ပဓာနဿ ကမ္မဿ အပ္ပနာပတ္တဿ တာဒိသေနေဝ ဝိပါကေန ဘဝိတဗ္ဗတ္တာ။ ဝဏ္ဏလက္ခဏာဒိကဉှိ အဂ္ဂဟေတွာ လောကသညာနုရောဓေနေဝ ဂဟိတေ ပထဝါဒိကေ ပရိကမ္မသညာယ သမုပ္ပာဒိတံ ပဋိဘာဂနိမိတ္တသင်္ခါတမာရမ္မဏံ သညာဝသံ သညာယတ္တံ ဟောတိ၊ တသ္မာ တဒါရမ္မဏဿ သမာဓိပ္ပဓာနဿ အပ္ပနာပတ္တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကေန သမာဓိပ္ပဓာနအပ္ပနာပတ္တေဟိ ဝိယ သညာယတ္တာရမ္မဏတာယ နိဗ္ဗိသေသေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ပရိတ္တဝိပါကော ပန မဟဂ္ဂတအပ္ပမာဏပညတ္တာရမ္မဏကမ္မနိဗ္ဗတ္တောပိ ဟောတိ၊ သော ပရတော အာဂမိဿတိ။

မုခနိမိတ္တံ ဝိယာတိ မုခံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နနိမိတ္တံ ဝိယ။ ယထာ ဟိ တံ နိရီဟံ အပရံ မုခနိမိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတုံ၊ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ အတ္တနော ဗလေန ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝမေတမ္ပိ ဝိပါကုပ္ပာဒနာဒီသု န ဥဿဟတိ။ တေနာဟ ‘‘နိရုဿာဟ’’န္တိ။ ဥဿာဟောတိ စေတ္ထ အနုပစ္ဆိန္နာဝိဇ္ဇာတဏှာမာနာနုသယသ္မိံ သန္တာနေ ဝိပါကုပ္ပာဒနသမတ္ထတာသင်္ခါတော၊ အာသေဝနပစ္စယဘာဝသင်္ခါတော၊ ဝိညတ္တိဇနကတာသင်္ခါတော စ ဗျာပါရော။ သော ဝိပါကေ နတ္ထိ ကမ္မဝေဂုက္ခိတ္တတ္တာ ပတိတံ ဝိယ ဟုတွာ ပဝတ္တမာနဿ တဿ ဧကန္တေန ဒုဗ္ဗလဘာဝတောတိ တံ နိရုဿာဟံ။

ဝိပစ္စနဋ္ဌာနန္တိ ဝိပစ္စနဝသေန ပဝတ္တနဋ္ဌာနံ၊ ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂစုတိတဒါရမ္မဏဝသေန စတုကိစ္စာနမေတေသံ ပဝတ္တိဩကာသောတိ အတ္ထော။ တတ္ထ စုတိဘဝင်္ဂါနံ အန္တရာဠံ ပဋိသန္ဓိကိစ္စာနံ ဌာနံ၊ ပဋိသန္ဓိအာဝဇ္ဇနာနံ၊ တဒါရမ္မဏာဝဇ္ဇနာနံ၊ ဇဝနာဝဇ္ဇနာနံ၊ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာဝဇ္ဇနာနဉ္စ အန္တရာဠံ ဘဝင်္ဂကိစ္စာနံ ဌာနံ၊ တဒါရမ္မဏပဋိသန္ဓီနံ၊ ဇဝနပဋိသန္ဓီနံ၊ ဘဝင်္ဂပဋိသန္ဓီနံ ဝါ အန္တရာဠံ စုတိကိစ္စာနံ ဌာနံ၊ ဇဝနဘဝင်္ဂါနံ အန္တရာဠံ တဒါရမ္မဏကိစ္စာနံ ဌာနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယသ္မာ ပနေတံ ဌာနံ ဓမ္မာနံ တံတံကိစ္စဝသေန ပါကဋံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဌာနံ ဥဒ္ဓရိတွာ ပါကဋကိစ္စဝသေနေဝ တံ ပကာသေတုံ ‘‘ဣမာနိဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ကိစ္စမ္ပိ ကိစ္စဝန္တာနံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘာဝေန ဂယှတီတိ ဌာနန္တိပိ ကိစ္စမေဝ ဥဒ္ဓဋန္တိ တံ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ဣမာနိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၃၂။ အဏ္ဍဇဇလာဗုဇယောနိသမ္ဘဝါနံ မနုဿာနံ၊ ဝိနိပါတိကာသုရာနဉ္စ အဟေတုကပဋိသန္ဓိယာပိ သဗ္ဘာဝတော အာဟ ‘‘ဒုဟေတုကတိဟေတူန’’န္တိ။ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာ ဒွေ အလောဘာဒယော ဟေတူ ယေသံ တေ ဒုဟေတုကာ။ ဧသ နယော တိဟေတုကေသုပိ။ တတ္ထ ဒုဟေတုကာနံ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာနိ စတ္တာရိ၊ တိဟေတုကာနံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာနိ စတ္တာရိ ပဋိသန္ဓိယော ဟောန္တိ၊ တထာ ဘဝင်္ဂစုတိယောပိ။ ယေန ယေန ဟိ စိတ္တေန ပဋိသန္ဓိ ဟောတိ၊ တံ တဒေဝ ဘဝင်္ဂစုတိဝသေနပိ ပဝတ္တတိ။ တဒါရမ္မဏံ ပန အဝိသေသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဒုဟေတုကာနမ္ပိ တိဟေတုကတဒါရမ္မဏဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ နနု စေတံ အသမပေက္ခိတာဘိဓာနံ အာစရိယေနေဝ ဣမဿ ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ –

‘‘အဟေတုပဋိသန္ဓိဿ၊ န တဒါရမ္မဏံ ဘဝေ၊

ဒုဟေတုကံ တိဟေတုံ ဝါ၊ ဒုဟေတုပဋိသန္ဓိနော’’တိ။ (အဘိဓ။ ၄၄၃)၊

နယိဒမသမပေက္ခိတာဘိဓာနံ ပဋိသန္ဓိဇနကကမ္မံ သန္ဓာယ တတ္ထ ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ။ ယေန ဟိ ကမ္မေန ယာ ပဋိသန္ဓိ အာဒိန္နာ၊ န တံ တတော အဓိကတရံ တဒါရမ္မဏံ ပဝတ္တေ အဘိနိပ္ဖာဒေတိ။ ယံ ပန အညမ္ပိ ကိဉ္စိ ကမ္မံ တဒါလဒ္ဓါဝကာသံ သိယာ၊ န တံ တတ္ထ တတော အဓိကတရမ္ပိ ဝိပါကံ န နိဗ္ဗတ္တေတီတိ အတ္ထိ။ ‘‘သဟေတုကံ ဘဝင်္ဂံ အဟေတုကဿ ဘဝင်္ဂဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၃။၁။၁၀၂) ဟိ ပဋ္ဌာနဝစနေန အဟေတုကဿာပိ နာနာကမ္မေန သုဂတိယံ သဟေတုကတဒါရမ္မဏမနုညာတံ။ တေနာဟု အာစရိယာ –

‘‘ဟောတိ အညေန ကမ္မေန၊ သဟေတုကံ အဟေတုန’’န္တိ။

ယထာ စ အဟေတုကဿ သဟေတုကံ၊ ဧဝံ ဒုဟေတုကဿ တိဟေတုကမ္ပိ ဣစ္ဆန္တိ။ အာစရိယဇောတိပါလတ္ထေရော ပန ‘‘သဟေတုက’’န္တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ အဟေတုကာနမ္ပိ တိဟေတုကတဒါရမ္မဏံ ဣစ္ဆတိ။ ဝုတ္တဉှိ တေန ‘‘သဟေတုက’’န္တိ အဝိသေသောပဒေသေန ဒုဟေတုကံ၊ တိဟေတုကဉ္စ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အဟေတုကဿာပိ တိဟေတုကတဒါရမ္မဏမဘိဟိတံ၊ ယဉ္စရဟိ အတ္ထသမာသေ အဟေတုကာနံ တိဟေတုကဖလာနိ ဒေတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ကထံ? သော ဧဝ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ ယော တဿ ကတ္တာတိ။ အပရေ ပန ‘‘မူလသန္ဓိယာ ဇဠတ္တာ တဿ တိဟေတုကတဒါလမ္ဗဏံ န လဗ္ဘတိယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။

၃၃-၄။ တတောတိ ပဋိသန္ဓိတော ပရံ၊ ဒုတိယစိတ္တတော ပဋ္ဌာယ။ သတိပိ အန္တရန္တရာ ဝီထိစိတ္တုပ္ပာဒေ တဒဝသာနေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿ ယာဝတာယုကံ အနိဝတ္တနတော ဝုတ္တံ ‘‘ယာဝတာယုက’’န္တိ။ ဗလဝါရမ္မဏေတိ အတိမဟန္တဝိဘူတာရမ္မဏေ။ ပဉ္စဒွါရေ ဟိ အတိမဟန္တာရမ္မဏေ မနောဒွါရေ ဝိဘူတာရမ္မဏေ တဒါရမ္မဏမုပ္ပဇ္ဇတိ၊ န အညေသု။ ဧကာရမ္မဏပ္ပဝတ္တိယာ ပဋိသန္ဓာဒီနံ တိဏ္ဏမ္ပိ ဧကဋ္ဌာနေ ဒဿနတ္ထံ ဥဒ္ဒေသေ တဒါရမ္မဏဿ အဝသာနကရဏံ၊ ဣဓ ပန ပဝတ္တိက္ကမဝသေန စုတိယာ အဝသာနကရဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၃၅-၆။ ကမ္မဒွါရန္တိ ကာယဝစီကမ္မဒွါရဿ ဇနကဝသေန န ပဝတ္တန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ကာယောတိ ကာယဝိညတ္တိ။ ကမ္မန္တိ တံသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ၊ ကာယေန ကတံ ကမ္မံ ကာယကမ္မံ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ကာယော ကမ္မဿ စတုဝီသတိယာ ပစ္စယေသု န ကေနစိ ပစ္စယေန ပစ္စယော ဟောတိ၊ တထာပိ တံသမုဋ္ဌာနဿ တဿ သဗ္ဘာဝေယေဝ ကာယကမ္မာဒိဝေါဟာရောတိ တံ တေန ကတန္တိ ဝုစ္စတိ။ ကာယကမ္မဿ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘူတံ ဒွါရံ ကာယကမ္မဒွါရံ။ ယဒိ ဧဝံ ကမ္မဒွါရဝဝတ္ထာနံ န သိယာ ။ ကာယဒွါရေန ဟိ သိဒ္ဓံ ကမ္မံ ‘‘ကာယကမ္မ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တံ ပန ‘‘ဒွါရေ စရန္တိ ကမ္မာနီ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁ ကာယကမ္မဒွါရ) ဝစနတော ဝစီဒွါရေပိ သိဇ္ဈတီတိ ဒွါရေန ကမ္မဝဝတ္ထာနံ န သိယာ၊ တထာ ဝစီကမ္မံ ကာယဒွါရေပိ သိဇ္ဈတီတိ ကမ္မေန ဒွါရဝဝတ္ထာနမ္ပိ န သိယာတိ? တံ န၊ တဗ္ဗဟုလဝုတ္တိယာ စေဝ ယေဘုယျေန ဝုတ္တိယာ စ ဝဝတ္ထိတတ္တာ။ ကာယကမ္မဉှိ ကာယဒွါရေယေဝ ဗဟုလံ ပဝတ္တတိ၊ အပ္ပံ ဝစီဒွါရေ၊ တသ္မာ ကာယဒွါရေ ဗဟုလပ္ပဝတ္တနတော ဧတဿ ကာယကမ္မဘာဝေါ သိဒ္ဓါ ဝနစရကာဒီနံ ဝနစရကာဒိဘာဝေါ ဝိယ။ တထာ ကာယကမ္မမေဝ ယေဘုယျေန ကာယဒွါရေ ပဝတ္တတိ၊ န ဣတရံ၊ တသ္မာ ကာယကမ္မဿ ယေဘုယျေန ဧတ္ထေဝ ပဝတ္တိတော အဿ ကာယကမ္မဒွါရဘာဝေါ သိဒ္ဓါ ဗြာဟ္မဏဂါမာဒီနံ ဗြာဟ္မဏဂါမာဒိဘာဝေါ ဝိယာတိ နေတ္ထ ကမ္မဒွါရဝဝတ္ထာနေ ကောစိ ဝိဗန္ဓောတိ။ ဝစီကမ္မဒွါရေပိ ဧသ ပဗန္ဓော ယထာသမ္ဘဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

မနောကမ္မဒွါရံ ပန သယံ မနောယေဝ သမာနံ အတ္တနာ သဟဂတစေတနာအနဘိဇ္ဈာဒိကမ္မာနံ ပဝတ္တိဒွါရဘာဝေန မနောဒွါရသင်္ခံ လဘတီတိ န တံ စိတ္တဿ ဥပ္ပတ္တိဒွါရဝသေန ဂဏှာတိ။ န ဟိ သယံ အတ္တတောဝ ပဝတ္တတိ။ ယဒိ ပန စိတ္တသမ္ပယုတ္တာ ကမ္မဒွါရဘာဝေန အဓိပ္ပေတာ၊ တဒါ တေသံ ကမ္မဒွါရဘာဝေါ မနသ္မိံ န ဥပစာရီယတီတိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ စိတ္တာဓိပတိဘာဝေါ စိတ္တေ ဝိယာတိ စိတ္တံ ‘‘မနောကမ္မဒွါရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သဘာဝတော ပန ကမ္မဒွါရံ နာမ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာယေဝါတိ စိတ္တံ တတော ပဝတ္တနတော မနောကမ္မဒွါရဝသေန ပဝတ္တတိ။ အနန္တရပစ္စယဘူတဿ ပန မနောကမ္မဒွါရဘာဝေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ ဣဓ ပန ‘‘အဝိညတ္တိဇနတ္တာ’’တိ ဝစနေန ကာယဝစီကမ္မဒွါရဝသေနေဝ အပ္ပဝတ္တိယာ သာဓိတတ္တာ မနောကမ္မဒွါရံ န ဂဟိတမေဝ။ န ဟိ ‘‘အဝိညတ္တိဇနတ္တာ’’တိ ကာရဏံ မနောကမ္မဒွါရဝသေနပိ အပ္ပဝတ္တိံ သာဓေတိ။ အထ ဝါ ‘‘အဝိပါကသဘာဝတော’’တိ ဝစနေန မနောကမ္မဒွါရဝသေနပိ အပ္ပဝတ္တိ သာဓိတာ ဟောတိ။ ‘‘ကမ္မဒွါရ’’န္တိ ဧတ္ထ ကမ္မဂ္ဂဟနေန နာနက္ခဏိကကမ္မဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ တဿာပိ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣတိ ဣမေသု ကာယဝစီကမ္မဒွါရသင်္ခါတေသု ဒွီသု ဒွါရေသု၊ မနောကမ္မဒွါရေန သဟ တီသု ဧဝ ဝါ ယထာ ကုသလံ ပဝတ္တတိ၊ န ဧဝံ ဝိပါကော၊ ယထာ စ ကုသလံ ကာယဝစီမနောကမ္မဿ အာယူဟနဝသေန ဒါနာဒိပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေန ပဝတ္တတိ၊ န ဧဝမယံ။ အယံ ပန နေဝ ကာယဝစီကမ္မဒွါရေသု ပဝတ္တတိ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပကတ္တာဘာဝတော၊ န ကမ္မဝသေန၊ မနောကမ္မဒွါရဝသေနာပိ စ ပဝတ္တတိ ဝိပါကုပ္ပာဒနဘာဝါဘာဝတော၊ န ပုညကိရိယဝသေန ပဝတ္တတိ ဒါနာဒိဝသေန အပ္ပဝတ္တနတောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ကမ္မဒွါရဉ္စ…ပေ… နော သမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝန္တိ ဒါနာဒိဝသေန။

၃၇။ ‘‘ပရိတ္တာရမ္မဏတ္တာ’’တိအာဒိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မဝသေန ဝိသေသဒဿနံ။ ယသ္မာ ဧတေ ပရိတ္တာရမ္မဏာ၊ ကရုဏာမုဒိတာ စ ပညတ္တာရမ္မဏာ သတ္တပညတ္တိယံ ပဝတ္တနတော၊ တသ္မာ ဒွိန္နမာလမ္ဗဏာနံ ဧကစိတ္တဿ ဝိသယဘာဝါနနုဂမနတော န တေသု ကရုဏာမုဒိတာ ကဒါစိပိ ဇာယန္တီတိ အယမေတ္ထ ပဌမဂါထာယ အဓိပ္ပာယော။

၃၈။ ဒုတိယဂါထာယ ပန ဟိ-သဒ္ဒေါ ယသ္မာတိ ဣမဿ အတ္ထေ။ ယသ္မာ ‘‘ပဉ္စ သိက္ခာပဒါ ကုသလာ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၁၅) ဝုတ္တာ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဘဂဝတာ ဟိ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ ‘‘ပဉ္စ သိက္ခာပဒါ ကုသလာ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၁၅) ဧဝံ ‘‘ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ’’တိအာဒီနံ ပဉ္စန္နံ သိက္ခာပဒါနံ ကုသလဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ တေ စ ဝိရတိသဘာဝါ ဧဝ အာဒိတော တိဏ္ဏံ သိက္ခာပဒါနံ၊ ပစ္ဆိမဿ စ သမ္မာကမ္မန္တေ၊ ဣတရဿ သမ္မာဝါစာယံ၊ ပဉ္စန္နမ္ပိ မိစ္ဆာဇီဝဟေတုကပဉ္စဒုစ္စရိတတော ဝိရမဏဝသေန ပဝတ္တာနံ သမ္မာအာဇီဝေ စ အန္တောဘာဝတော၊ တသ္မာ တာ ဧကန္တကုသလဘူတာနံ ကဒါစိ အဗျာကတေ လဘန္တိ၊ ဣတရထာ သဒ္ဓါသတိအာဒယော ဝိယ ‘‘သိယာ ကုသလာ၊ သိယာ အဗျာကတာ’’တိ ဝုစ္စေယျုန္တိ။ ယဒိ ဧဝံ လောကုတ္တရဖလေသု အဋ္ဌ၊ သတ္တ ဝါ မဂ္ဂင်္ဂါ န လဗ္ဘန္တီတိ? နော န လဗ္ဘန္တိ လောကိယဝိရတီနမေဝ တတ္ထ ဧကန္တကုသလဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ၊ လောကုတ္တရဝိရတိယော ပန ဖလဿ မဂ္ဂပဋိဗိမ္ဗဘူတတ္တာ မဂ္ဂသဒိသတော အဋ္ဌင်္ဂိကတာယ၊ သတ္တင်္ဂိကတာယ စ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ န စ ဧကန္တကုသလဘာဝေန ဝဝတ္ထာပေတုံ ယုတ္တာ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဥပရိ လောကုတ္တရဖလေသုပိ အဋ္ဌင်္ဂိကတာဒိဘေဒေါ မဂ္ဂေါ ဥဒ္ဓဋောတိ။

၃၉။ ‘‘တထာဓိပတိနော’’တိအာဒိ အဓိပတိဝသေန ဝိသေသဒဿနံ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဟိ တေဘူမကကုသလာနံ အညော အာယူဟနကာလော၊ အညော ဝိပစ္စနကာလော၊ တသ္မာ န တာနိ အတ္တနော ဝိပါကေဟိ အဓိပတိံ ဂါဟာပေတုံ သက္ကောန္တီတိ န တေ ဆန္ဒာဒီနိ ဓုရံ ကတွာ ပဝတ္တန္တိ။ လောကုတ္တရကုသလာနိ စ ပန အာယူဟနကာလဿ၊ ဝိပစ္စနကာလဿ စ အန္တရာဘာဝတော အတ္တနော ဆန္ဒာဒီနံ ဗလဿ အဝူပသန္တကာလေယေဝ ဝိပါကံ နိဗ္ဗတ္တေန္တီတိ အနန္တရပစ္စယာ ဟုတွာ ဝိပါကေဟိ အဓိပတိံ ဂါဟာပေတုံ သက္ကောန္တီတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဥပရိ လောကုတ္တရဝိပါကာနံ အဓိပတိယောဂံ ဝက္ခတိ။

၄၀။ ယသ္မာ မောရဝါပိဝါသိမဟာဒတ္တတ္ထေရေန ဝိပါကာနံ အာဂမနတော အသင်္ခါရိကသသင်္ခါရိကဘာဝေါ ဣစ္ဆိတော၊ တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရေန ပစ္စယတော၊ တသ္မာ ဥဘိန္နမ္ပိ မတိဒဿနတ္ထမာဟ ‘‘အသင်္ခါရသသင်္ခါရဝိဓာန’’န္တိအာဒိ။ ပုရိမတ္ထေရော ဟိ ယထာ မုခေ စလိတေ အာဒါသတလေ မုခနိမိတ္တံ စလတိ ၊ ဧဝံ အသင်္ခါရိကဿ ကုသလဿ ဝိပါကော အသင်္ခါရိကော၊ သသင်္ခါရိကဿ ဝိပါကော သသင်္ခါရိကောတိ အာဟ၊ တသ္မာ တဿ မတိဒဿနတ္ထံ ‘‘အသင်္ခါရ…ပေ… ပုညတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒုတိယတ္ထေရော ပန အသင်္ခါရိကာဒီသု ယေန ကေနစိပိ စိတ္တေန ကမ္မေ အာယူဟိတေ အာသန္နမရဏဿ အတ္တနော၊ ပရေသံ ဝါ ပယောဂေန ဝိနာ အသင်္ခါရေန အပ္ပယောဂေန ကမ္မကမ္မနိမိတ္တဂတိနိမိတ္တပစ္စုပဋ္ဌာနေ ပဋိသန္ဓိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အသင်္ခါရိကာ။ ယဿ ကဿစိ သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန ကမ္မာဒိပစ္စုပဋ္ဌာနေ သသင်္ခါရိကာ။ တထာ ဘဝင်္ဂစုတိယောပိ။ တဒါရမ္မဏဉ္စ ပဏီတာပဏီတဥတုဘောဇနာဒိပစ္စယဝသေန၊ အနန္တရနိရုဒ္ဓကုသလာကုသလဿ ဝသေန ဝါ အသင်္ခါရသသင်္ခါရန္တိ ဧဝံ ပစ္စယတော အသင်္ခါရိကာဒိဝိဓာနတမာဟ၊ တသ္မာ တဿ မတိဒဿနတ္ထံ ‘‘ဉေယျံ ပစ္စယတော စေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒမေဝ စ ပန အာစရိယာ ပသံသန္တိ။

၄၁-၂။ ဟီနာဒီနံ ဝိပါကတ္တာတိ အဓိပတိယောဂါဘာဝေပိ ဟီနမဇ္ဈိမပဏီတာနံ ကုသလာနံ ဝိပါကတ္တာ။ ဧတေန အာဂမနတော ဟီနာဒိဘာဝံ ဝိဘာဝေတိ။ ဝိနေယျသန္တာနဂတကိလေသမလဝိဓမနေန တဿ ပုနနတော ပုညော ဝါဒေါ ဝစီဃောသော ဧတဿ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ ပုညံ ဝဒတီတိ ဝါ ပုညဝါဒီ၊ တေန ပုညဝါဒိနာ။ ‘‘ဧကန္တေန သဝတ္ထုက’’န္တိ ဝုတ္တေပိ ရူပလောကေ ပဝတ္တိ အနိဝါရိတာတိ အာဟ ‘‘ကာမလောကသ္မိ’’န္တိ ။ ‘‘န ပနညတ္ထ ဇာယတေ’’တိ ဣမိနာ ပန ဗျတိရေကတော လဒ္ဓမတ္ထံ ဒဿေတီတိ။

ဧဝံ တာဝ သဟေတုကဝိပါကေ နိဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ အဟေတုကေ နိဒ္ဒိသိတုံ ‘‘အဟေတုကဝိပါကစိတ္တံ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ ပန သဟေတုကဿ ကမ္မဿ အဟေတုကဝိပါကော ဟောတီတိ? ဝုစ္စတေ – စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ တာဝ ပဉ္စန္နံ အာရမ္မဏာဘိနိပါတမတ္တတ္တာ အလောဘာဒိသမ္ပယောဂေါ န သမ္ဘဝတိ၊ တထာ မန္ဒတရကိစ္စေသု သမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏေသူတိ ဧဝံ ဟေတူနံ ဥပ္ပတ္တိယာ အသမ္ဘဝတော စ နေသံ အဟေတုကတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဥပေက္ခာဒိယောဂေ ပန စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ တာဝ စတုန္နံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေပိ ပဝတ္တမာနာနံ ဝတ္ထာရမ္မဏသင်္ဃဋ္ဋနာယ ဒုဗ္ဗလဘာဝတော ဥပေက္ခာသဟဂတတာ၊ ကာယဝိညာဏဿ စ တာယ ဗလဝဘာဝတော သုခသဟဂတတာ ဟောတိ။ သမ္ပဋိစ္ဆနံ ပန အာရမ္မဏဃဋ္ဋနယောဂျဘာဝေန ဩဠာရိကတ္တာ၊ စတုစိတ္တက္ခဏာတီတဝသေန စိရဇာတတ္တာ စ ဒုဗ္ဗလမတ္တနော နိဿယေန သဟ အသမာနဇာတိကဉ္စ စက္ခာဒိဝတ္ထုံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နေဟိ စက္ခုဝိညာဏာဒီဟိ လဒ္ဓါနန္တရပစ္စယတာယ၊ အပုဗ္ဗနိဿယတာယ စ အာရမ္မဏရသဿာဒေ ဒုဗ္ဗလန္တိ ဣဋ္ဌာဒီသု အာရမ္မဏေသု ဥပေက္ခာသဟဂတမေဝ။ သန္တီရဏံ ပန ဝုတ္တဝိပရီတတော ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ သုခသဟဂတံ၊ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ စ ဥပေက္ခာသဟဂတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မနောဝိညာဏဓာတု ဝိယ ဝိသိဋ္ဌမနနကိစ္စာဘာဝတော မနောမတ္တာ နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝါဒိအတ္ထေဟိ ဓာတု စာတိ မနောဓာတု။ သာ ဟိ သတိပိ ဝိညာဏဘာဝေ မနောဝိညာဏတော သမ္ဘဝဿ ဝိသိဋ္ဌမနနကိစ္စဿ အကရဏတော မနနမတ္တာယေဝ ဟောတိ။ ဝုတ္တလက္ခဏဝိပရီတတော ပန မနော စ တံ ဝိညာဏဉ္စာတိ မနောဝိညာဏံ၊ တဒေဝ ယထာဝုတ္တဋ္ဌေန ဓာတူတိ မနောဝိညာဏဓာတု။

ဝိညာဏပဉ္စကံ နိယတာရမ္မဏံ ယထာက္ကမံ ရူပါဒိဧကေကဿေဝ အာရမ္မဏကရဏတော။ သေသတ္တယမနိယတာရမ္မဏံ ပဉ္စာရမ္မဏိကဆဠာရမ္မဏိကဘာဝတော။

ဒဋ္ဌဗ္ဗတာယ ဒိဋ္ဌံ၊ ရူပါယတနံ။ သောတဗ္ဗတာယ သုတံ၊ သဒ္ဒါယတနံ။ မုနိတဗ္ဗတာယ မုတံ၊ သမ္ပတ္တဿေဝ ဂဟေတဗ္ဗတာယာတိ အတ္ထော၊ ဂန္ဓာဒိတ္တယဿေတံ နာမံ။ စက္ခာဒီဟိ ဝိနာ ကေဝလံ မနသာ ဧဝ ဝိဇာနိတဗ္ဗတာယ ဝိညာတံ၊ ဓမ္မာယတနံ။ အနာမဋ္ဌကာလဝိသေသဝစနတ္တာ စ နေသံ အတီတာနာဂတာပိ ရူပါဒယော ဒိဋ္ဌာဒိသဒ္ဒေဟိ ဝုစ္စန္တိ။ တေနေဝ ဟိ ‘‘ဒဋ္ဌဗ္ဗတာယာ’’တိအာဒိနာ ကာလသာမညေန နေသံ နိဗ္ဗစနံ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌံ အာရမ္မဏံ ယဿ တံ ဒိဋ္ဌာရမ္မဏံ။ ဧဝံ သုတာရမ္မဏာဒီသု။

စက္ခုတော ပဝတ္တန္တိ စက္ခုဒွါရတောဝ ပဝတ္တံ သဗ္ဗဝါကျာနံ အဝဓာရဏဖလတ္တာ။ တေန မနောဓာတုအာဒီနံ စက္ခုဝိညာဏဘာဝေါ နိဝါရိတော ဟောတိ တေသံ ဒွါရန္တရတောပိ ပဝတ္တိသမ္ဘဝတော။ အထ ဝါ ‘‘စက္ခုတော ပဝတ္တ’’န္တိ ဣဒံ သဉ္ဇာတိပ္ပဝတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န သဉ္စရဏပ္ပဝတ္တိံ၊ တသ္မာ ယထာ ကုဏ္ဍမုခတော ဥဒကံ သဉ္စရဏဝသေန ပဝတ္တတိ၊ န ဧဝံ ပဝတ္တမိဓ ဂဟိတံ။ ယထာ ပန စန္ဒကန္တပါသာဏတော ဥဒကံ သဉ္ဇာတိဝသေန ပဝတ္တတိ၊ ဧဝံ ပဝတ္တမေဝ စက္ခုတော ပဝတ္တန္တိ ဂဟိတံ။ ယထာ စ ကိံ? ယထာ ကုစ္ဆိတော သမုဋ္ဌိတံ ပိတ္တသေမှရုဟိရာဒိ မုခတော သန္ဒန္တမ္ပိ ‘‘မုခဿဝေါ’’တိ န ဝုစ္စတိ၊ မုခတောယေဝ ပန သမုဋ္ဌဟိတွာ တတော သဝန္တံ ခေဠံ ‘‘မုခဿဝေါ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဟဒယဝတ္ထုသန္နိဿယတော သမုဋ္ဌဟိတွာ စက္ခုတော ပဝတ္တမာနံ စက္ခုဝိညာဏံ နာမ န ဟောတိ။ စက္ခုတောယေဝ ပန သမုဋ္ဌဟိတွာ တတော ပဝတ္တမာနံ စက္ခုဝိညာဏံ နာမာတိ။ ယော ပန ဣမမတ္ထံ အသလ္လက္ခေတွာ ဗျဉ္ဇနမတ္တဿေဝ အဘိနိဝိသိတွာ တံဒွါရပ္ပဝတ္တာနံ သေသာနမ္ပိ စက္ခုဝိညာဏဘာဝံ မညေယျ၊ တံ နိဝါရေတုံ ပကာရန္တရေနပိ ဝိဂ္ဂဟံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘စက္ခုမှိ သန္နိဿိတ’’န္တိ။ ယထာ စက္ခုတော ပဝတ္တံ၊ စက္ခုသန္နိဿိတံ ဝါ ဝိညာဏံ စက္ခုဝိညာဏံ၊ ဧဝံ သောတဝိညာဏာဒီသုပိ ‘‘သောတတော ပဝတ္တံ၊ သောတသ္မိံ သန္နိဿိတံ ဝါ ဝိညာဏံ သောတဝိညာဏ’’န္တိအာဒိနာ ယောဇနံ အတိဒိသန္တော အာဟ ‘‘တထာ သောတဝိညာဏာဒီနီ’’တိ။

စက္ခုသန္နိဿိတံ ဟုတွာ ရူပဿ ဝိဇာနနလက္ခဏမေတဿာတိ စက္ခုသန္နိဿိတရူပဝိဇာနနလက္ခဏံ။ တတ္ထ စက္ခုသန္နိဿိတဝစနေန ဒိဗ္ဗစက္ခာဒိကံ အညံ ရူပါရမ္မဏံ ဝိညာဏံ နိဝတ္တေတိ ။ ဝိဇာနန-ဂ္ဂဟဏေန စက္ခုသန္နိဿိတေ ဖဿာဒိဓမ္မေ နိဝတ္တေတိ။ စက္ခုရူပ-ဂ္ဂဟဏေန နိဿယတော၊ အာရမ္မဏတော စ စိတ္တံ ဝိဘာဝေတိ ဥဘယာဓီနဝုတ္တိကတ္တာ။ ယဒိ ဟိ စက္ခု နာမ န သိယာ၊ အန္ဓာပိ ရူပံ ပဿေယျုံ၊ န စ ပဿန္တိ။ ယဒိ စ နီလာဒိရူပံ နာမ န သိယာ၊ ဒေသာဒိနိယမေန န ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အတ္ထေဝ စ နိယမော။ ဧကန္တသာရမ္မဏတာ စ စိတ္တဿ ဝုတ္တာတိ အာရမ္မဏေန ဝိနာ နီလာဒိအာဘာသံ စိတ္တံ ပဝတ္တတီတိ ဧဝံ ပဝတ္တော ဝါဒေါ မိစ္ဆာဝါဒေါတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏ’’န္တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄၊ ၄၀၀၊ ၃။၄၂၁၊ ၄၂၅၊ သံ။ နိ။ ၄။၆၀၊ ကထာ။ ၄၆၅)။ ဧတ္ထ သိယာ – ကိံ ပနေတံ စက္ခု၊ ရူပဉ္စ ဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဟောန္တံ ဧကမေဝ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ဥဒါဟု အနေကန္တိ? စက္ခု တာဝ ဧကမ္ပိ၊ ရူပံ ပန အနေကမေဝ သင်္ဂတံ။ ကိံ ကာရဏံ? ပစ္စယဘာဝဝိသေသတော။ စက္ခု ဟိ စက္ခုဝိညာဏဿ နိဿယပုရေဇာတဣန္ဒြိယဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယေဟိ ပစ္စယော ဟောန္တံ အတ္ထိဘာဝေနေဝ ဟောတိ တသ္မိံ သတိ တဿ ဘာဝတော၊ အသတိ အဘာဝတော။ ယတော တံ အတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေဟိဿ ပစ္စယောတိ ဝုတ္တံ၊ သွာယံ ပစ္စယဘာဝေါ န ဧကသ္မိံ န သမ္ဘဝတီတိ ဧကမ္ပိ စက္ခုဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ ရူပံ ပန ယဒိပိ စက္ခု ဝိယ ပုရေဇာတအတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေဟိ ပစ္စယော ဟောတိ ပုရေတရံ ဥပ္ပန္နံ ဟုတွာ ဝိဇ္ဇမာနက္ခဏေယေဝ ဥပကာရကတ္တာ၊ တထာပိ အနေကမေဝ သင်္ဂတံ ဟုတွာ ပစ္စယော ဟောတိ အာရမ္မဏဘာဝတော။ ယဉှိ တံ အာရမ္မဏံ တဿ ယထာ တထာ ဥပလဗ္ဘနီယဝသေနေဝ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝေါ၊ ဝိညာဏဿ စ ဣန္ဒြိယာဓီနဝုတ္တိကဿ အာရမ္မဏသဘာဝူပလဒ္ဓိ န ဧကဒွိကလာပဂတဝဏ္ဏဝသေန ဟောတိ၊ နာပိ ကတိပယကလာပဂတဝဏ္ဏဝသေန၊ အထ ခေါ အာဘောဂါနုရူပံ အာပါထဂတဝဏ္ဏဝသေနာတိ အနေကမေဝ ရူပံ သံဟစ္စကာရိတာယ ဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ။ အမုမေဝ ဟိ ဝိသေသံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄၊ ၄၀၀၊ ၃။၄၂၁၊ ၄၂၅၊ သံ။ နိ။ ၄။၆၀၊ ကထာ။ ၄၆၅) ပါဠိယံ ဝစနဘေဒေါ ကတောတိ။ ဧဝံ သောတဝိညာဏေပိ ယထာရဟံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဃာနဝိညာဏာဒီနံ ပန သမ္ပတ္တဂ္ဂါဟတာယ အတ္တနော နိဿယေန သဟ အလ္လီနဿေဝ ဂဟဏတော ဧကကလာပဂတမ္ပိ ဂန္ဓာဒိကံ တေသံ ဥပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယော ဟောတိ။

ရူပမတ္တာရမ္မဏရသန္တိ ရူပါယတနမတ္တဿေဝ အာရမ္မဏကရဏရသံ။ မတ္တ-သဒ္ဒေန ယထာ အာရမ္မဏန္တရံ နိဝတ္တေတိ၊ ဧဝံ ရူပါယတနေပိ လဗ္ဘမာနေ ဧကစ္စေ ဝိသေသေ နိဝတ္တေတိ။ န ဟိ စက္ခုဝိညာဏံ ဝဏ္ဏမတ္တတော အညံ ကိဉ္စိ နီလာဒိဝိသေသံ တတ္ထ ဂဟေတုံ သက္ကောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ပဉ္စဟိ ဝိညာဏေဟိ န ကိဉ္စိ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇာနာတိ အညတြ အဘိနိပါတမတ္တာ’’တိ။ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ရူပါရမ္မဏေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော တဒဘိမုခဘာဝေန ဂဏှာတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ရူပါဘိမုခဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာန’’န္တိ။ အတ္တနော အနန္တရံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ အရူပဓမ္မာနံ သမနန္တရဝိဂတာ အရူပဓမ္မာ ပဝတ္တိဩကာသဒါနေန အနန္တရသမနန္တရနတ္ထိဝိဂတပစ္စယေဟိ ဥပကာရကာ၊ နိဿယာရမ္မဏာ ဓမ္မာ ဝိယ အာသန္နကာရဏာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ရူပါရမ္မဏာယ ကိရိယာမနောဓာတုယာ အပဂမပဒဋ္ဌာန’’န္တိ။ သောတဝိညာဏာဒီသုပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကိရိယာမနောဓာတုယာ အာရမ္မဏဘေဒတော ဘိန္နသဘာဝတ္တာ အာဟ ‘‘ကိရိယာမနောဓာတူန’’န္တိ။ စက္ခုဝိညာဏာဒီဟိ ဂဟိတံ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ တဒနန္တရမေဝ အပရိပတန္တံ ကတွာ သမ္ပဋိစ္ဆန္တံ ဂဏှန္တံ ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ရူပါဒိသမ္ပဋိစ္ဆနရသ’’န္တိ။ တထာဘာဝေန သမ္ပဋိစ္ဆနဘာဝေန ပစ္စုပဋ္ဌာတီတိ တထာဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ။

ဆသု အာရမ္မဏေသု ကဒါစိ ပဉ္စန္နံ ဇစ္စန္ဓာဒိဝသေန တတောပိ ဦနာနံ၊ ဗြဟ္မလောကေ စ ဒွိန္နမေဝ ဝိဇာနနသဘာဝါပိ ဆဠာရမ္မဏဝိဇာနနလက္ခဏာ ဝုတ္တာ တံသဘာဝါနတိဝတ္တနတော၊ ဆသွေဝ ဝါ ဣတရေသံ အာရမ္မဏာနံ အန္တောဂဓတ္တာ။ သန္တီရဏာဒိရသာတိ ယထာသမ္ဘဝံ သန္တီရဏတဒါရမ္မဏာဒိကိစ္စာ၊ သန္တီရဏတဒါရမ္မဏပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂစုတိကိစ္စာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဟဒယဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနာ’’တိ ဣဒံ ဣမာသံ ဒွိန္နံ မနောဝိညာဏဓာတူနံ အနိဗဒ္ဓဋ္ဌာနတာယ နိဗဒ္ဓကာရဏံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တနယေန ပန ‘‘တံတံအနန္တရာတီတဝိညာဏာပဂမပဒဋ္ဌာန’’န္တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အဟေတုကစိတ္တာနံ ဝိသုံ ဝိသုံ လက္ခဏာဒိကဿ ဒဿိတတ္တာ ပရိသေသတော သဟေတုကစိတ္တာနံ ဧကသဒိသမေဝ လက္ခဏာဒိကန္တိ ဝိညာယတိ။ တံ ပန ဟေဋ္ဌာ ဝိဘာဝိတမေဝ။

ဣဒါနိ ဣမာသံ အာရမ္မဏာဒိတော ဘေဒံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ပဌမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧကန္တမိဋ္ဌာရမ္မဏေတိ ဧကန္တေနေဝ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ၊ အတိဣဋ္ဌာရမ္မဏေတိ အတ္ထော။ ပဉ္စသု ဌာနေသူတိ သဟေတုကဝိပါကာနံ ဝုတ္တေသု စတူသု၊ သမ္ပဋိစ္ဆနဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာနံ အန္တရာဠသင်္ခါတသန္တီရဏဋ္ဌာနေ စာတိ ပဉ္စသု ဌာနေသု၊ ပဉ္စသု ကိစ္စေသူတိ ဝါ အတ္ထော။ ကိဉ္စာပိ သောမနဿပဋိသန္ဓိကဿ ဒေါမနဿဇဝနာဝသာနေ တဒါရမ္မဏသမ္ဘဝေ အသတိ ယံ ကိဉ္စိ ပရိစိတပုဗ္ဗံ ပရိတ္တာရမ္မဏမာရဗ္ဘ ဥပေက္ခာသဟဂတသန္တီရဏမုပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣစ္ဆိတံ၊ တထာ ပန ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿ ကဒါစိယေဝ သမ္ဘဝတော ယေဘုယျပ္ပဝတ္တိံ ဂဟေတွာ ဆ ဌာနာနိ အဝတွာ ပဉ္စေဝ ဝုတ္တာနိ။ အထ ဝါ တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ တဒါရမ္မဏဋ္ဌာနေယေဝ နိဗ္ဗတ္တတီတိ တံဝသေနေဝ တဿာပိ ဌာနံ ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အစက္ခုသံဝတ္တနိကကမ္မနိဗ္ဗတ္တတာယ ဇာတိယာ အန္ဓော ဇစ္စန္ဓော။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ဇာတိက္ခဏေ အဏ္ဍဇဇလာဗုဇာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ စက္ခု နတ္ထိ၊ ယဿ ဘာဝါဘာဝတော အန္ဓာနန္ဓဝိစာရဏာ ဘဝေယျ၊ တထာပိ စက္ခုဿ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာရဟကာလေပိ စက္ခုဝိပတ္တိဝိဗန္ဓကေန ကမ္မုနာ ပဋိဟတသာမတ္ထိယေန ပဋိသန္ဓိဒါယကေန ဣတရေနာပိ ဝါ ကမ္မေန တဿ အနုပါဒိယမာနတ္တာ သတ္တော ‘‘ဇစ္စန္ဓော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ ဇစ္စန္ဓောတိ ပသူတိယံယေဝ အန္ဓော၊ မာတုကုစ္ဆိယံယေဝ အန္ဓော ဟုတွာ နိက္ခန္တောတိ အတ္ထော။ တေန ဒုဟေတုကတိဟေတုကာနံ မာတုကုစ္ဆိဂတကာလေပိ စက္ခုဿ အဝိပဇ္ဇနံ သိဒ္ဓံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဇာတိဗဓိရာဒီသုပိ ယထာရဟံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဇစ္စဇဠောတိ ဇာတိယာ အညာဏကော ။ ကိဉ္စာပိ ဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိကောပိ ဇာတိယံ အညာဏကော၊ တဿ ပန ပဝတ္တိယံ ပညာ သမ္ဘဝတီတိ ဝုတ္တနယေန ယေဘုယျတော ပဝတ္တိယမ္ပိ ပညာယာသမ္ဘဝတော ဇစ္စဇဠော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဇစ္စုမ္မတ္တကော သုရာမေရယပါနာဒိဥမ္မတ္တကဘာဝသံဝတ္တနိကကမ္မပရိဘာဝိတေန ကမ္မေန ဂဟိတပဋိသန္ဓိကော။ ပဏ္ဍကောတိ ပရဒါရဂမနာဒိကမ္မပရိဘာဝိတေန ကမ္မုနာ ဂဟိတပဋိသန္ဓိကော။ သော ပဉ္စဝိဓော အာသိတ္တပဏ္ဍကော ဥသူယပဏ္ဍကော ပက္ခပဏ္ဍကော ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကော နပုံသကပဏ္ဍကောတိ။ ဣဓ ပန ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကဿ သဟေတုကဿာပိ ဘာဝတော၊ နပုံသကဿ စ ဝိသုံ ဂဟဏတော တယော ပဏ္ဍကာ အဓိပ္ပေတာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဇာတိမူဂဇာတိပင်္ဂုလမမ္မနာဒီနံ သင်္ဂဟော။ ကေစိ ပန ‘‘ဧကစ္စေ အဟေတုကပဋိသန္ဓိကာ အဝိကလိန္ဒြိယာ ဟုတွာ ထောကံ ဝိစာရဏပကတိကာပိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တာဒိသာနမ္ပိ ဣဓ အာဒိ-သဒ္ဒေန သင်္ဂဟော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧတ္ထ စ ဇစ္စန္ဓာဒီနမေဝ အယံ ပဋိသန္ဓီတိ န ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဇစ္စန္ဓာဒယော ပန ဣမိနာ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၄၃။ တိဟေတုကပုညဿာတိ တိဟေတုကဿပိ ဥက္ကဋ္ဌပုညဿ။ ဒုဟေတုကမ္မဿ ပန သဗ္ဗထာပိ သောဠသန္နံ ဝိပါကာနံ အသမ္ဘဝတော တပ္ပဋိက္ခေပပရတ္တာ စေတနာယ ‘‘တိဟေတုကပုညဿာ’’တိ အဝိသေသတော ဝုတ္တံ။

ကာမာဝစရဝိပါကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ရူပါဝစရာရူပါဝစရဝိပါကဝဏ္ဏနာ

မဟဂ္ဂတဝိပါကာနံ တံတံကုသလာဂမနဝသေနေဝ ဈာနင်္ဂဟာနိ၊ န ပန ဘာဝနာဝိသေသေနာတိ တေသံ ပဟာနင်္ဂါနိ အနုဒ္ဓဋာနိ။ ဥပပတ္တိယန္တိ ဥပပတ္တိဘဝေ။

အရူပါဝစရဝိပါကစိတ္တာနိ ဝုစ္စန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၄၄။ ကုသလာနုဂတံ ကတွာတိ ကုသလာနုရူပံ ကုသလသဒိသံ ကတွာ။ ယထာ ကာမာဝစရဝိပါကံ ကုသလတော ဝိသဒိသမ္ပိ ကတွာ ဝိဘတ္တံ၊ ဧဝမကတွာ ကုသလသဒိသမေဝ ကတွာတိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ကုသလာနန္တရံ ကတွာ မဟဂ္ဂတဝိပါကာနံ ဘာဇိတပါဠိံ သန္ဓာယ ‘‘ကုသလာနုဂတံ ကတွာ ဘာဇိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပါဠိယဉှိ –

‘‘ကတမေ ဓမ္မာ အဗျာကတာ? ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရဿ ကုသလဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ ဝိပါကံ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၄၃၁) –

ကာမာဝစရဝိပါကံ ဝိဘဇိတွာ မဟဂ္ဂတဝိပါကံ ဝိဘဇန္တေန –

‘‘ကတမေ ဓမ္မာ အဗျာကတာ? ယသ္မိံ သမယေ ရူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ၊ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ပထဝီကသိဏံ၊ တသ္မိံ သမယေ ဖဿော ဟောတိ…ပေ… အဝိက္ခေပေါ ဟောတိ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ၊ တဿေဝ ရူပါဝစရဿ ကုသလဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ ဝိပါကံ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ပထဝီကသိဏံ…ပေ… ဣမေ ဓမ္မာ အဗျာကတာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၄၉၈)။

ဧဝံ ကုသလံ ဥဒ္ဒိသိတွာ တဒနန္တရံ ကတွာ မဟဂ္ဂတံ ဝိပါကံ ဝိဘတ္တံ၊ တသ္မာ ယထာ ကာမာဝစရဝိပါကံ၊ ဧဝံ အဝိဘဇိတွာ ဣဒံ ကုသလာနန္တရံ ကတွာ ဝိဘတ္တန္တိ ဣမမတ္ထံ ဇောတေတုံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ကုသလာနုဂတံ ကတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာပိ စ အာစရိယေန ပရိဟာရမုခေန ဝက္ခမာနအတ္ထဝိသေသဝစနိစ္ဆာယ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ စောဒနာ ကတာ။ ဧဝဉှိ သတိ ကုသလာနန္တရံယေဝ ဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဉာပနံ သုဋ္ဌူပပန္နံ ဟောတီတိ အယမေတ္ထ အမှာကံ အာစရိယဿ မဂ္ဂေါ။

မဟဂ္ဂတန္တိ မဟဂ္ဂတဝိပါကံ။ တဉှိ ဣဓ အဓိဂတံ။ ကာမာ…ပေ… ယတောတိ ယသ္မာ ကာမာဝစရကုသလံ အသမာနဖလံ ဟောတိ တိဟေတုကဿ ဒုဟေတုကာဟေတုကဝိပါကာနံ၊ ဒုဟေတုကဿ စ အဟေတုကဝိပါကာနမ္ပိ ဇနနတော၊ န ဧဝမိဒံ၊ ဣဒံ ပန ဧကန္တေနေဝ သဒိသဝိပါကဇနနတော သမာနဖလမေဝ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ကုသလ’’န္တိ အဝုတ္တေပိ ကာမာဝစရပုညံဝါတိ ဥပမိတတ္တာ ဥပမေယျဿပိ ကုသလဘာဝေါ ဝိညာယတိ။ ကသ္မာ ပနေတံ သဒိသဝိပါကံ၊ န ကာမာဝစရံ ဝိယ ဝိသဒိသဝိပါကမ္ပီတိ? ဝုစ္စတေ – ကာမာဝစရပုညဉှိ အာစိနန္တော ရူပတဏှာဒိနာနာဝတ္ထုကကာမတဏှူပနိဿယတော အာစိနတိ၊ တသ္မာ တဒူပနိဿယကုသလံ တဒနုရူပတော နာနာဝတ္ထုကံ ဝိပါကံ ဇနေတိ။ မဟဂ္ဂတံ ပန အာစိနန္တော ဧကဝတ္ထုကာယေဝ ဘဝတဏှာယ ဝသေန အာစိနတီတိ တဒနုရူပတော တံ နာနာဝတ္ထုံ အဇနေတွာ ဧကဝတ္ထုမေဝ ဇနေတီတိ။

၄၅-၆။ သဗ္ဗထာတိ ဓမ္မတော အာရမ္မဏတော ပဋိပဒါဒိတော စ။ တထာ ဟိ ယေ ဖဿာဒယော ကုသလေ စ လဗ္ဘန္တိ၊ တေ ဝိပါကေပိ လဗ္ဘန္တိ၊ ယသ္မိဉ္စ အာရမ္မဏေ ကုသလံ ပဝတ္တတိ၊ တတ္ထေဝ ဣဒံ ဝိပါကမ္ပိ။ ယာဝ ပဋိပဒါဒယော ကုသလဿ လဗ္ဘန္တိ၊ တာဝ ဣမဿ ဝိပါကဿပီတိ။ ကာမံ ယဿ ကဿစိ ဆာယာ တံတံဝတ္ထုသဒိသာဝ၊ မဟန္တဿ ပန ကုသလဝိပါကဿ မဟန္တာဟိယေဝ ဥပမာဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဂဇာဒီန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အပရေ အပရေ အတ္တဘာဝေ ဘဝံ ဝေဒနမဿာတိ အပရာပရိယဝေဒနံ။ ယဒိ အပရာပရိယဝေဒနံ န ဟောတိ၊ ကထဉ္စရဟိ ဣမဿ ဖလုပ္ပတ္တီတိ အာဟ ‘‘ဈာနာ အပရိဟီနဿာ’’တိအာဒိ။

၄၇။ ကုသလာနန္တရန္တိ ကုသလဘဝါနန္တရံ။ ယသ္မိဉှိ ဘဝေ တံ ကုသလံ ကတံ၊ သော ဣဓ ကုသလ-သဒ္ဒေန ဥပစာရတော ဂဟိတော ကမ္မာနန္တရံယေဝ ဖလဿ အသမ္ဘဝတော။ န ဟိ တံ လောကုတ္တရကုသလံ ဝိယ အနန္တရဖလနိပ္ဖာဒကံ၊ အထ ခေါ ဧကစ္စကာမာဝစရကုသလံ ဝိယ အပရာပရိယဝေဒနံ အဟုတွာ သတိပိ အနေကေယေဝ ကာမာဝစရကမ္မေ မဟောဃော ဝိယ ပရိတ္တံ ဥဒကံ တမဇ္ဈောတ္ထရိတွာ အတ္တနောယေဝ ဝိပါကဒါနေန ဧကန္တေန အနန္တရဘဝေယေဝ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ နနု စ အပရိဟီနဇ္ဈာနဿေဝ ကဿစိ နိကန္တိဝသေန ကာမဘဝေ ပဋိသန္ဓိ ဟောတိ။ တထာ ဟိ တိဿမဟာဗြဟ္မာ ဥပရိဗြဟ္မလောကူပပတ္တိယာ ဘာဝိတမဂ္ဂေါ ဘိက္ခူဟိ ယာစိတော တတော စဝိတွာ မောဂ္ဂလိဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ အဂ္ဂဟေသီတိ ဝုတ္တန္တိ တံ ကထန္တိ? နိကန္တိဗလေနေဝ ဈာနံ ပရိဟာယတီတိ တတော ပရိဟီနဇ္ဈာနော နိဗ္ဗတ္တတီတိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ပန အာစရိယာ ‘‘အနီဝရဏာဝတ္ထာယ နိကန္တိယာ ဈာနဿ ပရိဟာနိ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗာ’’တိ ဝတွာ ‘‘သတိပိ မဟဂ္ဂတကမ္မုနော ဝိပါကံ ပဋိဗာဟနသမတ္ထဿေဝ ပရိတ္တကမ္မဿ အဘာဝေ ‘ဣဇ္ဈတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီလဝတော စေတောပဏိဓိ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ’တိ (အ။ နိ။ ၈။၃၅) ဝစနတော ကာမဘဝေ စေတောပဏိဓိ မဟဂ္ဂတကမ္မဿ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိတွာ ပရိတ္တကမ္မုနော ဝိပါကဿ ဩကာသံ ကရောတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တံ။ ဧတဿာတိ ဣမဿတ္ထဿ ဉာပနတ္ထန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၄၈-၉။ ဧဝံ အဝိသေသေန ကုသလသဒိသတံ အတိဒိသိတွာ ဣဒါနိ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ပဋိပဒါက္ကမောစေဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဟိ ဒုက္ခပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ ဈာနံ ဥပ္ပာဒေတွာ ပုနပ္ပုနံ သမာပဇ္ဇန္တဿ တံ ဈာနံ တံပဋိပဒမေဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ တသ္မိံ တသ္မိံ အပရိဟီနေ တဿ တဿ ဝိပါကော နိဗ္ဗတ္တမာနော တံတံပဋိပဒေါဝ ဘဝိတုံ အရဟတိ။ ဆန္ဒာဓိပတေယျာဒိဘာဝေါ ပန တသ္မိံ ခဏေ ဝိဇ္ဇမာနာနံ ဆန္ဒာဒီနံ အဓိပတိပစ္စယဘာဝေန ဟောတိ၊ န အာဂမနဝသေန။ တထာ ဟိ ဧကမေဝ ဈာနံ နာနက္ခဏေသု နာနာဓိပတေယျံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝိပါကဿ အာဂမနဝသေန ဆန္ဒာဓိပတေယျာဒိတာ န ဂဟိတာ။ တေနာဟ ‘‘အဘာဝေါဓိပတီန’’န္တိ။ တဒဘာဝတောဝ သရသတော တဿ ဟီနာဒိတာ န သမ္ဘဝတီတိ သာပိ ဈာနာဂမနတောဝ ဝုတ္တာ။

ရူပါဝစရာရူပါဝစရဝိပါကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

လောကုတ္တရဝိပါကဝဏ္ဏနာ

မဂ္ဂစိတ္တဿ ဝိယ ဖလစိတ္တဿ မဂ္ဂယောဂတော ဘေဒါဘာဝေန ‘‘စတုမဂ္ဂယောဂတော’’တိ အဝတွာ ‘‘စတုမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တစိတ္တဖလတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ စတူဟိ အရိယမဂ္ဂေဟိ သမ္ပယုတ္တကုသလစိတ္တဿ ဖလတ္တာ စတုဗ္ဗိဓသာမညဖလသမ္ပယုတ္တစိတ္တဘာဝတောတိ အတ္ထော။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ဖလံ စိတ္တံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဖလစိတ္တံ။ ဧဝံ သေသေသု။ မဂ္ဂဝီထိယံ ဒွိက္ခတ္တုံ၊ တိက္ခတ္တုံ ဝါ ဖလသမာပတ္တိယာ အပရိစ္ဆိန္နပရိမာဏံ ပဝတ္တမာနမ္ပိ ဒွီသွေဝ ဌာနေသု ပဝတ္တိယာ ဒုဝိဓမေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘မဂ္ဂဝီထိဖလသမာပတ္တိဝသေန ပဝတ္တိတော ဒုဝိဓ’’န္တိ။

၅၀-၁။ မဂ္ဂဿာနန္တရေ ဖလေ လဗ္ဘန္တိ မဂ္ဂါဂမနတောတိ အဓိပ္ပာယော။ မဂ္ဂေါ ဟိ အာဂမနတော ‘‘သုညတော’’တိ လဒ္ဓနာမော သဂုဏာလမ္ဗဏဝသေန အနိမိတ္တအပ္ပဏိဟိတနာမမ္ပိ လဘတီတိ ဖလဿ နာမတ္တယမ္ပိ ဒေတိ၊ တထာ အာဂမနတော အပ္ပဏိဟိတော မဂ္ဂေါ သဂုဏာရမ္မဏဝသေန အနိမိတ္တသုညတအပ္ပဏိဟိတနာမကောတိ ဖလဿ နာမတ္တယမ္ပိ ဒေတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အဘိဓမ္မေ ဧကေကဿ ဖလဿ တီဏိ တီဏိ နာမာနိ ဝုတ္တာနိ။ နနု စ အဘိဓမ္မေ ‘‘သဂုဏာရမ္မဏတော နာမံ အနဓိပ္ပေတ’’န္တိ ဝုတ္တံ? သစ္စံ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန နာမလာဘံ သန္ဓာယ၊ န နာမဒါနံ။ တတ္ထ ဟိ ဝဝတ္ထာနကရတ္တာဘာဝတော တထာ အနဓိပ္ပေတံ၊ န အလဗ္ဘနတော။ ဣဓ ပန ဧကေကဿ ဖလံ နာမတ္တယမ္ပိ လဘတီတိ ဝဝတ္ထာနပ္ပယောဇနာဘာဝတော သဂုဏာရမ္မဏေဟိ လဒ္ဓနာမဒါနဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ တိဝိဓမ္ပိ နာမံ ဒေတိ။ ဧကန္တေန စေတံ ဧဝံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ဣတရထာ ဝိပဿနာပိ ဝိပဿတော လဒ္ဓနာမမဂ္ဂဿ တံ န ဒဒေယျာတိ။ ပရဘာဂသ္မိန္တိ အပရဘာဂေ။ ဝဠဉ္ဇနဖလေသူတိ သမာပဇ္ဇနဝသေန အနုဘဝိတဗ္ဗဖလေသု။ ‘‘ဝဠဉ္ဇနဖလေသု နာ’’တိ မဂ္ဂါဂမနံ သန္ဓာယ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဝိပဿနာဝသေနေဝါ’’တိအာဒိ။ ဝဠဉ္ဇနဖလဉှိ ဝိသုံ ဝိပဿနာဝသေနေဝ နိဗ္ဗတ္တတီတိ တဿ တံဝသေန နာမလာဘော။ ယဒိ ဧဝံ မဂ္ဂဿ ဝိယ အနိမိတ္တနာမလာဘော န သိယာ? တံ န၊ ယထာ မဂ္ဂါနန္တရဿ ဖလဿ ဝိယ ဝဠဉ္ဇနကဖလသမာပတ္တိယာပိ မဂ္ဂါဂမနတော စ ဈာနပဋိပဒါဘေဒေါ ဟောတိ၊ ဧဝံ အနိမိတ္တနာမမ္ပိ လဗ္ဘတီတိ။

၅၂-၃။ ဟောန္တိ သာဓိပတီနေဝါတိ ဧတ္ထ ကာရဏံ ဝုတ္တမေဝ။ မဂ္ဂဘာဝေနာတိ သောဠသဟိ အာကာရေဟိ စတုသစ္စပဋိဝေဓကမဂ္ဂဘာဝေန၊ ကိလေသမာရဏဝသေန ဂမနသင်္ခါတေန၊ နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ မဂ္ဂိတဗ္ဗဘာဝသင်္ခါတေန ဝါ မဂ္ဂဘာဝေန။ ဖလံ…ပေ… ဝုစ္စတီတိ သယံ ဖလဘာဝမ္ပိ မဂ္ဂဿ ဖလတ္တာ၊ တံသဒိသတာယ ဝါ တမုပါဒါယ မဂ္ဂေါတိ ဝုစ္စတိ ‘‘မဂ္ဂင်္ဂံ မဂ္ဂပရိယာပန္န’’န္တိအာဒီသူတိ အဓိပ္ပာယော။

လောကုတ္တရဝိပါကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အကုသလဝိပါကဝဏ္ဏနာ

ယထာ အတိဣဋ္ဌေ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ စ အာရမ္မဏေ ဝေဒနာဘေဒသမ္ဘဝတော ကုသလဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတု ဒုဝိဓာ ဟောတိ သောမနဿသဟဂတာ၊ ဥပေက္ခာသဟဂတာတိ၊ ဧဝံ အတိအနိဋ္ဌေ အနိဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ စ အာရမ္မဏေ ဝေဒနာဘေဒေါ နတ္ထီတိ အကုသလဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတု ဧကဝိဓာဝါတိ ‘‘သတ္တာကုသလဝိပါကာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သတိ ဟိ တတ္ထ ဝေဒနာဘေဒေ အတိအနိဋ္ဌေ ဒေါမနဿေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န စ ပဋိဃေန ဝိနာ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ကာယဝိညာဏဿ ဒုက္ခသဟဂတာ ကုသလဝိပါကေ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထ စ အကုသလဝိပါကေသု လဗ္ဘမာနဒုက္ခံ ဝိယ နာတိကဋုကာပိ ဥပေက္ခာ ဧကန္တနိဟီနဿ အကုသလဿ ဝိပါကဘာဝတော ဒုက္ခသဘာဝတ္တာ ဟီနာ ဧဝ။ န ဟိ အကုသလဿ ဝိပါကော အဒုက္ခော ဟောတိ၊ ဥပေက္ခာဘာဝေါ ပနဿ ဗလဝတာ ဗာဓိယမာနဿ ပဋိပဟရိတုံ အသက္ကောန္တဿ ဒုဗ္ဗလပုရိသဿ တေန ကရိယမာနဗာဓဿ ဥပေက္ခနာ ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣမာနိ…ပေ… စိတ္တာနီတိ ဣမာနိ သတ္တ ဧကေကဿ အကုသလဿ ဝိပါကစိတ္တာနိ၊ န ပန ကုသလဝိပါကေ ဝိယ တိဟေတုကာဒိပုညဝိသေသေန။ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဿပိ ဟိ ပဝတ္တိယံ သတ္တေဝ ဝိပါကာ လဗ္ဘန္တိ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ယထာ ကုသလဝိပါကံ သဟေတုကမ္ပိ ဥဒ္ဓဋံ၊ န ဧဝံ အကုသလဝိပါကန္တိ? ဟေတူနံ အသမ္ဘဝတော။ လောဘာဒီနဉှိ ဧကန္တသာဝဇ္ဇတာယ အယောနိသောမနသိကာရဟေတုကာနံ နတ္ထိ ဝိပါကဘာဝေါ၊ အလောဘာဒီနမ္ပိ ဧကန္တမနဝဇ္ဇသဘာဝါနံ ဝါ ကာရဏဿ တဗ္ဗိဒူရတာယ နတ္ထေဝ အကုသလဝိပါကဘာဝေါ။ န ဟိ အလောဘာဒီနံ ပဋိပက္ခလောဘာဒယော တေ အဘိနိပ္ဖာဒေန္တိ၊ တသ္မာ ဣဒံ သဗ္ဗထာ သဟေတုပ္ပဝတ္တိယာ အသမ္ဘဝတော အဟေတုကမေဝါတိ။

ကမ္မကမ္မနိမိတ္တဂတိနိမိတ္တေသူတိ ဧတ္ထ အတီတဘဝေ အာယူဟိတံ အပရာပရိယဝေဒနီယံ၊ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ ဝါ ကမ္မံ ကမ္မံ နာမ ။ ကမ္မကရဏကာလေ စေတနာယ ဂဟိတမာရမ္မဏံ ကမ္မနိမိတ္တံ နာမ။ ဥပပဇ္ဇိတဗ္ဗဘဝပရိယာပန္နော နရကာဒီသု အဂ္ဂိဇာလာဒိဝဏ္ဏော ဂတိနိမိတ္တံ နာမ။

၅၄။ ဣမေတိ အကုသလဝိပါကာ။ တေသံ အနိဋ္ဌာနိဋ္ဌမဇ္ဈတ္တဝိသယေသု ပဝတ္တိဝစနေန တဗ္ဗိပရိယာယေန ကုသလဝိပါကာနံ ဣဋ္ဌဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တဝိသယေသု ပဝတ္တိ အတ္ထတော အာပန္နာတိ သာ ဝိသုံ န ဝုတ္တာ။ သုခါဒိတ္တယယုတ္တာတိ သုခသောမနဿုပေက္ခာယုတ္တာ။

‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိ ယထာဝုတ္တဝိပါကာနံ နိဂမနံ။

အကုသလဝိပါကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝိပါကစိတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၅။ ပါကဿ အသုရကညာနံ ဂဗ္ဘပရိပါကဿ သာသနတော ဝိနာသနတော၊ ပါကသင်္ခါတဿ ဝါ အသုရဿ ဝိနာသနတော ပါကသာသနော ဝုစ္စတိ သက္ကော ဒေဝရာဇာ၊ တေန ပူဇိတော ပါကသာသနပူဇိတော။ ပါကံ ဝါ ပရိပက္ကံ သာသနမေတေသူတိ ပါကသာသနာ၊ ခီဏာသဝါ၊ တေဟိ ပူဇိတောတိ ပါကသာသနပူဇိတော။

ဝိပါကစိတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒါနာဒိဝသေနာတိ ပဝတ္တာကာရမတ္တတော ဒါနာဒိဝသေန၊ န ပန ပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေန ခီဏာသဝသန္တာနဂတဿ ပုညကိရိယဘာဝါဘာဝတောတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။

အာဝဇ္ဇတီတိ အာဝဇ္ဇနံ၊ အာဘုဉ္ဇတိ ဩဏောဇေတိ ပရိဏာမေတိ ဝါရေတီတိ ဝါ အတ္ထော။ တဉှိ အာပါထဂတံ အာရမ္မဏံ ပဌမမာဘုဉ္ဇတိ၊ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ဝီထိစိတ္တာနိ အာပါထဂတာရမ္မဏာဘိမုခံ ဩဏောဇေတိ၊ စိတ္တသန္တာနံ ဝါ ပုရိမာကာရတော အညထာ ပရိဏာမေတိ၊ အနုပ္ပဗန္ဓတော ပဝတ္တနကံ ဘဝင်္ဂစိတ္တသန္တာနံ ပရတော ပဝတ္တိတုံ အဒတွာ အာပါထဂတံ ဝါ အာရမ္မဏံ အညတ္ထ ဂန္တုံ အဒတွာ ဝါရေတိ။ ဟသိတံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပာဒီယတိ ဝါ ဧတေနာတိ ဟသိတုပ္ပာဒံ၊ တဒေဝ စိတ္တန္တိ ဟသိတုပ္ပာဒစိတ္တံ။ ဝေါဋ္ဌပေတီတိ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ အာဝဇ္ဇနဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာနိ ဥပေက္ခာသဟဂတာနိ၊ ဟသိတုပ္ပာဒဉ္စ သောမနဿသဟဂတန္တိ? ဝုစ္စတေ – အာဝဇ္ဇနံ တာဝ အပုဗ္ဗာရမ္မဏေ သကိဒေဝ စ ပဝတ္တမာနသန္တတိဝိစ္ဆေဒဝသေန ပဝတ္တနတော၊ ဒုဗ္ဗလဘဝင်္ဂပစ္စယံ ဝါ သဗ္ဗထာ ဝိသယရသမနုဘဝိတုံ န သက္ကောတီတိ ဣဋ္ဌာဒီသု သဗ္ဗတ္ထ ဥပေက္ခာယုတ္တမေဝ ဟောတိ။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဉ္စ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒနာဘေဒါရဟမ္ပိ သမာနံ ဝိပါကပ္ပဗန္ဓံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝိသဒိသစိတ္တပ္ပဗန္ဓဿ နိဗ္ဗတ္တနတော သန္တတိပရိဏာမနေယေဝ ကိစ္စန္တရေ ဗျာဝဋတ္တာ ဝိပါကံ ဝိယ အာရမ္မဏရသဿာဒေ အသမတ္ထမေဝါတိ သဗ္ဗတ္ထ ဥပေက္ခာသဟဂတမေဝ။ ဟသိတုပ္ပာဒံ ပန ဝုတ္တဝိပရီတတော ပရိဟီနဝိပလ္လာသာနံ ခီဏာသဝါနံ သန္တာနေ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော သဗ္ဗထာ သောမနဿသဟဂတမေဝါတိ။

လက္ခဏာဒိတော ပနေတာသု ပုရိမံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ပုရေစရံ ရူပါဒိဝိဇာနနလက္ခဏံ၊ အာဝဇ္ဇနရသံ ၊ တထာဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ဘဝင်္ဂဝိစ္ဆေဒပဒဋ္ဌာနံ။ ဒုတိယံ ဆဠာရမ္မဏဝိဇာနနလက္ခဏံ၊ အရဟတံ အနောဠာရိကေသု ဝတ္ထူသု ဟသိတုပ္ပာဒရသံ၊ တထာဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ဧကန္တတော ဟဒယဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနံ။ တတိယမ္ပိ ဆဠာရမ္မဏဝိဇာနနလက္ခဏံ၊ ပဉ္စဒွါရမနောဒွါရေသု ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာဝဇ္ဇနရသံ၊ တထာဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ အဟေတုကဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတုဘဝင်္ဂါနံ အညတရာပဂမပဒဋ္ဌာနန္တိ။

ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋယမာနာတိ ဘဝင်္ဂသန္တာနံ အာဝဋ္ဋယန္တီ ဝိယ။ သာဓာရဏာတိ သေက္ခာသေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ သာဓာရဏာ။ အသာဓာရဏာတိ အသေက္ခာနံယေဝ အာဝေဏိကာ။ တေနာဟ ‘‘ခီဏာသဝဿာ’’တိ။ ဆသု ဒွါရေသု…ပေ…အာရမ္မဏေသူတိ စက္ခာဒီသု ဆသု ဒွါရေသု၊ ပဓာနသာရုပ္ပဋ္ဌာနာဒိဂတေသု ဆသု ရူပါဒိအာရမ္မဏေသု။ ပဓာနသာရုပ္ပဉှိ ဌာနံ ဒိသွာ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရတ္ထာယ ‘‘သာရုပ္ပမိဒံ ဌာနံ မယာ လဒ္ဓ’’န္တိ တုသန္တဿ စက္ခုဒွါရေ ရူပါရမ္မဏေ၊ ဘဏ္ဍဘာဇနဋ္ဌာနေ မဟာသဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ဧဝရူပါ လောလုပ္ပတဏှာ မေ ပဟီနာ’’တိ တုသန္တဿ သောတဒွါရေ သဒ္ဒါရမ္မဏေ၊ ဂန္ဓေဟိ ဝါ ပုပ္ဖေဟိ ဝါ စေတိယပူဇနကာလေ ‘‘ဧဝရူပေန ဝတ သုဂန္ဓေန ဘဂဝန္တံ ပူဇေမီ’’တိ တုသန္တဿ ဃာနဒွါရေ ဂန္ဓာရမ္မဏေ၊ ရသသမ္ပန္နံ ပိဏ္ဍပါတံ သဗြဟ္မစာရီဟိ သဟ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇနကာလေ ‘‘သာရဏီယဓမ္မော ဝတ မေ ပူရိတော’’တိ တုသန္တဿ ဇိဝှာဒွါရေ ရသာရမ္မဏေ၊ အာဘိသမာစာရိကဝတ္တပူရဏကာလေ ‘‘ကာယေန ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ပူရေမီ’’တိ တုသန္တဿ ကာယဒွါရေ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏေတိ ဧဝံ ပဉ္စဒွါရေသု ပဉ္စာရမ္မဏေသု ပဝတ္တတိ။

မနောဒွါရေ ပန ယထာဝုတ္တေသွေဝ ပဉ္စသု ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏေသု ဃဋိကာရသုတ္တာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၂၈၂ အာဒယော) ဝိယ ဘဂဝတော ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏေန ပရိညာတေ အတီတာရမ္မဏေ၊ ‘‘အဋ္ဌိဿရော နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၆ ဒေဝဒတ္တဝတ္ထု) အာဂတဋ္ဌာနာဒီသု ဝိယ အနာဂတံသဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္နေ အနာဂတာရမ္မဏေ စာတိ ဧဝံ ဆသွေဝါရမ္မဏေသု ဟသိတံ ဥပ္ပာဒေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နနု စ အတီတံသာဒီသု အပ္ပဋိဟတာဒီသု အပ္ပဋိဟတဉာဏံ ဝတွာ ‘‘ဣမေဟိ တီဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တ’’န္တိ ဝစနတော ဝိစာရဏပညာရဟိတာယ ဧတာယ ကထံ ဘဂဝတော ဥပ္ပတ္တိ ယုဇ္ဇေယျာတိ? ဟသိတုပ္ပာဒစိတ္တေန ပဝတ္တိယမာနမ္ပိ ဘဂဝတော သိတကရဏံ ပုဗ္ဗေနိဝါသအနာဂတံသသဗ္ဗညုတညာဏာနံ အနုဝတ္တကတ္တာ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိယေဝ၊ ဧဝံ ပန ဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေ သတိ န ကောစိ ပါဠိဝိရောဓော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘တေသံ ဉာဏာနံ စိဏ္ဏပရိယန္တေ ဣဒံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဝဿဉ္စေတံ ဧဝံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ဣတရထာ အညဿာပိ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပကဿ အဟေတုကစိတ္တဿ ဘဂဝတော ဥပ္ပတ္တိ န ယုဇ္ဇေယျ။ န ဟိ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပကဿ တံသမုဋ္ဌိတာယ ဝိညတ္တိယာ ကာယကမ္မာဒိဘာဝံ အာပဇ္ဇနဘာဝေါ ဝိဗန္ဓတီတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ပဉ္စဒွါရေ ဣမိနာ စိတ္တေန သောမနဿုပ္ပာဒနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ န ဟာသုပ္ပာဒနံ ပဉ္စဒွါရိကစိတ္တာနံ အဝိညတ္တိဇနကတ္တာ။ မနောဒွါရေ ပန ဟာသုပ္ပာဒနံ။ တေနေဝ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ပဉ္စဒွါရေ ‘‘သောမနဿိတော ဟောတီ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၅၆၈) ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ မနောဒွါရေ စ ‘‘ဟာသယမာန’’န္တိ။ ဣဓ ပန ‘‘ဟသိတုပ္ပာဒကိစ္စာ’’တိ အဝိသေသဝစနံ ပဉ္စဒွါရေ သောမနဿကရဏဝသေန ပဝတ္တဿပိ မနောဒွါရေ ဟာသဇနနဿ ပစ္စယဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဟသိတုပ္ပာဒကိစ္စာတိ ဟသိတဿေဝ ဥပ္ပာဒနကိစ္စာ။ တေနေဝ ဟိ တံ ‘‘ဟသိတုပ္ပာဒ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ န ပန အညေသံ ဟသိတုပ္ပာဒစိတ္တာနံ အဘာဝတော။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘ကုသလတော စတူဟီ’’တိအာဒိ။

ဆ အသာဓာရဏဉာဏာနီတိ အာသယာနုသယဉာဏံ၊ ဣန္ဒြိယပရောပရိယဉာဏံ၊ ယမကပါဋိဟာရိယဉာဏံ၊ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိဉာဏံ၊ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ အနာဝရဏဉာဏန္တိ ဣမာနိ ဆ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါဒီဟိ အသာဓာရဏာနိ ဉာဏာနိ။ နနု စ သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ အနာဝရဏဉာဏံ၊ ဣတရထာ သဗ္ဗညုတာနာဝရဏဉာဏာနံ အသဗ္ဗညုတသာဝရဏဉာဏတာ စ အာပဇ္ဇေယျ၊ တထာ ဟိ ယဒိ သဗ္ဗညုတညာဏတော အညမနာဝရဏဉာဏံ သိယာ၊ တဿ သာဝရဏတ္တာ သာဝရဏေ စ ဝိသယေ သဘာဝပဋိဝေဓာဘာဝတော သဗ္ဗညုဘာဝံ န သိဇ္ဈေယျ၊ အနာဝရဏဉာဏဿ စ အသဗ္ဗဓမ္မာရမ္မဏဘာဝေန ယတ္ထ တံ န ပဝတ္တတိ၊ တတ္ထာဝရဏသမ္ဘဝတော အနာဝရဏဘာဝေါပိ န သိယာတိ? သစ္စမေတံ၊ ဧကမေဝ တံ ဉာဏံ အနဝသေသသင်္ခတာသင်္ခတသမ္မုတိဓမ္မဝိသယတ္တာ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ တတ္ထ စ အာဝရဏာဘာဝတော နိဿင်္ဂဝါရမုပါဒါယ အနာဝရဏဉာဏန္တိ ဧဝံ ဝိသယပဝတ္တိဘေဒေန အညေဟိ အသာဓာရဏဘာဝဒဿနတ္ထံ ဒွေဓာ ဝုတ္တန္တိ။ ယထာဟ –

‘‘သဗ္ဗံ သင်္ခတမသင်္ခတံ အနဝသေသံ ဇာနာတီတိ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ တတ္ထ အာဝရဏံ နတ္ထီတိ အနာဝရဏဉာဏ’’န္တိအာဒိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၉)။

ဣဓ ဌတွာတိ ဟသိတဿ ဥပ္ပာဒနတော ဟသိတဿ ဥပ္ပာဒနန္တိ ဝုတ္တစိတ္တဿ အာဂတဋ္ဌာနေ ဌတွာ။ ပရိဂ္ဂဏှိတဗ္ဗာနီတိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှိတဗ္ဗာနိ။ ကိဉ္စာပိ ရူပါဝစရကိရိယာနံ ဈာနင်္ဂပ္ပဟာနံ ဝိပါကေ ဝိယ အာဂမနတော အဟုတွာ ကုသလေ ဝိယ ဘာဝနာဝိသေသေန ပဝတ္တာကာရမတ္တံဝ ဟောတိ၊ ပဌမဇ္ဈာနဿ ပန ပဟာနင်္ဂသမ္ဘဝါဘာဝတော ဧကဿ ဝသေနေဝ နိဒ္ဒိသိတုံ သေသာနမ္ပိ ပဟာနင်္ဂံ အဝတွာ သမ္ပယောဂင်္ဂမေဝ တေသု ဒဿိတန္တိ။

၅၇။ ယသ္မာ ပန ဘာဝနာဝသေန ပဝတ္တာကာရမတ္တံ ဝိနာ ဘာဝနာယ ကာတဗ္ဗဿ နီဝရဏပ္ပဟာနာဒိကိစ္စဿ အဘာဝတော ဥဇုကံ ဘာဝနာ နာမ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဘာဝနာကာရဝသပ္ပဝတ္တာနီ’’တိ အာကာရ-ဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ။

၅၈-၉။ နန္တိ တံ ယထာဝုတ္တရူပါရူပသမာပတ္တိံ။ သမာပန္နာ သစေ ကြိယာတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ သာ ဧဝ သမာပတ္တိ သမာပဇ္ဇိတုံ န သက္ကာ၊ နိရုဒ္ဓါနံ အနုပ္ပန္နတော၊ ပဋိလဒ္ဓသမာပတ္တိကဿေဝ သမာပဇ္ဇိတုကာမတာယ သဒ္ဓိံယေဝ သမာပဇ္ဇနတော၊ ပဌမဇ္ဈာနာဒိကမေဝ ပဋိလဘိတွာ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိကံ သမာပဇ္ဇိတုံ အသက္ကုဏေယျဘာဝတော စ၊ ပုဗ္ဗေ ပဋိလဒ္ဓသမာပတ္တိသဒိသံ ပုန သမာပဇ္ဇနတော ပုထုဇ္ဇနကာလသ္မိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တိတသမာပတ္တိသဒိသာ ဧတ္ထ သာ ဧဝ တထာ ဝုတ္တာ။

၆၁။ ဧကစိတ္တက္ခဏတ္တာတိ ဧကစိတ္တက္ခဏေယေဝ ပဝတ္တနတော။ ယဒိ ဟိ သော ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တဒါဿ အရဟတော ဥပ္ပတ္တိယာ ကိရိယဘာဝေါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော သိယာ။ သကိံယေဝ ပန ပဝတ္တတိ စတုသစ္စပဋိဝေဓကိစ္စဿ ဧကဝါရေနေဝ ပရိနိဋ္ဌာနတော၊ တက္ကိစ္စေန စ ဝိနာ တဿ အနုပလဗ္ဘနီယတ္တာ။ တေနာဟ – ‘‘န ပါရံ ဒိဂုဏံ ယန္တီ’’တိ (သု။ နိ။ ၇၁၉)၊ တသ္မာ နတ္ထိ လောကုတ္တရံ ကိရိယစိတ္တန္တိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။

၆၂။ ကြိယာ…ပေ… ဒေသကောတိ ယာ အာပတ္တိယော ကာယဝါစာဟိ အကာတဗ္ဗံ ကတွာ အာပဇ္ဇတိ၊ တာ ကိရိယာ၊ ယာ ပန အာပတ္တိယော ကာယဝါစာဟိ ကာတဗ္ဗံ အကရောန္တော အာပဇ္ဇတိ၊ တာ အကိရိယာ၊ ကိရိယာ စ အကိရိယာ စာတိ ကိရိယာကိရိယာ၊ ကိရိယာကိရိယာ စ တာ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗတော အာပတ္တိယော စာတိ ကိရိယာကိရိယာပတ္တိယော၊ တာသံ ဝိဘာဂံ ဒေသေတီတိ ကိရိယာ…ပေ… ဒေသကော။ အထ ဝါ ကိရိယာဈာနဘူတာ သမာပတ္တိယော ကိရိယာပတ္တိယော၊ ကုသလဘူတာ ပန သမာပတ္တိယော အကိရိယာပတ္တိယော၊ တာသံ ဝိဘာဂံ ဒေသေတီတိ ကြိယာ…ပေ… ဒေသကော။ ယံ ကိရိယာကိရိယံ စိတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဉ္စန္နံ မာရာနံ ဇိတတ္တာ ဇိနော။ ဟိတာဟိတာနန္တိ အတ္ထာနတ္ထာနံ။ သာတိ သော ဇိနော။ ကြိယာကြိယာရတောတိ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဟိတဿ ကရဏေ၊ အဟိတဿ စ အကရဏေ နိရတော။ အထ ဝါ ဧကန္တမိဋ္ဌဝိပါကတ္တာ ဟိတာတိ ကုသလာနမေတံ အဓိဝစနံ ။ တပ္ပဋိပက္ခတ္တာ အဟိတာတိ အကုသလာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ယထာက္ကမံ တေသံ ကိရိယာယံ၊ အကိရိယာယဉ္စ ရတောတိ ဟိတာဟိတာနံ…ပေ… ရတော။ အထ ဝါ ဟိတာဟိတာတိ ကုသလာကုသလာ ဧဝ၊ တေသံ ကိရိယာကိရိယာမတ္တမဝိပါကဘာဝံ ကာတုံ ဣစ္ဆတီတိ ဟိတာဟိတာနံ…ပေ… ရတော။ အထ ဝါ ဟိတာဟိတာနံ ပုဂ္ဂလာနံ သကိရိယာကိရိယာယ အတ္တနော အတ္တနော ကိစ္စဿ ဣဓလောကပရလောကနိပ္ဖာဒနဿ ကရဏေ ရတော အဘိရတောတိ ဟိတာဟိတာနံ…ပေ… ရတော။

၆၄-၆။ သဗ္ဗေ လောကုတ္တရေ အဋ္ဌ ကတွာ ယေ ဧကူနနဝုတိ စိတ္တုပ္ပာဒါ ဝုတ္တာ၊ တာနိ စိတ္တာနိ မယာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပါဋဝံ အတ္ထေန္တိ ပတ္ထေန္တိ၊ ပါဋဝသင်္ခါတော ဝါ အတ္ထော ဧတေသန္တိ ပါဋဝတ္ထိနော။ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ သဝနပဋိပုစ္ဆာဝသေန ဥဂ္ဂဟိတဗ္ဗော၊ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပန န ကေဝလံ ဥဂ္ဂဟဏမတ္တေယေဝ ဌာတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘စိန္တေတဗ္ဗော ပုနပ္ပုန’’န္တိ၊ န ဟိ သက္ကာ ဥဂ္ဂဟဏမတ္တေနေဝေတ္ထ သဗ္ဗထာ သန္နိဋ္ဌာနံ ဂန္တုန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အဘိဓမ္မမဟောဒဓိန္တိ ဓမ္မသင်္ဂဏီအာဒိသတ္တပ္ပကရဏဝသေန ဌိတမဘိဓမ္မပိဋကမဟဏ္ဏဝံ၊ ခန္ဓာယတနာဒိဝသေန ဌိတံ ပရမတ္ထမဟဏ္ဏဝံ ဝါ။ တရန္တီတိ အတ္ထဂ္ဂဟဏဝသေန ဥတ္တရန္တိ၊ သုတမယဉာဏမူလကေန ဝါ ဘာဝနာဉာဏေန ဩတရန္တီတိ အတ္ထော။ ဣမံ လောကန္တိ ပစ္စုပ္ပန္နဘဝံ။ ပရံ လောကန္တိ အနာဂတဘဝံ။ တရန္တီတိ အတိက္ကမန္တိ။ ဣဓ လောကသ္မိဉှိ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနဝသေန ဣမံ လောကံ တရန္တိ၊ အာယတိံ ဘဝူပပါဒကဿ ကမ္မဿ ကမ္မက္ခယကရဉာဏေန ဝိနာသနတော ပရလောကံ တရန္တိ၊ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနဝသေန ပရိနိဗ္ဗာယန္တီတိ အတ္ထော။

ဣတိ အဘိဓမ္မတ္ထဝိကာသိနိယာ နာမ

အဘိဓမ္မာဝတာရသံဝဏ္ဏနာယ

စိတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။