📜

၁၄။ စုဒ္ဒသမော ပရိစ္ဆေဒေါ

ရူပါဝစရသမာဓိဘာဝနာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၇၈၉။ ဧဝံ ပရမတ္ထသမ္မုတိဝသေန ဥဘယထာပိ သဗ္ဗဓမ္မေ သင်္ခေပတော ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယသ္မာ တေသု ဥဂ္ဂဟဏပရိစ္ဆေဒါဒိဝသေန ကတပရိစယေန အတ္ထကာမေန ကုလပုတ္တေန ဧကံသတော ဘာဝနာယ အဘိယောဂေါ ကာတဗ္ဗော၊ တသ္မာ ဘာဝနာနယံ သင်္ခေပတော ဒဿေတုမာရဘန္တော အာဟ ‘‘ဘာဝနာနယ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ဘာဝနာနယန္တိ လောကိယလောကုတ္တရဘာဝနာနယံ၊ ကုသလဓမ္မာနံ ဝဍ္ဎနက္ကမန္တိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကံ ဟိတံ အာနယတိ ဥပနေတီတိ ဟိတာနယော၊ တံ ဟိတာနယံ။ မာနယန္တိ မာနေန္တော။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကတ္ထေဟိ အနုသာသနတော သတ္တာနံ သုခံ အာနေတီတိ သုခါနယော၊ တံ သုခါနယံ။ ပရမံ ဗျာကရောမိ၊ ပရမံ ဘာဝနာနယန္တိ ဝါ ယောဇနာ။

၇၉၀။ မနုဿာနံ ဓမ္မတော ဥတ္တရံ ဉာဏဒဿနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ မနုဿာနံ ဓမ္မာ နာမ မနုဿာနံ ပကတိဓမ္မဘူတာ ဒသ ကုသလကမ္မပထာ၊ တတော ဥတ္တရံ ဉာဏဒဿနံ နာမ မဟဂ္ဂတလောကုတ္တရဓမ္မာ။ တေ ဟိ ဇာနနဋ္ဌေန ဉာဏံ၊ ပစ္စက္ခတော ဝိယ ဒဿနဋ္ဌေန စ ဒဿနန္တိ အဓိပ္ပေတာ။ ‘‘ဥတ္တရိမနုဿာန’’န္တိ ဝါ ယထာဌိတဝသေနေဝ သမ္ဗန္ဓော။ ဗာလမနုဿာဒိတော ဥတ္တရိမနုဿာနံ ဈာယီနဉ္စေဝ အရိယာနဉ္စာတိ အတ္ထော။

၇၉၁။ သင်္ကဿရသမာစာရေတိအာဒီဟိ သီလဝိသုဒ္ဓိယာ ပယောဇနဒဿနံ။ တတ္ထ သင်္ကာယ သရိတဗ္ဗော သမာစာရော အဿာတိ သင်္ကဿရသမာစာရော။ ယံ ကိဉ္စိ လာမကကမ္မံ ဒိသွာ ‘‘ဣဒံ အသုကေန ကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တေတဗ္ဗာယ သင်္ကာယ အတ္တနော ဝါ ပရေ ယံကိဉ္စိ မန္တေန္တေ ဒိသွာ ‘‘မမ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အသာရုပ္ပံ ဇာနိတွာ မန္တေတီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တသင်္ကာယ ဥပဂန္တဗ္ဗသမာစာရောတိ အတ္ထော။ ဒုဿီလေတိ ဧတဒေဝ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘သီလဝဇ္ဇိတေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒုဿီလေတိ ဝါ ဒူသိတသီလေ ခဏ္ဍာဒိဘာဝံ ဥပဂတသီလေ။ သီလဝဇ္ဇိတေတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သီလဝိရဟိတေ။ နတ္ထိ ဈာနန္တိ လောကိယဇ္ဈာနမ္ပိ တာဝ နတ္ထိ။ ကုတော မဂ္ဂေါတိ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ကုတော၊ ကေန ကာရဏေန လောကုတ္တရဓမ္မာနံ ဟေတုယေဝ ဝိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။

၇၉၂။ စရန္တိ တသ္မိံ သီလေ ပရိပူရကာရိတာယ ပဝတ္တန္တီတိ စာရိတ္တံ။ ဝါရိတံ တာယန္တိ ရက္ခန္တိ တေန၊ ဝါရိတတော ဝါ အတ္တာနံ တာယတီတိ ဝါရိတ္တံ။ ယံ ဘဂဝတာ ‘‘ဣဒံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ပညတ္တိသိက္ခာပဒပူရဏံ၊ ဣဒံ စာရိတ္တံ နာမ။ ယံ ‘‘န ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တဿ အကရဏံ ဝါရိတ္တံ နာမ။ အစ္ဆိဒ္ဒန္တိအာဒီသု ယဿ သတ္တသု အာပတ္တိက္ခန္ဓေသု မဇ္ဈေ သိက္ခာပဒံ ဘိန္နံ၊ တဿ သီလံ ဆိဒ္ဒသာဋကော ဝိယ ဆိဒ္ဒံ နာမ ဟောတိ၊ တဗ္ဗိပရီတံ အစ္ဆိဒ္ဒံ။ ယဿ အာဒိမှိ ဝါ အန္တေ ဝါ ဘိန္နံ၊ တဿ ပရိယန္တေ ဆိန္နသာဋကော ဝိယ ခဏ္ဍံ နာမ ဟောတိ၊ တဒညံ အက္ခဏ္ဍံ။ ကမဿ အာဒရကရဏဝသေန အက္ခဏ္ဍန္တိ၊ ကမဝိလင်္ဃနဝသေန ‘‘အက္ခဏ္ဍမစ္ဆိဒ္ဒ’’န္တိ ဝါ ပါဌော။ အကမ္မာသ-ဂ္ဂဟဏေန အသဗလတ္တမ္ပိ ဝုတ္တံ၊ သဗလကမ္မာသာနံ ဘေဒဿ အပ္ပမတ္တကဘာဝတော။ ဧတ္တကော ဟိ တေသံ ဝိသေသော။ ယဿ ပဋိပါဋိယာ ဒွေ တီဏိ သိက္ခာပဒါနိ ဘိန္နာနိ၊ တဿ ပိဋ္ဌိယာ၊ ကုစ္ဆိယာ ဝါ ဥဋ္ဌိတေန ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေန ကာဠရတ္တာဒီနံ အညတရေန သဗလဝဏ္ဏာ ဂါဝီ ဝိယ သဗလံ နာမ ဟောတိ။ ယဿ အန္တရန္တရာ ဘိန္နာနိ၊ တဿ အန္တရန္တရာ ဝိသဘာဂဝဏ္ဏဗိန္ဒုစိတြဂါဝီ ဝိယ ကမ္မာသံ နာမ ဟောတိ။ ယံ ပန တထာဝိဓံ န ဟောတိ၊ တံ ‘‘အသဗလံ အကမ္မာသ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အနိန္ဒိတန္တိ ဣမိနာ ဘုဇိဿဝိညုပ္ပသတ္ထအပရာမဋ္ဌသမာဓိသံဝတ္တနိကဘာဝေ သင်္ဂဏှာတိ။ တတ္ထ ‘‘ဣမိနာဟံ သီလေန ဝါ ဝတေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ ဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမိ ဒေဝညတရော ဝါ’’တိ ဧဝံ တဏှာယ အပရာမဋ္ဌံ တဏှာဒါသဗျတော မောစိတတ္တာ ဘုဇိဿံ နာမ။ အဒါသဉှိ လောကေ ဘုဇိဿောတိ ဝဒန္တိ။ ယထာဝုတ္တဂုဏပါရိပူရိယာ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဝိညူဟိ ပသံသိတဗ္ဗန္တိ ဝိညုပ္ပသတ္ထံ။ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အပရာမဋ္ဌံ ဌိတိဘာဂိယံ အပရာမဋ္ဌံ နာမ။ ဈာနာဒီနံ ပစ္စယော ဘဝိတုံ သမတ္ထံ ဝိသေသဘာဂိယံ သမာဓိသံဝတ္တနိကံ နာမ။

၇၉၃-၇။ ဝိဝေကသုခန္တိ ကာယစိတ္တူပဓိဝိဝေကသုခံ။ ကာယဝိဝေကသုခမ္ပိ ဟိ သမ္ပန္နသီလဿေဝ ဒုဿီလဿ သုညာဂါရာဒီသု ဝသတောပိ ဘေရဝါရမ္မဏာဒိအာပါထဂမနေန ဒုက္ခဿေဝ ဝိသေသတော သမ္ပဇ္ဇနတော။ အလင်္ကာရော အနုတ္တရောတိ ဒေဝဗြဟ္မရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီနံ မဇ္ဈေ အနညသာဓာရဏသောဘာပဋိလာဘဟေတုတာယ နိရုတ္တရော အလင်္ကာရဝိသေသော။ ရတနန္တိ စက္ကဝတ္တီနံ စက္ကရတနာဒိတောပိ သဝိသေသံ ရတိဇနနတော အနုတ္တရံ ရတနံ။ စက္ကရတနာဒိကဉှိ ဝဋ္ဋနိဿိတမေဝ ရတိံ ဇနေတိ၊ ဣဒံ ပန ဝိဝဋ္ဋနိဿိတမ္ပိ ဇနေတီတိ ဝိသေသတော ရတိဇနကံ ဟောတိ။ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဿ သမ္ပတ္တိဝိသေသဿ နိပ္ဖာဒနတော စိန္တာမဏိသမန္တိ စိန္တာမဏိ။ ယာနန္တိ သံသာရကန္တာရတရဏေ ယာနံ။ သီတလန္တိ စိတ္တသီတိဘာဝကရဏေန သီတလံ။ ကိလေသမလဓောဝနန္တိ ဂင်္ဂါယမုနာဒီဟိပိ ဒုဗ္ဗိသောဓနီယဿ ကိလေသကာလုသိယဿ ဓောဝနံ။ ဂုဏာနံ မူလဘူတန္တိ သဗ္ဗေသမ္ပိ လောကိယလောကုတ္တရဂုဏာနံ မူလဘူတံ။ ‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃)၊ ကော စာဒိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ၊ သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၆၉) စ အာဒိဝစနဉှေတ္ထ နိဒဿနံ။ ဒေါသာနံ ဝီတိက္ကမဝတ္ထုဘူတဿ ဗလဿ ဝိနာသနတော ဒေါသာနံ ဗလဃာတိ။

တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧဝံဝိဓာနိသံသသမ္ပန္နံ သီလံ၊ တသ္မာ။ ဒုဝိဓလက္ခဏန္တိ ဩက္ခိတ္တစက္ခုအပ္ပသဒ္ဒါဒိဝသေန ကာယကမ္မာဒီနံ အဝိပ္ပကိဏ္ဏတာသာဓနတော သမာဓာနလက္ခဏံ၊ ကုသလဓမ္မာနံ မူလဘာဝတော ပတိဋ္ဌာနလက္ခဏန္တိ ဧဝံ ဒုဝိဓလက္ခဏံ၊ စာရိတ္တဝါရိတ္တဝသေန ဝါ ဒုဝိဓသဘာဝန္တိ အတ္ထော။ အတ္ထာနံ ကာမေတိ တဿ ဟိတာသီသနဝသေနာတိ အတ္ထကာမော။ ပိယံ သီလမဿာတိ ပိယသီလော။

၇၉၈-၉။ ကာတဗ္ဗော ပလိဗောဓဿုပစ္ဆေဒေါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကတိဝိဓော ပနာယံ ပလိဗောဓော၊ ကိံ သရူပေါ စာတိ အာဟ ‘‘ပလိဗောဓာဒသာ’’တိအာဒိ၊ ‘‘အာဟ မဟာအဋ္ဌကထာယ’’န္တိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထ အာဝါသောတိ ဧကမ္ပိ ဩဝရကံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ သကလောပိ သင်္ဃာရာမော၊ သော တတ္ထ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တဿ ပလိဗောဓော၊ န ဣတရဿ။ ကုလန္တိ ဉာတိကုလံ ဝါ ဥပဋ္ဌာကကုလံ ဝါ၊ တံ တေဟိ သံသဋ္ဌဝိဟရတောဝ ပလိဗောဓော။ လာဘောတိ စတ္တာရော ပစ္စယာ၊ တေပိ တတ္ထ သာပေက္ခဿေဝ ပလိဗောဓာ။ ဂဏောတိ သုတ္တန္တိကဂဏော ဝါ အာဘိဓမ္မိကဂဏော ဝါ။ သော ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒါနေန သမဏဓမ္မဿ ဩကာသာလာဘိနော ပလိဗောဓော။ ကမ္မန္တိ နဝကမ္မံ၊ တံ ကရောန္တေန ဝဍ္ဎကိအာဒီဟိ လဒ္ဓါလဒ္ဓံ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ ကတာကတေ ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗထာပိ ပလိဗောဓော။ အဒ္ဓါနန္တိ မဂ္ဂဂမနစိတ္တဿ ဒုဗ္ဗိနောဒနီယတာယ တံ သမဏဓမ္မဿ ပလိဗောဓော။ ဉာတီတိ ဧတ္ထ ကုလ-ဂ္ဂဟဏေန ဉာတိကုလဿပိ ဂဟိတတ္တာ ဧကေကာ ဉာတိ ဣဓ ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယေ ပန ဝိဟာရေ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒယော၊ ဃရေ မာတာဒယော၊ တေ ဂိလာနာ ပလိဗောဓာ။ အာဗာဓောတိ ယော ကောစိ ရောဂေါ၊ သော ဗာဓယမာနော ပလိဗောဓော။ ဂန္ထောတိ ပရိယတ္တိပရိဟရဏံ၊ တံ သဇ္ဈာယာဒီဟိ နိစ္စဗျာဝဋဿေဝ ပလိဗောဓော။ ဣဒ္ဓီတိ ပေါထုဇ္ဇနိကဣဒ္ဓိ။ သာ ဟိ ဒုပ္ပရိဟာရာ အပ္ပမတ္တကေနေဝ ဘိဇ္ဇတိ၊ အယံ ပန ဝိပဿနာယ ပလိဗောဓော၊ န သမာဓိဿ သမာဓိံ ပတွာ ပဋိလဘိတဗ္ဗတ္တာ။ တေတိ တေ ပလိဗောဓာ။

၈၀၀-၂။ ပလိဗောဓဿုပစ္ဆေဒံ ကတွာတိ ဧတ္ထ ပဌမော တတ္ထ နိရပေက္ခစိတ္တတာယ၊ ဒုတိယော အသံသဂ္ဂေန၊ တတိယော လာဘသက္ကာရုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ ပဟာယ အညတ္ထ ဂမနေန၊ စတုတ္ထော ယထာရဒ္ဓဂန္ထသမာပနေန ၊ အညဿ သင်္ဂါဟဏေန ဝါ၊ ပဉ္စမော ယထာရဒ္ဓကမ္မဿ နိဋ္ဌာပနေန၊ သင်္ဃာဒီနံ နိယျာတနေန ဝါ၊ ဆဋ္ဌော ဂန္တွာ ကိစ္စတီရဏေန၊ သတ္တမော ဥပဋ္ဌဟိတွာ ဉာတီနံ ပါကတိကကရဏေန၊ အဋ္ဌမော ဘေသဇ္ဇကရဏေန၊ ဝီရိယာဓိဋ္ဌာနေန ဝါ၊ နဝမဒသမာ တတ္ထ အဗျာဝဋတာယ ဥပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ။ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗောတိ ယတ္ထ သော ဝသတိ၊ တတ္ထ ဥပသင်္ကမနဝိဓိဉ္စေဝ ဥပသင်္ကမန္တေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိဓာနဉ္စ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတော ပရဉှိ ဂန္ထဝိတ္ထာရပရိဟရဏတ္ထံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ အာဂတဝိတ္ထာရံ ပဟာယ ပဒတ္ထဝဏ္ဏနမတ္တံ ကရိဿာမ။ ကမ္မဋ္ဌာနဿာတိ ဧတ္ထ ယောဂကမ္မဿ ပဝတ္တိဋ္ဌာနတာယ၊ ဥပရူပရိဘာဝနာကမ္မဿ ကာရဏဘာဝတော စ ကမ္မဋ္ဌာနံ။ တံ ပန သဗ္ဗတ္ထကပါရိဟာရိယဝသေန ဒုဝိဓံ။ တတ္ထ မေတ္တာ၊ မရဏဿတိ၊ အသုဘသညာ စ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထယိတဗ္ဗတော ဣစ္ဆိတဗ္ဗတော သဗ္ဗတ္ထကကမ္မဋ္ဌာနံ နာမ။ စရိယာနုကူလံ ပန ယံ ကိဉ္စိ ကမ္မဋ္ဌာနံ နိစ္စံ ပရိဟရိတဗ္ဗတ္တာ ပါရိဟာရိယကမ္မဋ္ဌာနံ နာမ။ ဣမံ ဒုဝိဓံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ယော ဒေတိ၊ အယံ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ဒါယကော၊ သောပိ ဤဒိသော ပရိယေသိတဗ္ဗောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပိယော ဂရူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပိယောတိ သီလသမ္ပဒါဒီဟိ သတ္တာနံ ပိယာယိတဗ္ဗော။ ဂရူတိ တတောယေဝ ဂရုကာတဗ္ဗော ပါသာဏစ္ဆတ္တံ ဝိယ ဂရုံ ကတွာ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘာဝနီယောတိ သမ္ဘာဝနီယော။ ဝတ္တာတိ ကိဉ္စိ အာလသိယမ္ပိ ဒိသွာ စောဒေတွာ ဩဝါဒဝသေန ဝဒနသီလော။ ဝစနက္ခမောတိ ပဋိပုစ္ဆက္ခမော၊ ပဋိပုစ္ဆိတော အသံဟီရော ဟုတွာ သမ္ဘာသနက္ခမောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဂမ္ဘီရဉ္စ ကထံ ကတ္တာတိ တိရစ္ဆာနကထံ အကထေတွာ ဒသကထာဝတ္ထုပဋိသံယုတ္တံ ဂမ္ဘီရမေဝ ကထံ ကတ္တာ။ နော စဋ္ဌာနေ နိယောဇကောတိ အပ္ပဝတ္တိတဗ္ဗဋ္ဌာနဘူတေ အဟိတေ န နိယောဇကော။ ဧဝမာဒိဂုဏောပေတန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သဒ္ဓါသမ္ပဒါဒိဂုဏယောဂံ ဒဿေတိ။ ကာလေနာတိ အတ္တနော၊ အာစရိယဿ စ သပ္ပာယကာလေန။

၈၀၃။ ဝတ္တံ ကတွာတိ အာစရိယဿ နဝကမဟလ္လကဘာဝါနုရူပေန ခန္ဓကေ အာဂတံ အာစရိယဝတ္တံ ကတွာ။ ဣဒါနိ အာစရိယေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘တေနာပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေနာပီတိ ကမ္မဋ္ဌာနဒါယကေနပိ။ စရိတံ ဉတွာ ဒါတဗ္ဗန္တိ စေတောပရိယဉာဏလာဘိနာ တဿ စိတ္တာစာရံ၊ ဟဒယလောဟိတံ ဝါ ပဿိတွာ ဣတရေန ‘‘တွံ ကိံစရိတောသိ၊ ကေ ဝါ ပန တေ ဓမ္မာ ဗဟုလံ သမုဒါစရန္တီ’’တိအာဒိနာ ပဋိပုစ္ဆိတွာ တဿ စရိတံ ဇာနိတွာ တဒနုရူပေန ဒါတဗ္ဗံ။

၈၀၄။ ဣရိယာပထာဒိတောပိ ကေသဉ္စိ စရိတံ ဇာနိတုံ သက္ကာ၊ တံ ပန န ဧကန္တိကံ၊ ‘‘စရိတံ ဉတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ကတမံ ပန တံ၊ ကတိဝိဓာ ဝါတိ အာဟ ‘‘စရိတံ ပနိဒံ ရာဂဒေါသမောဟဝသေနာ’’တိအာဒိ ။ ဥဿန္နဘာဝေန သန္တာနေ စရတီတိ စရိတံ၊ အသတိ ပဋိပက္ခဘာဝနာယံ သန္တာနေ ပဝတ္တနာရဟာ ရာဂါဒယော။

၈၀၅။ ဝေါမိဿကနယာတိ သမ္ပယောဂဝသေန၊ ဧကသန္တတိပရိယာပန္နတာဝသေန စ နေသံ သံသဂ္ဂဘေဒါ။ စတုသဋ္ဌိ ဘဝန္တီတိ –

‘‘ရာဂါဒိကေ တိကေ သတ္တ၊ သတ္တ သဒ္ဓါဒိကေ တိကေ၊

ဧကဒွိတိကမူလမှိ၊ မိဿတော သတ္တသတ္တက’’န္တိ –

ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ နဝဟိ သတ္တကေဟိ ယထာရဟံ ဝိဘဇိယမာနာ တေသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယာ သဒ္ဓိံ စတုသဋ္ဌိ ဘဝန္တိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ဥပနန္ဒတ္ထေရေန –

‘‘ရာဂေါ ဒေါသော စ မောဟော စ၊ ရာဂေန ပဋိဃောပိ စ၊

သဒ္ဓိံ ရာဂေန မောဟော စ၊ မောဟောပိ ပဋိဃေန စ။

‘‘ရာဂါဒိတ္တယမေကန္တိ၊ သတ္တ ရာဂါဒိကေ တိကေ၊

သဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓိ စ တက္ကော စ၊ သဒ္ဓိံ သဒ္ဓါယ ဗုဒ္ဓိ စ။

‘‘သဒ္ဓါယ တက္ကနဉ္စေဝ၊ ဗုဒ္ဓိယာ တက္ကနမ္ပိ စ၊

သဒ္ဓါဒိတ္တယမေကန္တိ၊ သတ္တ သဒ္ဓါဒိကေ တိကေ။

‘‘ရာဂါဒိကံ တိကဉ္စေက-မေကဒွိတိကဘေဒတော၊

သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝိတက္ကေဟိ၊ ယထာယောဂံ ဝိမိဿိယ။

‘‘ဧကမူလေ ဒွိမူလေ စ၊ ပစ္စေကံ သတ္တကတ္တယံ၊

တိမူလေ သတ္တကဉ္စေကံ၊ ဉေယျံ တံ သတ္တသတ္တကံ။

‘‘သဒ္ဓိံ ရာဂေန သဒ္ဓါ စ၊ သဒ္ဓိံ တေနေဝ ဗုဒ္ဓိ စ၊

တေနေဝ တက္ကနံ တေန၊ သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိ စ တေန စ။

‘‘သဒ္ဓါသင်္ကပ္ပနံ တေန၊ ဗုဒ္ဓိသင်္ကပ္ပနမ္ပိ စ၊

ဝိမိဿေတွာန တေနေဝ၊ သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝိတက္ကနံ။

‘‘ရာဂမူလနယေ စေဝ-မေကံ သတ္တကမုဒ္ဒိသေ၊

သဒ္ဓိံ ဒေါသေန သဒ္ဓါ စ၊ သဒ္ဓိံ တေနေဝ ဗုဒ္ဓိ စ။

‘‘တေနေဝ တက္ကနံ တေန၊ သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိ စ တေန စ၊

သဒ္ဓါသင်္ကပ္ပနံ တေန၊ ဗုဒ္ဓိသင်္ကပ္ပနမ္ပိ စ။

‘‘ဝိမိဿေတွာန တေနေဝ၊ သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝိတက္ကနံ၊

ဒေါသမူလနယေ စေဝ-မေကံ သတ္တကမုဒ္ဒိသေ။

‘‘သဒ္ဓိံ မောဟေန သဒ္ဓါ စ၊ သဒ္ဓိံ တေနေဝ ဗုဒ္ဓိ စ၊

တေနေဝ တက္ကနံ တေန၊ သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိ စ တေန စ။

‘‘သဒ္ဓါသင်္ကပ္ပနံ တေန၊ ဗုဒ္ဓိသင်္ကပ္ပနမ္ပိ စ၊

ဝိမိဿေတွာန တေနေဝ၊ သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝိတက္ကနံ။

‘‘မောဟမူလနယေ စေဝ-မေကံ သတ္တကမုဒ္ဒိသေ၊

ဧကမူလေ နယေ စေဝံ၊ ဉေယျံ တံ သတ္တကတ္တယံ။

‘‘မိဿေတွာ ရာဂဒေါသေဟိ၊ သဒ္ဓါ တေဟေဝ ဗုဒ္ဓိ စ၊

တေဟိ သင်္ကပ္ပနံ တေဟိ၊ သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိ စ တေဟိ စ။

‘‘သဒ္ဓါသင်္ကပ္ပနံ တေဟိ၊ ဗုဒ္ဓိသင်္ကပ္ပနမ္ပိ စ၊

တေဟိ ဒွီဟေဝ မိဿေတွာ၊ သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝိတက္ကနံ။

‘‘ရာဂဒေါသနယေ စေဝ-မေကံ သတ္တကမုဒ္ဒိသေ၊

မိဿေတွာ ရာဂမောဟေဟိ၊ သဒ္ဓါ တေဟေဝ ဗုဒ္ဓိ စ။

‘‘တေဟိ သင်္ကပ္ပနံ တေဟိ၊ သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိ စ တေဟိ စ၊

သဒ္ဓါသင်္ကပ္ပနံ တေဟိ၊ ဗုဒ္ဓိသင်္ကပ္ပနမ္ပိ စ။

‘‘တေဟိ ဒွီဟေဝ မိဿေတွာ၊ သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝိတက္ကနံ၊

ရာဂမောဟနယေ စေဝ-မေကံ သတ္တကမုဒ္ဒိသေ။

‘‘မိဿေတွာ ဒေါသမောဟေဟိ၊ သဒ္ဓါ တေဟေဝ ဗုဒ္ဓိ စ၊

တေဟိ သင်္ကပ္ပနံ တေဟိ၊ သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိ စ တေဟိ စ။

‘‘သဒ္ဓါသင်္ကပ္ပနံ တေဟိ၊ ဗုဒ္ဓိသင်္ကပ္ပနမ္ပိ စ၊

တေဟိ ဒွီဟေဝ မိဿေတွာ၊ သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝိတက္ကနံ။

‘‘ဒေါသမောဟနယေ စေဝ-မေကံ သတ္တကမုဒ္ဒိသေ၊

ဒွိမူလမှိ နယေ စေဝံ၊ ဉေယျံ တံ သတ္တကတ္တယံ။

‘‘ရာဂပ္ပဋိဃမောဟေဟိ၊ သဒ္ဓါ တေဟေဝ ဗုဒ္ဓိ စ၊

တေဟိ သင်္ကပ္ပနံ တေဟိ၊ သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိ စ တေဟိ စ။

‘‘သဒ္ဓါသင်္ကပ္ပနံ တေဟိ၊ ဗုဒ္ဓိသင်္ကပ္ပနမ္ပိ စ၊

တေဟိ တီဟေဝ မိဿေတွာ၊ သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝိတက္ကနံ။

‘‘တိမူလမှိ နယေ စေဝ-မေကံ သတ္တကမုဒ္ဒိသေ၊

ဧဝံ တေသဋ္ဌိ ဟောတီတိ၊ ဝိညေယျံ နဝသတ္တကံ၊

ဒိဋ္ဌိယာပိ စ ဟောတေဝ၊ စတုသဋ္ဌီတိ ကေစနာ’’တိ။

၈၀၆-၇။ နနု စ ‘‘စရိတံ ဉတွာ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ကိံစရိတဿ ပန ကိံ ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုကူလန္တိ ဣမံ အနုယောဂံ သန္ဓာယ တံတံစရိတာနုကူလကမ္မဋ္ဌာနံ ဒဿေတွာ ပုန တဿ ဂဏနတော အပ္ပနာဝဟတော ဈာနပ္ပဘေဒတော သမတိက္ကမတော ဝဍ္ဎနာဝဍ္ဎနတော အာရမ္မဏတော ဘူမိတော ဂဟဏတော ပစ္စယတော ဘေဒံ ဒဿေတုံ ‘‘အသုဘာ စာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဒသ အသုဘာတိ ဥဒ္ဓုမာတကံ ဝိနီလကံ ဝိပုဗ္ဗကံ ဝိစ္ဆိဒ္ဒကံ ဝိက္ခာယိတကံ ဝိက္ခိတ္တကံ ဟတဝိက္ခိတ္တကံ လောဟိတကံ ပုဠဝကံ အဋ္ဌိကန္တိ ဣမေ ဒသ။ တထာ ကာယဂတာသတိ စာတိ ဣမေ ဧကာဒသ ရာဂဝိက္ခမ္ဘနဿ ဥပါယဘာဝတော ရာဂစရိတဿ အနုကူလာ။ အသုဘ-ဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ တဒါရမ္မဏသမာဓိပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟိတံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ ယထာရဟံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အပ္ပမာဏသတ္တာရမ္မဏတ္တာ အပ္ပမညာ၊ မေတ္တာ ကရုဏာ မုဒိတာ ဥပေက္ခာတိ စတုန္နံ ဗြဟ္မဝိဟာရာနမေတံ အဓိဝစနံ။ တေ ပန သဝဏ္ဏကသိဏာ နီလကသိဏံ ပီတကသိဏံ လောဟိတကသိဏံ ဩဒါတကသိဏန္တိ ဣမေဟိ စတူဟိ ဝဏ္ဏကသိဏေဟိ သဟိတာ အဋ္ဌ ဒေါသဝိက္ခမ္ဘနုပါယဘာဝတော၊ အပ္ပဋိဃာတဝိသယတ္တာ စ ဒေါသစရိတဿ အနုကူလာ။

၈၀၈။ တံ…ပေ… ပနေကကန္တိ ဧတ္ထ ဧကကန္တိ ဣဒံ အနုဿတိအပေက္ခံ၊ အနုဿတီသု ဧကန္တိ အတ္ထော၊ န မောဟစရိတဝိတက္ကစရိတာပေက္ခံ တေသံ အညဿာပိ အနုကူလဿ လဗ္ဘနတော။ တံ ပန မောဟစရိတဿ၊ ဝိတက္ကစရိတဿ စ ဂဏနဗလေန စိတ္တဿ ပတိဋ္ဌာနတော အနုကူလံ။

၈၀၉-၁၁။ ပုရိမာ…ပေ… ဒေဟိနောတိ ‘‘ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ဓမ္မာနုဿတိ သင်္ဃာနုဿတိ သီလာနုဿတိ စာဂါနုဿတိ ဒေဝတာနုဿတီ’’တိ ဣဒံ ပါဠိက္ကမေန ပုရိမံ အနုဿတိဆက္ကံ သဒ္ဓါစရိတဿ အတိသပ္ပာယဝသေန အနုကူလံ။ မရဏူပသမာယုတ္တာ သတီတိ မရဏေ၊ ဥပသမေ စ ယုတ္တာ သတိ၊ မရဏာနုဿတိ၊ ဥပသမာနုဿတိ စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာဟာရနိဿိတာ သညာတိ အာဟာရေ ပဋိက္ကူလသညာ။ ဓာတုဝဝတ္ထာနန္တိ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနံ။ ဗုဒ္ဓိပ္ပကတိဇန္တုနောတိ ဗုဒ္ဓိစရိတဿ သတ္တဿ။ သေသာနိ ကသိဏာနီတိ ဒေါသစရိတဿ အနုကူလေသု ဝုတ္တေဟိ စတူဟိ ဝဏ္ဏကသိဏေဟိ အဝသေသာနိ ပထဝီအာပေါတေဇောဝါယောအာလောကာကာသကသိဏာနိ၊ ဧဝံ ပုရိမာနိ စတ္တာရိ၊ ဣမာနိ ဆာတိ ဒသ ဣမဿေဝ ဥဇုဝိပစ္စနီကာ၊ ဣမဿ အသပ္ပာယန္တိ ဂဟေတဗ္ဗဝိသေသဿ အဘာဝတော ရာဂါဒိသဗ္ဗစရိတာနံ အနုကူလာတိ ဝဏ္ဏိတာ။

၈၁၂။ ဧကန္တဝိပစ္စနီကဘာဝတောတိ ရာဂစရိတာဒီနံ အသုဘာဒိကမ္မဋ္ဌာနဿ ဥဇုဝိပစ္စနီကတာယ။ အတိသပ္ပာယတောတိ သဒ္ဓါစရိတာဒီနံ ဗုဒ္ဓါနုဿတိအာဒိကမ္မဋ္ဌာနဿ အတိသပ္ပာယတော။ ဧဝံ ဥဇုဝိပစ္စနီကဝသေန၊ အတိသပ္ပာယဝသေန စ ဣဒံ သဗ္ဗံ ဝိသုံ ဝိသုံ တေသံ အနုကူလန္တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဣတရဿ အနနုကူလဘာဝတော။ န ဟိ ရာဂါဒီနံ အဝိက္ခမ္ဘိကာ၊ သဒ္ဓါဒီနံ ဝါ အနုပကာရိကာ ကုသလဘာဝနာ နာမ အတ္ထိ။ တထာ ဟိ မေဃိယသုတ္တေ –

‘‘စတ္တာရော ဓမ္မာ ဥတ္တရိ ဘာဝေတဗ္ဗာ၊ အသုဘာ ဘာဝေတဗ္ဗာ ရာဂဿ ပဟာနာယ၊ မေတ္တာ ဘာဝေတဗ္ဗာ ဗျာပါဒဿ ပဟာနာယ၊ အာနာပါနဿတိ ဘာဝေတဗ္ဗာ ဝိတက္ကုပစ္ဆေဒါယ၊ အနိစ္စသညာ ဘာဝေတဗ္ဗာ အသ္မိမာနသမုဂ္ဃာတာယာ’’တိ (အ။ နိ။ ၉။၃၊ ဥဒါ။ ၃၁) –

ဧကဿေဝ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တာ။ တထာ ရာဟုလောဝါဒသုတ္တေပိ ‘‘မေတ္တံ၊ ရာဟုလ၊ ဘာဝနံ ဘာဝေဟီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၂။၁၂၀) သတ္တ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ ဝုတ္တာနိ၊ န စာယသ္မတော မေဃိယဿ စတ္တာရိပိ စရိတာနိ သန္တိ၊ နာပိ ရာဟုလတ္ထေရဿ သဗ္ဗစရိတာနိ၊ တသ္မာ ဝစနမတ္တေ အဘိနိဝေသံ အကတွာ သဗ္ဗတ္ထ အဓိပ္ပာယော ပရိယေသိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၈၁၃-၄။ ကိဉ္စာပိ ဝုတ္တနယေန ကမ္မဋ္ဌာနာနံ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါပိ သက္ကာ ဉာတုံ၊ သင်္ကရတ္တာ ပန သုခေန ဝိညာတုံ န သက္ကာတိ တေသံ သာမညတော၊ ဝိသုံ ဝိသုံ ဇာတိတော စ ဂဏနပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတုံ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနာနိ သဗ္ဗာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စတ္တာလီသာတိ နိဒ္ဒိသေတိ ပါဠိတော၊ အဋ္ဌကထာတော စ သမောဓာနေတွာ ‘‘သမစတ္တာလီသာ’’တိ နိဒ္ဒိသေယျ။ ကထံ? ကသိဏာနိ ဒသ…ပေ… သညာ စာဟာရတာ ဣတိ။ အသုဘာနုဿတီ ဒသာတိ ဒသ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော ‘‘ဒသ အသုဘာ ၊ ဒသ အနုဿတီ’’တိ။ ဒသ အသုဘာ ဟေဋ္ဌာ ကထိတာဝ။ ‘‘ပုရိမာနုဿတိဆက္က’’န္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တာ ဆ၊ မရဏာနုဿတိ ကာယဂတာသတိ အာနာပါနဿတိ ဥပသမာနုဿတီတိ ဣမာ ဒသ အနုဿတိယော။ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနန္တိ ပထဝါဒီနံ စတုန္နံ ဓာတူနံ ဝဝတ္ထာနံ။ သညာ စာဟာရတာတိ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ဂ-ကာရဿ လောပံ ကတွာ အာဟာရဂတာ သညာ ‘‘အာဟာရတာ သညာ’’တိ ဝုတ္တာ။ အာဟာရောယေဝ ဝါ အာဟာရတာ၊ တဂ္ဂတာ စ သညာ ဥပစာရတော ‘‘အာဟာရတာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ အာဟာရေ ပဋိက္ကူလသညာတိ အတ္ထော။

၈၁၅-၆။ ကိံ ဣမေသု သဗ္ဗေသုယေဝ ကမ္မဋ္ဌာနေသု ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တတီတိ? အာမ၊ နိဗ္ဗတ္တတိ သဗ္ဗေသွေဝ ဥပစာရဇ္ဈာနံ၊ အပ္ပနာဈာနံ ပန ကေသုစိ န နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တသ္မာ ကာနိစိ ဥပစာရမေဝ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ ကာနိစိ အပ္ပနမ္ပိ။ ကထံ ပနေတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ဧတေသူ’’တိအာဒိ။ ဥပစာရမေဝ အာဝဟန္တီတိ ဥပစာရာဝဟာ ‘‘အပေက္ခော’’တိအာဒီသု ဝိယ ဟေတ္ထ အဝဓာရဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ အာနာပါနဿတိံ၊ ကာယဂတာသတိဉ္စ ဟိတွာ သေသာ ဗုဒ္ဓါနုဿတိအာဒယော အဋ္ဌ အနုဿတိယော၊ သညာ၊ ဝဝတ္ထာနဉ္စာတိ ဧတေ ဒသ နာနပ္ပကာရကတ္တာ၊ ဂမ္ဘီရတ္တာ၊ သဘာဝဓမ္မတ္တာ စ အသတိ ဘာဝနာဝိသေသေ ဥပစာရာဝဟာ ဝုတ္တာ။

၈၁၇-၈။ ဧဝံ ဥပစာရပ္ပနာဝဟတော ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဈာနပ္ပဘေဒတော ဒဿေတုံ ‘‘အပ္ပနာယာဝဟေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စတုက္ကဇ္ဈာနိကာတိ စတုက္ကနယဝသေန စတုဗ္ဗိဓရူပါဝစရဇ္ဈာနဝန္တော၊ တေသံ ဧကေကဿေဝ အာရမ္မဏဘူတာတိ အတ္ထော။ ပဉ္စကနယဝသေန ပန ‘‘ပဉ္စကဇ္ဈာနိကာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဌမဇ္ဈာနိကာတိ ပဌမဇ္ဈာနဿေဝ အာရမ္မဏဘူတာ၊ ပဋိက္ကူလဘာဝတော ပန ဣတရေသံ အာရမ္မဏာနိ န ဟောန္တိ။ ပဋိက္ကူလေပိ ဟိ ဝိသယေ ဝိတက္ကဗလေန ပဌမဇ္ဈာနံ အပ္ပေတိ စဏ္ဍသောတနဒိယံ အရိတ္တဗလေန နာဝါ ဝိယ။ သေသာနိ ပန တဒဘာဝတော န တေသု အပ္ပေန္တိ။

၈၁၉။ တိကဇ္ဈာနဝဟာတိ စတုက္ကနယေန တိကဇ္ဈာနဝဟာ၊ ပဉ္စကနယေန ပန စတုက္ကဇ္ဈာနဝဟာ၊ မေတ္တာကရုဏာမုဒိတာ ဟိ မေတ္တာဒီနံ သောမနဿသဟဂတာနမေဝ အာရမ္မဏတ္တာ ပဉ္စမဇ္ဈာနိကာ န ဟောန္တိ။ အပ္ပနပ္ပတ္တာ ဟိ မေတ္တာဒယော သောမနဿေန ဝိနာ နပ္ပဝတ္တန္တိ။ စတုတ္ထောပိ ဗြဟ္မဝိဟာရောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဗြဟ္မာနံ ဥတ္တမာနံ ဝိဟာရော၊ ဗြဟ္မဘူတော ဝါ ဝိဟာရောတိ ဗြဟ္မဝိဟာရော၊ သော ဥပေက္ခာဘာဝနာဝသေန စတုတ္ထဇ္ဈာနိကော။ တတ္ထာပိ မေတ္တာဒိဝသေန ပဋိလဒ္ဓဇ္ဈာနစတုက္ကဿေဝေတံ အပ္ပေတိ၊ နေတရဿ။ ကသ္မာ? မေတ္တာဒီနံ နိဿန္ဒတ္တာ။ ယထာ ဟိ ကသိဏာနံ နိဿန္ဒာ အာရုပ္ပာ၊ ယထာ စ သမထဝိပဿနာနိဿန္ဒာ နိရောဓသမာပတ္တိ၊ ဧဝံ မေတ္တာဒိနိဿန္ဒာ ဥပေက္ခာ။ အာရုပ္ပာ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကာတိ အင်္ဂသမတာဝသေန အာရုပ္ပာပိ စတုတ္ထဇ္ဈာနဿေဝ ပဘေဒါတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။

၈၂၀။ ဧဝံ ဈာနဘေဒတော ဒဿေတွာ ပုန သမတိက္ကမတော ဒဿေတုံ ‘‘ဝသေနာရမ္မဏင်္ဂါန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာရမ္မဏသမတိက္ကမော အင်္ဂသမတိက္ကမောတိ အတိက္ကမိတဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏာနံ၊ အင်္ဂါနဉ္စ ဝသေန သမတိက္ကမော ဒုဝိဓော။ ကိံ သဗ္ဗေသွေဝ ဒုဝိဓော လဗ္ဘတိ၊ နောတိ အာဟ ‘‘ဂေါစရာ…ပေ… တိက္ကမော’’တိ။ စတူသု ဟိ အာရုပ္ပေသု အာရမ္မဏသမတိက္ကမောဝ ဟောတိ အာကာသကသိဏဝဇ္ဇိတေသု နဝသု အာရမ္မဏေသု အညတရံ သမတိက္ကမိတွာ အာကာသာနဉ္စာယတနဿ၊ အာကာသာနဉ္စာယတနာဒီနိ စ သမတိက္ကမိတွာ ဝိညာဏဉ္စာယတနာဒီနံ ပတ္တဗ္ဗတ္တာ၊ အင်္ဂါတိက္ကမော ပန အရူပေ နတ္ထိ စတုန္နဉ္စာပိ အင်္ဂါနံ ဝသေန သမာနတ္တာ။ ရူပေ ဈာနင်္ဂတိက္ကမောတိ ရူပါဝစရိကကမ္မဋ္ဌာနေသု ဝိတက္ကာဒီနံ ဈာနင်္ဂါနံ အတိက္ကမော၊ ဣဒဉ္စ လဗ္ဘမာနကဝသေန ဝုတ္တံ။ ပဌမဇ္ဈာနိကေသု ဒုဝိဓောပိ သမတိက္ကမော နတ္ထိ၊ နီဝရဏသမတိက္ကမော ဣဓ အဋ္ဌန္နမ္ပိ သမာပတ္တီနံ သာဓာရဏတ္တာ န ဂဟိတော။

၈၂၁။ ဧဝံ သမတိက္ကမဝသေန ဒဿေတွာ ပုန ဝဍ္ဎနာဝဍ္ဎနဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘ဒသေဝ ကသိဏာနီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣမေသု စတ္တာလီသာယ ကမ္မဋ္ဌာနေသု ဒသ ကသိဏာနေဝ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗာနိ။ န စ…ပေ… အသုဘာဒယောတိ သေသာ အသုဘာဒယော ပန နေဝ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗာ။ ကသ္မာ? ပရိစ္ဆိန္နာကာရေနေဝ ဥပဋ္ဌာနတော၊ အာနိသံသာဘာဝတော စ။ တထာ ဟိ ဒသ အသုဘာနိ၊ ကာယဂတာသတိ စ အတ္တနော ဌိတောကာသေန ပရိစ္ဆိန္နတ္တာ ပရိစ္ဆိန္နာကာရေနေဝ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ ဝဍ္ဎိတေသုပိ ကုဏပရာသိ ဧဝ ဥပဋ္ဌာတီတိ န ကောစိ အာနိသံသော အတ္ထိ။ အဝဍ္ဎိတေသုပိ ဟိ တေသု ကာမရာဂဝိက္ခမ္ဘနာ ဟောတိယေဝ။ ယဒိ ဧဝံ၊ အသုဘဇ္ဈာနာနံ အပ္ပမာဏာရမ္မဏတာဝစနံ ဝိရုဇ္ဈတီတိ? န ဝိရုဇ္ဈတိ။ ဧကစ္စော ဟိ ဥဒ္ဓုမာတကေ ဝါ အဋ္ဌိကေ ဝါ မဟန္တေ နိမိတ္တံ ဂဏှာတိ၊ ဧကစ္စော အပ္ပကေတိ ဣမိနာ ပရိယာယေန ဧကစ္စဿ ပရိတ္တာရမ္မဏဇ္ဈာနံ ဟောတိ၊ ဧကစ္စဿ အပ္ပမာဏာရမ္မဏံ။ ယော ဝါ ဧတံ အာနိသံသာဘာဝံ အပဿန္တော ဝဍ္ဎေယျ၊ တဿ ဝသေန အပ္ပမာဏာရမ္မဏတာ ဝုတ္တာ။ အာနာပါနနိမိတ္တမ္ပိ နာသိကဂ္ဂမုခနိမိတ္တာဒိပရိစ္ဆိန္နံ ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဝဍ္ဎယတောပိ စ ဝါတရာသိယေဝ ဝဍ္ဎတိ။ ပိစုပိဏ္ဍာဒိဝသေန ဥပဋ္ဌဟန္တမ္ပိ ဟိ နိမိတ္တံ ဝါတသင်္ဃာဋမတ္တမေဝ၊ တထာ ဗြဟ္မဝိဟာရနိမိတ္တမ္ပိ ဝဍ္ဎေန္တဿ သတ္တရာသိယေဝ ဝဍ္ဎေယျ၊ န စ တေန ကောစိ အတ္ထော ဟောတိ၊ တသ္မာ တဒုဘယမ္ပိ န ဝဍ္ဎေတဗ္ဗံ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိ (ဝိဘ။ ၆၆၃)၊ တမ္ပိ ပရိဂ္ဂဟဝသေန ဝုတ္တံ၊ န နိမိတ္တဝဍ္ဎနဝသေန။ ကိဉ္စိ ဗြဟ္မဝိဟာရေ ပဋိဘာဂနိမိတ္တမေဝ နတ္ထိ၊ ကိမယံ ဝဍ္ဎေယျ၊ အပ္ပမာဏာရမ္မဏတာ ပနေတ္ထ ပရိဂ္ဂဟိတမတ္တဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အာရုပ္ပာရမ္မဏေသု အာကာသံ ကသိဏုဂ္ဃာဋမတ္တတ္တာ ကသိဏာပဂမဝသေနေဝ မနသိ ကာတဗ္ဗံ၊ တတော ပရံ ဝဍ္ဎယတော န ကိဉ္စိ ဟောတိ၊ ဝိညာဏံ သဘာဝဓမ္မတ္တာ န သက္ကာ ဝဍ္ဎေတုံ၊ ပရိကမ္မမေဝ ဟိ ဝဍ္ဎေတုံ သက္ကာ၊ ဝိညာဏာပဂမော တဿ အဘာဝမတ္တတ္တာ၊ နေဝသညာနာသညာယတနာရမ္မဏမ္ပိ သဘာဝဓမ္မတ္တာယေဝ န သက္ကာ ဝဍ္ဎေတုံ၊ တသ္မာ တာနိပိ န ဝဍ္ဎေတဗ္ဗာနိ။ အပ္ပမာဏာရမ္မဏတာ အာရုပ္ပာနံ ဝိပုလကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသေ ပဝတ္တိယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိအာဒယော စ အနိမိတ္တတ္တာ န ဝဍ္ဎေတဗ္ဗာ ။ ပဋိဘာဂနိမိတ္တဉှိ အယံ ဝဍ္ဎေယျ၊ တဉ္စ နေသံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဣမေ အသုဘာဒယော တိံသ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ ပရိစ္ဆိန္နောကာသတ္တာ၊ ပယောဇနာဘာဝတော၊ အဝဍ္ဎနတော စ န ဝဍ္ဎေတဗ္ဗာနိ။

၈၂၂-၃။ ဧဝံ ဝဍ္ဎနာဝဍ္ဎနတော ဒဿေတွာ ပုန အာရမ္မဏတော ဒဿေတုံ ‘‘ဒသေဝ ကသိဏာနီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ပဋိဘာဂနိမိတ္တာနိ ဟောန္တိ အာရမ္မဏာနီတိ ဣမာနိ ဒွါဝီသ ပဋိဘာဂနိမိတ္တဘူတာနိ အာရမ္မဏာနိ ဟောန္တိ။ သေသာတိ အဝသေသာ အဋ္ဌာရသ နေဝ ပဋိဘာဂနိမိတ္တာရမ္မဏာ သိယုံ။

၈၂၄-၅။ ဣဒါနိ ဘူမိတော ဒဿေတုံ ‘‘အသုဘာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒေဝေသု နပ္ပဝတ္တန္တိ တတ္ထ အသုဘာနံ၊ ပဋိက္ကူလဿ စ အာဟာရဿ အဘာဝတော။ တစပဉ္စကမ္ပိ ဟိ တတ္ထ ပဝတ္တမာနံ ဒိဗ္ဗာနုဘာဝေန ပဋိက္ကူလာကာရေန နောပဋ္ဌာတိ။ အဿာသပဿာသာနံ ဗြဟ္မလောကေ အဘာဝတော ‘‘အာနာပါနဿတိ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဈာနာနုဘာဝနိဗ္ဗတ္တာနဉှိ အတ္ထဿ အဘာဝတော နတ္ထိ ဗြဟ္မလောကေ အဿာသပဿာသာ။

၈၂၇။ ဣဒါနိ ဂဟဏတော ဒဿေတုံ ‘‘စတုတ္ထ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စတုတ္ထံ…ပေ… ဒိဋ္ဌေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗာတိ ဝါယောကသိဏံ ဝဇ္ဇေတွာ သေသာ နဝ ကသိဏာ၊ ဒသ အသုဘာနီတိ ဣမာနိ ဧကူနဝီသတိ ဒိဋ္ဌေနေဝ ဝတ္ထုနာ ကရဏဘူတေန ဂဟေတဗ္ဗာနိ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ တထာ စ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဒိဋ္ဌေန ဂဟေတဗ္ဗာနိ၊ ပုဗ္ဗဘာဂေ စက္ခုနာ ဩလောကေတွာ နိမိတ္တံ နေသံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၇)။

၈၂၈-၃၁။ သတိယမ္ပိ စ ကာယမှီတိ ကာယဂတာသတိယမ္ပိ။ ဒိဋ္ဌေန တစပဉ္စကန္တိ တစပဉ္စကမတ္တမေဝ ဒိဋ္ဌေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ သုတေနေဝါတိ ဧတ္ထ ကာယဂတာသတိယံ သေသံ ဝက္ကပဉ္စကာဒိ သုတေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣတိ ကာယဂတာသတိ ဒိဋ္ဌသုတေန ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဥတ္တရောဋ္ဌနာသိကဂ္ဂေသု ဖုဋ္ဌဿ အဿာသပဿာသဿ ဂဟေတဗ္ဗတော ဝုတ္တံ ‘‘အာနာပါနဿတိ ဧတ္ထ၊ ဖုဋ္ဌေန ပရိဒီပိတာ’’တိ။ ဥစ္ဆုသဿာဒီနံ ပတ္တေသု စလမာနဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏမုခေန၊ သရီရသမ္ဖဿဝသေန စ ဝါတဿ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဝါယောကသိဏမေဝေတ္ထ၊ ဒိဋ္ဌဖုဋ္ဌေန ဂယှတီ’’တိ။ အာဒိတောဝ ဂဟေတဗ္ဗာ န ဟောန္တီတိအာဒိကမ္မိကေန ဘာဝနာရမ္ဘဝသေန န ပဋ္ဌပေတဗ္ဗာနိ၊ ဟေဋ္ဌိမေ တယော ဗြဟ္မဝိဟာရေ၊ ကသိဏေသု ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနဉ္စ အနဓိဂန္တွာ သမ္ပာဒေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ။

၈၃၂-၅။ ဧဝံ ဂဟဏဝသေန ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပစ္စယတော ဒဿေတုံ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနေသု ဟေတေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧတေသု ကမ္မဋ္ဌာနေသူတိ ဧတ္ထ ယထာရဟံ အာရမ္မဏာနံ၊ ဈာနာနဉ္စ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာကာသကသိဏဿ ဥဂ္ဃာဋေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အာကာသကသိဏံ ဝိနာ’’တိ။ မေတ္တာဒိဧကေကသ္မိံ ဗြဟ္မဝိဟာရေ တီဏိ တီဏိ ဈာနာနိ ပဋိလဘိတွာ ဌိတဿေဝ ဥပေက္ခာဗြဟ္မဝိဟာရဝသေန ပဉ္စမဇ္ဈာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘တယော ဗြဟ္မဝိဟာရာ’’တိအာဒိ။ ဒွိန္နံ နေဝသညာနာသညာယတနဇဝနာနံ သမနန္တရာ နိရောဓံ ဖုသတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘စတုတ္ထမာရုပ္ပ’’န္တိအာဒိ။ ဝိပဿနာဘဝသမ္ပတ္တိသုခါနံပစ္စယာတိ ဝိပဿနာယ၊ ဘဝသမ္ပတ္တိယာ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရဿ စ ပစ္စယာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။

၈၃၆-၉။ ဧဝံ ပသင်္ဂေန အာဂတံ ကမ္မဋ္ဌာနဝိဘာဂံ ဒဿေတွာ ပုန အာစရိယေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သန္တိကေ ဝသန္တဿာတိ အာစရိယေန သဒ္ဓိံ ဧကဂေဟေ၊ ဧကဝိဟာရေ ဝါ ဝသန္တဿ။ ကထေတဗ္ဗန္တိ ပဝတ္တိံ သုတွာ သုတွာ ကထေတဗ္ဗံ။ အာဂတဿာဂတက္ခဏေတိ သ-ကာရော ပဒသန္ဓိမတ္တကရော၊ အာဂတာဂတက္ခဏေတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ အာဂတဿ အာဂတက္ခဏေ ကထေတဗ္ဗံ။ ဤဒိသေသု ဟိ ဌာနေသု အာမေဍိတသာမတ္ထိယတောဝ လဗ္ဘတိ။ န ဟိ ဧကဝါရမေဝ အာဂတဿ တသ္မိံ ခဏေ ကထေတဗ္ဗံ၊ တတော ပရံ န ကထေတဗ္ဗန္တိ ယုဇ္ဇတိ။

နာတိသင်္ခေပဝိတ္ထာရန္တိ အတိသံခိတ္တံ၊ အတိဝိတ္ထာရဉ္စ အကတွာ တဿ သုခေန ဥဂ္ဂဏှနပ္ပမာဏံ ကထေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန သော ပကတိယာဝ ဥဂ္ဂဟိတကမ္မဋ္ဌာနော ဟောတိ၊ သဇ္ဈာယဝသေန ဝါ မနသိကာရဝသေန ဝါ ကတပရိစယော၊ တဿ ဧကံ၊ ဒွေ ဝါ နိသဇ္ဇာ အတ္တနော သမ္မုခါဝ သဇ္ဈာယံ ကာရေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ ဧဝံ အာစရိယေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိဓိံ ဒဿေတွာ ပုန ဂဟိတကမ္မဋ္ဌာနေန တေန ယောဂိနာ ဥတ္တရိ ကာတဗ္ဗဝိဓာနံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တေနပီ’’တိအာဒိ။ သမ္မဋ္ဌာနန္တိ ယတ္ထ ပဟဋော သမတိ၊ တံ သမ္မဋ္ဌာနံ၊ ဣဒံ သမ္မဋ္ဌာနံ ဝိယာတိ သမ္မဋ္ဌာနံ။ ယထာ ဟိ သမ္မဋ္ဌာနေ ဂဟိတေ ပုဂ္ဂလံ အတ္တနော ဝေရီ အဘိဘဝိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ ကမ္မဋ္ဌာနေ ဂဟိတေ မနောဘုသင်္ခါတော ကာမရာဂေါ တံသမင်္ဂိပုဂ္ဂလံ အဘိဘဝိတွာ အတ္တနော ဝသေ ကာတုံ န သက္ကောတိ ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သမ္မဋ္ဌာနံ ဝိယာတိ သမ္မဋ္ဌာန’’န္တိ။ မနော အဘိဘဝတီတိ မနောဘူ၊ တဿ မနောဘုနော။ အဋ္ဌာရသဟိ…ပေ… ဝိဝဇ္ဇိတေတိ –

‘‘မဟာဝါသံ နဝါဝါသံ၊ ဇရာဝါသဉ္စ ပန္ထနိံ၊

သောဏ္ဍိံ ပဏ္ဏဉ္စ ပုပ္ဖဉ္စ၊ ဖလံ ပတ္ထိတမေဝ စ။

‘‘နဂရံ ဒါရုနာ ခေတ္တံ၊ ဝိသဘာဂေန ပဋ္ဋနံ၊

ပစ္စန္တသီမာသပ္ပာယံ၊ ယတ္ထ မိတ္တော န လဗ္ဘတိ။

‘‘အဋ္ဌာရသေတာနိ ဌာနာနိ၊ ဣတိ ဝိညာယ ပဏ္ဍိတော၊

အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေယျ၊ မဂ္ဂံ သပ္ပဋိဘယံ ယထာ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၅၂) –

ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ အဋ္ဌာရသဟိ ဝိဟာရဒေါသေဟိ သဗ္ဗကာလဝိယုတ္တေ။ အနုရူပေတိ ဣမေသု အဋ္ဌာရသသု ဒေါသေသု အညတရေနပိ သမန္နာဂတော အနနုရူပေါ နာမ၊ တဒဘာဝေန အတ္တနော ယောဂကမ္မဿ အနုကူလေ။ မဟာဝိဟာရာဒယော ဟိ ယောဂကမ္မဿ အနုကူလာ န ဟောန္တိ၊ တသ္မာ မဟာဝိဟာရေ တာဝ ဝတ္တကရဏာဒိနာ ပလိဗောဓော ဟောတိ။ ယတ္ထ ပန သဗ္ဗံ ကတမေဝ၊ အဝသေသာပိ သင်္ဃဋ္ဋနာ နတ္ထိ၊ ဧဝရူပေါ မဟာဝိဟာရောပိ အနုရူပေါဝ။ နဝဝိဟာရေ ဗဟုံ နဝကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သော အသတိ အညသ္မိံ အနုကူလေ ကာရဏေ အနနုရူပေါ ဟောတိ။ တထာ ဇိဏ္ဏဝိဟာရောပိ ဗဟုပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗတာယ ကမ္မဋ္ဌာနန္တရာယိကော။ ပန္ထနိဿိတကော အာဂန္တုကေဟိ ရတ္တိန္ဒိဝံ သမောကိဏ္ဏတာယ။ ယတ္ထ သောဏ္ဍီ နာမ ပါသာဏပေါက္ခရဏီ ဟောတိ၊ သော သောဏ္ဍိဝိဟာရော။ တတ္ထ ဗဟူ ပါနီယတ္ထာယ သမောသရန္တိ၊ တထာ ပဏ္ဏပုပ္ဖဖလဝတိ ဝိဟာရေ တံတဒတ္ထာယ။ ပတ္ထနီယေ လောကသမ္မတေ ဝိဟာရေ ဝိဟရန္တံ ‘‘အရဟာ’’တိ သမ္ဘာဝေန္တာ ဗဟူ အာဂစ္ဆန္တိ။ နဂရသန္နိဿိတေပိ ဝိဟာရေ ဝိသဘာဂါရမ္မဏာပါထဂမနာဒီနိ ဟောန္တိ။ ဒါရုသန္နိဿိတေ ကဋ္ဌဟာရိကာဒီဟိ အဖာသု ဟောတိ။ ခေတ္တသန္နိဿိတေ ဝိဟာရမဇ္ဈေယေဝ ခလမဏ္ဍလကရဏာဒိနာ အဖာသု ဟောတိ။ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလာဓိဝုတ္ထေပိ ကလဟနိဝါရဏာဒီသု တေ ဥပဝဒန္တိ။ ပဋ္ဋနသန္နိဿိတေ အဘိဏှံ နာဝါသတ္ထေဟိ အာဂတမနုဿေဟိ အဖာသု ဟောတိ။ ပစ္စန္တနိဿိတေ မနုဿာ ဗုဒ္ဓါဒီသု အပ္ပသန္နာ ဟောန္တိ။ ရဇ္ဇသီမသန္နိဿိတေ ဒွိန္နံ ရာဇူနံ ကလဟေ သတိ ဒွိန္နံ ဝိဇိတေသု ပိဏ္ဍာယ ဝိစရန္တံ ဘိက္ခုံ ‘‘အယံ စရပုရိသော’’တိ ဂဟေတွာ ဗန္ဓနာဒိကံ ပါပေယျုံ၊ အသပ္ပာယေ အမနုဿာဒိဥပဒ္ဒဝါ ဟောန္တိ။ ကလျာဏမိတ္တာနဓိဝုတ္ထေ ဥပ္ပန္နကင်္ခါယ ဝိနောဒကေ အသတိ မဟာဒေါသောယေဝါတိ ဧတေပိ ဝိဟာရာ အနနုရူပါ၊ တသ္မာ တာဒိသေ ဝိဟာရေ ပရိဝဇ္ဇေတွာ ဝုတ္တဒေါသဝိရဟိတေ အနုရူပေ ဝိဟာရေ ဝိဟာတဗ္ဗံ။

တဿ ပန ဝိဟာရဿ အနုရူပဘာဝေါ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဂါမတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဂါမတောတိ ဂေါစရဂါမတော။ နာတိဒူရေတိ ဂေါစရဂါမဿ အဍ္ဎဂါဝုတတော ဩရဘာဂတာယ န အတိဒူရေ။ နစ္စာသန္နေတိ ပစ္ဆိမေန ပမာဏေန ဂေါစရဂါမတော ပဉ္စဓနုသတိကတာယ န အတိသန္နေ။ ဣမိနာ ဂမနာဂမနသမ္ပန္နတံ ဒဿေတိ။ ဂေါစရဂါမဿ ပန ဥတ္တရဒိသာယ ဝါ ဒက္ခိဏဒိသာယ ဝါ နာတိဒူရံ နစ္စာသန္နံ သေနာသနံ ဝိသေသေန ဂမနာဂမနသမ္ပန္နံ ဟောတိ၊ နာတိဒူရနစ္စာသန္နတာ စေတ္ထ နိဒဿနမတ္တံ။ ပဉ္စင်္ဂသံယုတေတိ ပန ဝုတ္တတ္တာ နာတိဒူရနစ္စာသန္နတာယ သဟ ဒိဝါ အပ္ပကိဏ္ဏတာဒီနိ စတ္တာရိ သမောဓာနေတွာ ပဉ္စင်္ဂသံယုတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေနာသနံ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေနာသနံ နာတိဒူရံ ဟောတိ နစ္စာသန္နံ ဂမနာဂမနသမ္ပန္နံ ဒိဝါ အပ္ပကိဏ္ဏံ ရတ္တိံ အပ္ပသဒ္ဒံ အပ္ပနိဂ္ဃောသံ အပ္ပဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿံ၊ တသ္မိံ ခေါ ပန သေနာသနေ ဝိဟရန္တဿ အပ္ပကသိရေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာ၊ တသ္မိံ ခေါ ပန သေနာသနေ ထေရာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ ဗဟုဿုတာ အာဂတာဂမာ ဓမ္မဓရာ ဝိနယဓရာ မာတိကာဓရာ၊ တေ ကာလေန ကာလံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပရိပုစ္ဆတိ ပဉှံ ‘ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ ကထံ၊ ဣမဿ ကော အတ္ထောတိ။ တဿ တေ အာယသ္မန္တော အဝိဝဋဉ္စေဝ ဝိဝရန္တိ၊ အနုတ္တာနီကတဉ္စ ဥတ္တာနိံ ကရောန္တိ၊ အနေကဝိဟိတေသု စ ကင်္ခါဋ္ဌာနိယေသု ဓမ္မေသု ကင်္ခံ ပဋိဝိနောဒေန္တိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေနာသနံ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၁)။

ဧတ္ထ စ နာတိဒူရနစ္စာသန္နဘာဝေန ဂမနာဂမနသမ္ပန္နတာ ပဌမံ အင်္ဂံ၊ ဒိဝါ မဟာဇနသံကိဏ္ဏတာဘာဝေန၊ ရတ္တိယံ ဇနာလာပသဒ္ဒါဘာဝေန၊ သဗ္ဗဒါပိ ဇနသန္နိပါတနိဂ္ဃောသာဘာဝေန အပ္ပကိဏ္ဏအပ္ပသဒ္ဒအပ္ပနိဂ္ဃောသဘာဝေါ ဒုတိယံ၊ ဍံသမကသာဒိပရိဿယာဘာဝေါ တတိယံ၊ အပ္ပကသိရေန စီဝရပိဏ္ဍပါတာဒိပစ္စယလာဘော စတုတ္ထံ၊ ဗဟုဿုတတာဒိဂုဏသမန္နာဂတာနံ ထေရာနံ ဝသနဘာဝေါ ပဉ္စမန္တိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ သံယုတ္တေ သမန္နာဂတေ ဝိဟာရသ္မိံ ဝိဟာတဗ္ဗံ။

၈၄၀-၁။ ပဌမံ ဝုတ္တအာဝါသာဒိမဟာပလိဗောဓေ ဥပါဒါယ ခုဒ္ဒကပလိဗောဓော၊ ဣဒါနိ တံ ပလိဗောဓံ သရူပတော ဒဿေတွာ တဿ ဥပစ္ဆိန္ဒနာကာရံ အာဝိ ကာတုံ ‘‘ဒီဃာ ကေသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သော ပတ္တော သုဋ္ဌု ပစိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။

၈၄၂-၅။ ပဝိဝိတ္တေတိ ဇနဝိဝိတ္တေ ဩကာသေ။ ဝဇ္ဇေတွာ…ပေ… လောဟိတန္တိ ဣမေ စတ္တာရော ကသိဏဒေါသာ၊ တသ္မာ ဧဝရူပါ မတ္တိကာ ဝဇ္ဇေတွာ။ သဏှာယာတိ အပနီတတိဏမူလသက္ခရဝါလုကာယ သုမဒ္ဒိတာယ သုခုမာယ။ အရုဏဝဏ္ဏာယာတိ အရုဏနိဘာယ၊ အရုဏဝဏ္ဏပ္ပဘာယာတိ အတ္ထော။ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါပိ တာဒိသေတိ ဗဟိဒ္ဓါပိ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ။ သံဟာရိမန္တိ သံဟရိတဗ္ဗံ ဂဟေတွာ စရဏယောဂျံ။ တတြဋ္ဌကန္တိ ယတ္ထ ကတံ၊ တတ္ထေဝ တိဋ္ဌနကံ။

၈၄၇-၅၀။ ပမာဏတောတိ ဝက္ခမာနပ္ပမာဏတော။ ဝဋ္ဋံ အာကောဋေတွာတိ ပရိမဏ္ဍလံ ကတွာ အာကောဋေတွာ။ တန္တိ တံ စမ္မံ ဝါ ကဋသာရံ ဝါ ဒုဿပဋ္ဋံ ဝါ။ ကဏ္ဏိကန္တိ ကဏ္ဏိကာသဒိသံ၊ ပရိမဏ္ဍလတော ပဒုမကဏ္ဏိကာကာရန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘သမ’’န္တိ။ ‘‘ကဏ္ဏိကာသမ’’န္တိ ဝါ ပါဌော။ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလန္တိ စတုရင်္ဂုလာဓိကဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏံ။ ဧတဒေဝ ဟိ ပမာဏံ သန္ဓာယ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သုပ္ပမတ္တေ ဝါ သရာဝမတ္တေ ဝါ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၅၅) ဝုတ္တံ။ ဝိဝဋ္ဋန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ ကသိဏပရိကမ္မံ ကရောန္တောပိ ဟိ ဧတ္တကေယေဝ အဋ္ဌတွာ နိဗ္ဗာနတ္ထာယေဝ ဝါယမတိ။ ဘေရီတလသမံ ကတွာတိ ပါဏိကာယ ဃံသေတွာ နိန္နတုန္နတဋ္ဌာနာဘာဝေန ဘေရီတလံ ဝိယ သမံ ကတွာ။ သမ္မဇ္ဇိတွာန တံ ဌာနန္တိ ယသ္မိံ ဌာနေ နိသီဒိတွာ တံ ကသိဏံ ဩလောကေတိ၊ တံ ဌာနံ သစေ ဥက္လာပံ ဟောတိ၊ သမ္မဇ္ဇိတွာ။ နှတွာတိ သရီရဒရထဝိနောဒနတ္ထံ နှတွာ။

၈၅၁-၂။ တမှာ ကသိဏမဏ္ဍလာ ဟတ္ထပါသပ္ပမာဏသ္မိံ ပဒေသေတိ တမှာ ကသိဏမဏ္ဍလဿ၊ ဌပိတဋ္ဌာနမှာ အဍ္ဎတေယျဟတ္ထန္တရေ ပဒေသေ၊ ကသိဏမဏ္ဍလဿ၊ ပီဌဿ စ မဇ္ဈံ ဟတ္ထပါသပ္ပမာဏံ ကတွာ ပညတ္တေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလေ ဥစ္စေတိ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလံ ဟုတွာ ဥစ္စေ၊ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလပါဒကေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒူရေ နိသိန္နဿ ဟိ ကသိဏံ န ဥပဋ္ဌာတိ၊ အာသန္နတရေ နိသိန္နဿ ဟတ္ထပါဏိကာပဒါဒယော ကသိဏဒေါသာ ပညာယန္တိ။ ဥစ္စတရေ နိသိန္နေန စ ဂီဝံ ပဏာမေတွာ ဩလောကေတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ နီစတရေ ဇဏ္ဏုကာနိ ရုဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ ဟတ္ထပါသပ္ပမာဏေ ပဒေသေ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလပါဒကေ ပီဌေ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ယသ္မာ စတူသု ဣရိယာပထေသု သယနံ ကောသဇ္ဇပက္ခိယံ၊ ဌာနစင်္ကမနာနိ ဥဒ္ဓစ္စပက္ခိယာနိ၊ နိသဇ္ဇာ ပန အလီနုဒ္ဓစ္စပက္ခိယာ၊ သန္တော ဣရိယာပထော၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘နိသီဒိတွာ’’တိ၊ သမန္တတော ဦရုဗဒ္ဓါသနံ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာတိ အတ္ထော။ ယေနာကာရေန နိသီဒန္တဿ နိသဇ္ဇာ သုခါ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယာ’’တိ။ ဥပရိမံ သရီရံ ဥဇုကံ ဌပေတွာ အဋ္ဌာရသပိဋ္ဌိကဏ္ဋကေ ကောဋိယာ ကောဋိံ ပဋိပါဒေတွာတိ အတ္ထော။ ဧဝဉှိ နိသိန္နဿ စမ္မမံသနဟာရူနိ န ဩဏမန္တိ၊ အထဿ ယာ တေသံ ဩဏမနပစ္စယာ ခဏေ ခဏေ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တာသု အနုပ္ပန္နာသု စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ န ပရိပတတိ။ တတော စ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသပ္ပတ္တိယာ ဝုဒ္ဓိံ ဖာတိံ ဥပဂစ္ဆတိ။ ဣဒါနိ အာရမ္မဏပရိဂ္ဂဟုပါယံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကတွာ ပရိမုခံ သတိ’’န္တိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနာဘိမုခံ သတိံ ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ အဘိ-သဒ္ဒေန ဟိ သမာနတ္ထော ဣဓ ပရိ-သဒ္ဒေါ၊ အထ ဝါ သမီပတ္ထေန ပရိ-သဒ္ဒေန မုခဿ သမီပေ သတိံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ယထာဟ – ‘‘အယံ သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ သုပဋ္ဌိတာ နာသိကဂ္ဂေ ဝါ မုခနိမိတ္တေ ဝါ။ တေန ဝုစ္စတိ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၃၇)။ အထ ဝါ ‘‘ပရီတိ ပရိဂ္ဂဟဋ္ဌော၊ မုခန္တိ နိယျာနဋ္ဌော၊ သတီတိ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌော။ တေန ဝုစ္စတိ ‘ပရိမုခံ သတိ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၄) ဝစနတော ‘‘ပရိဏာယိကာ’’တိအာဒီသု ဝိယ ပရိ-သဒ္ဒေါ ပရိဂ္ဂဟဋ္ဌော၊ ‘‘သုညတဝိမောက္ခမုခ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ မုခ-သဒ္ဒေါ နိယျာနဋ္ဌောတိ ကတွာ ပရိဂ္ဂဟိတနိယျာနသတိံ ကတွာ သဗ္ဗထာ ဂဟိတာသမ္မောသံ ပရိစ္စတ္တသမ္မောသံ သတိနေပက္ကံ ဥပဋ္ဌပေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၈၅၃-၅။ ကာမေသွာဒီနဝံ ဒိသွာတိ ‘‘ကာမာ နာမေတေ အဋ္ဌိကင်္ခလိကူပမာ နိရဿာဒဋ္ဌေနာ’’တိအာဒိနာ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေသု အာဒီနဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ။ နေက္ခမ္မံ ဒဋ္ဌု ခေမတောတိ နေက္ခမ္မံ ခေမတော ဒိသွာ ကာမနိဿရဏံ သဗ္ဗဒုက္ခသမတိက္ကမဿ ဥပါယဘူတံ နေက္ခမ္မန္တိ ဧဝံ နေက္ခမ္မသင်္ခါတံ သဥပစာရဇ္ဈာနံ၊ နိဗ္ဗာနံ၊ ဝိပဿနံ၊ သဗ္ဗေပိ ဝါ ကုသလဓမ္မေ ခေမတော နိဗ္ဘယတော ဒိသွာ၊ တတ္ထ ဇာတာဘိလာသော ဟုတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပရမံ…ပေ… ရတနတ္တယေတိ ဗုဒ္ဓါဒိရတနတ္တယေ ရတနတ္တယဂုဏာနုဿရဏေန ဗလဝပီတိပါမောဇ္ဇံ ဇနယိတွာ။ ဘာဂီ…ပေ… မုတ္တမန္တိ ‘‘အဟံ ဣမာယ သဗ္ဗဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓအရိယသာဝကေဟိ ပဋိပန္နာယ နေက္ခမ္မပဋိပတ္တိယာ စိတ္တဝိဝေကာဒိပ္ပဝိဝေကဇဿ သုခဿ အဒ္ဓါ ဧကန္တေန ဘာဂီ အဿံ၊ လာဘီ ဘဝေယျ’’န္တိ ဧဝံ ပဋိပတ္တိယံ အာနိသံသဒဿနေန တဗ္ဗိသယံ ဥတ္တမံ မဟန္တံ ဥဿာဟံ ကတွာ။ အာကာရေန သမေနေဝါတိ အတိဥမ္မီလိတအတိမန္ဒာလောစနာနိ ဝဇ္ဇေတွာ နာတိဥမ္မီလိတနာတိမန္ဒာလောစနသင်္ခါတေန သမေန အာလောစနာကာရေန။ အတိဥမ္မီလယတော ဟိ အတိသုခုမံ၊ အဝိဘူတဉ္စ ရူပဂတံ ဥပနိဇ္ဈာယတော ဝိယ စက္ခု ကိလမတိ၊ အတ္တနော သဘာဝဝိဘာဝနတော စ မဏ္ဍလံ အတိဝိဘူတံ ဟောတိ၊ တထာ ဝဏ္ဏတော၊ လက္ခဏတော ဝါ ဥပတိဋ္ဌေယျ၊ တေနဿ နိမိတ္တံ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ အတိမန္ဒံ ဥမ္မီလယတော စ ဂဇနိမီလကေန ပေက္ခန္တဿ ဝိယ ရူပဂတံ မဏ္ဍလံ အဝိဘူတံ ဟောတိ။ ဒဿနေ မန္ဒဗျာပါရတာယ ကောသဇ္ဇပါတတော စိတ္တဉ္စ လီနံ ဟောတိ၊ ဧဝမ္ပိ နိမိတ္တံ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ယထာ နာမ အာဒါသတလေ မုခနိမိတ္တံ ဂဏှန္တော န တတ္ထ အတိဂါဠှံ ဥမ္မီလတိ၊ န အတိမန္ဒံ၊ အထ ခေါ သမေန အာကာရေန ဂဏှာတိ၊ ဧဝမေဝ နာတိဥမ္မီလနာဒိနာ သမေန အာကာရေန ဂဏှန္တေန ဘာဝေတဗ္ဗန္တိ။ နိမိတ္တံ ဂဏှတာတိ ပထဝီကသိဏေ စက္ခုနာ ဂဟိတံ နိမိတ္တံ မနသာ ဂဏှန္တေန။

၈၅၆-၇။ ဣဒါနိ နိမိတ္တဂ္ဂဟဏောပါယံ ဒဿေတုံ ‘‘န ဝဏ္ဏော ပေက္ခိတဗ္ဗော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ န ဝဏ္ဏော ပေက္ခိတဗ္ဗော သောတိ ယော တတ္ထ ပထဝီကသိဏေ အရုဏဝဏ္ဏော၊ သော န စိန္တေတဗ္ဗော ဝဏ္ဏဝသေန မနသိကရောတော ဝဏ္ဏကသိဏဘာဝူပဂမနတော။ စက္ခုဝိညာဏေန ပန ဂဟိတဂ္ဂဟဏံ န သက္ကာ ဝါရေတုံ၊ တေနေဝေတ္ထ ‘‘န ဩလောကေတဗ္ဗော’’တိ အဝတွာ ‘‘မနသာနုပေက္ခိတာ ဟောတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ မနသာ စိန္တနဝသေန ပေက္ခနဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ န စ လက္ခဏန္တိ ယံ တတ္ထ ပထဝီဓာတုယာ ထဒ္ဓလက္ခဏံ န မနသိကာတဗ္ဗံ တဿ မနသိကာရေ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနဿ ဂဟိတတ္တာ။ ဝဏ္ဏံ ပန အမုဉ္စိတွာတိ ဒိသွာ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ ပန ဝဏ္ဏံ အမုဉ္စိတွာ။ ဥဿဒဿ ဝသေန ဟိ စိတ္တံ ပဏ္ဏတ္တိဓမ္မသ္မိန္တိ ပထဝီဓာတုယာ သတ္တိတော အဓိကဘာဝေန သသမ္ဘာရပထဝိယာ ‘‘ပထဝီ’’တိ ဝေါဟာရော၊ တသ္မိံ သသမ္ဘာရပထဝိံ ဥပါဒါယ ပညတ္တေ ပဏ္ဏတ္တိဓမ္မေ အာဒါသတလဂတမုခနိမိတ္တေ ဝိယ စိတ္တံ ဌပေတွာ။ ဧကဂ္ဂမာနသောတိ ပုန နာနာရမ္မဏေ စိတ္တံ အဝိသာရေတွာ ဧကဂ္ဂမာနသော ဟုတွာ။ ပထဝီ ပထဝိစ္စေဝံ ဝတွာတိ ဧတ္ထ ပဌမသမန္နာဟာရေ ကဿစိ ဝစီဘေဒေါပိ သိယာတိ ဝုတ္တန္တိ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရော အာဟ။

၈၅၈။ ယဒိ ဝေါဟာရမတ္တေ စိတ္တံ ဌပေတဗ္ဗံ၊ နာမန္တရဝသေန ပထဝီ မနသိကာတဗ္ဗာ ဘဝေယျာတိ ဟောတု၊ ကော ဒေါသောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပထဝီ မေဒနီ’’တိအာဒိ။ အထ ဝါ ကိံ ပထဝီနာမေယေဝ ဝုတ္တေ ဘာဝနာ ဟောတိ၊ ဥဒါဟု အညသ္မိမ္ပီတိ အာဟ ‘‘ပထဝီ မေဒနီ’’တိအာဒိ။ ဧကံ ဝတ္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတေသု ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ အတ္တနော ပဂုဏတာယ ဝါ ပစုရတာယ ဝါ အာဂစ္ဆန္တံ ဧကံ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကိဉ္စာပိ ဧဝံ ဝဋ္ဋတိ၊ အပိစ ‘‘ပထဝီ’’တိ ဧတဒေဝ နာမံ ပါကဋံ၊ တသ္မာ ပါကဋဝသေနေဝ ‘‘ပထဝီ ပထဝီ’’တိ ဘာဝေတဗ္ဗန္တိ အာစရိယာ။

၈၅၉-၆၀။ ဥမ္မီလိတွာ…ပေ… တာဝ သောတိ ယာဝ ဝက္ခမာနာကာရေန ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တံ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာဝ ကိဉ္စိ ကာလံ စက္ခုံ ဥမ္မီလိတွာ နိမိတ္တဂ္ဂဟဏဝသေန ပထဝီမဏ္ဍလံ ဩလောကေတွာ ပုန ကိဉ္စိ ကာလံ စက္ခူနိ နိမီလိတွာတိ ဧဝံ ဝါရသတမ္ပိ ဝါရသဟဿမ္ပိ တတော ဘိယျောပိ ဥမ္မီလိတွာ သော ယောဂီ အာဝဇ္ဇေယျ၊ ယေနာကာရေန ဩလောကေတွာ ဂဟိတံ၊ တေနာကာရေန တံ သမန္နာဟရေယျာတိ အတ္ထော။

၈၆၁-၃။ အာပါထံ တု ယာတိ စေတိ ယဒိ မနောဒွါရိကဇဝနာနံ ဂေါစရဘာဝံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ တံ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တံ တဒါ ဥပ္ပန္နန္တိ ပဝုစ္စတီတိ ယောဇနာ။ ယဒိ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တေပိ ပထဝီမဏ္ဍလံ ဩလောကေတွာ ဘာဝေတိ၊ ပဋိဘာဂနိမိတ္တုပ္ပတ္တိ န သိယာ။ သမီပဋ္ဌေန စ န သက္ကာ အနောလောကေတုန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘နိသီဒိတဗ္ဗံ နော စေဝ’’န္တိအာဒိ။ ယထာသုခံ နိသိန္နေန၊ ယထာသုခံ ဝါ ဘာဝေတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၈၆၄-၅။ ပပဉ္စ…ပေ… ဓောဝနေတိ ပဿာဝါဒိနာ ကေနစိ ကရဏီယေန နိသိန္နဋ္ဌာနတော အညတ္ထ ဂန္တွာ ပုန အာဂမ္မ နိသီဒန္တေန ပါဒါ ဓောဝိတဗ္ဗာ ဟောန္တိ။ အဓောတပါဒေန ဟိ သေနာသနံ အက္ကမတော အာပတ္တိ ဟောတိ၊ ခဏေ ခဏေ ပါဒဓောဝနေ စ ပပဉ္စော ဟောတိ၊ တသ္မာ တဿ ပရိဟာရတ္ထံ ဒွေ ဥပါဟနာယေဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ တာဝ ဗဟုတလိကာ သဒ္ဒမ္ပိ ဇနေယျုံ၊ သဒ္ဒေါ စ ဈာနကဏ္ဋကော၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကတလိကာ’’တိ။ တထာ ‘‘ပရိဿယဝိနောဒနတ္ထံ ကတ္တရဒဏ္ဍော စ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၅၇) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ အသပ္ပာယေန ကေနစီတိ ဝက္ခမာနေန အာဝါသာဒိအသပ္ပာယေသု ကေနစိဒေဝ အသပ္ပာယေန ။ တံ ဌာနန္တိ ကသိဏမဏ္ဍလဿ ဌိတဋ္ဌာနံ။ အာဒါယ တံ ပုနာတိ ယထာဇာတံ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တံ ပုန ဂဟေတွာ၊ ပုန ဥပ္ပာဒေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၈၆၆-၇။ ပီဌေ သုခနိသိန္နေနာတိ ပုန ဝသနဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ဝုတ္တနိယာမေန ပီဌေ သုခနိသိန္နေန။ ဘာဝေတဗ္ဗန္တိ တံ နိမိတ္တံ မနသိကာရဝသေန ဝဍ္ဎေတဗ္ဗံ။ သမန္နာဟရိတဗ္ဗန္တိ သမ္မာ အာဝဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ သမ္မာ ဝါ အနု အာဟရိတဗ္ဗံ။ တက္ကာဟတန္တိ ‘‘တက္ကနတော တက္ကော’’တိ ဧဝံ လဒ္ဓနာမေန ဘာဝနာစိတ္တသမ္ပယုတ္တေန သမ္မာသင်္ကပ္ပေန အာဟနနပရိယာဟနနကိစ္စေန အပရာပရံ ပဝတ္တနေန ကမ္မဋ္ဌာနံ အာဟတံ၊ ပရိယာဟတဉ္စ ကာတဗ္ဗံ၊ ဗလပ္ပတ္တဝိတက္ကော မနသိကာရော ဗဟုလံ ပဝတ္တေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

၈၆၈-၇၀။ တံ ဣစ္ဆတီတိ တံ နိမိတ္တံ မနသိကာတုံ ဣစ္ဆတိ။ ဧဝံ ကရောန္တဿာတိ ဧဝံ ကမ္မဋ္ဌာနံ တက္ကာဟတံ ကရောန္တဿ။ ယထာ ဘာဝနာ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသံ အာဝဟတိ၊ ဧဝံ အနုယုဉ္ဇန္တဿ၊ ဧဝံ ကရောတော ပန ယဒါ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ သုဝိသဒါနိ တိက္ခာနိ ပဝတ္တန္တိ ၊ တဒါ အဿဒ္ဓိယာဒီနံ ဒူရီဘာဝေန သာတိသယံ ထာမပ္ပတ္တေဟိ သတ္တဟိ ဗလေဟိ လဒ္ဓုပတ္ထမ္ဘာနိ ဝိတက္ကာဒီနိ ကာမာဝစရာနေဝ ဈာနင်္ဂါနိ ဗဟူနိ ဟုတွာ ပါတုဘဝန္တိ။ တတော စ တေသံ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘူတာ ကာမစ္ဆန္ဒာဒယော သဒ္ဓိံ တဒေကဋ္ဌေဟိ ပါပဓမ္မေဟိ ဒူရီဘဝန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝိက္ခမ္ဘန္တိ…ပေ… ပဉ္စ နီဝရဏာနိပီ’’တိ။ သမာဓိယတိ…ပေ… ယောဂိနောတိ တဿ ယောဂိနော ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နဥပစာရသမာဓိနာ ဥပစာရဇ္ဈာနေန စိတ္တမ္ပိ သမာဓိယတိ၊ ပဋိဘာဂနိမိတ္တမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပစာရဇ္ဈာနဿ တေန ဝိနာ အဘာဝတော။

၈၇၁-၄။ ဣမဿာတိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တဿ။ ပုရိမဿာတိ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တဿ။ ထဝိကာတိ အာဒါသထဝိကတော။ ဗလာကာဝိယတောယဒေတိ မေဃသမီပေ ဗလာကာ ဝိယ။ သာ ဟိ မေဃဿ နီလတ္တာ သယံ အတိပရိသုဒ္ဓါ ဥပဋ္ဌာတိ၊ တဒါ တံ ဥပဋ္ဌာတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ အာဒါသမဏ္ဍလူပမာဒီဟိ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တတော ပဋိဘာဂနိမိတ္တဿ သုဝိသုဒ္ဓတံ၊ သဏှသုခုမတဉ္စ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘တတောဓိကတရ’’န္တိ။ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တေ အင်္ဂုလိပဒပါဏိကာပဒါဒယော ကသိဏဒေါသာ ပညာယန္တိ၊ ဣဒံ ပန ဝုတ္တနယေန တတောပိ သတဂုဏံ သဟဿဂုဏံ သုဝိသုဒ္ဓံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတီတိ အတ္ထော။ တနုသဏ္ဌာနဝန္တန္တိအာဒိ အပရမတ္ထသဘာဝတ္တာ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဟိ တံ ဧဒိသံ ဘဝေယျ၊ စက္ခုဝိညေယျံ သိယာ၊ ဩဠာရိကံ သမ္မသနူပဂံ တိလက္ခဏာဟဋံ၊ န ပနေတံ တာဒိသန္တိ။ ယဒိ ပနေတံ န သဏ္ဌာနာဒိဝန္တံ၊ ကထံ ဈာနဿ အာရမ္မဏဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘ဥပဋ္ဌာ…ပေ… မယ’’န္တိ။ တတ္ထ ပညဇန္တိ ဘာဝနာမယံ ပညာဇနိတံ၊ ဘာဝနာပညာယ သဉ္ဇာနနမတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န ဟိ အသဘာဝဓမ္မဿ ကုတောစိသမုဋ္ဌာနံ အတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘ဘာဝနာမယံ ဥပဋ္ဌာနာကာရမတ္တ’’န္တိ၊ ကေဝလံ သမာဓိလာဘိနော ဘာဝနာဝိသေသဇနိတံ တမ္မယံ ဥပဋ္ဌာနာကာရမတ္တမေဝ ဘာဝနာဝိသေသာနုဘာဝေန ဥပဋ္ဌာတီတိ အတ္ထော။

၈၇၅-၈။ ဝိက္ခမ္ဘိတာနေဝ သန္နိသိန္နာနေဝ န ပုန တဒတ္ထံ ဥဿာဟော ကာတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ ပဋိဘာဂနိမိတ္တေ ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေယေဝ တံဝိသယံ ဥပစာရဇ္ဈာနံ နီဝရဏေ ဝိက္ခမ္ဘေန္တမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကိလေသာ သန္နိသိန္နာဝါတိ အဝသေသာ တဒေကဋ္ဌကိလေသာ စ သမ္မဒေဝ နိသိန္နာ၊ ဥပသန္တာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဥပစာရသမာဓိနာ’’တိ ဝုတ္တေ ဣတရောပိ သမာဓိ အတ္ထီတိ အတ္ထတော အာပန္နန္တိ တမ္ပိ ဒဿေတုံ ‘‘အာကာရေဟိ ပန ဒွီဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒွီဟိ အာကာရေဟီတိ ဈာနဓမ္မာနံ ပဋိပက္ခဒူရီဘာဝေါ၊ ထိရဘာဝပ္ပတ္တိ စာတိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ။ ဣဒါနိ တာနိ ကာရဏာနိ သမာဓိအဝတ္ထာမုခေန ဒဿေတုံ ‘‘ဥပစာရက္ခဏေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥပစာရက္ခဏေတိ ဥပစာရဘူမိယံ ဥပစာရာဝတ္ထာယံ ။ တဿ ပဋိလာဘေတိ ယဒတ္ထာယ အယံ ပဋိပန္နော၊ တဿ အပ္ပနာသမာဓိဿ ပဋိလာဘေ အဓိဂမာဝတ္ထာယံ။ ကထံ ဥပစာရဘူမိယံ သမာဓိယတိ၊ ကထဉ္စ အပ္ပနာဘူမိယန္တိ အာဟ ‘‘နီဝါရဏပ္ပဟာနေနာ’’တိအာဒိ။ ဥပစာရက္ခဏေ ယဒိပိ ဈာနင်္ဂါနိ ပဋုတရာနိ မဟဂ္ဂတဘာဝပ္ပတ္တာနိ န ဟောန္တိ၊ တေသံ ပဋိပက္ခဓမ္မာနံ ဝိက္ခမ္ဘနေန စိတ္တံ သမာဓိယတိ၊ ပဋိလာဘဘူမိယမ္ပိ အပ္ပနာပတ္တာနံ ဈာနင်္ဂါနံ ပါတုဘာဝေန သမာဓိယတီတိ အတ္ထော။

၈၇၉-၈၀။ အင်္ဂါနိ…ပေ… န စာတိ ဥပစာရက္ခဏေ အင်္ဂါနိ န စ ထာမဇာတာနိ နေဝ ဘာဝနာဗလပ္ပတ္တာနိ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ အပ္ပနာယာတိ အပ္ပနက္ခဏေ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အင်္ဂါနိ ထာမဇာတာနိ ဇာယရေ၊ တသ္မာ။ အပ္ပနာစိတ္တံ ဒိဝသမ္ပိ ပဝတ္တတီတိ ယထာ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော အာသနာ ဝုဋ္ဌာယ ဒိဝသမ္ပိ တိဋ္ဌေယျ၊ ဧဝမေဝံ အပ္ပနာသမာဓိမှိ ဥပ္ပန္နေ ဈာနစိတ္တံ သကိံ ဘဝင်္ဂဝါရံ ဆိန္ဒိတွာ ဥပ္ပန္နံ ကေဝလံ ရတ္တိမ္ပိ ဒိဝသမ္ပိ ကုသလဇဝနပဋိပါဋိဝသေနေဝ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ‘‘အပ္ပနာပတ္တံ ဒိဝသမ္ပိ ပဝတ္တတီ’’တိ ဝဒတာ ဥပစာရက္ခဏေ န တထာတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဟိ အင်္ဂါနံ အထာမဇာတတ္တာ ယထာ နာမ ဒဟရော ကုမာရော ဥက္ခိပိတွာ ဌပိယမာနော ပုနပ္ပုနံ ဘူမိယံ ပတတိ၊ ဧဝမေဝံ စိတ္တံ ကာလေန နိမိတ္တံ အာရမ္မဏံ ကရောတိ၊ ကာလေန ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ။

၈၈၁-၄။ တေနေဝ ပလ္လင်္ကေနာတိ ယသ္မိံ နိသိန္နော ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ အဓိဂစ္ဆိ၊ တေနေဝ ပလ္လင်္ကေန ကရဏဘူတေန၊ ဟေတုဘူတေန ဝါ တံ နိမိတ္တံ ဝဍ္ဎေတွာ။ ဥပစာရဘူမိယဉှိ နိမိတ္တဝဍ္ဎနံ ယုတ္တံ။ စက္ကဝတ္တိယဂဗ္ဘောဝါတိ စက္ကဝတ္တိ ဘဝိတုံ ပုညဝါ ဂဗ္ဘော ဝိယ။ ပရိဟာနိ န ဝိဇ္ဇတီတိ လဒ္ဓူပစာရဇ္ဈာနဿ ပရိဟာနိ န ဝိဇ္ဇတိ။ နိမိတ္တေ ဟိ အပရိဟီနေ တဒါရမ္မဏံ ဈာနံ အပရိဟီနမေဝ ဟောတိ၊ နိမိတ္တေ ပန အာရက္ခာဘာဝေန ဝိနဋ္ဌေ လဒ္ဓဇ္ဈာနမ္ပိ ဝိနဿတိ တဒါယတ္တဝုတ္တိတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘အာရက္ခဏေ’’တိအာဒိ။

၈၈၅။ အာဝါသောတိ ယသ္မိံ အာဝါသေ ဝသန္တဿ အနုပ္ပန္နံ နိမိတ္တံ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နံ ဝါ ဝိနဿတိ၊ အနုပဋ္ဌိတာ စ သတိ န ဥပဋ္ဌာတိ၊ အသမာဟိတဉ္စ စိတ္တံ န သမာဓိယတိ၊ အယံ အသပ္ပာယော အာဝါသော၊ တသ္မာ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဗဟူ အာဝါသာ ဟောန္တိ၊ တတ္ထ ဧကေကသ္မိံ တီဏိ တီဏိ ဒိဝသာနိ ဝသိတွာ ယတ္ထ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ န ဟောတိ၊ တံ ပဟာယ တဗ္ဗိပရီတေ ဝသိတဗ္ဗံ။ ဂေါစရောတိ ဂေါစရဂါမော၊ သော သေနာသနတော အတိဒူရေ အစ္စာသန္နေ ပုဗ္ဗဒိသာယ ဝါ ပစ္ဆိမဒိသာယ ဝါ အသုလဘဘိက္ခော အသပ္ပာယော။ ဘဿန္တိ ဒွတ္တိံသတိရစ္ဆာနကထာပရိယာပန္နာ အသပ္ပာယကထာ။ သာ ဟိဿ နိမိတ္တန္တရဓာနာယ သံဝတ္တတိ။ ပုဂ္ဂလောတိ တိရစ္ဆာနကထိကော၊ သီလာဒိဂုဏဝိရဟိတော ပုဂ္ဂလော၊ ယံ နိဿာယ အသမာဟိတံ ဝါ စိတ္တံ န သမာဓိယတိ၊ သမာဟိတံ ဝါ ထိရံ န ဟောတိ၊ ဧဝရူပေါ။ သော ဟိ တံ ကဒ္ဒမောဒကမိဝ အစ္ဆံ ဥဒကံ မလီနမေဝ ကရောတိ။ ဘောဇနံ ပန ကဿစိ အမ္ဗိလံ၊ ကဿစိ မဓုရံ အသပ္ပာယံ ဟောတိ။ ဥတုပိ ကဿစိ သီတော၊ ကဿစိ ဥဏှော။ တသ္မာ ယံ ဘောဇနံ ဝါ ဥတုံ ဝါ သေဝန္တဿ ဖာသု န ဟောတိ၊ တံ ဘောဇနံ သော စ ဥတု အသပ္ပာယော။ ဣရိယာပထောတိ ဌာနစင်္ကမနာဒီသု ယော ဣမဿ အသမာဟိတစိတ္တဿ သမာဓာနာယ၊ သမာဟိတစိတ္တဿ စ ထိရဘာဝါယ န ဟောတိ၊ အယံ အသပ္ပာယော ဣရိယာပထော၊ တသ္မာ တမ္ပိ အာဝါသံ ဝိယ တီဏိ ဒိဝသာနိ ဥပပရိက္ခိတွာ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗံ။

၈၈၆။ သပ္ပာယေ သတ္တ သေဝေယျာတိ ဝုတ္တဝိပရီတဝသေန သပ္ပာယေ အာဝါသာဒိကေ သတ္တ သေဝေယျ။ တတ္ထ ဘဿသပ္ပာယံ နာမ ဒသကထာဝတ္ထုသန္နိဿိတံ၊ တမ္ပိ မတ္တာယ ဘာသိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ ပဋိပဇ္ဇတောတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန သတ္တ အသပ္ပာယေ ဝဇ္ဇေတွာ သတ္တ သပ္ပာယေ သေဝနဝသေန ပဋိပဇ္ဇန္တဿ နိမိတ္တာသေဝနဗဟုလဿ။

၈၈၈-၉။ ယေန ဝိနာ အပ္ပနာယ ကုသလော န ဟောတိ၊ သော ဒသဝိဓော ဝိဓိ၊ အပ္ပနာကောသလ္လံ၊ တန္နိဗ္ဗတ္တံ ဝါ ဉာဏံ ဂန္ထဝိတ္ထာရဘယေန ဣဓ န ဒဿိတံ၊ အတ္ထိကေန ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂတော (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၆၀) ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ပဋိလဒ္ဓေ နိမိတ္တသ္မိံ၊ ဧဝဉှိ သမ္ပာဒယတော အပ္ပနာကောသလ္လံ အပ္ပနာ သမ္ပဝတ္တတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၈၉၀-၂။ သာတိ အပ္ပနာ။ ဧဝဉှီတိ ဟိ-သဒ္ဒေါ ဟေတုအတ္ထော၊ ယသ္မာ ဌာနမေတံ န ဝိဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ စိတ္တပ္ပဝတ္တိအာကာရံ ဘာဝနာစိတ္တဿ လီနုဒ္ဓတာဒိဝသေန ပဝတ္တိအာကာရံ သလ္လက္ခယံ ဥပဓာရေန္တော သမတံ ဝီရိယဿေဝ ဝီရိယဿ သမာဓိနာ သမတံယေဝ ယောဇယေထ၊ ကထံ ပန ယောဇယေထာတိ အာဟ ‘‘ဤသကမ္ပီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ လယန္တိ လီနဘာဝံ၊ သင်္ကောစန္တိ အတ္ထော။ ယန္တန္တိ ဂစ္ဆန္တံ၊ ပဂ္ဂဏှေထေဝ သမဘာဝါယာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘အစ္စာရဒ္ဓံ နိသေဓေတွာ သမမေဝ ပဝတ္တယေ’’တိ။ တံ မာနသန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၈၉၄-၉။ ဧဝန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဝီရိယသမတာယောဇနဝသေန၊ ပဋိပန္နဘာဝနာမာနသံ ပဋိဘာဂနိမိတ္တေယေဝ ဌပနဝသေန နိမိတ္တာဘိမုခံ ပဋိပါဒယတော တဿ ယောဂိနော။ သမိဇ္ဈိဿတီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ ။ ပထဝီကသိဏန္တိ ပထဝီတိ ဘာဝနာဝသေန ဥပဋ္ဌိတံ တဒေဝ ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ။ ဇဝနာနီတိ ကာမရူပါဝစရဇဝနာနိ။ တေနာဟ ‘‘ဧကံ တု ရူပါဝစရိကံ ဘဝေ’’တိ။ အညေဟီတိ ပါကတိကေဟိ ကာမာဝစရစိတ္တေဟိ။ ဗလဝတရာတိ ဘာဝနာဗလေန ပဋုတရဘာဝပ္ပတ္တိယာ အစ္စန္တဗလဝန္တော။ ပရိကမ္မောပစာရတောတိ ပရိကမ္မတ္တာ၊ ဥပစာရတ္တာ စ။ တတ္ထ ပရိကမ္မတ္တာတိ ပဋိသင်္ခရဏတ္တာ။ ဥပစာရတ္တာတိ ယထာ ဂါမာဒီနံ အာသန္နဒေသော ‘‘ဂါမူပစာရော၊ နဂရူပစာရော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ အပ္ပနာယ အာသန္နတ္တာ သမီပစာရိတ္တာ။ ဥပစာရာနိ အပ္ပနံ ဥပေစ္စ စရန္တီတိ ကတွာ။ အပ္ပနာယာနုလောမတ္တာတိ နာနာဝဇ္ဇနဝီထိယံ ပရိကမ္မတောပိ လဟုကံ အပ္ပနာနိပ္ဖာဒကဝသေန၊ ဂုဏဝသေန ဝါ အပ္ပနာယ အနုကူလတ္တာ။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု ပရိကမ္မောပစာရာနုလောမသညိတေသု။ သဗ္ဗန္တိမံ တတိယံ၊ စတုတ္ထံ ဝါ ဂေါတြဘူတိ ပဝုစ္စတိ ပရိတ္တဂေါတ္တဿ အဘိဘဝနတော၊ မဟဂ္ဂတဂေါတ္တဿ ဘာဝနတော စ။

၉၀၀-၃။ အဝိသေသေန သဗ္ဗေသံ သဗ္ဗာ သမညာတိ ပဌမေ နယေ ဂဟိတာဂဟဏံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဂဟိတာဂဟဏေနာ’’တိအာဒိ။ ဧကေကဿ ဂဟိတနာမံ ဣတရေသံ အဂ္ဂဟဏတော၊ ဧကေကနာမဝသေန ဂဟိတဿ ဣတရနာမဝသေန အဂ္ဂဟဏတော ဝါ နာနာဝဇ္ဇနပရိကမ္မမေဝ ပရိကမ္မန္တိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ပဌမံ ဥပစာရံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စတုတ္ထံ ပဉ္စမံ ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒေါ အနိယမော၊ သော ပန ခိပ္ပာဘိညဒန္ဓာဘိညဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ခိပ္ပာဘိညဿ ဟိ စတုတ္ထံ အပ္ပေတိ၊ ဒန္ဓာဘိညဿ ပဉ္စမံ။ တတော ပရန္တိ ပဉ္စမတော ပရံ။ တေနာဟ ‘‘ဆဋ္ဌေ ဝါ’’တိအာဒိ။ ကသ္မာ န ဇာယတီတိ အာဟ ‘‘အာသန္နတ္တာ ဘဝင်္ဂဿာ’’တိ။ စိတ္တနိယာမဝသေန ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗေသု သတ္တသု ဇဝနေသု ဆဋ္ဌသတ္တမဇဝနဝါရဂဠနဋ္ဌာနဘူတတ္တာ ဘဝင်္ဂဿ အာသန္နံ ဇဝနံ ပတတိ။ တာဝဒေတိ တာဝဒေဝ။ ဆဋ္ဌံ၊ သတ္တမံ ဝါ ဇဝနံ ပတန္တံ ဝိယ ဟောတိ ပရိက္ခီဏဇဝနတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

၉၀၄-၆။ အထ ကိမေတံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဆဋ္ဌေ သတ္တမေ ဝါပိ အပ္ပနာ န ဇာယတီ’’တိ? အာဘိဓမ္မိကဂေါဒတ္တတ္ထေရော ဟိ ‘‘ပုရိမာ ပုရိမာ ကုသလာ ဓမ္မာ ပစ္ဆိမာနံ ပစ္ဆိမာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အာသေဝနပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁၂) ဣမံ သုတ္တံ ဝတွာ ယထာ အလဒ္ဓါသေဝနံ ပဌမဇဝနံ ဂေါတြဘုံ န ဥပ္ပာဒေတိ၊ လဒ္ဓါသေဝနံ ပန ဗလဝဘာဝတော ဒုတိယံ၊ တတိယံ ဝါ ဂေါတြဘုံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဧဝံ လဒ္ဓါသေဝနတာယ ဗလဝဘာဝတော ဆဋ္ဌံ၊ သတ္တမမ္ပိ ဝါ အပ္ပေတီတိ ဆဋ္ဌံ၊ သတ္တမမ္ပိ ဝါ အပ္ပနာ ဟောတီတိ ဝဒတီ’’တိ ဣမံ စောဒနံ မနသိ နိဓာယ ထေရဿ တံ မတံ ပဋိက္ခိပိတွာ ယထာဝုတ္တမတမေဝ ပတိဋ္ဌာပေတုံ ‘‘ပုရိမေဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ပရိယန္တေဌာတုံ နေဝ သက္ကောတီတိ ပပါတေ ဧဝ ပတတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အပ္ပေတုံ န သက္ကောတီတိ ပတိဋ္ဌာတုံ အပ္ပနာဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န သက္ကောတိ။ န စေတ္ထ ‘‘ပုရိမာ ပုရိမာ’’တိအာဒိသုတ္တပဒံ သာဓကံ အာသေဝနပစ္စယလာဘဿ ဗလဝဘာဝေ အနေကန္တိကတ္တာ။ တထာ ဟိ အလဒ္ဓါသေဝနာပိ ပဌမစေတနာ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာ ဟောတိ၊ လဒ္ဓါသေဝနာ ဒုတိယစေတနာ ယာဝ ဆဋ္ဌစေတနာ အပရာပရိယဝေဒနီယာ၊ တသ္မာ လဒ္ဓါသေဝနေပိ ဆဋ္ဌသတ္တမေ အပ္ပနာ န ဟောတိ အာသန္နဘဝင်္ဂတာယ ဒုဗ္ဗလတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ သတ္တမဇဝနစေတနာ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယာ အာနန္တရိယာ ဟောတိ? နာယံ ဝိသေသော၊ အာသေဝနပစ္စယလာဘေန ဗလဝပ္ပတ္တိယာ၊ ကိဉ္စရဟိ ကိရိယာဝတ္ထာဝိသေသတော။ ကိရိယာဝတ္ထာ ဟိ အာရမ္ဘမဇ္ဈပရိယောသာနဝသေန တိဝိဓာ။ တတ္ထ ပရိယောသာနာဝတ္ထာယ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာဘာဝေန ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယာဒိတာ ဟောတိ၊ န ဗလဝဘာဝေနာတိ အာစရိယာ။

၉၀၇။ ဧက…ပေ… ပနာတိ အယံ အပ္ပနာ ဧကစိတ္တက္ခဏာယေဝ ဧကဝါရမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈတိ၊ န သမာပတ္တိဝီထိယံ ဝိယ ယထိစ္ဆကံ ပဝတ္တတိ။ သတ္တသု ဟိ ဌာနေသု ကာလပရိစ္ဆေဒေါ နာမ နတ္ထိ၊ ပဌမပ္ပနာယံ၊ လောကိယာဘိညာသု၊ စတူသု မဂ္ဂေသု၊ မဂ္ဂါနန္တရေ ဖလေ၊ ရူပါရူပဘဝေသု ဘဝင်္ဂဋ္ဌာနေ နိရောဓဿ ပစ္စယေ နေဝသညာနာသညာယတနေ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ ဖလသမာပတ္တိယန္တိ။ ဧတေသု ဟိ ကတ္ထစိ အတိဣတ္တရာ၊ ကတ္ထစိ အပ္ပမာဏာ စိတ္တက္ခဏာ ဟောန္တိ၊ ကတ္ထစိ သမ္ပုဏ္ဏဇဝနဝီထိ အဒ္ဓါ လဗ္ဘတိ။ တထာ ဟိ မဂ္ဂါနန္တရံ ဖလံ တိဏ္ဏံ ဥပရိ န ဟောတိ၊ နိရောဓဿ ပစ္စယော နေဝသညာနာသညာယတနံ ဒွိန္နံ ဥပရိ န ဟောတိ၊ ရူပါရူပဘဝေသု ဘဝင်္ဂဿ ပရိမာဏံ နတ္ထိ၊ သေသေသု ပန စတူသု ဌာနေသု ဧကမေဝ စိတ္တန္တိ တသ္မာ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာယေဝ အပ္ပနာ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၉၀၈။ ပစ္စဝေက္ခဏဟေတုကန္တိ ပစ္စဝေက္ခဏဟေတုံ ကတွာ။ နနု စ ပစ္စဝေက္ခဏံ အာဝဇ္ဇနာဒီဟိ၊ န ပန တေန အာဝဇ္ဇနာဒိ၊ တသ္မာ ကထံ ပစ္စဝေက္ခဏဟေတုကံ ဟောတီတိ ယုဇ္ဇတိ? နာယံ ဒေါသော ဘဝနကိရိယာယ ပစ္စဝေက္ခဏဟေတုကတ္တာ။ န ဟိ အသတိ ပစ္စဝေက္ခဏေ သာ ဟောတိ နိရောဓဿ ပစ္စယဘူတဈာနန္တရမိဝ၊ သတိ ပန ပစ္စဝေက္ခဏေ သာ ဟောတိ၊ တသ္မာ အနွယဗျတိရေကဝသေန လဗ္ဘတိ။ တဿာ ပစ္စဝေက္ခဏဟေတုကတာတိ န န ယုဇ္ဇတိ ‘‘ပစ္စဝေက္ခဏဟေတုက’’န္တိ ဝစနံ။ ပစ္စဝေက္ခဏဟေတုကံ အာဝဇ္ဇနန္တိ ဝါ သမ္ဗန္ဓော။ အာဝဇ္ဇနဉှိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏာနံ အနန္တရပစ္စယဘာဝေန ကာရဏံ ဟောတိ။

၉၁၁-၃။ နာနာဝိသယလုဒ္ဓဿ ၊ ဣတော စိတော စ ဘမန္တဿ စေတသောတိ သမ္ဗန္ဓော။ သမာဓာနေဝါတိ သမာဓာနာ ဧဝ၊ သမာဓာနကရဏတောတိ အတ္ထော။ ပါမောဇ္ဇဘာဝတောတိ ပါမောဇ္ဇေန သမာနယောဂက္ခမတာယ တဿာ တဗ္ဘာဝဝုတ္တိတ္တာ။ အထ ဝါ ဗျာပါဒေန ဃဋ္ဋိယမာနဿ စိတ္တဿ ပမုဒိတဘာဝကရဏတော ပီတိယေဝ ‘‘ပါမောဇ္ဇ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ ဘာဝေါ၊ တသ္မာ ပါမောဇ္ဇသဘာဝတ္တာတိ အတ္ထော။ သီတလတ္တသဘာဝတောတိ ဗျာပါဒဂ္ဂိနာ သန္တာပိယမာနဿ စိတ္တဿ နိဗ္ဗာပနဝသေန သီတလတ္တသဘာဝတ္တာ။

၉၁၄-၆။ သဝိပ္ဖာရိကဘာဝေနာတိ ယောနိသော သင်္ကပ္ပဝသေန ကာမဝိတက္ကာဒိံ မဒ္ဒိတွာ ပဝတ္တနတော သဝိပ္ဖာရိကသဘာဝေန။ နေက္ခမ္မာဒိပဝတ္တိတောတိ ဧတ္ထ နေက္ခမ္မ-ဂ္ဂဟဏေန ဗြဟ္မဝိဟာရဝဇ္ဇံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဂဟိတံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန တီသု ဗြဟ္မဝိဟာရေသု ပဌမဇ္ဈာနံ ဂဟိတန္တိ ဝဒန္တိ။ အဝူပသန္တဘာဝဿာတိ ဥဒ္ဓစ္စဿ သရူပကထနေန တံသဟဝတ္တိနော အနုတာပသဘာဝဿ ကုက္ကုစ္စဿာပိ သရူပံ ကထိတမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တထာ သယဉ္စေဝါတိသန္တတောတိ ဥဒ္ဓစ္စပဋိပက္ခသဘာဝဝစနေန ကုက္ကုစ္စပဋိပက္ခော ပီတိဘာဝေါပိ။ တေနာဟ ‘‘သုခံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဒွယဿာ’’တိ။ မတိယာ အနုရူပတ္တာတိ ပညာယ အနုရူပတ္တာ။ တထာ စ ဝုတ္တံ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ‘‘ဝိစာရော ဝိစိကိစ္ဆာယ ပဋိပက္ခော အာရမ္မဏေ အနုမဇ္ဇနဝသေန ပညာပတိရူပကသဘာဝတ္တာ’’တိ။ ပေါတ္ထကေသု ပန ‘‘ပီတိယာ အနုရူပတ္တာ’’တိ ပါဌော ဒိဿတိ၊ တဿ စ ဝိစာရော အနုမဇ္ဇနသဘာဝဝန္တတာယ ပီတိ ဝိယ အာရမ္မဏေ အနိဝတ္တန္တော ဩဂါဟေတွာ ပဝတ္တတီတိ ပီတိယာ အနုရူပတ္တာ သန္ဒေဟသဘာဝတ္တာ အာရမ္မဏံ အနဇ္ဈောဂါဟေတွာ ပဝတ္တမာနာယ ဝိစိကိစ္ဆာယ ပဋိပက္ခောတိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။

၉၁၇။ တိဝိဓကလျာဏန္တိ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနကလျာဏတာသင်္ခါတာဟိ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိအာဒီဟိ တိဝိဓကလျာဏတာဟိ ယုတ္တံ။ ယထာဟ ‘‘ပဌမဿ ဈာနဿ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ အာဒိ၊ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ မဇ္ဈေ၊ သမ္ပဟံသနာ ပရိယောသာန’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၅၈)။ တတ္ထ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါဝသေန ဈာနဿ ပရိပန္ထတော ဝိသုဇ္ဈနံ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ နာမ၊ သာ ပန ယသ္မာ ဈာနဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ လဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ အာဒီ’’တိ။ ဝိသောဓေတဗ္ဗတာဒီနံ အဘာဝတော ဈာနပရိယာပန္နာယ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိယာ အနုဗြူဟနာ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ နာမ။ သာ ပနာယံ ဝိသေသတော ဈာနဿ ဌိတိက္ခဏေ လဗ္ဘတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ မဇ္ဈေ’’တိ။ တတ္ထ ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနာဒိသာဓကဿ ဉာဏဿ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိဝသေန ပရိယောဒပနာ သမ္ပဟံသနာ နာမ။ သာ ဈာနဿ ဩသာနက္ခဏေ ပါကဋာ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သမ္ပဟံသနာ ပရိယောသာန’’န္တိ။

အဘယဂိရိဝါသိနော ‘‘ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ နာမ သသမ္ဘာရိကော ဥပစာရော၊ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ နာမ အပ္ပနာ၊ သမ္ပဟံသနာ နာမ ပစ္စဝေက္ခဏာ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၇၅) ဧဝံ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိအာဒိကေ ဝဏ္ဏေန္တိ၊ တံ အယုတ္တံ။ ဧဝဉှိ သတိ အဈာနဓမ္မေဟိ ဈာနဓမ္မဿ ဂုဏသံကိတ္တနံ နာမ ကတံ ဟောတိ။ န ဟိ ဘူမန္တရံ ဘူမန္တရပရိယာပန္နံ ဟောတိ၊ အန္တောအပ္ပနာယမေဝ အာဂမနဝသေန ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ၊ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိအာဒီဟိ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာဒယော စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ ‘‘ဧကတ္တဂတံ စိတ္တံ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိပက္ခန္တရဉ္စေဝ ဟောတိ ဥပေက္ခာနုဗြူဟိတဉ္စ ဉာဏေန သမ္ပဟံသိတ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၅၈)။ ဧတ္ထ ဟိ ဧကတ္တဂတံ စိတ္တန္တိ ဣန္ဒြိယာနံ ဧကရသဘာဝေန၊ ဧကဂ္ဂတာယ စ သိခပ္ပတ္တိယာ တဒနုဂုဏဧကတ္တဂတံ သသမ္ပယုတ္တမပ္ပနာစိတ္တံ၊ တဿေဝ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိပက္ခန္ဒနာဒိ ပက္ခန္တရံ ဝုစ္စတိ။

ဒသလက္ခဏသံယုတန္တိ ‘‘အာဒိမှိ တီဏိ လက္ခဏာနိ၊ မဇ္ဈေ တီဏိ၊ ပရိယောသာနေ စတ္တာရီ’’တိ ဧဝံ ဒသပရိမာဏေဟိ အပ္ပနာယ လက္ခိတဗ္ဗဘာဝေန လက္ခဏသင်္ခါတေဟိ ပရိပန္ထတော ဝိသုဒ္ဓိဈာနာဒီဟိ သံယုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ပဌမဿ ဈာနဿ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ အာဒိ။ အာဒိဿ ကတိ လက္ခဏာနိ? အာဒိဿ တီဏိ လက္ခဏာနိ။ ယော တဿ ပရိပန္ထော၊ တတော စိတ္တံ ဝိသုဇ္ဈတိ၊ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ စိတ္တံ မဇ္ဈိမံ သမထနိမိတ္တံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ပဋိပန္နတ္တာ တတ္ထ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ၊ ယဉ္စ ပရိပန္ထတော စိတ္တံ ဝိသုဇ္ဈတိ၊ ယဉ္စ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ စိတ္တံ မဇ္ဈိမံ သမထနိမိတ္တံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ယဉ္စ ပဋိပန္နတ္တာ တတ္ထ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ၊ ပဌမဿ ဈာနဿ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ အာဒိ၊ အာဒိဿ ဣမာနိ တီဏိ လက္ခဏာနိ။ တေန ဝုစ္စတိ ပဌမံ ဈာနံ အာဒိကလျာဏဉ္စေဝ ဟောတိ လက္ခဏသမ္ပန္နဉ္စ။

‘‘ပဌမဿ ဈာနဿ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ မဇ္ဈေ၊ မဇ္ဈဿ ကတိ လက္ခဏာနိ? မဇ္ဈဿ တီဏိ လက္ခဏာနိ။ ဝိသုဒ္ဓံ စိတ္တံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ သမထပဋိပန္နံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ ၊ ဧကတ္တုပဋ္ဌာနံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ ယဉ္စ ဝိသုဒ္ဓံ စိတ္တံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ ယဉ္စ သမထပဋိပန္နံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ ယဉ္စ ဧကတ္တုပဋ္ဌာနံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ ပဌမဿ ဈာနဿ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ မဇ္ဈေ၊ မဇ္ဈဿ ဣမာနိ တီဏိ လက္ခဏာနိ။ တေန ဝုစ္စတိ ပဌမံ ဈာနံ မဇ္ဈေကလျာဏဉ္စေဝ ဟောတိ လက္ခဏသမ္ပန္နဉ္စ။

‘‘ပဌမဿ ဈာနဿ သမ္ပဟံသနာ ပရိယောသာနံ။ ပရိယောသာနဿ ကတိ လက္ခဏာနိ? ပရိယောသာနဿ စတ္တာရိ လက္ခဏာနိ။ တတ္ထ ဇာတာနံ ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ၊ ဣန္ဒြိယာနံ ဧကရသဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ၊ တဒုပဂဝီရိယဝါဟနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ၊ အာသေဝနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ၊ ပဌမဿ ဈာနဿ သမ္ပဟံသနာ ပရိယောသာနံ၊ ပရိယောသာနဿ ဣမာနိ စတ္တာရိ လက္ခဏာနိ။ တေန ဝုစ္စတိ ပဌမံ ဈာနံ ပရိယောသာနကလျာဏဉ္စေဝ ဟောတိ လက္ခဏသမ္ပန္နဉ္စာ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၅၈)။

ဧတ္ထ စ ဂေါတြဘုစိတ္တဿ နာနာဝဇ္ဇနဝီထိယံ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟပရိပန္ထတော ဝိသုဇ္ဈနတော တဒါဂမနဝသေန ဈာနစိတ္တဿ ဝိသုဇ္ဈနာကာရံ သန္ဓာယ ‘‘ယော တဿ ပရိပန္ထော၊ တတော စိတ္တံ ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂေါတြဘုစိတ္တဿေဝ တထာ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ အာဝရဏဝိရဟိတံ ဟုတွာ ဧကတ္တနယေန မဇ္ဈိမသမထနိမိတ္တသင်္ခါတံ သမပ္ပဝတ္တံ အပ္ပနာသမာဓိပဋိပဇ္ဇနံ သန္ဓာယ ‘‘ဝိသုဒ္ဓတ္တာ စိတ္တံ မဇ္ဈိမသမထနိမိတ္တံ ပဋိပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ခီရဿေဝ ဒဓိဘာဝါဘာဝေပိ တဒေဝ ခီရံ ဒဓိသမ္ပန္နန္တိအာဒီသု ဝိယ ဂေါတြဘုစိတ္တဿ အပ္ပနာဘာဝါဘာဝေပိ ဧကသန္တတိပရိဏာမူပဂမနဝသေန တံ မဇ္ဈိမံ သမထနိမိတ္တံ လီနုဒ္ဓစ္စသင်္ခါတအန္တဒွယာနုပဂမနေန မဇ္ဈိမံ ပစ္စနီကဝူပသမနတော ယထာ သမထသင်္ခါတံ ယောဂိနော သုခဝိသေသာနံ ကာရဏဘာဝတော နိမိတ္တဘူတံ အပ္ပနာသမာဓိံ ပဋိပဇ္ဇတိ နာမ၊ တထာ ပဋိပန္နတ္တာ ပန သမာဟိတဘာဝူပဂမနေန ဧကတ္တနယဝသေနေဝ တတ္ထ ပက္ခန္ဒနံ သန္ဓာယ ‘‘ပဋိပန္နတ္တာ တတ္ထ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧကတ္တနယဉှိ ဝိနာ ဂေါတြဘုဿ အပ္ပနာပက္ခန္ဒနံ နတ္ထိ။ ဧဝံ တာဝ ပုရိမစိတ္တေ ဝိဇ္ဇမာနာကာရဿ ဣဓ နိဗ္ဗတ္တိယာ ဈာနံ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ တိဝိဓလက္ခဏသမ္ပန္နံ နာမ။ ယထာ ဟိ လောကိယဝိပဿနာယ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိယာ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ‘‘ဝိပဿနာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဝိသုဒ္ဓဿ ပန တဿ ပုန ဝိသောဓနေ ဗျာပါရာကရဏတော တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာကိစ္စဝသေန ပုဂ္ဂလဿ အဇ္ဈုပေက္ခနတော ဝုတ္တံ ‘‘ဝိသုဒ္ဓံ စိတ္တံ အဇ္ဈုပေက္ခတီ’’တိ။ အပ္ပနာသမာဓိဘာဝူပဂမနေန သမထဝိပ္ပဋိပန္နဿ ပုန သမာဓာနေ ဗျာပါရာကရဏတော ဝုတ္တံ ‘‘သမထပဋိပန္နံ စိတ္တံ အဇ္ဈုပေက္ခတီ’’တိ။

ဧဝံ သမထပဋိပန္နဘာဝတောယေဝ ပုဗ္ဗေ ‘‘ကထံ နု ခေါ ကိလေသသံသဂ္ဂံ ပဇဟေယျ’’န္တိ ပဋိပန္နဿ ဣဒါနိ သမထပဋိပတ္တိယာ တဿ ပဟီနတ္တာ ပါပမိတ္တသံသဂ္ဂံ ပဟာယ ဧကဿ ဝိဟရတော သပ္ပုရိသဿ ဝိယ ဧကတ္တေန ဥပဋ္ဌိတဿ ဈာနစိတ္တဿ ပုန ဧကတ္တုပဋ္ဌာနေ ဗျာပါရာကရဏံ သန္ဓာယ ‘‘ဧကတ္တုပဋ္ဌာနံ အဇ္ဈုပေက္ခတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ ကိစ္စဝသေန ဈာနံ မဇ္ဈေ တိဝိဓလက္ခဏသမ္ပန္နံ နာမ ဟောတိ။ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဝတ္တပါရိဟာရိယဉာဏေန စိတ္တဿ သံကိလေသဝေါဒါနကရဓမ္မေသု အာဒီနဝါနိသံသံ ဒိသွာ ယထာ တတ္ထ ဇာတာနံ ဓမ္မာနံ အညမညာနတိဝတ္တနံ ဟောတိ၊ တထာ ဘာဝနာယ သမ္ပဟံသိတတ္တာ ဝိသောဓိတတ္တာ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ ဝသေန အနုဗြူဟိတေ စိတ္တေ သမာဓိပညာသင်္ခါတယုဂနဒ္ဓဓမ္မာနံ အညမညာနတိဝတ္တိယာ ပဝတ္တနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘တတ္ထ ဇာတာနံ ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ’’တိ။ သဒ္ဓါပဉ္စမကာနံ ဣန္ဒြိယာနံ နာနာကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ ဝိမုတ္တိဝသေန ဧကရသတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဣန္ဒြိယာနံ ဧကရသဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ’’တိ။ တေသံ အနတိဝတ္တနသမ္ပဟံသနာနံ အနုရူပဝသေန အလီနံ အနုဒ္ဓတံ ဟုတွာ ဝီရိယဿ ပဝတ္တိံ သန္ဓာယ ‘‘တဒုပဂဝီရိယဝါဟနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယာ ပနဿ တသ္မိံ ခဏေ ပဝတ္တာ အာသေဝနာ၊ ဥပ္ပာဒတော ပဋ္ဌာယ ဌိတိပရိယောသာနာနံ အာသေဝနပစ္စယဘာဝဝသေန ပဝတ္တာကာရော၊ တံ သန္ဓာယ ‘‘အာသေဝနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနာဒိဘာဝသာဓနေန ပရိယောဒါပကဿ ဉာဏဿ ကိစ္စဝသေန ဈာနပရိယောသာနေ စတူဟိ လက္ခဏေဟိ သမ္ပန္နံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၉၁၉-၂၀။ ဝိသောဓေတွာန ပါပကေတိ ပါရိပန္ထိကေ ဓမ္မေ ဝိသေသေန သောဓေတွာ သယံ ပဟာနမတ္တေ အဋ္ဌတွာ အတိသယပ္ပဟာနဝသေန ပုန သောဓေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စိတ္တဘာဝနဝေပုလ္လန္တိ သမာဓိဘာဝနာယ ဝိပုလဘာဝံ။ ယထာ ဟိ ဘာဝနာဝသေန နိမိတ္တဿ ဥပ္ပတ္တိ၊ ဧဝမဿ ဘာဝနာဝသေန ဝဍ္ဎနမ္ပိ၊ တသ္မာ ဧကင်္ဂုလာဒိဝသေန နိမိတ္တံ ဝဍ္ဎယန္တဿ ပုနပ္ပုနံ ဗဟုလီကာရေန ဈာနဘာဝနာပိ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရုဠှိံ၊ အဘိညာဝသေန စ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘စိတ္တဘာဝနဝေပုလ္လံ…ပေ… ဝဍ္ဎေတဗ္ဗ’’န္တိ။

၉၂၁-၃။ ဝဍ္ဎနာဘူမိယော ဒွေဝါတိ ဝဍ္ဎနဋ္ဌာနာနိ ဒွေယေဝ။ ဒွီသု ဌာနေသု အဝဿံ ဧကတ္တံ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗန္တိ အာစရိယာ။ တတြာတိ သာမိအတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ၊ တဿာတိ အတ္ထော။ တတြာတိ ဝါ ဒွီသု ဘူမီသု။ ကသိတဗ္ဗံ…ပေ… ယထိစ္ဆကန္တိ ယထာ နာမ ကဿကော ကသိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ နင်္ဂလေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရံ ကသိတုံ တံ ဌာနံ ပရိစ္ဆိန္ဒတိ၊ ဧဝမေဝံ ဧကင်္ဂုလဒွင်္ဂုလတိဝင်္ဂုလစတုရင်္ဂုလမတ္တံ မနသာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ယထာပရိစ္ဆေဒံ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗံ။ တတော ဝိဒတ္ထိရတနပ္ပမုခပရိဝေဏဝိဟာရသီမာနံ၊ ဂါမနိဂမဇနပဒရဇ္ဇသမုဒ္ဒသီမာနဉ္စ ပရိစ္ဆေဒဝသေန ဝဍ္ဎယန္တေန စက္ကဝါဠပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဝါ တတော ဝါပိ ဥတ္တရိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယထိစ္ဆကံ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗ’’န္တိ။ အပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပန န ဝဍ္ဎေတဗ္ဗံ။ န ဟိ အပရိစ္ဆေဒေ ဘာဝနာ ပဝတ္တတိ။ တထာ စ ဝုတ္တံ ‘‘သန္တကေ နော အနန္တကေ’’တိ။ ဧဝံ ဝဍ္ဎိတဉ္စ တံ နိမိတ္တံ ဝဍ္ဎိတဝဍ္ဎိတဋ္ဌာနေ ပထဝိယာ ဥက္ကူလဝိကူလနဒီဝိဒုဂ္ဂပဗ္ဗတဝိသမေသု သင်္ကုသတသမဗ္ဘာဟတံ ဥသဘစမ္မံ ဝိယ ဟောတိ။

၉၂၄-၆။ တသ္မိံ ပန နိမိတ္တေ ပတ္တပဌမဇ္ဈာနေန အာဒိကမ္မိကေန ဣဒါနေဝ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိအဓိဂမာယ ဥဿာဟံ အကတွာ တသ္မိံယေဝ ပဌမဇ္ဈာနေ ပဉ္စဟာကာရေဟိ သုစိဏ္ဏဝသိနာ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ပတ္တေပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သုစိဏ္ဏော ဝသော ဝသိဘာဝေါ ဧတေနာတိ သုစိဏ္ဏဝသိနာ၊ သုဋ္ဌု အာသေဝိတဝသိနာတိ အတ္ထော။ ကတမာ တာ ဝသိယော၊ ယာသံ ဝသေနာယံ ပဉ္စဟာကာရေဟိ သုစိဏ္ဏဝသီတိ အာဟ ‘‘အာဝဇ္ဇန’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ အာဝဇ္ဇနန္တိ န အာဝဇ္ဇနမတ္တမေဝ အဓိပ္ပေတံ အာဝဇ္ဇနဝသိတာယ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ အာဝဇ္ဇနာယ ပန ဥပ္ပန္နာယ ဇဝနေဟိပိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ တာနိ စ ခေါ အာဝဇ္ဇနကပ္ပရတာယ စိတ္တာဘိနီဟာရဿ ယထာဝဇ္ဇိတဝသေန ဟောန္တိ။ အဓိဂမေန သမံ၊ သသမ္ပယုတ္တဿ ဈာနဿ သမ္မာ အာပဇ္ဇနံ ပဋိပဇ္ဇနံ သမာပတ္တိ။ အဘိဘုယျ ဌပနံ၊ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိယာတိ ဝါ အဓိဋ္ဌာနံ။ ဝသိတာတိ ဧတေသု အာဝဇ္ဇနာဒီသု ယထာရုစိ ပဝတ္တိယော ၊ ယတ္ထိစ္ဆကံ၊ ယဒိစ္ဆကံ၊ ယာဝတိစ္ဆကံ ပဝတ္တိတုံ သမတ္ထဘာဝေါ။

တတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ပဌမံ ဝိတက္ကံ အာဝဇ္ဇယတော ဘဝင်္ဂံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ ဥပ္ပန္နာဝဇ္ဇနာနန္တရံ ဝိတက္ကာရမ္မဏာနေဝ စတ္တာရိ၊ ပဉ္စ ဝါ ဇဝနာနိ ဇဝန္တိ၊ တတော ဒွေ ဘဝင်္ဂါနိ၊ တတော ပုန ဝိစာရာရမ္မဏံ အာဝဇ္ဇနံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဇဝနာနီတိ ဧဝံ ပဉ္စသု ဈာနင်္ဂေသု ပဋိပါဋိယာ နိရန္တရံ စိတ္တံ ပေသေတုံ သမတ္ထဘာဝေါ၊ တတ္ထ အဒန္ဓာယိတတ္တံ အာဝဇ္ဇနဝသိတာ နာမ။ သမာပဇ္ဇိတုကာမတာနန္တရံ ဒွီသု ဘဝင်္ဂေသု ဥပ္ပန္နေသု ဘဝင်္ဂံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ ဥပ္ပန္နာဝဇ္ဇနာနန္တရံ သမာပဇ္ဇိတုံ သမတ္ထတာ သမာပဇ္ဇနဝသိတာ နာမ။ အယဉ္စ မတ္ထကပ္ပတ္တာ အာဝဇ္ဇနသမာပဇ္ဇနာ သတ္ထု ယမကပါဋိဟာရိယကာလဓမ္မဒေသနာဒီသု လဗ္ဘတိ။ ဓမ္မသေနာပတိဿ ယက္ခေန သီသေ ပဟာရဒါနသမယေ၊ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ နန္ဒောပနန္ဒဒမနသမယေ ဝါ လဗ္ဘတိ၊ အညတ္ထ ပန တတော ဒန္ဓာယေဝ၊ သေတု ဝိယ သီဃသောတာယ နဒိယာ ဩဃံ ဘဝင်္ဂဝေဂံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလံ ဈာနံ ဌပေတုံ သမတ္ထတာ၊ ဘဝင်္ဂပါတတော ရက္ခဏယောဂျတာ အဓိဋ္ဌာနဝသိတာ နာမ။ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလံ အတိက္ကမိတုံ အဒတွာ ဈာနတော ဝုဋ္ဌာနသမတ္ထတာ ဝုဋ္ဌာနဝသိတာ နာမ။

အထ ဝါ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလတော ဥပရိ ဂန္တုံ အဒတွာ ဌပနသမတ္ထတာ အဓိဋ္ဌာနဝသိတာ နာမ။ ပရိစ္ဆိန္နကာလတော အန္တော အဝုဋ္ဌဟိတွာ ယထာကာလဝသေနေဝ ဝုဋ္ဌာနသမတ္ထတာ ဝုဋ္ဌာနဝသိတာ နာမ။ အထ ဝါ ဝုတ္တနယေနေဝ ပရိစ္ဆိန္နကာလတော အနူနံ ကတွာ သမာပတ္တိံ ဌပေတုံ သမတ္ထတာဝ အဓိဋ္ဌာနဝသိတာ နာမ။ ကာလပရိစ္ဆေဒံ အတိက္ကမိတွာ ဝုဋ္ဌိတဿပိ နိဒ္ဒါလုကဿ ပဋိဗုဇ္ဈိတွာ ပုနပ္ပုနံ နိဒ္ဒေါက္ကမနံ ဝိယ ဝုဋ္ဌိတသမာပတ္တိမေဝ ပုနပ္ပုနံ အသမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာနသမတ္ထတာ၊ တတ္ထ အာလယာကရဏယောဂျတာ စ ဝုဋ္ဌာနဝသိတာ နာမ။

ပစ္စဝေက္ခဏဝသိတာ ပန အာဝဇ္ဇနဝသိတာယ ဧဝ သင်္ဂဟိတာ။ ပစ္စဝေက္ခဏဇဝနာနေဝ ဟိ တေသံ တေသံ ဈာနင်္ဂါနံ အာဝဇ္ဇနာနန္တရံ ပဝတ္တာနိ၊ တသ္မာ ယဒဂ္ဂေန အာဝဇ္ဇနဝသိယာ သိဒ္ဓိ၊ တဒဂ္ဂေန ပစ္စဝေက္ခဏဝသိတာ သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကေစိ ပန ဈာနင်္ဂါနံ အပါကဋဘာဝေပိ တေသု နိရန္တရံ အာဝဇ္ဇနာယ ပဝတ္တနသမတ္ထတာ အာဝဇ္ဇနဝသိတာ နာမ၊ တေသံ ယထာသဘာဝပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ဇဝနပ္ပဝတ္တနသမတ္ထတာ ပစ္စဝေက္ခဏဝသိတာ နာမ။ အထ ဝါ သတိပိ သတ္တန္နံ ဇဝနာနံ ပဝတ္တိယံ နိရန္တရံ အာဝဇ္ဇနသမတ္ထတာ အာဝဇ္ဇနဝသိတာ နာမ၊ ဝသိတာဗလေန သတ္တမဇဝနံ အပ္ပတွာ စတုပဉ္စဇဝနေဟေဝ ပစ္စဝေက္ခဏသမတ္ထတာ ပစ္စဝေက္ခဏဝသိတာ နာမ။ အထ ဝါ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေဟိ ပစ္စဝေက္ခိတုံ အသမတ္ထဘာဝေပိ ‘‘ပစ္စဝေက္ခိဿာမီ’’တိ ဥပ္ပန္နအာဝဇ္ဇနာနန္တရမေဝ ဘဝင်္ဂေသု ကာလံ အဝီတိနာမေတွာ သီဃမေဝ အာဝဇ္ဇိတုံ သမတ္ထတာ အာဝဇ္ဇနဝသိတာ နာမ၊ ဝသိတာဗလေန၊ ပစ္စဝေက္ခဏဗလေန ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေဟိပိ ပစ္စဝေက္ခိတုံ သမတ္ထတာ ပစ္စဝေက္ခဏဝသိတာ နာမာတိ ဝဒန္တိ။ ယသ္မာ ပနေတာ ယထာဝုတ္တနိယာမေန ပုနပ္ပုနံ အာဝဇ္ဇနာဒိနာ သာဓေတဗ္ဗာ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အာဝဇ္ဇိတွာ’’တိအာဒိ။

၉၂၇။ ဣမေသု ပန အာဒိကမ္မိကေန သမာပဇ္ဇနဗဟုလေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န ပစ္စဝေက္ခဏဗဟုလေန။ ပစ္စဝေက္ခဏဗဟုလဿ ဟိ ဈာနင်္ဂါနိ ထူလာနိ ဒုဗ္ဗလာနိ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ အထဿ တာနိ ဧဝ ဥပဋ္ဌိတတ္တာ ဥပရိ ဥဿုက္ကနာယ ပစ္စယတံ နာပဇ္ဇန္တိ၊ သော အပ္ပဂုဏေ ဈာနေ ဥဿုက္ကမာနော ပဌမဇ္ဈာနာဝ ပရိဟာယတိ၊ န စ သက္ကောတိ ဒုတိယံ အဓိဂန္တုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပဌမေအဝသိပ္ပတ္တေ’’တိအာဒိ။ ဥဘတော ဘဋ္ဌောတိ ပုန ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတုံ န သက္ကောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု ဗာလော အဗျတ္တော အခေတ္တညူ အကုသလော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ သော တံ နိမိတ္တံ နာသေဝတိ၊ န ဘာဝေတိ၊ န ဗဟုလိံ ကရောတိ၊ န သွာဓိဋ္ဌိတံ အဓိဋ္ဌာတိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘ယံနူနာဟံ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျ’န္တိ၊ သော န သက္ကောတိ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိတုံ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘ယံနူနာဟံ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျ’န္တိ၊ သော န သက္ကောတိ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိတုံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဥဘတော ဘဋ္ဌော ဥဘတော ပရိဟီနော’’တိ (အ။ နိ။ ၉။၃၅)။

၉၂၈-၃၁။ ကာမဿဟဂတာ…ပေ… စရန္တီတိ အာရမ္မဏဝသေန ကာမသဟဂတာ ဟုတွာ သညာ စေဝ မနသိကာရာ စ သမုဒါစရန္တိ။ သညာသီသေန စေတ္ထ တံသဟဂတော စိတ္တုပ္ပာဒေါ ဂဟိတော၊ မနက္ကာရ-ဂ္ဂဟဏေန အာဝဇ္ဇနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကာမာနုပက္ခန္ဒာနံ သညာမနသိကာရာနံ ဝသေန ဟာနံ ပရိဟာနိံ ဘဇတီတိ ဟာနဘာဂိယံ။ ကေစိ ပန ‘‘သံကိလေသန္တိ ဟာနဘာဂိယော ဓမ္မော’တိ (ဝိဘ။ ၈၂၈) ဝစနတော ဟာနဘာဂိယာ ကာမသညာဒိကာတိ တေဟိ ပရိဟာပိယမာနံ ဈာနမ္ပိ ကာရဏူပစာရေန ဟာနဘာဂိယံ နာမာ’’တိ ဝဒန္တိ။ တဒနုဓမ္မတာ သတီတိ တဿေဝ ဈာနဿ အနုဓမ္မတာ အာရမ္မဏဝသေန တဒနုဂတာ သတိပတိရူပကာ နိကန္တိ။ အတက္ကသဟိတာတိ အဝိတက္ကံ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ပတ္တုကာမဿ တံ သန္တတော၊ မနသိ ကရောတော အာရမ္မဏဝသေန တံသဟဂတာ။ ဝိသေသဘာဂိယန္တိ ဝိသေသဘူတဿ ဒုတိယဇ္ဈာနဿ ပဒဋ္ဌာနတာယ တံ ဘဇတီတိ ဝိသေသဘာဂိယံ။ နိဗ္ဗိဒါသံယုတာတိ ဝိပဿနာရမ္မဏာ။

၉၃၂-၅။ ပဂုဏတောတိ ဝသိတပ္ပတ္တတော။ အာသန္နာကုသလာရိကာတိ နီဝရဏပ္ပဟာနဿ တံပဌမတာယ အာသန္နနီဝရဏပစ္စတ္ထိကာ။ ထူလံ နာမ ဝိပုလမ္ပိ ဖေဂ္ဂု ဝိယ သုခဘဉ္ဇနီယန္တိ အာဟ ‘‘ထူလတ္တာ…ပေ… ဒုဗ္ဗလာ’’တိ။ တတောတိ ဒုတိယဇ္ဈာနတော။ ဒုဗ္ဗလာနိ အင်္ဂါနိ ဣမိဿာတိ အင်္ဂဒုဗ္ဗလာ။ သန္တတော စိန္တယိတွာတိ ပဌမဇ္ဈာနေ ဝိယ ဩဠာရိကင်္ဂါနံ အဘာဝတော၊ သန္တဓမ္မသမင်္ဂိတာယ စ သန္တန္တိ ဧဝံ သန္တဝသေန မနသိ ကတွာ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ယေ ဓမ္မာ ဒုတိယဇ္ဈာနေ ပီတိသုခါဒယော၊ တေ ပဌမဇ္ဈာနေပိ သန္တိ၊ တေဟိ ပန တေ သန္တတရာ၊ ပဏီတတရာ စ ဟောန္တိ။ နိကန္တိန္တိ နိကာမနံ အပေက္ခန္တိ အတ္ထော။ ပရိယာဒါယာတိ ခေပေတွာ၊ ဝိက္ခမ္ဘေတွာတိ အတ္ထော။

၉၄၃-၄။ သမ္ပသာဒနန္တိ သမ္ပသာဒနသင်္ခါတာယ သဒ္ဓါယ ယောဂတော ဈာနမ္ပိ သမ္ပသာဒနံ နီလဝဏ္ဏယောဂတော နီလဝတ္ထံ ဝိယ။ နနု စာယံ သဒ္ဓါ ပဌမဇ္ဈာနေပိ အတ္ထိ၊ ကသ္မာ ဣဒမေဝ ‘‘သမ္ပသာဒန’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ? ဝုစ္စတေ – ပဌမဇ္ဈာနံ ဝိတက္ကဝိစာရက္ခောဘေန ဝီစိတရင်္ဂသမာကုလမိဝ ဇလံ န သုပ္ပသန္နံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သတိပိ သဒ္ဓါယ တံ သမ္ပသာဒနန္တိ န ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိံ ပန ဝိတက္ကဝိစာရက္ခောဘာဘာဝေန လဒ္ဓါကာသာ ဗလဝတီ သဒ္ဓါ၊ တသ္မာ ဗလဝသဒ္ဓါယ သမန္နာဂတတ္တာ ဣဒမေဝ ‘‘သမ္ပသာဒန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဇ္ဈတ္တန္တိ နိယကဇ္ဈတ္တံ၊ အတ္တနိ ဇာတံ၊ အတ္တနော သန္တာနေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ အတ္ထော။ တီဏိ အင်္ဂါနိ ဣမဿာတိ တိဝင်္ဂိကံ။ သေသန္တိ ပီတိအာဒီနံ အညေဟိ ဗလဝဘာဝေါ၊ တိဏ္ဏံ စတုန္နံ ဝါ ဇဝနာနံ ပရိကမ္မောပစာရာနုလောမဂေါတြဘုဘာဝေါ၊ ဆဋ္ဌေ သတ္တမေ ဝါ အပ္ပနာယာနုပ္ပတ္တိ ဧကစိတ္တက္ခဏတာ၊ တတော ဘဝင်္ဂပါတော၊ ပုန ဘဝင်္ဂံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပစ္စဝေက္ခဏတ္ထာယ အာဝဇ္ဇနံ၊ တတော ဈာနပစ္စဝေက္ခဏန္တိ ဣဒံ သဗ္ဗံ ဝုတ္တာဝသေသံ ဟေဋ္ဌာ ပဌမဇ္ဈာနေ ဝုတ္တနယေနေဝ သမုပလက္ခိတဗ္ဗံ။

၉၄၈-၉။ ပိယတောတိ ကာမယတော။ ဥပ္ပိလာပနန္တိ ကာမဉ္စာယံ ပရိဂ္ဂဟေသု အပရိစ္စတ္တပေမဿ အနာဒီနဝဒဿိနော တဏှာသဟဂတာယ ပီတိယာ ပဝတ္တိအာကာရော၊ ဣဓ စ ဒုတိယဇ္ဈာနပီတိ အဓိပ္ပေတာ၊ တထာပိ သဗ္ဗသော ပီတိယံ အဝိရတ္တဿာပိ အနုဗန္ဓေယျာတိ ဥပ္ပိလာပနံ ဣဓ အာဒီနဝဝသေန ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ဒုတိယဇ္ဈာနဿေဝ တတိယဇ္ဈာနံ ဝိယ အဟုတွာ ဥပ္ပိလာပနာကာရေန ပဝတ္တိ ဥပ္ပိလာပနံ ဝိယာတိ ဥပ္ပိလာပနန္တိ ဝုတ္တံ။ တတိယံ သန္တတော ဒိသွာတိ သမ္ဗန္ဓော။

၉၅၇-၈။ သတိယာ သမ္ပဇညေန သမ္ပန္နန္တိ သရဏလက္ခဏာယ သတိယာ၊ အသမ္မောဟလက္ခဏေန သမ္ပဇညေန စ သမ္ပန္နံ။ ကာမံ ပုရိမဇ္ဈာနေသုပိ သတိသမ္ပဇညံ အတ္ထိ၊ န ဟိ မုဋ္ဌဿတိဿ၊ အသမ္ပဇာနတော စ ဥပစာရမတ္တမ္ပိ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ ပဂေဝ အပ္ပနာ၊ ယေဘုယျေန ပန အဝိပ္ပယောဂီဘာဝေန ပဝတ္တမာနေသု ပီတိသုခေသု ပီတိသင်္ခါတဿ ဩဠာရိကင်္ဂဿ ပဟာနေ သုခုမတာယ ဣဓ သာတိသယော သတိသမ္ပဇညဗျာပါရောတိ ဣဓေဝ သတိသမ္ပဇညသမ္ပန္နတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧကင်္ဂဟီနန္တိ ပီတိယာ ပဟီနဘာဝေန ဧကင်္ဂဝိပ္ပဟီနံ။ သာ ပနေသာ ဒုတိယဇ္ဈာနဿ ဝိတက္ကဝိစာရာ ဝိယ အပ္ပနာက္ခဏေယေဝ ပဟီယတိ။ တေနဿ သာ ‘‘ပဟာနင်္ဂ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

၉၇၂။ သောမနဿဿ ပဟီနတ္တာ အာဟ ‘‘ဧကင်္ဂဝိပ္ပဟီန’’န္တိ။ တဉ္စ ပန သောမနဿံ ဧကဝီထိယံ ပုရိမဇဝနေသုယေဝ ပဟီယတိ။

၉၇၄။ ပုရိမဇ္ဈာနေသု ပရိကမ္မာဒိဝသေန ပဝတ္တာနံ ကာမာဝစရဇဝနာနံ ဧကသဒိသတ္တာ ဣဓ လဗ္ဘမာနံ ကဉ္စိ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ယသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာသေဝနံ န ဟောတီတိ အာသေဝနပစ္စယေန ပစ္စယော န ဟောတိ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယသ္မာ ပဒန္တရသင်္ဂဟိတဿ အတ္တနော သဘာဝဂ္ဂါဟာပနသင်္ခါတအာသေဝနပစ္စယတ္တာဘာဝတော သုခဝေဒနာ ဥပေက္ခာဝေဒနာယ အာသေဝနပစ္စယေန ပစ္စယော န ဟောတိ၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနေဝ ဥပေက္ခာဝေဒနာယ ဘဝိတဗ္ဗံ သာတိသယံ သုခဝိရာဂဘာဝနတ္တာ၊ တသ္မာ ဣဓ အပ္ပနာဝီထိယံ ဥပေက္ခာသမ္ပယုတ္တဇဝနေဟေဝ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။

၉၇၆။ ဧဝံ စတုက္ကနယဝသေန ဈာနပ္ပဘေဒံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပဉ္စကနယမ္ပိ ဒဿေတုံ ‘‘ယံ စတုက္ကနယေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒွိဓာ ပန ကတွာနာတိ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝိသုံ ဝိသုံ ပဟာနင်္ဂဝသေန ဂဏနတော ဒွိဓာ ကတွာ။ ဒုတိယံ တတိယံ ကတန္တိ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တံ အဝိတက္ကအဝိစာရန္တိ ဧဝံ ဒုတိယဇ္ဈာနဉ္စေဝ တတိယဇ္ဈာနဉ္စ ကတံ အဘိဓမ္မေတိ အဓိပ္ပာယော။ သုတ္တန္တေသု ဟိ ပဉ္စကနယော သရူပတော န ဂဟိတော၊ ကသ္မာ ပန အဘိဓမ္မေ ဂဟိတောတိ? ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယတော၊ သန္နိသိန္နဒေဝပရိသာယ ဟိ ယေသံ ပဌမဇ္ဈာနေ ဝိတက္ကော ဧဝ ဩဠာရိကတော ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဣတရေ သန္တတော၊ တေသံ စတုရင်္ဂိကံ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တံ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ကတွာ ပဉ္စကနယေန ဒေသေသိ။ ယေသံ ဝိတက္ကဝိစာရာ ဩဠာရိကတော ဥပဋ္ဌိတာ၊ တတော တေသံ အဝိတက္ကအဝိစာရံ တိဝင်္ဂိကံ ကတွာ စတုက္ကနယေန ဒေသေသိ။ ယေသံ ဝိတက္ကောဝ ဩဠာရိကတော ဥပဋ္ဌာတိ၊ တေဟိ တံ အတိက္ကမိတွာ စတုရင်္ဂိကံ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဥပ္ပာဒေတုံ သက္ကာ။ ယေသံ ဝိတက္ကဝိစာရာ၊ တေဟိ ဒွေပိ ဧကတော အတိက္ကမိတွာ တိဝင်္ဂိကံ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဥပ္ပာဒေတုံ သက္ကာ။

၉၇၉။ အတ္ထဗျဉ္ဇနဝသေန သုဋ္ဌု မဓုရံ၊ တတောယေဝ ဝရတရံ ဝစနံ ယဿ သောယံ သုမဓုရဝရတရဝစနော။ ကံ နု ဇနံ နေဝ ရဉ္ဇယတိ၊ န ဟိ ဧကမ္ပိ န ရဉ္ဇယတိ။ အတိနိသိတ…ပေ… နီယောယန္တိ အတိတိခိဏဗုဒ္ဓိပ္ပသာဒေဟိ ဇနေဟိ ဝေဒနီယော အယံ ဂန္ထော၊ ပရိစ္ဆေဒေါတိ ဝါ အဓိပ္ပာယော။

ဣတိ အဘိဓမ္မတ္ထဝိကာသိနိယာ နာမ

အဘိဓမ္မာဝတာရသံဝဏ္ဏနာယ

ရူပါဝစရသမာဓိဘာဝနာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။