📜

၁။ သီလနိဒ္ဒေသော

သီလသရူပါဒိကထာ

၆။ ဧဝံ အနေကဂုဏသင်္ဂါဟကေန သီလသမာဓိပညာမုခေန ဒေသိတောပိ ပနေသ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ အတိသင်္ခေပဒေသိတောယေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ နာလံ သဗ္ဗေသံ ဥပကာရာယာတိ ဝိတ္ထာရမဿ ဒဿေတုံ သီလံ တာဝ အာရဗ္ဘ ဣဒံ ပဉှာကမ္မံ ဟောတိ။

ကိံ သီလံ၊ ကေနဋ္ဌေန သီလံ၊ ကာနဿ လက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနာနိ၊ ကိမာနိသံသံ သီလံ၊ ကတိဝိဓံ စေတံ သီလံ၊ ကော စဿ သံကိလေသော၊ ကိံ ဝေါဒါနန္တိ။

တတြိဒံ ဝိဿဇ္ဇနံ။ ကိံ သီလန္တိ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝါ ဝိရမန္တဿ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ဝါ ပူရေန္တဿ စေတနာဒယော ဓမ္မာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ‘‘ကိံ သီလန္တိ စေတနာ သီလံ၊ စေတသိကံ သီလံ၊ သံဝရော သီလံ၊ အဝီတိက္ကမော သီလ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၃၉)။ တတ္ထ စေတနာ သီလံ နာမ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝါ ဝိရမန္တဿ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ဝါ ပူရေန္တဿ စေတနာ။ စေတသိကံ သီလံ နာမ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝိရမန္တဿ ဝိရတိ။ အပိစ စေတနာ သီလံ နာမ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ပဇဟန္တဿ သတ္တ ကမ္မပထစေတနာ။ စေတသိကံ သီလံ နာမ ‘‘အဘိဇ္ဈံ ပဟာယ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေန စေတသာ ဝိဟရတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁၇) အာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာ အနဘိဇ္ဈာဗျာပါဒသမ္မာဒိဋ္ဌိဓမ္မာ။ သံဝရော သီလန္တိ ဧတ္ထ ပဉ္စဝိဓေန သံဝရော ဝေဒိတဗ္ဗော ပါတိမောက္ခသံဝရော၊ သတိသံဝရော၊ ဉာဏသံဝရော၊ ခန္တိသံဝရော၊ ဝီရိယသံဝရောတိ။ တတ္ထ ဣမိနာ ပါတိမောက္ခသံဝရေန ဥပေတော ဟောတိ သမုပေတောတိ (ဝိဘ။ ၅၁၁) အယံ ပါတိမောက္ခသံဝရော။ ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတီတိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁၃) အယံ သတိသံဝရော။

ယာနိ သောတာနိ လောကသ္မိံ၊ (အဇိတာတိ ဘဂဝါ၊)

သတိ တေသံ နိဝါရဏံ၊

သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမိ၊ ပညာယေတေ ပိဓိယျရေတိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၄၁)၊

အယံ ဉာဏသံဝရော။ ပစ္စယပဋိသေဝနမ္ပိ ဧတ္ထေဝ သမောဓာနံ ဂစ္ဆတိ။ ယော ပနာယံ ခမော ဟောတိ သီတဿ ဥဏှဿာတိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၊ အ။ နိ။ ၆။၅၈) နယေန အာဂတော၊ အယံ ခန္တိသံဝရော နာမ။ ယော စာယံ ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတီတိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၆၊ အ။ နိ။ ၆။၅၈) နယေန အာဂတော၊ အယံ ဝီရိယသံဝရော နာမ။ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိပိ ဧတ္ထေဝ သမောဓာနံ ဂစ္ဆတိ။ ဣတိ အယံ ပဉ္စဝိဓောပိ သံဝရော၊ ယာ စ ပါပဘီရုကာနံ ကုလပုတ္တာနံ သမ္ပတ္တဝတ္ထုတော ဝိရတိ၊ သဗ္ဗမ္ပေတံ သံဝရသီလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဝီတိက္ကမော သီလန္တိ သမာဒိန္နသီလဿ ကာယိကဝါစသိကော အနတိက္ကမော။ ဣဒံ တာဝ ကိံ သီလန္တိ ပဉှဿ ဝိဿဇ္ဇနံ။

၇။ အဝသေသေသု ကေနဋ္ဌေန သီလန္တိ သီလနဋ္ဌေန သီလံ။ ကိမိဒံ သီလနံ နာမ။ သမာဓာနံ ဝါ၊ ကာယကမ္မာဒီနံ သုသီလျဝသေန အဝိပ္ပကိဏ္ဏတာတိ အတ္ထော။ ဥပဓာရဏံ ဝါ၊ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပတိဋ္ဌာနဝသေန အာဓာရဘာဝေါတိ အတ္ထော။ ဧတဒေဝ ဟေတ္ထ အတ္ထဒွယံ သဒ္ဒလက္ခဏဝိဒူ အနုဇာနန္တိ။ အညေ ပန သိရဋ္ဌော သီလတ္ထော၊ သီတလဋ္ဌော သီလတ္ထောတိ ဧဝမာဒိနာပိ နယေနေတ္ထ အတ္ထံ ဝဏ္ဏယန္တိ။

၈။ ဣဒါနိ ကာနဿ လက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနာနီတိ ဧတ္ထ –

သီလနံ လက္ခဏံ တဿ၊ ဘိန္နဿာပိ အနေကဓာ၊

သနိဒဿနတ္တံ ရူပဿ၊ ယထာ ဘိန္နဿနေကဓာ။

ယထာ ဟိ နီလပီတာဒိဘေဒေန အနေကဓာ ဘိန္နဿာပိ ရူပါယတနဿ သနိဒဿနတ္တံ လက္ခဏံ၊ နီလာဒိဘေဒေန ဘိန္နဿာပိ သနိဒဿန ဘာဝါနတိက္ကမနတော။ တထာ သီလဿ စေတနာဒိဘေဒေန အနေကဓာ ဘိန္နဿာပိ ယဒေတံ ကာယကမ္မာဒီနံ သမာဓာနဝသေန ကုသလာနဉ္စ ဓမ္မာနံ ပတိဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တံ သီလနံ၊ တဒေဝ လက္ခဏံ၊ စေတနာဒိဘေဒေန ဘိန္နဿာပိ သမာဓာနပတိဋ္ဌာနဘာဝါနတိက္ကမနတော။ ဧဝံ လက္ခဏဿ ပနဿ –

ဒုဿီလျဝိဒ္ဓံသနတာ ၊ အနဝဇ္ဇဂုဏော တထာ၊

ကိစ္စသမ္ပတ္တိအတ္ထေန၊ ရသော နာမ ပဝုစ္စတိ။

တသ္မာ ဣဒံ သီလံ နာမ ကိစ္စဋ္ဌေန ရသေန ဒုဿီလျဝိဒ္ဓံသနရသံ၊ သမ္ပတ္တိအတ္ထေန ရသေန အနဝဇ္ဇရသန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ လက္ခဏာဒီသု ဟိ ကိစ္စမေဝ သမ္ပတ္တိ ဝါ ရသောတိ ဝုစ္စတိ။

သောစေယျပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ တယိဒံ တဿ ဝိညုဟိ၊

ဩတ္တပ္ပဉ္စ ဟိရီ စေဝ၊ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ဝဏ္ဏိတံ။

တယိဒံ သီလံ ကာယသောစေယျံ ဝစီသောစေယျံ မနောသောစေယျန္တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၂၁) ဧဝံ ဝုတ္တသောစေယျပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ သောစေယျဘာဝေန ပစ္စုပဋ္ဌာတိ ဂဟဏဘာဝံ ဂစ္ဆတိ။ ဟိရောတ္တပ္ပဉ္စ ပနဿ ဝိညူဟိ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ဝဏ္ဏိတံ၊ အာသန္နကာရဏန္တိ အတ္ထော။ ဟိရောတ္တပ္ပေ ဟိ သတိ သီလံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ တိဋ္ဌတိ စ။ အသတိ နေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န တိဋ္ဌတီတိ။ ဧဝံ သီလဿ လက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

သီလာနိသံသကထာ

၉။ ကိမာနိသံသံ သီလန္တိ အဝိပ္ပဋိသာရာဒိအနေကဂုဏပဋိလာဘာနိသံသံ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘အဝိပ္ပဋိသာရတ္ထာနိ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ကုသလာနိ သီလာနိ အဝိပ္ပဋိသာရာနိသံသာနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၁။၁)။

အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ ‘‘ပဉ္စိမေ ဂဟပတယော အာနိသံသာ သီလဝတော သီလသမ္ပဒါယ။ ကတမေ ပဉ္စ? ဣဓ ဂဟပတယော သီလဝါ သီလသမ္ပန္နော အပ္ပမာဒါဓိကရဏံ မဟန္တံ ဘောဂက္ခန္ဓံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ အယံ ပဌမော အာနိသံသော သီလဝတော သီလသမ္ပဒါယ။ ပုန စပရံ ဂဟပတယော သီလဝတော သီလသမ္ပန္နဿ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ၊ အယံ ဒုတိယော အာနိသံသော သီလဝတော သီလသမ္ပဒါယ။ ပုန စပရံ ဂဟပတယော သီလဝါ သီလသမ္ပန္နော ယညဒေဝ ပရိသံ ဥပသင်္ကမတိ ယဒိ ခတ္တိယပရိသံ ယဒိ ဗြာဟ္မဏပရိသံ ယဒိ ဂဟပတိပရိသံ ယဒိ သမဏပရိသံ၊ ဝိသာရဒေါ ဥပသင်္ကမတိ အမင်္ကုဘူတော၊ အယံ တတိယော အာနိသံသော သီလဝတော သီလသမ္ပဒါယ။ ပုန စပရံ ဂဟပတယော သီလဝါ သီလသမ္ပန္နော အသမ္မူဠှော ကာလံ ကရောတိ၊ အယံ စတုတ္ထော အာနိသံသော သီလဝတော သီလသမ္ပဒါယ။ ပုန စပရံ ဂဟပတယော သီလဝါ သီလသမ္ပန္နော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ၊ အယံ ပဉ္စမော အာနိသံသော သီလဝတော သီလသမ္ပဒါယာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၅၀၊ အ။ နိ။ ၅။၂၁၃၊ မဟာဝ။ ၂၈၅)။

အပရေပိ ‘‘အာကင်္ခေယျ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သဗြဟ္မစာရီနံ ပိယော စ အဿံ မနာပေါ စ ဂရု စ ဘာဝနီယော စာတိ၊ သီလေသွေဝဿ ပရိပူရကာရီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၆၅) နယေန ပိယမနာပတာဒယော အာသဝက္ခယပရိယောသာနာ အနေကာ သီလာနိသံသာ ဝုတ္တာ။ ဧဝံ အဝိပ္ပဋိသာရာဒိအနေကဂုဏာနိသံသံ သီလံ။ အပိစ –

သာသနေ ကုလပုတ္တာနံ၊ ပတိဋ္ဌာ နတ္ထိ ယံ ဝိနာ၊

အာနိသံသပရိစ္ဆေဒံ၊ တဿ သီလဿ ကော ဝဒေ။

န ဂင်္ဂါ ယမုနာ စာပိ၊ သရဘူ ဝါ သရသွတီ၊

နိန္နဂါ ဝါစိရဝတီ၊ မဟီ ဝါပိ မဟာနဒီ။

သက္ကုဏန္တိ ဝိသောဓေတုံ၊ တံ မလံ ဣဓ ပါဏိနံ၊

ဝိသောဓယတိ သတ္တာနံ၊ ယံ ဝေ သီလဇလံ မလံ။

န တံ သဇလဒါ ဝါတာ၊ န စာပိ ဟရိစန္ဒနံ၊

နေဝ ဟာရာ န မဏယော၊ န စန္ဒကိရဏင်္ကုရာ။

သမယန္တီဓ သတ္တာနံ၊ ပရိဠာဟံ သုရက္ခိတံ၊

ယံ သမေတိ ဣဒံ အရိယံ၊ သီလံ အစ္စန္တသီတလံ။

သီလဂန္ဓသမော ဂန္ဓော၊ ကုတော နာမ ဘဝိဿတိ၊

ယော သမံ အနုဝါတေ စ၊ ပဋိဝါတေ စ ဝါယတိ။

သဂ္ဂါရောဟဏသောပါနံ ၊ အညံ သီလသမံ ကုတော၊

ဒွါရံ ဝါ ပန နိဗ္ဗာန၊ နဂရဿ ပဝေသနေ။

သောဘန္တေဝံ န ရာဇာနော၊ မုတ္တာမဏိဝိဘူသိတာ၊

ယထာ သောဘန္တိ ယတိနော၊ သီလဘူသနဘူသိတာ။

အတ္တာနုဝါဒါဒိဘယံ၊ ဝိဒ္ဓံသယတိ သဗ္ဗသော၊

ဇနေတိ ကိတ္တိဟာသဉ္စ၊ သီလံ သီလဝတံ သဒါ။

ဂုဏာနံ မူလဘူတဿ၊ ဒေါသာနံ ဗလဃာတိနော၊

ဣတိ သီလဿ ဝိညေယျံ၊ အာနိသံသကထာမုခန္တိ။

သီလပ္ပဘေဒကထာ

၁၀။ ဣဒါနိ ယံ ဝုတ္တံ ကတိဝိဓံ စေတံ သီလန္တိ၊ တတြိဒံ ဝိဿဇ္ဇနံ။ သဗ္ဗမေဝ တာဝ ဣဒံ သီလံ အတ္တနော သီလနလက္ခဏေန ဧကဝိဓံ။

စာရိတ္တဝါရိတ္တဝသေန ဒုဝိဓံ။ တထာ အာဘိသမာစာရိကအာဒိဗြဟ္မစရိယကဝသေန၊ ဝိရတိအဝိရတိဝသေန၊ နိဿိတာနိဿိတဝသေန၊ ကာလပရိယန္တအာပါဏကောဋိကဝသေန၊ သပရိယန္တာပရိယန္တဝသေန၊ လောကိယလောကုတ္တရဝသေန စ။

တိဝိဓံ ဟီနမဇ္ဈိမပဏီတဝသေန။ တထာ အတ္တာဓိပတေယျလောကာဓိပတေယျဓမ္မာဓိပတေယျဝသေန၊ ပရာမဋ္ဌာပရာမဋ္ဌပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝသေန၊ ဝိသုဒ္ဓါဝိသုဒ္ဓဝေမတိကဝသေန၊ သေက္ခာသေက္ခနေဝသေက္ခနာသေက္ခဝသေန စ။

စတုဗ္ဗိဓံ ဟာနဘာဂိယဌိတိဘာဂိယဝိသေသဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယဝသေန။ တထာ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီအနုပသမ္ပန္နဂဟဋ္ဌသီလဝသေန၊ ပကတိအာစာရဓမ္မတာပုဗ္ဗဟေတုကသီလဝသေန၊ ပါတိမောက္ခသံဝရဣန္ဒြိယသံဝရအာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိပစ္စယသန္နိဿိတသီလဝသေန စ။

ပဉ္စဝိဓံ ပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလာဒိဝသေန။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ‘‘ပဉ္စ သီလာနိ – ပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလံ၊ အပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလံ၊ ပရိပုဏ္ဏပါရိသုဒ္ဓိသီလံ၊ အပရာမဋ္ဌပါရိသုဒ္ဓိသီလံ၊ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပါရိသုဒ္ဓိသီလ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၃၇)။ တထာ ပဟာနဝေရမဏီစေတနာသံဝရာဝီတိက္ကမဝသေန။

၁၁။ တတ္ထ ဧကဝိဓကောဋ္ဌာသေ အတ္ထော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒုဝိဓကောဋ္ဌာသေ ယံ ဘဂဝတာ ‘‘ဣဒံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ပညတ္တသိက္ခာပဒပူရဏံ၊ တံ စာရိတ္တံ။ ယံ ‘‘ဣဒံ န ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ပဋိက္ခိတ္တဿ အကရဏံ၊ တံ ဝါရိတ္တံ။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော။ စရန္တိ တသ္မိံ သီလေသု ပရိပူရကာရိတာယ ပဝတ္တန္တီတိ စာရိတ္တံ။ ဝါရိတံ တာယန္တိ ရက္ခန္တိ တေနာတိ ဝါရိတ္တံ။ တတ္ထ သဒ္ဓါဝီရိယသာဓနံ စာရိတ္တံ၊ သဒ္ဓါသာဓနံ ဝါရိတ္တံ။ ဧဝံ စာရိတ္တဝါရိတ္တဝသေန ဒုဝိဓံ။

ဒုတိယဒုကေ အဘိသမာစာရောတိ ဥတ္တမသမာစာရော။ အဘိသမာစာရော ဧဝ အာဘိသမာစာရိကံ။ အဘိသမာစာရံ ဝါ အာရဗ္ဘ ပညတ္တံ အာဘိသမာစာရိကံ၊ အာဇီဝဋ္ဌမကတော အဝသေသသီလဿေတံ အဓိဝစနံ။ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိဘာဝဘူတန္တိ အာဒိဗြဟ္မစရိယကံ၊ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလဿေတံ အဓိဝစနံ။ တဉှိ မဂ္ဂဿ အာဒိဘာဝဘူတံ၊ ပုဗ္ဗဘာဂေယေဝ ပရိသောဓေတဗ္ဗတော။ တေနာဟ – ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခေါ ပနဿ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ အာဇီဝေါ သုပရိသုဒ္ဓါ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၄၃၁)။ ယာနိ ဝါ သိက္ခာပဒါနိ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနီတိ ဝုတ္တာနိ၊ ဣဒံ အာဘိသမာစာရိကသီလံ။ သေသံ အာဒိဗြဟ္မစရိယကံ။ ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နံ ဝါ အာဒိဗြဟ္မစရိယကံ။ ခန္ဓကဝတ္တပရိယာပန္နံ အာဘိသမာစာရိကံ။ တဿ သမ္ပတ္တိယာ အာဒိဗြဟ္မစရိယကံ သမ္ပဇ္ဇတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘သော ဝတ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အာဘိသမာစာရိကံ ဓမ္မံ အပရိပူရေတွာ အာဒိဗြဟ္မစရိယကံ ဓမ္မံ ပရိပူရေဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၂၁)။ ဧဝံ အာဘိသမာစာရိကအာဒိဗြဟ္မစရိယကဝသေန ဒုဝိဓံ။

တတိယဒုကေ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝေရမဏိမတ္တံ ဝိရတိသီလံ။ သေသံ စေတနာဒိ အဝိရတိသီလန္တိ ဧဝံ ဝိရတိအဝိရတိဝသေန ဒုဝိဓံ။

စတုတ္ထဒုကေ နိဿယောတိ ဒွေ နိဿယာ တဏှာနိဿယော စ ဒိဋ္ဌိနိဿယော စ။ တတ္ထ ယံ ‘‘ဣမိနာဟံ သီလေန ဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမိ ဒေဝညတရော ဝါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၂၀၊ မ။ နိ။ ၁။၁၈၆၊ အ။ နိ။ ၅။၂၀၆၊ ၇။၅၀) ဧဝံ ဘဝသမ္ပတ္တိံ အာကင်္ခမာနေန ပဝတ္တိတံ၊ ဣဒံ တဏှာနိဿိတံ။ ယံ ‘‘သီလေန သုဒ္ဓီ’’တိ ဧဝံ သုဒ္ဓိဒိဋ္ဌိယာ ပဝတ္တိတံ၊ ဣဒံ ဒိဋ္ဌိနိဿိတံ။ ယံ ပန လောကုတ္တရံ လောကိယဉ္စ တဿေဝ သမ္ဘာရဘူတံ၊ ဣဒံ အနိဿိတန္တိ ဧဝံ နိဿိတာနိဿိတဝသေန ဒုဝိဓံ။

ပဉ္စမဒုကေ ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ သမာဒိန္နံ သီလံ ကာလပရိယန္တံ။ ယာဝဇီဝံ သမာဒိယိတွာ တထေဝ ပဝတ္တိတံ အာပါဏကောဋိကန္တိ ဧဝံ ကာလပရိယန္တအာပါဏကောဋိကဝသေန ဒုဝိဓံ။

ဆဋ္ဌဒုကေ လာဘယသဉာတိအင်္ဂဇီဝိတဝသေန ဒိဋ္ဌပရိယန္တံ သပရိယန္တံ နာမ။ ဝိပရီတံ အပရိယန္တံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ‘‘ကတမံ တံ သီလံ သပရိယန္တံ? အတ္ထိ သီလံ လာဘပရိယန္တံ၊ အတ္ထိ သီလံ ယသပရိယန္တံ၊ အတ္ထိ သီလံ ဉာတိပရိယန္တံ၊ အတ္ထိ သီလံ အင်္ဂပရိယန္တံ၊ အတ္ထိ သီလံ ဇီဝိတပရိယန္တံ။ ကတမံ တံ သီလံ လာဘပရိယန္တံ? ဣဓေကစ္စော လာဘဟေတု လာဘပစ္စယာ လာဘကာရဏာ ယထာသမာဒိန္နံ သိက္ခာပဒံ ဝီတိက္ကမတိ၊ ဣဒံ တံ သီလံ လာဘပရိယန္တ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၃၈)။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဣတရာနိပိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာနိ။ အပရိယန္တဝိဿဇ္ဇနေပိ ဝုတ္တံ ‘‘ကတမံ တံ သီလံ န လာဘပရိယန္တံ? ဣဓေကစ္စော လာဘဟေတု လာဘပစ္စယာ လာဘကာရဏာ ယထာသမာဒိန္နံ သိက္ခာပဒံ ဝီတိက္ကမာယ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပာဒေတိ၊ ကိံ သော ဝီတိက္ကမိဿတိ၊ ဣဒံ တံ သီလံ န လာဘပရိယန္တ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၃၈)။ ဧတေနေဝုပါယေန ဣတရာနိပိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ သပရိယန္တာပရိယန္တဝသေန ဒုဝိဓံ။

သတ္တမဒုကေ သဗ္ဗမ္ပိ သာသဝံ သီလံ လောကိယံ။ အနာသဝံ လောကုတ္တရံ။ တတ္ထ လောကိယံ ဘဝဝိသေသာဝဟံ ဟောတိ ဘဝနိဿရဏဿ စ သမ္ဘာရော။ ယထာဟ – ‘‘ဝိနယော သံဝရတ္ထာယ၊ သံဝရော အဝိပ္ပဋိသာရတ္ထာယ၊ အဝိပ္ပဋိသာရော ပါမောဇ္ဇတ္ထာယ၊ ပါမောဇ္ဇံ ပီတတ္ထာယ၊ ပီတိ ပဿဒ္ဓတ္ထာယ၊ ပဿဒ္ဓိ သုခတ္ထာယ၊ သုခံ သမာဓတ္ထာယ၊ သမာဓိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနတ္ထာယ၊ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ နိဗ္ဗိဒတ္ထာယ၊ နိဗ္ဗိဒါ ဝိရာဂတ္ထာယ၊ ဝိရာဂေါ ဝိမုတ္တတ္ထာယ၊ ဝိမုတ္တိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနတ္ထာယ၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယ၊ ဧတဒတ္ထာ ကထာ၊ ဧတဒတ္ထာ မန္တနာ၊ ဧတဒတ္ထာ ဥပနိသာ၊ ဧတဒတ္ထံ သောတာဝဓာနံ၊ ယဒိဒံ အနုပါဒါစိတ္တဿ ဝိမောက္ခော’’တိ (ပရိ။ ၃၆၆)။ လောကုတ္တရံ ဘဝနိဿရဏာဝဟံ ဟောတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဿ စ ဘူမီတိ ဧဝံ လောကိယလောကုတ္တရဝသေန ဒုဝိဓံ။

၁၂။ တိကေသု ပဌမတ္တိကေ ဟီနေန ဆန္ဒေန စိတ္တေန ဝီရိယေန ဝီမံသာယ ဝါ ပဝတ္တိတံ ဟီနံ။ မဇ္ဈိမေဟိ ဆန္ဒာဒီဟိ ပဝတ္တိတံ မဇ္ဈိမံ။ ပဏီတေဟိ ပဏီတံ။ ယသကာမတာယ ဝါ သမာဒိန္နံ ဟီနံ။ ပုညဖလကာမတာယ မဇ္ဈိမံ။ ကတ္တဗ္ဗမေဝိဒန္တိ အရိယဘာဝံ နိဿာယ သမာဒိန္နံ ပဏီတံ။ ‘‘အဟမသ္မိ သီလသမ္ပန္နော၊ ဣမေ ပနညေ ဘိက္ခူ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ’’တိ ဧဝံ အတ္တုက္ကံသနပရဝမ္ဘနာဒီဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ ဝါ ဟီနံ။ အနုပက္ကိလိဋ္ဌံ လောကိယံ သီလံ မဇ္ဈိမံ။ လောကုတ္တရံ ပဏီတံ။ တဏှာဝသေန ဝါ ဘဝဘောဂတ္ထာယ ပဝတ္တိတံ ဟီနံ။ အတ္တနော ဝိမောက္ခတ္ထာယ ပဝတ္တိတံ မဇ္ဈိမံ။ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဝိမောက္ခတ္ထာယ ပဝတ္တိတံ ပါရမိတာသီလံ ပဏီတန္တိ ဧဝံ ဟီနမဇ္ဈိမပဏီတဝသေန တိဝိဓံ။

ဒုတိယတ္တိကေ အတ္တနော အနနုရူပံ ပဇဟိတုကာမေန အတ္တဂရုနာ အတ္တနိဂါရဝေန ပဝတ္တိတံ အတ္တာဓိပတေယျံ။ လောကာပဝါဒံ ပရိဟရိတုကာမေန လောကဂရုနာ လောကေ ဂါရဝေန ပဝတ္တိတံ လောကာဓိပတေယျံ။ ဓမ္မမဟတ္တံ ပူဇေတုကာမေန ဓမ္မဂရုနာ ဓမ္မဂါရဝေန ပဝတ္တိတံ ဓမ္မာဓိပတေယျန္တိ ဧဝံ အတ္တာဓိပတေယျာဒိဝသေန တိဝိဓံ။

တတိယတ္တိကေ ယံ ဒုကေသု နိဿိတန္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ ပရာမဋ္ဌတ္တာ ပရာမဋ္ဌံ။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကဿ မဂ္ဂသမ္ဘာရဘူတံ သေက္ခာနဉ္စ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တံ အပရာမဋ္ဌံ။ သေက္ခာသေက္ခာနံ ဖလသမ္ပယုတ္တံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓန္တိ ဧဝံ ပရာမဋ္ဌာဒိဝသေန တိဝိဓံ။

စတုတ္ထတ္တိကေ ယံ အာပတ္တိံ အနာပဇ္ဇန္တေန ပူရိတံ၊ အာပဇ္ဇိတွာ ဝါ ပုန ကတပဋိကမ္မံ၊ တံ ဝိသုဒ္ဓံ။ အာပတ္တိံ အာပန္နဿ အကတပဋိကမ္မံ အဝိသုဒ္ဓံ။ ဝတ္ထုမှိ ဝါ အာပတ္တိယာ ဝါ အဇ္ဈာစာရေ ဝါ ဝေမတိကဿ သီလံ ဝေမတိကသီလံ နာမ။ တတ္ထ ယောဂိနာ အဝိသုဒ္ဓသီလံ ဝိသောဓေတဗ္ဗံ၊ ဝေမတိကေ ဝတ္ထုဇ္ဈာစာရံ အကတွာ ဝိမတိ ပဋိဝိနေတဗ္ဗာ ‘‘ဣစ္စဿ ဖာသု ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ ဝိသုဒ္ဓါဒိဝသေန တိဝိဓံ။

ပဉ္စမတ္တိကေ စတူဟိ အရိယမဂ္ဂေဟိ တီဟိ စ သာမညဖလေဟိ သမ္ပယုတ္တံ သီလံ သေက္ခံ။ အရဟတ္တဖလသမ္ပယုတ္တံ အသေက္ခံ။ သေသံ နေဝသေက္ခနာသေက္ခန္တိ ဧဝံ သေက္ခာဒိဝသေန တိဝိဓံ။

ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ပန ယသ္မာ လောကေ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ ပကတိပိ သီလန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ယံ သန္ဓာယ ‘‘အယံ သုခသီလော၊ အယံ ဒုက္ခသီလော၊ အယံ ကလဟသီလော၊ အယံ မဏ္ဍနသီလော’’တိ ဘဏန္တိ၊ တသ္မာ တေန ပရိယာယေန ‘‘တီဏိ သီလာနိ၊ ကုသလသီလံ အကုသလသီလံ အဗျာကတသီလန္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၃၉)။ ဧဝံ ကုသလာဒိဝသေနပိ တိဝိဓန္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အကုသလံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဓိပ္ပေတဿ သီလဿ လက္ခဏာဒီသု ဧကေနပိ န သမေတီတိ ဣဓ န ဥပနီတံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝဿ တိဝိဓတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၃။ စတုက္ကေသု ပဌမစတုက္ကေ –

ယောဓ သေဝတိ ဒုဿီလေ၊ သီလဝန္တေ န သေဝတိ၊

ဝတ္ထုဝီတိက္ကမေ ဒေါသံ၊ န ပဿတိ အဝိဒ္ဒသု။

မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပဗဟုလော ၊ ဣန္ဒြိယာနိ န ရက္ခတိ၊

ဧဝရူပဿ ဝေ သီလံ၊ ဇာယတေ ဟာနဘာဂိယံ။

ယော ပနတ္တမနော ဟောတိ၊ သီလသမ္ပတ္တိယာ ဣဓ၊

ကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂမှိ၊ န ဥပ္ပာဒေတိ မာနသံ။

တုဋ္ဌဿ သီလမတ္တေန၊ အဃဋန္တဿ ဥတ္တရိ၊

တဿ တံ ဌိတိဘာဂိယံ၊ သီလံ ဘဝတိ ဘိက္ခုနော။

သမ္ပန္နသီလော ဃဋတိ၊ သမာဓတ္ထာယ ယော ပန၊

ဝိသေသဘာဂိယံ သီလံ၊ ဟောတိ ဧတဿ ဘိက္ခုနော။

အတုဋ္ဌော သီလမတ္တေန၊ နိဗ္ဗိဒံ ယောနုယုဉ္ဇတိ၊

ဟောတိ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ၊ သီလမေတဿ ဘိက္ခုနောတိ။

ဧဝံ ဟာနဘာဂိယာဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ။

ဒုတိယစတုက္ကေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ပညတ္တသိက္ခာပဒါနိ၊ ယာနိ စ နေသံ ဘိက္ခုနီနံ ပညတ္တိတော ရက္ခိတဗ္ဗာနိ၊ ဣဒံ ဘိက္ခုသီလံ။ ဘိက္ခုနိယော အာရဗ္ဘ ပညတ္တသိက္ခာပဒါနိ၊ ယာနိ စ တာသံ ဘိက္ခူနံ ပညတ္တိတော ရက္ခိတဗ္ဗာနိ၊ ဣဒံ ဘိက္ခုနိသီလံ။ သာမဏေရသာမဏေရီနံ ဒသသီလာနိ အနုပသမ္ပန္နသီလံ။ ဥပါသကဥပါသိကာနံ နိစ္စသီလဝသေန ပဉ္စသိက္ခာပဒါနိ၊ သတိ ဝါ ဥဿာဟေ ဒသ၊ ဥပေါသထင်္ဂဝသေန အဋ္ဌာတိ ဣဒံ ဂဟဋ္ဌသီလန္တိ ဧဝံ ဘိက္ခုသီလာဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ။

တတိယစတုက္ကေ ဥတ္တရကုရုကာနံ မနုဿာနံ အဝီတိက္ကမော ပကတိသီလံ။ ကုလဒေသပါသဏ္ဍာနံ အတ္တနော အတ္တနော မရိယာဒါစာရိတ္တံ အာစာရသီလံ။ ‘‘ဓမ္မတာ ဧသာ၊ အာနန္ဒ၊ ယဒါ ဗောဓိသတ္တော မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကန္တော ဟောတိ န ဗောဓိသတ္တမာတု ပုရိသေသု မာနသံ ဥပ္ပဇ္ဇိ ကာမဂုဏူပသံဟိတ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ ဗောဓိသတ္တမာတုသီလံ ဓမ္မတာသီလံ။ မဟာကဿပါဒီနံ ပန သုဒ္ဓသတ္တာနံ၊ ဗောဓိသတ္တဿ စ တာသု တာသု ဇာတီသု သီလံ ပုဗ္ဗဟေတုကသီလန္တိ ဧဝံ ပကတိသီလာဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ။

စတုတ္ထစတုက္ကေ ယံ ဘဂဝတာ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသူ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၀၈၊ ဒီ။ နိ။ ၁။၁၉၃) ဝံ ဝုတ္တံ သီလံ၊ ဣဒံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ နာမ။ ယံ ပန ‘‘သော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ၊ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ…ပေ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ…ပေ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ…ပေ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ…ပေ… မနိန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၂၊ ၄၁၁၊ ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁၃၊ အ။ နိ။ ၄။၁၉၈) ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလံ။ ယာ ပန အာဇီဝဟေတုပညတ္တာနံ ဆန္နံ သိက္ခာပဒါနံ ဝီတိက္ကမဿ၊ ‘‘ကုဟနာ လပနာ နေမိတ္တိကတာ နိပ္ပေသိကတာ လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာ’’တိ ဧဝမာဒီနဉ္စ ပါပဓမ္မာနံ ဝသေန ပဝတ္တာ မိစ္ဆာဇီဝါ ဝိရတိ၊ ဣဒံ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စီဝရံ ပဋိသေဝတိ၊ ယာဝဒေဝ သီတဿ ပဋိဃာတာယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၊ အ။ နိ။ ၆။၅၈) အာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော ပဋိသင်္ခါနပရိသုဒ္ဓါ စတုပစ္စယပရိဘောဂေါ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလံ နာမ။

ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ

၁၄။ တတြာယံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အနုပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာယ သဒ္ဓိံ ဝိနိစ္ဆယကထာ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ ဘိက္ခူတိ သံသာရေ ဘယံ ဣက္ခဏတာယ ဝါ ဘိန္နပဋဓရာဒိတာယ ဝါ ဧဝံ လဒ္ဓဝေါဟာရော သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတော ကုလပုတ္တော။ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတောတိ ဧတ္ထ ပါတိမောက္ခန္တိ သိက္ခာပဒသီလံ။ တဉှိ ယော နံ ပါတိ ရက္ခတိ၊ တံ မောက္ခေတိ မောစယတိ အာပါယိကာဒီဟိ ဒုက္ခေဟိ၊ တသ္မာ ပါတိမောက္ခန္တိ ဝုစ္စတိ။ သံဝရဏံ သံဝရော၊ ကာယိကဝါစသိကဿ အဝီတိက္ကမဿေတံ နာမံ။ ပါတိမောက္ခမေဝ သံဝရော ပါတိမောက္ခသံဝရော။ တေန ပါတိမောက္ခသံဝရေန သံဝုတော ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော၊ ဥပဂတော သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ ဝိဟရတီတိ ဣရိယတိ။ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နောတိအာဒီနမတ္ထော ပါဠိယံ အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော’’တိ အတ္ထိ အာစာရော၊ အတ္ထိ အနာစာရော၊

တတ္ထ ကတမော အနာစာရော? ကာယိကော ဝီတိက္ကမော ဝါစသိကော ဝီတိက္ကမော ကာယိကဝါစသိကော ဝီတိက္ကမော၊ အယံ ဝုစ္စတိ အနာစာရော။ သဗ္ဗမ္ပိ ဒုဿီလျံ အနာစာရော။ ဣဓေကစ္စော ဝေဠုဒါနေန ဝါ ပတ္တဒါနေန ဝါ ပုပ္ဖဖလသိနာနဒန္တကဋ္ဌဒါနေန ဝါ စာဋုကမျတာယ ဝါ မုဂ္ဂသူပျတာယ ဝါ ပါရိဘဋျတာယ ဝါ ဇင်္ဃပေသနိကေန ဝါ အညတရညတရေန ဝါ ဗုဒ္ဓပဋိကုဋ္ဌေန မိစ္ဆာအာဇီဝေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ အနာစာရော။

တတ္ထ ကတမော အာစာရော? ကာယိကော အဝီတိက္ကမော ဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော ကာယိကဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော၊ အယံ ဝုစ္စတိ အာစာရော။ သဗ္ဗောပိ သီလသံဝရော အာစာရော။ ဣဓေကစ္စော န ဝေဠုဒါနေန ဝါ န ပတ္တန ပုပ္ဖန ဖလန သိနာနန ဒန္တကဋ္ဌဒါနေန ဝါ န စာဋုကမျတာယ ဝါ န မုဂ္ဂသူပျတာယ ဝါ န ပါရိဘဋျတာယ ဝါ န ဇင်္ဃပေသနိကေန ဝါ န အညတရညတရေန ဝါ ဗုဒ္ဓပဋိကုဋ္ဌေန မိစ္ဆာအာဇီဝေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ အာစာရော။

ဂေါစရောတိ အတ္ထိ ဂေါစရော အတ္ထိ အဂေါစရော။

တတ္ထ ကတမော အဂေါစရော? ဣဓေကစ္စော ဝေသိယာဂေါစရော ဝါ ဟောတိ ဝိဓဝါ၊ ထုလ္လကုမာရိကာ၊ ပဏ္ဍက၊ ဘိက္ခုနီ၊ ပါနာဂါရဂေါစရော ဝါ ဟောတိ၊ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ရာဇူဟိ ရာဇမဟာမတ္တေဟိ တိတ္ထိယေဟိ တိတ္ထိယသာဝကေဟိ အနနုလောမိကေန သံသဂ္ဂေန၊ ယာနိ ဝါ ပန တာနိ ကုလာနိ အဿဒ္ဓါနိ အပ္ပသန္နာနိ အနောပါနဘူတာနိ အက္ကောသကပရိဘာသကာနိ အနတ္ထကာမာနိ အဟိတကာမာနိ အဖာသုကကာမာနိ အယောဂက္ခေမကာမာနိ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနံ ဥပါသကာနံ ဥပါသိကာနံ၊ တထာရူပါနိ ကုလာနိ သေဝတိ ဘဇတိ ပယိရုပါသတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ အဂေါစရော။

တတ္ထ ကတမော ဂေါစရော? ဣဓေကစ္စော န ဝေသိယာဂေါစရော ဝါ ဟောတိ…ပေ… န ပါနာဂါရဂေါစရော ဝါ ဟောတိ၊ အသံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ရာဇူဟိ…ပေ… တိတ္ထိယသာဝကေဟိ အနနုလောမိကေန သံသဂ္ဂေန၊ ယာနိ ဝါ ပန တာနိ ကုလာနိ သဒ္ဓါနိ ပသန္နာနိ ဩပါနဘူတာနိ ကာသာဝပဇ္ဇောတာနိ ဣသိဝါတပဋိဝါတာနိ အတ္ထကာမာနိ…ပေ… ယောဂက္ခေမကာမာနိ ဘိက္ခူနံ…ပေ… ဥပါသိကာနံ၊ တထာရူပါနိ ကုလာနိ သေဝတိ ဘဇတိ ပယိရုပါသတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဂေါစရော။ ဣတိ ဣမိနာ စ အာစာရေန ဣမိနာ စ ဂေါစရေန ဥပေတော ဟောတိ သမုပေတော ဥပဂတော သမုပဂတော ဥပပန္နော သမ္ပန္နော သမန္နာဂတော၊ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော’’တိ (ဝိဘ။ ၅၁၁)။

အပိ စေတ္ထ ဣမိနာပိ နယေန အာစာရဂေါစရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒုဝိဓော ဟိ အနာစာရော ကာယိကော ဝါစသိကော စ။ တတ္ထ ကတမော ကာယိကော အနာစာရော? ဣဓေကစ္စော သင်္ဃဂတောပိ အစိတ္တီကာရကတော ထေရေ ဘိက္ခူ ဃဋ္ဋယန္တောပိ တိဋ္ဌတိ၊ ဃဋ္ဋယန္တောပိ နိသီဒတိ၊ ပုရတောပိ တိဋ္ဌတိ၊ ပုရတောပိ နိသီဒတိ၊ ဥစ္စေပိ အာသနေ နိသီဒတိ၊ သသီသမ္ပိ ပါရုပိတွာ နိသီဒတိ၊ ဌိတကောပိ ဘဏတိ၊ ဗာဟာဝိက္ခေပကောပိ ဘဏတိ၊ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ အနုပါဟနာနံ စင်္ကမန္တာနံ သဥပါဟနော စင်္ကမတိ၊ နီစေ စင်္ကမေ စင်္ကမန္တာနံ ဥစ္စေ စင်္ကမေ စင်္ကမတိ၊ ဆမာယ စင်္ကမန္တာနံ စင်္ကမေ စင်္ကမတိ၊ ထေရေ ဘိက္ခူ အနုပခဇ္ဇာပိ တိဋ္ဌတိ၊ အနုပခဇ္ဇာပိ နိသီဒတိ၊ နဝေပိ ဘိက္ခူ အာသနေန ပဋိဗာဟတိ၊ ဇန္တာဃရေပိ ထေရေ ဘိက္ခူ အနာပုစ္ဆာ ကဋ္ဌံ ပက္ခိပတိ၊ ဒွါရံ ပိဒဟတိ၊ ဥဒကတိတ္ထေပိ ထေရေ ဘိက္ခူ ဃဋ္ဋယန္တောပိ ဩတရတိ၊ ပုရတောပိ ဩတရတိ၊ ဃဋ္ဋယန္တောပိ နှာယတိ၊ ပုရတောပိ နှာယတိ၊ ဃဋ္ဋယန္တောပိ ဥတ္တရတိ၊ ပုရတောပိ ဥတ္တရတိ၊ အန္တရဃရံ ပဝိသန္တောပိ ထေရေ ဘိက္ခူ ဃဋ္ဋယန္တောပိ ဂစ္ဆတိ၊ ပုရတောပိ ဂစ္ဆတိ၊ ဝေါက္ကမ္မ စ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ပုရတော ပုရတော ဂစ္ဆတိ၊ ယာနိပိ တာနိ ဟောန္တိ ကုလာနံ ဩဝရကာနိ ဂူဠှာနိ စ ပဋိစ္ဆန္နာနိ စ ယတ္ထ ကုလိတ္ထိယော ကုလကုမာရိယော နိသီဒန္တိ၊ တတ္ထပိ သဟသာ ပဝိသတိ၊ ကုမာရကဿပိ သီသံ ပရာမသတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ကာယိကော အနာစာရော။

တတ္ထ ကတမော ဝါစသိကော အနာစာရော? ဣဓေကစ္စော သင်္ဃဂတောပိ အစိတ္တီကာရကတော ထေရေ ဘိက္ခူ အနာပုစ္ဆာ ဓမ္မံ ဘဏတိ။ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသတိ၊ ဌိတကောပိ ဘဏတိ၊ ဗာဟာဝိက္ခေပကောပိ ဘဏတိ၊ အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌောပိ ဣတ္ထိံ ဝါ ကုမာရိံ ဝါ ဧဝမာဟ – ‘‘ဣတ္ထန္နာမေ ဣတ္ထံဂေါတ္တေ ကိံ အတ္ထိ၊ ယာဂု အတ္ထိ၊ ဘတ္တံ အတ္ထိ၊ ခါဒနီယံ အတ္ထိ၊ ကိံ ပိဝိဿာမ၊ ကိံ ခါဒိဿာမ၊ ကိံ ဘုဉ္ဇိဿာမ။ ကိံ ဝါ မေ ဒဿထာ’’တိ ဝိပ္ပလပတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဝါစသိကော အနာစာရော (မဟာနိ။ ၈၇)။ ပဋိပက္ခဝသေန ပနဿ အာစာရော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အပိစ ဘိက္ခု သဂါရဝေါ သပ္ပတိဿော ဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပန္နော သုနိဝတ္ထော သုပါရုတော ပါသာဒိကေန အဘိက္ကန္တေန ပဋိက္ကန္တေန အာလောကိတေန ဝိလောကိတေန သမိဉ္ဇိတေန ပသာရိတေန ဩက္ခိတ္တစက္ခု ဣရိယာပထသမ္ပန္နော ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဘောဇနေ မတ္တညူ ဇာဂရိယမနုယုတ္တော သတိသမ္ပဇညေန သမန္နာဂတော အပ္ပိစ္ဆော သန္တုဋ္ဌော အာရဒ္ဓဝီရိယော အာဘိသမာစာရိကေသု သက္ကစ္စကာရီ ဂရုစိတ္တီကာရဗဟုလော ဝိဟရတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ အာစာရော။ ဧဝံ တာဝ အာစာရော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဂေါစရော ပန တိဝိဓော ဥပနိဿယဂေါစရော အာရက္ခဂေါစရော ဥပနိဗန္ဓဂေါစရောတိ။ တတ္ထ ကတမော ဥပနိဿယဂေါစရော? ဒသကထာဝတ္ထုဂုဏသမန္နာဂတော ကလျာဏမိတ္တော၊ ယံ နိဿာယ အဿုတံ သုဏာတိ၊ သုတံ ပရိယောဒပေတိ၊ ကင်္ခံ ဝိတရတိ၊ ဒိဋ္ဌိံ ဥဇုံ ကရောတိ၊ စိတ္တံ ပသာဒေတိ။ ယဿ ဝါ ပန အနုသိက္ခမာနော သဒ္ဓါယ ဝဍ္ဎတိ၊ သီလေန၊ သုတေန၊ စာဂေန၊ ပညာယ ဝဍ္ဎတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဥပနိဿယဂေါစရော။

ကတမော အာရက္ခဂေါစရော? ဣဓ ဘိက္ခု အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌော ဝီထိံ ပဋိပန္နော ဩက္ခိတ္တစက္ခု ယုဂမတ္တဒဿာဝီ သုသံဝုတော ဂစ္ဆတိ၊ န ဟတ္ထိံ ဩလောကေန္တော၊ န အဿံ၊ န ရထံ၊ န ပတ္တိံ၊ န ဣတ္ထိံ၊ န ပုရိသံ ဩလောကေန္တော၊ န ဥဒ္ဓံ ဥလ္လောကေန္တော၊ န အဓော ဩလောကေန္တော၊ န ဒိသာဝိဒိသံ ပေက္ခမာနော ဂစ္ဆတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ အာရက္ခဂေါစရော။

ကတမော ဥပနိဗန္ဓဂေါစရော? စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ယတ္ထ စိတ္တံ ဥပနိဗန္ဓတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ကော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဂေါစရော သကော ပေတ္တိကော ဝိသယော? ယဒိဒံ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၇၂)၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဥပနိဗန္ဓဂေါစရော။ ဣတိ ဣမိနာ စ အာစာရေန ဣမိနာ စ ဂေါစရေန ဥပေတော…ပေ… သမန္နာဂတော။ တေနပိ ဝုစ္စတိ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နောတိ။

အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီတိ အဏုပ္ပမာဏေသု အသဉ္စိစ္စ အာပန္နသေခိယအကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါဒိဘေဒေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿနသီလော။ သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသူတိ ယံကိဉ္စိ သိက္ခာပဒေသု သိက္ခိတဗ္ဗံ၊ တံ သဗ္ဗံ သမ္မာ အာဒါယ သိက္ခတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော’’တိ ဧတ္တာဝတာ စ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ဒေသနာယ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ဒဿိတံ။ ‘‘အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော’’တိအာဒိ ပန သဗ္ဗံ ယထာပဋိပန္နဿ တံ သီလံ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ ပဋိပတ္တိံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣန္ဒြိယသံဝရသီလံ

၁၅။ ယံ ပနေတံ တဒနန္တရံ ‘‘သော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဒဿိတံ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလံ၊ တတ္ထ သောတိ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလေ ဌိတော ဘိက္ခု။ စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာတိ ကာရဏဝသေန စက္ခူတိ လဒ္ဓဝေါဟာရေန ရူပဒဿနသမတ္ထေန စက္ခုဝိညာဏေန ရူပံ ဒိသွာ။ ပေါရာဏာ ပနာဟု ‘‘စက္ခု ရူပံ န ပဿတိ၊ အစိတ္တကတ္တာ၊ စိတ္တံ န ပဿတိ၊ အစက္ခုကတ္တာ၊ ဒွါရာရမ္မဏသင်္ဃဋ္ဋေ ပန စက္ခုပသာဒဝတ္ထုကေန စိတ္တေန ပဿတိ။ ဤဒိသီ ပနေသာ ‘ဓနုနာ ဝိဇ္ဈတီ’တိအာဒီသု ဝိယ သသမ္ဘာရကထာ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ စက္ခုဝိညာဏေန ရူပံ ဒိသွာတိ အယမေဝေတ္ထ အတ္ထော’’တိ။ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီတိ ဣတ္ထိပုရိသနိမိတ္တံ ဝါ သုဘနိမိတ္တာဒိကံ ဝါ ကိလေသဝတ္ထုဘူတံ နိမိတ္တံ န ဂဏှာတိ၊ ဒိဋ္ဌမတ္တေယေဝ သဏ္ဌာတိ။ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီတိ ကိလေသာနံ အနုအနုဗျဉ္ဇနတော ပါကဋဘာဝကရဏတော အနုဗျဉ္ဇနန္တိ လဒ္ဓဝေါဟာရံ ဟတ္ထပါဒသိတဟသိတကထိတဝိလောကိတာဒိဘေဒံ အာကာရံ န ဂဏှာတိ၊ ယံ တတ္ထ ဘူတံ၊ တဒေဝ ဂဏှာတိ၊ စေတိယပဗ္ဗတဝါသီ မဟာတိဿတ္ထေရော ဝိယ။

ထေရံ ကိရ စေတိယပဗ္ဗတာ အနုရာဓပုရံ ပိဏ္ဍစာရတ္ထာယ အာဂစ္ဆန္တံ အညတရာ ကုလသုဏှာ သာမိကေန သဒ္ဓိံ ဘဏ္ဍိတွာ သုမဏ္ဍိတပသာဓိတာ ဒေဝကညာ ဝိယ ကာလဿေဝ အနုရာဓပုရတော နိက္ခမိတွာ ဉာတိဃရံ ဂစ္ဆန္တီ အန္တရာမဂ္ဂေ ဒိသွာ ဝိပလ္လတ္ထစိတ္တာ မဟာဟသိတံ ဟသိ။ ထေရော ကိမေတန္တိ ဩလောကေန္တော တဿာ ဒန္တဋ္ဌိကေ အသုဘသညံ ပဋိလဘိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘တဿာ ဒန္တဋ္ဌိကံ ဒိသွာ၊ ပုဗ္ဗသညံ အနုဿရိ၊

တတ္ထေဝ သော ဌိတော ထေရော၊ အရဟတ္တံ အပါပုဏီ’’တိ။

သာမိကောပိ ခေါ ပနဿာ အနုမဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တော ထေရံ ဒိသွာ ‘‘ကိဉ္စိ၊ ဘန္တေ၊ ဣတ္ထိံ ပဿထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တံ ထေရော အာဟ –

‘‘နာဘိဇာနာမိ ဣတ္ထီ ဝါ၊ ပုရိသော ဝါ ဣတော ဂတော၊

အပိစ အဋ္ဌိသင်္ဃာဋော၊ ဂစ္ဆတေသ မဟာပထေ’’တိ။

ယတွာဓိကရဏမေနန္တိအာဒိမှိ ယံကာရဏာ ယဿ စက္ခုန္ဒြိယာသံဝရဿ ဟေတု ဧတံ ပုဂ္ဂလံ သတိကဝါဋေန စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ အပိဟိတစက္ခုဒွါရံ ဟုတွာ ဝိဟရန္တံ ဧတေ အဘိဇ္ဈာဒယော ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ အနုဗန္ဓေယျုံ။ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတီတိ တဿ စက္ခုန္ဒြိယဿ သတိကဝါဋေန ပိဒဟနတ္ထာယ ပဋိပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇန္တောယေဝ စ ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတီတိပိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရော ဝါ အသံဝရော ဝါ နတ္ထိ။ န ဟိ စက္ခုပသာဒံ နိဿာယ သတိ ဝါ မုဋ္ဌသစ္စံ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အပိစ ယဒါ ရူပါရမ္မဏံ စက္ခုဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆတိ၊ တဒါ ဘဝင်္ဂေ ဒွိက္ခတ္တုံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓေ ကိရိယမနောဓာတု အာဝဇ္ဇနကိစ္စံ သာဓယမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈတိ။ တတော စက္ခုဝိညာဏံ ဒဿနကိစ္စံ။ တတော ဝိပါကမနောဓာတု သမ္ပဋိစ္ဆနကိစ္စံ။ တတော ဝိပါကာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတု သန္တီရဏကိစ္စံ။ တတော ကိရိယာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတု ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနကိစ္စံ သာဓယမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈတိ၊ တဒနန္တရံ ဇဝနံ ဇဝတိ။

တတြာပိ နေဝ ဘဝင်္ဂသမယေ၊ န အာဝဇ္ဇနာဒီနံ အညတရသမယေ သံဝရော ဝါ အသံဝရော ဝါ အတ္ထိ။ ဇဝနက္ခဏေ ပန သစေ ဒုဿီလျံ ဝါ မုဋ္ဌသစ္စံ ဝါ အညာဏံ ဝါ အက္ခန္တိ ဝါ ကောသဇ္ဇံ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အသံဝရော ဟောတိ။ ဧဝံ ဟောန္တော ပန သော စက္ခုန္ဒြိယေ အသံဝရောတိ ဝုစ္စတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ တသ္မိံ သတိ ဒွါရမ္ပိ အဂုတ္တံ ဟောတိ၊ ဘဝင်္ဂမ္ပိ အာဝဇ္ဇနာဒီနိပိ ဝီထိစိတ္တာနိ ။ ယထာ ကိံ? ယထာ နဂရေ စတူသု ဒွါရေသု အသံဝုတေသု ကိဉ္စာပိ အန္တောဃရဒွါရကောဋ္ဌကဂဗ္ဘာဒယော သုသံဝုတာ ဟောန္တိ၊ တထာပိ အန္တောနဂရေ သဗ္ဗံ ဘဏ္ဍံ အရက္ခိတံ အဂေါပိတမေဝ ဟောတိ။ နဂရဒွါရေန ဟိ ပဝိသိတွာ စောရာ ယဒိစ္ဆန္တိ၊ တံ ကရေယျုံ၊ ဧဝမေဝ ဇဝနေ ဒုဿီလျာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု တသ္မိံ အသံဝရေ သတိ ဒွါရမ္ပိ အဂုတ္တံ ဟောတိ၊ ဘဝင်္ဂမ္ပိ အာဝဇ္ဇနာဒီနိပိ ဝီထိစိတ္တာနိ။

တသ္မိံ ပန သီလာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု ဒွါရမ္ပိ ဂုတ္တံ ဟောတိ၊ ဘဝင်္ဂမ္ပိ အာဝဇ္ဇနာဒီနိပိ ဝီထိစိတ္တာနိ။ ယထာ ကိံ? ယထာ နဂရဒွါရေသု သံဝုတေသု ကိဉ္စာပိ အန္တောဃရာဒယော အသံဝုတာ ဟောန္တိ၊ တထာပိ အန္တောနဂရေ သဗ္ဗံ ဘဏ္ဍံ သုရက္ခိတံ သုဂေါပိတမေဝ ဟောတိ။ နဂရဒွါရေသု ဟိ ပိဟိတေသု စောရာနံ ပဝေသော နတ္ထိ၊ ဧဝမေဝ ဇဝနေ သီလာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု ဒွါရမ္ပိ ဂုတ္တံ ဟောတိ၊ ဘဝင်္ဂမ္ပိ အာဝဇ္ဇနာဒီနိပိ ဝီထိစိတ္တာနိ။ တသ္မာ ဇဝနက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရောတိ ဝုတ္တော။

သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝမိဒံ သင်္ခေပတော ရူပါဒီသု ကိလေသာနုဗန္ဓနိမိတ္တာဒိဂ္ဂါဟပရိဝဇ္ဇနလက္ခဏံ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလံ

၁၆။ ဣဒါနိ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလာနန္တရံ ဝုတ္တေ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလေ အာဇီဝဟေတု ပညတ္တာနံ ဆန္နံ သိက္ခာပဒါနန္တိ ယာနိ တာနိ ‘‘အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတော အသန္တံ အဘူတံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ ဥလ္လပတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ။ အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ သဉ္စရိတ္တံ သမာပဇ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ သင်္ဃာဒိသေသဿ။ အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ ‘ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသတိ သော ဘိက္ခု အရဟာ’တိ ဘဏတိ၊ ပဋိဝိဇာနန္တဿ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ ဘိက္ခု ပဏီတဘောဇနာနိ အဂိလာနော အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ။ အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ ဘိက္ခုနီ ပဏီတဘောဇနာနိ အဂိလာနာ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ ပါဋိဒေသနီယဿ။ အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ သူပံ ဝါ ဩဒနံ ဝါ အဂိလာနော အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇတိ ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (ပရိ။ ၂၈၇) ဧဝံ ပညတ္တာနိ ဆ သိက္ခာပဒါနိ၊ ဣမေသံ ဆန္နံ သိက္ခာပဒါနံ။

ကုဟနာတိအာဒီသု အယံ ပါဠိ၊ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ကုဟနာ? လာဘသက္ကာရသိလောကသန္နိဿိတဿ ပါပိစ္ဆဿ ဣစ္ဆာပကတဿ ယာ ပစ္စယပဋိသေဝနသင်္ခါတေန ဝါ သာမန္တဇပ္ပိတေန ဝါ ဣရိယာပထဿ ဝါ အဋ္ဌပနာ ဌပနာ သဏ္ဌပနာ ဘာကုဋိကာ ဘာကုဋိယံ ကုဟနာ ကုဟာယနာ ကုဟိတတ္တံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ကုဟနာ။

‘‘တတ္ထ ကတမာ လပနာ? လာဘသက္ကာရသိလောကသန္နိဿိတဿ ပါပိစ္ဆဿ ဣစ္ဆာပကတဿ ယာ ပရေသံ အာလပနာ လပနာ သလ္လပနာ ဥလ္လပနာ သမုလ္လပနာ ဥန္နဟနာ သမုန္နဟနာ ဥက္ကာစနာ သမုက္ကာစနာ အနုပ္ပိယဘာဏိတာ စာဋုကမျတာ မုဂ္ဂသူပျတာ ပါရိဘဋျတာ၊ အယံ ဝုစ္စတိ လပနာ။

‘‘တတ္ထ ကတမာ နေမိတ္တိကတာ? လာဘသက္ကာရသိလောကသန္နိဿိတဿ ပါပိစ္ဆဿ ဣစ္ဆာပကတဿ ယံ ပရေသံ နိမိတ္တံ နိမိတ္တကမ္မံ ဩဘာသော ဩဘာသကမ္မံ သာမန္တဇပ္ပာ ပရိကထာ၊ အယံ ဝုစ္စတိ နေမိတ္တိကတာ။

‘‘တတ္ထ ကတမာ နိပ္ပေသိကတာ? လာဘသက္ကာရသိလောကသန္နိဿိတဿ ပါပိစ္ဆဿ ဣစ္ဆာပကတဿ ယာ ပရေသံ အက္ကောသနာ ဝမ္ဘနာ ဂရဟနာ ဥက္ခေပနာ သမုက္ခေပနာ ခိပနာ သံခိပနာ ပါပနာ သမ္ပာပနာ အဝဏ္ဏဟာရိကာ ပရပိဋ္ဌိမံသိကတာ၊ အယံ ဝုစ္စတိ နိပ္ပေသိကတာ။

‘‘တတ္ထ ကတမာ လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာ? လာဘသက္ကာရသိလောကသန္နိဿိတော ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတော ဣတော လဒ္ဓံ အာမိသံ အမုတြ ဟရတိ၊ အမုတြ ဝါ လဒ္ဓံ အာမိသံ ဣဓ အာဟရတိ။ ယာ ဧဝရူပါ အာမိသေန အာမိသဿ ဧဋ္ဌိ ဂဝေဋ္ဌိ ပရိယေဋ္ဌိ ဧသနာ ဂဝေသနာ ပရိယေသနာ၊ အယံ ဝုစ္စတိ လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၆၂-၈၆၅)။

၁၇။ ဣမိဿာ ပန ပါဠိယာ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကုဟနနိဒ္ဒေသေ တာဝ လာဘသက္ကာရသိလောကသန္နိဿိတဿာတိ လာဘဉ္စ သက္ကာရဉ္စ ကိတ္တိသဒ္ဒဉ္စ သန္နိဿိတဿ၊ ပတ္ထယန္တဿာတိ အတ္ထော။ ပါပိစ္ဆဿာတိ အသန္တဂုဏဒီပနကာမဿ။ ဣစ္ဆာပကတဿာတိ ဣစ္ဆာယ အပကတဿ၊ ဥပဒ္ဒုတဿာတိ အတ္ထော။

ဣတော ပရံ ယသ္မာ ပစ္စယပဋိသေဝနသာမန္တဇပ္ပနဣရိယာပထသန္နိဿိတဝသေန မဟာနိဒ္ဒေသေ တိဝိဓံ ကုဟနဝတ္ထု အာဂတံ။ တသ္မာ တိဝိဓမ္ပေတံ ဒဿေတုံ ပစ္စယပဋိသေဝနသင်္ခါတေန ဝါတိ ဧဝမာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ စီဝရာဒီဟိ နိမန္တိတဿ တဒတ္ထိကဿေဝ သတော ပါပိစ္ဆတံ နိဿာယ ပဋိက္ခိပနေန၊ တေ စ ဂဟပတိကေ အတ္တနိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတသဒ္ဓေ ဉတွာ ပုန တေသံ ‘‘အဟော အယျော အပ္ပိစ္ဆော န ကိဉ္စိ ပဋိဂ္ဂဏှိတုံ ဣစ္ဆတိ၊ သုလဒ္ဓံ ဝတ နော အဿ သစေ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကိဉ္စိ ပဋိဂ္ဂဏှေယျာ’’တိ နာနာဝိဓေဟိ ဥပါယေဟိ ပဏီတာနိ စီဝရာဒီနိ ဥပနေန္တာနံ တဒနုဂ္ဂဟကာမတံယေဝ အာဝိကတွာ ပဋိဂ္ဂဟဏေန စ တတော ပဘုတိ အပိ သကဋဘာရေဟိ ဥပနာမနဟေတုဘူတံ ဝိမှာပနံ ပစ္စယပဋိသေဝနသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ မဟာနိဒ္ဒေသေ –

‘‘ကတမံ ပစ္စယပဋိသေဝနသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထု? ဣဓ ဂဟပတိကာ ဘိက္ခုံ နိမန္တေန္တိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေဟိ။ သော ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတော အတ္ထိကော စီဝရ…ပေ… ပရိက္ခာရာနံ ဘိယျောကမျတံ ဥပါဒါယ စီဝရံ ပစ္စက္ခာတိ။ ပိဏ္ဍပါတံ…ပေ… သေနာသနံ။ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ ပစ္စက္ခာတိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘ကိံ သမဏဿ မဟဂ္ဃေန စီဝရေန၊ ဧတံ သာရုပ္ပံ ယံ သမဏော သုသာနာ ဝါ သင်္ကာရကူဋာ ဝါ ပါပဏိကာ ဝါ နန္တကာနိ ဥစ္စိနိတွာ သင်္ဃာဋိံ ကတွာ ဓာရေယျ။ ကိံ သမဏဿ မဟဂ္ဃေန ပိဏ္ဍပါတေန ဧတံ သာရုပ္ပံ ယံ သမဏော ဥဉ္ဆာစရိယာယ ပိဏ္ဍိယာလောပေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေယျ။ ကိံ သမဏဿ မဟဂ္ဃေန သေနာသနေန၊ ဧတံ သာရုပ္ပံ ယံ သမဏော ရုက္ခမူလိကော ဝါ အဿ အဗ္ဘောကာသိကော ဝါ။ ကိံ သမဏဿ မဟဂ္ဃေန ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေန၊ ဧတံ သာရုပ္ပံ ယံ သမဏော ပူတိမုတ္တေန ဝါ ဟရိဋကီခဏ္ဍေန ဝါ ဩသဓံ ကရေယျာ’တိ။ တဒုပါဒါယ လူခံ စီဝရံ ဓာရေတိ၊ လူခံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ လူခံ သေနာသနံ ပဋိသေဝတိ၊ လူခံ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ ပဋိသေဝတိ၊ တမေနံ ဂဟပတိကာ ဧဝံ ဇာနန္တိ ‘အယံ သမဏော အပ္ပိစ္ဆော သန္တုဋ္ဌော ပဝိဝိတ္တော အသံသဋ္ဌော အာရဒ္ဓဝီရိယော ဓုတဝါဒေါ’တိ။ ဘိယျော ဘိယျော နိမန္တေန္တိ စီဝရ…ပေ… ပရိက္ခာရေဟိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘တိဏ္ဏံ သမ္မုခီဘာဝါ သဒ္ဓါ ကုလပုတ္တော ဗဟုံ ပုညံ ပသဝတိ။ သဒ္ဓါယ သမ္မုခီဘာဝါ သဒ္ဓါ ကုလပုတ္တော ဗဟုံ ပုညံ ပသဝတိ။ ဒေယျဓမ္မဿ…ပေ… ဒက္ခိဏေယျာနံ သမ္မုခီဘာဝါသဒ္ဓါကုလပုတ္တော ဗဟုံ ပုညံ ပသဝတိ။ တုမှာကဉ္စေဝါယံ သဒ္ဓါ အတ္ထိ၊ ဒေယျဓမ္မော စ သံဝိဇ္ဇတိ၊ အဟဉ္စ ပဋိဂ္ဂါဟကော၊ သစေဟံ န ပဋိဂ္ဂဟေဿာမိ၊ ဧဝံ တုမှေ ပုညေန ပရိဗာဟိရာ ဘဝိဿန္တိ၊ န မယှံ ဣမိနာ အတ္ထော။ အပိစ တုမှာကံယေဝ အနုကမ္ပာယ ပဋိဂ္ဂဏှာမီ’တိ။ တဒုပါဒါယ ဗဟုမ္ပိ စီဝရံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။ ဗဟုမ္ပိ ပိဏ္ဍပါတံ…ပေ… ဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ ။ ယာ ဧဝရူပါ ဘာကုဋိကာ ဘာကုဋိယံ ကုဟနာ ကုဟာယနာ ကုဟိတတ္တံ၊ ဣဒံ ပစ္စယပဋိသေဝနသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထူ’’တိ (မဟာနိ။ ၈၇)။

ပါပိစ္ဆဿေဝ ပန သတော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာဓိဂမပရိဒီပနဝါစာယ တထာ တထာ ဝိမှာပနံ သာမန္တဇပ္ပနသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာဟ –

‘‘ကတမံ သာမန္တဇပ္ပနသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထု? ဣဓေကစ္စော ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတော သမ္ဘာဝနာဓိပ္ပာယော ‘ဧဝံ မံ ဇနော သမ္ဘာဝေဿတီ’တိ အရိယဓမ္မသန္နိဿိတံ ဝါစံ ဘာသတိ ‘ယော ဧဝရူပံ စီဝရံ ဓာရေတိ၊ သော သမဏော မဟေသက္ခော’တိ ဘဏတိ။ ‘ယော ဧဝရူပံ ပတ္တံ လောဟထာလကံ။ ဓမ္မကရဏံ ပရိဿာဝနံ ကုဉ္စိကံ၊ ကာယဗန္ဓနံ ဥပါဟနံ ဓာရေတိ၊ သော သမဏော မဟေသက္ခော’တိ ဘဏတိ။ ယဿ ဧဝရူပေါ ဥပဇ္ဈာယော အာစရိယော သမာနုပဇ္ဈာယကော၊ သမာနာစရိယကော မိတ္တော သန္ဒိဋ္ဌော သမ္ဘတ္တော သဟာယော။ ယော ဧဝရူပေ ဝိဟာရေ ဝသတိ အဍ္ဎယောဂေ ပါသာဒေ ဟမ္မိယေ ဂုဟာယံ လေဏေ ကုဋိယာ ကူဋာဂါရေ အဋ္ဋေ မာဠေ ဥဒ္ဒဏ္ဍေ ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ မဏ္ဍပေ ရုက္ခမူလေ ဝသတိ၊ သော သမဏော မဟေသက္ခော’တိ ဘဏတိ။ အထ ဝါ ‘ကောရဇိကကောရဇိကော ဘာကုဋိကဘာကုဋိကော ကုဟကကုဟကော လပကလပကော မုခသမ္ဘာဝိကော၊ အယံ သမဏော ဣမာသံ ဧဝရူပါနံ သန္တာနံ ဝိဟာရသမာပတ္တီနံ လာဘီ’တိ တာဒိသံ ဂမ္ဘီရံ ဂူဠှံ နိပုဏံ ပဋိစ္ဆန္နံ လောကုတ္တရံ သုညတာပဋိသံယုတ္တံ ကထံ ကထေသိ။ ယာ ဧဝရူပါ ဘာကုဋိကာ ဘာကုဋိယံ ကုဟနာ ကုဟာယနာ ကုဟိတတ္တံ၊ ဣဒံ သာမန္တဇပ္ပနသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထူ’’တိ (မဟာနိ။ ၈၇)။

ပါပိစ္ဆဿေဝ ပန သတော သမ္ဘာဝနာဓိပ္ပာယကတေန ဣရိယာပထေန ဝိမှာပနံ ဣရိယာပထသန္နိဿိတံ ကုဟနဝတ္ထူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာဟ – ‘‘ကတမံ ဣရိယာပထသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထု။ ဣဓေကစ္စော ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတော သမ္ဘာဝနာဓိပ္ပာယော ‘ဧဝံ မံ ဇနော သမ္ဘာဝေဿတီ’တိ ဂမနံ သဏ္ဌပေတိ ၊ ဌာနံ သဏ္ဌပေတိ၊ နိသဇ္ဇံ သဏ္ဌပေတိ၊ သယနံ သဏ္ဌပေတိ၊ ပဏိဓာယ ဂစ္ဆတိ၊ ပဏိဓာယ တိဋ္ဌတိ၊ ပဏိဓာယ နိသီဒတိ၊ ပဏိဓာယ သေယျံ ကပ္ပေတိ၊ သမာဟိတော ဝိယ ဂစ္ဆတိ၊ သမာဟိတော ဝိယ တိဋ္ဌတိ၊ နိသီဒတိ၊ သေယျံ ကပ္ပေတိ၊ အာပါထကဇ္ဈာယီ စ ဟောတိ၊ ယာ ဧဝရူပါ ဣရိယာပထဿ အဋ္ဌပနာ ဌပနာ သဏ္ဌပနာ ဘာကုဋိကာ ဘာကုဋိယံ ကုဟနာ ကုဟာယနာ ကုဟိတတ္တံ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဣရိယာပထသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထူ’’တိ (မဟာနိ။ ၈၇)။

တတ္ထ ပစ္စယပဋိသေဝနသင်္ခါတေနာတိ ပစ္စယပဋိသေဝနန္တိ ဧဝံ သင်္ခါတေန ပစ္စယပဋိသေဝနေန ဝါ သင်္ခါတေန။ သာမန္တဇပ္ပိတေနာတိ သမီပဘဏိတေန။ ဣရိယာပထဿ ဝါတိ စတုဣရိယာပထဿ။ အဋ္ဌပနာတိအာဒိ ဌပနာ၊ အာဒရေန ဝါ ဌပနာ။ ဌပနာတိ ဌပနာကာရော။ သဏ္ဌပနာတိ အဘိသင်္ခရဏာ၊ ပါသာဒိကဘာဝကရဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘာကုဋိကာတိ ပဓာနပုရိမဋ္ဌိတဘာဝဒဿနေန ဘာကုဋိကရဏံ၊ မုခသင်္ကောစောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘာကုဋိကရဏံ သီလမဿာတိ ဘာကုဋိကော။ ဘာကုဋိကဿ ဘာဝေါ ဘာကုဋိယံ။ ကုဟနာတိ ဝိမှာပနာ။ ကုဟဿ အာယနာ ကုဟာယနာ။ ကုဟိတဿ ဘာဝေါ ကုဟိတတ္တန္တိ။

လပနာနိဒ္ဒေသေ အာလပနာတိ ဝိဟာရံ အာဂတေ မနုဿေ ဒိသွာ ‘‘ကိမတ္ထာယ ဘောန္တော အာဂတာ၊ ကိံ ဘိက္ခူ နိမန္တိတုံ၊ ယဒိ ဧဝံ ဂစ္ဆထ ရေ၊ အဟံ ပစ္ဆတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ အာဒိတောဝ လပနာ။ အထ ဝါ အတ္တာနံ ဥပနေတွာ ‘‘အဟံ တိဿော၊ မယိ ရာဇာ ပသန္နော၊ မယိ အသုကော စ အသုကော စ ရာဇမဟာမတ္တော ပသန္နော’’တိ ဧဝံ အတ္တုပနာယိကာ လပနာ အာလပနာ။ လပနာတိ ပုဋ္ဌဿ သတော ဝုတ္တပ္ပကာရမေဝ လပနံ။ သလ္လပနာတိ ဂဟပတိကာနံ ဥက္ကဏ္ဌနေ ဘီတဿ ဩကာသံ ဒတွာ ဒတွာ သုဋ္ဌု လပနာ။ ဥလ္လပနာတိ မဟာကုဋုမ္ဗိကော မဟာနာဝိကော မဟာဒါနပတီတိ ဧဝံ ဥဒ္ဓံ ကတွာ လပနာ။ သမုလ္လပနာတိ သဗ္ဗတောဘာဂေန ဥဒ္ဓံ ကတွာ လပနာ။

ဥန္နဟနာတိ ‘‘ဥပါသကာ ပုဗ္ဗေ ဤဒိသေ ကာလေ နဝဒါနံ ဒေထ၊ ဣဒါနိ ကိံ န ဒေထာ’’တိ ဧဝံ ယာဝ ‘‘ဒဿာမ၊ ဘန္တေ၊ ဩကာသံ န လဘာမာ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တိ၊ တာဝ ဥဒ္ဓံ ဥဒ္ဓံ နဟနာ၊ ဝေဌနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ ဥစ္ဆုဟတ္ထံ ဒိသွာ ‘‘ကုတော အာဘတံ ဥပါသကာ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ ဥစ္ဆုခေတ္တတော၊ ဘန္တေတိ။ ကိံ တတ္ထ ဥစ္ဆု မဓုရန္တိ။ ခါဒိတွာ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ။ ‘‘န၊ ဥပါသက၊ ဘိက္ခုဿ ဥစ္ဆုံ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ ယာ ဧဝရူပါ နိဗ္ဗေဌေန္တဿာပိ ဝေဌနကထာ၊ သာ ဥန္နဟနာ။ သဗ္ဗတောဘာဂေန ပုနပ္ပုနံ ဥန္နဟနာ သမုန္နဟနာ။

ဥက္ကာစနာတိ ‘‘ဧတံ ကုလံ မံယေဝ ဇာနာတိ။ သစေ ဧတ္ထ ဒေယျဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ မယှမေဝ ဒေတီ’’တိ ဧဝံ ဥက္ခိပိတွာ ကာစနာ ဥက္ကာစနာ၊ ဥဒ္ဒီပနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေလကန္ဒရိကဝတ္ထု စေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သဗ္ဗတောဘာဂေန ပန ပုနပ္ပုနံ ဥက္ကာစနာ သမုက္ကာစနာ။

အနုပ္ပိယဘာဏိတာတိ သစ္စာနုရူပံ ဓမ္မာနုရူပံ ဝါ အနပလောကေတွာ ပုနပ္ပုနံ ပိယဘဏနမေဝ။ စာဋုကမျတာတိ နီစဝုတ္တိတာ အတ္တာနံ ဟေဋ္ဌတော ဟေဋ္ဌတော ဌပေတွာ ဝတ္တနံ။ မုဂ္ဂသူပျတာတိ မုဂ္ဂသူပသဒိသတာ။ ယထာ ဟိ မုဂ္ဂေသု ပစ္စမာနေသု ကောစိဒေဝ န ပစ္စတိ၊ အဝသေသာ ပစ္စန္တိ၊ ဧဝံ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝစနေ ကိဉ္စိဒေဝ သစ္စံ ဟောတိ၊ သေသံ အလီကံ၊ အယံ ပုဂ္ဂလော မုဂ္ဂသူပျောတိ ဝုစ္စတိ။ တဿ ဘာဝေါ မုဂ္ဂသူပျတာ။ ပါရိဘဋျတာတိ ပါရိဘဋျဘာဝေါ။ ယော ဟိ ကုလဒါရကေ ဓာတိ ဝိယ အင်္ကေန ဝါ ခန္ဓေန ဝါ ပရိဘဋတိ၊ ဓာရေတီတိ အတ္ထော။ တဿ ပရိဘဋဿ ကမ္မံ ပါရိဘဋျုံ။ ပါရိဘဋျဿ ဘာဝေါ ပါရိဘဋျတာတိ။

နေမိတ္တိကတာနိဒ္ဒေသေ နိမိတ္တန္တိ ယံကိဉ္စိ ပရေသံ ပစ္စယဒါနသညာဇနကံ ကာယဝစီကမ္မံ။ နိမိတ္တကမ္မန္တိ ခါဒနီယံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ‘‘ကိံ ခါဒနီယံ လဘိတ္ထာ’’တိအာဒိနာ နယေန နိမိတ္တကရဏံ။ ဩဘာသောတိ ပစ္စယပဋိသံယုတ္တကထာ။ ဩဘာသကမ္မန္တိ ဝစ္ဆပါလကေ ဒိသွာ ‘‘ကိံ ဣမေ ဝစ္ဆာ ခီရဂေါဝစ္ဆာ ဥဒါဟု တက္ကဂေါဝစ္ဆာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ခီရဂေါဝစ္ဆာ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န ခီရဂေါဝစ္ဆာ၊ ယဒိ ခီရဂေါဝစ္ဆာ သိယုံ၊ ဘိက္ခူပိ ခီရံ လဘေယျု’’န္တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန တေသံ ဒါရကာနံ မာတာပိတူနံ နိဝေဒေတွာ ခီရဒါပနာဒိကံ ဩဘာသကရဏံ။ သာမန္တဇပ္ပာတိ သမီပံ ကတွာ ဇပ္ပနံ။ ကုလူပကဘိက္ခု ဝတ္ထု စေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ကုလူပကော ကိရ ဘိက္ခု ဘုဉ္ဇိတုကာမော ဂေဟံ ပဝိသိတွာ နိသီဒိ။ တံ ဒိသွာ အဒါတုကာမာ ဃရဏီ ‘‘တဏ္ဍုလာ နတ္ထီ’’တိ ဘဏန္တီ တဏ္ဍုလေ အာဟရိတုကာမာ ဝိယ ပဋိဝိဿကဃရံ ဂတာ။ ဘိက္ခုပိ အန္တောဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ဩလောကေန္တော ကဝါဋကောဏေ ဥစ္ဆုံ၊ ဘာဇနေ ဂုဠံ၊ ပိဋကေ လောဏမစ္ဆဖာလေ၊ ကုမ္ဘိယံ တဏ္ဍုလေ၊ ဃဋေ ဃတံ ဒိသွာ နိက္ခမိတွာ နိသီဒိ။ ဃရဏီ ‘‘တဏ္ဍုလေ နာလတ္ထ’’န္တိ အာဂတာ။ ဘိက္ခု ‘‘ဥပါသိကေ ‘အဇ္ဇ ဘိက္ခာ န သမ္ပဇ္ဇိဿတီ’တိ ပဋိကစ္စေဝ နိမိတ္တံ အဒ္ဒသ’’န္တိ အာဟ။ ကိံ၊ ဘန္တေတိ။ ကဝါဋကောဏေ နိက္ခိတ္တံ ဥစ္ဆုံ ဝိယ သပ္ပံ အဒ္ဒသံ၊ ‘တံ ပဟရိဿာမီ’တိ ဩလောကေန္တော ဘာဇနေ ဌပိတံ ဂုဠပိဏ္ဍံ ဝိယ ပါသာဏံ၊ လေဍ္ဍုကေန ပဟဋေန သပ္ပေန ကတံ ပိဋကေ နိက္ခိတ္တလောဏမစ္ဆဖာလသဒိသံ ဖဏံ၊ တဿ တံ လေဍ္ဍုံ ဍံသိတုကာမဿ ကုမ္ဘိယာ တဏ္ဍုလသဒိသေ ဒန္တေ၊ အထဿ ကုပိတဿ ဃဋေ ပက္ခိတ္တဃတသဒိသံ မုခတော နိက္ခမန္တံ ဝိသမိဿကံ ခေဠန္တိ။ သာ ‘‘န သက္ကာ မုဏ္ဍကံ ဝဉ္စေတု’’န္တိ ဥစ္ဆုံ ဒတွာ ဩဒနံ ပစိတွာ ဃတဂုဠမစ္ဆေဟိ သဒ္ဓိံ သဗ္ဗံ အဒါသီတိ။ ဧဝံ သမီပံ ကတွာ ဇပ္ပနံ သာမန္တဇပ္ပာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပရိကထာတိ ယထာ တံ လဘတိ တဿ ပရိဝတ္တေတွာ ကထနန္တိ။

နိပ္ပေသိကတာနိဒ္ဒေသေ အက္ကောသနာတိ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသနံ။ ဝမ္ဘနာတိ ပရိဘဝိတွာ ကထနံ။ ဂရဟဏာတိ အဿဒ္ဓါ အပ္ပသန္နောတိအာဒိနာ နယေန ဒေါသာရောပနာ။ ဥက္ခေပနာတိ မာ ဧတံ ဧတ္ထ ကထေထာတိ ဝါစာယ ဥက္ခိပနံ။ သဗ္ဗတောဘာဂေန သဝတ္ထုကံ သဟေတုကံ ကတွာ ဥက္ခေပနာ သမုက္ခေပနာ။ အထ ဝါ အဒေန္တံ ဒိသွာ ‘‘အဟော ဒါနပတီ’’တိ ဧဝံ ဥက္ခိပနံ ဥက္ခေပနာ။ မဟာဒါနပတီတိ ဧဝံ သုဋ္ဌု ဥက္ခေပနာ သမုက္ခေပနာ။ ခိပနာတိ ကိံ ဣမဿ ဇီဝိတံ ဗီဇဘောဇိနောတိ ဧဝံ ဥပ္ပဏ္ဍနာ။ သံခိပနာတိ ကိံ ဣမံ အဒါယကောတိ ဘဏထ၊ ယော နိစ္စကာလံ သဗ္ဗေသမ္ပိ နတ္ထီတိ ဝစနံ ဒေတီတိ သုဋ္ဌုတရံ ဥပ္ပဏ္ဍနာ။ ပါပနာတိ အဒါယကတ္တဿ အဝဏ္ဏဿ ဝါ ပါပနံ။ သဗ္ဗတောဘာဂေန ပါပနာ သမ္ပာပနာ။ အဝဏ္ဏဟာရိကာတိ ဧဝံ မေ အဝဏ္ဏဘယာပိ ဒဿတီတိ ဂေဟတော ဂေဟံ ဂါမတော ဂါမံ ဇနပဒတော ဇနပဒံ အဝဏ္ဏဟရဏံ။ ပရပိဋ္ဌိမံသိကတာတိ ပုရတော မဓုရံ ဘဏိတွာ ပရမ္မုခေ အဝဏ္ဏဘာသိတာ။ ဧသာ ဟိ အဘိမုခံ ဩလောကေတုံ အသက္ကောန္တဿ ပရမ္မုခါနံ ပိဋ္ဌိမံသံ ခါဒနမိဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပရပိဋ္ဌိမံသိကတာတိ ဝုတ္တာ။ အယံ ဝုစ္စတိ နိပ္ပေသိကတာတိ အယံ ယသ္မာ ဝေဠုပေသိကာယ ဝိယ အဗ္ဘင်္ဂံ ပရဿ ဂုဏံ နိပ္ပေသေတိ နိပုဉ္ဆတိ၊ ယသ္မာ ဝါ ဂန္ဓဇာတံ နိပိသိတွာ ဂန္ဓမဂ္ဂနာ ဝိယ ပရဂုဏေ နိပိသိတွာ ဝိစုဏ္ဏေတွာ ဧသာ လာဘမဂ္ဂနာ ဟောတိ၊ တသ္မာ နိပ္ပေသိကတာတိ ဝုစ္စတီတိ။

လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာနိဒ္ဒေသေ နိဇိဂီသနတာတိ မဂ္ဂနာ။ ဣတော လဒ္ဓန္တိ ဣမမှာ ဂေဟာ လဒ္ဓံ။ အမုတြာတိ အမုကမှိ ဂေဟေ။ ဧဋ္ဌီတိ ဣစ္ဆနာ။ ဂဝေဋ္ဌီတိ မဂ္ဂနာ။ ပရိယေဋ္ဌီတိ ပုနပ္ပုနံ မဂ္ဂနာ။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ ဘိက္ခံ တတြ တတြ ကုလဒါရကာနံ ဒတွာ အန္တေ ခီရယာဂုံ လဘိတွာ ဂတဘိက္ခုဝတ္ထု စေတ္ထ ကထေတဗ္ဗံ။ ဧသနာတိအာဒီနိ ဧဋ္ဌိအာဒီနမေဝ ဝေဝစနာနိ၊ တသ္မာ ဧဋ္ဌီတိ ဧသနာ။ ဂဝေဋ္ဌီတိ ဂဝေသနာ၊ ပရိယေဋ္ဌီတိ ပရိယေသနာ။ ဣစ္စေဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယံ ကုဟနာဒီနံ အတ္ထော။

ဣဒါနိ ဧဝမာဒီနဉ္စ ပါပဓမ္မာနန္တိ ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေန ‘‘ယထာ ဝါ ပနေကေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သဒ္ဓါဒေယျာနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇိတွာ တေ ဧဝရူပါယ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာယ မိစ္ဆာဇီဝေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တိ။ သေယျထိဒံ၊ အင်္ဂံ၊ နိမိတ္တံ၊ ဥပ္ပာတံ၊ သုပိနံ၊ လက္ခဏံ၊ မူသိကစ္ဆိန္နံ၊ အဂ္ဂိဟောမံ၊ ဒဗ္ဗိဟောမ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁) အာဒိနာ နယေန ဗြဟ္မဇာလေ ဝုတ္တာနံ အနေကေသံ ပါပဓမ္မာနံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ ယွာယံ ဣမေသံ အာဇီဝဟေတု ပညတ္တာနံ ဆန္နံ သိက္ခာပဒါနံ ဝီတိက္ကမဝသေန၊ ဣမေသဉ္စ ‘‘ကုဟနာ လပနာ နေမိတ္တိကတာ နိပ္ပေသိကတာ လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာ’’တိ ဧဝမာဒီနံ ပါပဓမ္မာနံ ဝသေန ပဝတ္တော မိစ္ဆာဇီဝေါ၊ ယာ တသ္မာ သဗ္ဗပ္ပကာရာပိ မိစ္ဆာဇီဝါ ဝိရတိ၊ ဣဒံ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော။ ဧတံ အာဂမ္မ ဇီဝန္တီတိ အာဇီဝေါ။ ကော သော၊ ပစ္စယပရိယေသနဝါယာမော။ ပါရိသုဒ္ဓီတိ ပရိသုဒ္ဓတာ။ အာဇီဝဿ ပါရိသုဒ္ဓိ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိ။

ပစ္စယသန္နိဿိတသီလံ

၁၈။ ယံ ပနေတံ တဒနန္တရံ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလံ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ပဋိသင်္ခါ ယောနိသောတိ ဥပါယေန ပထေန ပဋိသင်္ခါယ ဉတွာ၊ ပစ္စဝေက္ခိတွာတိ အတ္ထော ။ ဧတ္ထ စ သီတဿ ပဋိဃာတာယာတိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တပစ္စဝေက္ခဏမေဝ ‘‘ယောနိသော ပဋိသင်္ခါ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ စီဝရန္တိ အန္တရဝါသကာဒီသု ယံကိဉ္စိ။ ပဋိသေဝတီတိ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ နိဝါသေတိ ဝါ ပါရုပတိ ဝါ။ ယာဝဒေဝါတိ ပယောဇနာဝဓိပရိစ္ဆေဒနိယမဝစနံ၊ ဧတ္တကမေဝ ဟိ ယောဂိနော စီဝရပဋိသေဝနေ ပယောဇနံ ယဒိဒံ သီတဿ ပဋိဃာတာယာတိအာဒိ၊ န ဣတော ဘိယျော။ သီတဿာတိ အဇ္ဈတ္တဓာတုက္ခောဘဝသေန ဝါ ဗဟိဒ္ဓါဥတုပရိဏာမနဝသေန ဝါ ဥပ္ပန္နဿ ယဿ ကဿစိ သီတဿ။ ပဋိဃာတာယာတိ ပဋိဟနနတ္ထံ။ ယထာ သရီရေ အာဗာဓံ န ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဧဝံ တဿ ဝိနောဒနတ္ထံ။ သီတဗ္ဘာဟတေ ဟိ သရီရေ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ယောနိသော ပဒဟိတုံ န သက္ကောတိ၊ တသ္မာ သီတဿ ပဋိဃာတာယ စီဝရံ ပဋိသေဝိတဗ္ဗန္တိ ဘဂဝါ အနုညာသိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ကေဝလဉှေတ္ထ ဥဏှဿာတိ အဂ္ဂိသန္တာပဿ။ တဿ ဝနဒါဟာဒီသု သမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿာနန္တိ ဧတ္ထ ပန ဍံသာတိ ဍံသနမက္ခိကာ၊ အန္ဓမက္ခိကာတိပိ ဝုစ္စန္တိ။ မကသာ မကသာ ဧဝ။ ဝါတာတိ သရဇအရဇာဒိဘေဒါ။ အာတပေါတိ သူရိယာတပေါ။ သရီသပါတိ ယေ ကေစိ သရန္တာ ဂစ္ဆန္တိ ဒီဃဇာတိကာ သပ္ပာဒယော၊ တေသံ ဒဋ္ဌသမ္ဖဿော စ ဖုဋ္ဌသမ္ဖဿော စာတိ ဒုဝိဓော သမ္ဖဿော၊ သောပိ စီဝရံ ပါရုပိတွာ နိသိန္နံ န ဗာဓတိ၊ တသ္မာ တာဒိသေသု ဌာနေသု တေသံ ပဋိဃာတတ္ထာယ ပဋိသေဝတိ။ ယာဝဒေဝါတိ ပုန ဧတဿ ဝစနံ နိယတပယောဇနာဝဓိပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ ၊ ဟိရိကောပီနပဋိစ္ဆာဒနဉှိ နိယတပယောဇနံ၊ ဣတရာနိ ကဒါစိ ကဒါစိ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ဟိရိကောပီနန္တိ တံ တံ သမ္ဗာဓဋ္ဌာနံ။ ယသ္မိံ ယသ္မိဉှိ အင်္ဂေ ဝိဝရိယမာနေ ဟိရီ ကုပ္ပတိ ဝိနဿတိ၊ တံ တံ ဟိရိံ ကောပနတော ဟိရိကောပီနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တဿ စ ဟိရိကောပီနဿ ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထန္တိ ဟိရိကောပီနပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ။ ဟိရိကောပီနံ ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထန္တိပိ ပါဌော။

ပိဏ္ဍပါတန္တိ ယံကိဉ္စိ အာဟာရံ။ ယော ဟိ ကောစိ အာဟာရော ဘိက္ခုနော ပိဏ္ဍောလျေန ပတ္တေ ပတိတတ္တာ ပိဏ္ဍပါတောတိ ဝုစ္စတိ။ ပိဏ္ဍာနံ ဝါ ပါတော ပိဏ္ဍပါတော၊ တတ္ထ တတ္ထ လဒ္ဓါနံ ဘိက္ခာနံ သန္နိပါတော သမူဟောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နေဝ ဒဝါယာတိ န ဂါမဒါရကာဒယော ဝိယ ဒဝတ္ထံ၊ ကီဠာနိမိတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န မဒါယာတိ န မုဋ္ဌိကမလ္လာဒယော ဝိယ မဒတ္ထံ၊ ဗလမဒနိမိတ္တံ ပေါရိသမဒနိမိတ္တဉ္စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န မဏ္ဍနာယာတိ န အန္တေပုရိကဝေသိယာဒယော ဝိယ မဏ္ဍနတ္ထံ၊ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ ပီဏဘာဝနိမိတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န ဝိဘူသနာယာတိ န နဋနစ္စကာဒယော ဝိယ ဝိဘူသနတ္ထံ၊ ပသန္နစ္ဆဝိဝဏ္ဏတာနိမိတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ နေဝ ဒဝါယာတိ ဧတံ မောဟူပနိဿယပ္ပဟာနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ န မဒါယာတိ ဧတံ ဒေါသူပနိဿယပ္ပဟာနတ္ထံ။ န မဏ္ဍနာယ န ဝိဘူသနာယာတိ ဧတံ ရာဂူပနိဿယပ္ပဟာနတ္ထံ။ နေဝ ဒဝါယ န မဒါယာတိ စေတံ အတ္တနော သံယောဇနုပ္ပတ္တိပဋိသေဓနတ္ထံ။ န မဏ္ဍနာယ န ဝိဘူသနာယာတိ ဧတံ ပရဿပိ သံယောဇနုပ္ပတ္တိပဋိသေဓနတ္ထံ။ စတူဟိပိ စေတေဟိ အယောနိသော ပဋိပတ္တိယာ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂဿ စ ပဟာနံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယာဝဒေဝါတိ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ဣမဿ ကာယဿာတိ ဧတဿ စတုမဟာဘူတိကဿ ရူပကာယဿ။ ဌိတိယာတိ ပဗန္ဓဋ္ဌိတတ္ထံ။ ယာပနာယာတိ ပဝတ္တိယာ အဝိစ္ဆေဒတ္ထံ၊ စိရကာလဋ္ဌိတတ္ထံ ဝါ။ ဃရူပတ္ထမ္ဘမိဝ ဟိ ဇိဏ္ဏဃရသာမိကော၊ အက္ခဗ္ဘဉ္ဇနမိဝ စ သာကဋိကော ကာယဿ ဌိတတ္ထံ ယာပနတ္ထဉ္စေသ ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိသေဝတိ၊ န ဒဝမဒမဏ္ဍနဝိဘူသနတ္ထံ။ အပိစ ဌိတီတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿေတံ အဓိဝစနံ၊ တသ္မာ ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ ယာပနာယာတိ ဧတ္တာဝတာ ဧတဿ ကာယဿ ဇီဝိတိန္ဒြိယပဝတ္တာပနတ္ထန္တိပိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိဟိံသူပရတိယာတိ ဝိဟိံသာ နာမ ဇိဃစ္ဆာ အာဗာဓဋ္ဌေန။ တဿာ ဥပရမတ္ထမ္ပေသ ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိသေဝတိ၊ ဝဏာလေပနမိဝ ဥဏှသီတာဒီသု တပ္ပဋိကာရံ ဝိယ စ။ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယာတိ သကလသာသနဗြဟ္မစရိယဿ စ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ စ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ။ အယဉှိ ပိဏ္ဍပါတပဋိသေဝနပစ္စယာ ကာယဗလံ နိဿာယ သိက္ခတ္တယာနုယောဂဝသေန ဘဝကန္တာရနိတ္ထရဏတ္ထံ ပဋိပဇ္ဇန္တော ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ ပဋိသေဝတိ၊ ကန္တာရနိတ္ထရဏတ္ထိကာ ပုတ္တမံသံ (သံ။ နိ။ ၂။၆၃) ဝိယ၊ နဒီနိတ္ထရဏတ္ထိကာ ကုလ္လံ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၀) ဝိယ၊ သမုဒ္ဒနိတ္ထရဏတ္ထိကာ နာဝမိဝ စ။

ဣတိပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင်္ခါမိ နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပာဒေဿာမီတိ ဧတံ ဣမိနာ ပိဏ္ဍပါတပဋိသေဝနေန ပုရာဏဉ္စ ဇိဃစ္ဆာဝေဒနံ ပဋိဟင်္ခါမိ၊ နဝဉ္စ ဝေဒနံ အပရိမိတဘောဇနပစ္စယံ အာဟရဟတ္ထကအလံသာဋကတတြဝဋ္ဋကကာကမာသကဘုတ္တဝမိတကဗြာဟ္မဏာနံ အညတရော ဝိယ န ဥပ္ပာဒေဿာမီတိပိ ပဋိသေဝတိ၊ ဘေသဇ္ဇမိဝ ဂိလာနော။ အထ ဝါ ယာ အဓုနာ အသပ္ပာယာပရိမိတဘောဇနံ နိဿာယ ပုရာဏကမ္မပစ္စယဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော ပုရာဏဝေဒနာတိ ဝုစ္စတိ။ သပ္ပာယပရိမိတဘောဇနေန တဿာ ပစ္စယံ ဝိနာသေန္တော တံ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင်္ခါမိ။ ယာ စာယံ အဓုနာ ကတံ အယုတ္တပရိဘောဂကမ္မူပစယံ နိဿာယ အာယတိံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော နဝဝေဒနာတိ ဝုစ္စတိ။ ယုတ္တပရိဘောဂဝသေန တဿာ မူလံ အနိဗ္ဗတ္တေန္တော တံ နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပာဒေဿာမီတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧတ္တာဝတာ ယုတ္တပရိဘောဂသင်္ဂဟော အတ္တကိလမထာနုယောဂပ္ပဟာနံ ဓမ္မိကသုခါပရိစ္စာဂေါ စ ဒီပိတော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယာတြာ စ မေ ဘဝိဿတီတိ ပရိမိတပရိဘောဂေန ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကဿ ဣရိယာပထဘဉ္ဇကဿ ဝါ ပရိဿယဿ အဘာဝတော စိရကာလဂမနသင်္ခါတာ ယာတြာ စ မေ ဘဝိဿတိ ဣမဿ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိနော ကာယဿာတိပိ ပဋိသေဝတိ၊ ယာပျရောဂီ ဝိယ တပ္ပစ္စယံ။ အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသုဝိဟာရော စာတိ အယုတ္တပရိယေသနပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂပရိဝဇ္ဇနေန အနဝဇ္ဇတာ၊ ပရိမိတပရိဘောဂေန ဖာသုဝိဟာရော။ အသပ္ပာယာပရိမိတပရိဘောဂပစ္စယာ အရတိတန္ဒီဝိဇမ္ဘိတာ။ ဝိညူဂရဟာဒိဒေါသာဘာဝေန ဝါ အနဝဇ္ဇတာ၊ သပ္ပာယပရိမိတဘောဇနပစ္စယာ ကာယဗလသမ္ဘဝေန ဖာသုဝိဟာရော။ ယာဝဒတ္ထဥဒရာဝဒေဟကဘောဇနပရိဝဇ္ဇနေန ဝါ သေယျသုခပဿသုခမိဒ္ဓသုခါနံ ပဟာနတော အနဝဇ္ဇတာ၊ စတုပဉ္စာလောပမတ္တဦနဘောဇနေန စတုဣရိယာပထယောဂျဘာဝပဋိပါဒနတော ဖာသုဝိဟာရော စ မေ ဘဝိဿတီတိပိ ပဋိသေဝတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ –

‘‘စတ္တာရော ပဉ္စ အာလောပေ၊ အဘုတွာ ဥဒကံ ပိဝေ၊

အလံ ဖာသုဝိဟာရာယ၊ ပဟိတတ္တဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၉၈၃)၊

ဧတ္တာဝတာ စ ပယောဇနပရိဂ္ဂဟော မဇ္ဈိမာ စ ပဋိပဒါ ဒီပိတာ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သေနာသနန္တိ သေနဉ္စ အာသနဉ္စ။ ယတ္ထ ယတ္ထ ဟိ သေတိ ဝိဟာရေ ဝါ အဍ္ဎယောဂါဒိမှိ ဝါ၊ တံ သေနံ။ ယတ္ထ ယတ္ထ အာသတိ နိသီဒတိ၊ တံ အာသနံ။ တံ ဧကတော ကတွာ သေနာသနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဥတုပရိဿယဝိနောဒနပဋိသလ္လာနာရာမတ္ထန္တိ ပရိသဟနဋ္ဌေန ဥတုယေဝ ဥတုပရိဿယော။ ဥတုပရိဿယဿ ဝိနောဒနတ္ထဉ္စ ပဋိသလ္လာနာရာမတ္ထဉ္စ။ ယော သရီရာဗာဓစိတ္တဝိက္ခေပကရော အသပ္ပာယော ဥတု သေနာသနပဋိသေဝနေန ဝိနောဒေတဗ္ဗော ဟောတိ၊ တဿ ဝိနောဒနတ္ထံ ဧကီဘာဝသုခတ္ထဉ္စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကာမဉ္စ သီတပဋိဃာတာဒိနာဝ ဥတုပရိဿယဝိနောဒနံ ဝုတ္တမေဝ။ ယထာ ပန စီဝရပဋိသေဝနေ ဟိရိကောပီနပဋိစ္ဆာဒနံ နိယတပယောဇနံ၊ ဣတရာနိ ကဒါစိ ကဒါစိ ဘဝန္တီတိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓာပိ နိယတံ ဥတုပရိဿယဝိနောဒနံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဥတု ဥတုယေဝ။ ပရိဿယော ပန ဒုဝိဓော ပါကဋပရိဿယော စ၊ ပဋိစ္ဆန္နပရိဿယော စ (မဟာနိ။ ၅)။ တတ္ထ ပါကဋပရိဿယော သီဟဗျဂ္ဃာဒယော။ ပဋိစ္ဆန္နပရိဿယော ရာဂဒေါသာဒယော။ ယေ ယတ္ထ အပရိဂုတ္တိယာ စ အသပ္ပာယရူပဒဿနာဒိနာ စ အာဗာဓံ န ကရောန္တိ၊ တံ သေနာသနံ ဧဝံ ဇာနိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပဋိသေဝန္တော ဘိက္ခု ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော သေနာသနံ ဥတုပရိဿယဝိနောဒနတ္ထံ ပဋိသေဝတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရန္တိ ဧတ္ထ ရောဂဿ ပဋိအယနဋ္ဌေန ပစ္စယော၊ ပစ္စနီကဂမနဋ္ဌေနာတိ အတ္ထော။ ယဿ ကဿစိ သပ္ပာယဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဘိသက္ကဿ ကမ္မံ တေန အနုညာတတ္တာတိ ဘေသဇ္ဇံ။ ဂိလာနပစ္စယောဝ ဘေသဇ္ဇံ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇံ၊ ယံကိဉ္စိ ဂိလာနဿ သပ္ပာယံ ဘိသက္ကကမ္မံ တေလမဓုဖာဏိတာဒီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပရိက္ခာရောတိ ပန ‘‘သတ္တဟိ နဂရပရိက္ခာရေဟိ သုပရိက္ခတံ ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၇။၆၇) အာဒီသု ပရိဝါရော ဝုစ္စတိ။ ‘‘ရထော သီလပရိက္ခာရော၊ ဈာနက္ခော စက္ကဝီရိယော’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၄) အာဒီသု အလင်္ကာရော။ ‘‘ယေ စ ခေါ ဣမေ ပဗ္ဗဇိတေန ဇီဝိတပရိက္ခာရာ သမုဒါနေတဗ္ဗာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၉၁-၁၉၂) အာဒီသု သမ္ဘာရော။ ဣဓ ပန သမ္ဘာရောပိ ပရိဝါရောပိ ဝဋ္ဋတိ။ တဉှိ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇံ ဇီဝိတဿ ပရိဝါရောပိ ဟောတိ၊ ဇီဝိတနာသကာဗာဓုပ္ပတ္တိယာ အန္တရံ အဒတွာ ရက္ခဏတော သမ္ဘာရောပိ။ ယထာ စိရံ ပဝတ္တတိ၊ ဧဝမဿ ကာရဏဘာဝတော၊ တသ္မာ ပရိက္ခာရောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇဉ္စ တံ ပရိက္ခာရော စာတိ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရော။ တံ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ။ ဂိလာနဿ ယံကိဉ္စိ သပ္ပာယံ ဘိသက္ကာနုညာတံ တေလမဓုဖာဏိတာဒိ ဇီဝိတပရိက္ခာရန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပ္ပန္နာနန္တိ ဇာတာနံ ဘူတာနံ နိဗ္ဗတ္တာနံ။ ဝေယျာဗာဓိကာနန္တိ ဧတ္ထ ဗျာဗာဓောတိ ဓာတုက္ခောဘော၊ တံသမုဋ္ဌာနာ စ ကုဋ္ဌဂဏ္ဍပီဠကာဒယော။ ဗျာဗာဓတော ဥပ္ပန္နတ္တာ ဝေယျာဗာဓိကာ။ ဝေဒနာနန္တိ ဒုက္ခဝေဒနာ အကုသလဝိပါကဝေဒနာ။ တာသံ ဝေယျာဗာဓိကာနံ ဝေဒနာနံ။ အဗျာဗဇ္ဈပရမတာယာတိ နိဒ္ဒုက္ခပရမတာယ။ ယာဝ တံ ဒုက္ခံ သဗ္ဗံ ပဟီနံ ဟောတိ တာဝါတိ အတ္ထော။

ဧဝမိဒံ သင်္ခေပတော ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော ပစ္စယပရိဘောဂလက္ခဏံ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝစနတ္ထော ပနေတ္ထ – စီဝရာဒယော ဟိ ယသ္မာ တေ ပဋိစ္စ နိဿာယ ပရိဘုဉ္ဇမာနာ ပါဏိနော အယန္တိ ပဝတ္တန္တိ၊ တသ္မာ ပစ္စယာတိ ဝုစ္စန္တိ။ တေ ပစ္စယေ သန္နိဿိတန္တိ ပစ္စယသန္နိဿိတံ။

စတုပါရိသုဒ္ဓိသမ္ပာဒနဝိဓိ

၁၉။ ဧဝမေတသ္မိံ စတုဗ္ဗိဓေ သီလေ သဒ္ဓါယ ပါတိမောက္ခသံဝရော သမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ သဒ္ဓါသာဓနော ဟိ သော၊ သာဝကဝိသယာတီတတ္တာ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ။ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာစနပဋိက္ခေပေါ စေတ္ထ နိဒဿနံ။ တသ္မာ ယထာ ပညတ္တံ သိက္ခာပဒံ အနဝသေသံ သဒ္ဓါယ သမာဒိယိတွာ ဇီဝိတေပိ အပေက္ခံ အကရောန္တေန သာဓုကံ သမ္ပာဒေတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ –

‘‘ကိကီဝ အဏ္ဍံ စမရီဝ ဝါလဓိံ၊

ပိယံဝ ပုတ္တံ နယနံဝ ဧကကံ၊

တထေဝ သီလံ အနုရက္ခမာနကာ၊

သုပေသလာ ဟောထ သဒါ သဂါရဝါ’’တိ။

အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ ပဟာရာဒ ယံ မယာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ၊ တံ မမ သာဝကာ ဇီဝိတဟေတုပိ နာတိက္ကမန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၁၉)။ ဣမသ္မိံ စ ပနတ္ထေ အဋဝိယံ စောရေဟိ ဗဒ္ဓထေရာနံ ဝတ္ထူနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

မဟာဝတ္တနိအဋဝိယံ ကိရ ထေရံ စောရာ ကာဠဝလ္လီဟိ ဗန္ဓိတွာ နိပဇ္ဇာပေသုံ။ ထေရော ယထာနိပန္နောဝ သတ္တဒိဝသာနိ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အနာဂါမိဖလံ ပါပုဏိတွာ တတ္ထေဝ ကာလံ ကတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။

အပရမ္ပိ ထေရံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ပူတိလတာယ ဗန္ဓိတွာ နိပဇ္ဇာပေသုံ။ သော ဝနဒါဟေ အာဂစ္ဆန္တေ ဝလ္လိံ အစ္ဆိန္ဒိတွာဝ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ သမသီသီ ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ဒီဃဘာဏကအဘယတ္ထေရော ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆန္တော ဒိသွာ ထေရဿ သရီရံ ဈာပေတွာ စေတိယံ ကာရာပေသိ။ တသ္မာ အညောပိ သဒ္ဓါ ကုလပုတ္တော –

ပါတိမောက္ခံ ဝိသောဓေန္တော၊ အပ္ပေဝ ဇီဝိတံ ဇဟေ၊

ပညတ္တံ လောကနာထေန၊ န ဘိန္ဒေ သီလသံဝရံ။

ယထာ စ ပါတိမောက္ခသံဝရော သဒ္ဓါယ၊ ဧဝံ သတိယာ ဣန္ဒြိယသံဝရော သမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ သတိသာဓနော ဟိ သော၊ သတိယာ အဓိဋ္ဌိတာနံ ဣန္ဒြိယာနံ အဘိဇ္ဈာဒီဟိ အနနွာဿဝနီယတော။ တသ္မာ ‘‘ဝရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တတ္တာယ အယောသလာကာယ အာဒိတ္တာယ သမ္ပဇ္ဇလိတာယ သဇောတိဘူတာယ စက္ခုန္ဒြိယံ သမ္ပလိမဋ္ဌံ၊ န တွေဝ စက္ခုဝိညေယျေသု ရူပေသု အနုဗျဉ္ဇနသော နိမိတ္တဂ္ဂါဟော’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၃၅) အာဒိနာ နယေန အာဒိတ္တပရိယာယံ သမနုဿရိတွာ ရူပါဒီသု ဝိသယေသု စက္ခုဒွါရာဒိပဝတ္တဿ ဝိညာဏဿ အဘိဇ္ဈာဒီဟိ အနွာဿဝနီယံ နိမိတ္တာဒိဂ္ဂါဟံ အသမ္မုဋ္ဌာယ သတိယာ နိသေဓေန္တေန ဧသ သာဓုကံ သမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ဧဝံ အသမ္ပာဒိတေ ဟိ ဧတသ္မိံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလမ္ပိ အနဒ္ဓနိယံ ဟောတိ အစိရဋ္ဌိတိကံ၊ အသံဝိဟိတသာခါပရိဝါရမိဝ သဿံ။ ဟညတေ စာယံ ကိလေသစောရေဟိ၊ ဝိဝဋဒွါရော ဝိယ ဂါမော ပရဿ ဟာရီဟိ။ စိတ္တဉ္စဿ ရာဂေါ သမတိဝိဇ္ဈတိ၊ ဒုစ္ဆန္နမဂါရံ ဝုဋ္ဌိ ဝိယ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ –

‘‘ရူပေသု သဒ္ဒေသု အထော ရသေသု၊

ဂန္ဓေသု ဖဿေသု စ ရက္ခ ဣန္ဒြိယံ၊

ဧတေ ဟိ ဒွါရာ ဝိဝဋာ အရက္ခိတာ၊

ဟနန္တိ ဂါမံဝ ပရဿ ဟာရိနော’’။

‘‘ယထာ အဂါရံ ဒုစ္ဆန္နံ၊ ဝုဋ္ဌီ သမတိဝိဇ္ဈတိ၊

ဧဝံ အဘာဝိတံ စိတ္တံ၊ ရာဂေါ သမတိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၃)၊

သမ္ပာဒိတေ ပန တသ္မိံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလမ္ပိ အဒ္ဓနိယံ ဟောတိ စိရဋ္ဌိတိကံ၊ သုသံဝိဟိတသာခါပရိဝါရမိဝ သဿံ။ န ဟညတေ စာယံ ကိလေသစောရေဟိ ၊ သုသံဝုတဒွါရော ဝိယ ဂါမော ပရဿ ဟာရီဟိ။ န စဿ စိတ္တံ ရာဂေါ သမတိဝိဇ္ဈတိ၊ သုစ္ဆန္နမဂါရံ ဝုဋ္ဌိ ဝိယ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ရူပေသု သဒ္ဒေသု အထော ရသေသု၊

ဂန္ဓေသု ဖဿေသု စ ရက္ခ ဣန္ဒြိယံ၊

ဧတေ ဟိ ဒွါရာ ပိဟိတာ သုသံဝုတာ၊

န ဟန္တိ ဂါမံဝ ပရဿ ဟာရိနော’’။

‘‘ယထာ အဂါရံ သုစ္ဆန္နံ၊ ဝုဋ္ဌီ န သမတိဝိဇ္ဈတိ၊

ဧဝံ သုဘာဝိတံ စိတ္တံ၊ ရာဂေါ န သမတိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၄)၊

အယံ ပန အတိဥက္ကဋ္ဌဒေသနာ။

စိတ္တံ နာမေတံ လဟုပရိဝတ္တံ၊ တသ္မာ ဥပ္ပန္နံ ရာဂံ အသုဘမနသိကာရေန ဝိနောဒေတွာ ဣန္ဒြိယသံဝရော သမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ အဓုနာပဗ္ဗဇိတေန ဝင်္ဂီသတ္ထေရေန ဝိယ။

ထေရဿ ကိရ အဓုနာပဗ္ဗဇိတဿ ပိဏ္ဍာယ စရတော ဧကံ ဣတ္ထိံ ဒိသွာ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတော အာနန္ဒတ္ထေရံ အာဟ –

‘‘ကာမရာဂေန ဍယှာမိ၊ စိတ္တံ မေ ပရိဍယှတိ၊

သာဓု နိဗ္ဗာပနံ ဗြူဟိ၊ အနုကမ္ပာယ ဂေါတမာ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၁၂၊ ထေရဂါ။ ၁၂၃၂)၊

ထေရော အာဟ –

‘‘သညာယ ဝိပရိယေသာ၊ စိတ္တံ တေ ပရိဍယှတိ၊

နိမိတ္တံ ပရိဝဇ္ဇေဟိ၊ သုဘံ ရာဂူပသဉှိတံ၊

အသုဘာယ စိတ္တံ ဘာဝေဟိ၊ ဧကဂ္ဂံ သုသမာဟိတံ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၁၂၊ ထေရဂါ။ ၁၂၃၃-၁၂၃၄)၊

‘‘သင်္ခါရေ ပရတော ပဿ၊ ဒုက္ခတော နော စ အတ္တတော၊

နိဗ္ဗာပေဟိ မဟာရာဂံ၊ မာ ဍယှိတ္ထော ပုနပ္ပုန’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၁၂)၊

ထေရော ရာဂံ ဝိနောဒေတွာ ပိဏ္ဍာယ စရိ။ အပိစ ဣန္ဒြိယသံဝရပူရကေန ဘိက္ခုနာ ကုရဏ္ဍကမဟာလေဏဝါသိနာ စိတ္တဂုတ္တတ္ထေရေန ဝိယ စောရကမဟာဝိဟာရဝါသိနာ မဟာမိတ္တတ္ထေရေန ဝိယ စ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ကုရဏ္ဍကမဟာလေဏေ ကိရ သတ္တန္နံ ဗုဒ္ဓါနံ အဘိနိက္ခမနစိတ္တကမ္မံ မနောရမံ အဟောသိ၊ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ သေနာသနစာရိကံ အာဟိဏ္ဍန္တာ စိတ္တကမ္မံ ဒိသွာ ‘‘မနောရမံ၊ ဘန္တေ ၊ စိတ္တကမ္မ’’န္တိ အာဟံသု။ ထေရော အာဟ ‘‘အတိရေကသဋ္ဌိ မေ၊ အာဝုသော၊ ဝဿာနိ လေဏေ ဝသန္တဿ စိတ္တကမ္မံ အတ္ထီတိပိ န ဇာနာမိ၊ အဇ္ဇ ဒါနိ စက္ခုမန္တေ နိဿာယ ဉာတ’’န္တိ။ ထေရေန ကိရ ဧတ္တကံ အဒ္ဓါနံ ဝသန္တေန စက္ခုံ ဥမ္မီလေတွာ လေဏံ န ဥလ္လောကိတပုဗ္ဗံ။ လေဏဒွါရေ စဿ မဟာနာဂရုက္ခောပိ အဟောသိ။ သောပိ ထေရေန ဥဒ္ဓံ န ဥလ္လောကိတပုဗ္ဗော။ အနုသံဝစ္ဆရံ ဘူမိယံ ကေသရနိပါတံ ဒိသွာဝဿ ပုပ္ဖိတဘာဝံ ဇာနာတိ။

ရာဇာ ထေရဿ ဂုဏသမ္ပတ္တိံ သုတွာ ဝန္ဒိတုကာမော တိက္ခတ္တုံ ပေသေတွာ အနာဂစ္ဆန္တေ ထေရေ တသ္မိံ ဂါမေ တရုဏပုတ္တာနံ ဣတ္ထီနံ ထနေ ဗန္ဓာပေတွာ လဉ္ဇာပေသိ ‘‘တာဝ ဒါရကာ ထညံ မာ လဘိံသု၊ ယာဝ ထေရော န အာဂစ္ဆတီ’’တိ။ ထေရော ဒါရကာနံ အနုကမ္ပာယ မဟာဂါမံ အဂမာသိ။ ရာဇာ သုတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ ဘဏေ၊ ထေရံ ပဝေသေထ သီလာနိ ဂဏှိဿာမီ’’တိ အန္တေပုရံ အဘိဟရာပေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဘောဇေတွာ ‘‘အဇ္ဇ၊ ဘန္တေ၊ ဩကာသော နတ္ထိ၊ သွေ သီလာနိ ဂဏှိဿာမီတိ ထေရဿ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ထောကံ အနုဂန္တွာ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ ဝန္ဒိတွာ နိဝတ္တိ။ ထေရော ရာဇာ ဝါ ဝန္ဒတု ဒေဝီ ဝါ၊ ‘‘သုခီ ဟောတု၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဝဒတိ။ ဧဝံ သတ္တဒိဝသာ ဂတာ။ ဘိက္ခူ အာဟံသု ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ ရညေပိ ဝန္ဒမာနေ ဒေဝိယာပိ ဝန္ဒမာနာယ ‘‘သုခီ ဟောတု၊ မဟာရာဇ’’ဣစ္စေဝ ဝဒထာတိ။ ထေရော ‘‘နာဟံ၊ အာဝုသော၊ ရာဇာတိ ဝါ ဒေဝီတိ ဝါ ဝဝတ္ထာနံ ကရောမီ’’တိ ဝတွာ သတ္တာဟာတိက္ကမေန ‘‘ထေရဿ ဣဓ ဝါသော ဒုက္ခော’’တိ ရညာ ဝိဿဇ္ဇိတော ကုရဏ္ဍကမဟာလေဏံ ဂန္တွာ ရတ္တိဘာဂေ စင်္ကမံ အာရူဟိ။ နာဂရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ဒဏ္ဍဒီပိကံ ဂဟေတွာ အဋ္ဌာသိ။ အထဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ အတိပရိသုဒ္ဓံ ပါကဋံ အဟောသိ။ ထေရော ‘‘ကိံ နု မေ အဇ္ဇ ကမ္မဋ္ဌာနံ အတိဝိယ ပကာသတီ’’တိ အတ္တမနော မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရံ သကလံ ပဗ္ဗတံ ဥန္နာဒယန္တော အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တသ္မာ အညောပိ အတ္တတ္ထကာမော ကုလပုတ္တော –

မက္ကဋောဝ အရညမှိ၊ ဝနေ ဘန္တမိဂေါ ဝိယ၊

ဗာလော ဝိယ စ ဥတြသ္တော၊ န ဘဝေ လောလလောစနော။

အဓော ခိပေယျ စက္ခူနိ၊ ယုဂမတ္တဒသော သိယာ၊

ဝနမက္ကဋလောလဿ၊ န စိတ္တဿ ဝသံ ဝဇေ။

မဟာမိတ္တတ္ထေရဿာပိ မာတု ဝိသဂဏ္ဍကရောဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ဓီတာပိဿာ ဘိက္ခုနီသု ပဗ္ဗဇိတာ ဟောတိ။ သာ တံ အာဟ – ‘‘ဂစ္ဆ အယျေ၊ ဘာတု သန္တိကံ ဂန္တွာ မမ အဖာသုကဘာဝံ အာရောစေတွာ ဘေသဇ္ဇမာဟရာ’’တိ။ သာ ဂန္တွာ အာရောစေသိ။ ထေရော အာဟ – ‘‘နာဟံ မူလဘေသဇ္ဇာဒီနိ သံဟရိတွာ ဘေသဇ္ဇံ ပစိတုံ ဇာနာမိ၊ အပိစ တေ ဘေသဇ္ဇံ အာစိက္ခိဿံ – ‘‘အဟံ ယတော ပဗ္ဗဇိတော၊ တတော ပဋ္ဌာယ န မယာ လောဘသဟဂတေန စိတ္တေန ဣန္ဒြိယာနိ ဘိန္ဒိတွာ ဝိသဘာဂရူပံ ဩလောကိတပုဗ္ဗံ၊ ဣမိနာ သစ္စဝစနေန မာတုယာ မေ ဖာသု ဟောတု၊ ဂစ္ဆ ဣဒံ ဝတွာ ဥပါသိကာယ သရီရံ ပရိမဇ္ဇာ’’တိ။ သာ ဂန္တွာ ဣမမတ္ထံ အာရောစေတွာ တထာ အကာသိ။ ဥပါသိကာယ တံခဏံယေဝ ဂဏ္ဍော ဖေဏပိဏ္ဍော ဝိယ ဝိလီယိတွာ အန္တရဓာယိ၊ သာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ‘‘သစေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဓရေယျ၊ ကသ္မာ မမ ပုတ္တသဒိသဿ ဘိက္ခုနော ဇာလဝိစိတြေန ဟတ္ထေန သီသံ န ပရာမသေယျာ’’တိ အတ္တမနဝါစံ နိစ္ဆာရေသိ။ တသ္မာ –

ကုလပုတ္တမာနိ အညောပိ၊ ပဗ္ဗဇိတွာန သာသနေ၊

မိတ္တတ္ထေရောဝ တိဋ္ဌေယျ၊ ဝရေ ဣန္ဒြိယသံဝရေ။

ယထာ ပန ဣန္ဒြိယသံဝရော သတိယာ၊ တထာ ဝီရိယေန အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိ သမ္ပာဒေတဗ္ဗာ။ ဝီရိယသာဓနာ ဟိ သာ၊ သမ္မာရဒ္ဓဝီရိယဿ မိစ္ဆာဇီဝပ္ပဟာနသမ္ဘဝတော။ တသ္မာ အနေသနံ အပ္ပတိရူပံ ပဟာယ ဝီရိယေန ပိဏ္ဍပါတစရိယာဒီဟိ သမ္မာ ဧသနာဟိ ဧသာ သမ္ပာဒေတဗ္ဗာ ပရိသုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ ပစ္စယေ ပဋိသေဝမာနေန အပရိသုဒ္ဓုပ္ပာဒေ အာသီဝိသေ ဝိယ ပရိဝဇ္ဇယတာ။ တတ္ထ အပရိဂ္ဂဟိတဓုတင်္ဂဿ သင်္ဃတော၊ ဂဏတော၊ ဓမ္မဒေသနာဒီဟိ စဿ ဂုဏေဟိ ပသန္နာနံ ဂိဟီနံ သန္တိကာ ဥပ္ပန္နာ ပစ္စယာ ပရိသုဒ္ဓုပ္ပာဒါ နာမ။ ပိဏ္ဍပါတစရိယာဒီဟိ ပန အတိပရိသုဒ္ဓုပ္ပာဒါယေဝ။ ပရိဂ္ဂဟိတဓုတင်္ဂဿ ပိဏ္ဍပါတစရိယာဒီဟိ ဓုတဂုဏေ စဿ ပသန္နာနံ သန္တိကာ ဓုတင်္ဂနိယမာနုလောမေန ဥပ္ပန္နာ ပရိသုဒ္ဓုပ္ပာဒါ နာမ။ ဧကဗျာဓိဝူပသမတ္ထဉ္စဿ ပူတိဟရိဋကီစတုမဓုရေသု ဥပ္ပန္နေသု ‘‘စတုမဓုရံ အညေပိ သဗြဟ္မစာရိနော ပရိဘုဉ္ဇိဿန္တီ’’တိ စိန္တေတွာ ဟရိဋကီခဏ္ဍမေဝ ပရိဘုဉ္ဇမာနဿ ဓုတင်္ဂသမာဒါနံ ပတိရူပံ ဟောတိ။ ဧသ ဟိ ‘‘ဥတ္တမအရိယဝံသိကော ဘိက္ခူ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယေ ပနေတေ စီဝရာဒယော ပစ္စယာ၊ တေသု ယဿ ကဿစိ ဘိက္ခုနော အာဇီဝံ ပရိသောဓေန္တဿ စီဝရေ စ ပိဏ္ဍပါတေ စ နိမိတ္တောဘာသပရိကထာဝိညတ္တိယော န ဝဋ္ဋန္တိ။ သေနာသနေ ပန အပရိဂ္ဂဟိတဓုတင်္ဂဿ နိမိတ္တောဘာသပရိကထာ ဝဋ္ဋန္တိ။ တတ္ထ နိမိတ္တံ နာမ သေနာသနတ္ထံ ဘူမိပရိကမ္မာဒီနိ ကရောန္တဿ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ကရိယတိ၊ ကော ကာရာပေတီ’’တိ ဂိဟီဟိ ဝုတ္တေ ‘‘န ကောစိ’’တိ ပဋိဝစနံ၊ ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ဧဝရူပံ နိမိတ္တကမ္မံ။ ဩဘာသော နာမ ‘‘ဥပါသကာ တုမှေ ကုဟိံ ဝသထာ’’တိ။ ပါသာဒေ၊ ဘန္တေတိ။ ‘‘ဘိက္ခူနံ ပန ဥပါသကာ ပါသာဒေါ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝစနံ၊ ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ဧဝရူပံ ဩဘာသကမ္မံ။ ပရိကထာ နာမ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သေနာသနံ သမ္ဗာဓ’’န္တိ ဝစနံ၊ ယာ ဝါ ပနညာပိ ဧဝရူပါ ပရိယာယကထာ။ ဘေသဇ္ဇေ သဗ္ဗမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ တထာ ဥပ္ပန္နံ ပန ဘေသဇ္ဇံ ရောဂေ ဝူပသန္တေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ဝဋ္ဋတီတိ။

တတ္ထ ဝိနယဓရာ ‘‘ဘဂဝတာ ဒွါရံ ဒိန္နံ၊ တသ္မာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သုတ္တန္တိကာ ပန ‘‘ကိဉ္စာပိ အာပတ္တိ န ဟောတိ၊ အာဇီဝံ ပန ကောပေတိ၊ တသ္မာ န ဝဋ္ဋတိ’’စ္စေဝ ဝဒန္တိ။

ယော ပန ဘဂဝတာ အနုညာတာပိ နိမိတ္တောဘာသပရိကထာဝိညတ္တိယော အကရောန္တော အပ္ပိစ္ဆတာဒိဂုဏေယေဝ နိဿာယ ဇီဝိတက္ခယေပိ ပစ္စုပဋ္ဌိတေ အညတြေဝ ဩဘာသာဒီဟိ ဥပ္ပန္နပစ္စယေ ပဋိသေဝတိ၊ ဧသ ‘‘ပရမသလ္လေခဝုတ္တီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ သေယျထာပိ ထေရော သာရိပုတ္တော။

သော ကိရာယသ္မာ ဧကသ္မိံ သမယေ ပဝိဝေကံ ဗြူဟယမာနော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရေန သဒ္ဓိံ အညတရသ္မိံ အရညေ ဝိဟရတိ၊ အထဿ ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ ဥဒရဝါတာဗာဓော ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ အတိဒုက္ခံ ဇနေသိ။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော သာယနှသမယေ တဿာယသ္မတော ဥပဋ္ဌာနံ ဂတော ထေရံ နိပန္နံ ဒိသွာ တံ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ပုဗ္ဗေ တေ၊ အာဝုသော၊ ကေန ဖာသု ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ထေရော အာဟ၊ ‘‘ဂိဟိကာလေ မေ၊ အာဝုသော၊ မာတာ သပ္ပိမဓုသက္ကရာဒီဟိ ယောဇေတွာ အသမ္ဘိန္နခီရပါယာသံ အဒါသိ၊ တေန မေ ဖာသု အဟောသီ’’တိ။ သောပိ အာယသ္မာ ‘‘ဟောတု၊ အာဝုသော၊ သစေ မယှံ ဝါ တုယှံ ဝါ ပုညံ အတ္ထိ၊ အပ္ပေဝ နာမ သွေ လဘိဿာမာ’’တိ အာဟ။

ဣမံ ပန နေသံ ကထာသလ္လာပံ စင်္ကမနကောဋိယံ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ သုတွာ ‘‘သွေ အယျဿ ပါယာသံ ဥပ္ပာဒေဿာမီ’’တိ တာဝဒေဝ ထေရဿ ဥပဋ္ဌာကကုလံ ဂန္တွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ သရီရံ အာဝိသိတွာ ပီဠံ ဇနေသိ။ အထဿ တိကိစ္ဆာနိမိတ္တံ သန္နိပတိတေ ဉာတကေ အာဟ – ‘‘သစေ သွေ ထေရဿ ဧဝရူပံ နာမ ပါယာသံ ပဋိယာဒေထ၊ တံ မုဉ္စိဿာမီ’’တိ။ တေ ‘‘တယာ အဝုတ္တေပိ မယံ ထေရာနံ နိဗဒ္ဓံ ဘိက္ခံ ဒေမာ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယဒိဝသေ တထာရူပံ ပါယာသံ ပဋိယာဒိယိံသု။

မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ပါတောဝ အာဂန္တွာ ‘‘အာဝုသော၊ ယာဝ အဟံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ အာဂစ္ဆာမိ၊ တာဝ ဣဓေဝ ဟောဟီ’’တိ ဝတွာ ဂါမံ ပါဝိသိ။ တေ မနုဿာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ထေရဿ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တပ္ပကာရဿ ပါယာသဿ ပူရေတွာ အဒံသု။ ထေရော ဂမနာကာရံ ဒဿေသိ။ တေ ‘‘ဘုဉ္ဇထ – ဘန္တေ၊ တုမှေ၊ အပရမ္ပိ ဒဿာမာ’’တိ ထေရံ ဘောဇေတွာ ပုန ပတ္တပူရံ အဒံသု။ ထေရော ဂန္တွာ ‘‘ဟန္ဒာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ပရိဘုဉ္ဇာ’’တိ ဥပနာမေသိ။ ထေရောပိ တံ ဒိသွာ ‘‘အတိမနာပေါ ပါယာသော၊ ကထံ နု ခေါ ဥပ္ပန္နော’’တိ စိန္တေန္တော တဿ ဥပ္ပတ္တိမူလံ ဒိသွာ အာဟ – ‘‘အာဝုသော မောဂ္ဂလ္လာန၊ အပရိဘောဂါရဟော ပိဏ္ဍပါတော’’တိ။ သောပါယသ္မာ ‘‘မာဒိသေန နာမ အာဘတံ ပိဏ္ဍပါတံ န ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ စိတ္တမ္ပိ အနုပ္ပာဒေတွာ ဧကဝစနေနေဝ ပတ္တံ မုခဝဋ္ဋိယံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တေ နိကုဇ္ဇေသိ။ ပါယာသဿ သဟ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌာနာ ထေရဿ အာဗာဓော အန္တရဓာယိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ပဉ္စစတ္တာလီသ ဝဿာနိ န ပုန ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တတော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ အာဟ – ‘‘အာဝုသော၊ ဝစီဝိညတ္တိံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နော ပါယာသော အန္တေသု နိက္ခမိတွာ ဘူမိယံ စရန္တေသုပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အယုတ္တရူပေါ’’တိ။ ဣမဉ္စ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘ဝစီဝိညတ္တိဝိပ္ဖာရာ၊ ဥပ္ပန္နံ မဓုပါယသံ၊

သစေ ဘုတ္တော ဘဝေယျာဟံ၊ သာဇီဝေါ ဂရဟိတော မမ။

‘‘ယဒိပိ မေ အန္တဂုဏံ၊ နိက္ခမိတွာ ဗဟိ စရေ၊

နေဝ ဘိန္ဒေယျံ အာဇီဝံ၊ စဇမာနောပိ ဇီဝိတံ။

‘‘အာရာဓေမိ သကံ စိတ္တံ၊ ဝိဝဇ္ဇေမိ အနေသနံ၊

နာဟံ ဗုဒ္ဓပ္ပဋိကုဋ္ဌံ၊ ကာဟာမိ စ အနေသန’’န္တိ။

စိရဂုမ္ဗဝါသိကအမ္ဗခါဒကမဟာတိဿတ္ထေရဝတ္ထုပိ စေတ္ထ ကထေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ။

‘‘အနေသနာယ စိတ္တမ္ပိ၊ အဇနေတွာ ဝိစက္ခဏော၊

အာဇီဝံ ပရိသောဓေယျ၊ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတော ယတီ’’တိ။

ယထာ စ ဝီရိယေန အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိ၊ တထာ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလံ ပညာယ သမ္ပာဒေတဗ္ဗံ။ ပညာသာဓနံ ဟိ တံ၊ ပညဝတော ပစ္စယေသု အာဒီနဝါနိသံသဒဿနသမတ္ထဘာဝတော။ တသ္မာ ပဟာယ ပစ္စယဂေဓံ ဓမ္မေန သမေန ဥပ္ပန္နေ ပစ္စယေ ယထာဝုတ္တေန ဝိဓိနာ ပညာယ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန သမ္ပာဒေတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ဒုဝိဓံ ပစ္စဝေက္ခဏံ ပစ္စယာနံ ပဋိလာဘကာလေ၊ ပရိဘောဂကာလေ စ။ ပဋိလာဘကာလေပိ ဟိ ဓာတုဝသေန ဝါ ပဋိကူလဝသေန ဝါ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဌပိတာနိ စီဝရာဒီနိ တတော ဥတ္တရိ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အနဝဇ္ဇောဝ ပရိဘောဂေါ၊ ပရိဘောဂကာလေပိ။ တတြာယံ သန္နိဋ္ဌာနကရော ဝိနိစ္ဆယော –

စတ္တာရော ဟိ ပရိဘောဂါ ထေယျပရိဘောဂေါ၊ ဣဏပရိဘောဂေါ၊ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ၊ သာမိပရိဘောဂေါတိ။ တတြ သင်္ဃမဇ္ဈေပိ နိသီဒိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဒုဿီလဿ ပရိဘောဂေါ ထေယျပရိဘောဂေါ နာမ။ သီလဝတော အပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘောဂေါ ဣဏပရိဘောဂေါ နာမ။ တသ္မာ စီဝရံ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ၊ ပိဏ္ဍပါတော အာလောပေ အာလောပေ၊ တထာ အသက္ကောန္တေန ပုရေဘတ္တပစ္ဆာဘတ္တပုရိမယာမမဇ္ဈိမယာမပစ္ဆိမယာမေသု။ သစဿ အပစ္စဝေက္ခတောဝ အရုဏံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ဣဏပရိဘောဂဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ။ သေနာသနမ္ပိ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ။ ဘေသဇ္ဇဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ သတိပစ္စယတာဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ သတိံ ကတွာ ပရိဘောဂေ အကရောန္တဿေဝ အာပတ္တိ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ပန သတိံ အကတွာ ပရိဘောဂေ ကရောန္တဿ အနာပတ္တိ။

စတုဗ္ဗိဓာ ဟိ သုဒ္ဓိ ဒေသနာသုဒ္ဓိ၊ သံဝရသုဒ္ဓိ၊ ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓိ၊ ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓီတိ။ တတ္ထ ဒေသနာသုဒ္ဓိ နာမ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ။ တဉှိ ဒေသနာယ သုဇ္ဈနတော ဒေသနာသုဒ္ဓီတိ ဝုစ္စတိ။ သံဝရသုဒ္ဓိ နာမ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလံ။ တဉှိ ‘‘န ပုန ဧဝံ ကရိဿာမီ’’တိ စိတ္တာဓိဋ္ဌာနသံဝရေနေဝ သုဇ္ဈနတော သံဝရသုဒ္ဓီတိ ဝုစ္စတိ။ ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓိ နာမ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ တဉှိ အနေသနံ ပဟာယ ဓမ္မေန သမေန ပစ္စယေ ဥပ္ပာဒေန္တဿ ပရိယေသနာယ သုဒ္ဓတ္တာ ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓီတိ ဝုစ္စတိ။ ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓိ နာမ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလံ။ တဉှိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ပစ္စဝေက္ခဏေန သုဇ္ဈနတော ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓီတိ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏေ ပန သတိံ အကတွာ ပရိဘောဂေ ကရောန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ။

သတ္တန္နံ သေက္ခာနံ ပစ္စယပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ နာမ။ တေ ဟိ ဘဂဝတော ပုတ္တာ၊ တသ္မာ ပိတုသန္တကာနံ ပစ္စယာနံ ဒါယာဒါ ဟုတွာ တေ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ ကိံပနေတေ ဘဂဝတော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ ဥဒါဟု ဂိဟီနံ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ။ ဂိဟီဟိ ဒိန္နာပိ ဘဂဝတာ အနုညာတတ္တာ ဘဂဝတော သန္တကာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဘဂဝတော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တဉ္စေတ္ထ သာဓကံ။

ခီဏာသဝါနံ ပရိဘောဂေါ သာမိပရိဘောဂေါ နာမ။ တေ ဟိ တဏှာယ ဒါသဗျံ အတီတတ္တာ သာမိနော ဟုတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။

ဣမေသု ပရိဘောဂေသု သာမိပရိဘောဂေါ စ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ စ သဗ္ဗေသံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဏပရိဘောဂေါ န ဝဋ္ဋတိ။ ထေယျပရိဘောဂေ ကထာယေဝ နတ္ထိ။ ယော ပနာယံ သီလဝတော ပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေါ၊ သော ဣဏပရိဘောဂဿ ပစ္စနီကတ္တာ အာဏဏျပရိဘောဂေါ ဝါ ဟောတိ၊ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေယေဝ ဝါ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ သီလဝါပိ ဟိ ဣမာယ သိက္ခာယ သမန္နာဂတတ္တာ သေက္ခောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ဣမေသု ပန ပရိဘောဂေသု ယသ္မာ သာမိပရိဘောဂေါ အဂ္ဂေါ၊ တသ္မာ တံ ပတ္ထယမာနေန ဘိက္ခုနာ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ ပစ္စဝေက္ခဏာယ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန ပစ္စယသန္နိဿိတသီလံ သမ္ပာဒေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ကရောန္တော ဟိ ကိစ္စကာရီ ဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ပိဏ္ဍံ ဝိဟာရံ သယနာသနဉ္စ၊

အာပဉ္စ သင်္ဃာဋိရဇူပဝါဟနံ၊

သုတွာန ဓမ္မံ သုဂတေန ဒေသိတံ၊

သင်္ခါယ သေဝေ ဝရပညသာဝကော။

‘‘တသ္မာ ဟိ ပိဏ္ဍေ သယနာသနေ စ၊

အာပေ စ သင်္ဃာဋိရဇူပဝါဟနေ၊

ဧတေသု ဓမ္မေသု အနူပလိတ္တော၊

ဘိက္ခု ယထာ ပေါက္ခရေ ဝါရိဗိန္ဒု။ (သု။ နိ။ ၃၉၃-၃၉၄)၊

‘‘ကာလေန လဒ္ဓါ ပရတော အနုဂ္ဂဟာ၊

ခဇ္ဇေသု ဘောဇ္ဇေသု စ သာယနေသု စ၊

မတ္တံ သ ဇညာ သတတံ ဥပဋ္ဌိတော၊

ဝဏဿ အာလေပနရူဟနေ ယထာ။

‘‘ကန္တာရေ ပုတ္တမံသံဝ၊ အက္ခဿဗ္ဘဉ္ဇနံ ယထာ၊

ဧဝံ အာဟာရေ အာဟာရံ၊ ယာပနတ္ထမမုစ္ဆိတော’’တိ။

ဣမဿ စ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလဿ ပရိပူရကာရိတာယ ဘာဂိနေယျသင်္ဃရက္ခိတသာမဏေရဿ ဝတ္ထု ကထေတဗ္ဗံ။ သော ဟိ သမ္မာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိ။ ယထာဟ –

‘‘ဥပဇ္ဈာယော မံ ဘုဉ္ဇမာနံ၊ သာလိကူရံ သုနိဗ္ဗုတံ၊

မာ ဟေဝ တွံ သာမဏေရ၊ ဇိဝှံ ဈာပေသိ အသညတော။

‘‘ဥပဇ္ဈာယဿ ဝစော သုတွာ၊ သံဝေဂမလဘိံ တဒါ၊

ဧကာသနေ နိသီဒိတွာ၊ အရဟတ္တံ အပါပုဏိံ။

‘‘သောဟံ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပော၊ စန္ဒော ပန္နရသော ယထာ၊

သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏော၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ။

‘‘တသ္မာ အညောပိ ဒုက္ခဿ၊ ပတ္ထယန္တော ပရိက္ခယံ၊

ယောနိသော ပစ္စဝေက္ခိတွာ၊ ပဋိသေဝေထ ပစ္စယေ’’တိ။

ဧဝံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလာဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ။

ပဌမသီလပဉ္စကံ

၂၀။ ပဉ္စဝိဓကောဋ္ဌာသဿ ပဌမပဉ္စကေ အနုပသမ္ပန္နသီလာဒိဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ –

‘‘ကတမံ ပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလံ? အနုပသမ္ပန္နာနံ ပရိယန္တသိက္ခာပဒါနံ၊ ဣဒံ ပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ ကတမံ အပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလံ? ဥပသမ္ပန္နာနံ အပရိယန္တသိက္ခာပဒါနံ၊ ဣဒံ အပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ ကတမံ ပရိပုဏ္ဏပါရိသုဒ္ဓိသီလံ? ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကာနံ ကုသလဓမ္မေ ယုတ္တာနံ သေက္ခပရိယန္တေ ပရိပူရကာရီနံ ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ အနပေက္ခာနံ ပရိစ္စတ္တဇီဝိတာနံ၊ ဣဒံ ပရိပုဏ္ဏပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ ကတမံ အပရာမဋ္ဌပါရိသုဒ္ဓိသီလံ? သတ္တန္နံ သေက္ခာနံ၊ ဣဒံ အပရာမဋ္ဌပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ ကတမံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပါရိသုဒ္ဓိသီလံ? တထာဂတသာဝကာနံ ခီဏာသဝါနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ တထာဂတာနံ အရဟန္တာနံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ၊ ဣဒံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပါရိသုဒ္ဓိသီလ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၃၇)။

တတ္ထ အနုပသမ္ပန္နာနံ သီလံ ဂဏနဝသေန သပရိယန္တတ္တာ ပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥပသမ္ပန္နာနံ –

‘‘နဝ ကောဋိသဟဿာနိ၊ အသီတိသတကောဋိယော၊

ပညာသသတသဟဿာနိ၊ ဆတ္တိံသာ စ ပုနာပရေ။

‘‘ဧတေ သံဝရဝိနယာ၊ သမ္ဗုဒ္ဓေန ပကာသိတာ၊

ပေယျာလမုခေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ သိက္ခာ ဝိနယသံဝရေ’’တိ။ –

ဧဝံ ဂဏနဝသေန သပရိယန္တမ္ပိ အနဝသေသဝသေန သမာဒါနဘာဝဉ္စ လာဘယသဉာတိအင်္ဂဇီဝိတဝသေန အဒိဋ္ဌပရိယန္တဘာဝဉ္စ သန္ဓာယ အပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလန္တိ ဝုတ္တံ၊ စိရဂုမ္ဗဝါသိကအမ္ဗခါဒကမဟာတိဿတ္ထေရဿ သီလမိဝ။ တထာ ဟိ သော အာယသ္မာ –

‘‘ဓနံ စဇေ အင်္ဂဝရဿ ဟေတု၊ အင်္ဂံ စဇေ ဇီဝိတံ ရက္ခမာနော၊

အင်္ဂံ ဓနံ ဇီဝိတဉ္စာပိ သဗ္ဗံ၊ စဇေ နရော ဓမ္မမနုဿရန္တော’’တိ။ –

ဣမံ သပ္ပုရိသာနုဿတိံ အဝိဇဟန္တော ဇီဝိတသံသယေပိ သိက္ခာပဒံ အဝီတိက္ကမ္မ တဒေဝ အပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလံ နိဿာယ ဥပါသကဿ ပိဋ္ဌိဂတောဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ ယထာဟ –

‘‘န ပိတာ နပိ တေ မာတာ၊ န ဉာတိ နပိ ဗန္ဓဝေါ၊

ကရောတေတာဒိသံ ကိစ္စံ၊ သီလဝန္တဿ ကာရဏာ။

သံဝေဂံ ဇနယိတွာန၊ သမ္မသိတွာန ယောနိသော၊

တဿ ပိဋ္ဌိဂတော သန္တော၊ အရဟတ္တံ အပါပုဏီ’’တိ။

ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကာနံ သီလံ ဥပသမ္ပဒတော ပဋ္ဌာယ သုဓောတဇာတိမဏိ ဝိယ သုပရိကမ္မကတသုဝဏ္ဏံ ဝိယ စ အတိပရိသုဒ္ဓတ္တာ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တကေနပိ မလေန ဝိရဟိတံ အရဟတ္တဿေဝ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပရိပုဏ္ဏပါရိသုဒ္ဓီတိ ဝုစ္စတိ၊ မဟာသင်္ဃရက္ခိတဘာဂိနေယျသင်္ဃရက္ခိတတ္ထေရာနံ ဝိယ။

မဟာသင်္ဃရက္ခိတတ္ထေရံ ကိရ အတိက္ကန္တသဋ္ဌိဝဿံ မရဏမဉ္စေ နိပန္နံ ဘိက္ခုသင်္ဃော လောကုတ္တရာဓိဂမံ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ‘‘နတ္ထိ မေ လောကုတ္တရဓမ္မော’’တိ အာဟ။ အထဿ ဥပဋ္ဌာကော ဒဟရဘိက္ခု အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ ပရိနိဗ္ဗုတာတိ သမန္တာ ဒွါဒသယောဇနာ မနုဿာ သန္နိပတိတာ၊ တုမှာကံ ပုထုဇ္ဇနကာလကိရိယာယ မဟာဇနဿ ဝိပ္ပဋိသာရော ဘဝိဿတီ’’တိ။ အာဝုသော၊ အဟံ ‘‘မေတ္တေယျံ ဘဂဝန္တံ ပဿိဿာမီ’’တိ န ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေသိံ။ တေန ဟိ မံ နိသီဒါပေတွာ ဩကာသံ ကရောဟီတိ။ သော ထေရံ နိသီဒါပေတွာ ဗဟိ နိက္ခန္တော။ ထေရော တဿ သဟ နိက္ခမနာဝ အရဟတ္တံ ပတွာ အစ္ဆရိကာယ သညံ အဒါသိ။ သင်္ဃော သန္နိပတိတွာ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဧဝရူပေ မရဏကာလေ လောကုတ္တရဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေန္တာ ဒုက္ကရံ ကရိတ္ထာ’’တိ။ နာဝုသော ဧတံ ဒုက္ကရံ၊ အပိစ ဝေါ ဒုက္ကရံ အာစိက္ခိဿာမိ – ‘‘အဟံ၊ အာဝုသော၊ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ အသတိယာ အညာဏပကတံ ကမ္မံ နာမ န ပဿာမီ’’တိ။ ဘာဂိနေယျောပိဿ ပညာသဝဿကာလေ ဧဝမေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ။

‘‘အပ္ပဿုတောပိ စေ ဟောတိ၊ သီလေသု အသမာဟိတော၊

ဥဘယေန နံ ဂရဟန္တိ၊ သီလတော စ သုတေန စ။

‘‘အပ္ပဿုတောပိ စေ ဟောတိ၊ သီလေသု သုသမာဟိတော၊

သီလတော နံ ပသံသန္တိ၊ တဿ သမ္ပဇ္ဇတေ သုတံ။

‘‘ဗဟုဿုတောပိ စေ ဟောတိ၊ သီလေသု အသမာဟိတော၊

သီလတော နံ ဂရဟန္တိ၊ နာဿ သမ္ပဇ္ဇတေ သုတံ။

‘‘ဗဟုဿုတောပိ စေ ဟောတိ၊ သီလေသု သုသမာဟိတော၊

ဥဘယေန နံ ပသံသန္တိ၊ သီလတော စ သုတေန စ။

‘‘ဗဟုဿုတံ ဓမ္မဓရံ၊ သပ္ပညံ ဗုဒ္ဓသာဝကံ၊

နေက္ခံ ဇမ္ဗောနဒဿေဝ၊ ကော တံ နိန္ဒိတုမရဟတိ၊

ဒေဝါပိ နံ ပသံသန္တိ၊ ဗြဟ္မုနာပိ ပသံသိတော’’တိ။ (အ။ နိ။ ၄။၆)၊

သေက္ခာနံ ပန သီလံ ဒိဋ္ဌိဝသေန အပရာမဋ္ဌတ္တာ၊ ပုထုဇ္ဇနာနံ ဝါ ပန ရာဂဝသေန အပရာမဋ္ဌသီလံ အပရာမဋ္ဌပါရိသုဒ္ဓီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ကုဋုမ္ဗိယပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ သီလံ ဝိယ။ သော ဟိ အာယသ္မာ တထာရူပံ သီလံ နိဿာယ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာတုကာမော ဝေရိကေ အာဟ –

‘‘ဥဘော ပါဒါနိ ဘိန္ဒိတွာ၊ သညပေဿာမိ ဝေါ အဟံ၊

အဋ္ဋိယာမိ ဟရာယာမိ၊ သရာဂမရဏံ အဟ’’န္တိ။

‘‘ဧဝါဟံ စိန္တယိတွာန၊ သမ္မသိတွာန ယောနိသော၊

သမ္ပတ္တေ အရုဏုဂ္ဂမှိ၊ အရဟတ္တံ အပါပုဏိ’’န္တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၇၃)၊

အညတရောပိ မဟာထေရော ဗာဠှဂိလာနော သဟတ္ထာ အာဟာရမ္ပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အသက္ကောန္တော သကေ မုတ္တကရီသေ ပလိပန္နော သမ္ပရိဝတ္တတိ၊ တံ ဒိသွာ အညတရော ဒဟရော ‘‘အဟော ဒုက္ခာ ဇီဝိတသင်္ခါရာ’’တိ အာဟ။ တမေနံ မဟာထေရော အာဟ – ‘‘အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣဒါနိ မိယျမာနော သဂ္ဂသမ္ပတ္တိံ လဘိဿာမိ၊ နတ္ထိ မေ ဧတ္ထ သံသယော၊ ဣမံ ပန သီလံ ဘိန္ဒိတွာ လဒ္ဓသမ္ပတ္တိ နာမ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ပဋိလဒ္ဓဂိဟိဘာဝသဒိသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘သီလေနေဝ သဒ္ဓိံ မရိဿာမီ’’တိ တတ္ထေဝ နိပန္နော တမေဝ ရောဂံ သမ္မသန္တော အရဟတ္တံ ပတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဣမာဟိ ဂါထာဟိ ဗျာကာသိ –

‘‘ဖုဋ္ဌဿ မေ အညတရေန ဗျာဓိနာ၊

ရောဂေန ဗာဠှံ ဒုခိတဿ ရုပ္ပတော၊

ပရိသုဿတိ ခိပ္ပမိဒံ ကဠေဝရံ၊

ပုပ္ဖံ ယထာ ပံသုနိ အာတပေ ကတံ။

‘‘အဇညံ ဇညသင်္ခါတံ၊ အသုစိံ သုစိသမ္မတံ၊

နာနာကုဏပပရိပူရံ၊ ဇညရူပံ အပဿတော။

‘‘ဓိရတ္ထု မံ အာတုရံ ပူတိကာယံ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓိယံ အသုစိ ဗျာဓိဓမ္မံ၊

ယတ္ထပ္ပမတ္တာ အဓိမုစ္ဆိတာ ပဇာ၊ ဟာပေန္တိ မဂ္ဂံ သုဂတူပပတ္တိယာ’’တိ။

အရဟန္တာဒီနံ ပန သီလံ သဗ္ဗဒရထပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပါရိသုဒ္ဓီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိအာဒိဝသေန ပဉ္စဝိဓံ။

ဒုတိယသီလပဉ္စကံ

ဒုတိယပဉ္စကေ ပါဏာတိပါတာဒီနံ ပဟာနာဒိဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ –

‘‘ပဉ္စ သီလာနိ ပါဏာတိပါတဿ ပဟာနံ သီလံ၊ ဝေရမဏီ သီလံ၊ စေတနာ သီလံ၊ သံဝရော သီလံ၊ အဝီတိက္ကမော သီလံ။ အဒိန္နာဒါနဿ၊ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရဿ၊ မုသာဝါဒဿ၊ ပိသုဏာယ ဝါစာယ၊ ဖရုသာယ ဝါစာယ၊ သမ္ဖပ္ပလာပဿ၊ အဘိဇ္ဈာယ၊ ဗျာပါဒဿ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ၊ နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒဿ၊ အဗျာပါဒေန ဗျာပါဒဿ၊ အာလောကသညာယ ထိနမိဒ္ဓဿ၊ အဝိက္ခေပေန ဥဒ္ဓစ္စဿ၊ ဓမ္မဝဝတ္ထာနေန ဝိစိကိစ္ဆာယ၊ ဉာဏေန အဝိဇ္ဇာယ၊ ပါမောဇ္ဇေန အရတိယာ၊ ပဌမေန ဈာနေန နီဝရဏာနံ၊ ဒုတိယေန ဈာနေန ဝိတက္ကဝိစာရာနံ၊ တတိယေန ဈာနေန ပီတိယာ၊ စတုတ္ထေန ဈာနေန သုခဒုက္ခာနံ၊ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိယာ ရူပသညာယ ပဋိဃသညာယ နာနတ္တသညာယ၊ ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ္တိယာ အာကာသာနဉ္စာယတနသညာယ၊ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိယာ ဝိညာဏဉ္စာယတနသညာယ၊ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာ အာကိဉ္စညာယတနသညာယ၊ အနိစ္စာနုပဿနာယ နိစ္စသညာယ၊ ဒုက္ခာနုပဿနာယ သုခသညာယ၊ အနတ္တာနုပဿနာယ အတ္တသညာယ၊ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာယ နန္ဒိယာ၊ ဝိရာဂါနုပဿနာယ ရာဂဿ၊ နိရောဓာနုပဿနာယ သမုဒယဿ၊ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာယ အာဒါနဿ၊ ခယာနုပဿနာယ ဃနသညာယ၊ ဝယာနုပဿနာယ အာယူဟနဿ၊ ဝိပရိဏာမာနုပဿနာယ ဓုဝသညာယ၊ အနိမိတ္တာနုပဿနာယ နိမိတ္တဿ၊ အပ္ပဏိဟိတာနုပဿနာယ ပဏိဓိယာ၊ သုညတာနုပဿနာယ အဘိနိဝေသဿ၊ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ သာရာဒါနာဘိနိဝေသဿ၊ ယထာဘူတဉာဏဒဿနေန သမ္မောဟာဘိနိဝေသဿ၊ အာဒီနဝါနုပဿနာယ အာလယာဘိနိဝေသဿ၊ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာယ အပ္ပဋိသင်္ခါယ၊ ဝိဝဋ္ဋနာနုပဿနာယ သညောဂါဘိနိဝေသဿ၊ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌာနံ ကိလေသာနံ၊ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန ဩဠာရိကာနံ ကိလေသာနံ၊ အနာဂါမိမဂ္ဂေန အဏုသဟဂတာနံ ကိလေသာနံ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသာနံ ပဟာနံ သီလံ၊ ဝေရမဏီ၊ စေတနာ၊ သံဝရော၊ အဝီတိက္ကမော သီလံ။ ဧဝရူပါနိ သီလာနိ စိတ္တဿ အဝိပ္ပဋိသာရာယ သံဝတ္တန္တိ၊ ပါမောဇ္ဇာယ သံဝတ္တန္တိ၊ ပီတိယာ သံဝတ္တန္တိ၊ ပဿဒ္ဓိယာ သံဝတ္တန္တိ၊ သောမနဿာယ သံဝတ္တန္တိ၊ အာသေဝနာယ သံဝတ္တန္တိ၊ ဘာဝနာယ သံဝတ္တန္တိ၊ ဗဟုလီကမ္မာယ သံဝတ္တန္တိ၊ အလင်္ကာရာယ သံဝတ္တန္တိ၊ ပရိက္ခာရာယ သံဝတ္တန္တိ၊ ပရိဝါရာယ သံဝတ္တန္တိ၊ ပါရိပူရိယာ သံဝတ္တန္တိ၊ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၁)။

ဧတ္ထ စ ပဟာနန္တိ ကောစိ ဓမ္မော နာမ နတ္ထိ အညတြ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ ပါဏာတိပါတာဒီနံ အနုပ္ပာဒမတ္တတော။ ယသ္မာ ပန တံ တံ ပဟာနံ တဿ တဿ ကုသလဓမ္မဿ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ဥပဓာရဏံ ဟောတိ၊ ဝိကမ္ပာဘာဝကရဏေန စ သမာဒါနံ။ တသ္မာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေနေဝ ဥပဓာရဏသမာဓာနသင်္ခါတေန သီလနဋ္ဌေန သီလန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣတရေ စတ္တာရော ဓမ္မာ တတော တတော ဝေရမဏိဝသေန၊ တဿ တဿ သံဝရဝသေန၊ တဒုဘယသမ္ပယုတ္တစေတနာဝသေန၊ တံ တံ အဝီတိက္ကမန္တဿ အဝီတိက္ကမနဝသေန စ စေတသော ပဝတ္တိသဗ္ဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ သီလဋ္ဌော ပန တေသံ ပုဗ္ဗေ ပကာသိတောယေဝါတိ။ ဧဝံ ပဟာနသီလာဒိဝသေန ပဉ္စဝိဓံ။

ဧတ္တာဝတာ စ ကိံ သီလံ? ကေနဋ္ဌေန သီလံ? ကာနဿ လက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနာနိ? ကိမာနိသံသံ သီလံ? ကတိဝိဓံ စေတံ သီလန္တိ? ဣမေသံ ပဉှာနံ ဝိဿဇ္ဇနံ နိဋ္ဌိတံ။

သီလသံကိလေသဝေါဒါနံ

၂၁။ ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘ကော စဿ သံကိလေသော၊ ကိံ ဝေါဒါန’’န္တိ။ တတြ ဝဒါမ – ခဏ္ဍာဒိဘာဝေါ သီလဿ သံကိလေသော၊ အခဏ္ဍာဒိဘာဝေါ ဝေါဒါနံ။ သော ပန ခဏ္ဍာဒိဘာဝေါ လာဘယသာဒိဟေတုကေန ဘေဒေန စ သတ္တဝိဓမေထုနသံယောဂေန စ သင်္ဂဟိတော။

တထာ ဟိ ယဿ သတ္တသု အာပတ္တိက္ခန္ဓေသု အာဒိမှိ ဝါ အန္တေ ဝါ သိက္ခာပဒံ ဘိန္နံ ဟောတိ၊ တဿ သီလံ ပရိယန္တေ ဆိန္နသာဋကော ဝိယ ခဏ္ဍံ နာမ ဟောတိ။ ယဿ ပန ဝေမဇ္ဈေ ဘိန္နံ၊ တဿ မဇ္ဈေ ဆိဒ္ဒသာဋကော ဝိယ ဆိဒ္ဒံ နာမ ဟောတိ။ ယဿ ပဋိပါဋိယာ ဒွေ တီဏိ ဘိန္နာနိ၊ တဿ ပိဋ္ဌိယာ ဝါ ကုစ္ဆိယာ ဝါ ဥဋ္ဌိတေန ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေန ကာဠရတ္တာဒီနံ အညတရသရီရဝဏ္ဏာ ဂါဝီ ဝိယ သဗလံ နာမ ဟောတိ။ ယဿ အန္တရန္တရာ ဘိန္နာနိ၊ တဿ အန္တရန္တရာ ဝိသဘာဂဝဏ္ဏဗိန္ဒုဝိစိတြာ ဂါဝီ ဝိယ ကမ္မာသံ နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ တာဝ လာဘာဒိဟေတုကေန ဘေဒေန ခဏ္ဍာဒိဘာဝေါ ဟောတိ။

ဧဝံ သတ္တဝိဓမေထုနသံယောဂဝသေန။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ –

‘‘ဣဓ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဧကစ္စော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ သမ္မာ ဗြဟ္မစာရီ ပဋိဇာနမာနော န ဟေဝ ခေါ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဒွယံဒွယသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ၊ အပိစ ခေါ မာတုဂါမဿ ဥစ္ဆာဒနံ ပရိမဒ္ဒနံ နှာပနံ သမ္ဗာဟနံ သာဒိယတိ၊ သော တဒဿာဒေတိ၊ တံ နိကာမေတိ၊ တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဣဒမ္ပိ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဗြဟ္မစရိယဿ ခဏ္ဍမ္ပိ ဆိဒ္ဒမ္ပိ သဗလမ္ပိ ကမ္မာသမ္ပိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ စရတိ သံယုတ္တော မေထုနေန သံယောဂေန၊ န ပရိမုစ္စတိ ဇာတိယာ။ ဇရာယ မရဏေန…ပေ… န ပရိမုစ္စတိ ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဣဓေကစ္စော သမဏော ဝါ…ပေ… ပဋိဇာနမာနော န ဟေဝ ခေါ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဒွယံ ဒွယသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ။ နပိ မာတုဂါမဿ ဥစ္ဆာဒနံ…ပေ… သာဒိယတိ။ အပိစ ခေါ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ သဉ္ဇဂ္ဃတိ သံကီဠတိ သံကေလာယတိ၊ သော တဒဿာဒေတိ…ပေ… န ပရိမုစ္စတိ ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဣဓေကစ္စော သမဏော ဝါ…ပေ… န ဟေဝ ခေါ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဒွယံ ဒွယသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ။ နပိ မာတုဂါမဿ ဥစ္ဆာဒနံ…ပေ… သာဒိယတိ။ နပိ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ သဉ္ဇဂ္ဃတိ သံကီဠတိ သံကေလာယတိ။ အပိစ ခေါ မာတုဂါမဿ စက္ခုနာ စက္ခုံ ဥပနိဇ္ဈာယတိ ပေက္ခတိ၊ သော တဒဿာဒေတိ…ပေ… န ပရိမုစ္စတိ ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဣဓေကစ္စော သမဏော ဝါ…ပေ… န ဟေဝ ခေါ မာတုဂါမေန… နပိ မာတုဂါမဿ… နပိ မာတုဂါမေန… နပိ မာတုဂါမဿ…ပေ… ပေက္ခတိ။ အပိစ ခေါ မာတုဂါမဿ သဒ္ဒံ သုဏာတိ တိရောကုဋ္ဋာ ဝါ တိရောပါကာရာ ဝါ ဟသန္တိယာ ဝါ ဘဏန္တိယာ ဝါ ဂါယန္တိယာ ဝါ ရောဒန္တိယာ ဝါ၊ သော တဒဿာဒေတိ…ပေ… ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဣဓေကစ္စော သမဏော ဝါ…ပေ… န ဟေဝ ခေါ မာတုဂါမေန… နပိ မာတုဂါမဿ… နပိ မာတုဂါမေန… နပိ မာတုဂါမဿ…ပေ… ရောဒန္တိယာ ဝါ။ အပိစ ခေါ ယာနိဿ တာနိ ပုဗ္ဗေ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဟသိတလပိတကီဠိတာနိ၊ တာနိ အနုဿရတိ၊ သော တဒဿာဒေတိ…ပေ… ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဣဓေကစ္စော သမဏော ဝါ…ပေ… န ဟေဝ ခေါ မာတုဂါမေန…ပေ… နပိ မာတုဂါမဿ…ပေ… နပိ ယာနိဿ တာနိ ပုဗ္ဗေ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဟသိတလပိတကီဠိတာနိ၊ တာနိ အနုဿရတိ။ အပိစ ခေါ ပဿတိ ဂဟပတိံ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တံ ဝါ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတံ သမင်္ဂီဘူတံ ပရိစာရယမာနံ၊ သော တဒဿာဒေတိ…ပေ… ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဣဓေကစ္စော သမဏော ဝါ…ပေ… န ဟေဝ ခေါ မာတုဂါမေန…ပေ… နပိ ပဿတိ ဂဟပတိံ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တံ ဝါ…ပေ… ပရိစာရယမာနံ။ အပိစ ခေါ အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ပဏိဓာယ ဗြဟ္မစရိယံ စရတိ ‘ဣမိနာဟံ သီလေန ဝါ ဝတေန ဝါ တပေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ ဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမိ ဒေဝညတရော ဝါ’တိ။ သော တဒဿာဒေတိ၊ တံ နိကာမေတိ၊ တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ ဣဒမ္ပိ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဗြဟ္မစရိယဿ ခဏ္ဍမ္ပိ ဆိဒ္ဒမ္ပိ သဗလမ္ပိ ကမ္မာသမ္ပီ’’တိ (အ။ နိ။ ၇။၅၀)။

ဧဝံ လာဘာဒိဟေတုကေန ဘေဒေန စ သတ္တဝိဓမေထုနသံယောဂေန စ ခဏ္ဍာဒိဘာဝေါ သင်္ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အခဏ္ဍာဒိဘာဝေါ ပန သဗ္ဗသော သိက္ခာပဒါနံ အဘေဒေန၊ ဘိန္နာနဉ္စ သပ္ပဋိကမ္မာနံ ပဋိကမ္မကရဏေန၊ သတ္တဝိဓမေထုနသံယောဂါဘာဝေန စ၊ အပရာယ စ ‘‘ကောဓော ဥပနာဟော မက္ခော ပဠာသော ဣဿာ မစ္ဆရိယံ မာယာ သာထေယျံ ထမ္ဘော သာရမ္ဘော မာနော အတိမာနော မဒေါ ပမာဒေါ’’တိအာဒီနံ ပါပဓမ္မာနံ အနုပ္ပတ္တိယာ၊ အပ္ပိစ္ဆတာသန္တုဋ္ဌိတာသလ္လေခတာဒီနဉ္စ ဂုဏာနံ ဥပ္ပတ္တိယာ သင်္ဂဟိတော။

ယာနိ ဟိ သီလာနိ လာဘာဒီနမ္ပိ အတ္ထာယ အဘိန္နာနိ၊ ပမာဒဒေါသေန ဝါ ဘိန္နာနိပိ ပဋိကမ္မကတာနိ ၊ မေထုနသံယောဂေဟိ ဝါ ကောဓုပနာဟာဒီဟိ ဝါ ပါပဓမ္မေဟိ အနုပဟတာနိ၊ တာနိ သဗ္ဗသော အခဏ္ဍာနိ အစ္ဆိဒ္ဒါနိ အသဗလာနိ အကမ္မာသာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ တာနိယေဝ ဘုဇိဿဘာဝကရဏတော စ ဘုဇိဿာနိ၊ ဝိညူဟိ ပသတ္ထတ္တာ ဝိညုပသတ္ထာနိ၊ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အပရာမဋ္ဌတ္တာ အပရာမဋ္ဌာနိ၊ ဥပစာရသမာဓိံ ဝါ အပ္ပနာသမာဓိံ ဝါ သံဝတ္တယန္တီတိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနိ စ ဟောန္တိ။ တသ္မာ နေသံ ဧသ ‘အခဏ္ဍာဒိဘာဝေါ ဝေါဒါန’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တံ ပနေတံ ဝေါဒါနံ ဒွီဟာကာရေဟိ သမ္ပဇ္ဇတိ သီလဝိပတ္တိယာ စ အာဒီနဝဒဿနေန၊ သီလသမ္ပတ္တိယာ စ အာနိသံသဒဿနေန။ တတ္ထ ‘‘ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒီနဝါ ဒုဿီလဿ သီလဝိပတ္တိယာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၄၉၊ အ။ နိ။ ၅။၂၁၃) ဧဝမာဒိသုတ္တနယေန သီလဝိပတ္တိယာ အာဒီနဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အပိစ ဒုဿီလော ပုဂ္ဂလော ဒုဿီလျဟေတု အမနာပေါ ဟောတိ ဒေဝမနုဿာနံ၊ အနနုသာသနီယော သဗြဟ္မစာရီနံ၊ ဒုက္ခိတော ဒုဿီလျဂရဟာသု၊ ဝိပ္ပဋိသာရီ သီလဝတံ ပသံသာသု၊ တာယ စ ပန ဒုဿီလျတာယ သာဏသာဋကော ဝိယ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဟောတိ။ ယေ ခေါ ပနဿ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ တေသံ ဒီဃရတ္တံ အပါယဒုက္ခာဝဟနတော ဒုက္ခသမ္ဖဿော။ ယေသံ ဒေယျဓမ္မံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ တေသံ နမဟပ္ဖလကရဏတော အပ္ပဂ္ဃော။ အနေကဝဿဂဏိကဂူထကူပေါ ဝိယ ဒုဗ္ဗိသောဓနော။ ဆဝါလာတမိဝ ဥဘတော ပရိဗာဟိရော။ ဘိက္ခုဘာဝံ ပဋိဇာနန္တောပိ အဘိက္ခုယေဝ ဂေါဂဏံ အနုဗန္ဓဂဒြဘော ဝိယ။ သတတုဗ္ဗိဂ္ဂေါ သဗ္ဗဝေရိကပုရိသော ဝိယ။ အသံဝါသာရဟော မတကဠေဝရံ ဝိယ။ သုတာဒိဂုဏယုတ္တောပိ သဗြဟ္မစာရီနံ အပူဇာရဟော သုသာနဂ္ဂိ ဝိယ ဗြာဟ္မဏာနံ။ အဘဗ္ဗော ဝိသေသာဓိဂမေ အန္ဓော ဝိယ ရူပဒဿနေ။ နိရာသော သဒ္ဓမ္မေ စဏ္ဍာလကုမာရကော ဝိယ ရဇ္ဇေ။ သုခိတောသ္မီတိ မညမာနောပိ ဒုက္ခိတောဝ အဂ္ဂိက္ခန္ဓပရိယာယေ ဝုတ္တဒုက္ခဘာဂိတာယ။

ဒုဿီလာနဉှိ ပဉ္စကာမဂုဏပရိဘောဂဝန္ဒနမာနနာဒိသုခဿာဒဂဓိတစိတ္တာနံ တပ္ပစ္စယံ အနုဿရဏမတ္တေနာပိ ဟဒယသန္တာပံ ဇနယိတွာ ဥဏှလောဟိတုဂ္ဂါရပ္ပဝတ္တနသမတ္ထံ အတိကဋုကံ ဒုက္ခံ ဒဿေန္တော သဗ္ဗာကာရေန ပစ္စက္ခကမ္မဝိပါကော ဘဂဝါ အာဟ –

‘‘ပဿထ နော တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အမုံ မဟန္တံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ အာဒိတ္တံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ သဇောတိဘူတ’န္တိ? ဧဝံ၊ ဘန္တေတိ။ တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကတမံ နု ခေါ ဝရံ ယံ အမုံ မဟန္တံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ အာဒိတ္တံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ သဇောတိဘူတံ အာလိင်္ဂေတွာ ဥပနိသီဒေယျ ဝါ ဥပနိပဇ္ဇေယျ ဝါ၊ ယံ ခတ္တိယကညံ ဝါ ဗြာဟ္မဏကညံ ဝါ ဂဟပတိကညံ ဝါ မုဒုတလုနဟတ္ထပါဒံ အာလိင်္ဂေတွာ ဥပနိသီဒေယျ ဝါ ဥပနိပဇ္ဇေယျ ဝါတိ။ ဧတဒေဝ၊ ဘန္တေ၊ ဝရံ ယံ ခတ္တိယကညံ ဝါ…ပေ… ဥပနိပဇ္ဇေယျ ဝါ။ ဒုက္ခံ ဟေတံ၊ ဘန္တေ၊ ယံ အမုံ မဟန္တံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ…ပေ… ဥပနိပဇ္ဇေယျ ဝါတိ။ အာရောစယာမိ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဝေဒယာမိ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယထာ ဧတဒေဝ တဿ ဝရံ ဒုဿီလဿ ပါပဓမ္မဿ အသုစိသင်္ကဿရသမာစာရဿ ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တဿ အဿမဏဿ သမဏပဋိညဿ အဗြဟ္မစာရိဿ ဗြဟ္မစာရိပဋိညဿ အန္တောပူတိကဿ အဝဿုတဿ ကသမ္ဗုဇာတဿ ယံ အမုံ မဟန္တံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ…ပေ… ဥပနိပဇ္ဇေယျ ဝါ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တတောနိဒါနံ ဟိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ၊ န တွေဝ တပ္ပစ္စယာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျာ’’တိ (အ။ နိ။ ၇။၇၂)။

ဧဝံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓုပမာယ ဣတ္ထိပဋိဗဒ္ဓပဉ္စကာမဂုဏပရိဘောဂပစ္စယံ ဒုက္ခံ ဒဿေတွာ ဧတေနေဝ ဥပါယေန –

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကတမံ နု ခေါ ဝရံ ယံ ဗလဝါ ပုရိသော ဒဠှာယ ဝါဠရဇ္ဇုယာ ဥဘော ဇင်္ဃာ ဝေဌေတွာ ဃံသေယျ၊ သာ ဆဝိံ ဆိန္ဒေယျ၊ ဆဝိံ ဆေတွာ စမ္မံ ဆိန္ဒေယျ၊ စမ္မံ ဆေတွာ မံသံ ဆိန္ဒေယျ၊ မံသံ ဆေတွာ နှာရုံ ဆိန္ဒေယျ၊ နှာရုံ ဆေတွာ အဋ္ဌိံ ဆိန္ဒေယျ၊ အဋ္ဌိံ ဆေတွာ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌေယျ၊ ယံ ဝါ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ အဘိဝါဒနံ သာဒိယေယျာ’’တိ စ။

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကတမံ နု ခေါ ဝရံ ယံ ဗလဝါ ပုရိသော တိဏှာယ သတ္တိယာ တေလဓောတာယ ပစ္စောရသ္မိံ ပဟရေယျ၊ ယံ ဝါ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာဒိယေယျာ’’တိ စ။

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကတမံ နု ခေါ ဝရံ ယံ ဗလဝါ ပုရိသော တတ္တေန အယောပဋ္ဋေန အာဒိတ္တေန သမ္ပဇ္ဇလိတေန သဇောတိဘူတေန ကာယံ သမ္ပလိဝေဌေယျ၊ ယံ ဝါ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ သဒ္ဓါဒေယျံ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇေယျာ’’တိ စ။

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကတမံ နု ခေါ ဝရံ ယံ ဗလဝါ ပုရိသော တတ္တေန အယောသင်္ကုနာ အာဒိတ္တေန သမ္ပဇ္ဇလိတေန သဇောတိဘူတေန မုခံ ဝိဝရိတွာ တတ္တံ လောဟဂုဠံ အာဒိတ္တံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ သဇောတိဘူတံ မုခေ ပက္ခိပေယျ၊ တံ တဿ ဩဋ္ဌမ္ပိ ဍဟေယျ၊ မုခမ္ပိ၊ ဇိဝှမ္ပိ၊ ကဏ္ဌမ္ပိ၊ ဥဒရမ္ပိ ဍဟေယျ၊ အန္တမ္ပိ အန္တဂုဏမ္ပိ အာဒါယ အဓောဘာဂံ နိက္ခမေယျ၊ ယံ ဝါ ခတ္တိယ… ဗြာဟ္မဏ… ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ သဒ္ဓါဒေယျံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇေယျာ’’တိ စ။

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကတမံ နု ခေါ ဝရံ ယံ ဗလဝါ ပုရိသော သီသေ ဝါ ဂဟေတွာ ခန္ဓေ ဝါ ဂဟေတွာ တတ္တံ အယောမဉ္စံ ဝါ အယောပီဌံ ဝါ အာဒိတ္တံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ သဇောတိဘူတံ အဘိနိသီဒါပေယျ ဝါ အဘိနိပဇ္ဇာပေယျ ဝါ၊ ယံ ဝါ ခတ္တိယ… ဗြာဟ္မဏ… ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ သဒ္ဓါဒေယျံ မဉ္စပီဌံ ပရိဘုဉ္ဇေယျာ’’တိ စ။

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကတမံ နု ခေါ ဝရံ ယံ ဗလဝါ ပုရိသော ဥဒ္ဓံပါဒံ အဓောသိရံ ဂဟေတွာ တတ္တာယ အယောကုမ္ဘိယာ ပက္ခိပေယျ အာဒိတ္တာယ သမ္ပဇ္ဇလိတာယ သဇောတိဘူတာယ ၊ သော တတ္ထ ဖေဏုဒ္ဒေဟကံ ပစ္စမာနော သကိမ္ပိ ဥဒ္ဓံ ဂစ္ဆေယျ၊ သကိမ္ပိ အဓော ဂစ္ဆေယျ၊ သကိမ္ပိ တိရိယံ ဂစ္ဆေယျ၊ ယံ ဝါ ခတ္တိယ… ဗြာဟ္မဏ… ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ သဒ္ဓါဒေယျံ ဝိဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇေယျာ’’တိ စာတိ (အ။ နိ။ ၇။၇၂)။

ဣမာဟိ ဝါဠရဇ္ဇုတိဏှသတ္တိအယောပဋ္ဋအယောဂုဠအယောမဉ္စအယောပီဌအယောကုမ္ဘီဥပမာဟိ အဘိဝါဒနအဉ္ဇလိကမ္မစီဝရပိဏ္ဍပါတမဉ္စပီဌဝိဟာရပရိဘောဂပစ္စယံ ဒုက္ခံ ဒဿေသိ။ တသ္မာ –

အဂ္ဂိက္ခန္ဓာလိင်္ဂနဒုက္ခာဓိကဒုက္ခကဋုကဖလံ၊

အဝိဇဟတော ကာမသုခံ၊ သုခံ ကုတော ဘိန္နသီလဿ။

အဘိဝါဒနသာဒိယနေ ၊ ကိံ နာမ သုခံ ဝိပန္နသီလဿ၊

ဒဠှဝါဠရဇ္ဇုဃံသနဒုက္ခာဓိကဒုက္ခဘာဂိဿ။

သဒ္ဓါနမဉ္ဇလိကမ္မသာဒိယနေ ကိံ သုခံ အသီလဿ၊

သတ္တိပ္ပဟာရဒုက္ခာဓိမတ္တဒုက္ခဿ ယံဟေတု။

စီဝရပရိဘောဂသုခံ၊ ကိံ နာမ အသံယတဿ၊

ယေန စိရံ အနုဘဝိတဗ္ဗော၊ နိရယေ ဇလိတအယောပဋ္ဋသမ္ဖဿော။

မဓုရောပိ ပိဏ္ဍပါတော၊ ဟလာဟလဝိသူပမော အသီလဿ၊

အာဒိတ္တာ ဂိလိတဗ္ဗာ၊ အယောဂုဠာ ယေန စိရရတ္တံ။

သုခသမ္မတောပိ ဒုက္ခော၊ အသီလိနော မဉ္စပီဌပရိဘောဂေါ၊

ယံ ဗာဓိဿန္တိ စိရံ၊ ဇလိတအယောမဉ္စပီဌာနိ။

ဒုဿီလဿ ဝိဟာရေ၊ သဒ္ဓါဒေယျမှိ ကာ နိဝါသ ရတိ၊

ဇလိတေသု နိဝသိတဗ္ဗံ၊ ယေန အယောကုမ္ဘိမဇ္ဈေသု။

သင်္ကသရသမာစာရော၊ ကသမ္ဗုဇာတော အဝဿုတော ပါပေါ၊

အန္တောပူတီတိ စ ယံ၊ နိန္ဒန္တော အာဟ လောကဂရု။

ဓီ ဇီဝိတံ အသညတဿ၊ တဿ သမဏဇနဝေသဓာရိဿ၊

အဿမဏဿ ဥပဟတံ၊ ခတမတ္တာနံ ဝဟန္တဿ။

ဂူထံ ဝိယ ကုဏပံ ဝိယ၊ မဏ္ဍနကာမာ ဝိဝဇ္ဇယန္တီဓ၊

ယံ နာမ သီလဝန္တော၊ သန္တော ကိံ ဇီဝိတံ တဿ။

သဗ္ဗဘယေဟိ အမုတ္တော၊ မုတ္တော သဗ္ဗေဟိ အဓိဂမသုခေဟိ၊

သုပိဟိတသဂ္ဂဒွါရော၊ အပါယမဂ္ဂံ သမာရူဠှော။

ကရုဏာယ ဝတ္ထုဘူတော၊ ကာရုဏိကဇနဿ နာမ ကော အညော၊

ဒုဿီလသမော ဒုဿီ၊ လတာယ ဣတိ ဗဟုဝိဓာ ဒေါသာတိ။

ဧဝမာဒိနာ ပစ္စဝေက္ခဏေန သီလဝိပတ္တိယံ အာဒီနဝဒဿနံ ဝုတ္တပ္ပကာရဝိပရီတတော သီလသမ္ပတ္တိယာ အာနိသံသဒဿနဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပိစ –

တဿ ပါသာဒိကံ ဟောတိ၊ ပတ္တစီဝရဓာရဏံ၊

ပဗ္ဗဇ္ဇာ သဖလာ တဿ၊ ယဿ သီလံ သုနိမ္မလံ။

အတ္တာနုဝါဒါဒိဘယံ၊ သုဒ္ဓသီလဿ ဘိက္ခုနော၊

အန္ဓကာရံ ဝိယ ရဝိံ၊ ဟဒယံ နာဝဂါဟတိ။

သီလသမ္ပတ္တိယာ ဘိက္ခု၊ သောဘမာနော တပေါဝနေ၊

ပဘာသမ္ပတ္တိယာ စန္ဒော၊ ဂဂနေ ဝိယ သောဘတိ။

ကာယဂန္ဓောပိ ပါမောဇ္ဇံ၊ သီလဝန္တဿ ဘိက္ခုနော၊

ကရောတိ အပိ ဒေဝါနံ၊ သီလဂန္ဓေ ကထာဝ ကာ။

သဗ္ဗေသံ ဂန္ဓဇာတာနံ၊ သမ္ပတ္တိံ အဘိဘုယျတိ၊

အဝိဃာတီ ဒိသာ သဗ္ဗာ၊ သီလဂန္ဓော ပဝါယတိ။

အပ္ပကာပိ ကတာ ကာရာ၊ သီလဝန္တေ မဟပ္ဖလာ၊

ဟောန္တီတိ သီလဝါ ဟောတိ၊ ပူဇာသက္ကာရဘာဇနံ။

သီလဝန္တံ န ဗာဓန္တိ၊ အာသဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ၊

သမ္ပရာယိကဒုက္ခာနံ၊ မူလံ ခနတိ သီလဝါ။

ယာ မနုဿေသု သမ္ပတ္တိ၊ ယာ စ ဒေဝေသု သမ္ပဒါ၊

န သာ သမ္ပန္နသီလဿ၊ ဣစ္ဆတော ဟောတိ ဒုလ္လဘာ။

အစ္စန္တသန္တာ ပန ယာ၊ အယံ နိဗ္ဗာနသမ္ပဒါ၊

မနော သမ္ပန္နသီလဿ၊ တမေဝ အနုဓာဝတိ။

သဗ္ဗသမ္ပတ္တိမူလမှိ ၊ သီလမှိ ဣတိ ပဏ္ဍိတော၊

အနေကာကာရဝေါကာရံ၊ အာနိသံသံ ဝိဘာဝယေတိ။

ဧဝဉှိ ဝိဘာဝယတော သီလဝိပတ္တိတော ဥဗ္ဗိဇ္ဇိတွာ သီလသမ္ပတ္တိနိန္နံ မာနသံ ဟောတိ။ တသ္မာ ယထာဝုတ္တံ ဣမံ သီလဝိပတ္တိယာ အာဒီနဝံ ဣမဉ္စ သီလသမ္ပတ္တိယာ အာနိသံသံ ဒိသွာ သဗ္ဗာဒရေန သီလံ ဝေါဒါပေတဗ္ဗန္တိ။

ဧတ္တာဝတာ စ ‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော’’တိ ဣမိဿာ ဂါထာယ သီလသမာဓိပညာမုခေန ဒေသိတေ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ သီလံ တာဝ ပရိဒီပိတံ ဟောတိ။

ဣတိ သာဓုဇနပါမောဇ္ဇတ္ထာယ ကတေ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ

သီလနိဒ္ဒေသော နာမ ပဌမော ပရိစ္ဆေဒေါ။