📜

၇။ သတ္တမော ပရိစ္ဆေဒေါ

ဝိပါကစိတ္တပ္ပဝတ္တိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၃၇၆။ အနန္တဉာဏေနာတိ အနန္တာရမ္မဏေ ပဝတ္တဉာဏေန။ နိရင်္ဂဏေနာတိ ဧတ္ထ ရာဂါဒယော အကုသလာ အင်္ဂန္တိ ဧတေဟိ တံသမင်္ဂိနော ပုဂ္ဂလာ နိဟီနဘာဝံ ဂစ္ဆန္တီတိ အင်္ဂဏာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ယထာဟ –

‘‘ရာဂေါ အင်္ဂဏံ၊ ဒေါသော အင်္ဂဏံ၊ မောဟော အင်္ဂဏံ၊ ပါပကာနံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ အကုသလာနံ ဣစ္ဆာဝစရာနံ အဓိဝစနံ ယဒိဒံ အင်္ဂဏ’’န္တိ စ အာဒိ (ဝိဘ။ ၉၂၄)။

အတ္တနော သန္တာနေ သီလာဒိဂုဏေ ဧသီ ဂဝေသီတိ ဂုဏေသီ၊ တေန ဂုဏေသိနာ။ ကရုဏာယံ နိယုတ္တော၊ သာ အဿ အတ္ထီတိ ဝါ ကာရုဏိကော၊ တေန ကာရုဏိကေန။ ဧတ္ထ စ ‘‘အနန္တဉာဏေနာ’’တိ ဣမိနာ ဘဂဝတော သဗ္ဗညုဘာဝမာဟ၊ ‘‘နိရင်္ဂဏေနာ’’တိ ခီဏာသဝဘာဝံ၊ ‘‘ဂုဏေသိနာ’’တိ ပုဗ္ဗစရိယံ၊ ‘‘ကာရုဏိကေနာ’’တိ မဟာကရုဏာသမင်္ဂိဘာဝံ။ ဧတ္တကေန ပန ထောမနေန ဘဂဝတော ဝိပါကဒေသနာယ နိယျာနိကာဒိဘာဝံ ဒီပေတိ။ အသဗ္ဗညုနာ ဟိ ဒေသိတံ အနိယျာနိကံ ဟောတိ၊ အခီဏာသဝေန ဒေသိတံ န ပါကဋံ၊ အပုညဝတာ ဒေသိတံ နပ္ပတိဋ္ဌာတိ၊ အကာရုဏိကေန ဝုတ္တံ သုခဒါယကံ န ဟောတိ။ ဘဂဝတော ပန သဗ္ဗညုဘာဝတော တေန ဒေသိတံ နိယျာနိကံ၊ ခီဏာသဝတ္တာ ပါကဋံ၊ ပုညဝန္တတာယ ပတိဋ္ဌာတိ၊ မဟာကရုဏာသမင်္ဂိတာယ သုခဒါယကန္တိ။ စိတ္တပ္ပဘဝန္တိ ဝိပါကစိတ္တာနံ ဥပ္ပတ္တိံ။

၃၇၇-၈၆။ ဣဒါနိ ဝိပါကကထာယ မာတိကာဝသေန အဋ္ဌကထာယ ဌပိတေ ဒသပ္ပကာရေ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကူနတိံသ ကမ္မာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယထာရဒ္ဓါယ ဝိပါကကထာယ မူလကာရဏဘာဝတော ‘‘ဧကူနတိံသ ကမ္မာနီ’’တိ ပဌမံ ကမ္မဝဝတ္ထာနံ ကတံ။ ကမ္မေ ပန ကထိတေ ဝိပါကကထာယ အဓိဋ္ဌာနဘူတာ ဝိပါကာပိ ကထေတဗ္ဗာတိ ‘‘ပါကာ ဒွတ္တိံသ ဒဿိတာ’’တိ ဒုတိယံ ဝိပါကဝဝတ္ထာနံ ကတံ။ ကမ္မဝိပါကာနဉ္စ အဒွါရေသု အဒိဿနတော ‘‘တီသု…ပေ… ဒိဿရေ’’တိ တတိယံ ကမ္မဒွါရဝိပါကဒွါရာ ဝုတ္တာ။ ကမ္မဝိပါကာနံ ဝစနပ္ပသင်္ဂေယေဝ ဧကဿေဝ ကမ္မဿ တံ တံ ပစ္စယမာဂမ္မ အနေကဖလနိပ္ဖာဒနံ ဒဿေတုံ ‘‘ကုသလံ…ပေ… ဝိဝိဓံ ဖလ’’န္တိ စတုတ္ထံ ကာမာဝစရကုသလဿ ပဝတ္တိပဋိသန္ဓီသု နာနာဖလနိပ္ဖာဒနံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ပန ပဝတ္တိပဋိသန္ဓီနံ လဗ္ဘမာနဝိပါကဝသေန ဝုတ္တဘာဝံ အဇာနန္တာ –

‘‘တဿေဝ ကမ္မဿ ဝိပါကာဝသေသေနာ’’တိ၊

‘‘ဧကံ ပုပ္ဖံ စဇိတွာန၊ အသီတိကပ္ပကောဋိယော၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမီ’’တိ။ စ –

ဧဝမာဒိဝစနဿ ဗျဉ္ဇနစ္ဆာယာယ အတ္ထံ ဂဟေတွာ ဒိန္နပဋိသန္ဓိကာယပိ စေတနာယ ပုန ပဋိသန္ဓိဒါနံ မညေယျုန္တိ ‘‘ဧကာယ…ပေ… ပကာသိတာ’’တိ ပဉ္စမံ ဧကေန ကမ္မေန ဧကိဿာယေဝ ပဋိသန္ဓိယာ နိဗ္ဗတ္တနံ ဝုတ္တံ။ ဧကသ္မိံ ဘဝေ နာနာကမ္မဿ ဝိပါကပ္ပဝတ္တိံ သုဏန္တာ ‘‘ဒိသွာ ကုမာရံ သတပုညလက္ခဏ’’န္တိအာဒိဝစနဿ အတ္ထံ အဇာနန္တာ ‘‘နာနာကမ္မေန ဧကာဝ ပဋိသန္ဓိ ဟောတီ’’တိ စိန္တေယျုန္တိ ‘‘နာနာ…ပေ… ပဋိသန္ဓိယော’’တိ ဆဋ္ဌံ နာနာကမ္မဿ နာနာပဋိသန္ဓိဒါနံ ဝုတ္တံ။ တထာ ဝိပစ္စန္တဿ စ ဧကဿ ကမ္မဿ သောဠသ ဝိပါကာနိ ဒွါဒသမဂ္ဂေါ အဟေတုကဋ္ဌကမ္ပီတိ အယံ ဝိပါကဝိဘာဂေါ ဟေတုဘေဒဝသေန ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘တိဟေတုကံ…ပေ… န စ ဟောတိ တိဟေတုကာ’’တိ သတ္တမံ အဋ္ဌကထာယ အာဂတဟေတုကိတ္တနံ ဒဿိတံ။ တံ ပန ဟေတုကိတ္တနံ ဧကေကဿ ကမ္မဿ ဝိပါကဝိဘာဂဒဿနတ္ထန္တိ။ ဣဒါနိ တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရဿ၊ မောရဝါပိဝါသိမဟာဒတ္တတ္ထေရဿ၊ တိပိဋကမဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရဿာတိ တိဏ္ဏံ ထေရာနံ ဝါဒေသု ‘‘ဧကာယ စေတနာယ ဒွါဒသ ဝိပါကာနိ ဧတ္ထေဝ ဒသကမဂ္ဂေါ အဟေတုကဋ္ဌကမ္ပီ’’တိ အာဂတဿ ဒုတိယတ္ထေရဝါဒဿ၊ ‘‘ဧကာယ စေတနာယ ဒသ ဝိပါကာနိ ဧတ္ထေဝ အဟေတုကဋ္ဌကမ္ပီ’’တိ အာဂတဿ တတိယတ္ထေရဿ ဝါဒဿ စ န သမ္မာပတိဋ္ဌိတတ္တာ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဿ ပဌမတ္ထေရဝါဒဿ ဝသေန ဒဿေတုံ ဝိပါကေသု အသင်္ခါရသသင်္ခါရဝိဓာနံ ပစ္စယဗလေန ဟောတိ၊ နော ကမ္မဗလေနာတိ ဒီပနတ္ထံ အဋ္ဌမံ၊ ‘‘အသင်္ခါရသသင်္ခါရ’’န္တိအာဒိနာ ကမ္မေန သဟ အသမာနမ္ပိ ကတွာ သင်္ခါရဘေဒေါ ဝုတ္တော။ ကမ္မဿ သောမနဿုပေက္ခာသဟဂတဘာဝေပိ အာရမ္မဏဝသေနေဝ ဝိပါကဝေဒနာယ ပရိဝတ္တနံ ဒဿေတုံ ‘‘အာရမ္မဏေန…ပေ… ပရိဝတ္တန’’န္တိ နဝမံ အာရမ္မဏေန ဝေဒနာပရိဝတ္တနံ ဝုတ္တံ။ ကမ္မဝသေန စေဝ အာရမ္မဏဝသေန စ အနိယတဿ တဒါရမ္မဏဿ ဇဝနဝသေန နိယမဒဿနတ္ထံ ‘‘တဒါရမ္မဏ…ပေ… နိယာမိတ’’န္တိ ဒသမံ ဇဝနေန တဒါရမ္မဏနိယမော ဝုတ္တောတိ။

ဧကူနတိံသကမ္မာနီတိ ကုသလာကုသလဝသေန ဝီသတိ ပရိတ္တာနိ၊ နဝ မဟဂ္ဂတာနီတိ ဧကူနတိံသ ကမ္မာနိ။ ယသ္မာ ပနေသာ ဝဋ္ဋဝသေန ဝိပါကကထာ၊ တသ္မာ လောကုတ္တရကုသလံ ဝဇ္ဇေတွာ ဧကူနတိံသေဝ ကမ္မာနိ ဝုတ္တာနိ။ ဧဝံ ‘‘ပါကာ ဒွတ္တိံသာ’’တိ ဧတ္ထာပိ တေဝီသတိ ပရိတ္တာ၊ နဝ မဟဂ္ဂတာတိ ပါကာ ဒွတ္တိံသ။ တီသု ဒွါရေသူတိ ကာယဝစီမနောဒွါရဝသေန တီသု ကမ္မဒွါရေသု။ ကမ္မဒွါရဝဝတ္ထာနံ ဟေဋ္ဌာ သင်္ခေပတော ဒဿိတမေဝ။ ဝိတ္ထာရတော ပနေတံ အဋ္ဌသာလိနိယာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁ ကာယကမ္မဒွါရ)၊ တံသံဝဏ္ဏနာဒိတော စ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကာမံ ကမ္မာနိပိ ဆသု ဒွါရေသု ပဝတ္တန္တိ၊ ပဉ္စဒွါရပ္ပဝတ္တာနိ ပန အဝိပါကာနိ၊ မနောဒွါရဒွါရတ္တယဝသေန ဘိန္နာနံ ဝိပါကဒါယကာနမေဝ သင်္ဂဏှနတ္ထံ ‘‘တီသု ဒွါရေသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဆသူတိ စက္ခုဒွါရာဒီနိ ပဉ္စ၊ မနောဒွါရဉ္စာတိ ဆသု ဝိပါကဒွါရေသု။

တံ တံ ပစ္စယမာဂမ္မာတိ ကာလသမ္ပဒါဒိကံ တံ တံ ပစ္စယမာဂမ္မ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ကာလောပဓိပ္ပယောဂါနံ ၊ ဂတိယာ စ ယထာရဟံ၊

သမ္ပတ္တိဉ္စ ဝိပတ္တိဉ္စ၊ ကမ္မမာဂမ္မ ပစ္စတီ’’တိ။

အထ ဝါ တံ တံ ပစ္စယန္တိ သောမနဿာဒိဟေတုဘူတံ တံ တံ သဟကာရိပစ္စယံ။ ဝိဝိဓံ ဖလန္တိ သောမနဿုပေက္ခာသဟဂတသဟေတုကာဟေတုကအသင်္ခါရသသင်္ခါရဝသေန နာနပ္ပကာရဖလံ။ ဧကာယ စေတနာယာတိ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယဘူတာယ၊ အပရာပရိယဝေဒနီယဘူတာယ ဝါ ဧကာယ စေတနာယ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယဘူတာ ပန ပဝတ္တိဝိပါကမေဝ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ နော ပဋိသန္ဓိံ။

ကိဉ္စာပိ ‘‘တိဟေတုက’’န္တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ၊ ဥက္ကဋ္ဌမေဝ ပန တိဟေတုကကမ္မံ တိဟေတုကဝိပါကံ ဒေတိ၊ တထာ ဒုဟေတုကမ္ပိ ဥက္ကဋ္ဌမေဝ ဒုဟေတုကဝိပါကံ ဒေတိ။ ဩမကံ ပန တိဟေတုကကမ္မံ ဒုဟေတုကုက္ကဋ္ဌသဒိသံ၊ ဒုဟေတုကာဟေတုကမေဝ ဝိပါကံ ဒေတိ။ တထာ ဒုဟေတုကမ္ပိ အဟေတုကမေဝ ဝိပါကံ ဒေတီတိ။ ဥက္ကဋ္ဌောမကဝိဘာဂေါ စ ပနေသ ကုသလာကုသလပရိဝါရလာဘတော၊ အာသေဝနဝိပ္ပဋိသာရပ္ပဝတ္တိယာ ဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယဉှိ ကမ္မံ အတ္တနော ပဝတ္တိကာလေ ပုရိမပစ္ဆာဘာဂပ္ပဝတ္တေဟိ ကုသလဓမ္မေဟိ ပရိဝါရိတံ၊ ပစ္ဆာ ဝါ အာသေဝနလာဘေန သမုဒါစိဏ္ဏံ၊ တံ ဥက္ကဋ္ဌံ။ ယံ ပန ကရဏကာလေ အကုသလဓမ္မေဟိ ပရိဝါရိတံ၊ ပစ္ဆာ ဝါ ‘‘ဒုက္ကဋံ မယာ’’တိ ဝိပ္ပဋိသာရုပ္ပာဒနေန ပရိဘာဝိတံ၊ တံ ဩမကံ နာမ ဟောတိ။

အထေတ္ထ ယထာဝုတ္တဝိဓာနံ ကိံ ပဋိသန္ဓိပဝတ္တီနံ အဝိသေသေန၊ ဥဒါဟု ပဝတ္တိဝသေနေဝါတိ စေ? ပဝတ္တိဝသေနေဝ၊ ပဋိသန္ဓိယံ ပန အယံ ဝိသေသောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တိဟေတုကေနာ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထာပိ တိဟေတုကုက္ကဋ္ဌကမ္မေနေဝ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိ ဟောတိ၊ ဩမကေန ပန ဒုဟေတုကုက္ကဋ္ဌေန စ ဒုဟေတုကာ ပဋိသန္ဓိ၊ ဒုဟေတုကောမကေန ပန အဟေတုကာဝါတိ အယံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ ဉာဏံ ဇစ္စန္ဓာဒိဝိပတ္တိနိမိတ္တဿ မောဟဿ၊ သဗ္ဗာကုသလဿ ဝါ ပဋိပက္ခံ၊ တသ္မာ တံသမ္ပယုတ္တံ ကမ္မံ ဇစ္စန္ဓာဒိဝိပတ္တိပစ္စယံ န ဟောတီတိ တိဟေတုကံ အတိဒုဗ္ဗလမ္ပိ သမာနံ ဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိမေဝ အာကဍ္ဎတိ၊ နာဟေတုကန္တိ အာဟ ‘‘န စ ဟောတိ အဟေတုကာ’’တိ။ ယသ္မာ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ သုဂတိယံ ဇစ္စန္ဓဗဓိရာဒိဝိပတ္တိယာ အဟေတုကူပပတ္တိံ ဝဇ္ဇေတွာ ဂတိသမ္ပတ္တိယာ အဟေတုကူပပတ္တိံ ဒဿေန္တေန ဓမ္မသေနာပတိနာ –

‘‘ဂတိသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တေ အဋ္ဌန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဥပပတ္တိ ဟောတိ၊ ဂတိသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တေ ကတမေသံ အဋ္ဌန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဥပပတ္တိ ဟောတိ? ကုသလဿ ကမ္မဿ ဇဝနက္ခဏေ တယော ဟေတူ ကုသလာ တသ္မိံ ခဏေ ဇာတစေတနာယ သဟဇာတပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ တေန ဝုစ္စတိ ကုသလမူလပစ္စယာပိ သင်္ခါရာ။ နိကန္တိက္ခဏေ ဒွေ ဟေတူ အကုသလာ တသ္မိံ ခဏေ ဇာတစေတနာယ သဟဇာတပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ တေန ဝုစ္စတိ အကုသလမူလပစ္စယာပိ သင်္ခါရာ။ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ တယော ဟေတူ အဗျာကတာ တသ္မိံ ခဏေ ဇာတစေတနာယ သဟဇာတပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ တေန ဝုစ္စတိ နာမရူပပစ္စယာပိ ဝိညာဏံ၊ ဝိညာဏပစ္စယာပိ နာမရူပ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၃၁-၂၃၂) –

ဧဝံ ဇဝနက္ခဏေ တိဏ္ဏံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တဝိပါကုပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ န ပန ‘‘ဇဝနက္ခဏေ ဒွိန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ’’တိ၊ တသ္မာ တိဟေတုကကမ္မေနေဝ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိ ဟောတိ၊ န ဒုဟေတုကေနာတိ အာဟ ‘‘ဒုဟေတုကေန…ပေ… န စ ဟောတိ တိဟေတုကာ’’တိ။ ယဒိ ဟိ ဒုဟေတုကကမ္မေန တိဟေတုကပဋိသန္ဓိ သိယာ၊ ယထာ ‘‘အဋ္ဌန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဥပပတ္တိ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ တဿ ဝိဘင်္ဂေါ ကတော၊ ဧဝံ ‘‘ဂတိသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တေ သတ္တန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဥပပတ္တိ ဟောတိ။ ဂတိသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တေ ကတမေသံ သတ္တန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဥပပတ္တိ ဟောတိ? ကုသလဿ ကမ္မဿ ဇဝနက္ခဏေ ဒွေ ဟေတူ ကုသလာ တသ္မိံ ခဏေ…ပေ… သင်္ခါရာ၊ နိကန္တိက္ခဏေ ဒွေ ဟေတူ အကုသလာ တသ္မိံ ခဏေ…ပေ… သင်္ခါရာ၊ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ တယော ဟေတူ အဗျာကတာ တသ္မိံ ခဏေ…ပေ… နာမရူပ’’န္တိ သတ္တန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တူပပတ္တိံ ဝတွာ တဿ ဝိဘင်္ဂေါ ကာတဗ္ဗော သိယာ၊ န စ ပနေဝံ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝိညာယတိ ‘‘ဒုဟေတုကကမ္မေန တိဟေတုကပဋိသန္ဓိ န ဟောတီ’’တိ။

ယဒိ ဧဝံ –

‘‘ဂတိသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တေ ဆန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဥပပတ္တိ ဟောတိ။ ဂတိသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တေ ကတမေသံ…ပေ… ဟောတိ? ကုသလဿ ကမ္မဿ ဇဝနက္ခဏေ ဒွေ ဟေတူ ကုသလာ တသ္မိံ ခဏေ…ပေ… သင်္ခါရာ။ နိကန္တိက္ခဏေ ဒွေ ဟေတူ အကုသလာ တသ္မိံ ခဏေ…ပေ… သင်္ခါရာ။ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဒွေ ဟေတူ အဗျာကတာ တသ္မိံ ခဏေ…ပေ… နာမရူပ’’န္တိ –

ဧဝံ ဒုဟေတုကကမ္မေန ဒုဟေတုကူပပတ္တိံ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘ဂတိသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တေ သတ္တန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဥပပတ္တိ ဟောတိ။ ဂတိသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တေ ကတမေသံ သတ္တန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဥပပတ္တိ ဟောတိ? ကုသလဿ ကမ္မဿ ဇဝနက္ခဏေ တယော ဟေတူ ကုသလာ တသ္မိံ ခဏေ…ပေ… သင်္ခါရာ။ နိကန္တိက္ခဏေ ဒွေ ဟေတူ အကုသလာ တသ္မိံ ခဏေ…ပေ… သင်္ခါရာ။ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဒွေ ဟေတူ အဗျာကတာ တသ္မိံ ခဏေ…ပေ… နာမရူပ’’န္တိ ဧဝံ တိဟေတုကကမ္မေန ဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိယာပိ အနုဒ္ဓဋတ္တာ သာပိ န ဟောတီတိ စေ? နော န ဟောတိ၊ ဒုဟေတုကောမကကမ္မေန အဟေတုကပဋိသန္ဓိယာ ဝိယ တိဟေတုကောမကေန ဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိယာဝ ဒါတဗ္ဗတ္တာ၊ ကမ္မသရိက္ခကဝိပါကဒဿနတ္ထံ ပန မဟာထေရေန ပါဌော သာဝသေသော ကတော။

ယဒိ ဧဝံ ပုရိမဝုတ္တေဟိ ဣဒံ သမာနံ ကမ္မသရိက္ခကတာဘာဝတောတိ ဒုဟေတုကကမ္မေန တိဟေတုကပဋိသန္ဓိ န ဥဒ္ဓဋာ၊ န ပန အလဗ္ဘနတောတိ? တံ န၊ အကုသလကမ္မဿ အလောဘသမ္ပယောဂါဘာဝတော၊ အလောဘဖလုပ္ပာဒနေ ဝိယ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တဿ ဉာဏဖလုပ္ပာဒနေ အသမတ္ထဘာဝတော။ ပညာဗလသမ္ပယောဂတော ဟိ တံဉာဏဖလုပ္ပာဒနေ သမတ္ထံ ဟောတိ။

ဧတ္ထာဟ – ကိံ ပနေတံ ကမ္မမေဝ ပဋိသန္ဓိံ ဒေန္တံ အတ္တနာ သဒိသဝေဒနမေဝ ဒေတိ၊ ဥဒါဟု ဝိသဒိသဝေဒနမ္ပီတိ? ဒုဟေတုကောမကမေဝ ဝိသဒိသဝေဒနံ ဒေတိ၊ ဣတရံ ပန သဒိသဝေဒနမေဝ ။ တထာ ဟိ ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယ မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂသုတ္တေ သုခဝေဒနီယာဒိကမ္မဝဏ္ဏနာယ –

‘‘ကာမာဝစရကုသလတော သောမနဿသဟဂတစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ စတဿော စေတနာ၊ ရူပါဝစရကုသလတော စတုက္ကဇ္ဈာနစေတနာတိ ဧဝံ ပဋိသန္ဓိပဝတ္တေသု သုခဝေဒနာယ ဇနနတော သုခဝေဒနီယံ ကမ္မံ နာမ။ ကာမာဝစရဉ္စေတ္ထ ပဋိသန္ဓိယံယေဝ ဧကန္တေန သုခံ ဇနေတိ၊ ပဝတ္တေ ပန ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တာရမ္မဏေ အဒုက္ခမသုခမ္ပိ။

‘‘အကုသလစေတနာ ပဝတ္တေ ကာယဒွါရပ္ပဝတ္တဒုက္ခဿ ဇနနတော ဒုက္ခဝေဒနီယံ ကမ္မံ နာမ။

‘‘ကာမာဝစရကုသလတော ပန ဥပေက္ခာသဟဂတစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ စတဿော စေတနာ၊ ရူပါဝစရကုသလတော စတုတ္ထဇ္ဈာနစေတနာတိ ဧဝံ ပဋိသန္ဓိပဝတ္တေသု တတိယဝေဒနာယ ဇနနတော အဒုက္ခမသုခဝေဒနီယံ ကမ္မံ နာမ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ကာမာဝစရံ ပဋိသန္ဓိယံယေဝ ဧကန္တေန အဒုက္ခမသုခံ ဇနေတိ၊ ပဝတ္တေ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ သုခမ္ပီ’’တိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၀၀) –

ဝုတ္တံ။ နနု စ ‘‘အာရမ္မဏေန ဟောတေဝ၊ ဝေဒနာပရိဝတ္တန’’န္တိ ဝစနတော အာရမ္မဏဝသေန ဝေဒနာနိယမော ဟောတိ၊ န စ သောမနဿသဟဂတကမ္မေန ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တဿ ဣဋ္ဌာရမ္မဏမေဝ ကမ္မနိမိတ္တာဒိကမာပါထမာဂစ္ဆတီတိ နိယမော အတ္ထိ၊ ဥပေက္ခာသဟဂတကမ္မေန ဝါ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တာရမ္မဏန္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ တသ္မာ ကထံ ကမ္မဝသေနေဝ ဝေဒနာနိယမောတိ? ဝုစ္စတေ – ဣဋ္ဌာဒိအာရမ္မဏမ္ပိ အာပါထမာဂစ္ဆန္တံ ကမ္မဗလေနေဝ အာဂစ္ဆတီတိ သောမနဿသဟဂတကမ္မေန ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏကာလေ တဿ ဗလေန ဣဋ္ဌာရမ္မဏမာပါထမာဂစ္ဆတိ၊ ဥပေက္ခာသဟဂတကမ္မေန ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တာရမ္မဏန္တိ န န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ တသ္မာ ကမ္မဝသေန ပဋိသန္ဓိယာ အာရမ္မဏနိယမော၊ အာရမ္မဏဝသေန ဝေဒနာနိယမောတိ။ အပိစ ‘‘အာရမ္မဏေန ဟောတေဝ၊ ဝေဒနာပရိဝတ္တန’’န္တိ ဣဒံ တဒါရမ္မဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ န တေန ပဋိသန္ဓိယာ ကမ္မသရိက္ခကဝေဒနာဘာဝေါ ပဋိက္ခိပိတုံ သက္ကာ၊ ဒုဟေတုကောမကံ ပန သောမနဿသဟဂတမ္ပိ အတ္တနော နိဟီနတာယ ဒုဟေတုကဖလုပ္ပာဒနေ အသမတ္ထတ္တာ၊ အဟေတုကာယ စ အတ္တနာ သဒိသဝေဒနာယ ပဋိသန္ဓိယာ အသမ္ဘဝတော ဥပေက္ခာသဟဂတပဋိသန္ဓိယာ အနုရူပတော ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တာရမ္မဏမုပဋ္ဌပေတွာ တဒါရမ္မဏံ ဥပေက္ခာသဟဂတမေဝ ပဋိသန္ဓိံ ဒေတိ။

နနု စ ‘‘ပစ္ဆိမဘဝိကမဟာဗောဓိသတ္တာနံ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂံ သောမနဿကမ္မံ ပဋိသန္ဓိံ ဒေတီ’’တိ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ၊ မဟာသိဝတ္ထေရော စ ဥပေက္ခာသဟဂတဉာဏသမ္ပယုတ္တအသင်္ခါရိကဝိပါကစိတ္တေန ပဋိသန္ဓိံ ဣစ္ဆတိ။ ဝုတ္တဉှိ တေန ‘‘သောမနဿသဟဂတတော ဥပေက္ခာသဟဂတံ ဗလဝတရံ၊ တေန ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တိ၊ တေန ဂဟိတပဋိသန္ဓိကာ ဟိ မဟဇ္ဈာသယာ ဟောန္တိ တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရော ဝိယာ’’တိ၊ တသ္မာ သောမနဿသဟဂတကုသလတော ဥပေက္ခာသဟဂတပဋိသန္ဓိပိ လဗ္ဘတိ ယထာ စ၊ ဧဝံ တထာ ဥပေက္ခာသဟဂတတော သောမနဿသဟဂတာပီတိ ကထံ ကမ္မသဒိသဝေဒနာ ပဋိသန္ဓီတိ? ဧတ္ထာပိ စ ကမ္မမ္ပိ ဥပေက္ခာသဟဂတမေဝါတိ ထေရဿ အဓိပ္ပာယော သိယာတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ အပိစာယံ ဝါဒေါ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပဋိက္ခိတ္တောဝ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ သင်္ဂဟကာရေဟိ ‘‘အဋ္ဌကထာယံ ပန အယံ ထေရဿ မနောရထော၊ နတ္ထိ ဧတ’’န္တိ ပဋိက္ခိပိတွာ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနံ ဟိတူပစာရော ဗလဝါ ဟောတိ၊ တသ္မာ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂကာမာဝစရကုသလဝိပါကသောမနဿသဟဂတတိဟေတုကအသင်္ခါရိကစိတ္တေန ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တီတိ ဝုတ္တန္တိ၊ တသ္မာ ပဋိက္ခိတ္တဝါဒံ ဂဟေတွာ န သက္ကာ အဋ္ဌကထာဝစနံ စာလေတုန္တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗမေဝေတံ ကမ္မသဒိသဝေဒနာ ပဋိသန္ဓီတိ။ အသမ္ပဋိစ္ဆန္တေဟိ ဝါ အဋ္ဌကထာယ အဓိပ္ပာယော သာဓုကံ ကထေတဗ္ဗောတိ။

အသင်္ခါရန္တိ အသင်္ခါရိကကမ္မံ။ အသင်္ခါရံ သသင်္ခါရမ္ပိ ဖလံ ဒေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

အာရမ္မဏေနာတိ ဣဋ္ဌာဒိအာရမ္မဏေန။ ဝေဒနာပရိဝတ္တနန္တိ တဿ တဿ အာရမ္မဏဿ အနုရူပတော သောမနဿာဒိဝေဒနာယ ပရိဝတ္တနံ၊ ကုသလဝိပါကသန္တီရဏတဒါရမ္မဏာနိ သန္ဓာယ စေတံ ဝုတ္တံ။ တာနိ ဟိ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ သောမနဿသဟဂတာနိ၊ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ ဥပေက္ခာသဟဂတာနိ။ အကုသလဝိပါကံ ပန သန္တီရဏတဒါရမ္မဏံ အနိဋ္ဌေ၊ အနိဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ စ အာရမ္မဏေ ဥပေက္ခာသဟဂတမေဝ။ န ဟိ တဿ အာရမ္မဏဝသေန ဝေဒနာဘေဒေါ အတ္ထိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဒွီသုပိ ဥပေက္ခာသဟဂတမေဝ။ ဒွိပဉ္စဝိညာဏသမ္ပဋိစ္ဆနေသု စ ဌပေတွာ ကာယဝိညာဏဒွယံ သေသာနိ ဣဋ္ဌာဒီသု သဗ္ဗတ္ထ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တကာရဏဝသေနေဝ ဥပေက္ခာသဟဂတာနိ၊ တထာ ကာယဝိညာဏံ ဣဋ္ဌာဒီသု သုခသဟဂတံ၊ အနိဋ္ဌာဒီသု ဒုက္ခသဟဂတန္တိ။ ဇဝနေန နိယမိတံ အဋ္ဌကထာယန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဟေတုနိယမနမေဝ စေတ္ထ ဇဝနဝသေန ဟောတိ ဝေဒနာဘေဒဿ အာရမ္မဏေနေဝ၊ သင်္ခါရဘေဒဿ စ ပစ္စယဝသေနေဝ နိယမိတတ္တာ။ ဧတ္ထ စ အကုသလဝိပါကာနံ ဝိဘာဂါဘာဝတော ကုသလဝိပါကတဒါရမ္မဏာနမေဝ အာရမ္မဏဇဝနပစ္စယဝသေန နိယမနံ ဟောတိ။ တံ ပန သရူပတော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – တိဟေတုကုက္ကဋ္ဌကမ္မေန ဟိ တဒါရမ္မဏံ ပဝတ္တမာနံ ကမ္မဝသေန နိယမာဘာဝတော သဗ္ဗေသုပိ ကုသလဝိပါကတဒါရမ္မဏေသု သမ္ပတ္တေသု အာရမ္မဏဇဝနပစ္စယဝသေန၊ အာရမ္မဏဇဝနဝသေနေဝ ဝါ နိယတံ ဧကမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကထံ? တဒါရမ္မဏေသု ဟိ အာရမ္မဏဝသေန ဝေဒနာနိယမော ဟောတိ၊ ဇဝနဝသေန ဟေတုနိယမော ၊ ပစ္စယဝသေန သင်္ခါရနိယမော။ အဟေတုကေသု ပန သင်္ခါရဘေဒါဘာဝတော ပစ္စယဝသေန နိယမနံ နတ္ထိ။ တတ္ထ အာရမ္မဏေန ဝေဒနာနိယမနံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဇဝနဝသေန ဟေတုနိယမနေ ပန ကမ္မသရိက္ခကဟေတုဝသေန တိဟေတုကာနိ ဒုဟေတုကာနိ အဟေတုကာနီတိ တီဏိ ဇဝနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ကမ္မသရိက္ခကဟေတုဝသေန တိဟေတုကဇဝနာနိ နာမ ကာမာဝစရကုသလကိရိယာသု ဉာဏသမ္ပယုတ္တဇဝနာနိ၊ ဒုဟေတုကဇဝနာနိ နာမ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တဇဝနာနိ၊ အဟေတုကာနိ နာမ အကုသလဇဝနာနိ စေဝ ကိရိယာဟေတုကဇဝနဉ္စ။ အကုသလဇဝနာနိပိ ဟိ ကုသလကမ္မသရိက္ခကဟေတုဝသေန အဟေတုကာနိ ကုသလဟေတူနံ တေသု အဘာဝတော။

တတ္ထ ကမ္မဿ ဇဝနသဒိသတဒါရမ္မဏာဘိနိပ္ဖာဒနသာမတ္ထိယေ သတိ တိဟေတုကဇဝနေ ဇဝိတေ တိဟေတုကတဒါရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ဒုဟေတုကဇဝနေ ဇဝိတေ ဒုဟေတုကတဒါရမ္မဏံ၊ အဟေတုကဇဝနေ ဇဝိတေ အဟေတုကတဒါရမ္မဏံ ဟောတီတိ။ ဧဝံ ဇဝနဝသေန ဟေတုနိယမနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကထံ ပစ္စယဝသေန သင်္ခါရနိယမောတိ? ကာလသမ္ပဒါဒီနံ၊ ဥတုသမ္ပဒါဒီနဉ္စ ပစ္စယာနံ ဗလဝဘာဝေ သတိ အသင်္ခါရိကတဒါရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ဒုဗ္ဗလဘာဝေ သသင်္ခါရိကံ။ အဟေတုကတဒါရမ္မဏဿ ပန ပစ္စယဝသေန နိယမော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ယဒိ ဣဋ္ဌာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ တဒါ ဥပေက္ခာသဟဂတံ တဒါရမ္မဏံ ပဋိဗာဟိတွာ သောမနဿသဟဂတတဒါရမ္မဏမေဝ ဟောတိ။ သောမနဿသဟဂတတဒါရမ္မဏေသုပိ အနိယမေန အာရမ္မဏဝသေန သဗ္ဗေသု သမ္ပတ္တေသု ဇဝနဿ တိဟေတုကဘာဝေ ဒုဟေတုကာဟေတုကေ ပဋိဗာဟိတွာ တိဟေတုကမေဝ တဒါရမ္မဏံ ဟောတိ။ တိဟေတုကတဒါရမ္မဏေသုပိ အနိယမေန ဇဝနဝသေန သဗ္ဗေသု သမ္ပတ္တေသု ပစ္စယဿ ဗလဝဘာဝေ သတိ သသင်္ခါရိကတဒါရမ္မဏံ ပဋိဗာဟိတွာ အသင်္ခါရိကမေဝ တဒါရမ္မဏံ ဟောတိ။ ဧတေနေဝ နယေန သေသံ တဒါရမ္မဏမ္ပိ တံတံဇဝနာနုရူပတော နိယမနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အဟေတုကတဒါရမ္မဏံ ပန ပစ္စယံ အနပေက္ခိတွာ အာရမ္မဏဝသေန စေဝ ဇဝနဝသေန စ နိယမနံ ဟောတိ။ ဣဒမေတ္ထ ယေဘုယျပ္ပဝတ္တိဝသေန နိယမနံ။ ကဒါစိ ပန အာရမ္မဏဝသေန၊ ပစ္စယဝသေန၊ ပရိစိတဝသေန စ တဒါရမ္မဏနိယမော ဟောတိ။ တတ္ထ အာရမ္မဏဝသေန စေဝ ပစ္စယဝသေန စ နိယမနံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။ ပရိစိတဝသေန ပန နိယမနေ ယေဘုယျေန တိဟေတုကကုသလပ္ပဝတ္တိယာ တေသု ပရိစိတဿ ကဒါစိ ဒုဟေတုကေ၊ အဟေတုကေ ဝါ ဇဝနေ ဇဝိတေ ပရိစယဝသေန တိဟေတုကတဒါရမ္မဏမေဝ ဟောတိ။ ယေဘုယျေန စ ဒုဟေတုကဇဝနပ္ပဝတ္တိယာ တတ္ထ ပရိစိတဿ ကဒါစိ တိဟေတုကေ၊ အဟေတုကေ ဝါ ဇဝနေ ဇဝိတေ ပရိစယဝသေန ဒုဟေတုကတဒါရမ္မဏမေဝ ဟောတိ။ တထေဝ အကုသလေသု ပရိစိတဿ ကဒါစိ တိဟေတုကဒုဟေတုကေသုပိ ဇဝနေသု ဇဝိတေသု ပရိစယဝသေန အဟေတုကတဒါရမ္မဏမေဝ ဟောတီတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ပဋ္ဌာနေ –

‘‘ကုသလာကုသလေ နိရုဒ္ဓေ သဟေတုကော ဝိပါကော တဒါရမ္မဏတာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သဟေတုကေ ခန္ဓေ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ဝိပဿတိ၊ ကုသလာကုသလေ နိရုဒ္ဓေ အဟေတုကော ဝိပါကော တဒါရမ္မဏတာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ –

အဝိသေသေန အကုသလဇဝနာနန္တရမ္ပိ သဟေတုကတဒါရမ္မဏံ၊ တိဟေတုကဇဝနာနန္တရဉ္စ အဟေတုကတဒါရမ္မဏံ ဝုတ္တံ။ တိဟေတုကောမကေန၊ ပန ဒုဟေတုကုက္ကဋ္ဌေန စ ကမ္မေန တဒါရမ္မဏပ္ပဝတ္တိယံ ကမ္မဿ တိဟေတုကဝိပါကဒါနေ အသမတ္ထတာယ တိဟေတုကဇဝနေပိ ဇဝိတေ ဒုဟေတုကတဒါရမ္မဏမေဝ ဟောတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဒုဟေတုကောမကေန ပန ကမ္မေန တဒါရမ္မဏပ္ပဝတ္တိယံ ကမ္မဿ သဟေတုကတဒါရမ္မဏနိဗ္ဗတ္တနေ အသမတ္ထတာယ သဟေတုကဇဝနေပိ ဇဝိတေ အဟေတုကတဒါရမ္မဏမေဝ ဟောတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

၃၈၇-၉၁။ တုလျေန ပါကစိတ္တေနာတိ သောမနဿသဟဂတဉာဏသမ္ပယုတ္တအသင်္ခါရိကေန မဟာဝိပါကစိတ္တေန။ ဗလဝါရမ္မဏေတိ အတိမဟန္တာရမ္မဏေ။ စတုဗ္ဗိဓဉှိ အာရမ္မဏံ အတိမဟန္တံ မဟန္တံ ပရိတ္တံ အတိပရိတ္တန္တိ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘တထာ ဟိ ဝိသယံ အာဟု၊ စတုဓာ ဧတ္ထ ပဏ္ဍိတာ၊

မဟန္တာတိမဟန္တတော၊ ပရိတ္တာတိပရိတ္တတော’’တိ။

အတိမဟန္တာဒိဘာဝေါ စဿ အာပါထဂတကာလေ ဥပ္ပဇ္ဇနကစိတ္တက္ခဏဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ အာပါထဂတက္ခဏတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သောဠသစိတ္တက္ခဏာ၊ တာဝ ဝိဇ္ဇမာနာယုကအာရမ္မဏံ အတိမဟန္တံ နာမ။ ပန္နရသစုဒ္ဒသစိတ္တက္ခဏာယုကံ မဟန္တံ နာမ။ တေရသစိတ္တက္ခဏတော ပဋ္ဌာယ အဋ္ဌစိတ္တက္ခဏာယုကံ ပရိတ္တံ နာမ။ တတော ပရံ အတိပရိတ္တံ နာမ။ တတ္ထ အတိမဟန္တာရမ္မဏေ တဒါရမ္မဏပရိယောသာနာနိ ဝီထိစိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ မဟန္တေ ဇဝနပရိယောသာနာနိ၊ နတ္ထိ တဒါရမ္မဏုပ္ပာဒေါ။ ပရိတ္တေ ဇဝနမ္ပိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သန္တီရဏာနန္တရံ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမေဝ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ပဝတ္တတိ။ အတိပရိတ္တေ ဘဝင်္ဂစလနမတ္တမေဝ။ ကထံ? အတိမဟန္တေ ဟိ အာရမ္မဏေ ပဉ္စဒွါရေသု ယထာနုရူပံ အညတရသ္မိံ ဒွါရေ အာပါထဂတေ ပသာဒဃဋ္ဋနာနုဘာဝေန ဟဒယဝတ္ထုသန္နိဿိတာ ဘဝင်္ဂသန္တတိ ဝေါစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ ဝေါစ္ဆိဇ္ဇမာနာ စ သဟသာ န ဩစ္ဆိဇ္ဇတိ။ ယထာ ပန ဝေဂေန ဓာဝန္တော ပုရိသော အန္တရာ ဌာတုကာမောပိ ဧကဒွေပဒဝါရေ အတိက္ကမိတွာဝ ဌာတုံ သက္ကောတိ၊ န ပန ဌာတုကာမတာယ သဒ္ဓိံယေဝ၊ ဧဝမေဝ ဒီပသိခါ ဝိယ၊ ဂင်္ဂါသောတော ဝိယ၊ ဝေဂေန ဇဝမာနာ ဘဝင်္ဂသန္တတိ အန္တရာ ဩစ္ဆိဇ္ဇမာနာပိ ပသာဒဃဋ္ဋနတော ပရံ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာဝ ဩစ္ဆိဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ပဌမစိတ္တံ ဘဝင်္ဂသန္တတိယာ စလနာကာရေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဘဝင်္ဂစလနံ နာမ၊ ဒုတိယံ ဥပစ္ဆိဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဘဝင်္ဂုပစ္ဆေဒေါ နာမ။ စလနဉ္စေတ္ထ ဝိသဒိသစိတ္တဿ ဥပနိဿယဘာဝဂမနံ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘အာရမ္မဏန္တရာပါထေ ၊ ဒွိက္ခတ္တုံ စလိတေ မနော၊

စိတ္တန္တရဿ ဟေတုတ္တံ၊ ယာနံ စလနမီရိတ’’န္တိ။

ယဒိ ဧဝံ ဒုတိယဿပိ တံ အတ္ထီတိ တမ္ပိ ဘဝင်္ဂစလနမိစ္စေဝ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ? သစ္စံ၊ ဘဝင်္ဂဿ ပန ဥပစ္ဆိဇ္ဇနဝသေန ပဝတ္တိဝိသေသံ ဂဟေတွာ ပုရိမဿ နာမတော ဝိသဒိသနာမံ ကာတုံ ‘‘ဘဝင်္ဂုပစ္ဆေဒေါ’’တိ ဝုစ္စတီတိ။ နနု စ ရူပါဒီဟိ ပသာဒေ ဃဋ္ဋိတေ ပသာဒနိဿိတဿေဝ စလနံ ယုတ္တံ၊ ကထံ ပန ဟဒယဝတ္ထုသန္နိဿိတာယ ဘဝင်္ဂသန္တတိယာ စလနန္တိ? သန္တတိဝသေန ဧကာဗဒ္ဓတ္တာ။ ယထာ ဟိ ဘေရိယာ ဧကသ္မိံ တလေ ဌိတသက္ခရာယ မက္ခိကာယ နိပန္နာယ အပရသ္မိံ တလေ ဒဏ္ဍာဒိနာ ပဟဋေ အနုက္ကမေန ဘေရိစမ္မဝရတ္တာဒီနံ စလနေန သက္ခရာယ စလိတာယ မက္ခိကာယ ပလာယနံ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ရူပါဒိမှိ ပသာဒေ ဃဋ္ဋိတေ တန္နိဿယေသု မဟာဘူတေသု စလိတေသု အနုက္ကမေန တံသမ္ဗန္ဓာနံ သေသရူပါနမ္ပိ စလနေန ဟဒယဝတ္ထုမှိ စလိတေ တန္နိဿိတဿ ဘဝင်္ဂဿ စလနာကာရေန ပဝတ္တိ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘ဃဋ္ဋိတေ အညဝတ္ထုမှိ၊ အညနိဿိတကမ္ပနံ၊

ဧကာဗဒ္ဓေန ဟောတီတိ၊ သက္ခရောပမယာ ဝဒေ’’တိ။ (သ။ သ။ ၁၇၆)၊

ဧဝံ ဘဝင်္ဂစလနဘဝင်္ဂုပစ္ဆေဒေသု ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓေသု ‘‘ကိံ နာမေတ’’န္တိ ဝဒန္တီ ဝိယ ဝီထိစိတ္တာနိ အာရမ္မဏာဘိမုခံ ပဋိပါဒေန္တီ ကိရိယာမနောဓာတု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿာနန္တရံ ယထာရဟံ ဒဿနာဒိကိစ္စံ သာဓယမာနာ ပဉ္စဝိညာဏဓာတူသု အညတရာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒနန္တရံ တာယ ဂဟိတမေဝါရမ္မဏံ သမ္ပဋိစ္ဆမာနာ ဝိပါကာဟေတုကမနောဓာတု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒနန္တရံ တဒေဝါရမ္မဏံ သန္တီရယမာနာ ဝိပါကာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒနန္တရံ တမေဝါရမ္မဏံ ဝဝတ္ထာပယမာနာ ကိရိယာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒနန္တရံ ကာမာဝစရကုသလာကုသလကိရိယဇဝနေသု ယံ ကိဉ္စိ လဒ္ဓပစ္စယံ တဒေဝါရမ္မဏံ အာရဗ္ဘ ဇဝနံ ဟုတွာ ယေဘုယျေန သတ္တက္ခတ္တုံ ဇဝတိ၊ တဒနန္တရံ ဧကာဒသတဒါရမ္မဏစိတ္တေသု အညတရံ ကမ္မံ အာရမ္မဏံ ဇဝနံ ပစ္စယော ပရိစိတတာတိ ဣမေသံ အနုရူပဝသေန ဒွိက္ခတ္တုံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒနန္တရံ ဘဝင်္ဂပါတော ဟောတိ။

ဣဓ ဌတွာ ဣမိဿာ စိတ္တပရမ္ပရာယ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ အမ္ဗောပမာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကထံ? ဧကော ကိရ ပုရိသော ဖလိတမ္ဗရုက္ခဿ ဟေဋ္ဌာ သသီသံ ပါရုပိတွာ နိပန္နော နိဒ္ဒါယတိ၊ အထေကံ အမ္ဗပက္ကံ ဝဏ္ဋတော မုစ္စိတွာ တဿ ကဏ္ဏသက္ခလိံ ပုဉ္ဆမာနံ ဝိယ ‘‘ဌ’’န္တိ ဘူမိယံ ပတတိ၊ သော တဿ သဒ္ဒေန ပဗုဇ္ဈိတွာ သီသတော ဝတ္ထံ အပနေတွာ စက္ခုံ ဥမ္မီလေတွာ ဩလောကေသိ၊ တတော ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဖလံ ဂဟေတွာ မဒ္ဒိတွာ ဥပသိင်္ဃိတွာ ပက္ကဘာဝံ ဉတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ မုခဂတံ သဟ သေမှေန အဿာဒေတွာ ပုန တထေဝ နိဒ္ဒါယတိ။ တတ္ထ တဿ ပုရိသဿ အမ္ဗရုက္ခမူလေ နိဒ္ဒါယနကာလော ဝိယ ဘဝင်္ဂသမင်္ဂိကာလော၊ အမ္ဗပက္ကဿ ပတိတကာလော ဝိယ အာရမ္မဏဿ ပသာဒဃဋ္ဋနကာလော၊ ပတနသဒ္ဒေန ပဗုဒ္ဓကာလော ဝိယ မနောဓာတုယာ ဘဝင်္ဂဿ အာဝဋ္ဋိတကာလော၊ ဥမ္မီလေတွာ ဩလောကိတကာလော ဝိယ စက္ခုဝိညာဏဿ ဒဿနကိစ္စံ သာဓနကာလော၊ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဂဟိတကာလော ဝိယ ဝိပါကမနောဓာတုယာ အာရမ္မဏသမ္ပဋိစ္ဆနကာလော၊ ဂဟေတွာ မဒ္ဒိတကာလော ဝိယ ဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတုယာ အာရမ္မဏဿ သန္တီရိတကာလော၊ ဥပသိင်္ဃိတကာလော ဝိယ ကိရိယာမနောဝိညာဏဓာတုယာ ဝဝတ္ထာပိတကာလော၊ ပရိဘုတ္တကာလော ဝိယ ဇဝနဿ အာရမ္မဏရသအနုဘဝိတကာလော၊ မုခဂတံ သဟ သေမှေန အဿာဒိတကာလော ဝိယ တဒါရမ္မဏဿ ဇဝနေန အနုဘူတာရမ္မဏအနုဘဝနကာလော၊ ပုန နိဒ္ဒါယနံ ဝိယ ပုန ဘဝင်္ဂကာလောတိ ဧဝမေတ္ထ ဥပမာသံသန္ဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အယံ ပန ဥပမာ ကိံ ဒီပေတိ? အာရမ္မဏဿ ပသာဒဃဋ္ဋနမေဝ ကိစ္စံ၊ ကိရိယာမနောဓာတုယာ ဘဝင်္ဂါဝဋ္ဋနမေဝ ကိစ္စံ၊ ပဉ္စဝိညာဏဓာတူနံ ဒဿနာဒိကမေဝ ကိစ္စံ၊ ဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတုယာ သမ္ပဋိစ္ဆနမေဝ ကိစ္စံ၊ ဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတုယာ သန္တီရဏမေဝ ကိစ္စံ၊ ကိရိယာမနောဝိညာဏဓာတုယာ ဝဝတ္ထာပနမေဝ ကိစ္စံ၊ ဇဝနဿေဝ ပန အာရမ္မဏရသာနုဘဝနံ တဒါရမ္မဏဿ ဧတေန အနုဘူတဿေဝ အနုဘဝနန္တိ ဧဝံ ကိစ္စဝသေန ဓမ္မာနံ အညမညာသံကိဏ္ဏတံ ဒီပေတိ၊ ဧဝံ ပဝတ္တမာနံ ပန စိတ္တံ ‘‘တွံ အာဝဇ္ဇနံ နာမ ဟောဟိ၊ တွံ ဒဿနာဒီသု အညတရံ၊ တွံ သမ္ပဋိစ္ဆနံ နာမာ’’တိအာဒိနာ နိယုဉ္ဇကေ ကာရကေ အသတိပိ စိတ္တနိယာမဝသေနေဝ ပဝတ္တတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံ ပန စိတ္တနိယာမံ သဒ္ဓိံ ဥတုနိယာမာဒီဟိ ပရိစ္ဆေဒါဝသာနေ ဝက္ခတိ။ အယံ တာဝ အတိမဟန္တာရမ္မဏေ စိတ္တပ္ပဝတ္တိဝိဘာဝနာ။

မဟန္တာရမ္မဏေ ပန တဒါရမ္မဏုပ္ပာဒဿ အဘာဝတော တသ္မိံ အာပါထဂတေ ဝုတ္တနယေန ဇဝနပရိယောသာနေသု ဝီထိစိတ္တေသု ဥပ္ပန္နေသု ဘဝင်္ဂပါတောဝ ဟောတိ၊ အာရမ္မဏဿ ပန ပရိက္ခီဏာယုကတ္တာ ဧကစိတ္တက္ခဏိကပ္ပမာဏေပိ ဝါ အာယုမှိ သတိ သမာသန္နမရဏော ဝိယ ပုရိသော ဒုဗ္ဗလဘာဝတော တဒါရမ္မဏံ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ အပိစ တဒါရမ္မဏမုပ္ပဇ္ဇန္တံ နိယမတော ဒွိက္ခတ္တုမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န ဧကဝါရံ။ ဧကစိတ္တက္ခဏာဝသိဋ္ဌေ စ အာရမ္မဏေ ဧကသ္မိံ တဒါရမ္မဏေ ဥပ္ပန္နေသု ဒုတိယဿ ဥပ္ပဇ္ဇနကာလေ တဿ နိရုဒ္ဓတ္တာ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ န ဟိ ဒွီသု တဒါရမ္မဏေသု ဧကံ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ၊ ဧကံ အတီတာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဒုတိယဿ အနုပ္ပတ္တိယာ ပဌမမ္ပိ နုပ္ပဇ္ဇတီတိ။ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယံ ပန သကိမ္ပိ တဒါရမ္မဏဿ ပဝတ္တိ ဝုတ္တာ။ ပရမတ္ထဝိနိစ္ဆယေပိ စ တမေဝ ဝါဒံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘‘သကိံ ဒွေ ဝါ တဒါလမ္ဗ’’န္တိ (ပရမ။ ဝိ။ ၁၁၆) ဝုတ္တံ။ အဘိဓမ္မဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘စိတ္တပ္ပဝတ္တိဂဏနာယံ သဗ္ဗဝါရေသု ဒွေ ဧဝ စိတ္တဝါရာနိ အာဂတာနီ’’တိ ဝတွာ တံ န သမ္ပဋိစ္ဆိတံ၊ တသ္မာ မဟန္တာရမ္မဏေ ဇဝနာဝသာနေ ဘဝင်္ဂပါတောဝ ဟောတိ၊ နတ္ထိ တဒါရမ္မဏုပ္ပာဒေါ၊ အယဉ္စ တဒါရမ္မဏေဟိ တုစ္ဆတာယ ‘‘မောဃဝါရော’’တိ ဝုစ္စတိ။

ပရိတ္တာရမ္မဏေ ဇဝနုပ္ပာဒဿပိ အဘာဝတော သန္တီရဏာဝသာနေသု ဝီထိစိတ္တေသု ဥပ္ပန္နေသု တဒနန္တရံ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမေဝ အာသေဝနံ လဘိတွာ ဇဝနဋ္ဌာနေ ဌတွာ ဒွိက္ခတ္တုံ ပဝတ္တတိ၊ တတော ဘဝင်္ဂပါတော ဟောတိ။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ ပန အပ္ပတွာ အန္တရာ စက္ခုဝိညာဏာဒိကံ ပတွာ နိဝတ္တိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ဇဝနံ ပန အာရမ္မဏဿ အပ္ပာယုကဘာဝေန ပရိဒုဗ္ဗလတ္တာ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ တဉှိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ သတ္တစိတ္တက္ခဏာယုကေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကတိပယစိတ္တက္ခဏာယုကေ ပန ပဌမဇဝနမေဝ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ တဒနုပ္ပတ္တိယဉှိ ဣတရာနိပိ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ ပရိတ္တာရမ္မဏေ နတ္ထိ ဇဝနုပ္ပာဒေါတိ အယံ ဒုတိယော မောဃဝါရော အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တော။ ဋီကာကာရော ပန တထာ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အညထာ ဒုတိယမောဃဝါရံ ပကပ္ပေတိ။ ဝုတ္တဉှိ တေန တီသု မောဃဝါရေသု ဒုတိယမောဃဝါရော ဥပပရိက္ခိတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။

ယဒိ ဟိ အနုလောမေ ဝေဒနာတ္တိကေ ပဋိစ္စဝါရာဒီသု ‘‘အာသေဝနပစ္စယာ န မဂ္ဂေ ဒွေ၊ နမဂ္ဂပစ္စယာ အာသေဝနေ ဒွေ’’တိ စ ဝုတ္တံ သိယာ၊ သောပိ မောဃဝါရော လဗ္ဘေယျ။ ယဒိ စ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမ္ပိ အာသေဝနပစ္စယော သိယာ၊ ကုသလာကုသလာနမ္ပိ သိယာ။ န ဟိ အာသေဝနပစ္စယံ လဒ္ဓုံ ယုတ္တဿ အာသေဝနပစ္စယဘာဝီ ဓမ္မော အာသေဝနပစ္စယော ဟောတီတိ အဝုတ္တော အတ္ထိ။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဿ ပန ကုသလာကုသလာနံ အာသေဝနပစ္စယဘာဝေါ န ဝုတ္တော။ ‘‘ကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ ကုသလော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာသေဝနပစ္စယာ။ အကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ အကုသလော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာသေဝနပစ္စယာ’’တိ ဝစနတော ပဋိက္ခိတ္တောဝ။ အထာပိ သိယာ ‘‘အသမာနဝေဒနာနံ ဝသေနေဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ၊ ဧဝမ္ပိ ယထာ ‘‘အာဝဇ္ဇနာ ကုသလာနံ ခန္ဓာနံ၊ အကုသလာနံ ခန္ဓာနံ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၁၇) ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ‘‘အာသေဝနပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ဇာတိဘေဒါ န ဝုတ္တန္တိ စေ၊ ‘‘ဘူမိဘိန္နဿ ကာမာဝစရဿ ရူပါဝစရာဒီနံ အာသေဝနပစ္စယဘာဝေါ ဝိယ ဇာတိဘိန္နဿပိ ဘဝေယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော ဧဝ သိယာ၊ အဘိန္နဇာတိကဿ စ ဝသေန ယထာ ‘‘အာဝဇ္ဇနာ သဟေတုကာနံ ခန္ဓာနံ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ‘‘အာသေဝနပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န တု ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဝေဒနာတ္တိကေပိ သံခိတ္တာယ ဂဏနာယ ‘‘အာသေဝနပစ္စယာ နမဂ္ဂေ ဧကံ၊ နမဂ္ဂပစ္စယာ အာသေဝနေ ဧက’’န္တိ ဧဝံ ဂဏနာယ နိဒ္ဓါရိယမာနာယ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဿ အာသေဝနပစ္စယတ္တာဘာဝါ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရော ဒုတိယော မောဃဝါရော ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ ပန ဝီထိဝိပါကသန္တတိယာ အာဝဋ္ဋနတော ‘‘အာဝဇ္ဇနာ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ တတော ဝိသဒိသဿ ဇဝနဿ ကရဏတော မနသိကာရော စ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ပဋ္ဌာနေ ‘‘ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ ကုသလာနံ ခန္ဓာနံ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိ န ဝုတ္တံ၊ ‘‘အာဝဇ္ဇနာ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနတော စတုန္နံ ဝါ ပဉ္စန္နံ ဝါ ဇဝနာနံ အာရမ္မဏပုရေဇာတံ ဘဝိတုံ အသက္ကောန္တံ ရူပါဒိအာဝဇ္ဇနာဒီနံ ပစ္စယော ဘဝိတုံ န သက္ကောတိ၊ အယမေတဿ သဘာဝေါတိ ဇဝနာပါရိပူရိယာ ဒုတိယော မောဃဝါရော ဒဿေတုံ ယုတ္တော သိယာတိ။

အယဉှိ အာစရိယဿ အဓိပ္ပာယော – ယဒိ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမ္ပိ အာသေဝနပစ္စယော သိယာ၊ ယထာ ‘‘သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အာသေဝနပစ္စယာ နမဂ္ဂပစ္စယာ’’တိ အနုလောမပစ္စနိယေ၊ ပစ္စနိယာနုလောမေ စ ‘‘သုခါ…ပေ… နမဂ္ဂပစ္စယာ အာသေဝနပစ္စယာ’’တိ စ ဝုတ္တံ ဟသိတုပ္ပာဒစိတ္တဝသေန၊ ဧဝမ္ပိ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဝသေန ‘‘အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စာ’’တိအာဒိနာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ပါဌော သိယာ။ တထာ စ သတိ ဝါရဒွယဝသေန ဂဏနာယ ‘‘အာသေဝနပစ္စယာ နမဂ္ဂေ ဒွေ၊ နမဂ္ဂပစ္စယာ အာသေဝနေ ဒွေ’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န ပန ဝုတ္တံ၊ ‘‘အာသေဝနပစ္စယာ နမဂ္ဂေ ဧကံ၊ နမဂ္ဂပစ္စယာ အာသေဝနေ ဧက’’န္တိစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ အပိစ ယဒိ ဟိ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနမ္ပိ အာသေဝနပစ္စယော သိယာ၊ ဒုတိယမောဃဝါရော ဝိယ ပုရိမဝါရေသုပိ သိယာ။ တထာ စ သတိ အတ္တနော ဝိယ ကုသလာကုသလာနမ္ပိ သိယာ။ န ဟိ အာသေဝနပစ္စယံ လဒ္ဓုံ ယုတ္တဿ အာသေဝနပစ္စယဘာဝီ ဓမ္မော အာသေဝနပစ္စယော ဟောတီတိ အဝုတ္တော အတ္ထိ ‘‘ပုရိမာ ပုရိမာ ကုသလာ ခန္ဓာ’’တိအာဒိနာ အနဝသေသတော ဝုတ္တတ္တာ၊ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဿ ပန အဝုတ္တော ‘‘အဗျာကတော ဓမ္မော ကုသလဿ ဓမ္မဿ အာသေဝနပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိဝစနဿ အဘာဝတော။ န ကေဝလံ အဝုတ္တောဝ၊ အထ ခေါ ‘‘ကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ ကုသလော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ အကုသလော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဖဿာဒိကုသလာကုသလဓမ္မေ ပဋိစ္စ သဟဇာတာဒိပစ္စယဝသေန ကုသလာကုသလဿ ဥပ္ပတ္တိံ ဝတွာ ပဌမဇဝနဿ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနတော အာသေဝနပစ္စယာလာဘံ သန္ဓာယ ‘‘နာသေဝနပစ္စယာ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တောဝ။

အထာပေတ္ထ သမောဓာနံ သိယာ၊ သမာနဝေဒနာနံ ဧဝ အာသေဝနပစ္စယဘာဝဿ ဒဿနတော ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနေန အသမာနဝေဒနာနံ ကုသလာကုသလာနံ ဝသေနာယံ ပဋိက္ခေပေါ ကတောတိ။ ဧဝမ္ပိ သတိ ယထာ ‘‘အာဝဇ္ဇနာ ကုသလာနံ ခန္ဓာနံ အကုသလာနံ ခန္ဓာနံ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သမာနဝေဒနာဝသေန ‘‘အာသေဝနပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ အထ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဿ ကုသလာကုသလေဟိ ဘိန္နဇာတိကတ္တာ တဿ တေသံ အာသေဝနပစ္စယဘာဝေါ န ဝုတ္တောတိ စေ။ ယထာ ဘူမိဝသေန ဘိန္နဿ ဂေါတြဘုဝေါဒါနဝသေန ဌိတဿ ကာမာဝစရဿ ရူပါဝစရာဒီနံ အာသေဝနဘာဝေါ ဒိဿတိ၊ ဧဝံ ဇာတိဝသေန ဘိန္နဿ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဿ အာသေဝနပစ္စယဘာဝေ န ကောစိ ဝိဗန္ဓော၊ အပိစ အဘိန္နဝေဒနဿ၊ အဘိန္နဇာတိကဿ စ ဥပေက္ခာသဟဂတမဟာကိရိယစိတ္တဿ ဝသေန ယထာ ‘‘အာဝဇ္ဇနာ သဟေတုကာနံ ခန္ဓာနံ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ‘‘အာသေဝနပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န တု ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဝေဒနာတ္တိကေပိ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဿ အာသေဝနပစ္စယတ္တဿ အဘာဝါ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဿ အာသေဝနဘာဝဒဿနဝသေန ဝုတ္တော ဒုတိယော မောဃဝါရော ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာဝဇ္ဇနာနံ ပန အနတ္ထန္တရဘာဝတော အာဝဇ္ဇနာယ စ ကုသလာကုသလာနံ အနန္တရပစ္စယဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ သတိ ဥပ္ပတ္တိယံ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ ကာမာဝစရကုသလာကုသလကိရိယာဇဝနာနံ ဧကန္တတော အနန္တရပစ္စယဘာဝေနေဝ ဝတ္တေယျ၊ န ပန အညထာတိ မုဉ္ဆာမရဏာသန္နဝေလာဒီသု ဇဝနာပါရိပူရိယာ မန္ဒီဘူတဝေဂတာယ အယံ ဒဿေတဗ္ဗောတိ။

အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ပနေတ္ထ ဣဒံ ဝုတ္တံ – ‘‘ယံ ဇဝနဘာဝပ္ပတ္တံ၊ တံ ဆိန္နမူလရုက္ခပုပ္ဖံ ဝိယာ’’တိ ဝက္ခမာနတ္တာ အနုပစ္ဆိန္နဘဝမူလာနံ ပဝတ္တဿ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဿ ကိရိယဘာဝေါ န သိယာ၊ ဝုတ္တော စ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ မနောဝိညာဏဓာတု ဥပ္ပန္နာ ကိရိယာ နေဝကုသလာ၊ နာကုသလာ၊ န စ ကမ္မဝိပါကာ ဥပေက္ခာသဟဂတာ’’တိ၊ တသ္မာ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဇဝနဋ္ဌာနေ ဌတွာ’’တိ ဝစနံ ဇဝနဿ ဥပ္ပဇ္ဇနဋ္ဌာနေ ဒွိက္ခတ္တုံ ပဝတ္တိတွာ န ဇဝနဘာဝေနာတိ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ၊ ‘‘အာသေဝနံ လဘိတွာ’’တိ စ ‘‘အာသေဝနံ ဝိယ အာသေဝန’’န္တိ ဝုတ္တေ န ကောစိ ဝိရောဓောတိ။ ဝိပ္ဖာရိကဿ ပန သတော ဒွိက္ခတ္တုံ ပဝတ္တိယေဝေတ္ထ အာသေဝနသဒိသတာ။ ဝိပ္ဖာရိကတာယ ဟိ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပကတ္တဉ္စဿ ဝုစ္စတိ။ ဝိပ္ဖာရိကမ္ပိ ဇဝနံ ဝိယ အနေကက္ခတ္တုံ အပ္ပဝတ္တိယာ ဒုဗ္ဗလတ္တာ န နိပ္ပရိယာယတော အာသေဝနပစ္စယဘာဝေန ပဝတ္တေယျာတိ န ဣမဿ ပါဌေ အာသေဝနတ္တံ ဝုတ္တံ ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ပရိယာယတော ဝုတ္တံ၊ ယထာ ဖလစိတ္တေသု မဂ္ဂင်္ဂံ မဂ္ဂပရိယာပန္နန္တိ။ ယဒိပိ ‘‘ဇဝနာပါရိပူရိယာ…ပေ… ယုတ္တော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘အာဝဇ္ဇနာဒီနံ ပစ္စယော ဘဝိတုံ န သက္ကောတီ’’တိ ပန ဝုတ္တတ္တာ စိတ္တပ္ပဝတ္တိဝသေန ပဌမမောဃဝါရတော ဧတဿ န ကောစိ ဝိသေသောတိ။

စက္ခုဿာပါထမာဂတေတိ စက္ခုဒွါရဿ ယောဂျဒေသာဝဋ္ဌာနဝသေန အာပါထမာဂတေ။ တာယာတိ မနောဓာတုယာ ဘဝင်္ဂါဝဋ္ဋနေ ပါကဋတာယ ကိရိယာမနောဓာတုံ ပစ္စာမသတိ။ အာဝဋ္ဋိတေတိ သန္တတိဝသေန ပဝတ္တိတုံ အဒတွာ နိဝတ္တိတေ၊ ပရိဏာမိတေ ဝါ။ ဇာတေသု ဇာယတေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂတေတိ နိရုဒ္ဓေ။ တဒေဝါတိ ဇဝနာနုဘူတမေဝ ဣဋ္ဌာရမ္မဏံ။ တေနေဝါတိ ဇဝနံ ဟုတွာ နိရုဒ္ဓေန တေန ကာမာဝစရကုသလစိတ္တေန။ တဒါရမ္မဏသညိတန္တိ ဇဝနဂ္ဂဟိတေယေဝ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တနတော ‘‘ဗြဟ္မဿရော’’တိအာဒီသု ဝိယ တဿ အာရမ္မဏံ အာရမ္မဏမဿာတိ မဇ္ဈပဒလောပဝသေန တဒါရမ္မဏန္တိ သညိတံ။ တုလျတောတိ အာရမ္မဏတော ဝိသဒိသဘာဝေပိ သောမနဿသဟဂတာဒိနာ သဒိသတ္တာ။ မူလသဒိသံ ဘဝင်္ဂံ မူလဘဝင်္ဂံ။ တဒါရမ္မဏမ္ပိ ဘဝင်္ဂသဘာဝတ္တာ ‘‘ဘဝင်္ဂ’’န္တိ ဝုစ္စတိ ယထာ ‘‘သဟေတုကံ ဘဝင်္ဂံ အဟေတုကဿ ဘဝင်္ဂဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၃။၁။၁၀၂)။ ဧတ္ထ ဟိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တေ ဧဝ ပဝတ္တိယံ ‘‘ဘဝင်္ဂ’’န္တိ ဝုစ္စမာနေ န တဿ ဟေတုဝသေန ဘေဒေါတိ ‘‘သဟေတုကံ ဘဝင်္ဂံ အဟေတုကဿ ဘဝင်္ဂဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ နာပိ စေတံ ‘‘သဟေတုကံ စုတိံ အဟေတုကပဋိသန္ဓိဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ ဘဝဿ အင်္ဂဘာဝါဘာဝတော စုတိစိတ္တဿ ဘဝင်္ဂဝေါဟာရာလာဘတောတိ ‘‘သဟေတုကံ ဘဝင်္ဂ’’န္တိ တဒါရမ္မဏံ ဝုတ္တန္တိ ဝိညာယတိ။ ‘‘တဒါရမ္မဏသညိတ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘မူလဘဝင်္ဂန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ နာမဒွယမ္ပိ ဣမဿ လဗ္ဘတီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။

၃၉၂။ တဉ္စာတိ တဒါရမ္မဏဉ္စ။ ဧတ္ထာတိ ဣမေသု ဝီထိစိတ္တေသု။ ဂဏနူပဂစိတ္တာနီတိ ဝိပါကဂဏနူပဂစိတ္တာနိ။

၃၉၄။ အသမာနတ္တာတိ အသင်္ခါရိကဘာဝေန အသမာနတ္တာ။

၃၉၆။ ပုရိမာနိ ပဉ္စ ဝိပါကစိတ္တာနိ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ဆ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထ စ ယေဘုယျတော ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ သောမနဿပ္ပဝတ္တိဝသေန သောမနဿသဟဂတဇဝနာနန္တရမေဝ သောမနဿတဒါရမ္မဏံ ဝုတ္တံ။ ဇဝနဿ ပန ပကပ္ပေတွာ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏသဗ္ဘာဝတော၊ ဝိပါကဿ စ တဒဘာဝတော ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ ဥပေက္ခာသဟဂတဇဝနေသုပိ ဇဝိတေသု သောမနဿသဟဂတမေဝ တဒါရမ္မဏံ ဟောတိ။

၃၉၉-၄၀၃။ တသ္မိံ ဒွါရေတိ တသ္မိံယေဝ စက္ခုဒွါရေ။ ဝေဒနာ ပရိဝတ္တတီတိ ကမ္မဿ သောမနဿသဟဂတဘာဝေပိ အာရမ္မဏဿ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တတာယ သောမနဿဝေဒနာ ပရိဝတ္တိတွာ ဥပေက္ခာဝေဒနာ ဟောတိ။ အထ ဝါ ဟေဋ္ဌာ ဝိပါကဝေဒနာယ သောမနဿဘာဝေပိ ဣဋ္ဌာရမ္မဏဿ မဇ္ဈတ္တဘာဝေန တံဝသေန ဝေဒနာ ပရိဝတ္တတီတိ အတ္ထော။

ဇဝနေသု ဇဝိတေသူတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဇဝိတေသု စတူသွပီ’’တိ ဝါ ပါဌော။ ဇာယရေတိ တဒါရမ္မဏဝသေန ဇာယန္တိ။ ဝေဒနာယာတိ ဝေဒနာယ ကရဏဘူတာယ။ အသမာနတ္တာတိ ပဋိသန္ဓိယာ သဟ အသမာနတ္တာ။ ပုရိမေဟီတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတဒါရမ္မဏစတုက္ကတော။ အထ ဝါ ‘‘ပုရိမေဟိ အသမာနတ္တာ’’ ဣစ္စေဝ ယောဇနာ။ ပုရိမေဟိ သဟ အသမာနဘာဝေ ဝုတ္တေ တေသံ သန္ဓိယာ သဟ အသမာနဘာဝေါပိ ဝုတ္တောဝ ဟောတီတိ စတ္တာရိ နာမတော ပိဋ္ဌိဘဝင်္ဂါနိ စ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ စ-သဒ္ဒေန အာဂန္တုကဘဝင်္ဂါနိ၊ တဒါရမ္မဏာနိ စ ဟောန္တီတိ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထာပိ စ ယေဘုယျေန ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တာရမ္မဏေ ဥပေက္ခာသဟဂတဇဝနဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဥပေက္ခာသဟဂတဇဝနာနန္တရမေဝ ဥပေက္ခာသဟဂတတဒါရမ္မဏံ ဝုတ္တံ၊ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ပန ဥပေက္ခာသဟဂတတဒါရမ္မဏံ ဟောတိ။ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာဒီသု ဇဝိတေသု ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တတဒါရမ္မဏာနံ သမ္ဘဝေါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကိဉ္စာပိ အသင်္ခါရသသင်္ခါရဝိဓာနံ ဇဝနဝသေန ဝုတ္တံ၊ တထာပိ ဥတုဘောဇနာဒိပစ္စယာနံ ဒုဗ္ဗလဘာဝေ ဇဝနဿေဝ အသင်္ခါရိကတ္တာဘာဝတော အသင်္ခါရဇဝနာဝသာနေ အသင်္ခါရမေဝ တဒါရမ္မဏံ ဟောတိ၊ န သသင်္ခါရန္တိ နိယမော။ ပစ္စယဿ ပန ဗလဝဘာဝေ သတိပိ ပရေသံ ဥဿာဟဗလေန သသင်္ခါရဿ ဇဝနဿ သမ္ဘဝတော သသင်္ခါရဇဝနာဝသာနေ သသင်္ခါရမေဝ တဒါရမ္မဏံ ဟောတိ၊ သသင်္ခါရိကတ္တာဘာဝတော အသင်္ခါရဇဝနာဝသာနေ အသင်္ခါရမေဝါတိ နိယမော နတ္ထီတိ အသင်္ခါရဇဝနာဝသာနေ အသင်္ခါရမ္ပိ သသင်္ခါရမ္ပိ တဒါရမ္မဏံ ဟောတိ၊ သသင်္ခါရဇဝနာဝသာနေ သသင်္ခါရမ္ပိ အသင်္ခါရမ္ပိ တဒါရမ္မဏံ ဟောတိ။

ပဉ္စိမာနီတိ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တာရမ္မဏေ ဝုတ္တာနိ ဥပေက္ခာသဟဂတသန္တီရဏာဒီနိ ပဉ္စ ဝိပါကာနိ။ ပုရိမေဟိ သတ္တဟီတိ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ ဝုတ္တေဟိ စက္ခုဝိညာဏာဒီဟိ သတ္တဟိ ဝိနိဒ္ဒိသေ စက္ခုဒွါရသ္မိန္တိ အဓိပ္ပာယော။

၄၀၅-၆။ ဧကာယစေတနာယာတိ ဧကာယ တိဟေတုကသောမနဿသဟဂတအသင်္ခါရိကစေတနာယ။ ဧဝံ သမသဋ္ဌိ ဝိပါကာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယသ္မာ ပန စက္ခုဒွါရာဒီသု အနုပ္ပဇ္ဇိတွာ သောတဒွါရာဒီသုယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ သောတဝိညာဏာဒယော ဝိယ ပဉ္စသု ဒွါရေသု အနုပ္ပဇ္ဇိတွာ မနောဒွါရေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ကာမာဝစရဝိပါကော နတ္ထိ၊ တသ္မာ မနောဒွါရေ ဝိပါကပ္ပဝတ္တိ န ဝုတ္တာ။ အထ ဝါ စက္ခုဒွါရေ ဂဟိတာနမေဝ မနောဓာတုမနောဝိညာဏဓာတူနံ သောတဒွါရာဒီသုပိ ဂဟဏေန ပဉ္စဒွါရေသု ဂဟိတာယ မနောဝိညာဏဓာတုယာ မနောဒွါရေပိ ဂဟဏနယဒဿနံ ကတံ ဟောတိ၊ ဧဝံ သတိ ဆသု ဒွါရေသုပိ သမသတ္တတိ ဝိပါကာနိ ဟောန္တိ။ အထ ဝါ မနောဒွါရေ လဗ္ဘမာနာယပိ ပဉ္စဒွါရပ္ပဝတ္တာယ မနောဝိညာဏဓာတုယာ မနောဒွါရေ အဂ္ဂဟဏေန သောတဒွါရာဒီသု လဗ္ဘမာနာနမ္ပိ စက္ခုဒွါရေ ဂဟိတမနောဓာတုမနောဝိညာဏဓာတူနံ သောတဒွါရာဒီသု အဂ္ဂဟဏဿ နယဒဿနံ ကတံ ဟောတိ၊ ဧဝံ သတိ ပဉ္စဒွါရေသု သောဠသ ဝိပါကာနိ ဟောန္တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဂဟိတာဂ္ဂဟဏေနာ’’တိအာဒိ။

၄၀၈-၉။ တီဟိ ဝိပါကေဟီတိ တေဟိ တီဟိ ကုသလစိတ္တေဟိ သမာနေဟိ တီဟိ ဝိပါကေဟိ ဒိန္နာယ ပဋိသန္ဓိယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥပေက္ခာသဟိတဒွယေတိ ဥပေက္ခာသဟဂတပဋိသန္ဓိယုဂဠေ။ ဣဓ ဌတွာ နာဠိယန္တူပမာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကထံ? ဥစ္ဆုပီဠနသမယေ ကိရ ဧကသ္မာ ဂါမာ ဧကာဒသ ယန္တဝါဟာ နိက္ခမိတွာ ဧကံ ဥစ္ဆုဝါဋံ ဒိသွာ တဿ ပရိပက္ကဘာဝံ ဉတွာ ဥစ္ဆုသာမိကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ယန္တဝါဟာ မယ’’န္တိ အာရောစေသုံ။ သော ‘‘အဟံ တုမှေယေဝ ပရိယေသိဿာမီ’’တိ ဥစ္ဆုသာလံ ဂဟေတွာ အဂမာသိ။ တေ တတ္ထ နာဠိယန္တံ ယောဇေတွာ ‘‘မယံ ဧကာဒသ ဇနာ အပရမ္ပိ ဧကံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝတ္တနေန ဂဏှထာ’’တိ အာဟံသု။ ဥစ္ဆုသာမိကော ‘‘အဟမေဝ သဟာယော ဘဝိဿာမီ’’တိ ဥစ္ဆုသာလံ ပူရာပေတွာ တေသံ သဟာယော အဟောသိ။ တေ အတ္တနော အတ္တနော ကိစ္စာနိ ကတွာ ဖာဏိတပါစကေန ဥစ္ဆုရသေ ပက္ကေ ဂုဠေ ဗဒ္ဓေ ဥစ္ဆုသာမိကေန တုလယိတွာ ဘာဂေသု ဒိန္နေသု အတ္တနော အတ္တနော ဘာဂံ အာဒါယ သာလံ သာလသာမိကံ ပဋိစ္ဆာပေတွာ ဧတေနေဝ ဥပါယေန အပရာသုပိ စတူသု သာလာသု ကမ္မံ ကတွာ ပက္ကမိံသု။ တတ္ထ ပဉ္စ ယန္တသာလာ ဝိယ ပဉ္စ ပသာဒါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ပဉ္စ ဥစ္ဆုဝါဋာ ဝိယ ပဉ္စ အာရမ္မဏာနိ၊ ဧကာဒသ ဝိစရဏကယန္တဝါဟာ ဝိယ ဧကာဒသ ဝိပါကစိတ္တာနိ၊ ပဉ္စ ဥစ္ဆုသာလသာမိနော ဝိယ ပဉ္စ ဝိညာဏာနိ၊ ပဌမကသာလာယ သာလသာမိကေန သဒ္ဓိံ ဒွါဒသန္နံ ဇနာနံ ဧကတော ဟုတွာ ကတကမ္မာနံ ဘာဂဂ္ဂဟဏကာလော ဝိယ ဧကာဒသန္နံ ဝိပါကစိတ္တာနံ စက္ခုဝိညာဏေန သဒ္ဓိံ ဧကတော ဟုတွာ စက္ခုဒွါရေ ရူပါရမ္မဏေ သကသကကိစ္စကရဏကာလော၊ သာလသာမိကဿ သာလာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတကာလော ဝိယ စက္ခုဝိညာဏဿ ဒွါရသင်္ကန္တိအကရဏံ၊ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထပဉ္စမသာလာယ ဒွါဒသန္နံ ဧကတော ဟုတွာ ကတကမ္မာနံ ဘာဂဂ္ဂဟဏကာလော ဝိယ ဧကာဒသန္နံ ဝိပါကစိတ္တာနံ ကာယဝိညာဏေန သဒ္ဓိံ ဧကတော ဟုတွာ ကာယဒွါရေ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏေ သကသကကိစ္စကရဏကာလော၊ သာမိကဿ သမ္ပဋိစ္ဆိတကာလော ဝိယ ကာယဝိညာဏဿ ဒွါရသင်္ကန္တိအကရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၁၄။ အဿာတိ ဣမဿ ဗီဇဿ။ ဟေတုပဝတ္တိတောတိ ပစ္စယပ္ပဝတ္တိတော။

၄၁၅။ ဣဒါနိ တိဟေတုကောမကကမ္မေန ဂဟိတဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိကဿ ဝိပါကပ္ပဝတ္တိ ဒုဟေတုကုက္ကဋ္ဌေန ဂဟိတဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိကဿ ဝိပါကပ္ပဝတ္တိယာ သမာနာတိ တံ ဌပေတွာ ဒုဟေတုကကမ္မေန ဂဟိတဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိကဿေဝ ဝိပါကပ္ပဝတ္တိံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒုဟေတုကေန ကမ္မေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၄၁၈-၉။ ဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိကဿ ကာမာဝစရတိဟေတုကဇဝနာနံ သမ္ဘဝေပိ ကမ္မသရိက္ခကာနေဝ ဇဝနာနိ ဒဿေတုံ ‘‘သောမနဿ…ပေ… ဒုဟေတုကေ’’တိ ဝုတ္တံ။ တိဟေတုကဇဝနာဝသာနေပိ ပနဿ ပဋိသန္ဓိဒါယကကမ္မံ တိဟေတုကဝိပါကဒါနေ အသမတ္ထန္တိ တိဟေတုကတဒါရမ္မဏာဘာဝတော၊ ဇဝနဿ စ ကမ္မသရိက္ခကဟေတုဝသေန ဒုဟေတုကဘာဝတော ဒုဟေတုကတဒါရမ္မဏမေဝ ဟောတိ။

၄၂၄။ ဣမာနိ စ ဘဝင်္ဂါနီတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ မူလာဂန္တုကပိဋ္ဌိဘဝင်္ဂါနိ။ အဋ္ဌ ဟီတိ အဋ္ဌေဝ။

၄၂၆။ သောတဃာနာဒိနာတိ သောတဃာနာဒိဝိညာဏေဟိ။ ဧတ္ထာပိ အမ္ဗောပမာ ပါကဋိကာဝ။ ယန္တဝါဟောပမာယ ပနေတ္ထ သတ္တ ယန္တဝါဟာ တေဟိ ဟတ္ထယန္တေ နာမ သဇ္ဇိတေ သာလသာမိကံ အဋ္ဌမံ ကတွာ ဝုတ္တနယာနုသာရေနေဝ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၃၄-၆။ ဝုဒ္ဓိမုပေတဿာတိ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမိတွာ သံဝရာသံဝရေ ပဋ္ဌပေတုံ သမတ္ထဘာဝေန ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တဿ။ ကိဉ္စာပိ အဟေတုကပဋိသန္ဓိကဿ ကမ္မသရိက္ခကဇဝနမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဒုဟေတူနံ…ပေ… ဝသာနသ္မိ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တိဟေတုကဇဝနမ္ပိ ပန တေသံ ဇဝတိ၊ ဇဝနဿ ဒုဟေတုကဘာဝေပိ ကမ္မဿ ဒုဟေတုကဝိပါကဒါနေ အသမတ္ထတာယ ‘‘အဟေတုက…ပေ… ဇာယတေ’’တိ ဝုတ္တံ။

၄၄၃-၈။ ‘‘အဟေတုပဋိသန္ဓိဿာ’’တိအာဒီသု အဓိပ္ပာယော ဟေဋ္ဌာ အာဂတောဝ။ အပါယေသု ပဋိသန္ဓိဒါယကကမ္မေန ပဋိသန္ဓိတော ဟီနတဒါရမ္မဏဿ အနိပ္ဖန္နတော တဿ လဗ္ဘမာနဋ္ဌာနမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘သုဂတိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ကာမာဝစရသုဂတိယန္တိ အတ္ထော။ တေနာတိ တေန ဇာတပဋိသန္ဓိဝိပါကေန။ ‘‘စတူသု အပါယေသု လဗ္ဘတီ’’တိ ဝတွာ တဿ ဝိသယဒဿနတ္ထံ ‘‘ထေရော နေရယိကာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ထေရောတိ နိရယစာရိကာယ ပါကဋတ္တာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရမာဟ။ နိရယေ ဘဝါ နေရယိကာ။ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ နိရယေ ပဒုမံ မာပေတွာ ပဒုမကဏ္ဏိကာယ နိသိန္နော ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ဝဿတီတိ အန္တောဟေတွတ္ထံ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ ဝဿာပေတီတိ အတ္ထော။ ထေရံ ဒိသွာတိ ထေရဿ ဒဿနဟေတု။ ဣမိနာ ဣန္ဒနီလပဋိမာဝဏ္ဏဿ ထေရဿ ဣဋ္ဌာရမ္မဏဘာဝေန ကုသလဝိပါကစက္ခုဝိညာဏုပ္ပတ္တိယာ ကာရဏံ ဒဿေတိ။ ဧသ နယော ‘‘ဓမ္မံ သုတွာ’’တိအာဒီသုပိ။ ဂန္ဓန္တိ တေန မာပိတဂန္ဓံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘စန္ဒနဝနေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသိန္နဿ စီဝရဂန္ဓ’’န္တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၈ ဝိပါကုဒ္ဓါရကထာ) ဝုတ္တံ။ ဃာယတန္တိ ဃာယန္တာနံ။ သန္တီရဏဒွယန္တိ အတိဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တဿ ဂန္ဓာဒိနော ဝသေန သန္တီရဏဒွယံ။ ကုသလဝိပါကာနံ၊ ဣဋ္ဌာရမ္မဏဿ စ နိရယေ သမ္ဘဝဒီပနေန သေသာပါယတ္တယေပိ သမ္ဘဝေါ ဒဿိတောဝ ဟောတိ။

၄၅၀။ နိယမောယေဝ နိယမတ္တံ၊ တဒါရမ္မဏစိတ္တမ္ပိ ဇဝနေန နိယာမိတန္တိ ဝုတ္တနိယမောတိ အတ္ထော။ ကုသလံ ပန သန္ဓာယာတိ ကုသလဇဝနံ သန္ဓာယ ဒီပိတံ အဋ္ဌကထာယံ၊ ကုသလဿ ဝိယ အကုသလဿ သဒိသဝိပါကာဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထ စ ကုသလဇဝနာနန္တရံ သဟေတုကတဒါရမ္မဏဿေဝ ဝစနံ။ ဇဝနဿ ကမ္မသရိက္ခကဟေတုဝသေန သဟေတုကတ္တာ ဇဝနာနုရူပတော ဝုတ္တံ။ ပရိစိတဝသေန ပန အညကမ္မေနာပိ တံ အဟေတုကတဒါရမ္မဏံ န ဟောတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ န ဟိ ပဋိသန္ဓိဇနကမေဝ ကမ္မံ တဒါရမ္မဏံ ဇနေတိ၊ အထ ခေါ အညကမ္မမ္ပိ ပဋိသန္ဓိဒါယကကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗတဒါရမ္မဏတော ဝိသဒိသမ္ပိ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ။ အကုသလဇဝနာနန္တရဉ္စ အဟေတုကတဒါရမ္မဏမ္ပိ ဇဝနဿ ကမ္မသရိက္ခကဟေတုကတ္တာ တဒနုရူပတော ဝုတ္တံ။ ယထာဝုတ္တနယေန ပန သဟေတုကတဒါရမ္မဏမ္ပိ န ဟောတီတိ နတ္ထိ။

၄၅၆-၇။ ဧတ္တာဝတာ တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရဝါဒေ သောဠသ ဝိပါကစိတ္တာနိ သဒ္ဓိံ ဒွါဒသကမဂ္ဂေန စေဝ အဟေတုကဋ္ဌကေန စ ဝိဘာဝေတွာ မောရဝါပိဝါသိမဟာဒတ္တတ္ထေရဝါဒေ ဝိသေသာဘာဝတော တံ အနာမသိတွာ မဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရဝါဒေ ကုသလာကုသလကိရိယဝသေန ပိဏ္ဍိတွာ ဒဿိတာနံ ပိဏ္ဍဇဝနာနံ ဝသေန တဒါရမ္မဏံ ဒဿေတုံ ‘‘သောမနဿယုတေ စိတ္တေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သောမနဿ…ပေ… ဇဝိတေတိ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ ကုသလာကုသလကိရိယာဗျာကတဝသေန သောမနဿယုတေသု တေရသသု ဇဝနစိတ္တေသု ဇဝိတေသု။ ဂဝေသိတဗ္ဗာ…ပေ… မာနသာတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန သောမနဿသဟဂတာနိ ပဉ္စေဝ တဒါရမ္မဏစိတ္တာနိ ဂဝေသိတဗ္ဗာနိ။ ဥပေက္ခာ…ပေ… ဇဝိတေသူတိ ကုသလာကုသလကိရိယဝသေန စုဒ္ဒသသု ဥပေက္ခာသဟဂတဇဝနစိတ္တေသု ဇဝိတေသု။ ဆ ဂဝေသိတဗ္ဗာနီတိ ဥပေက္ခာသဟဂတာနိ ဆ ဧဝ ဂဝေသိတဗ္ဗာနိ။ ခီဏာသဝါနံ ပဟီနဝိပလ္လာသတာယ ကိရိယာဇဝနံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ ဥပေက္ခာသဟဂတံ န ဟောတီတိ သောမနဿသဟဂတကိရိယာဇဝနေသု ဇဝိတေသု သောမနဿသဟဂတတဒါရမ္မဏမေဝ ဟောတိ။ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ၊ အနိဋ္ဌာဒီသု စ သောမနဿဘာဝတော ဥပေက္ခာသဟဂတကိရိယာဇဝနေသု ဇဝိတေသု ဥပေက္ခာသဟဂတတဒါရမ္မဏမေဝါတိ ဣဒမေတ္ထ သန္နိဋ္ဌာနံ။ သေခပုထုဇ္ဇနာနံ ပန အပ္ပဟီနဝိပလ္လာသတာယ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ၊ အနိဋ္ဌအနိဋ္ဌမဇ္ဈတ္တာရမ္မဏေ စ သောမနဿသဟဂတဇဝနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ သောမနဿသဟဂတဇဝနာဝသာနေ သောမနဿသဟဂတတဒါရမ္မဏမေဝ ဟောတိ၊ နတ္ထိ ဥပေက္ခာသဟဂတန္တိ နာယံ နိယမော။ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေပိ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ပရိတ္တကုသလာဒေါသ-ပါပသာတကြိယာဇဝါ၊

ပဉ္စသွေကံ တဒါလမ္ဗံ၊ သုခိတေသု ယထာရဟံ။

‘‘ပါပါ ကာမသုဘာ စေဝ၊ သောပေက္ခာ စ ကြိယာဇဝါ၊

သောပေက္ခေသု တဒါလမ္ဗံ၊ ဆသွေကမနုရူပတော’’တိ။

၄၅၈-၆၂။ ဒုဟေတုကာဟေတုကာနံ ဝိပါကာဝရဏေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ဈာနုပ္ပာဒေါယေဝ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘တိဟေတုသောမနဿေနာ’’တိ။ ဈာနတော ပရိဟီနဿာတိ ဥပ္ပာဒိတလောကိယဇ္ဈာနတော ပရိဟီနဿ။ ဝိပ္ပဋိသာရိနောတိ ‘‘မဟန္တေန ဝါယာမေန ဥပ္ပာဒိတော မေ ပဏီတဓမ္မော နဋ္ဌော’’တိ ဥပ္ပန္နဝိပ္ပဋိသာရဝန္တဿ။ ကိံ…ပေ… မာနသန္တိ အယံ အနုမတိပုစ္ဆာ၊ တဒါရမ္မဏမာနသံ ဇာယတေ ကိံ၊ န ဝါတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။ ဘဝင်္ဂပါတော ဝါ ဟောတု တဒါရမ္မဏံ ဝါ၊ ကော ဧတ္ထ ဝိဗန္ဓောတိ အာဟ ‘‘ပဋ္ဌာနေ ပဋိသိဒ္ဓါ’’တိအာဒိ။ အဝစနမေဝ ပဋိသေဓောတိ ကတွာ အာဟ ‘‘ပဋိသိဒ္ဓါ’’တိ ။ ယဒိ သောမနဿာနန္တရံ ဒေါမနဿံ၊ ဒေါမနဿာနန္တရံ သောမနဿံ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တဒါ ‘‘သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တော ဓမ္မော အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တဿ ဓမ္မဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၂။၄၅) ဝိယ ‘‘သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တော ဓမ္မော ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တဿ ဓမ္မဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော၊ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ…ပေ… သုခါယ ဝေဒနာယ…ပေ… ပစ္စယော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တထာ ဂဏနဝါရေ ဧကေကဝေဒနာသမ္ပယုတ္တဿ အတ္တနာ သမာနဝေဒနာသမ္ပယုတ္တဿ၊ ဣတရဝေဒနာဒွယသမင်္ဂိဿ စ ပစ္စယဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘အနန္တရေ နဝါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န စ ပနေဝံ ပါဠိ အာဂတာ။ ဒေါမနဿသောမနဿဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာနံ ပန အညမညအနန္တရပစ္စယဝသေန ဂဏနဒွယံ ပရိဟာပေတွာ ‘‘အနန္တရေ သတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ယထာဓမ္မသာသနေ အဝစနမ္ပိ ပဋိသေဓသဒိသံ အဘာဝဿေဝ ဒီပနတောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိသိဒ္ဓါ’’တိ။ အဿ ဝါ အနန္တရံ ဒေါမနဿဿ ဥပ္ပတ္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဿာတိ သောမနဿဿ။

ဧဝံ ဘဝင်္ဂပါတာဘာဝေ ကာရဏံ ဝတွာ ပုန တဒါရမ္မဏာဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မဟဂ္ဂတ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထေဝ ပဋိသိဒ္ဓန္တိ ‘‘ပရိတ္တာရမ္မဏော ဓမ္မော မဟဂ္ဂတာရမ္မဏဿ ဓမ္မဿ ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝစနာဘာဝတော တတ္ထေဝ ပဋ္ဌာနေ ပဋိသိဒ္ဓံ။ ကိံ နု ကာတဗ္ဗန္တိ ကိံ ကာတဗ္ဗံ။ န ဟိ သက္ကာ ဧတ္တကေန ‘‘အစိတ္တကော’’တိ ဝတ္တုန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထ စ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏမေဝ ဒေါမနဿဇဝနံ နိဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ။ ဣဋ္ဌာရမ္မဏဘူတေ ပန ဗုဒ္ဓါဒိအာရမ္မဏေပိ ဒေါမနဿဇဝနေ ဇဝိတေ သောမနဿပဋိသန္ဓိကဿ တဒါရမ္မဏသမ္ဘဝေါ၊ ဘဝင်္ဂပါတော ဝါ နတ္ထိ။

၄၆၄-၅။ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ ဥပေက္ခာသဟဂတတဒါရမ္မဏဿ ဒေါမနဿာနန္တရဉ္စ သောမနဿဿ အဘာဝတော ‘‘ဥပေက္ခာသဟိတာ ဟေတူ’’တိအာဒိနာ အာစရိယေန ဝုတ္တေ ပုန စောဒကော အနုဗန္ဓန္တော အာဟ ‘‘အာဝဇ္ဇနံ ကိမဿာ’’တိ။ အာစရိယော ပန ကိမေတ္ထ အာဝဇ္ဇနဂဝေသနေန၊ တေန ဝိနာဝ ဣဒံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဒီပေန္တော အာဟ ‘‘နတ္ထိ တ’’န္တိ။ ပုန စောဒကော အာဝဇ္ဇနေန ဝိနာ စိတ္တပ္ပဝတ္တိံ အဝိသဟန္တော အာဟ ‘‘တံ ဇာယတေ ကထ’’န္တိ။ ဧဝံ ပန ဝုတ္တေ အာစရိယော ကိမေတ္ထ အာဝဇ္ဇနေန၊ ကိဉ္စ အာဝဇ္ဇနေန ဝိနာ စိတ္တပ္ပဝတ္တိ နတ္ထီတိ ဣဒံ န ဧကန္တိကန္တိ ဒီပေတုံ နိရာဝဇ္ဇနစိတ္တာနံ သမ္ဘဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဘဝင်္ဂါဝဇ္ဇနာန’’န္တိအာဒိ၊ ဘဝင်္ဂါဝဇ္ဇနာနံ ကိံ အာဝဇ္ဇနံ၊ နနု နတ္ထေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ နနု စ ဘဝင်္ဂါဝဇ္ဇနာနိ တာဝ သကသကဝိသယေသု နိန္နတ္တာ အာဝဇ္ဇနေန ဝိနာ ဥပ္ပတ္တိယံ ဗဟုလံ စိဏ္ဏတ္တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ အယံ ပန ကထံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣဒံ အနုယောဂံ သန္ဓာယ ပုန နိရာဝဇ္ဇနစိတ္တာနိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မဂ္ဂဿာ’’တိအာဒိ။ မဂ္ဂဿ လောကုတ္တရမဂ္ဂဿ စိတ္တဿ။ အနန္တရဿ ဖလဿ စာတိ မဂ္ဂါနန္တရဿ ဖလဿ စ အတ္ထာယ ကိံ အာဝဇ္ဇနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ နတ္ထီတိ ယထာ ဧတေသံ၊ ဧဝမေတဿာပိ နတ္ထိ။

အာနန္ဒာစရိယော ပနေတ္ထ အရိယမဂ္ဂစိတ္တံ၊ မဂ္ဂါနန္တရာနိ ဖလာနိ စ ပရိကမ္မာဝဇ္ဇနေန သာဝဇ္ဇနာနိ သမာနာနိ အသတိပိ နိရာဝဇ္ဇနုပ္ပတ္တိယံ နိန္နာဒိဘာဝေ ဥပ္ပတ္တိယာ နိဒဿနမတ္တဝသေန ဝုတ္တာနီတိ ဝဏ္ဏေတိ။ အယံ ဟိဿ အဓိပ္ပာယော – ယဒိ ဟိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာဝဇ္ဇနာဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာနိ သိယုံ၊ ဂေါတြဘုဝေါဒါနာနိ ဒဿိတဗ္ဗာနိ သိယုံ တေဟေဝ ဧတေသံ နိရာဝဇ္ဇနတာသိဒ္ဓိတော၊ ဖလသမာပတ္တိကာလေ စ ‘‘ပရိတ္တာရမ္မဏံ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏံ အနုလောမံ ဖလသမာပတ္တိယာ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝစနတော သမာနာရမ္မဏာဝဇ္ဇနရဟိတတ္တာ မဂ္ဂါနန္တရာနိ ဖလစိတ္တာနီတိ ဧဝံ သမာပတ္တိဖလစိတ္တာနိ န ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာနိ သိယုံ၊ ဂေါတြဘုဝေါဒါနာနိ ပန ယဒိပိ နိဗ္ဗာနေ စိဏ္ဏာနိ၊ သမုဒါစိတာနိ စ န ဟောန္တိ၊ အာရမ္မဏန္တရေ စိဏ္ဏသမုဒါစိတာနေဝ။ ဖလသမာပတ္တိစိတ္တာနိ စ မဂ္ဂဝီထိတော ဥဒ္ဓံ တဒတ္ထံ ပရိကမ္မသဗ္ဘာဝါတိ တေသံ ဂဟဏံ န ကတံ။ အနုလောမာနန္တရဉ္စ ဖလသမာပတ္တိစိတ္တံ စိဏ္ဏသမုဒါစိတံ၊ န နေဝသညာနာသညာနန္တရံ မဂ္ဂါနန္တရဿ ဝိယ တဒတ္ထံ ပရိကမ္မာဘာဝါတိ ‘‘နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿာ’’တိ တဉ္စ နိဒဿိတန္တိ။

၄၆၇။ ‘‘ကိမဿာရမ္မဏ’’န္တိ ဝတွာ နိရာဝဇ္ဇနဘာဝံ ဝိယ အနာရမ္မဏဘာဝမ္ပိ ဝဒေယျာတိ တဗ္ဘာဝဒဿနေန အတ္တနော ဝစနံ သာဓေန္တော အာဟ ‘‘ဝိနာ အာရမ္မဏေနာ’’တိအာဒိ။ ယံ ကိဉ္စီတိ ယံ ကိဉ္စိ ပရိစိတပုဗ္ဗံ အာရမ္မဏံ အာရဗ္ဘ။ နနု စ တဒါရမ္မဏိကံ သိယာတိ ဝုတ္တံ၊ တဒါရမ္မဏဉ္စ ဇဝနာရမ္မဏမေဝ ဂဏှာတိ ဣတရထာ တဒါရမ္မဏဘာဝါယောဂတောတိ ကထမဿာ ပရိတ္တာရမ္မဏန္တိ? သစ္စံ၊ ကာမာဝစရဝိပါကစိတ္တာနံ ဧကန္တပရိတ္တာရမ္မဏတ္တာ နာဿာ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏဘာဝေါ ယုတ္တော၊ ‘‘တဒါရမ္မဏ’’န္တိ စ တဒါရမ္မဏဋ္ဌာနေ ဥပ္ပတ္တိံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ၊ န တဿာ တဒါရမ္မဏကိစ္စသမ္ဘဝတော။ ကေန စရဟိ ကိစ္စေနာယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? တဒါရမ္မဏကိစ္စံ တာဝ ယထာဝုတ္တကာရဏတောဝ နတ္ထိ၊ နာပိ သန္တီရဏကိစ္စံ တထာ အပ္ပဝတ္တနတော။ ပဋိသန္ဓိစုတီသု ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ ပါရိသေသတော ပန ဘဝဿ အင်္ဂဘာဝတော ဘဝင်္ဂကိစ္စန္တိ ယုတ္တံ သိယာ၊ ပဋိသန္ဓိဘူတမေဝ စိတ္တံ ဘဝင်္ဂန္တိ ဣဒံ ယေဘုယျဝသေန ဝုစ္စတီတိ။ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေနာပိ ဟိ အယမတ္ထော ဒဿိတောဝ။

၄၆၈-၇၃။ အဝိဇ္ဇမာနေ ကာရကေ ကထံ ကဿစိ နိရာဝဇ္ဇနပ္ပဝတ္တိကဿ သာဝဇ္ဇနဘာဝေနာတိ စောဒနံ သန္ဓာယ စိတ္တနိယာမနိဗ္ဗတ္တမေတန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ဥတုဗီဇနိယာမော စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥတုဗီဇနိယာမော စာတိ ဥတုနိယာမော စေဝ ဗီဇနိယာမော စ၊ ဥတုသဘာဝနိယာမော ဗီဇသဘာဝနိယာမောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကမ္မဓမ္မာနံ နိယာမော ဧဝ ကမ္မဓမ္မနိယာမတာ။ ဧကပ္ပဟာရေနာတိ တံ တံ ဥတုသမယမနတိက္ကမိတွာ ဧကသ္မိံယေဝ ကာလေ။ ဖလပုပ္ဖာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပလ္လဝါဒီနံ သင်္ဂဟော။ သဗ္ဗေသန္တိ တသ္မိံ သမယေ ဖလာဒိနိဗ္ဗတ္တနကာနံ သဗ္ဗေသံ။ တံတံတုလျဖလုဗ္ဘဝေါတိ တေဟိ တေဟိ ဗီဇေဟိ သဒိသာနံ ဖလာနံ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တေသံ တေသံ ဗီဇာနံ အနုရူပဖလနိဗ္ဗတ္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘ကုလတ္ထဂစ္ဆဿ ဥတ္တရဂ္ဂဘာဝေါ၊ ဒက္ခိဏဝလ္လိယာ ဒက္ခိဏရုက္ခပရိဟရဏံ၊ သူရိယာဝတ္တပုပ္ဖာနံ သူရိယာဘိမုခဘာဝေါ၊ မာလုဝလတာယ ရုက္ခာဘိမုခဂမန’’န္တိ ဧဝမာဒီနိပိ ဧတ္ထေဝ သမောဓာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဆိဒ္ဒတ္တန္တိ ဆိဒ္ဒဝန္တဘာဝေါ၊ ဆိဒ္ဒံယေဝ ဝါ။ ဗီဇဇောတိ ဗီဇသမ္ဘဝေါ နိယာမော။ ယတော ဒေတီတိ ယတော ယတော ပစ္စယဘာဝနိယာမတော ဒေတိ။ အယန္တိ အယံ အတ္တနော အနုရူပဿ၊ သဒိသဿ၊ ဝိသဒိသဿ စ ဖလဿ နိဗ္ဗတ္တနေ နိယာမော။ အပိစ –

‘‘န အန္တလိက္ခေ န သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ၊

န ပဗ္ဗတာနံ ဝိဝရံ ပဝိဿ၊

န ဝိဇ္ဇတီ သော ဇဂတိပ္ပဒေသော၊

ယတ္ထဋ္ဌိတော မုစ္စေယျ ပါပကမ္မာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၂၇) –

ဣမိဿာ ဂါထာယ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ အာဂတံ တိဏကလာပဿ ဂဟိတအဂ္ဂိနော ဥဋ္ဌဟိတွာ အာကာသေ ဂစ္ဆတော ကာကဿ ဂီဝါယ ပဋိမုစ္စနံ၊ နာဝိကဿ ဘရိယာယ ဝါလုကဃဋံ ကဏ္ဌေ ဗန္ဓိတွာ သမုဒ္ဒုဒကေ ပက္ခိပနံ၊ ပဗ္ဗတကူဋဿ ပတိတွာ လေဏေ ဝသန္တာနံ ဘိက္ခူနံ ဒွါရပိဒဟနန္တိ တံတံကမ္မသရိက္ခကဝိပါကနိဗ္ဗတ္တနမ္ပိ ကမ္မနိယာမောယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဇာတိယန္တိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏေ စေဝ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမနေ စ၊ နိဒဿနမတ္တဉ္စေတံ အဘိသမ္ဗောဓိဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနာဒီသုပိ မေဒနီကမ္ပနာဒိကဿ သမ္ဘဝတော။ ဗောဓိသတ္တဿာတိ ပစ္ဆိမဘဝိကဗောဓိသတ္တဿ။ မေဒနီကမ္ပနာဒိကန္တိ ပထဝီကမ္ပနာဒိကံ ဒွတ္တိံသပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဝိသေသတ္တမနေကမ္ပီတိ ပုဗ္ဗနိမိတ္တတော အညံ တဒါ ပါတုဘူတံ သဗ္ဗံ အစ္ဆရိယံ။ ဥပ္ပတ္တာဝဇ္ဇနာဒီနန္တိ ‘‘တွံ အာဝဇ္ဇနံ ဟောဟိ၊ တွံ ဒဿန’’န္တိအာဒိနာ နိယုဉ္ဇကဿ အဘာဝေပိ တံတံကိစ္စဝသေန တေသံ တေသံ ဥပ္ပတ္တိ။

၄၇၄။ ဟဒယေ အန္ဓကာရော ဝိယာတိ ဟဒယန္ဓကာရော၊ သမ္မောဟောတိ အတ္ထော၊ တဿ ဝိဒ္ဓံသနံ ပဟာနကရဏန္တိ ဟဒယန္ဓကာရဝိဒ္ဓံသနံ။ ပယုတ္တောတိ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနံ အပ္ပတွာ အနောသက္ကမာနေန ဝီရိယေန ဝီရိယဝါ။ မောဟန္ဓကာရာပဂမန္တိ အရဟတ္တမာဟ။

ဣတိ အဘိဓမ္မတ္ထဝိကာသိနိယာ နာမ

အဘိဓမ္မာဝတာရသံဝဏ္ဏနာယ

ဝိပါကစိတ္တပ္ပဝတ္တိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။