📜

၂၀။ ဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ

မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၂၆၃။ ဣဒါနိ ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိယာ အနန္တရံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာယ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိယာ နိဒ္ဒေသက္ကမော အနုပ္ပတ္တော၊ သာ ပန ယသ္မာ ဩဘာသာဒိဥပက္ကိလေသသမ္ဘဝေ သတိ ဟောတိ၊ ဩဘာသာဒယော စ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏေ သမ္ဘဝန္တိ၊ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏဉ္စ တိလက္ခဏဝိပဿနာယ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ စ ကလာပသမ္မသနံ အာဒိ။ တဉှိ အတီတာဒိဘေဒဘိန္နာနံ ဓမ္မာနံ သင်္ခိပိတွာ ဝဝတ္ထာနဝသေန ပဝတ္တနတော အာဒိကမ္မိကဿ သုကရသမ္မသနံ၊ တသ္မာ ပဌမံ တတ္ထေဝ အဘိယောဂံ ကရောန္တေန ကမတော တံ သမ္ပာဒေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ကလာပသမ္မသနေနေဝါ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အထ ဝါ ဒွိန္နံ ဝိသုဒ္ဓီနမန္တရေ ကလာပသမ္မသနံ ဟောတိ၊ တဉ္စ ခေါ ဒွီသု ဧကာယ ဝိသုဒ္ဓိယာ သင်္ဂဟေတဗ္ဗံ၊ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဿ စ အာဒိဘူတတ္တာ တတ္ထေဝဿ သင်္ဂဟော ယုတ္တောတိ ဧတ္ထေဝ နံ သင်္ဂဟိတုကာမတာယ ဝုတ္တံ ‘‘ကလာပသမ္မသနေနေဝါ’’တိအာဒိ။ ကေစိ ပန ကလာပသမ္မသနံ နာမ ဧကဝိသုဒ္ဓိယမ္ပိ န အန္တောဂဓန္တိ တံ အနာမသိတွာဝ ဝိပဿနာစာရံ ဝဏ္ဏေန္တိ။ ကလာပသမ္မသနေနေဝါတိ အတီတာဒိဘေဒဘိန္နာနံ ဓမ္မာနံ သင်္ခိပိတွာ ဝဝတ္ထာနဝသေန ကလာပတော၊ ကလာပါနံ ဝါ သမ္မသနေန မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိပဿနာယ ယောဂေါ ကရဏီယော။ အထ ဝါ ဘုမ္မတ္ထေ ကရဏနိဒ္ဒေသဝသေန ကလာပသမ္မသနေ ယောဂေါ ကရဏီယောတိ အတ္ထော။ ‘‘ကလာပသမ္မသနေနေဝ ယောဂေါ ကရဏီယော’’တိ ဝတွာပိ တံ ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂတော (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၉၂) ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဂန္ထဝိတ္ထာရပရိဟာရတ္ထံ ဣဓ န ဒဿိတန္တိ။

၁၂၆၄။ ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿာတိ သန္တတိပစ္စုပ္ပန္နဿ၊ ခဏပစ္စုပ္ပန္နဿ ဝါ။ အာဒိတော ပန ခဏပစ္စုပ္ပန္နဿ ဥဒယဝယံ ဒုပ္ပရိဂ္ဂဟံ၊ တသ္မာ သန္တတိပစ္စုပ္ပန္နဝသေန ပဌမံ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနံ ကာတဗ္ဗံ။ နိဗ္ဗတ္တီတိ ဒွိန္နံ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ ဝသေန ပဌမာဘိနိဗ္ဗတ္တိ စ ခဏနိဗ္ဗတ္တိ စ။ ဝိပရိဏာမောတိ ဝိနာသော။

၁၂၆၅။ အနုပဿနာပိ ဉာဏန္တိ ယာ ဥဒယဿ စ ဝယဿ စ အနုပဿနာ၊ သာ ဉာဏန္တိ ဝရဉာဏေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတံ။ တတြာယံ ပါဠိ –

‘‘ကထံ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ ဓမ္မာနံ ဝိပရိဏာမာနုပဿနေ ပညာ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနေ ဉာဏံ? ဇာတံ ရူပံ ပစ္စုပ္ပန္နံ၊ တဿ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ ဥဒယော။ ဝိပရိဏာမလက္ခဏံ ဝယော။ အနုပဿနာ ဉာဏံ။ ဇာတာ ဝေဒနာ…ပေ… သညာ… သင်္ခါရာ… ဝိညာဏံ… ဇာတံ စက္ခုံ…ပေ… ဇာတော ဘဝေါ ပစ္စုပ္ပန္နော၊ တဿ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ ဥဒယော။ ဝိပရိဏာမလက္ခဏံ ဝယော။ အနုပဿနာ ဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၉)။

ဧတ္ထ ပန ဥဒယဒဿနံ ယာဝဒေဝ ခယဒဿနန္တိ ဝယဒဿနဿ ပဓာနတံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိပရိဏာမာနုပဿနေ ပညာ’’တိ ဝတွာ တံ ပန ဝယဒဿနံ ဥဒယဒဿနပုဗ္ဗကန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနေ ဉာဏ’’န္တိ။

၁၂၆၆-၈။ ပုဗ္ဗေဥပ္ပတ္တိတောတိ ဇနနတော ပုဗ္ဗေ အနုပ္ပန္နဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နိစယော ရာသိ ဝါ နတ္ထိ၊ ယတော အာဂစ္ဆေယျ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ အလဒ္ဓတ္တဘာဝဿ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘တထာ ဥပ္ပဇ္ဇတော’’တိအာဒိ။ ယထာ အနာဂတေ အဒ္ဓါနေ ဣမေ ဓမ္မာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ နတ္ထိ၊ ဧဝံ အတီတေပိ အဒ္ဓါနန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘တထာ နိရုဇ္ဈမာနဿာ’’တိအာဒိံ ဝတွာ အဝိဇ္ဇမာနာနံယေဝ ရူပါရူပဓမ္မာနံ ဟေတုပစ္စယသမဝါယေ ဥပ္ပာဒေါ၊ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ စ သဗ္ဗသော အဘာဝူပဂမောတိ ဣမမတ္ထံ သမုဒါယဂတံ တဒေကဒေသဘူတာယ ဥပမာယ ဝိဘာဝေတုံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အဋ္ဌကထာယ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၇၂၃) ဝီဏူပမာ အာဂတာ။ သာ ဣဓာပိ အာဟရိတွာ ဝတ္တဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဧတ္ထ ဝီဏူပမာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတဿတ္ထဿာတိ အဝိဇ္ဇမာနာနံယေဝ ဥပ္ပာဒေါ၊ ဥပ္ပန္နာနဉ္စ ပရတော အဘာဝေါတိ ဣမဿ အတ္ထဿ ပကာသနေ။ ဝီဏူပမာတိ ဝီဏာဝသေန အာဂတာ ဥပမာ။ သာ ပနေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ – ယထာ ဝီဏာယ ဝါဒိယမာနာယ ဥပ္ပန္နဿ သဒ္ဒဿ နေဝ ဥပ္ပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ သန္နိစယော အတ္ထိ၊ န ဥပ္ပဇ္ဇမာနော သန္နိစယတော အာဂတော။ န နိရုဇ္ဈမာနဿ ဒိသာဝိဒိသာဂမနံ အတ္ထိ၊ န နိရုဒ္ဓါ ကတ္ထစိ သန္နိစိတော တိဋ္ဌတိ၊ အထ ခေါ ဝီဏဉ္စ ဝီဏဝါဒနဉ္စ ပုရိသဿ စ တဇ္ဇံ ဝါယာမံ ပဋိစ္စ အဟုတွာ သမ္ဘောတိ၊ ဟုတွာ ပဋိဝေတိ၊ ဧဝံ သဗ္ဗေပိ ရူပါရူပဓမ္မာ အဟုတွာ သမ္ဘောန္တိ၊ ဟုတွာ ပဋိဝေန္တီတိ။

၁၂၆၉-၇၀။ ဧဝံ သင်္ခေပတော ဥဒယဗ္ဗယမနသိကာရဝိဓိံ ဒဿေတွာ ပုန ယာနိ ဧတဿေဝ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏဿ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ ရူပသမုဒယော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၀) ပစ္စယသမုဒယဋ္ဌေန ရူပက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ပဿတိ၊ ‘‘တဏှာသမုဒယာ…ပေ… ကမ္မသမုဒယာ…ပေ… အာဟာရသမုဒယာ ရူပသမုဒယော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၀) ပစ္စယသမုဒယဋ္ဌေန ရူပက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ပဿတိ၊ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ ပဿန္တောပိ ရူပက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ပဿတိ၊ ရူပက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ပဿန္တော ဣမာနိ ပဉ္စ လက္ခဏာနိ ပဿတိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ ရူပနိရောဓော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၀) ပစ္စယနိရောဓဋ္ဌေန ရူပက္ခန္ဓဿ ဝယံ ပဿတိ၊ ‘‘တဏှာနိရောဓာ…ပေ… ကမ္မနိရောဓာ…ပေ… အာဟာရနိရောဓာ ရူပနိရောဓော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၀) ပစ္စယနိရောဓဋ္ဌေန ရူပက္ခန္ဓဿ ဝယံ ပဿတိ၊ ဝိပရိဏာမလက္ခဏံ ပဿန္တောပိ ရူပက္ခန္ဓဿ ဝယံ ပဿတိ၊ ရူပက္ခန္ဓဿ ဝယံ ပဿန္တော ဣမာနိ ပဉ္စ လက္ခဏာနိ ပဿတိ။ တထာ ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ ဝေဒနာသမုဒယော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၀) ပစ္စယသမုဒယဋ္ဌေန ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ပဿတိ၊ ‘‘တဏှာသမုဒယာ…ပေ… ကမ္မသမုဒယာ…ပေ… ဖဿသမုဒယာ ဝေဒနာသမုဒယော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၀) ပစ္စယသမုဒယဋ္ဌေန ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ပဿတိ၊ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ ပဿန္တော ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ပဿတိ၊ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ပဿန္တော ဣမာနိ ပဉ္စ လက္ခဏာနိ ပဿတိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ…ပေ… တဏှာနိရောဓာ…ပေ… ကမ္မနိရောဓာ…ပေ… ဖဿနိရောဓာ ဝေဒနာနိရောဓော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၀) ပစ္စယနိရောဓဋ္ဌေန ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဝယံ ပဿတိ၊ ဝိပရိဏာမလက္ခဏံ ပဿန္တောပိ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဝယံ ပဿတိ၊ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဝယံ ပဿန္တော ဣမာနိ ပဉ္စ လက္ခဏာနိ ပဿတိ၊ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဝိယ သညာသင်္ခါရဝိညာဏက္ခန္ဓာနံ ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ ဖဿဋ္ဌာနေ ‘‘နာမရူပသမုဒယာ နာမရူပနိရောဓာ’’တိ။

ဧဝံ ဧကေကဿ ခန္ဓဿ ဥဒယဗ္ဗယဒဿနေ ဒသ ဒသ ကတွာ သမပညာသ လက္ခဏာနိ ဝုတ္တာနိ၊ တေသံ ဝသေနပိ ‘‘ဧဝမ္ပိ ရူပသမုဒယော၊ ဧဝမ္ပိ ရူပဝယော၊ ဧဝမ္ပိ ရူပံ ဥဒေတိ၊ ဧဝမ္ပိ ရူပံ ဝေတီ’’တိ ပစ္စယတော စေဝ ခဏတော စ ဝိတ္ထာရေန စ မနသိကာရဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘တဿေဝ ဉာဏဿာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာသမုဒယာတိ အဝိဇ္ဇာယ ဥပ္ပာဒါ ၊ အတ္ထိဘာဝါတိ အတ္ထော။ နိရောဓဝိရုဒ္ဓါ ဟိ ဥပ္ပာဒေါ အတ္ထိဘာဝေါ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပုရိမဘဝသိဒ္ဓါယ အဝိဇ္ဇာယ သတိ ဣမသ္မိံ ဘဝေ ရူပသမုဒယော ရူပဿ ဥပ္ပာဒေါ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အာဒိ-သဒ္ဒသင်္ဂဟိတေသု ‘‘တဏှာသမုဒယာ ရူပသမုဒယော၊ ကမ္မသမုဒယာ ရူပသမုဒယော၊ အာဟာရသမုဒယာ ရူပသမုဒယော’’တိ စ၊ တထာ ဝယဒဿနေ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ ရူပနိရောဓော၊ တဏှာနိရောဓာ… ကမ္မနိရောဓာ… အာဟာရနိရောဓာ ရူပနိရောဓော’’တိ စ အာဒီသု အဝိဇ္ဇာဒီဟိ တီဟိ အတီတကာလိကာနိ တေသံ သဟကာရီကာရဏဘူတာနိ ဥပါဒါနာဒီနိပိ ဂဟိတာနေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဝတ္တိပစ္စယေသု ကဗဠီကာရာဟာရဿ ဗလဝတာယ သော ဧဝ ဂဟိတော ‘‘အာဟာရသမုဒယာ’’တိ။ တသ္မိံ ပန ဂဟိတေ ပဝတ္တိပစ္စယတာသာမညေန ဥတုစိတ္တာနိပိ ဂဟိတာနေဝ ဟောန္တီတိ စတုသမုဋ္ဌာနိကရူပဿ ပစ္စယတော ဥဒယဒဿနံ ဝိဘာဝိတမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဝိဇ္ဇာတဏှူပနိဿယသဟိတေနေဝ ကမ္မုနာ ရူပကာယဿ နိဗ္ဗတ္တိ၊ အသတိ စ အဝိဇ္ဇူပနိဿယာယ ဘဝနိကန္တိယာ ဇာတိယာ အသမ္ဘဝေါယေဝါတိ။ ယထာ ရူပဿ အဝိဇ္ဇာတဏှူပနိဿယတာ၊ ဧဝံ ဝေဒနာဒီနမ္ပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အာဟာရော ပန ဥပ္ပန္နဿ ရူပဿ ပေါသကော ကဗဠီကာရာဟာရဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ၊ ကာမံ ယထာဓိဋ္ဌာနတ္တာ ဝါ ဒေသနာယ။ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန ဝါ အာဟာရဂ္ဂဟဏံ။ အဝိဇ္ဇာနိရောဓာတိ အဂ္ဂမဂ္ဂဉာဏေန အဝိဇ္ဇာယ အနုပ္ပာဒနိရောဓတော အနာဂတဿ ရူပဿ အနုပ္ပာဒနိရောဓော ဟောတိ ပစ္စယာဘာဝေ အဘာဝတော။ ‘‘တဏှာနိရောဓာ ကမ္မနိရောဓော’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အာဟာရနိရောဓာတိ ပဝတ္တိပစ္စယဿ ကဗဠီကာရာဟာရဿ အဘာဝေ။ ရူပနိရောဓောတိ တံသမုဋ္ဌာနရူပဿ အဘာဝေါ ဟောတီတိ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ‘‘ဖုဋ္ဌော ဝေဒေတိ၊ ဖုဋ္ဌော သဉ္ဇာနာတိ၊ ဖုဋ္ဌော စေတေတီတိ (သံ။ နိ။ ၄။၉၃)၊ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊ သညာ စေတနာ’’တိ ဝစနတော ဖဿော ဝေဒနာသညာသင်္ခါရက္ခန္ဓာနံ ပဝတ္တိပစ္စယော၊ တန္နိရောဓာ စ တေသံ နိရောဓော၊ မဟာပဒါနမဟာနိဒါနသုတ္တေသု ၊ အဘိဓမ္မေ စ အညမညပစ္စယဝါရေ ‘‘နာမရူပပစ္စယာ ဝိညာဏ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၅၇၊ ၉၇၊ ကထာ။ ၇၁၉) ဝစနတော နာမရူပံ ဝိညာဏဿ ပဝတ္တိပစ္စယော၊ တန္နိရောဓာ စ တဿ နိရောဓောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဖဿသမုဒယာ ဝေဒနာသမုဒယော’’တိအာဒိ။

၁၂၇၁။ ဒသ ဒသာတိ ရူပက္ခန္ဓဿ ဥဒယဒဿနေ အဝိဇ္ဇာ တဏှာ ကမ္မံ အာဟာရောတိ ဣမေသံ ပစ္စယာနံ အတ္ထိတာသင်္ခတလက္ခဏာနိ စေဝ ရူပဿ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏဉ္စာတိ ဣမာနိ ပဉ္စ လက္ခဏာနိ၊ ဝယဒဿနေ အဝိဇ္ဇာဒီနံ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ အနုပ္ပာဒနိရောဓော၊ ရူပဿ ခဏနိရောဓော စာတိ ဣမာနိ ပဉ္စ လက္ခဏာနီတိ ရူပက္ခန္ဓဿ ဒသ လက္ခဏာနိ၊ တထာ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီနံ စတုန္နံ စတ္တာလီသ လက္ခဏာနီတိ ဧဝံ သမပညာသ လက္ခဏာနိ ဟောန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ပညာသ လက္ခဏာနီ’’တိ။ လက္ခဏဋ္ဌော ပန တေသံ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ အတ္ထိတာ၊ အနုပ္ပာဒနိရောဓော စာတိ အဋ္ဌ လက္ခီယတိ ဧတေဟိ ရူပါဒီနံ ဥဒယော စ ဝယော စာတိ လက္ခဏာနိ။ စတုန္နဉှိ ပစ္စယာနံ အတ္ထိတာဟိ ရူပါဒိဥဒယော လက္ခီယတိ၊ အနုပ္ပာဒနိရောဓအစ္စန္တနိရောဓေဟိ ဝယော၊ နိဗ္ဗတ္တိဝိပရိဏာမာနိ ပန သင်္ခတလက္ခဏာနေဝါတိ။ ဓမ္မေ သမနုပဿတီတိ ရူပါဒိကေ ဓမ္မေ ဥဒယဗ္ဗယဝန္တေ သမနုပဿတိ။ ဧတ္ထ စ ကေစိ တာဝ အာဟု ‘‘အရူပက္ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယဒဿနံ အဒ္ဓါသန္တတိဝသေန၊ န ခဏဝသေနာ’’တိ၊ တေသံ မတေန ခဏတော ဥဒယဗ္ဗယဒဿနမေဝ န သိယာ။ အပရေ ပနာဟု ‘‘ပစ္စယတော ဥဒယဗ္ဗယဒဿနေန အတီတာဒိဝိဘာဂံ အနာမသိတွာ သဗ္ဗသာဓာရဏတော အဝိဇ္ဇာဒိပစ္စယာ ဝေဒနာယ သမ္ဘဝံ လဗ္ဘမာနတံ ပဿတိ၊ န ဥပ္ပာဒံ။ အဝိဇ္ဇာဒိအဘာဝေ စ တဿာ အသမ္ဘဝံ အလဗ္ဘမာနတံ ပဿတိ၊ န ဘင်္ဂက္ခဏတော။ ဥဒယဗ္ဗယဿ ဒဿနေ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ ဥပ္ပာဒံ၊ ဘင်္ဂဉ္စ ပဿတီ’’တိ၊ တံ အယုတ္တံ။ သန္တတိဝသေန ဟိ ရူပါရူပဓမ္မေ ဥဒယဗ္ဗယတော မနသိ ကရောန္တဿ အနုက္ကမေန ဘာဝနာယ ဗလပ္ပတ္တကာလေ ဉာဏဿ တိက္ခဝိသဒဘာဝပ္ပတ္တိယာ ခဏတော ဥဒယဗ္ဗယာ ဥပဋ္ဌဟန္တီတိ။

၁၂၇၂-၅။ အယဉှိ ပဌမံ ပစ္စယတော ဥဒယဗ္ဗယံ မနသိ ကရောန္တော ပစ္ဆာ အဝိဇ္ဇာဒိကေ ပစ္စယဓမ္မေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဥဒယဗ္ဗယဝန္တေ ခန္ဓေ ဂဟေတွာ တေသံ ပစ္စယတော ဥဒယဗ္ဗယဒဿနမုခေန ခဏတောပိ ဥဒယဗ္ဗယံ မနသိ ကရောတိ။ တဿ ယဒါ ဉာဏံ တိက္ခံ ဝိသဒံ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ၊ တဒါ ရူပါရူပဓမ္မာ ခဏေ ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တာ၊ ဘိဇ္ဇန္တာ စ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ ရူပုဒယော ဟောတီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဧဝံ ရူပုဒယောတိ ဧဝံ ဝုတ္တနယေန အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ…ပေ… တဏှာသမုဒယာ…ပေ… ကမ္မ…ပေ… အာဟာရသမုဒယာပိ ရူပဿ သမ္ဘဝေါ ။ ဧဝမဿ ဝယောတိ ဧဝံ ဝုတ္တနယေနေဝ အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ…ပေ… တဏှာနိရောဓာ…ပေ… ကမ္မ…ပေ… အာဟာရနိရောဓာ ရူပဿ ဝယော အနုပ္ပာဒေါတိ အယံ ပစ္စယတော ဝိတ္ထာရေန မနသိကာရော။ ဥဒေတိ ဧဝံ ရူပမ္ပီတိ ဧဝံ သမုဒယတော ကမ္မသမုဋ္ဌာနရူပမ္ပိ အာဟာရဥတုစိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပမ္ပိ ဥဒေတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နိဗ္ဗတ္တတိ။ ဧဝံ ရူပံ တု ဝေတီတိ ကမ္မသမုဋ္ဌာနရူပမ္ပိ အာဟာရဥတုစိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပမ္ပိ ဧဝံ ဝေတိ နိရုဇ္ဈတီတိ အယံ ခဏတော ဝိတ္ထာရေန မနသိကာရော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ ပစ္စယတောပေတ္ထ ခဏတော ဥဒယဗ္ဗယ’’န္တိ။ သဗ္ဗဓမ္မာ ပါကဋာ ဟောန္တီတိ ဣတိ ဣမေ ဓမ္မာ အဟုတွာ သမ္ဘောန္တိ၊ ဟုတွာ ပဋိဝေန္တိ။ ယထာ ပစ္စုပ္ပန္နေ၊ ဧဝံ အတီတာနာဂတေပီတိ နယဝသေန အတီတာဒိဓမ္မာနံ ဒွေဓာ ဥဒယဗ္ဗယံ ပဿတော သစ္စပဋိစ္စသမုပ္ပာဒနယလက္ခဏဘေဒါ ပါကဋာ ဟောန္တိ။ တဿေဝံ ပါကဋီဘူတသဗ္ဗဓမ္မသဘာဝဿ ‘‘ဧဝံ ကိရ နာမိမေ ဓမ္မာ အနုပ္ပန္နပုဗ္ဗာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ နိစ္စနဝါဝ ဟုတွာ သင်္ခါရာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ န ကေဝလဉ္စ နိစ္စနဝါဝ၊ ဥဒကေ ဒဏ္ဍကေန ကတလေခါ ဝိယ၊ အာရဂ္ဂေ ဌပိတသာသပေါ ဝိယ၊ ဝိဇ္ဇုသဉ္စာရော ဝိယ စ ပရိတ္တကာလဋ္ဌာယိနော ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဥဒကေ ဒဏ္ဍရာဇီဝါ’’တိအာဒိ။ ဥဒကေ ဒဏ္ဍရာဇိအာဒယောဝ ကိဉ္စာပိ ဥတ္တရုတ္တရိ အတိပရိတ္တဋ္ဌာယိဘာဝနိဒဿနတ္ထံ ဒဿိတာ၊ တထာပိ ဒန္ဓနိရောဓာ ဧဝ နိဒဿိတာ၊ တတောပိ လဟုတရနိရောဓတ္တာ သင်္ခါရာနံ။ တထာ ဟိ ဂမနဿာဒါနံ ဒေဝပုတ္တာနံ ဟေဋ္ဌုပရိယေန ပရိမုခံ ဓာဝန္တာနံ သိရသိ၊ ပါဒေ စ ဗဒ္ဓခုရဓာရာသန္နိပါတတောပိ သီဃတရော ရူပနိရောဓော ဝုတ္တော၊ ပဂေဝ အရူပဓမ္မာနံ။ န ကေဝလံ ပရိတ္တတရကာလဋ္ဌာယိနောဝ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ အထ ခေါ အသာရာပိ ခါယန္တီတိ အာဟ ‘‘ကဒလီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ မဏ္ဍလာကာရေန အာဝိဇ္ဈိယမာနံ အလာတမေဝ အလာတစက္ကံ။ မန္တောသဓပ္ပဘာဝိတာ ဣန္ဒဇာလာဒိကာ မာယာ။

၁၂၇၆-၇။ ဧတ္တာဝတာတိ ယွာယံ ကလာပသမ္မသနနိယောဇနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဥဒယဗ္ဗယပဋိဝေဓာယ ဘာဝနာ ဝိဓိ အာရဒ္ဓါ၊ ဧတ္တာဝတာ ဘာဝနာဝိဓာနေန ကလာပသမ္မသနမ္ပိ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏုပ္ပာဒဿေဝ ပရိကမ္မန္တိ။ ဥဒယဗ္ဗယဒဿနံ ဉာဏန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ လက္ခဏာနိ စ…ပေ… ဌိတန္တိ ဝယဓမ္မမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နဉ္စ ဝယံ ဥပေတီတိ ဣမိနာ အာကာရေန သမပညာသ လက္ခဏာနိ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတံ။ အဓုနာ ဥပ္ပန္နံ န တာဝ ဗလပ္ပတ္တန္တိ အာဟ ‘‘တရုဏ’’န္တိ။ ကလာပသမ္မသနာဒိဝသေန ပဝတ္တသမ္မသနံ နိပ္ပရိယာယေန ဝိပဿနာသမညံ လဘတိ။ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာဒိဝသေန ပဝတ္တမေဝ လဘတီတိ အာဟ ‘‘ယဿ စာ’’တိအာဒိ။

၁၂၇၈-၈၀။ အထဿ ဣမာယ တရုဏဝိပဿနာယ ဝိပဿန္တဿ ဒသ ဝိပဿနုပက္ကိလေသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝိပဿနာယာ’’တိအာဒိ။ ဧတာယာတိ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာသင်္ခါတာယ တရုဏဝိပဿနာယ၊ န ဘင်္ဂါနုပဿနာဒိသင်္ခါတာယ တရုဏဝိပဿနာယ၊ နာပိ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာဒိသင်္ခါတာယ ဗလဝဝိပဿနာယာတိ အတ္ထော။ န ဟိ တဒါ ဝိပဿနုပက္ကိလေသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ။ ဝိပဿကဿာတိ စ ဝိပဿကဿေဝါတိ ဧဝ-ကာရော လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘သမ္ပတ္တပဋိဝေဓဿာ’’တိအာဒိ။ ဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟာဒိဝတ္ထုဘာဝေန ဝိပဿနံ ဥပက္ကိလေသန္တီတိ ဥပက္ကိလေသာ။ သမ္ပတ္တော စတုသစ္စဖလပဋိဝေဓော ယေန သော သမ္ပတ္တပဋိဝေဓော၊ သော စ သောတာပန္နာဒီနံ အညတရော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သောတာပန္နာဒိနော’’တိ။ အပိစာတိ အယံ ဝက္ခမာနသမုစ္စယတ္ထော။ ဣဒဉ္စ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသဝသေန ဝုတ္တံ ဗလဝဝိပဿနာပတ္တဿာပိ အနုပ္ပဇ္ဇနတော။ သမ္ပတ္တပဋိဝေဓဿာတိ ဝါ ဗလဝိပဿနာပတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သောပိ ဟိ ပဋိဝေဓပ္ပတ္တိယာ အာသန္နာရဟဒေသေ ဌိတတ္တာ သမ္ပတ္တပဋိဝေဓော နာမ ဟောတိ။ ဧဝဉ္စ သတိ အပိစာတိ ဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထော ဟောတိ။ အထ ဝါ အပိ-သဒ္ဒေါ ဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထော။ စ-သဒ္ဒေါ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထော။ တေန နိက္ခိတ္တကမ္မဋ္ဌာနံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ အန္တရာ ဝေါသာနံ အာပန္နဿာပိ ဝိပဿနုပက္ကိလေသာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဝိပ္ပဋိပန္နဿာတိ သီလဝိပတ္တိအာဒိဝသေန ယထာ တထာ ဝိပ္ပဋိပန္နကဿ၊ ဂရဟိတဗ္ဗပဋိပန္နဿာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဝိပ္ပဋိပန္နဿာတိ ဝိပဿနာဘာဝနာသင်္ခါတာယ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ အဘာဝေန ဝိရဟိတပဋိပတ္တိကဿ။

၁၂၈၁။ ဝိပဿနာပဋိပတ္တိယေဝ ဟိ သသမ္ဘာရာ ပုဗ္ဗဘာဂေ သမ္မာပဋိပတ္တိ၊ တဒညာ ဝိပ္ပဋိပတ္တိ၊ တေနေဝဿ ဝိသုဒ္ဓိပက္ခေ ‘‘သမ္မာဝ ပဋိပန္နဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သာ စ နိက္ခိတ္တဓုရဿာပိ ဟောတီတိ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ နိက္ခိတ္တကမ္မဋ္ဌာနောပိ ဣမိနာဝ သင်္ဂဟိတော ဟောတီတိ။ သမ္မာဝ ပဋိပန္နဿာတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဝိဓာနေန သမ္မာ ဧဝ ပဋိပန္နဿ၊ န ဝိပ္ပဋိပန္နဿ ဝါ နိက္ခိတ္တဓုရဿ ဝါ။ ယုတ္တယောဂဿာတိ ယုတ္တေန ယောဂေန၊ ဉာဏေန ဝါ ဘာဝနမနုယုဉ္ဇနသီလဿ။ သာ ပန ယုတ္တယောဂိတာ သမထဝသေနာပိ ဟောတီတိ တန္နိဝတ္တနတ္ထမာဟ ‘‘သဒါ ဝိပဿကဿေဝါ’’တိ။ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဧတ္ထာပိ ဧဝ-ကာရော သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗော၊ တေန န နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။ အညထာ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဿေဝ အသမ္ဘဝတော။ ကိရာတိ အနုဿုတိယံ။ သာ ပနေသာ အနုဿုတိ ပါဠိဝသေနေဝ အာဂတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာဟ –

‘‘ကထံ ဓမ္မုဒ္ဓစ္စဝိဂ္ဂဟိတံ မာနသံ ဟောတိ? အနိစ္စတော မနသိကရောတော ဩဘာသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ၊ ဩဘာသော ဓမ္မောတိ ဩဘာသံ အာဝဇ္ဇေတိ၊ တတော ဝိက္ခေပေါ ဥဒ္ဓစ္စံ၊ တေန ဥဒ္ဓစ္စေန ဝိဂ္ဂဟိတမာနသော အနိစ္စတော ဥပဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ ဒုက္ခတော…ပေ… အနတ္တတော ဥပဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ တထာ အနိစ္စတော မနသိကရောတော ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ…ပေ… ပီတိ ပဿဒ္ဓိ သုခံ အဓိမောက္ခော ပဂ္ဂဟော ဥပဋ္ဌာနံ ဥပေက္ခာ နိကန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ နိကန္တိ ဓမ္မောတိ နိကန္တိံ အာဝဇ္ဇေတိ၊ တတော ဝိက္ခေပေါ ဥဒ္ဓစ္စံ၊ တေန ဥဒ္ဓစ္စေန ဝိဂ္ဂဟိတမာနသော အနိစ္စတော ဥပဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ ဒုက္ခတော…ပေ… အနတ္တတော ဥပဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၂။၆)။

၁၂၈၂။ ဣဒါနိ တေသံ ဩဘာသာဒီနံ သရူပဝိဘာဝနတ္ထံ တေသု ဥပ္ပန္နေသု ဝိပဿနာယ ဥပက္ကိလိဿနာကာရဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိပဿနာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိပဿနာယ ဩဘာသောတိ ဝိပဿနာစိတ္တသမုဋ္ဌိတံ၊ သသန္တတိပတိတဥတုသမုဋ္ဌာနဉ္စ ဘာသုရံ ရူပံ။ တတ္ထ ဝိပဿနာစိတ္တသမုဋ္ဌာနံ ယောဂိနော သရီရဋ္ဌမေဝ ပဘဿရံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ၊ ဣတရံ သရီရံ မုဉ္စိတွာ ဉာဏာနုဘာဝါနုရူပံ သမန္တတော ဖရတိ၊ တံ တဿေဝ ပညာယတိ၊ တေန ဖုဋ္ဌောကာသေ ရူပဂတမ္ပိ ပဿတိ။ ပဿန္တော စ စက္ခုဝိညာဏေန ပဿတိ၊ ဥဒါဟု မနောဝိညာဏေနာတိ ဝီမံသိတဗ္ဗမေတန္တိ ဝဒန္တိ။ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ပန ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုလာဘိနော ဝိယ တံ မနောဝိညာဏဝိညေယျမေဝါတိ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတီ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ မဟာ။ ၂။၇၃၃) ဝုတ္တံ။

၁၂၈၃-၄။ မဂ္ဂပ္ပတ္တော ဖလပ္ပတ္တော၊ အဟမသ္မီတိ ဂဏှတီတိ ‘‘န ဝတ မေ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဧဝရူပေါ ဩဘာသော ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗော၊ အဒ္ဓါ အရိယမဂ္ဂံ ပတ္တောသ္မိ၊ ဖလံ သစ္ဆာကာသိ’’န္တိ အမဂ္ဂံယေဝ ‘‘မဂ္ဂေါ’’တိ ဂဏှာတိ။ တဿေဝံ ပန ဂဏှတောတိ တဿ အမဂ္ဂံယေဝ ‘‘မဂ္ဂေါ’’တိ ဂဏှန္တဿ။ ဝိပဿနာဝီထီတိ ပဋိပါဋိယာ ပဝတ္တမာနာ ဝိပဿနာဝ ဥက္ကန္တာ နာမ ဟောတိ၊ ယောဂိနော ‘‘မဂ္ဂံ ပတ္တောသ္မီ’’တိ အဓိမာနေန ဝိဿဋ္ဌတ္တာ။ ဝိပဿနာဝီထိန္တိပိ ပါဌော၊ တဿေဝံ ဂဏှတော ဝိပဿနာ တတောယေဝ ဝီထိံ ဥက္ကန္တာ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဩဘာသမေဝ သော ဘိက္ခု၊ အဿာဒေန္တော နိသီဒတီတိ သော ဘိက္ခု အတ္တနာ အာရဒ္ဓံ ဝိပဿနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဩဘာသမေဝ လောဘဝသေန ဝါ ဒိဋ္ဌိဝသေန ဝါ အဿာဒေန္တော နိသီဒတိ။ သော ခေါ ပနာယံ ဩဘာသော ကဿစိ ဘိက္ခုနော ပလ္လင်္ကဋ္ဌာနမတ္တမေဝ ဩဘာသေန္တော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကဿစိ အန္တောဂဗ္ဘံ၊ ကဿစိ ဗဟိဂဗ္ဘံ၊ ကဿစိ သကလဝိဟာရံ ဂါဝုတံ အဍ္ဎယောဇနံ ယောဇနံ ဒွိယောဇနံ တိယောဇနံ၊ ကဿစိ ပထဝီတလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အကနိဋ္ဌဗြဟ္မလောကာ ဧကာလောကံ ကုရုမာနော၊ ယထာ သမုဒ္ဒမှိ ယောဇနမတ္တေ မစ္ဆကစ္ဆပါ ပညာယန္တိ၊ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဘဂဝတော ပန ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဩဘာသေန္တော ဥဒပါဒိ။

၁၂၈၅။ ဝိပဿနာပီတီတိ ဝိပဿနာစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ ပီတိ။ ခုဒ္ဒိကာဒိကာ ဟေဋ္ဌာ ဝဏ္ဏိတာယေဝ၊ အယဉ္စ ပဉ္စဝိဓာ ပီတိ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာယ ဝီထိပဋိပန္နာယ အနုက္ကမေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ မတ္ထကပ္ပတ္တေန ပန ဥဒယဗ္ဗယဉာဏေန သဒ္ဓိံ ဖရဏာပီတိယေဝ ဟောတိ။ ဥပစာရပ္ပနက္ခဏတော အညဒါပိ ဟိ ဖရဏာပီတိ ဟောတိယေဝါတိ။ တေန ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သကလသရီရံ ပူရယမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၇၃၄၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဓမ္မုဒ္ဒေသဝါရ ဈာနင်္ဂရာသိဝဏ္ဏနာ)။

၁၂၈၆-၇။ ယောဂိနော…ပေ… ဟောန္တိ ဟီတိ ယဿာယံ ပဿဒ္ဓိ ဥပ္ပန္နာ၊ တဿ ယောဂိနော ရတ္တိဋ္ဌာနေ ဝါ ဒိဝါဋ္ဌာနေ ဝါ နိသိန္နဿ ကာယစိတ္တာနိ ပဿဒ္ဓါနေဝ ဟောန္တိ၊ နေဝ ဒရထော ဟောတီတိ အတ္ထော။ ပဿဒ္ဓိအာဒီနိ ဆ ယုဂဠာနိ အညမညယောဂီနီတိ ပဿဒ္ဓိယာ ဥပ္ပန္နာယ ဣတရာပိ ဥပ္ပန္နာယေဝ ဟောန္တီတိ ကိစ္စဒဿနမုခေန တာ သဗ္ဗာပိ ဒဿေန္တော ‘‘လဟူနိ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထ စ ကာယ-ဂ္ဂဟဏေန ရူပကာယဿာပိ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယဿေဝ။ ကာယပဿဒ္ဓိအာဒယော ဟိ ရူပကာယဿာပိ ဒရထာဒိနိမ္မဒ္ဒကာတိ။ ကမ္မညာနေဝ ဟောန္တီတိ န ကေဝလံ ကမ္မညာနေဝ သုဝိသဒါနိ ဥဇုကာနိယေဝ ဟောန္တိ၊ အဝိနာဘာဝိတာယ ပန တဒုဘယံ ဝိသုံ န ဝုတ္တံ။ ကာယစိတ္တာနံ ပဿဒ္ဓါဒိဘာဝေါ စ တေသံ အပဿဒ္ဓါဒိဟေတုဘူတာနံ ဥဒ္ဓစ္စာဒိထိနမိဒ္ဓါဒိဒိဋ္ဌိမာနာဒိသေသနီဝရဏာဒိအဿဒ္ဓိယာဒိမာယာသာဌေယျာဒိသံကိလေသဓမ္မာနံ ဝိဒ္ဓံသနဝသေနေဝ တဒါ ဝိပဿနာစိတ္တုပ္ပာဒဿ ပဝတ္တနတော။

၁၂၈၈-၉၀။ မနုဿာနံ အယန္တိ မာနုသီ၊ မနုဿယောဂျကာမသုခရတိ။ တာဒိသေဟိ မနုဿဝိသေသေဟိ အနုဘဝိတဗ္ဗတာနတိဝတ္တနတော ဒိဗ္ဗရတိပိ သင်္ဂဟိတာ၊ မာနုသီသဒိသတာယ၊ ကာမသုခဘာဝေန ဒိဗ္ဗာ ရတိ ဝါ မာနုသီ၊ တဿာ အတိက္ကန္တတာယ န မာနုသီတိ အမာနုသီ၊ တံ အမာနုသိံ။ သုညာဂါရန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ၊ ဝိပဿနံ ဧဝ ဝါ၊ သာပိ ဟိ နိစ္စဘာဝါဒိသုညတာယ၊ ယောဂိနော သုခသန္နိဿယတာယ စ ‘‘သုညာဂါရ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတိ။ စိတ္တဿ အနုပသမကရာနံ ကိလေသာနံ ဝိဂမေန သန္တစိတ္တဿ သံသာရေ ဘယဿ ဣက္ခနေန ဘိက္ခုနော သမ္မာ ဉာယေန ရူပါရူပဓမ္မာနံ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာဒိဝသေန တေ ဝိပဿတော သမ္မသတော သမ္မာရဒ္ဓဝိပဿနာနံ မနုဿာနံ ဝိသယတာယ အမာနုသီ ဝိပဿနာပီတိသုခသညိတာ ရတိ ဟောတီတိ အယမေတ္ထ ဂါထာယ သင်္ခေပတ္ထော။ ဒုတိယဂါထာ ပန ဥဒယဗ္ဗယဉာဏမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ယတော ယတောတိ ရူပတော၊ အရူပတော ဝါ။

၁၂၉၁။ ဉာဏာဒယောတိ ဉာဏသဒ္ဓါဒယော သတ္တ။ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘ဉာဏန္တိ ဝိပဿနာဉာဏံ၊ သဒ္ဓါတိ ဝိပဿနာစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ သဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝိပဿနာဝသေနေဝ ဉေယျာ။ တတ္ထ ဉာဏံ ရူပါရူပဓမ္မေ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာဝသေန တုလယန္တဿ တီရေန္တဿ ဝိဿဋ္ဌဣန္ဒဝဇိရမိဝ အဝိဂတဝေဂံ တိခိဏံ သူရံ အတိဝိသဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တထာ ဟိ တေန ယောဂီ ‘‘မဂ္ဂံ ပတ္တောသ္မီ’’တိ မညတိ။ သဒ္ဓါတိ ကိလေသကာလုသိယာပဂမေန စိတ္တစေတသိကာနံ အတိသယပသာဒဘူတာ ဗလဝတီ သဒ္ဓါ၊ န ပန ကမ္မဖလံ၊ ရတနတ္တယံ ဝါ သဒ္ဒဟနဝသေန ပဝတ္တာ။ သတိပိ သူပဋ္ဌိတာ အစလာ ပဗ္ဗတရာဇသဒိသာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣမိဿာ စ ဥပ္ပန္နာယ သော ယံ ယံ ဌာနံ ပစ္စဝေက္ခတိ၊ တံ တံ ဌာနမဿ အနုပဝိသိတွာ ဩက္ခန္ဒိတွာ ပက္ခန္ဒိတွာ ပရိဘဏ္ဍဘူတဿ ယထာကမ္မူပဂဉာဏဿ ဥပဋ္ဌဟန္တေ ပရလောကဝိသယတ္တာ ဝဏ္ဏာယတနဝိသယမတီတန္တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနော ပရလောကော ဝိယ သတိယာ ဥပဋ္ဌာတိ။ သုခံ ပန သကလသရီရံ အဘိသန္ဒမာနံ အတိပဏီတံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မိဉှိ ဥပ္ပန္နေ တံသမုဋ္ဌိတေဟိ အတိပဏီတေဟိ ရူပေဟိ သဗ္ဗော ကာယော ပရိဖုဋော၊ ပရိဗြူဟိတော စ ဟောတိ။ ဥပေက္ခာ ပန ဝိပဿနုပေက္ခာ စေဝ အာဝဇ္ဇနုပေက္ခာ စ။ တတ္ထ ဝိစိနိတဝိစယတ္တာ သင်္ခါရာနံ ဝိစိနနေ မဇ္ဈတ္တဘာဝေန ဌိတာ ဝိပဿနုပေက္ခာ။ သာ ပန အတ္ထတော တထာပဝတ္တာ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာဝ။ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ ဝေဒနာ အာဝဇ္ဇနေ အဇ္ဈုပေက္ခနဝသေန ပဝတ္တိယာ အာဝဇ္ဇနုပေက္ခာတိ ဝုစ္စတိ။ ဒုဝိဓာ ပနေသာ တဒါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တထာ ဟိ တသ္မိံ သမယေ သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ ဥဒယဗ္ဗယေ မဇ္ဈတ္တဘူတာ ဝိပဿနုပေက္ခာ ဗလဝတီ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ မနောဒွါရေ အာဝဇ္ဇနုပေက္ခာပိ။ သာ ဟိဿ တံ တံ ဌာနံ အာဝဇ္ဇန္တဿ ဝိဿဋ္ဌဣန္ဒဝဇိရမိဝ၊ ပတ္တပုဋေ ပက္ခန္ဒတတ္တနာရာစော ဝိယ စ သူရာ တိခိဏာ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ။ ဝီရိယမ္ပိ အသိထိလမနစ္စာရဒ္ဓံ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ ကိလေသပက္ခတော ကောသဇ္ဇပက္ခတော ပဂ္ဂဏှန္တံ သုပဂ္ဂဟိတမုပ္ပဇ္ဇတိ၊ နိကန္တိ စ ဩဘာသာဒိပဋိမဏ္ဍိတာယ ဝိပဿနာယ အာလယံ ကုရုမာနာ ဘာဝနာယ သာတိသယပ္ပဝတ္တိယာ သုခုမာ သန္တာကာရာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယာ ကိလေသောတိ ပရိဂ္ဂဟိတုမ္ပိ န ယုတ္တာ။ ယထာ စ ဩဘာသေ၊ ဧဝံ ဧတေသုပိ အညသ္မိံ ဥပ္ပန္နေ ယောဂါဝစရော ‘‘န ဝတ မေ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဧဝရူပါ ပီတိ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗာ၊ ဧဝရူပါ ပဿဒ္ဓိ ဉာဏံ သဒ္ဓါ သတိ သုခံ ဥပေက္ခာ ဝီရိယံ နိကန္တိ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗာ၊ အဒ္ဓါ မဂ္ဂဖလပ္ပတ္တောသ္မီ’’တိ ဂဏှာတိ၊ တဿေဝံ ဂဏှတော ဝိပဿနာ ဝီထိဥက္ကန္တာ နာမ ဟောတိ။ သော တေယေဝ အဿာဒေန္တော နိသီဒတိ။ ဣမေ စ ပန ဝိပဿနုပက္ကိလေသာ ယေဘုယျေန သမထဝိပဿနာလာဘိနော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ သော သမာပတ္တိဝိက္ခမ္ဘိတာနံ ကိလေသာနံ အသမုဒါစာရတော ‘‘အရဟာ အဟ’’န္တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတီတိ။

၁၂၉၂-၃။ ဥပက္လေသဿ ဝတ္ထုတောတိ နိပ္ပရိယာယတော ဒိဋ္ဌိမာနတဏှာ ဣဓ ဥပက္ကိလေသာ တေသံ ဝတ္ထုတော ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတာယ၊ န သဘာဝတော အကုသလတ္တာ။ ယထာ ပန ဩဘာသာဒယော၊ ဧဝံ နိကန္တိပိ ဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟာဒီနံ ဌာနံ ဟောတီတိ ဝတ္ထုဘာဝေါပိဿာ ယုဇ္ဇတေဝ။ တံတမာဝဇ္ဇမာနဿ၊ ဘာဝနာ ပရိဟာယတီတိ တံ တံ ဩဘာသာဒိကံ အာဝဇ္ဇမာနဿ ဒိဋ္ဌိမာနတဏှာဝသေန ‘‘မမ ဩဘာသော’’တိအာဒိဂ္ဂါဟံ ပဝတ္တေန္တဿ ဘာဝနာ ဝီထိံ ဩက္ကမိတွာ ပရိဝဋ္ဋတိ။ အပ္ပံ သုတမေတဿာတိ အပ္ပဿုတော။

၁၂၉၄-၇။ ဗဟုဿုတော ပန ဩဘာသာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု ‘‘အယံ ခေါ မေ ဩဘာသော ဥပ္ပန္နော၊ သော ခေါ ပနာယံ အနိစ္စော သင်္ခတော ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နော ခယဓမ္မော ဝယဓမ္မော ဝိရာဂဓမ္မော နိရောဓဓမ္မော’’တိ ဝါ၊ သစေ ဩဘာသော အတ္တာ ဘဝေယျ၊ အတ္တာတိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋေယျ၊ အနတ္တာ စ ပနာယံ အတ္တာတိ ဂဟိတော၊ တသ္မာ ‘‘သော အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန အနတ္တာ၊ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စော၊ ဥဒယဗ္ဗယပဋိပီဠနဋ္ဌေန ဒုက္ခော’’တိအာဒိနာ သမနုပဿတိ၊ သော ဧဝံ သမနုပဿန္တော ဥပက္ကိလေသဇဋံ ဝိဇဋေတွာ ဩဘာသာဒယော ဓမ္မာ န မဂ္ဂေါ၊ ဥပက္ကိလေသဝိနိမုတ္တံ ပန ဝီထိပဋိပန္နံ ဝိပဿနာဉာဏံ မဂ္ဂေါတိ မဂ္ဂဉ္စ အမဂ္ဂဉ္စ ဝဝတ္ထပေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗောဘာသာဒယော’’တိအာဒိ။ မဂ္ဂါမဂ္ဂေသု ဉာဏန္တိ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏံ၊ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိပတ္တိယာ စ တေန ယောဂိနာ တိဏ္ဏံ သစ္စာနဉ္စ ဝဝတ္ထာနံ ကတံ ဟောတိ။ ကထံ? ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိယာ တာဝ နာမရူပဝဝတ္ထာပနေန ဒုက္ခသစ္စဝဝတ္ထာနံ ကတံ ဟောတိ၊ ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိယာ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေန သမုဒယသစ္စဿ ဝဝတ္ထာနံ။ အဘိဓမ္မနယသ္မိဉှိ သဗ္ဗကိလေသာ၊ ကမ္မဉ္စ သမုဒယသစ္စံ၊ ဣမိဿံ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိယံ သမ္မာ မဂ္ဂဿ အဝဓာရဏေန မဂ္ဂသစ္စံ။ တဒုပါယဘူတဿ ဟိ မဂ္ဂဿ အဝဓာရဏေန တံ အဝဓာရိတမေဝါတိ ဧဝံ လောကိယေနေဝ တာဝ ဉာဏေန တိဏ္ဏံ သစ္စာနံ ဝဝတ္ထာနံ ကတံ ဟောတိ။

ဣတိ အဘိဓမ္မတ္ထဝိကာသိနိယာ နာမ

အဘိဓမ္မာဝတာရသံဝဏ္ဏနာယ

မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။