📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ

(ပဌမော ဘာဂေါ)

နိဒါနာဒိကထာ

၁။

သီလေပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော၊ စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယံ၊

အာတာပီ နိပကော ဘိက္ခု၊ သော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋန္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃)၊

ဣတိ ဟိဒံ ဝုတ္တံ၊ ကသ္မာ ပနေတံ ဝုတ္တံ၊ ဘဂဝန္တံ ကိရ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တံ ရတ္တိဘာဂေ အညတရော ဒေဝပုတ္တော ဥပသင်္ကမိတွာ အတ္တနော သံသယသမုဂ္ဃာဋတ္ထံ –

အန္တောဇဋာ ဗဟိဇဋာ၊ ဇဋာယ ဇဋိတာ ပဇာ၊

တံ တံ ဂေါတမ ပုစ္ဆာမိ၊ ကော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋန္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃) –

ဣမံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ တဿာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ဇဋာတိ တဏှာယ ဇာလိနိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သာ ဟိ ရူပါဒီသု အာရမ္မဏေသု ဟေဋ္ဌုပရိယဝသေန ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော သံသိဗ္ဗနဋ္ဌေန ဝေဠုဂုမ္ဗာဒီနံ သာခါဇာလသင်္ခါတာ ဇဋာ ဝိယာတိ ဇဋာ၊ သာ ပနေသာ သကပရိက္ခာရပရပရိက္ခာရေသု သကအတ္တဘာဝပရအတ္တဘာဝေသု အဇ္ဈတ္တိကာယတနဗာဟိရာယတနေသု စ ဥပ္ပဇ္ဇနတော အန္တောဇဋာ ဗဟိဇဋာတိ ဝုစ္စတိ။ တာယ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ ဇဋာယ ဇဋိတာ ပဇာ။ ယထာ နာမ ဝေဠုဂုမ္ဗဇဋာဒီဟိ ဝေဠုအာဒယော၊ ဧဝံ တာယ တဏှာဇဋာယ သဗ္ဗာပိ အယံ သတ္တနိကာယသင်္ခါတာ ပဇာ ဇဋိတာ ဝိနဒ္ဓါ၊ သံသိဗ္ဗိတာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ စ ဧဝံ ဇဋိတာ။ တံ တံ ဂေါတမ ပုစ္ဆာမီတိ တသ္မာ တံ ပုစ္ဆာမိ။ ဂေါတမာတိ ဘဂဝန္တံ ဂေါတ္တေန အာလပတိ။ ကော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋန္တိ ဣမံ ဧဝံ တေဓာတုကံ ဇဋေတွာ ဌိတံ ဇဋံ ကော ဝိဇဋေယျ၊ ဝိဇဋေတုံ ကော သမတ္ထောတိ ပုစ္ဆတိ။

ဧဝံ ပုဋ္ဌော ပနဿ သဗ္ဗဓမ္မေသု အပ္ပဋိဟတဉာဏစာရော ဒေဝဒေဝေါ သက္ကာနံ အတိသက္ကော ဗြဟ္မာနံ အတိဗြဟ္မာ စတုဝေသာရဇ္ဇဝိသာရဒေါ ဒသဗလဓရော အနာဝရဏဉာဏော သမန္တစက္ခု ဘဂဝါ တမတ္ထံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော –

သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော၊ စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယံ၊

အာတာပီ နိပကော ဘိက္ခု၊ သော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋန္တိ။ –

ဣမံ ဂါထမာဟ။

၂။

ဣမိဿာ ဒါနိ ဂါထာယ၊ ကထိတာယ မဟေသိနာ၊

ဝဏ္ဏယန္တော ယထာဘူတံ၊ အတ္ထံ သီလာဒိဘေဒနံ။

သုဒုလ္လဘံ လဘိတွာန၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဇိနသာသနေ၊

သီလာဒိသင်္ဂဟံ ခေမံ၊ ဥဇုံ မဂ္ဂံ ဝိသုဒ္ဓိယာ။

ယထာဘူတံ အဇာနန္တာ၊ သုဒ္ဓိကာမာပိ ယေ ဣဓ၊

ဝိသုဒ္ဓိံ နာဓိဂစ္ဆန္တိ၊ ဝါယမန္တာပိ ယောဂိနော။

တေသံ ပါမောဇ္ဇကရဏံ၊ သုဝိသုဒ္ဓဝိနိစ္ဆယံ၊

မဟာဝိဟာရဝါသီနံ၊ ဒေသနာနယနိဿိတံ။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂံ ဘာသိဿံ၊ တံ မေ သက္ကစ္စ ဘာသတော၊

ဝိသုဒ္ဓိကာမာ သဗ္ဗေပိ၊ နိသာမယထ သာဓဝေါတိ။

၃။ တတ္ထ ဝိသုဒ္ဓီတိ သဗ္ဗမလဝိရဟိတံ အစ္စန္တပရိသုဒ္ဓံ နိဗ္ဗာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဿာ ဝိသုဒ္ဓိယာ မဂ္ဂေါတိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ။ မဂ္ဂေါတိ အဓိဂမူပါယော ဝုစ္စတိ။ တံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂံ ဘာသိဿာမီတိ အတ္ထော။

သော ပနာယံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ ကတ္ထစိ ဝိပဿနာမတ္တဝသေနေဝ ဒေသိတော။ ယထာဟ –

‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာတိ၊ ယဒါ ပညာယ ပဿတိ၊

အထ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဒုက္ခေ၊ ဧသ မဂ္ဂေါ ဝိသုဒ္ဓိယာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၇၇)၊

ကတ္ထစိ ဈာနပညာဝသေန။ ယထာဟ –

‘‘ယမှိ ဈာနဉ္စ ပညာ စ၊ သ ဝေ နိဗ္ဗာနသန္တိကေ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၇၂)၊

ကတ္ထစိ ကမ္မာဒိဝသေန။ ယထာဟ –

‘‘ကမ္မံ ဝိဇ္ဇာ စ ဓမ္မော စ၊ သီလံ ဇီဝိတမုတ္တမံ၊

ဧတေန မစ္စာ သုဇ္ဈန္တိ၊ န ဂေါတ္တေန ဓနေန ဝါ’’တိ။ (မ။ နိ။ ၃။၃၈၇၊ သံ။ နိ။ ၁။၄၈)၊

ကတ္ထစိ သီလာဒိဝသေန။ ယထာဟ –

‘‘သဗ္ဗဒါ သီလသမ္ပန္နော၊ ပညဝါ သုသမာဟိတော၊

အာရဒ္ဓဝီရိယော ပဟိတတ္တော၊ ဩဃံ တရတိ ဒုတ္တရ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၉၆)၊

ကတ္ထစိ သတိပဋ္ဌာနာဒိဝသေန။ ယထာဟ –

‘‘ဧကာယနော အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဂ္ဂေါ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ…ပေ… နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယ၊ ယဒိဒံ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၃)။

သမ္မပ္ပဓာနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမသ္မိံ ပန ပဉှာဗျာကရဏေ သီလာဒိဝသေန ဒေသိတော။

၄။ တတြာယံ သင်္ခေပဝဏ္ဏနာ – သီလေ ပတိဋ္ဌာယာတိ သီလေ ဌတွာ၊ သီလံ ပရိပူရယမာနောယေဝ စေတ္ထ သီလေ ဌိတောတိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ သီလပရိပူရဏေန သီလေ ပတိဋ္ဌဟိတွာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ နရောတိ သတ္တော။ သပညောတိ ကမ္မဇတိဟေတုကပဋိသန္ဓိပညာယ ပညဝါ။ စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယန္တိ သမာဓိဉ္စေဝ ဝိပဿနဉ္စ ဘာဝယမာနော၊ စိတ္တသီသေန ဟေတ္ထ သမာဓိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ပညာနာမေန စ ဝိပဿနာတိ။ အာတာပီတိ ဝီရိယဝါ။ ဝီရိယဉှိ ကိလေသာနံ အာတာပနပရိတာပနဋ္ဌေန အာတာပေါတိ ဝုစ္စတိ။ တဒဿ အတ္ထီတိ အာတာပီ။ နိပကောတိ နေပက္ကံ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ တာယ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ပဒေန ပါရိဟာရိကပညံ ဒဿေတိ။ ဣမသ္မိဉှိ ပဉှာဗျာကရဏေ တိက္ခတ္တုံ ပညာ အာဂတာ။ တတ္ထ ပဌမာ ဇာတိပညာ၊ ဒုတိယာ ဝိပဿနာပညာ၊ တတိယာ သဗ္ဗကိစ္စပရိဏာယိကာ ပါရိဟာရိကပညာ။ သံသာရေ ဘယံ ဣက္ခတီတိ ဘိက္ခု။ သော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋန္တိ သော ဣမိနာ စ သီလေန ဣမိနာ စ စိတ္တသီသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌသမာဓိနာ ဣမာယ စ တိဝိဓာယ ပညာယ ဣမိနာ စ အာတာပေနာတိ ဆဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု။ သေယျထာပိ နာမ ပုရိသော ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ သုနိသိတံ သတ္ထံ ဥက္ခိပိတွာ မဟန္တံ ဝေဠုဂုမ္ဗံ ဝိဇဋေယျ၊ ဧဝမေဝ သီလပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ သမာဓိသိလာယံ သုနိသိတံ ဝိပဿနာပညာသတ္ထံ ဝီရိယဗလပဂ္ဂဟိတေန ပါရိဟာရိကပညာဟတ္ထေန ဥက္ခိပိတွာ သဗ္ဗမ္ပိ တံ အတ္တနော သန္တာနေ ပတိတံ တဏှာဇဋံ ဝိဇဋေယျ သဉ္ဆိန္ဒေယျ သမ္ပဒါလေယျ။ မဂ္ဂက္ခဏေ ပနေသ တံ ဇဋံ ဝိဇဋေတိ နာမ။ ဖလက္ခဏေ ဝိဇဋိတဇဋော သဒေဝကဿ လောကဿ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျော ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော၊ စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယံ၊

အာတာပီ နိပကော ဘိက္ခု၊ သော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃)၊

၅။ တတြာယံ ယာယ ပညာယ သပညောတိ ဝုတ္တော၊ တတြာဿ ကရဏီယံ နတ္ထိ။ ပုရိမကမ္မာနုဘာဝေနေဝ ဟိဿ သာ သိဒ္ဓါ။ အာတာပီ နိပကောတိ ဧတ္ထ ဝုတ္တဝီရိယဝသေန ပန တေန သာတစ္စကာရိနာ ပညာဝသေန စ သမ္ပဇာနကာရိနာ ဟုတွာ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ စိတ္တပညာဝသေန ဝုတ္တာ သမထဝိပဿနာ ဘာဝေတဗ္ဗာတိ ဣမမတြ ဘဂဝါ သီလသမာဓိပညာမုခေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂံ ဒဿေတိ။

ဧတ္တာဝတာ ဟိ တိဿော သိက္ခာ၊ တိဝိဓကလျာဏံ သာသနံ၊ တေဝိဇ္ဇတာဒီနံ ဥပနိဿယော၊ အန္တဒွယဝဇ္ဇနမဇ္ဈိမပဋိပတ္တိသေဝနာနိ၊ အပါယာဒိသမတိက္ကမနုပါယော၊ တီဟာကာရေဟိ ကိလေသပ္ပဟာနံ၊ ဝီတိက္ကမာဒီနံ ပဋိပက္ခော၊ သံကိလေသတ္တယဝိသောဓနံ၊ သောတာပန္နာဒိဘာဝဿ စ ကာရဏံ ပကာသိတံ ဟောတိ။

ကထံ? ဧတ္ထ ဟိ သီလေန အဓိသီလသိက္ခာ ပကာသိတာ ဟောတိ၊ သမာဓိနာ အဓိစိတ္တသိက္ခာ၊ ပညာယ အဓိပညာသိက္ခာ။

သီလေန စ သာသနဿ အာဒိကလျာဏတာ ပကာသိတာ ဟောတိ။ ‘‘ကော စာဒိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ၊ သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၆၉) ဟိ ဝစနတော၊ ‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၀) အာဒိဝစနတော စ သီလံ သာသနဿ အာဒိ၊ တဉ္စ ကလျာဏံ၊ အဝိပ္ပဋိသာရာဒိဂုဏာဝဟတ္တာ။ သမာဓိနာ မဇ္ဈေကလျာဏတာ ပကာသိတာ ဟောတိ။ ‘‘ကုသလဿ ဥပသမ္ပဒါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၀) အာဒိဝစနတော ဟိ သမာဓိ သာသနဿ မဇ္ဈေ၊ သော စ ကလျာဏော၊ ဣဒ္ဓိဝိဓာဒိဂုဏာဝဟတ္တာ။ ပညာယ သာသနဿ ပရိယောသာနကလျာဏတာ ပကာသိတာ ဟောတိ။ ‘‘သစိတ္တပရိယောဒါပနံ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသန’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၀) ဟိ ဝစနတော၊ ပညုတ္တရတော စ ပညာ သာသနဿ ပရိယောသာနံ၊ သာ စ ကလျာဏံ၊ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု တာဒိဘာဝါဝဟနတော။

‘‘သေလော ယထာ ဧကဃနော၊ ဝါတေန န သမီရတိ၊

ဧဝံ နိန္ဒာပသံသာသု၊ န သမိဉ္ဇန္တိ ပဏ္ဍိတာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၈၁)၊ –

ဟိ ဝုတ္တံ။

တထာ သီလေန တေဝိဇ္ဇတာယ ဥပနိဿယော ပကာသိတော ဟောတိ။ သီလသမ္ပတ္တိဉှိ နိဿာယ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ပါပုဏာတိ၊ န တတော ပရံ။ သမာဓိနာ ဆဠဘိညတာယ ဥပနိဿယော ပကာသိတော ဟောတိ။ သမာဓိသမ္ပဒဉှိ နိဿာယ ဆ အဘိညာ ပါပုဏာတိ၊ န တတော ပရံ။ ပညာယ ပဋိသမ္ဘိဒါပဘေဒဿ ဥပနိဿယော ပကာသိတော ဟောတိ။ ပညာသမ္ပတ္တိဉှိ နိဿာယ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ ပါပုဏာတိ၊ န အညေန ကာရဏေန။

သီလေန စ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂသင်္ခါတဿ အန္တဿ ဝဇ္ဇနံ ပကာသိတံ ဟောတိ၊ သမာဓိနာ အတ္တကိလမထာနုယောဂသင်္ခါတဿ။ ပညာယ မဇ္ဈိမာယ ပဋိပတ္တိယာ သေဝနံ ပကာသိတံ ဟောတိ။

တထာ သီလေန အပါယသမတိက္ကမနုပါယော ပကာသိတော ဟောတိ၊ သမာဓိနာ ကာမဓာတုသမတိက္ကမနုပါယော၊ ပညာယ သဗ္ဗဘဝသမတိက္ကမနုပါယော။

သီလေန စ တဒင်္ဂပ္ပဟာနဝသေန ကိလေသပ္ပဟာနံ ပကာသိတံ ဟောတိ၊ သမာဓိနာ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနဝသေန၊ ပညာယ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနဝသေန။

တထာ သီလေန ကိလေသာနံ ဝီတိက္ကမပဋိပက္ခော ပကာသိတော ဟောတိ၊ သမာဓိနာ ပရိယုဋ္ဌာနပဋိပက္ခော၊ ပညာယ အနုသယပဋိပက္ခော။

သီလေန စ ဒုစ္စရိတသံကိလေသဝိသောဓနံ ပကာသိတံ ဟောတိ၊ သမာဓိနာ တဏှာသံကိလေသဝိသောဓနံ၊ ပညာယ ဒိဋ္ဌိသံကိလေသဝိသောဓနံ။

တထာ သီလေန သောတာပန္နသကဒါဂါမိဘာဝဿ ကာရဏံ ပကာသိတံ ဟောတိ၊ သမာဓိနာ အနာဂါမိဘာဝဿ၊ ပညာယ အရဟတ္တဿ။ သောတာပန္နော ဟိ ‘‘သီလေသု ပရိပူရကာရီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၇) ဝုတ္တော၊ တထာ သကဒါဂါမီ။ အနာဂါမီ ပန ‘‘သမာဓိသ္မိံ ပရိပူရကာရီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၇)။ အရဟာ ပန ‘‘ပညာယ ပရိပူရကာရီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၇)။

ဧဝံ ဧတ္တာဝတာ တိဿော သိက္ခာ၊ တိဝိဓကလျာဏံ သာသနံ၊ တေဝိဇ္ဇတာဒီနံ ဥပနိဿယော၊ အန္တဒွယဝဇ္ဇနမဇ္ဈိမပဋိပတ္တိသေဝနာနိ၊ အပါယာဒိသမတိက္ကမနုပါယော၊ တီဟာကာရေဟိ ကိလေသပ္ပဟာနံ၊ ဝီတိက္ကမာဒီနံ ပဋိပက္ခော၊ သံကိလေသတ္တယဝိသောဓနံ၊ သောတာပန္နာဒိဘာဝဿ စ ကာရဏန္တိ ဣမေ နဝ၊ အညေ စ ဧဝရူပါ ဂုဏတ္တိကာ ပကာသိတာ ဟောန္တီတိ။