📜

၈။ အဋ္ဌမော ပရိစ္ဆေဒေါ

ပကိဏ္ဏကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၄၇၅-၆။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ စိတ္တာနံ ပါကဋဘာဝတ္ထံ –

‘‘သုတ္တံ ဒေါဝါရိကော စေဝ၊

ဂါမိလ္လော အမ္ဗဂေါဠိယော၊

ဇစ္စန္ဓော ပီဌသပ္ပီ စ၊

ဥပနိဿယမတ္ထသော’’တိ။ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၈ ဝိပါကုဒ္ဓါရကထာ) –

အဋ္ဌကထာယ အာဂတမာတိကာယ ဝသေန ပကိဏ္ဏကနယံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒါနိ ပနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ မနသန္တိ စိတ္တာနံ။ ‘‘မာနသ’’န္တိပိ ပဌန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ ပန္ထမက္ကဋကောတိ ပါဏကပဋင်္ဂါဒီနံ သဉ္စရဏဋ္ဌာနေ ဇာလံ ပသာရေတွာ တေသံ မဂ္ဂရက္ခဏတော ‘‘ပန္ထမက္ကဋကော’’တိ လဒ္ဓနာမော ဥဏ္ဏနာဘိ။ ဒိသာသု ပန ပဉ္စသူတိ ဥပမေတဗ္ဗာနံ ပဉ္စပသာဒါနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ မဂ္ဂေ၊ တတ္ထ ဇာလမဇ္ဈေတိ ဝါ သမ္ဗန္ဓော။ သုတ္တံ ပသာရေတွာတိ ဇာလဗန္ဓနမာဟ။

၄၇၈-၈၀။ န္တိ ရုဓိရမာဟ။ ဒိသာသု ဒုတိယာဒီသု သုတ္တေ…ပေ… ဃဋ္ဋိတေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ပသာဒါ ပဉ္စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ’’တိအာဒိ ဥပမာသံသန္ဒနံ ။ စိတ္တံ…ပေ… ဝိယာတိ ဟဒယဝတ္ထုံ နိဿာယ ပဝတ္တမာနစိတ္တံ ဇာလမဇ္ဈေ နိပန္နမက္ကဋကော ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၄၈၂-၅။ ပသာဒဃဋ္ဋနန္တိ ပသာဒေ ဃဋ္ဋိတံ။ ဘဝင်္ဂါဝဋ္ဋနန္တိ ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေန္တံ။ ဓမ္မတော အညာ ကာစိ ကိရိယာ နာမ နတ္ထီတိ ဓမ္မမေဝ စလနေန သဟ ဥပမေတိ။ သုတ္တာနုသာရံဝါတိ သုတ္တာနုသာရေန ဂမနံ ဝိယ။ ဇဝနဿ အာရမ္မဏရသာနုဘဝနတော တဿ ပဝတ္တိ ယူသပါနေန သဒ္ဓိံ ဥပမေတွာ ဝုတ္တာ။ ဝတ္ထုံယေဝါတိ ယထာ ပုရိမစိတ္တာနိ ဟဒယဝတ္ထုနိဿိတာနိ ပသာဒဝတ္ထုံ အနုဂတာနိ အညာရမ္မဏာနိ စ ဟောန္တိ၊ န ဧဝံ ဘဝင်္ဂံ။ တံ ပန ဝတ္ထာရမ္မဏန္တရရဟိတံ ကေဝလံ ဟဒယဝတ္ထုမေဝ နိဿာယ ပဝတ္တတီတိ ဒီပေတိ။ ပရိဝတ္တနန္တိ ပုန ဘဝင်္ဂဘာဝေန ပရိဝတ္တနံ။ ဘဝင်္ဂါဝဇ္ဇနာဒီနံ ဓမ္မတော ဘေဒေပိ သန္တတိဝသေန ဧကတ္တံ ဂဟေတွာ ဧကေနေဝ မက္ကဋကေန ဥပမာသံသန္ဒနံ ဝုတ္တံ။

၄၈၆-၉၀။ ဥပမာ ဧဝ ဩပမ္မံ။ တတော ပသာဒဝတ္ထုတော စိတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒီပိတံ ဣမိနာ ဩပမ္မေန။ ဧကေကာရမ္မဏန္တိ ရူပါဒီသု ပဉ္စသု ဧကေကံ အာရမ္မဏံ။ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗေသု စက္ခာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစီတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ ဧကေကာရမ္မဏဿ ဒွီသု ဒွီသု အာပါထဂမနံ ပကာသေတုံ ‘‘ရူပံ စက္ခုပသာဒမှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ခေ အာကာသေ ဂစ္ဆတီတိ ခဂေါ၊ ပက္ခိ။ သာခိနောတိ ရုက္ခဿ။

၄၉၂-၃။ ရူပဿာတိ သမ္ဗန္ဓေ သာမိဝစနံ၊ တဿ ပန ဃဋ္ဋနံ၊ အာပါထဂမနမ္ပိ စာတိ ဒွီဟိ သဟ သမ္ဗန္ဓော။ ပသာဒဿာတိ ကမ္မတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ အတ္ထတော အာပါထဂမနမ္ပိ စာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာရမ္မဏဝသေန၊ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တဿပိ ပသာဒဃဋ္ဋနေန စ ဘဝင်္ဂစလနဿ ပစ္စယဘာဝေန အာပါထံ ဝိယ ဥပဂမနန္တိ အတ္ထော။

၄၉၄-၅။ တတောတိ ဘဝင်္ဂစလနတော ပရံ၊ ကုသလံ ဇဝနံ စိတ္တန္တိ ကာမာဝစရကုသလဇဝနစိတ္တံ ။ အကုသလမေဝ ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒေန ကိရိယာဗျာကတစိတ္တမ္ပိ သင်္ဂဏှာတိ။ ဧတ္ထ သိယာ – ကော ပနေတံ ဇဝနံ ကုသလတာယ ဝါ အကုသလတာယ ဝါ နိယမေတီတိ? ယောနိသောမနသိကာရော စေဝ အယောနိသောမနသိကာရော စ။ ယဿ ဟိ စတုစက္ကသမ္ပဒါဝသေန ယောနိသောမနသိကာရော ပဝတ္တတိ၊ အာဝဇ္ဇနံ၊ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဉ္စ ယောနိသောဝ အာဝဋ္ဋေတိ၊ ဝဝတ္ထာပေတိ စ၊ တဿ အကုသလုပ္ပတ္တိ နတ္ထိ။ ယဿ ပန ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အယောနိသောမနသိကာရော စ ဟောတိ၊ အာဝဇ္ဇနံ၊ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဉ္စ အယောနိသော စ အာဝဋ္ဋေတိ၊ ဝဝတ္ထာပေတိ စ၊ တဿ ကုသလဇဝနုပ္ပတ္တိ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ယောနိသောမနသိကာရော ကုသလတာယ၊ အယောနိသောမနသိကာရော အကုသလတာယ စ နိယမေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကိရိယာဇဝနံ ပန အရဟတ္တမေဝ နိယမေတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ကိရိယာဇဝနံ ပန မနသိကာရော စ နိယမေတိ။ ယထာ ဟိ အာဝဇ္ဇနံ ကုသလာကုသလာနံ ဝိသုံ ဝိသုံ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ဧဝံ ကိရိယာဇဝနဿာပီ’’တိ ဝဒန္တိ။

၄၉၇။ ဒေါဝါရိကောပမာဒီနီတိ ဧတ္ထ ဧကော ရာဇာ သယနဂတော နိဒ္ဒါယတိ၊ တဿ ပရိစာရကော ပါဒေ ပရိမဇ္ဇန္တော နိသီဒိ၊ ဗဓိရဒေါဝါရိကော ဒွါရေ ဌိတော၊ တယော ပဋိဟာရာ သယနဿ၊ ဒွါရဿ စ မဇ္ဈေ ပဋိပါဋိယာ ဌိတာ။ အထေကော ပစ္စန္တဝါသီ မနုဿော ပဏ္ဏာကာရံ အာဒါယ ဒွါရံ အာကောဋေသိ၊ ဗဓိရဒေါဝါရိကော သဒ္ဒံ န သုဏာတိ၊ ပါဒပရိမဇ္ဇကော သညံ အကာသိ၊ တာယ သညာယ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ပဿိ၊ ပဌမပဋိဟာရော ပဏ္ဏာကာရံ ဂဟေတွာ ဒုတိယဿ အဒါသိ၊ ဒုတိယော တတိယဿ၊ တတိယော ရညော၊ ရာဇာ ပရိဘုဉ္ဇိ။ တတ္ထ ရာဇာ ဝိယ ဇဝနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ပါဒပရိမဇ္ဇကော ဝိယ အာဝဇ္ဇနံ၊ ဗဓိရဒေါဝါရိကော ဝိယ စက္ခုဝိညာဏံ၊ တယော ပဋိဟာရာ ဝိယ သမ္ပဋိစ္ဆနာဒီနိ တီဏိ ဝီထိစိတ္တာနိ၊ ပစ္စန္တဝါသိနော ပဏ္ဏာကာရံ အာဒါယ ဒွါရာကောဋနံ ဝိယ အာရမ္မဏဿ ပသာဒဃဋ္ဋနံ၊ ပါဒပရိမဇ္ဇကေန သညာယ ဒိန္နကာလော ဝိယ ကိရိယာမနောဓာတုယာ ဘဝင်္ဂဿ အာဝဋ္ဋိတကာလော၊ တေန ဒိန္နသညာယ ဗဓိရဒေါဝါရိကဿ ဒွါရဝိဝရကာလော ဝိယ စက္ခုဝိညာဏဿ အာရမ္မဏေ ဒဿနကိစ္စသာဓနကာလော၊ ပဌမပဋိဟာရေန ပဏ္ဏာကာရဿ ဂဟိတကာလော ဝိယ ဝိပါကမနောဓာတုယာ အာရမ္မဏဿ သမ္ပဋိစ္ဆိတကာလော၊ ပဌမေန ဒုတိယဿ ဒိန္နကာလော ဝိယ ဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတုယာ အာရမ္မဏဿ သန္တီရိတကာလော၊ ဒုတိယေန တတိယဿ ဒိန္နကာလော ဝိယ ကိရိယာမနောဝိညာဏဓာတုယာ အာရမ္မဏဿ ဝဝတ္ထာပိတကာလော၊ တတိယေန ရညော ဒိန္နကာလော ဝိယ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနေန ဇဝနဿ နိယျာတိတကာလော၊ ရညော ပရိဘောဂကာလော ဝိယ ဇဝနဿ အာရမ္မဏရသာနုဘဝနကာလောတိ အယံ ဒေါဝါရိကောပမာ။

‘‘ဣဒံ ပန ဩပမ္မံ ကိံ ဒီပေတီ’’တိအာဒိ ဥစ္ဆုယန္တူပမာယ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သမ္ဗဟုလာ ဂါမဒါရကာ အန္တရဝီထိယံ ပံသုံ ကီဠန္တိ၊ တတ္ထေကဿ ဟတ္ထေ ကဟာပဏော ပဋိဟညိ။ သော ‘‘မယှံ ဟတ္ထေ ပဋိဟတံ၊ ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ အာဟ။ အထေကော ‘‘ပဏ္ဍရံ ဧတ’’န္တိ အာဟ။ အပရော သဟ ပံသုနာ ဂါဠှံ ဂဏှိ။ အညော ‘‘ပုထုလံ စတုရဿံ ဧတ’’န္တိ အာဟ။ အပရော ‘‘ကဟာပဏော ဧသော’’တိ အာဟ။ အထ အာဟရိတွာ မာတု အဒံသု၊ သာ ကမ္မေ ဥပနေသိ။ တတ္ထ သမ္ဗဟုလာနံ ဒါရကာနံ အန္တရဝီထိယံ ကီဠန္တာနံ သန္နိသိန္နကာလော ဝိယ စိတ္တပ္ပဝတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ကဟာပဏဿ ဟတ္ထေ ပဋိဟတကာလော ဝိယ အာရမ္မဏေန ပသာဒဿ ဃဋ္ဋိတကာလော၊ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ ဝုတ္တကာလော ဝိယ တံ အာရမ္မဏံ ဂဟေတွာ ကိရိယာမနောဓာတုယာ ဘဝင်္ဂဿ အာဝဋ္ဋိတကာလော၊ ‘‘ပဏ္ဍရံ ဧတ’’န္တိ ဝုတ္တကာလော ဝိယ စက္ခုဝိညာဏေန ဒဿနကိစ္စဿ သာဓိတကာလော၊ သဟ ပံသုနာ ဂါဠှံ ဂဟိတကာလော ဝိယ ဝိပါကမနောဓာတုယာ အာရမ္မဏဿ သမ္ပဋိစ္ဆိတကာလော၊ ‘‘ပုထုလံ စတုရဿံ ဧတ’’န္တိ ဝုတ္တကာလော ဝိယ ဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတုယာ အာရမ္မဏဿ သန္တီရိတကာလော၊ ‘‘ကဟာပဏော ဧသော’’တိ ဝုတ္တကာလော ဝိယ ကိရိယာမနောဝိညာဏဓာတုယာ အာရမ္မဏဿ ဝဝတ္ထာပိတကာလော၊ မာတရာ ကမ္မေ ဥပနီတကာလော ဝိယ ဇဝနဿ အာရမ္မဏရသာနုဘဝနံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အယံ ဂါမဒါရကောပမာ။

ဣဒံ ဩပမ္မံ ကိံ ဒီပေတိ? ကိရိယာမနောဓာတု အဒိသွာဝ ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေတိ၊ ဝိပါကမနောဓာတု အဒိသွာဝ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ ဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတု အဒိသွာဝ သန္တီရေတိ၊ ကိရိယာမနောဝိညာဏဓာတု အဒိသွာဝ ဝဝတ္ထာပေတိ၊ ဇဝနံ အဒိသွာဝ အာရမ္မဏရသံ အနုဘဝတိ၊ ဧကန္တေန ပန စက္ခုဝိညာဏမေဝ ဒဿနကိစ္စံ သာဓေတီတိ ဒီပေတိ။ ဇစ္စန္ဓပီဌသပ္ပီဥပမာ ဥပရိ အာဂမိဿတိ။

၄၉၈-၅၀၉။ ဧတ္တကာ ဥပမာ သင်္ဂဟေတွာ ‘‘ဒေါဝါရိကောပမာဒီနီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဥပနိဿယမတ္ထသော’’တိ ဧတ္ထ ဥပနိဿယဘာဝံ ပကာသေတုံ ‘‘အသမ္ဘေဒေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ အသမ္ဘေဒေနာတိ အဝိနဋ္ဌဘာဝေန၊ ဝါတပိတ္တာဒီဟိ အနုပဟတဘာဝေန စ။ ဝါတပိတ္တာဒိဥပဟတမ္ပိ ဟိ စက္ခုဝိညာဏဿ ပစ္စယဘာဝါနုပဂမနတော သမ္ဘိန္နမေဝ နာမ ဟောတိ၊ ပဉ္စိန္ဒြိယာနံ အတ္ထိက္ခဏေယေဝ နိဿယဘာဝူပဂမနတော ခဏဝသေန အသမ္ဘေဒေါပိ ယုဇ္ဇတိ။ ဧသ နယော သောတပသာဒါဒီသုပိ။ ရူပါပါထဂမေနာတိ ဒူရေ ဌိတဿ ဖလိကာဒီဟိ အန္တရိတဿ စက္ခုဝိညာဏုပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယော ဘဝိတုံ ယောဂျဒေသေ အဝဋ္ဌိတဝသေန ရူပဿ အာပါထဂမနေန။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဒူရေ ဌိတံ၊ ပရမ္မုခေ ဌိတမ္ပိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ အာပါထဂတမေဝ နာမ ဟောတိ။ အာလောကနိဿယေနာပီတိ ရူပါဝဘာသနသမတ္ထအာလောကသင်္ခါတနိဿယေန။ အာလောကေ သတိ သမ္ဘဝေါ စေတ္ထ အာလောကနိဿယတာ၊ န အာလောကဿ နိဿယပစ္စယတ္တာ။ မနက္ကာရောဝ ဟေတု မနက္ကာရဟေတု၊ တေန သဟ ဝတ္တတီတိ သမနက္ကာရဟေတု။ တေန အာလောကနိဿိတံ ဒဿေတိ။ သမေတေဟီတိ သံယုတ္တေဟိ ဧကီဘူတေဟိ၊ န ဧကဿပိ ဝိရဟေနာတိ အတ္ထော။

အာကာသနိဿယေနာတိ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒသင်္ခါတအာကာသနိဿယေန။ တေနေဝ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘န ဟိ ပိဟိတကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒဿ သောတဝိညာဏံ ပဝတ္တတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဗာဟိရာကာသမ္ပိ ပန ဣစ္ဆိတမေဝ။ တထာ ဟိ အဝိဝရေ ဂေဟေ နိသီဒိတွာ ဝုစ္စမာနာနံ ဗဟိ ဌိတာ န သုဏန္တိ။ ဝါယောသန္နိဿယေနာတိ နာသိကစ္ဆိဒ္ဒံ ပဝိသနဝါယုသန္နိဿယေန။ အာပေါသန္နိဿယေနာတိ ခေဠသင်္ခါတအာပေါသန္နိဿယေန။ ပထဝီသန္နိဿယေနာတိ ကာယပသာဒဝတ္ထုဿ ပထဝီဓာတုသန္နိဿယေန။ မနောဝိညာဏန္တိ ဇဝနမနောဝိညာဏံ။

၅၁၀-၁၁။ မနော…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ‘‘အသမ္ဘေဒါ မနဿာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တံ မနော ဘဝင်္ဂစိတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံ ပန စုတိဝသေန နိရုဒ္ဓမ္ပိ ကိရိယာမယစိတ္တဿ ပစ္စယဘာဝံ အနုပဂန္တွာ ကေဝလံ ဘဝင်္ဂပ္ပဝတ္တိဝသေန မန္ဒထာမဂတံ ဟုတွာ ပဝတ္တနမ္ပိ သမ္ဘိန္နမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နာယံ သဗ္ဗတ္ထ ဂစ္ဆတီတိ စတုဝေါကာရေ အလဗ္ဘနတော။ တေနာဟ ‘‘ဘဝံ တု ပဉ္စဝေါကာရ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဝေါကာရော ဧတ္ထာတိ ပဉ္စဝေါကာရော။ ဟောတိ ဟိ ဘိန္နာဓိကရဏမ္ပိ အညပဒတ္ထသမာသော ယထာ ‘‘ဥရသိလောမော’’တိ။ အထ ဝါ ယထာပစ္စယံ ပဉ္စဟိ ခန္ဓေဟိ ဝေါကရီယတီတိ ပဉ္စဝေါကာရော။ ‘‘အတ္ထတော’’တိ ဧဝမာဒိကံ ပဒံ စက္ခာဒီနိ ဒဿနာဒိကိစ္စာနီတိ ဧတ္တကမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န အညံ ကိဉ္စိ ဝိသေသနန္တိ န တတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော။

၅၁၂-၄။ သဗ္ဗာနီတိ ကာမာဝစရာဒိဘေဒံ အနာမသိတွာ သဗ္ဗာနိ။ ကမ္မန္တိ ပဋိသန္ဓိနိဗ္ဗတ္တကာ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယဘူတာ၊ အပရာပရိယဝေဒနီယဘူတာ ဝါ စေတနာ။ ကမ္မနိမိတ္တန္တိ ယံ ဝတ္ထုံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အာယူဟနကာလေ ကမ္မံ အာယူဟတိ၊ တံ ဒါနူပကရဏာဒိကံ၊ ပါဏဃာတောပကရဏာဒိကဉ္စ။ ဂတိနိမိတ္တန္တိ ဘဝန္တရမုပပဇ္ဇိတဗ္ဗဘဝပရိယာပန္နဝဏ္ဏာယတနံ၊ တံ ပန သုဂတိယံ မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တန္တဿ ရတ္တကမ္ဗလသဒိသမာတုကုစ္ဆိဝဏ္ဏဝသေန၊ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တန္တဿ ဥယျာနကပ္ပရုက္ခဝဏ္ဏဝသေန၊ ဒုဂ္ဂတိယံ နိဗ္ဗတ္တန္တဿ အဂ္ဂိဇာလာဒိဝဏ္ဏဝသေန၊ ပေတတိရစ္ဆာနယောနီသု ပေတတိရစ္ဆာနာနံ နိဗဒ္ဓသဉ္စရဏဋ္ဌာနပရိယာပန္နတာဝဏ္ဏဝသေန စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘တိဝိဓ’’န္တိ ဣဒံ ယထာသမ္ဘဝဝသေန ဝုတ္တံ၊ ရူပါရူပသမ္ဗန္ဓီနံ ပန ကမ္မနိမိတ္တမေဝ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ တထာ ဟိ မဟဂ္ဂတဝိပါကာနိ ဧကန္တေန ကမ္မသဒိသာရမ္မဏာနိ ဝုတ္တာနိ။

ပစ္စုပ္ပန္နမတီတံ ဝါတိ ခဏဝသေန ပစ္စုပ္ပန္နမတီတံ ဝါ။ တတ္ထ ဂတိနိမိတ္တံ ဧကန္တေန ပစ္စုပ္ပန္နမေဝ၊ ကမ္မနိမိတ္တံ ပစ္စုပ္ပန္နမတီတံ ဝါ၊ ကမ္မံ ပန အတီတမေဝ။ အနာဂတာရမ္မဏံ ပန ပစ္စုပ္ပန္နကမ္မနိမိတ္တဂတိနိမိတ္တံ ဝိယ အနာပါထဂတတ္တာ၊ အတီတကမ္မကမ္မနိမိတ္တံ ဝိယ အနနုဘူတတ္တာ စ ဝိဘူတံ ဟုတွာ နောပတိဋ္ဌာတီတိ အတိသန္တဘာဝေန ပဝတ္တမာနာ ပဋိသန္ဓိ တံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိတုံ န သက္ကောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘နတ္ထိ အနာဂတ’’န္တိ။ မဟဂ္ဂတပဋိသန္ဓီနံ ဧကန္တေန ကမ္မသဒိသာရမ္မဏဘာဝေန ကမ္မဿ ဝိယ အတီတနဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏတ္တာ န တာသံ ဝိသုံ အာရမ္မဏံ ဥဒ္ဓဋံ။ တတ္ထ ဒုတိယစတုတ္ထာရူပပဋိသန္ဓီနံ အတီတမေဝ အာရမ္မဏံ ဣတရာသံ နဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၅၁၇-၂၀။ မဟာဝိပါကာနံ ပဋိသန္ဓာဒိစတုကိစ္စဝသေနေဝ ပဝတ္တနတော ရူပါရူပဘဝေ ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂစုတိဝသေန တံတံဝိပါကဿေဝ ပဝတ္တိတော၊ တဒါရမ္မဏဿ စ အဘာဝေန တတ္ထ န လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘မဟာပါကာ…ပေ… ဒွယေ’’တိ။ အနိဋ္ဌရူပါနံ ဗြဟ္မလောကေ အသမ္ဘဝေပိ တတ္ထ ဌတွာ ဣဓ အနိဋ္ဌာရမ္မဏံ ပဿန္တာနံ အကုသလဝိပါကာနိ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ရူပဘဝေပိ သန္တီရဏတ္တယံ ဝုတ္တံ။ အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟသစ္စသင်္ခေပါဒီသုပိ ဟိ ဣမိနာဝ အဓိပ္ပာယေန ရူပလောကေ အကုသလဝိပါကပ္ပဝတ္တိ ဒဿိတာ။ အပရေ ပန ‘‘ကာမဘဝေ သန္တီရဏတ္တယံ၊ ရူပဘဝေ သန္တီရဏဒွယန္တိ ယထာလာဘဝသေန ယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

ကဒါစိပီတိ ပရိတ္တာရမ္မဏေသု ပရိတ္တဇဝနာနံ ဥပ္ပာဒေပိ။ ‘‘ဗီဇဿာဘာဝတော’’တိ ရူပါရူပဘဝဒွယေ တဒါရမ္မဏာဘာဝဿ ကာရဏံ ဝတွာ တမေဝ ပကာသေတုံ ‘‘ပဋိသန္ဓိဗီဇ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဋိသန္ဓိယေဝ ဗီဇဘူတန္တိ ပဋိသန္ဓိဗီဇံ။ တဿာတိ တဒါရမ္မဏဿ။

၅၂၁။ ယဒိ ဧဝံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနမ္ပိ ကာမာဝစရပဋိသန္ဓိဗီဇတ္တာ တတ္ထ အဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ စောဒေန္တော အာဟ ‘‘စက္ခုဝိညာဏာဒီန’’န္တိအာဒိ။ ဣန္ဒြိယာနန္တိ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ဝတ္ထုဒွါရဘူတာနံ စက္ခာဒီနမိန္ဒြိယာနံ။ ပဝတ္တာနုဘာဝတောတိ တေသံ တတ္ထ အတ္ထိတာနုဘာဝတော ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – စက္ခုသောတဝိညာဏာနံ ဝတ္ထုဘူတာနိ စက္ခုသောတိန္ဒြိယာနိ တတ္ထ ပဝတ္တန္တီတိ တေသံ ပဝတ္တိအာနုဘာဝတော စက္ခုသောတဝိညာဏာနိ ပဝတ္တန္တိ။ သတိ စ တေသံ ပဝတ္တိယံ ဝီထိစိတ္တုပ္ပာဒေါ နိယတောတိ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ဝိယ သမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏာနမ္ပိ တတ္ထ သမ္ဘဝေါ သိဒ္ဓါတိ။

၅၂၃-၄။ အကာမာဝစရဓမ္မေတိ ကာမာဝစရဓမ္မတော အညေ မဟဂ္ဂတလောကုတ္တရဓမ္မေ။ နာနုဗန္ဓတီတိ နာနုဝတ္တတိ။ ဇနကံ…ပေ… အနုဗန္ဓတီတိ ယထာ နာမ ဂေဟတော နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဂန္တုကာမော တရုဏဒါရကော အတ္တနော ဇနကံ ပိတရံ ဝါ အညံ ဝါ ပိတုသဒိသံ ဟိတကာမံ ဉာတိံ အင်္ဂုလိယံ ဂဟေတွာ အနုဗန္ဓတိ၊ န အညံ ရာဇပုရိသာဒိံ၊ တထာ ဧတမ္ပိ ဘဝင်္ဂါရမ္မဏတော ဗဟိ နိက္ခမိတုကာမသဘာဂတာယ အတ္တနော ဇနကံ ပဌမကုသလာဒိကံ သဒိသံ ဝါ ဒုတိယကုသလာဒိကာမာဝစရဇဝနမေဝ အနုဗန္ဓတိ၊ န အညံ မဟဂ္ဂတံ လောကုတ္တရန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ကုသလာကုသလာဒိန္တိ အာဒိ-ဂ္ဂဟဏေန ကိရိယာဗျာကတံ သင်္ဂဏှာတိ။ အာနန္ဒာစရိယော ပန ပဋ္ဌာနေ ‘‘ကုသလာကုသလေ နိရုဒ္ဓေ ဝိပါကော တဒါရမ္မဏတာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၃။၁။၉၈) ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာနမေဝါနန္တရံ တဒါရမ္မဏံ ဝုတ္တံ။ ဝိပ္ဖာရဝန္တဉှိ ဇဝနံ နာဝံ ဝိယ နဒီသောတော ဘဝင်္ဂံ အနုဗန္ဓတိ၊ န ပန ဆဠင်္ဂုပေက္ခာဝတော သန္တဝုတ္တိံ ကိရိယာဇဝနံ ပဏ္ဏပုဋံ ဝိယ နဒီသောတောတိ ကိရိယာဇဝနာနန္တရံ တဒါရမ္မဏံ န ဣစ္ဆတိ၊ အာစရိယဇောတိပါလတ္ထေရာဒယော ပန ‘‘လဗ္ဘမာနဿပိ ကေနစိ အဓိပ္ပာယေန ကတ္ထစိ အဝစနံ ဒိဿတိ၊ ယထာ တံ ဓမ္မသင်္ဂဟေ အကုသလနိဒ္ဒေသေ လဗ္ဘမာနောပိ အဓိပတိ န ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ယဒိ အဗျာကတာနန္တရမ္ပိ တဒါရမ္မဏံ ဝုစ္စေယျ၊ တဒါ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာနန္တရမ္ပိ တဿ ပဝတ္တိံ မညေယျုန္တိ ကိရိယာဇဝနာနန္တရံ တဒါရမ္မဏံ န ဝုတ္တံ၊ န ပန အလဗ္ဘနတော။ ယဉ္စေတ္ထ ပဏ္ဏပုဋံ နိဒဿိတံ၊ တံ နိဒဿိတဗ္ဗေန သမာနံ န ဟောတိ၊ နာဝါပဏ္ဏပုဋာနဉှိ နဒီသောတဿ အာဝဋ္ဋနံ ဂတိ စ ဝိသဒိသီတိ နာဝါယံ နဒီသောတဿ အနုဗန္ဓနံ၊ ပဏ္ဏပုဋဿ အနနုဗန္ဓနဉ္စ ယုဇ္ဇတိ၊ ဣဓ ပန ကိရိယာဇဝနေတရဇဝနာနံ ဘဝင်္ဂသောတဿ အာဝဋ္ဋနံ ဂတိ စ သဒိသီတိ ဧတဿ အနနုဗန္ဓနံ၊ ဣတရဿ အနုဗန္ဓနဉ္စ န ယုဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဝိစာရေတဗ္ဗမေဝ တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

၅၂၅-၆။ ယထာ စေတံ မဟဂ္ဂတလောကုတ္တရဓမ္မေ နာနုဝတ္တတိ၊ တထာ ယဒါ ဧတေ ကာမာဝစရဓမ္မာပိ မဟဂ္ဂတာနုတ္တရဓမ္မာရမ္မဏာ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တိ၊ တဒါ တေပိ နာနုဗန္ဓတီတိ အာဟ ‘‘ကာမာဝစရဓမ္မာပီ’’တိအာဒိ။ မဟဂ္ဂတာ-ဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ လောကုတ္တရာနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေ စာပီတိ စ-သဒ္ဒေန လောကုတ္တရာရမ္မဏာနံ ဂဟဏံ။ ကသ္မာ နာနုဗန္ဓတီတိ အာဟ ‘‘ပရိတ္တာရမ္မဏတ္တာ’’တိအာဒိ။ ပရိတ္တာရမ္မဏတ္တာတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ကာမာဝစရဝိပါကာနံ ဧကန္တေန ပရိတ္တာရမ္မဏတ္တာ။ တထာပရိစိတတ္တာတိ ယထာ ဇဝနံ၊ ဧဝံ အပရိစိတတ္တာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ဟိ သော ပိတရံ၊ ပိတုသဒိသံ ဝါ ကဉ္စိ အနုဗန္ဓန္တော တရုဏဒါရကော ဃရဒွါရန္တရဝီထိစတုက္ကာဒိမှိ ပရိစိတေယေဝ ဒေသေ အနုဂစ္ဆတိ၊ န အရညံ ဝါ ရက္ခသဘူမိံ ဝါ ဂစ္ဆန္တံ၊ ဧဝံ ကာမာဝစရဓမ္မေ အနုဗန္ဓန္တမ္ပိ ပရိတ္တမှိ ပရိစိတေယေဝ ဒေသေ ပဝတ္တမာနေ တေ ဓမ္မေ အနုဗန္ဓတိ၊ န မဟဂ္ဂတလောကုတ္တရဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တမာနေပိ။

၅၂၇-၃၂။ ဣဒါနိ ကိံ ဣမာယ ယုတ္တိကထာယ၊ အဋ္ဌကထာပမာဏတော စေတံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကိံ တေနာ’’တိအာဒိ။ ဇဝနေတိ ကာမာဝစရဇဝနေ။ တဒါရမ္မဏစိတ္တာနိ ‘‘တဒါရမ္မဏ’’န္တိ လဒ္ဓနာမာနိ စိတ္တာနိ တဒါရမ္မဏဘာဝံ န ဂဏှန္တိ၊ တဒါရမ္မဏဘာဝေန န ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ နာမဂေါတ္တံ အာရဗ္ဘ ဇဝနေ ဇဝိတေ တဒါရမ္မဏံ တဿ ဇဝနဿ အာရမ္မဏံ န ဂဏှန္တိ န လဗ္ဘန္တီတိ အတ္ထော။ ရူပါရူပဘဝေသု ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒေန ‘‘ဇဝနေ ဇဝိတေပိ တဒါရမ္မဏံ န ဂဏှန္တီ’’တိ အာကဍ္ဎတိ။ ပဏ္ဏတ္တိံ အာရဗ္ဘာတိ ကာမဘဝေပိ ပဏ္ဏတ္တိံ အာရဗ္ဘ။ လက္ခဏာရမ္မဏာယာတိ အနိစ္စာဒိလက္ခဏတ္တယာရမ္မဏာယ၊ ဗလဝဝိပဿနာယာတိ အတ္ထော။ ‘‘တီဏိ လက္ခဏာနိ၊ တိဿော စ ပညတ္တိယော ကုသလတ္တိကေ န လဗ္ဘန္တီ’’တိ အဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တတ္တာ တိဏ္ဏံ လက္ခဏာနံ ဓမ္မတော အဘာဝေန တံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာယ ဝိပဿနာယ တဒါရမ္မဏာနိ န လဗ္ဘန္တိ။ ပဋ္ဌာနေ ပန ‘‘သေခါ ဝါ ပုထုဇ္ဇနာ ဝါ ကုသလံ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ဝိပဿန္တိ၊ ကုသလာကုသလေ နိရုဒ္ဓေ ဝိပါကော တဒါရမ္မဏတာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၀၆) ဝစနတော ခန္ဓာရမ္မဏိကဝိပဿနာယ တဒါရမ္မဏံ လဗ္ဘတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မိစ္ဆတ္တနိယတေသူတိ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ မိစ္ဆတ္တနိယတာ? စတ္တာရော ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒါ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၄၂၆) ဧဝမာဂတေသု မိစ္ဆာဂါဟဝသေန ပဝတ္တေသု ဓမ္မေသု ဇဝနံ ဟုတွာ ဇဝိတေသု။ ကသ္မာ ပန တေသု ဇဝိတေသု တဒါရမ္မဏံ န လဗ္ဘတီတိ? ကာမာဝစရဝိပါကာနဉှိ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဝိယ ‘‘အတ္တာ ဩစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ အတ္တပရိကပ္ပနာဝသေန အပ္ပဝတ္တနတော နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝသပ္ပဝတ္တေသု တေသု ဇဝိတေသု တဒနန္တရံ တဒါရမ္မဏာနိ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ အနိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝသပ္ပဝတ္တေသု ပန ဇဝိတေသု တဒါရမ္မဏံ နုပ္ပဇ္ဇတီတိ နတ္ထိ။ အထ ဝါ မိစ္ဆတ္တနိယတေသူတိ မိစ္ဆာဘာဝနိယတသဘာဝေသု တံဝိသယေသူတိ အတ္ထော။ မိစ္ဆတ္တနိယတဓမ္မာနံ ဓမ္မသဘာဝံ အဂ္ဂဟေတွာ မိစ္ဆတ္တနိယတသဘာဝဿေဝ ဂဟဏတော၊ တဿ စ ဝိပါကာနံ အဝိဘူတတ္တာ မိစ္ဆတ္တနိယတသဘာဝေ အာရဗ္ဘ တဒါရမ္မဏာ န လဗ္ဘန္တိ။ ပိ-သဒ္ဒေန သမ္မတ္တနိယတေသုပီတိ သမ္ပိဏ္ဍေတိ၊ ‘‘လောကုတ္တရဓမ္မေ အာရဗ္ဘာ’’တိ ဝါ ဧတေန သိဒ္ဓတ္တာ န တေသံ ဝိသုံ ဥဒ္ဓရဏံ ကတံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန မိစ္ဆတ္တနိယတသမ္မတ္တနိယတာနံ အညမညပဋိပက္ခဘာဝေန ဗလဝဘာဝတော တဒါရမ္မဏဿ အဝတ္ထုဘာဝဒဿနတ္ထံ မိစ္ဆတ္တနိယတာနန္တရံ သမ္မတ္တနိယတာပိ ဥဒ္ဓဋာ။ မိစ္ဆတ္တနိယတသဘာဝဿ ဝိယ ပဋိသမ္ဘိဒါသဘာဝဿပိ ကာမာဝစရဝိပါကာနံ အဝိဘူတဘာဝေန ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏာနိ အာရဗ္ဘ ဇဝနေ ဇဝိတေ တဒါရမ္မဏံ န လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏာနီ’’တိအာဒိ။ မနောဒွါရေပီတိ န ကေဝလံ ပဉ္စဒွါရေသုယေဝ၊ အထ ခေါ မနောဒွါရေပိ။ သဗ္ဗေသန္တိ အဟေတုကဒုဟေတုကာဒီနံ သဗ္ဗေသံ။ အနုပုဗ္ဗတောတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တအနုက္ကမတော။

၅၃၃။ န ဝိဇ္ဇတီတိ မနောဒွါရဿ အပ္ပဋိဃဘာဝေန န ဝိဇ္ဇတိ။ ဘဝင်္ဂတောတိ ဘဝင်္ဂသန္တာနတော၊ တဿ အာရမ္မဏတော ဝါ။ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ဘဝင်္ဂသန္တာနေ၊ တဿာရမ္မဏေ ဝါ သတိ တဿ ဝုဋ္ဌာနံ။

၅၃၅-၆။ သတ္တ သတ္တာတိ ဧကေကဿ သတ္တ သတ္တာတိ ကတွာ။ ပါပပါကာတိ အကုသလဝိပါကာ။ ‘‘ဒွါဒသာပုညစိတ္တာန’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ပါပပါကာ’’တိ ဝစနံ ‘‘တတြိဒံ သုဂတဿ သုဂတစီဝရပ္ပမာဏ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ သညာသဒ္ဒဝသေန ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ပဝတ္တိယံ အကုသလဝိပါကာနံ ပဝတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပဋိသန္ဓိယံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကာဒသဝိဓာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓစ္စစေတနာယ ပဝတ္တိဝိပါကဒါနမတ္တံ ဝိနာ ပဋိသန္ဓိဒါနာဘာဝတော အာဟ ‘‘ဟိတွာ ဥဒ္ဓစ္စမာနသ’’န္တိ။ ကိံ ပနေတ္ထ ကာရဏံ၊ အဓိမောက္ခဝိရဟေန သဗ္ဗဒုဗ္ဗလမ္ပိ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတံ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎတိ၊ အဓိမောက္ခသဘာဝတော တတော ဗလဝတရမ္ပိ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတံ နာကဍ္ဎတီတိ? ပဋိသန္ဓိဒါနသဘာဝါဘာဝတော။ ‘‘ဗလဝံ အာကဍ္ဎတိ၊ ဒုဗ္ဗလံ နာကဍ္ဎတီ’’တိ ဟိ အယံ ဝိစာရဏာ ပဋိသန္ဓိဒါနသဘာဝေသုယေဝ။ ယဿ ပန ပဋိသန္ဓိဒါနသဘာဝေါ ဧဝ နတ္ထိ၊ န တဿ ဗလဝဘာဝေါ ပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနေ ကာရဏန္တိ။

ကထံ ပနေတံ ဝိညာတဗ္ဗံ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဿ ပဋိသန္ဓိဒါနသဘာဝေါ နတ္ထီ’’တိ? ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗေသု အနာဂတတ္တာ။ တိဝိဓာ ဟိ အကုသလာ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ၊ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာ၊ သိယာ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ သိယာ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာတိ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒါ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ နာမ။ ယထာဟ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ? စတ္တာရော ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒါ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတော စိတ္တုပ္ပာဒေါ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၄၀၈)။ တေ ဟိ ပဌမံ နိဗ္ဗာနဒဿနတော ‘‘ဒဿန’’န္တိ လဒ္ဓနာမေန သောတာပတ္တိမဂ္ဂေနေဝ ပဟာတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒေါ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗော နာမ။ ယထာဟ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာ? ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတော စိတ္တုပ္ပာဒေါ’’တိ။ သော ဟိ အဂ္ဂမဂ္ဂေန ပဟာတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တော။ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယဉှိ ပဌမမဂ္ဂေန ဒိဋ္ဌသ္မိံယေဝ ဘာဝနာဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ ကိဉ္စိ ပဿတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဘာဝနာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တဒေါမနဿသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒါ ပန သိယာ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ သိယာ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာ နာမ။ ယထာဟ ‘‘စတ္တာရော ဒိဋ္ဌိဂတဝိပ္ပယုတ္တာ လောဘသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒါ ဒွေ ဒေါမနဿသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒါ။ ဣမေ ဓမ္မာ သိယာ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ သိယာ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၄၀၉)။ တေ ဟိ အပါယနိဗ္ဗတ္တကာဝတ္ထာယ ပဌမမဂ္ဂေန၊ သေသာဝတ္ထာယ ဥပရိမဂ္ဂေဟိ ပဟီယမာနတ္တာ သိယာ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ သိယာ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာ နာမ။ တတ္ထ သိယာ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗမ္ပိ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗသာမညေန ဣဓ ‘‘ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ’’တွေဝ ဝေါဟရန္တိ။ ယဒိ စ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတံ ပဋိသန္ဓိံ ဒဒေယျ၊ တဒါ အကုသလပဋိသန္ဓိယာ သုဂတိယံ အသမ္ဘဝတော အပါယေသွေဝ ဒဒေယျ၊ အပါယဂမနီယဉ္စ ဧကန္တေန ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ သိယာ၊ ဣတရထာ အပါယဂမနီယဿ အပ္ပဟီနတ္တာ သေခါနံ အပါယုပ္ပတ္တိ အာပဇ္ဇတိ၊ န စ ပနေတံ ယုတ္တံ၊ ‘‘စတူဟပါယေဟိ စ ဝိပ္ပမုတ္တော (ခု။ ပါ။ ၆။၁၁၊ သု။ နိ။ ၂၃၄)၊ အဝိနိပါတဓမ္မော’’တိအာဒိဝစနေဟိ သဟ ဝိရုဇ္ဈနတော၊ သတိ စ ပနေတဿ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဘာဝေ ‘‘သိယာ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ’’တိ ဣမဿ ဝိဘင်္ဂေ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န စ ပနေတံ ဝုတ္တန္တိ။ အထ သိယာ ‘‘အပါယဂမနီယော ရာဂေါ ဒေါသော မောဟော တဒေကဋ္ဌာ စ ကိလေသာ’’တိ ဧဝံ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗေသု ဝုတ္တတ္တာ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဿာပိ တတ္ထ သင်္ဂဟော သက္ကာ ကာတုန္တိ? တံ န၊ တဿ နိယာမတော ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗဘာဝေန ဝုတ္တတ္တာတိ တသ္မာ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗေသု အဝစနမေဝ ပဋိသန္ဓိဒါနာဘာဝံ သာဓေတီတိ။

နနု စ ပဋိသမ္ဘိဒါဝိဘင်္ဂေ –

‘‘ယသ္မိံ သမယေ အကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ ဥပေက္ခာသဟဂတံ ဥဒ္ဓစ္စသမ္ပယုတ္တံ၊ ရူပါရမ္မဏံ ဝါ…ပေ… ဓမ္မာရမ္မဏံ ဝါ ယံ ယံ ဝါ ပနာရဗ္ဘ၊ တသ္မိံ သမယေ ဖဿော ဟောတိ…ပေ… အဝိက္ခေပေါ ဟောတိ၊ ဣမေ ဓမ္မာ အကုသလာ။ ဣမေသု ဓမ္မေသု ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ၊ တေသံ ဝိပါကေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၃၁) –

ဧဝံ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ တဿ ဝိပါကောပိ ဥဒ္ဓဋောတိ ကထမဿ ပဋိသန္ဓိဒါနာဘာဝေါ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗောတိ? န ဣဒံ ပဋိသန္ဓိဒါနံ သန္ဓာယ ဥဒ္ဓဋံ၊ အထ ခေါ ပဝတ္တိဝိပါကံ သန္ဓာယ။ ပဋ္ဌာနေ ပန –

‘‘သဟဇာတာ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ စေတနာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနံ ရူပါနံ ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော၊ နာနက္ခဏိကာ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ စေတနာ ဝိပါကာနံ ခန္ဓာနံ ကဋတ္တာ စ ရူပါနံ ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၈။၈၉) –

ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗစေတနာယ ဧဝ သဟဇာတနာနက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝံ ဥဒ္ဓရိတွာဝ ‘‘သဟဇာတာ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာ စေတနာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနံ ရူပါနံ ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗစေတနာယ သဟဇာတကမ္မပစ္စယဘာဝေါဝ ဥဒ္ဓဋော၊ န ပန နာနက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝေါ။ တထာ ပစ္စနီယနယေပိ –

‘‘ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗော ဓမ္မော နေဝဒဿနေနနဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော၊ သဟဇာတ… ဥပနိဿယ…ပေ… ပစ္ဆာဇာတ… ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၈။၉၈) –

ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဿေဝ ကမ္မပစ္စယဘာဝံ ဥဒ္ဓရိတွာ –

‘‘ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗော ဓမ္မော နေဝဒဿနေနနဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော၊ သဟဇာတ… ဥပနိဿယ… ပစ္ဆာဇာတပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၈။၉၉) –

ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗဿ ဓမ္မဿ သဟဇာတာဒိပစ္စယဘာဝေါဝ ဝုတ္တော၊ န ပန ကမ္မပစ္စယဘာဝေါ၊ န စ နာနက္ခဏိကကမ္မပစ္စယံ ဝိနာ ပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနံ အတ္ထိ၊ တသ္မာ နတ္ထိ တဿ သဗ္ဗထာပိ ပဋိသန္ဓိဒါနံ။ ပဝတ္တိဝိပါကံ ပနဿ န သက္ကာ နိဝါရေတုံ ပဋိသမ္ဘိဒါဝိဘင်္ဂေ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတာနမ္ပိ ဝိပါကဿ ဥဒ္ဓဋတ္တာ၊ နာနက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဿ စ ပဋိသန္ဓိဝိပါကမေဝ သန္ဓာယ အနုဒ္ဓဋတ္တာ။ ဧဝဉ္စ ပန ကတွာ ယဒေကေ အာစရိယာ ဝဒန္တိ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စစေတနာ ဥဘယဝိပါကမ္ပိ န ဒေတိ ပဋ္ဌာနေ နာနက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဿ အနုဒ္ဓဋတ္တာ’’တိ၊ တံ တေသံ အဘိနိဝေသမတ္တမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ယဒိ စ တေ ဝဒေယျုံ – ယထာ ‘‘ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ’’တိ ဧတ္ထ ဝိပါက-သဒ္ဒေန ဝိပါကာရဟတာ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဣဓာပိ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတာနံ ဝိပါကာရဟတံ သန္ဓာယ ‘‘တေသံ ဝိပါကေ ဉာဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယထာ သဒ္ဓိန္ဒြိယဝိနိမုတ္တဿ အဓိမုစ္စနဋ္ဌဿ အဘာဝေပိ သဒ္ဓိန္ဒြိယဿ အဓိမုစ္စနသတ္တိဝိသေသံ ဂဟေတွာ သဒ္ဓိန္ဒြိယဓမ္မော အဓိမုစ္စနဋ္ဌော အတ္ထောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ဓမ္မဝိနိမုတ္တဿ ဝိပါကာရဟဘာဝဿ အဘာဝေပိ ဓမ္မာနမေဝ ဝိပါကာရဟသာမတ္ထိယံ ဂဟေတွာ တဿ အတ္ထိဘာဝေါ ဝုတ္တော။ ယဒိ စ တေ ပဝတ္တိဝိပါကံ ဒဒေယျုံ၊ ယထာ –

‘‘သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တော ဓမ္မော ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တဿ ဓမ္မဿ ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော၊ နာနက္ခဏိကာ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၂။၅၇) –

ပဝတ္တိဝိပါကဿပိ ဝသေန နာနက္ခဏိကကမ္မပစ္စယော ဝုတ္တော၊ ဧဝမေတ္ထာပိ နာနက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝေါ ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ။ န ဟိ လဗ္ဘမာနဿ အဝစနေ ကာရဏံ အတ္ထီတိ တသ္မာ ယထာဓမ္မသာသနေ အဝစနမ္ပိ အဘာဝမေဝ ဒီပေတိ။ အပိစ ယဒိ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဿ ပဝတ္တိဝိပါကဒါနံ အဓိပ္ပေတံ သိယာ၊ တဒါ ‘‘အနုပါဒိန္နုပါဒါနိယော ဓမ္မော ဥပါဒိန္နုပါဒါနိယဿ ဓမ္မဿ န ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ပဋိသေဓော န ကာတဗ္ဗော သိယာ။ န ဟိ ဌပေတွာ ဥဒ္ဓစ္စံ အညော ကောစိ အနုပါဒိန္နုပါဒါနိယော ဓမ္မော ဥပါဒိန္နုပါဒါနိယဿ ဓမ္မဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ အသမတ္ထော အတ္ထီတိ၊ တယိဒမေတေသံ အဘိလာပမတ္တံ။ တထာ ဟိ ယံ တာဝ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိပါကာရဟဘာဝံ ဂဟေတွာ တေသံ ဝိပါကေတိ ဝုတ္တ’’န္တိ၊ တဒေဝ တဿ ဝိပါကသဗ္ဘာဝံ ဒီပေတိ။ န ဟိ ဝိပါကာရဟဘာဝေ သတိ အဘိညာဒီနံ ဝိယ တဿ အဝိပါကတာယ ကာရဏံ အတ္ထီတိ။ ယမ္ပိ ဝုတ္တံ ‘‘နာနက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဿ အဝစနံ ဝိပါကဘာဝံ ဒီပေတီ’’တိ၊ တမ္ပိ န သုန္ဒရံ၊ လဗ္ဘမာနဿာပိ ကတ္ထစိ ကေနစိ အဓိပ္ပာယေန အဝစနတော။ တထာ ဟိ ဓမ္မသင်္ဂဏိယံ လဗ္ဘမာနမ္ပိ ဟဒယဝတ္ထု န ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယဒိ ပဝတ္တိဝိပါကံ သန္ဓာယ နာနက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝေါ ဝုစ္စေယျ၊ တဒါ ပဋိသန္ဓိဝိပါကဒါနမ္ပိဿ မညေယျုန္တိ လဗ္ဘမာနဿပိ ပဝတ္တိဝိပါကဿ ဝသေန နာနက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝေါ န ဝုတ္တောတိ။ ယံ ပန အနုပါဒိန္နုပါဒါနိယဿ ဥပါဒိန္နုပါဒါနိယံ ပတိ ကမ္မပစ္စယပဋိက္ခေပဝစနံ၊ တံ အဘိညာကုသလာဒိကေ သန္ဓာယာတိ န ဧတ္တာဝတာ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဿ ပဝတ္တိဝိပါကဒါနံ သဗ္ဗထာပိ ပဋိက္ခိပိတုံ သက္ကာတိ။ ယမ္ပိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ယထာ စ အဘိညာစေတနာ၊ ဧဝမုဒ္ဓစ္စစေတနာပိ ‘သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏ’န္တိ ဧတ္ထ အပနေတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ ဥဒ္ဓစ္စစေတနာယ တတ္ထ နိဒ္ဒိသိယမာနာယ ယထာ ဣတရာ ပဋိသန္ဓိပဝတ္တိဝသေန ဒုဝိဓဿပိ ဝိပါကဝိညာဏဿ ပစ္စယော၊ ဧဝမုဒ္ဓစ္စစေတနာပီတိ ဂဏှေယျုန္တိ ဝုတ္တံ၊ န တဿ ပဝတ္တိဝိပါကာဘာဝတောတိ။

အာစရိယဗုဒ္ဓမိတ္တာဒယော ပန ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတံ ဒွိဓာ ဝိဘဇိတွာ ဧကဿ ဥဘယဝိပါကဒါနံ၊ ဧကဿ သဗ္ဗထာပိ ဝိပါကာဘာဝံ ဝဏ္ဏေန္တိ။ တေသဉှိ အယံ ဝိနိစ္ဆယော – အတ္ထိ ဥဒ္ဓစ္စံ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗမ္ပိ၊ အတ္ထိ နဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗမ္ပိ။ တေသု ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗံ သေခသန္တာနပ္ပဝတ္တံ၊ ဣတရံ ပုထုဇ္ဇနသန္တာနပ္ပဝတ္တံ။ ဖလဒါနဉ္စ ပုထုဇ္ဇနသန္တာနေ ပဝတ္တဿေဝ၊ နေတရဿ။ တထာ ဟိ ဒဿနဘာဝနာနံ အဘာဝေပိ ယေသံ ပုထုဇ္ဇနာနံ၊ သေခါနဉ္စ ဒဿနဘာဝနာဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တေသံ တဒုပ္ပတ္တိကာလေ တာဟိ ပဟာတုံ သက္ကုဏေယျာ အကုသလာ ‘‘ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ၊ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာ’’တိ စ ဝုစ္စန္တိ။ ပုထုဇ္ဇနာနံ ပန ဘာဝနာယ အဘာဝတော ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗစိန္တာ နတ္ထိ၊ တေန တေသံ ပဝတ္တမာနာ တေ ဒဿနေန ပဟာတုံ အသက္ကုဏေယျာပိ ‘‘ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာ’’တိ န ဝုစ္စန္တိ။ ယဒိ ဝုစ္စေယျုံ၊ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာနံ ကေသဉ္စိ ကေစိ ကဒါစိ အာရမ္မဏာရမ္မဏာဓိပတိဥပနိဿယပစ္စယေဟိ ပစ္စယာ ဘဝေယျုံ။ သကဘဏ္ဍေ ဆန္ဒရာဂါဒီနဉှိ ကေသဉ္စိ သက္ကာယဒိဋ္ဌာဒယော ကေစိ အတီတာဒီသု ကိသ္မိဉ္စိ ကာလေ အာရမ္မဏာဓိပတိဥပနိဿယေဟိ ပစ္စယာ ဟောန္တီတိ နတ္ထိ၊ န စ ပဋ္ဌာနေ ‘‘ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာနံ ကေနစိ ပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ နတ္ထိ ပုထုဇ္ဇနေသု ပဝတ္တမာနာနမကုသလာနံ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗပရိယာယော။ ယဒိ တတ္ထ အဝစနမေဝ ပမာဏံ၊ ဧဝံ သတိ သေခသန္တာနပဝတ္တာနမ္ပိ အကုသလာနံ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗပရိယာယော နတ္ထီတိ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ၊ သေခသန္တာနပ္ပဝတ္တာနံ ဘာဝနာယ ပဟာတုံ သက္ကုဏေယျတ္တာ။ တေနေဝ စ ကိဉ္စိ ကတွာ သေခါနံ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာနံ အကုသလာနံ ပဟီနဘာဝေန အဿာဒနာဘိနန္ဒနာနံ ဝတ္ထူနိ န ဟောန္တိ။ ပဟီနတာယ ဧဝ သောမနဿဿ ဟေတုဘူတာ၊ အဝိက္ခေပဟေတုဘူတာ စ န ဒေါမနဿံ၊ ဥဒ္ဓစ္စဉ္စ ဥပ္ပာဒေန္တီတိ န တေသံ အာရမ္မဏာရမ္မဏာဓိပတိပကတူပနိဿယဘာဝံ ဂစ္ဆန္တိ။ န ဟိ ပဟီနကိလေသေ ဥပနိဿာယ အရိယာ ရာဂဒေါသဝိက္ခေပေ ဥပ္ပာဒေန္တိ။ ဝုတ္တဉ္စ ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ၊ တေ ကိလေသေ န ပုနေတိ၊ န ပစ္စေတိ၊ န ပစ္စာဂစ္ဆတီတိ သုဂတော၊ သကဒါဂါမိ…ပေ… အရဟတ္တမဂ္ဂေန…ပေ… သုဂတော’’တိ။ ပုထုဇ္ဇနာနံ ပန ဒဿနေန ပဟာတုံ သက္ကုဏေယျာ ဒဿနေန ပဟာတုံ အသက္ကုဏေယျာနံ ကေနစိ ပစ္စယေန ပစ္စယာ န ဟောန္တီတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ ‘‘ဒိဋ္ဌိံ အဿာဒေတိ အဘိနန္ဒတိ၊ တံ အာရဗ္ဘ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥဒ္ဓစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝိစိကိစ္ဆံ အာရဗ္ဘ ဝိစိကိစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥဒ္ဓစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၀၇) ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာနံ ဥဒ္ဓစ္စာရမ္မဏဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ။ ဧတ္ထ ဟိ ဥဒ္ဓစ္စန္တိ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတံ စိတ္တုပ္ပာဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗေသုပိ လဗ္ဘမာနစေတသိကံ ဥဒ္ဓစ္စံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အဓိပတိပစ္စယနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဒိဋ္ဌိံ ဂရုံ ကတွာ အဿာဒေတိ အဘိနန္ဒတိ၊ တံ ဂရုံ ကတွာ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၁၅) ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ၊ တသ္မာ သေခသန္တာနပ္ပဝတ္တာနမကုသလာနံ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာနံ ကေနစိ ပစ္စယေန ပစ္စယတ္တာဘာဝတော ပုထုဇ္ဇနာနံ သန္တာနေဝ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာနမကုသလာနံ ပစ္စယာ န ဟောန္တီတိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ ပဋ္ဌာနေ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာနံ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗဿ အာရမ္မဏာရမ္မဏာဓိပတိဥပနိဿယပစ္စယတ္တာနုဒ္ဓရဏံ သေခသန္တာနပ္ပဝတ္တာနံ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗပရိယာယဘာဝံ သာဓေတိ၊ ပုထုဇ္ဇနသန္တာနေယေဝ နဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာနမကုသလာနံ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗပရိယာယဘာဝံ န သာဓေတိ၊ တသ္မာ ဒဿနဘာဝနာဟိ ပဟာတဗ္ဗာနံ အတီတာဒိဘာဝေန နဝတ္တဗ္ဗတ္တေပိ ယာဒိသာနံ တာဟိ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာ အာပါဒေတဗ္ဗာ၊ တေ ပုထုဇ္ဇနေသု ပဝတ္တမာနာ ဒဿနေန ပဟာတုံ သက္ကုဏေယျာ ဒဿနမဂ္ဂါပေက္ခာယ တဒပ္ပဝတ္တိယမ္ပိ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ နာမ။ သေခေသု ပဝတ္တမာနာ ဘာဝနာယ ပဟာတုံ သက္ကုဏေယျာ တဒပ္ပဝတ္တိယမ္ပိ တဒပေက္ခာယ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာ နာမ။ ဒဿနေန ပဟာတုံ အသက္ကုဏေယျာ ပန ပုထုဇ္ဇနေသု ပဝတ္တမာနာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန နေဝဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ နဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာ၊ တေသု ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာ သဟာယဝိရဟတော ဝိပါကံ န ဇနေန္တိ။ တထာ ဟိ တေသံ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗသင်္ခါတံ သဟကာရီကာရဏံ သဟာယဘူတံ နတ္ထီတိ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗစေတနာယ နာနက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝေါ န ဝုတ္တော။ အပေက္ခိတဗ္ဗဒဿနဘာဝနာရဟိတာနံ ပန ပုထုဇ္ဇနေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ သကဘဏ္ဍေ ဆန္ဒရာဂါဒီနံ၊ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒဿ စ သံယောဇနတ္တယတဒေကဋ္ဌကိလေသာနံ အနုပစ္ဆိန္နတာယ အပရိက္ခီဏသဟာယာနံ ဝိပါကုပ္ပာဒနံ န သက္ကာ ပဋိက္ခိပိတုန္တိ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဓမ္မာနံ ဝိပါကော ဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တောတိ။

ယဒိ ဧဝံ၊ အပေက္ခိတဗ္ဗဒဿနဘာဝနာရဟိတာနံ အကုသလာနံ ‘‘နေဝဒဿနေနနဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတာ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ၊ အပ္ပဟာတဗ္ဗသဘာဝါနံ ကုသလာဒီနံ ‘‘နေဝဒဿနေနနဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ အပ္ပဟာတဗ္ဗဝိရုဒ္ဓသဘာဝတ္တာ စ အကုသလာနံ ။ ယဒိ ဧဝံ တေ ဣမသ္မိံ တိကေ နဝတ္တဗ္ဗာတိ ဝတ္တဗ္ဗာ အာပဇ္ဇန္တီတိ? နာပဇ္ဇန္တိ၊ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍေ ဒဿိတာနံ ဒွါဒသာကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါနံ ဒွီဟိ ပဒေဟိ သင်္ဂဟိတတ္တာ။ ယထာ ဟိ ဥပ္ပန္နတ္တိကေ ဓမ္မဝသေန သဗ္ဗေသံ သင်္ခတဓမ္မာနံ သင်္ဂဟိတတ္တာ ကာလဝသေန အသင်္ဂဟိတာပိ အတီတာ ‘‘နဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ န ဝုတ္တာ စိတ္တုပ္ပာဒါနုရူပေန သင်္ဂဟိတေသု နဝတ္တဗ္ဗဿ အဘာဝါ၊ ဧဝံ ဣဓာပိ စိတ္တုပ္ပာဒဘာဝေန သင်္ဂဟိတေသု နဝတ္တဗ္ဗဿ အဘာဝါ ‘‘နဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ န ဝုတ္တာ။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗဉှိ ဓမ္မဝသေန အသင်္ဂဟိတဿ တိကဒုကေသု နဝတ္တဗ္ဗတာပတ္တိ။ ယတ္ထ ဟိ စိတ္တုပ္ပာဒေါ ကောစိ နိယောဂတော နဝတ္တဗ္ဗော အတ္ထိ၊ တတ္ထ တေသံ စတုတ္ထော ကောဋ္ဌာသော အတ္ထီတိ ယထာဝုတ္တပဒေသု ဝိယ တတ္ထာပိ ဘိန္ဒိတွာ ဘာဇေတဗ္ဗေ စိတ္တုပ္ပာဒေ ဘိန္ဒိတွာ ဘာဇေတိ ‘‘သိယာ နဝတ္တဗ္ဗာပရိတ္တာရမ္မဏာ’’တိအာဒိနာ၊ တဒဘာဝါ ဥပ္ပန္နတ္တိကေ၊ ဣဓ စ တထာ န ဝုတ္တန္တိ။

အထ ဝါ ယထာ သပ္ပဋိဃေဟိ သမာနသဘာဝတ္တာ ရူပဓာတုယံ ‘‘တယော မဟာဘူတာ သပ္ပဋိဃာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ယထာဟ ‘‘အသညသတ္တာနံ အနိဒဿနသပ္ပဋိဃံ ဧကံ မဟာဘူတ’’န္တိ၊ ဧဝံ ပုထုဇ္ဇနာနံ ပဝတ္တမာနာ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗသမာနသဘာဝါ ‘‘ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာ’’တိ ဝုစ္စေယျုန္တိ နတ္ထိ နဝတ္တဗ္ဗတာပသင်္ဂေါ။ ဧဝဉ္စ သတိ ပုထုဇ္ဇနာနံ ပဝတ္တမာနာပိ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာ သကဘဏ္ဍေ ဆန္ဒရာဂါဒယော ပရဘဏ္ဍေ ဆန္ဒရာဂါဒီနံ ဥပနိဿယပစ္စယော၊ ရာဂေါ စ ရာဂဒိဋ္ဌီနံ အဓိပတိပစ္စယောတိ အယမတ္ထော လဒ္ဓါ ဟောတိ။ တေနေဝ ဟိ –

‘‘ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗော ဓမ္မော ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဿ ဓမ္မဿ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော၊ အာရမ္မဏူပနိဿယော၊ ပကတူပနိဿယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၈။၈၄) –

ဣမိဿာ နိဒ္ဒေသေ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာနံ ဥပနိဿယပစ္စယဘာဝီဓမ္မေ နိဒ္ဒိသန္တေန ဘဂဝတာ –

‘‘ပကတူပနိဿယော – ပတ္ထနံ ဥပနိဿာယ ပါဏံ ဟနတိ…ပေ… သင်္ဃံ ဘိန္ဒတိ၊ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗော ရာဂေါ ဒေါသော မောဟော မာနော ပတ္ထနာ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဿ ရာဂဿ ဒေါသဿ မောဟဿ မာနဿ ဒိဋ္ဌိယာ ပတ္ထနာယ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော ။ သကဘဏ္ဍေ ဆန္ဒရာဂေါ ပရဘဏ္ဍေ ဆန္ဒရာဂဿ ဥပ…ပေ… သကပရိဂ္ဂဟေ ဆန္ဒရာဂေါ ပရပရိဂ္ဂဟေ ဆန္ဒရာဂဿ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၈။၈၄) –

ပုထုဇ္ဇနသန္တာနေ ပတ္ထနာဒယော နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။

ဧဝမ္ပိ ယထာ အဖောဋ္ဌဗ္ဗတ္တာ ရူပဓာတုယံ တယော မဟာဘူတာ န ပရမတ္ထတော သပ္ပဋိဃာ၊ ဧဝံ အပေက္ခိတဗ္ဗဘာဝနာရဟိတာ ပုထုဇ္ဇနေသု ပဝတ္တမာနာ သကဘဏ္ဍေ ဆန္ဒရာဂါဒယော ပန ပရမတ္ထတော ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာတိ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာနံ နာနက္ခဏိကကမ္မပစ္စယတာ န ဝုတ္တာ၊ န စ ‘‘ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာနံ ကေနစိ ပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝုတ္တာ။ ယေ ဟိ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗပစ္စယာ ကိလေသာ၊ န တေ ဒဿနတော ဥဒ္ဓံ ပဝတ္တန္တိ။ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗပစ္စယဿာပိ ပန ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဿ သဟာယဝေကလ္လမတ္တမေဝ ဒဿနေန ကတံ၊ န တဿ ကောစိ ဘာဝေါ ဒဿနေန အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတံ အာပါဒိတောတိ တဿ ဧကန္တဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗတာ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ဥဒ္ဓစ္စဘာဝေန ဧကသဘာဝဿေဝ တဿ သတိ သဟာယေ ဝိပါကုပ္ပာဒနဝစနံ၊ အသတိ စ ဝိပါကာနုပ္ပာဒနဝစနံ န ဝိရုဇ္ဈတိ။ တယိဒံ သဗ္ဗမေတေသံ အာစရိယာနံ အဟောပုရိသိကာရမတ္တံ။ ကသ္မာ? ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဿ ဧကန္တဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗဘာဝေန ဝုတ္တတ္တာ။ ဧဝဉှိ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာ။ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတော စိတ္တုပ္ပာဒေါ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၄၀၆)။ ယဒိ စ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတံ နဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗံ အဘဝိဿ၊ ယထာ အတီတာရမ္မဏတ္တိကေ ‘‘နိယောဂါ အနာဂတာရမ္မဏာ နတ္ထီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၄၃၃) ဝတွာ ဝိဘဇ္ဇ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓာပိ ‘‘နိယောဂါ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတော သိယာ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗော သိယာ နဝတ္တဗ္ဗော ‘ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗော’တိပိ ‘ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗော’တိပီ’’တိအာဒိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ ၊ န စ တထာ ဝုတ္တံ။ ယာ စ ‘‘တမတ္ထံ ပဋိပါဒေန္တေဟိ ယဒိ ဝုစ္စေယျု’’န္တိအာဒိနာ ယုတ္တိ ဝုတ္တာ၊ သာပိ အယုတ္တိ။ ကသ္မာ? ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာရမ္မဏာနံ ရာဂဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာဥဒ္ဓစ္စာနံ တေန တေန ပဟာတဗ္ဗဘာဝဝသေန ဣစ္ဆိတတ္တာ။ ယဉ္စ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒေါ ဝုတ္တောတိ ဒဿေတုံ အဓိပတိပစ္စယနိဒ္ဒေသေ ဥဒ္ဓစ္စဿ အနုဒ္ဓရဏံ ကာရဏဝသေန ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ အကာရဏံ အညတ္ထာပိ သာဝသေသပါဌာနံ ဒဿနတော။ တထာ ဟိ ‘‘အတီတော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ၊ အနာဂတော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဧတေသံ ဝိဘင်္ဂေ စေတောပရိယဉာဏဂ္ဂဟဏံ ကတွာ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿာ’’တိ ဣမဿ ဝိဘင်္ဂေ လဗ္ဘမာနမ္ပိ စေတောပရိယဉာဏံ န ဂဟိတံ။ ယမ္ပိ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗဿ ဝိပါကဒါနမှိ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဿ သဟာယဘာဝူပဂမနံ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ ဝိစာရေတဗ္ဗံ – ကိံ အဝိဇ္ဇာဒိ ဝိယ ဒါနသီလာဒီနံ ဥပပတ္တိယံယေဝ ဝိပါကဒါနသာမတ္ထိယာ ဌာနဝသေန ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာနံ သဟကာရီကာရဏံ ဟောတိ၊ ဥဒါဟု ကိလေသော ဝိယ ကမ္မဿ ပဋိသန္ဓိဒါနမှီတိ ? ကိဉ္စေတ္ထ – ယဒိ တာဝ ပုရိမော နယော၊ သေခသန္တာနေ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗဿ အကိရိယာဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ၊ ပဟီနာဝိဇ္ဇာမာနတဏှာနုသယသ္မိံ သန္တာနေ ဒါနာဒိ ဝိယ သဟာယဝေကလ္လေန အဝိပါကသဘာဝတံ အာပန္နတ္တာ။ အထ ဒုတိယော၊ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗတ္တေန အဘိမတဿာပိ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ၊ ပဋိသန္ဓိဒါနေ သတိ အပါယဂမနီယသဘာဝါနတိဝတ္တနတော၊ တသ္မာ အမှေဟိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဿ ဝိပါကဒါနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ န ယေသံ ကေသဉ္စိ ဝစနံ။ ပဋ္ဌာနာနုသာရီဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။

၅၃၇-၈။ ယန္တိ ယံ အာဝဇ္ဇနဒွယံ။ ကရဏမတ္တတ္တာတိ ကရဏမတ္တမေဝ ဌပေတွာ ဖလဒါနာဘာဝတော။ ဝါတပုပ္ဖသမန္တိ မောဃပုပ္ဖသမံ၊ ယထာ တံ ပဌမသဉ္ဇာတံ အစ္ဆိန္နမူလေပိ ရုက္ခေ နိဗ္ဗတ္တံ ပုရိမေဟိ အဒိန္နဖလတ္တာ ဖလနိဗ္ဗတ္တကံ န ဟောတိ၊ ဧဝမိဒံ အနုပစ္ဆိန္နဘဝမူလေပိ သန္တာနေ နိဗ္ဗတ္တံ အနာသေဝနဘာဝေန ဖလဒါယကံ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဇဝနတ္တံ တု သမ္ပတ္တန္တိ အဋ္ဌာရသဝိဓံ ခီဏာသဝါဝေဏိကံ ဝိညာဏမာဟ။ ကိစ္စသာဓနတောတိ ဘဝတဏှာမူလဿ အဝေါစ္ဆိန္နဘာဝေ သတိ ကုသလာကုသလကမ္မကိစ္စဿ သာဓနတော၊ ဒါနာဒိတံတံကိစ္စသာဓနဝသေန ဝါ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ဟိ ဆိန္နမူလဿ ရုက္ခဿ ပုပ္ဖံ ပုပ္ဖနမတ္တံ ဌပေတွာ အဖလမေဝ ဟောတိ၊ ဧဝမေတမ္ပိ တံတံကိစ္စသာဓနမတ္တံ ဌပေတွာ သမုစ္ဆိန္နဘဝတဏှာမူလေ သန္တာနေ ပဝတ္တနတော အဖလမေဝါတိ။

၅၃၉-၄၀။ ပဋိစ္စာတိ ဟေတုဓမ္မဿ ပဋိမုခံ ဂန္တွာ တံ အပစ္စက္ခာယ။ ဧတီတိ ပဝတ္တတိ၊ တိဋ္ဌတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဧတီ’’တိ ဟိ ဣဒံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌိတီနံ သာဓာရဏဝသေန ပဝတ္တိပရိဒီပကံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဌိတိယုပ္ပတ္တိယာပိ ဝါ’’တိ။ ဧကစ္စော ဟိ ပစ္စယော ဌိတိယာ ဧဝ ဥပကာရကော ဟောတိ ယထာ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယော၊ ဧကစ္စော ဥပ္ပတ္တိယာ ဧဝ ယထာ အနန္တရာဒိကော၊ ဧကစ္စော ဥဘယဿ ယထာ ဟေတုအာဒယော။ ဧဝံ ပစ္စယ-သဒ္ဒဿ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပစ္စယလက္ခဏံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယော ဓမ္မော’’တိအာဒိ။ ယောတိ ဟေတုဓမ္မော။ ယဿာတိ ယဿ ဖလဓမ္မဿ။ ဌိတိယုပ္ပတ္တိယာပိ ဝါတိ ဌိတိတ္ထံ၊ ဥပ္ပတ္တိတ္ထံ ဝါ။ ဌိတိယာတိ ဝါ ဌိတိက္ခဏေ၊ ဥပ္ပတ္တိယာတိ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ။ ယဿ ဓမ္မဿ ဥပကာရော၊ ယဿ ဓမ္မဿ ဌိတိယုပ္ပတ္တိယာတိ ဝါ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဥပကာရော’’တိ ဣမိနာ ဓမ္မေန ဓမ္မသတ္တိဥပကာရကံ ဒဿေတိ။ ‘‘သမ္ဘဝေါ’’တိအာဒိ ပစ္စယဿေဝ ပရိယာယဒဿနံ။ သမ္ဘဝတိ ဧတသ္မာတိ သမ္ဘဝေါ။ တထာ ပဘဝေါ။ ဟိနောတိ ပတိဋ္ဌာတိ ဧတ္ထာတိ ဟေတု။ အနေကတ္ထတ္တာ ဓာတုသဒ္ဒါနံ ဟိ-သဒ္ဒေါ မူလ-သဒ္ဒေါ ဝိယ ပတိဋ္ဌတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော ။ ဟိနောတိ ဝါ ဧတေန ကမ္မနိဒါနဘူတေန ဥဒ္ဓံ ဩဇံ အဘိဟရန္တေန မူလေန ဝိယ ပါဒပေါ တပ္ပစ္စယံ ဖလံ ဂစ္ဆတိ၊ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရုဠှိံ အာပဇ္ဇတီတိ ဟေတု။ အတ္တနော ဖလံ ကရောတီတိ ကာရဏံ။ ပစ္စယော မတောတိ ပစ္စယောဝ ‘‘သမ္ဘဝေါ’’တိအာဒိတော မတော။ အတ္ထတော ဧတေ သမာနာ၊ ဗျဉ္ဇနမတ္တံယေဝ နေသံ နာနတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၅၄၁-၅။ ဧဝံ ပဋ္ဌာနေ အာဂတသဗ္ဗပစ္စယာနံ သာဓာရဏဝသေန အတ္ထံ ဝတွာ ဣဓာဓိပ္ပေတဿ ဟေတုပစ္စယဿေဝ သရူပံ ဒဿေတုံ ‘‘လောဘာဒိ ပန ယော ဓမ္မော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မူလဋ္ဌေနာတိ သမ္ပယုတ္တာနံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝသာဓနသင်္ခါတမူလဋ္ဌေန။ ဆဠေဝါတိ မူလဋ္ဌေနူပကာရကဘာဝဿ တေသမေဝ အာဝေဏိကဘာဝေန ဧတေ ဆဠေဝ။ ဇာတိတောတိ ကုသလာကုသလာဗျာကတဇာတိတော။ နဝဓာတိ တယော ကုသလဟေတူ၊ တယော အကုသလဟေတူ၊ တယော အဗျာကတဟေတူတိ နဝဓာ။ ဓမ္မာနံ…ပေ… သာဓကောတိ ယထာ သာလိဝီဟိဗီဇာဒီနိ သာလိဝီဟိအာဒိဘာဝဿ သာဓကာနိ၊ မဏိအာဒိပဘာဝတ္ထူနဉ္စ နီလာဒိဝဏ္ဏာနိ နီလာဒိမဏိပဘာယ သာဓကာနိ၊ ဧဝံ ဟေတုပစ္စယော ယထာရဟံ အတ္တနော သမ္ပယုတ္တာနံ ကုသလာဒိတ္တသာဓကောတိ ကုသလာကုသလာဗျာကတဓမ္မာနံ ယထာက္ကမံ ကုသလာကုသလာဗျာကတဘာဝသာဓကော မူလဋ္ဌောတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဧကေ အာစရိယာတိ ရေဝတာစရိယံ၊ တဿ သိဿာနုသိဿေ စ သန္ဓာယာဟ။ အထ ဝါ ဂရုမှိ ဗဟုဝစနမ္ပိ ယုဇ္ဇတီတိ ရေဝတာစရိယမေဝ သန္ဓာယ ‘‘ဧကေ အာစရိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဧဝံ သန္တေတိ ယဒိ မူလဋ္ဌော ကုသလာဒိဘာဝသာဓကော၊ ဧဝံ သတိ။ ယထာ စိတ္တံ စိတ္တဇရူပါနံ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ဧဝံ တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာပီတိ အာဟ ‘‘တံသမုဋ္ဌာနရူပိသူ’’တိ၊ ဟေတုသမုဋ္ဌာနရူပေသူတိ အတ္ထော။ နေဝ သမ္ပဇ္ဇတီတိ န သိဇ္ဈတိ၊ ‘‘ဟေတူ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာနံ ဓမ္မာနံ တံသမုဋ္ဌာနာနဉ္စ ရူပါနံ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝုတ္တော ဟေတုပစ္စယဘာဝေါ န သမ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာ ကုသလာကုသလာ ဟေတူ တံသမုဋ္ဌာနရူပဿ ကုသလာဒိဘာဝါယ န ပရိယတ္တာ၊ ဧဝံ အဗျာကတောပိ ဟေတု တံသမုဋ္ဌာနဿ ရူပဿ အဗျာကတဘာဝါယ န ပရိယတ္တော။ သဘာဝေန ဟိ တံ အဗျာကတန္တိ အာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။ ယဒိ ကုသလာဒိဘာဝံ န သာဓေန္တိ၊ ပစ္စယာပိ န ဟောန္တီတိ ဝဒေယျာတိ အာဟ ‘‘န တေသ’’န္တိအာဒိ။ ‘‘ဟေတူ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာနံ ဓမ္မာနံ တံသမုဋ္ဌာနာနဉ္စ ရူပါနံ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁) ဝစနတော တေ အလောဘာဒယော တေသံ ရူပါနံ ပစ္စယာ န န ဟောန္တိ၊ ဘဝန္တေဝါတိ အတ္ထော။

၅၄၆-၇။ နဂန္တဗ္ဗောတိ န ပစ္စေတဗ္ဗော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယဒိ ကုသလာဒိဟေတုယော အတ္တနော ဝိယ အတ္တဟေတုကာနံ ဓမ္မာနံ ကုသလာဒိဘာဝံ သာဓေန္တိ၊ ကုသလာကုသလဟေတုပစ္စယသမ္ဘူတာ ရူပဓမ္မာပိ တေ ဝိယ ကုသလာဒယော သိယုံ၊ ဟေတုယော ဝါ ရူပါနံ ပစ္စယာ န သိယုံ၊ န စ ပနေတံ ဥဘယမ္ပိ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ကုသလာဒီနံ ကုသလာဒိဘာဝသာဓကော မူလဋ္ဌောတိ န ဝိညာတဗ္ဗန္တိ။ အပိစ ယဒိ ဟေတုပဋိဗဒ္ဓါ ကုသလာဒိဘာဝေါ၊ တဒါ အဗျာကတဘာဝေါပိ တပ္ပဋိဗဒ္ဓါ သိယာ၊ အဟေတုကာနံ အဗျာကတဘာဝေါ န သိဇ္ဈတိ။ ယဒိ စ ဟေတုပဋိဗဒ္ဓါ ကုသလာဒိဘာဝေါ၊ ဟေတူနမ္ပိ ကုသလာဒိဘာဝေါ အပ္ပဋိဗဒ္ဓါ သိယာ။ အထ တေသမ္ပိ သေသဟေတုပဋိဗဒ္ဓါ၊ ဧဝမ္ပိ မောမူဟစိတ္တသမ္ပယုတ္တဿ ဟေတုနော အကုသလဘာဝေါ န သိဇ္ဈေယျ။ အထ တဿ သော အညဟေတုကော သိယာ၊ ဧဝံ သတိ သေသဟေတူနမ္ပိ တံဟေတုကောဝ သိယာ။ ယထာ စ သေသဟေတူနံ၊ ဧဝံ အဝသေသသမ္ပယုတ္တဓမ္မာနမ္ပိ တံဟေတုကောဝ သိယာ။ အထ သိယာ ဟေတူနံ သဘာဝတောဝ ကုသလာဒိဘာဝေါ၊ သမ္ပယုတ္တာနံ ပန ဟေတုပဋိဗဒ္ဓါတိ၊ ဧဝံ သတိ အလောဘော ကုသလော ဝါ သိယာ အဗျာကတော ဝါ။ ယဒိ ဟိ သော သဘာဝတော ကုသလော၊ တံသဘာဝတ္တာ အဗျာကတော န သိယာ။ အထ အဗျာကတော၊ တံသဘာဝတ္တာ ကုသလော န သိယာ အလောဘသဘာဝဿ အဒေါသတ္တာဘာဝေါ ဝိယ။ ယသ္မာ ပန ဥဘယထာပိ ဟောတိ၊ တသ္မာ ယထာ ဥဘယထာ ဟောန္တေသု သဒ္ဓါဒီသု သမ္ပယုတ္တေသု ဟေတုပဋိဗဒ္ဓံ ကုသလာဒိဘာဝံ ပရိယေသထ၊ န သဘာဝတော၊ ဧဝံ ဟေတူသုပိ ကုသလာဒိတာ အညပဋိဗဒ္ဓါ ပရိယေသိတဗ္ဗာ၊ န သဘာဝတော။ သာ ပန ပရိယေသိယမာနာ ယောနိသောမနသိကာရာဒိပဋိဗဒ္ဓါ ဟောတီတိ ဟေတူသု ဝိယ ဟေတုသမ္ပယုတ္တဓမ္မေသုပိ ယောနိသောမနသိကာရာဒိပဋိဗဒ္ဓါ ကုသလာဒိဘာဝေါ၊ န ဟေတုပဋိဗဒ္ဓါတိ။ တေနေဝါဟ –

‘‘ယောနိသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနသိ ကရောတော အနုပ္ပန္နာ စေဝ ကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာ စ ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တီ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၁။၆၇)။

သမယညုနာတိ အာဘိဓမ္မိကမတဝေဒိနာ။ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝဿ သာဓနေနာတိ အတ္တဟေတုကာနံ ဓမ္မာနံ သမ္မာ ပတိဋ္ဌိတဘာဝဿ ထိရဘာဝဿ သာဓနေန။ လဒ္ဓဟေတုပစ္စယာ ဟိ ဓမ္မာ ဝိရုဠှမူလာ ဝိယ ပါဒပါ ထိရာ ဟောန္တိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ၊ အဟေတုကာ တိလဗီဇာဒိသေဝါလာ ဝိယ န သုပ္ပတိဋ္ဌိတာတိ။

၅၄၈။ သဗ္ဗသောတိ ကာမာဝစရာဒိသဗ္ဗဘာဂေန။

၅၅၀-၁။ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနံ ရူပါနံ အဘာဝတော အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တာနံ၊ ကဋတ္တာရူပါနမေဝ စ ပစ္စယဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘အတ္တနာ…ပေ… ဇာတာန’’န္တိ။ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဧဝ စ ဥပစိတတ္တာ စ န ဣဿရာဒိဟေတုနော သမ္ဘူတာနိ ရူပါနိ ကဋတ္တာရူပါနိ၊ ကမ္မသမုဋ္ဌာနရူပါနီတိ အတ္ထော ၊ ကဋတ္တာရူပါနေဝ ဇာတာနိ ဘူတာနိ နိဗ္ဗတ္တာနီတိ ကဋတ္တာရူပဇာတာနိ။ တထေဝါတိ ယထာ ပဋိသန္ဓိယံ ကဋတ္တာရူပါနံ၊ ဧဝန္တိ အတ္ထော။ စိတ္တဇာနဉ္စာတိ စ-သဒ္ဒေန ‘‘အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တာန’’န္တိ အာကဍ္ဎတိ။

၅၅၃။ လောကုတ္တရဝိပါကာနံ ပဋိသန္ဓိဝသေန အပ္ပဝတ္တနတော နတ္ထိ ကမ္မသမုဋ္ဌာနဿ ပစ္စယဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘စိတ္တဇာန’’န္တိအာဒိ။

၅၅၅။ ဟေတုပစ္စယသမ္ဘဝေါတိ ဟေတုပစ္စယသမ္ဘူတဓမ္မော၊ ဟေတုပစ္စယတော ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မာနံ သမ္ဘဝါကာရော ဝါ။ သဉ္ဇာတသုခဟေတုနာတိ သဉ္ဇာတဉာဏေန၊ သမ္ပဇညေနာတိ အတ္ထော။ ဉာဏဉှိ ‘‘သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ၊ သမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိဝစနတော သုခံ ဟေတု ဧတဿာတိ၊

‘‘ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ စ ယော အတ္ထော၊

ယော စတ္ထော သမ္ပရာယိကော၊

အတ္ထာဘိသမယာ ဓီရော၊

ပဏ္ဍိတောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၉) –

အာဒိဝစနတော သုခဿ ဟေတူတိ ဝါ ‘‘သုခဟေတူ’’တိ ဝုစ္စတိ။

၅၅၆။ လောကဿ အဓိပတိ လောကာဓိပတိ၊ သကလလောကနာယကေနာတိ အတ္ထော။ အတ္တာဓီနာနံ ပတိနောတိ အဓိပတီ။ ဆန္ဒံ တု ဇေဋ္ဌကံ ကတွာတိ ‘‘ဆန္ဒဝတော ကိံ နာမ န သိဇ္ဈတီ’’တိအာဒိကံ ပုရိမာဘိသင်္ခါရူပနိဿယံ လဘိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ စိတ္တုပ္ပာဒေ ဆန္ဒော ဇေဋ္ဌကဘူတော သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ ဝသေ ဝတ္တမာနော ဟုတွာ ပဝတ္တတိ၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ စ တဿ ဝသေ ပဝတ္တန္တိ ဟီနာဒိဘာဝေန တဒနုဝတ္တနတောတိ အာဟ ‘‘ဆန္ဒံ တု ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ’’တိအာဒိ။ ကတွာ ဓုရန္တိ သဟဇာတပုဗ္ဗင်္ဂမဝသေန ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ။ ဆန္ဒာဓိပတိ နာမ သော ဝါ စိတ္တုပ္ပာဒေါ ဆန္ဒာဓိပတိ နာမ ‘‘ဆန္ဒော အဓိပတိ ဣမဿာ’’တိ ကတွာ။ ဧသေဝါတိ ‘‘စိတ္တံ ဓုရံ ကတွာ…ပေ… ကာလသ္မိံ စိတ္တာဓိပတိ နာမာ’’တိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တောဝ နယော။ သေသေသူတိ စိတ္တာဒီသု။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဆန္ဒံ…ပေ… ကာလသ္မိ’’န္တိအာဒိနာ ကာလဿ နိယမိတတ္တာ စတ္တာရောပေတေ ဧကက္ခဏေ အဓိပတီ န ဟောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ပဋ္ဌာနေ ‘‘ဆန္ဒာဓိပတိ ဆန္ဒသမ္ပယုတ္တကာနံ ဓမ္မာနံ တံသမုဋ္ဌာနာနဉ္စ ရူပါနံ အဓိပတိပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိနာ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၃) စတုန္နမ္ပိ အဓိပတီနံ ပစ္စယဘာဝေါ ဝိသုံ ဝိသုံယေဝ ဥဒ္ဓဋော။ ယဒိ ဟိ တေ ဧကက္ခဏေယေဝ အဓိပတိပစ္စယာ သိယုံ၊ တဒါ ယထာ ဟေတုပစ္စယနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဟေတူ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာန’’န္တိအာဒိနာ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ မူလဋ္ဌေန ဥပကာရကဘာဝဿ ဝိဇ္ဇမာနေန ဒွိန္နံ၊ တိဏ္ဏမ္ပိ ဟေတူနံ ဧကက္ခဏေ ပစ္စယဘာဝူပဂမနတော၊ ဧဝံ ဧကက္ခဏေယေဝ ဗဟူနံ ဇေဋ္ဌကဘာဝေ သတိ အဓိပတိပစ္စယနိဒ္ဒေသေပိ ‘‘အဓိပတီ အဓိပတိသမ္ပယုတ္တကာန’’န္တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ယသ္မာ ပန ဧဝံ အဝတွာ ‘‘ဆန္ဒာဓိပတိ ဆန္ဒသမ္ပယုတ္တကာန’’န္တိအာဒိနာ စတ္တာရောဝ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ဧကေကဓမ္မောယေဝ ဧကက္ခဏေ အဓိပတိပစ္စယော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဇေဋ္ဌဋ္ဌေနာတိ ပမုခဘာဝေန။

သောဘနာ မတိ၊ သောဘနံ ဝါ မတံ ဧတေသံ အတ္ထီတိ သုမတိနော၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာတိ အတ္ထော၊ တေသံ မတိံ ဝိဗောဓေတိ ပဗောဓေတီတိ သုမတိမတိဝိဗောဓနံ။ ကုစ္ဆိတာ မတိ၊ ကုစ္ဆိတံ ဝါ မတံ ဧတေသန္တိ ကုမတိနော၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ၊ တေသံ မတိဘူတာ မတိဘာဝေန ပရိကပ္ပိတတ္တာတိ ကုမတိမတိ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ၊ သာယေဝ ဣန္ဓနသဒိသတာယ ဣန္ဓနံ တဿ ပါဝကံ အဂ္ဂိ ဝိယာတိ ကုမတိ…ပေ… ပါဝကံ။ အတိမဓုရန္တိ နိပုဏဂမ္ဘီရေန အတ္ထရသေန စေဝ သုဝိမလသခိလေန ဗျဉ္ဇနရသေန စ မဓုရံ။ အဝေဒီတိ ဩဂါဟေတွာ ဇာနာတိ။ ယော ယောတိ ထေရနဝမဇ္ဈိမေသု ယော ကောစိ။ ဇိနဝစနံ သကလံ အဝေဒီတိ တေပိဋကဿပိ သကလဇိနဝစနဿ ဂဟဏသမတ္ထတာပဋိလာဘေန တံ အဝဂစ္ဆတိ။

ဣတိ အဘိဓမ္မတ္ထဝိကာသိနိယာ နာမ

အဘိဓမ္မာဝတာရသံဝဏ္ဏနာယ

ပကိဏ္ဏကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။