📜

၁၉။ ဧကူနဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ

ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၂၂၇။ အနန္တရံ နိဒ္ဒိဋ္ဌာယ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိယာ ဝိသယဘာဝေန ဒဿိတတ္တာ ‘‘ဧတဿာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န တဒညတော ဝိသေသနတ္ထံ တဒညဿ စ အဘာဝတော။ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဟိ ဝိပဿနာဘိနိဝေသော ဟောတု ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ၊ အတ္ထသိဒ္ဓိယံ ပန လက္ခဏတော သဗ္ဗမ္ပိ နာမရူပံ အနဝသေသတော ပရိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတီတိ။ ဇာနိတွာ ဟေတုပစ္စယေတိ ဟေတုပစ္စယေ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ၊ ဟေတုပစ္စယေ ပရိဂ္ဂဏှနဟေတူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟဏဟေတု ဟိဿ အဒ္ဓတ္တယေ ကင်္ခါဝိတရဏံ ဟောတီတိ။ ဝိတရိတွာတိ အတိက္ကမိတွာ၊ ဝိက္ခမ္ဘေတွာတိ အတ္ထော။ တံ ပန ဉာဏံ တထာဝိဂတံ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တံ ဈာနံ ဝိယ ယောဂိနော သန္တာနေ ပဗန္ဓဝသေန ပဝတ္တတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဌိတ’’န္တိ။

၁၂၂၉-၃၀။ နာမရူပဿ…ပေ… အာဝဇ္ဇိတွာတိ ယထာ နာမ ကုသလော ဘိသက္ကော ရောဂံ ဒိသွာ တဿ သမုဋ္ဌာနံ ပရိယေသတိ၊ ယထာ ဝါ ပန အနုကမ္ပကော ပုရိသော ကုမာရံ ဥတ္တာနသေယျံ ရထိကာယ နိပန္နံ ဒိသွာ ‘‘ကဿ နု ခေါ အယံ ပုတ္တကော’’တိ တဿ မာတာပိတရော အာဝဇ္ဇတိ၊ ဧဝမေဝံ နာမရူပဿ ကော ဟေတု၊ ကော ဝါ ပစ္စယော ဘဝေ။ န တာဝေတံ အဟေတုကံ သဗ္ဗတ္ထ၊ သဗ္ဗဒါ၊ သဗ္ဗေသဉ္စ ဧကသဒိသဘာဝါပတ္တိတော၊ န ဣဿရာဒိဟေတုကံ နာမရူပတော ဥဒ္ဓံ ဣဿရာဒီနံ အဘာဝတော။ ယေပိ နာမရူပမတ္တမေဝ ဣဿရာဒယောတိ ဝဒန္တိ တေသံ ဣဿရာဒိသင်္ခါတနာမရူပဿ အဟေတုဘာဝါပတ္တိတော၊ တသ္မာ ဘဝိတဗ္ဗမဿ ဟေတုပစ္စယေဟိ၊ ‘‘ကော နု ခေါ’’တိ နာမရူပဿ ဟေတုပစ္စယေ အာဝဇ္ဇိတွာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ တာဝ ကတွာ ဣမဿ နာမရူပဿ ဟေတုပစ္စယေ ပရိဂ္ဂဏှန္တေန ဩဠာရိကတ္တာ၊ သုပါကဋတ္တာ စ ရူပဿ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟော သုကရောတိ ပဌမံ တဿ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟော ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ရူပကာယဿာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယထာ နာမရူပဿ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟော အဟေတုဝိသမဟေတုဝါဒနိဝတ္တိယာ ဟောတိ၊ ဧဝံ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂါဝဟဘာဝေန တတ္ထ တတ္ထ အဘိရတိနိဝတ္တိယာပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ တံ ဒွတ္တိံသာကာရဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘ကေသာ လောမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၁၂၃၂-၃။ အဝိဇ္ဇာ…ပေ… မတောတိ အဝိဇ္ဇာ တဏှာ ဥပါဒါနံ ကမ္မန္တိ ဣဒံ စတုဗ္ဗိဓံ ဓမ္မဇာတံ ဧတဿ ယထာဝုတ္တဿ ရူပကာယဿ ဟေတု၊ စတုဗ္ဗိဓော အာဟာရော ပစ္စယောတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ ပန ပုရိမံ ဟေတု၊ ဣတရော ပစ္စယောတိ စောဒနံ သန္ဓာယ ‘‘ဇနကော’’တိအာဒိံ ဝတွာ တံ လောကဝသေန သမတ္ထေတုံ ‘‘ဟေတွင်္ကုရဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဇနကောတိ၊ အနုပါလကောတိ စ အန္တောဂတဟေတွတ္ထမိဒံ ဝိသေသနံ၊ ဇနကတ္တာ၊ အနုပါလကတ္တာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဇနကတ္တာတိ နိဗ္ဗတ္တကတ္တာ။ ဣမိနာ ဗီဇံ ဝိယ အင်္ကုရဿ အဝိဇ္ဇာဒယော ရူပကာယဿ အသာဓာရဏကာရဏတာယ ဟေတူတိ ဒဿိတံ။ အနုပါလကတ္တာတိ ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တာ။ ဣမိနာ ပန အင်္ကုရဿ ပထဝီသလိလာဒယော ဝိယ အာဟာရော သာဓာရဏကာရဏတာယ ပစ္စယောတိ ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၂၃၄-၇။ ဣတိမေ…ပေ… ဂတာတိ ဧဝမေတေ အဝိဇ္ဇာဒယော ပဉ္စ ဓမ္မာ ယထာရဟံ ဟေတုဘာဝံ၊ ပစ္စယဘာဝဉ္စ ဂတာ။ မာတာဝ ဥပနိဿယာတိ အဝိဇ္ဇာ ဘဝေသု ဝိဇ္ဇမာနဒေါသပဋိစ္ဆာဒနဘာဝေန၊ တဏှာ ပတ္ထနာဘာဝေန၊ ဥပါဒါနံ ဒဠှဂ္ဂါဟဘာဝေနာတိ ဧဝံ သင်္ခါရဘဝါနံ ဟေတုဘူတာ ဇနကသဟာယတာယ ဘဝနိကန္တိတံသဟဇာတအာသန္နကာရဏတ္တာ အဘိသင်္ခါရိကာ၊ အပဿယဘူတာ ဝါတိ မာတာ ဝိယ ဥပနိဿယာ ဟောန္တိ။ ယထာ ပိတုဇနိတသုက္ကေ ပုတ္တဿ ဥပ္ပတ္တီတိ ပိတာ ဇနကော၊ ဧဝံ ကမ္မံ သတ္တဿ ဥပ္ပာဒကတ္တာ ဇနကန္တိ အာဟ။ ယထာ ဓာတီ ဇာတဿ ကုမာရဿ ဝဍ္ဎိတာ သန္ဓာရိကာ၊ ဧဝံ အာဟာရော ဥပ္ပန္နဿ ကာယဿ ဗြူဟေတာ၊ သန္ဓာရကော စာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဓာတီ…ပေ… ဘဝေ’’တိ။ ကာမဉ္စေတ္ထ အဝိဇ္ဇာဒယော နာမကာယဿာပိ ပစ္စယော၊ ပကာရန္တရေန ပန တဿ ပါကဋံ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘စက္ခုဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စက္ခုဉ္စာတိ စ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော၊ တေန စက္ခုဝိညာဏဿ အာဝဇ္ဇနာဒိံ အဇ္ဈတ္တံ သဗ္ဗံ ပစ္စယဇာတံ သင်္ဂဏှာတိ။ ရူပမာလောကမေဝ စာတိ ပန စ-သဒ္ဒေန ယထာ ဗာဟိရရူပံ စက္ခုဝိညာဏဿ အာရမ္မဏပစ္စယော၊ ယထာ စ အာလောကော ဥပနိဿယပစ္စယော၊ ဧဝံ အညမ္ပိ ဗာဟိရံ ပစ္စယဇာတံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပဋိစ္စာတိ ပစ္စယဘူတံ လဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ တေန စက္ခုဿ နိဿယပုရေဇာတဣန္ဒြိယဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတဝသေန၊ ရူပါလောကာနဉ္စ ယထာသမ္ဘဝံ အာရမ္မဏဥပနိဿယပုရေဇာတအတ္ထိအဝိဂတဝသေန၊ ဣတရေသဉ္စ သဒ္ဒသင်္ဂဟိတာနံ အနန္တရာဒိသဟဇာတာဒိဝသေန ပစ္စယဘာဝံ ဒဿေတိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဖဿာဒီနံ ဝိယ သဟ ပစ္စယေဟိ သောတဝိညာဏာဒီနံ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ သမ္မသနူပဂံ သဗ္ဗံ နာမံ သဟ ပစ္စယေန သင်္ဂဟိတံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘နာမကာယဿ ပစ္စယံ ပရိဂဏှတီ’’တိ။

၁၂၃၈-၄၀။ ဒိသွာနာတိ ဧတရဟိ ပဝတ္တိံ ဒိသွာ။ တထေဝိဒန္တိ ဣမိနာ န ကေဝလံ သပ္ပစ္စယတာမတ္တမေဝ ပစ္စာမဋ္ဌံ၊ အထ ခေါ ယာဒိသေဟိ ဧတရဟိ ပဝတ္တတိ၊ တာဒိသေဟိ အဝိဇ္ဇာဒိပစ္စယေဟေဝ အတီတေပိ ပဝတ္တိတ္ထာတိ ပစ္စယသဟိတတာပိ ပစ္စာမဋ္ဌာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗန္တေတိ အတီတခန္ဓပ္ပဗန္ဓကောဋ္ဌာသေ။ ပဉ္စဓာဂတာတိ –

‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟမတီတမဒ္ဓါနံ၊ န နု ခေါ အဟောသိံ အဟမတီတမဒ္ဓါနံ၊ ကိံ နု ခေါ အဟောသိံ အဟမတီတမဒ္ဓါနံ၊ ကထံ နု ခေါ အဟောသိံ အဟမတီတမဒ္ဓါနံ၊ ကိံ ဟုတွာ ကိံ အဟောသိံ နု ခေါ အဟမတီတမဒ္ဓါန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀၊ မဟာနိ။ ၁၇၄) –

ပဉ္စဟိ အာကာရေဟိ အာဂတာ၊ ပဝတ္တာ ဝါ။ အပရန္တေတိ အနာဂတေ ခန္ဓပ္ပဗန္ဓကောဋ္ဌာသေ။ ပဉ္စဓာ သမုဒီရိတာတိ –

‘‘ဘဝိဿာမိ နု ခေါ အဟမနာဂတမဒ္ဓါနံ၊ န နု ခေါ ဘဝိဿာမိ အဟမနာဂတမဒ္ဓါနံ၊ ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿာမိ အဟမနာဂတမဒ္ဓါနံ၊ ကထံ နု ခေါ ဘဝိဿာမိ အဟမနာဂတမဒ္ဓါနံ၊ ကိံ ဟုတွာ ကိံ ဘဝိဿာမိ နု ခေါ အဟမနာဂတမဒ္ဓါန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀၊ မဟာနိ။ ၁၇၄) –

ဧဝံ ပဉ္စဓာ ကထိတာ။

၁၂၄၁။ ပစ္စုပ္ပန္နေပိ အဒ္ဓါနေတိ ဧတရဟိ ပဋိသန္ဓိံ အာဒိံ ကတွာ စုတိပရိယန္တေ အဒ္ဓါနေပိ။ အဒ္ဓါန-ဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ ပစ္စုပ္ပန္နခန္ဓကောဋ္ဌာသမေဝ ဝဒတိ။ န ဟိ တဗ္ဗိနိမုတ္တော အညော ကောစိ ကာလော နာမ အတ္ထီတိ။ ဆဗ္ဗိဓာ ပရိကိတ္တိတာတိ –

‘‘အဟံ နု ခေါသ္မိ၊ နော နု ခေါသ္မိ၊ ကိံ နု ခေါသ္မိ၊ ကထံ နု ခေါသ္မိ၊ အယံ နု ခေါ သတ္တော ကုတော အာဂတော၊ သော ကုဟိံ ဂါမီ စ ဘဝိဿတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀၊ မဟာနိ။ ၁၇၄) –

ဧဝံ ဆဗ္ဗိဓာ ဝုတ္တာ။ ‘‘သဗ္ဗေ တသန္တိ ဒဏ္ဍဿာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၂၉-၁၃၀) ဝိယ ပဒေသေပိ သဗ္ဗ-သဒ္ဒဿ ပဝတ္တနတော ‘‘သဗ္ဗာ’’တိ ဝတွာပိ ‘‘အနဝသေသာ’’တိ ဝုတ္တံ။ နတ္ထိ ဧတိဿာ အဝသေသော အဝသိဋ္ဌောတိ အနဝသေသာ၊ သောဠသဝိဓာပိ စေသာ ဧကကင်္ခါဝသေနာပိ အနဝသိဋ္ဌာ ဟုတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဟိယျတီတိ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ပဟိယျတိ။ ကာမံ နာမရူပမတ္တံ ဝိနာ သတ္တဿ အဒဿနေန ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိယာဝ ပစ္စုပ္ပန္နေ ကင်္ခါ ပဟီနာ၊ အတီတာနာဂတေ ကင်္ခါနံ ပဟာနေန ပန ပစ္စုပ္ပန္နေ ကင်္ခါယ အတိသယပ္ပဟာနံ ဒဿေတုံ ဣဓေဝ သာ ဝုတ္တာ။ အထ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နေ နိဿတ္တနာမရူပဿ ပစ္စယေသု ပဝတ္တကင်္ခါယ ဣဓေဝ တီရဏတော သာ ဣဓ ဝုတ္တာ။ ဝဏ္ဏဘဏနံ ဝါ ဧတံ ဣဓ ပစ္စုပ္ပန္နကင်္ခါယ ပဟာနဝစနံ ယထာ တံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒီသု ပဟီနာနမ္ပိ စ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာတိအာဒိနာ အနာဂါမိမဂ္ဂါဒီသု ဝစနန္တိ။

၁၂၄၂။ ကမ္မဝိပါကာနံ ဝသေနာပီတိ ပုရိမကမ္မဘဝသ္မိံ မောဟော အဝိဇ္ဇာ၊ အာယူဟနံ သင်္ခါရာ၊ နိကန္တိ တဏှာ၊ ဥပဂမနံ ဥပါဒါနံ၊ စေတနာ ဘဝေါ ဣတိ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ပုရိမကမ္မဘဝသ္မိံ ဣဓ ပဋိသန္ဓိယာ ပစ္စယာ၊ ဣဓ ပဋိသန္ဓိ ဝိညာဏံ၊ ဩက္ကန္တိ နာမရူပံ၊ ပသာဒေါ အာယတနံ၊ ဖုဋ္ဌော ဖဿော၊ ဝေဒယိတံ ဝေဒနာ ဣတိ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဣဓူပပတ္တိဘဝသ္မိံ ပုရေ ကတဿ ကမ္မဿ ပစ္စယာ၊ ဣဓ ပရိပက္ကတ္တာ အာယတနာနံ မောဟော အဝိဇ္ဇာ…ပေ… စေတနာ ဘဝေါ ဣတိ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ကမ္မဘဝသ္မိံ အာယတိံ ပဋိသန္ဓိယာ ပစ္စယာတိ ဧဝံ ဝုတ္တာနံ ကမ္မဝဋ္ဋဝိပါကဝဋ္ဋာနံ ဝသေန။ ကိလေသဝဋ္ဋောပိ စေတ္ထ ကမ္မသဟာယတာယ ကမ္မဝဋ္ဋေနေဝ သင်္ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၂၄၃။ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယန္တိ ဧတ္ထ ဒိဋ္ဌဓမ္မော ဝုစ္စတိ ပစ္စက္ခဘူတော ပစ္စုပ္ပန္နော အတ္တဘာဝေါ၊ တတ္ထ ဝေဒိတဗ္ဗဖလံ ကမ္မံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ။ ဥပပဇ္ဇာပရာပရိယာဟောသိကမ္မဝသာ ပနာတိ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယအပရာပရိယဝေဒနီယအဟောသိကမ္မဝသေန။ ဥတ္တရပဒလောပဝသေန ဟိ ‘‘ဥပပဇ္ဇာပရာပရိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပစ္စုပ္ပန္နဘဝတော အနန္တရံ ဥပပဇ္ဇိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗဖလံ ကမ္မံ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ။ အပရေ အပရေ ဒိဋ္ဌဓမ္မတော အညသ္မိံ အညသ္မိံ ယတ္ထကတ္ထစိ အတ္တဘာဝေ ဝေဒိတဗ္ဗဖလံ ကမ္မံ အပရာပရိယဝေဒနီယံ။ အဟောသိ ဧဝ ကမ္မံ၊ န တဿ ဝိပါကော အဟောသိ၊ အတ္ထိ၊ ဘဝိဿတိ စာတိ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗကမ္မံ အဟောသိကမ္မံ။

ပဋိပက္ခေဟိ အနဘိဘူတတာယ၊ ပစ္စယဝိသေသေန ပဋိလဒ္ဓဝိသေသတာယ စ ဗလဝဘာဝပ္ပတ္တာ တာဒိသဿ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဿ ဝသေန သာတိသယာ ဟုတွာ ပဝတ္တာ ပဌမဇဝနစေတနာ တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဖလဒါယိနီ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာ နာမ။ သာ ဟိ ဝုတ္တာကာရေန ဗလဝတိ ဇဝနသန္တာနေ ဂုဏဝိသေသယုတ္တေသု ဥပကာရာနုပကာရဝသပ္ပဝတ္တိယာ၊ အာသေဝနာလာဘေန အပ္ပဝိပါကတာယ စ ဣတရဒွယံ ဝိယ ပဝတ္တသန္တာနုပရမာပေက္ခံ၊ ဩကာသလာဘာပေက္ခဉ္စ ကမ္မံ န ဟောတီတိ ဣဓေဝ ပုပ္ဖမတ္တံ ဝိယ ပဝတ္တိဝိပါကမတ္တံ အဟေတုကဖလံ ဒေတိ၊ သဟေတုကဖလဒါနေ ပန ပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနမ္ပိ အာပဇ္ဇေယျ။ တထာ အသက္ကောန္တန္တိ ကမ္မဿ ဝိပါကဒါနံ နာမ ဥပဓိပ္ပယောဂါဒိပစ္စယန္တရသမဝါယေနေဝ ဟောတီတိ တဒဘာဝတော တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တံ။ အဟောသိကမ္မံ…ပေ… ဝိပါကောတိ ဧတ္ထ ‘‘အဟောသိ ကမ္မ’’န္တိ ပဒံ ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇေတဗ္ဗံ ‘‘အဟောသိ ကမ္မံ နာဟောသိ ကမ္မဝိပါကော၊ အဟောသိ ကမ္မံ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော၊ အဟောသိ ကမ္မံ နတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၃၄)။ တတ္ထ သကသကကာလာတိက္ကန္တဿ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယဿ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယဿ စ ဝသေန ပုရိမံ ဝုတ္တံ။ တဉှိ ကမ္မဿ ၊ ဝိပါကကာလဿ စ အတီတတ္တာ တထာ ဝတ္တဗ္ဗတ္တံ လဘတိ၊ ဒုတိယံ အနာဂတေ အရဟတ္တံ ပါပုဏန္တဿ ပုရိမဘဝေသု ကတံ အဒိန္နဝိပါကံ အပရာပရိယဝေဒနီယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တတိယံ ပန အနန္တရဘဝေ ကတံ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ၊ အရဟတော အတီတဘဝေသု ကတံ အပရာပရိယဝေဒနီယဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အပရေ ပန ‘‘ဧကမေဝ အတီတံ ကမ္မံ အဒ္ဓတ္တယေ ဝိပါကာဘာဝံ သန္ဓာယ တိဓာ ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

အတ္ထသာဓိကာတိ ဒါနာဒိပါဏာတိပါတာဒိအတ္ထဿ နိပ္ဖာဒိကာ။ ကာ ပန သာတိ အာဟ ‘‘သတ္တမဇဝနစေတနာ’’တိ။ သာ ဟိ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ ဝုတ္တနယေန ပဋိလဒ္ဓဝိသေသာ၊ ပဋိသန္ဓိယာ အနန္တရပစ္စယဘာဝိနော ဝိပါကသန္တာနဿ အနန္တရပစ္စယဘာဝေန ဝါ တထာ အဘိသင်္ခတာ သမာနာ အနန္တရတ္တဘာဝေ ဝိပါကဒါယိနီ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ နာမ။ ယေဘုယျဝုတ္တိယာ စေတ္ထ ‘‘သတ္တမဇဝနစေတနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပစ္စဝေက္ခဏဝသိတာဒိပဝတ္တိယံ ပန ပဉ္စမာဒိကာပိ ဟောတိ။ ဝိပါကံ ဒေတီတိ ပဋိသန္ဓိံ ဒတွာ ပဝတ္တိဝိပါကံ ဒေတိ၊ အဒိန္နပဋိသန္ဓိကံ ပန ပဝတ္တိဝိပါကံ ဒေတီတိ နတ္ထိ။ စုတိအနန္တရဉှိ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယဿ ဩကာသောတိ အာစရိယာ။ ပဋိသန္ဓိယာ ပန ဒိန္နာယ ဇာတိသတေပိ ပဝတ္တိဝိပါကံ ဒေတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘တိရစ္ဆာနဂတေ ဒါနံ ဒတွာ သတဂုဏာ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၇၉)။ ဥဘိန္န…ပေ… ဒေတီတိ ယထာဝုတ္တကာရဏဝိရဟတော ဒိဋ္ဌဓမ္မူပပဇ္ဇဝေဒနီယဘာဝံ အသမ္ပတ္တာ ပဉ္စ စေတနာ ဝိပါကဒါနသဘာဝဿ အနုပစ္ဆိန္နတ္တာ ယဒါ ဩကာသံ လဘတိ၊ တဒါ ပဋိသန္ဓိဝိပါကံ၊ ပဝတ္တိဝိပါကံ ဝါ ဒေတိ။ သတိ သံသာရပ္ပဝတ္တိယာတိ ဣမိနာ အသတိ သံသာရပ္ပဝတ္တိယံ အဟောသိကမ္မပက္ခေ တိဋ္ဌတိ ဝိပစ္စနောကာသဿ အဘာဝတောတိ ဒီပေတိ။

၁၂၄၄။ ဧဝံ တာဝ ဝိပါကဒါနကာလဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝိပါကဒါနပရိယာယတော၊ ကိစ္စတော စ စတုဗ္ဗိဓတံ ဒဿေတုံ ‘‘ဂရုက’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဂရုကန္တိ မဟာသာဝဇ္ဇံ၊ မဟာနုဘာဝဉ္စ အညေန ကမ္မေန ပဋိဗာဟိတုံ အသက္ကုဏေယျကမ္မံ။ ဗဟုလန္တိ အဘိဏှသော ကတံ၊ ဧကဝါရံ ကတွာပိ အဘိဏှသမာသေဝိတဉ္စ။ အာသန္နန္တိ မရဏာသန္နကာလေ အနုဿရိတံ၊ တဒါ ကတဉ္စ။ ကဋတ္တာကမ္မန္တိ ဂရုကာဒိဘာဝံ အသမ္ပတ္တံ ကတမတ္တတောယေဝ ကမ္မန္တိ ဝတ္တဗ္ဗကမ္မံ။ တတ္ထ ကုသလံ ဝါ ဟောတု အကုသလံ ဝါ၊ ဂရုကာဂရုကေသု ယံ ဂရုကံ မာတုဃာတကာဒိကမ္မံ ဝါ မဟဂ္ဂတကမ္မံ ဝါ၊ တဒေဝ ပဌမံ ဝိပစ္စတိ။ တထာ ဗဟုလာဗဟုလေသု ယံ ဗဟုလံ သုသီလျံ ဒုဿီလျံ ဝါ၊ တဒေဝ ပဌမံ ဝိပစ္စတိ။ ဒူရာသန္နေသု ယံ အာသန္နံ မရဏကာလေ အနုဿရိတံ၊ တေနေဝ ဥပပဇ္ဇတိ။ အာသန္နကာလေ ကတေ စ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ။ ကဋတ္တာ ပန ကမ္မံ ပုနပ္ပုနံ လဒ္ဓါသေဝနံ ပုရိမာနံ အဘာဝေ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎတိ။ ဣတိ ဂရုကံ သဗ္ဗပဌမံ ဝိပစ္စတိ။ တထာ ဟိ တံ ‘‘ဂရုက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဂရုကေ အသတိ ဗဟုလီကတံ၊ တသ္မိမ္ပိ အသတိ အာသန္နံ၊ တသ္မိမ္ပိ အသတိ ကဋတ္တာကမ္မန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ပုရိမဇာတီသု ကတကမ္မံ ဝိပစ္စတီ’’တိ။

၁၂၄၅။ ပဋိသန္ဓိဒါနာဒိဝသေန ဝိပါကသန္တာနဿ နိဗ္ဗတ္တကံ ဇနကံ။ သုခဒုက္ခသန္တာနဿ၊ နာမရူပပ္ပဗန္ဓဿ ဝါ စိရတရပ္ပတ္တိဟေတုဘူတံ ဥပတ္ထမ္ဘကံ။ တေနာဟ ‘‘သုခဒုက္ခံ ဥပတ္ထမ္ဘေတိ၊ အဒ္ဓါနံ ပဝတ္တေတီ’’တိ။ သုခဒုက္ခေ ပဝတ္တမာနေ ဗဝှာဗာဓတာဒိပစ္စယူပနိပါတနေန သဏိကံ သဏိကံ တဿ ဝိဗာဓကံ ဥပပီဠကံ။ တေနာဟ ‘‘သုခဒုက္ခံ ပီဠေတိ ဗာဓတိ၊ အဒ္ဓါနံ ပဝတ္တိတုံ န ဒေတီ’’တိ။ တထာ ပဋိပက္ခကမ္မဝိပါကဿ အပ္ပဝတ္တိကရဏဝသေန ဥပစ္ဆေဒကံ ပဋိဗာဟကံ ဥပဃာတကံ။ တေနာဟ ‘‘တဿ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိတွာ’’တိ။

ရူပဉ္စ အရူပဝိပါကက္ခန္ဓော စာတိ ရူပါရူပဝိပါကက္ခန္ဓော၊ ကမ္မဇရူပဿာပိ ဝိပါကပရိယာယော အတ္ထီတိ ‘‘ရူပါရူပဝိပါကက္ခန္ဓေ’’တိ ဝုတ္တံ။ အညေန ကမ္မေနာတိ ကုသလေန ဝါ အကုသလေန ဝါ အညေန ကမ္မေန ကတ္တုဘူတေန ဒိန္နာယ ပဋိသန္ဓိယာ ဝိပါကေ ဇနိတေ။ တေနာဟ ‘‘ဇနိတေ ဝိပါကေ’’တိ။ ပဝတ္တိဝိပါကံ သန္ဓာယ ‘‘ဇနိတေ ဝိပါကေ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဥပ္ပဇ္ဇနကသုခဒုက္ခံဥပတ္ထမ္ဘေတီတိ ဥပတ္ထမ္ဘကကမ္မံ ကုသလံ သမာနံ အညေနပိ ကုသလကမ္မေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနကံ သုခံ တဿ ပဋိပက္ခဝိဗာဓနဝသေန ဥပတ္ထမ္ဘေတိ။ အကုသလံ အညေန အကုသလကမ္မေန ဥပပဇ္ဇမာနံ ဒုက္ခံ တထေဝ ဥပတ္ထမ္ဘေတိ။ ဧဝဉ္စ ဥပတ္ထမ္ဘေန္တံ တံ ဒီဃကာလံ ပဝတ္တေတိ နာမာတိ အာဟ ‘‘အဒ္ဓါနံ ပဝတ္တေတီ’’တိ။ ဥပ္ပဇ္ဇနကသုခဒုက္ခံ ပီဠေတီတိ ဥပပီဠကံ အကုသလံ သမာနံ သုခိတဿ ရောဂါဒိအန္တရာယကာရဏသမ္ပာဒကဘာဝေန သုခသန္တာနံ ဥပစ္ဆိန္ဒန္တံ ပီဠေတိ၊ ကုသလဉ္စ ရောဂါဒိနာ ဒုက္ခိတဿ ဘေသဇ္ဇာဒိသုခါဒိကာရဏသမ္ပာဒကဘာဝေန ဒုက္ခသန္တာနံ ဝိစ္ဆိန္ဒန္တံ ပီဠေတိ။ ကေစိ ပန ‘‘သုခဒုက္ခဿ ကာရဏံ အသမ္ပာဒေန္တမ္ပိ ပဋိသန္ဓိဒါယကကမ္မဿ ပဝတ္တိဝိပါကံ ပဋိဗာဟိတွာ သယံ ဝိပါကဒါယကကမ္မံ ဥပပီဠကကမ္မ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ သန္တေ ပန ပဋိသန္ဓိဒါယကမေဝ ဇနကကမ္မန္တိ ဝုတ္တံ သိယာ။

အပိစ ဥပဃာတကေန သဟ ဣမဿ ဝိသေသဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ၊ တံ ပဋိသန္ဓိဝိပါကဿ ပဋိဗာဟကန္တိ စေ? တံ န၊ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာတိ။ ‘‘ဒုဗ္ဗလံ ကမ္မံ ဃာတေတွာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘နနု တဿ ပုဗ္ဗေယေဝ သိဒ္ဓတ္တာ၊ နိရုဒ္ဓတ္တာ စ ကထမိဒံ တဒုပဃာတကံ ဟောတီ’’တိ အာပန္နံ စောဒနံ သန္ဓာယ ကမ္မဿ ဃာတနံ နာမ တဿ ဝိပါကပဋိဗာဟနမေဝါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တဿ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိတွာ’’တိ။ တံပဋိဗာဟနဉ္စ အတ္တနော ဝိပါကုပ္ပတ္တိယာ ဩကာသကရဏန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘အတ္တနော ဝိပါကဿ ဩကာသံ ကရောတီ’’တိ။ ဝိပစ္စနာယ ကတောကာသံ ကမ္မံ ဝိပက္ကမေဝ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ…ပေ… ဥပ္ပန္နံ နာမ ဟောတီ’’တိ။

ဥပပီဠကံ အညဿ ဝိပါကံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ၊ န သယံ အတ္တနော ဝိပါကံ ဒေတိ၊ ဥပဃာတကံ ပန ဒုဗ္ဗလကမ္မံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ အတ္တနော ဝိပါကံ ဥပ္ပာဒေတီတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ ကေစိ ပန အာစရိယာ အပရေနာပိ နယေန ဇနကာဒိကမ္မံ ဣစ္ဆန္တိ။ ကထံ? ယသ္မိံ ကမ္မေ ကတေ ပဋိသန္ဓိယံ၊ ပဝတ္တေ စ ဝိပါကကဋတ္တာရူပါနံ ဥပ္ပတ္တိ ဟောတိ၊ တံ ဇနကံ။ ယသ္မိံ ပန ကတေ အညေန ဇနိတဿ ဣဋ္ဌဿ ဝါ အနိဋ္ဌဿ ဝါ ဖလဿ ဝိဗာဓကဝိစ္ဆေဒကပစ္စယာနုပ္ပတ္တိယာ၊ ဥပဗြူဟကပစ္စယုပ္ပတ္တိယာ စ ဇနကာနုဘာဝါနုရူပံ ပရိပေါသကစိရတရပ္ပဗန္ဓာ ဟောန္တိ၊ တံ ဥပတ္ထမ္ဘကံ။ ဇနကေန နိဗ္ဗတ္တိတံ ကုသလဖလံ၊ အကုသလဖလံ ဝါ ယေန ပစ္စနီကဘူတေန ရောဂဓာတုဝိသမတာဒိနိမိတ္တတာယ ဗာဓီယတိ၊ တံ ဥပပီဠကံ။ ယေန ပန ကမ္မုနာ ဇနကသာမတ္ထိယဝသေန စိရတရပ္ပဗန္ဓာရဟမ္ပိ သမာနံ ဖလဝိစ္ဆေဒကပစ္စယုပ္ပတ္တိယာ ဥပဟညတိ ဝိစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ တံ ဥပဃာတကန္တိ။

ဧတ္ထ စ ကေစိ အပ္ပာဗာဓဒီဃာယုကတာသံဝတ္တနဝသေန ဒုတိယဿ ကုသလဘာဝံ၊ ဗဝှာဗာဓအပ္ပာယုကတာသံဝတ္တနဝသေန ပစ္ဆိမာနံ ဒွိန္နံ အကုသလဘာဝဉ္စ ဝဏ္ဏေန္တိ၊ ဘူရိဒတ္တာဒီနံ ပန နာဂါဒီနံ၊ ဣတော အနုပ္ပဒိန္နယာပနကပေတာနဉ္စ အပါယေသု အကုသလဝိပါကဿ ဥပတ္ထမ္ဘနူပပီဠနူပဃာတကာနိ ကမ္မာနိ သန္တီတိ စတုန္နမ္ပိ ကုသလာကုသလဘာဝေါ န ဝိရုဇ္ဈတိ။ ကိဉ္စာပိ ကမ္မာနံ ကမ္မန္တရဉ္စေဝ ဝိပါကန္တရဉ္စ ဗုဒ္ဓါနံ ကမ္မဝိပါကဉာဏဿေဝ ယာထာဝသရသတော ပါကဋံ ဟောတိ။ ဗုဒ္ဓါဝေဏိကဉှေတံ အသာဓာရဏံ သာဝကေဟိ၊ ဝိပဿကေန ပန ဧကဒေသတော ဇာနိတဗ္ဗံ။ န ဟိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဇာနန္တဿ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟော ပရိပူရတိ၊ တသ္မာ တာဒိသံ ပရိဂ္ဂဟံ သန္ဓာယ ‘‘ဣတိ ဣမ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယာဒိသေဟိ ပစ္စယေဟိ ပစ္စုပ္ပန္နေ အဒ္ဓါနေ နာမရူပဿ ပဝတ္တိ၊ တာဒိသေဟေဝ ဣတရသ္မိမ္ပိ အဒ္ဓဒွယေတိ ဧဝံ ယထာ အတီတာနာဂတေ နယံ နေတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဣဒ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဒ္ဓတ္တယေပိ ကိရိယာကိရိယာဖလမတ္တတာဒဿနပရတ္တာ စောဒနာယ။ ဣတီ ကမ္မဉ္စေဝါတိအာဒိနာ ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ နိဂမနဝသေန ဝုတ္တံ။ တဿေဝံ…ပေ… ပဟိယျတီတိ တဿေဝံ သမနုပဿတော ယာ သာ ပုဗ္ဗန္တာဒယော အာရဗ္ဘ ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တာ ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟိယျတိ။

၁၂၄၆-၈။ ပဟီနာယ ပန တာယ သဗ္ဗဘဝယောနိဂတိဌိတိသတ္တာဝါသေသု ဟေတုဖလသမ္ဗန္ဓဝသေနေဝ ပဝတ္တနာမရူပမတ္တမေဝ ခါယတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဟေတုဖလဿ သမ္ဗန္ဓဝသေနေဝါ’’တိအာဒိ။ ကာရဏသာမဂ္ဂိယံ ဒါနာဒီဟိ သာဓိတကိရိယာယ ပဝတ္တမာနာယ ကာရဏမတ္တေ ကတ္တုဝေါဟာရောတိ အာဟ ‘‘ကာရဏတော ဥဒ္ဓံ ကာရဏံ န စ ပဿတီ’’တိ။ ပါက…ပေ… ပဋိဝေဒကံ န ပဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပါကပဋိဝေဒကန္တိ ဝိပါကဝိန္ဒကံ။ ဧဝံ အပဿန္တော ပန ကာရဏေ သတိ ကာရကောတိ၊ ဝိပါကပ္ပဝတ္တိယာ သတိ ပဋိသံဝေဒကောတိ သမညာမတ္တေနေဝ ပဏ္ဍိတာ ဝေါဟရန္တိ။ ဣစ္စေဝံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတိ။ သုဒ္ဓဓမ္မာတိ ကေနစိ သတ္တေန ဝါ ပုဂ္ဂလေန ဝါ အမိဿဓမ္မာ။ ဧဝေတန္တိ ဧဝံဝိဓံ ဧတံ ဒဿနံ သမ္မဒဿနံ၊ အဝိပရီတဒဿနန္တိ အတ္ထော။

၁၂၄၉။ ဗီဇရုက္ခာဒိကာနံ ဝါတိ ယထာ ဗီဇတော ရုက္ခော၊ ရုက္ခတော ဗီဇန္တိ ဧဝံ ကာရဏပရမ္ပရဂဝေသနေ အနာဒိကာလိကတ္တာ ဗီဇရုက္ခသန္တာနဿ ပုဗ္ဗာ ကောဋိ နတ္ထိ၊ ဧဝံ ကမ္မပစ္စယာ ဝိပါကော၊ ဝိပါကပစ္စယာ ကမ္မန္တိ ပရိယေသနေ အနာဒိကာလိကတ္တာ ကမ္မဝိပါကသန္တာနဿ ပုဗ္ဗာ ကောဋိ န ပညာယတိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍံ၊ အဏ္ဍတော ကုက္ကုဋီ၊ ပုနပိ ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍ’’န္တိ ဧဝမာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။

၁၂၅၀-၃။ အနာဂတေပိသံသာရေတိ ယထာ အတီတေ၊ ဧဝံ အနာဂတေပိ အဒ္ဓါနေ ခန္ဓာနံ ပဋိပါဋီတိအာဒိနာ ဝုတ္တသံသာရေ သတိ။ အပ္ပဝတ္တိ န ဒိဿတီတိ ကမ္မတော ဝိပါကော ဘဝိဿတိ၊ ဝိပါကတော ကမ္မန္တိ အနာဂတေ ကာရိယပရမ္ပရာယ ဂဝေသိယမာနာယ အပရိက္ခီဏသံယောဇနဿ ကမ္မဝိပါကာနံ အပ္ပဝတ္တနံ န ဒိဿတိ၊ ပဝတ္တတိ ဧဝါတိ အတ္ထော။ ဟေတုဖလသမ္ဗန္ဓဝသေန ပဝတ္တမာနေ သံသာရေ ‘‘ပုဗ္ဗာ ကောဋိ န ပညာယတီ’’တိ ဝစနေန ကာရဏေ အာဒိဿ အဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ ‘‘အပ္ပဝတ္တိ န ဒိဿတီ’’တိ ဝစနေန ဖလဿ အဝသာနာဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ။ ဧတမတ္ထန္တိ ‘‘ကမ္မဿ ကာရကော နတ္ထီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမတ္ထံ။ အသယံဝသီတိ န သယံဝသိနော၊ မိစ္ဆာဘိနိဝေသပရဝသာတိ အတ္ထော။ အညမညဝိရောဓိနောတိ ဣတရီတရဝိရုဒ္ဓါ ဒိဋ္ဌိယော ဝါ ဒိဋ္ဌိယာ ဝါ အညမညေန သဟ ဝိရောဓိနော။ ဂမ္ဘီရဉာဏဂေါစရတာယ ဂမ္ဘီရံ။ တထာ နိပုဏံ။ သတ္တသုညတာယ၊ အညမညသဘာဝသုညတာယ စ သုညံ။ ပစ္စယန္တိ နာမရူပဿ ပစ္စယံ၊ တပ္ပစ္စယပဋိဝေဓေနေဝ စ သဗ္ဗံ ပဋိဝိဒ္ဓံ ဟောတီတိ။

၁၂၅၄-၆။ ကမ္မံ နတ္ထိ ဝိပါကမှီတိ ကုဋ္ဋာဒီသု ရဇာဒိ ဝိယ ဝိပါကေ သန္တိဋ္ဌမာနံ ကမ္မံ နတ္ထိ။ ပါကော ကမ္မေ န ဝိဇ္ဇတီတိ တထာ ကမ္မေ သန္တိဋ္ဌမာနော ဝိပါကော နတ္ထိ။ ယထာဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဥပမာယ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာ န သူရိယေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မဏိမှီတိ သူရိယကန္တမဏိမှိ။ န တေသံ ဗဟိ သော အတ္ထီတိ တေ မုဉ္စိတွာ တေဟိ ဗဟိ သော အဂ္ဂိ နတ္ထိ။ သမ္ဘာရေဟီတိ သမင်္ဂီဘူတေဟိ အာတပါဒီဟိ တီဟိ ကာရဏေဟိ။ န အန္တော ကမ္မဿာတိအာဒိ အတ္ထတော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမ္ပိ ဥပမာနိဂမနတ္ထံ ပုနပိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၂၅၇-၈။ ယဒိ ဟေတု၊ ဖလဉ္စ အညမညရဟိတံ၊ ကထံ ဟေတုတော ဖလံ နိဗ္ဗတ္တတီတိ အာဟ ‘‘ကမ္မဉ္စ ခေါ ဥပါဒါယာ’’တိ။ န ကေဝလံ ကမ္မဖလမေဝ သုညံ ကတ္တုရဟိတံ၊ သဗ္ဗမ္ပိ ဓမ္မဇာတံ ကာရကရဟိတန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘န ဟေတ္ထ ဒေဝေါ’’တိအာဒိဂါထာ ဝုတ္တာ။ ဟေတုသမ္ဘာရပစ္စယာတိ ဧကေန ဟေတုနာ ဧကဿ၊ အနေကဿ ဝါ ဖလဿ အနိဗ္ဗတ္တိတော ဟေတုသမူဟနိမိတ္တံ၊ သမ္ဘာရောတိ ဝါ ပစ္စယာဓိဝစနန္တိ ဟေတုပစ္စယနိမိတ္တန္တိ အတ္ထော။

၁၂၅၉။ အဒ္ဓါသု တရိတွာ ကင်္ခန္တိ တီသု အဒ္ဓါသု သောဠသဝိဓံ ကင်္ခံ ဝိတရိတွာ။ န ကေဝလမေတံ သောဠသဝိဓမေဝ ကင်္ခံ ဝိတရတိ၊ အထ ခေါ ‘‘သတ္ထရိ ကင်္ခတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ (ဓ။ သ။ ၁၁၂၃၊ ဝိဘ။ ၉၁၅) အဋ္ဌဝိဓံ ကင်္ခမ္ပိ ပဇဟတိ။ တထာ ဟေတ္ထ ဗုဒ္ဓါ ဓမ္မော သင်္ဃော သိက္ခာတိ ကင်္ခါယ ဂေါစရဘူတာ လောကိယာ ဓမ္မာ အဓိပ္ပေတာ။ န ဟိ လောကုတ္တရဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ကိလေသာ ပဝတ္တိတုံ သက္ကောန္တိ။ ပုဗ္ဗန္တောတိ အတီတာ ခန္ဓာယတနဓာတုယော၊ အပရန္တောတိ အနာဂတာ၊ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တောတိ တဒုဘယံ၊ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နံ ဝါ တဒုဘယဘာဂယုတ္တတ္တာ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဓမ္မဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတော အဋ္ဌမော ကင်္ခါဝိသယော နာမရူပမတ္တံ၊ ဣဒပ္ပစ္စယတာ-ဂ္ဂဟဏေန ပန တဿ ပစ္စယော ဂဟိတော၊ တသ္မာ သောဠသဝတ္ထုကာယ ပဟီနာယ အဋ္ဌဝတ္ထုကာ ကင်္ခါ အပ္ပတိဋ္ဌာဝ ဟောတီတိ။ ဧတာသဉ္စ ပဟာနေန ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတာနိပိ ဝိက္ခမ္ဘန္တိ ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌတ္တာ ဝိစိကိစ္ဆာယ။ ယထာ ဟိ ဒိဋ္ဌိ သမုစ္ဆိဇ္ဇမာနာ ဝိစိကိစ္ဆာယ သဒ္ဓိံယေဝ သမုစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဝိစိကိစ္ဆာ ဝိက္ခမ္ဘိယမာနာ ဒိဋ္ဌိယာ သဒ္ဓိံယေဝ ဝိက္ခမ္ဘီယတိ။ အတ္တာဘိနိဝေသူပနိဿယာ ဟိ ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟ’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀၊ မဟာနိ။ ၁၇၄) သောဠသဝတ္ထုကာ ကင်္ခါ၊ သာ ဧဝ စ ပုဗ္ဗန္တာဒိဝတ္ထုဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ အတ္တာဘိနိဝေသဝတ္ထုကာနိ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ၊ ဗုဒ္ဓါဒိဝတ္ထုကာ စ တဒေကဋ္ဌာတိ။ ဥဋ္ဌိတန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဌိတံ။

၁၂၆၀-၂။ ကင်္ခါဝိတရဏံနာမာတိ ယထာဝုတ္တကင်္ခါဝိတရဏတော ကင်္ခါဝိတရဏံ နာမ။ န ကေဝလံ ကင်္ခါဝိတရဏံ နာမ၊ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏန္တိပိ ယထာဘူတဉာဏန္တိပိ သမ္မာဒဿနန္တိပိ ဣဒံ သမုဒီရိတံ။ ဧတ္ထ စ ဓရီယန္တိ အတ္တနော ပစ္စယေဟီတိ ဓမ္မာ၊ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထ ဖလံ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ ဌိတိ၊ ဓမ္မာနံ ဌိတိ ဓမ္မဋ္ဌိတိ၊ ပစ္စယဓမ္မာ။ အထ ဝါ ဓမ္မောတိ ကာရဏံ ‘‘ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၇၁၈-၇၂၁) ဝိယ၊ ဓမ္မဿ ဌိတိသဘာဝေါ၊ ဓမ္မတော စ အညော သဘာဝေါ နတ္ထီတိ ပစ္စယဓမ္မာနံ ပစ္စယဘာဝေါ၊ ဓမ္မဋ္ဌိတိယံ ဉာဏံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ။ သင်္ခါရာနံ ယထာဘူတံ အနိစ္စတာဒိ ယထာဘူတံ၊ တတ္ထ ဉာဏန္တိ ယထာဘူတဉာဏံ။ သမ္မာ ပဿတီတိ သမ္မာဒဿနံ။ လဒ္ဓပ္ပတိဋ္ဌောတိ သာသနေ ပတိဋ္ဌာ နာမ အရိယမဂ္ဂေါ။ အယံ ပန တံ အနဓိဂတောပိ တဒဓိဂမုပါယပဋိပတ္တိယံ ဌိတတ္တာ လဒ္ဓပ္ပတိဋ္ဌော ဝိယ ဟောတီတိ ‘‘လဒ္ဓပ္ပတိဋ္ဌော’’တိ ဝုတ္တော။ တတောယေဝ စူဠကော သောတာပန္နော၊ လောကိယာဟိ သီလသမာဓိပညာဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ဥတ္တရိ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တော သောတာပန္နော ဝိယ နိယတော၊ သုဂတိပရာယဏော စ ဟောတီတိ စူဠသောတာပန္နော။ သောတာပန္နော ဟိ ခီဏာပါယဒုဂ္ဂတိဝိနိပါတောတိ။ အထ ဝါ လဒ္ဓပ္ပတိဋ္ဌော ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိသမဓိဂမေန။ သပ္ပစ္စယနာမရူပဒဿနေန ဟိ သမ္မဒ္ဒိတဒိဋ္ဌိကဏ္ဋကော ဝိနိဒ္ဓုတအဟေတုကဝိသမဟေတုဝါဒေါ ယထာသကပစ္စယေဟေဝ ဓမ္မပ္ပဝတ္တိံ ဉတွာ သာသနေ ပတိဋ္ဌိတသဒ္ဓါ လဒ္ဓပ္ပတိဋ္ဌော နာမ ဟောတီတိ။ နာမရူပဝဝတ္ထာနေန ဒုက္ခသစ္စံ၊ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏေန သမုဒယသစ္စံ၊ တဿေဝ အပရဘာဂေ အနိစ္စတော မနသိကာရာဒိဝိဓိနာ မဂ္ဂသစ္စဉ္စ အဘိညာယ ပဝတ္တိယာ ဒုက္ခဘာဝံ ဒိသွာ တဿ အပ္ပဝတ္တေ နိရောဓေ ဧကံသေနေဝ နိန္နဇ္ဈာသယတာယ လောကိယေနေဝ ဉာဏေန စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ အဓိဂတတ္တာ အပါယေသု အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကော၊ သောတာပန္နဘူမိယဉ္စ ဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကော ဟောတီတိ စူဠသောတာပန္နော နာမာတိ ဝုတ္တံ ‘‘သောတာပန္နောဟိ စူဠကော’’တိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧဝံ မဟာနိသံသမေတံ ဉာဏံ၊ တသ္မာ သပညော အတ္တနော ဟိတာနုပေက္ခနပညာယ သမန္နာဂတော။ တေနာဟ ‘‘အတ္ထကာမော’’တိ။

ဣတိ အဘိဓမ္မတ္ထဝိကာသိနိယာ နာမ

အဘိဓမ္မာဝတာရသံဝဏ္ဏနာယ

ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။