📜

၇။ ဆအနုဿတိနိဒ္ဒေသော

၁။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိကထာ

၁၂၃။ အသုဘာနန္တရံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာသု ပန ဒသသု အနုဿတီသု ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော သတိယေဝ အနုဿတိ၊ ပဝတ္တိတဗ္ဗဋ္ဌာနမှိယေဝ ဝါ ပဝတ္တတ္တာ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတဿ ကုလပုတ္တဿ အနုရူပါ သတီတိပိ အနုဿတိ၊ ဗုဒ္ဓံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ၊ ဗုဒ္ဓဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတမဓိဝစနံ။ ဓမ္မံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ ဓမ္မာနုဿတိ၊ သွာက္ခာတတာဒိဓမ္မဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတမဓိဝစနံ။ သင်္ဃံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ သင်္ဃာနုဿတိ၊ သုပ္ပဋိပန္နတာဒိသင်္ဃဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတမဓိဝစနံ။ သီလံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ သီလာနုဿတိ၊ အခဏ္ဍတာဒိသီလဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတမဓိဝစနံ။ စာဂံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ စာဂါနုဿတိ၊ မုတ္တစာဂတာဒိစာဂဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတမဓိဝစနံ။ ဒေဝတာ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ ဒေဝတာနုဿတိ၊ ဒေဝတာ သက္ခိဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ အတ္တနော သဒ္ဓါဒိဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတမဓိဝစနံ။ မရဏံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ မရဏာနုဿတိ၊ ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒါရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတမဓိဝစနံ။ ကေသာဒိဘေဒံ ရူပကာယံ ဂတာ၊ ကာယေ ဝါ ဂတာတိ ကာယဂတာ၊ ကာယဂတာ စ သာ သတိ စာတိ ကာယဂတသတီတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ရဿံ အကတွာ ကာယဂတာသတီတိ ဝုတ္တာ၊ ကေသာဒိကာယကောဋ္ဌာသနိမိတ္တာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတမဓိဝစနံ။ အာနာပါနေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ သတိ အာနာပါနဿတိ၊ အဿာသပဿာသနိမိတ္တာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတမဓိဝစနံ။ ဥပသမံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ ဥပသမာနုဿတိ၊ သဗ္ဗဒုက္ခူပသမာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတမဓိဝစနံ။

၁၂၄။ ဣတိ ဣမာသု ဒသသု အနုဿတီသု ဗုဒ္ဓါနုဿတိံ တာဝ ဘာဝေတုကာမေန အဝေစ္စပ္ပသာဒသမန္နာဂတေန ယောဂိနာ ပတိရူပသေနာသနေ ရဟောဂတေန ပဋိသလ္လီနေန ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၁၀) ဧဝံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဂုဏာ အနုဿရိတဗ္ဗာ။

တတြာယံ အနုဿရဏနယော – သော ဘဂဝါ ဣတိပိ အရဟံ၊ ဣတိပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ…ပေ… ဣတိပိ ဘဂဝါတိ အနုဿရတိ။ ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၂၅။ တတ္ထ အာရကတ္တာ အရီနံ အရာနဉ္စ ဟတတ္တာ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝါတိ ဣမေဟိ တာဝ ကာရဏေဟိ သော ဘဂဝါ အရဟန္တိ အနုဿရတိ။ အာရကာ ဟိ သော သဗ္ဗကိလေသေဟိ သုဝိဒူရဝိဒူရေ ဌိတော မဂ္ဂေန သဝါသနာနံ ကိလေသာနံ ဝိဒ္ဓံသိတတ္တာတိ အာရကတ္တာ အရဟံ။

သော တတော အာရကာ နာမ၊ ယဿ ယေနာသမင်္ဂိတာ၊

အသမင်္ဂီ စ ဒေါသေဟိ၊ နာထော တေနာရဟံ မတောတိ။

၁၂၆။ တေ စာနေန ကိလေသာရယော မဂ္ဂေန ဟတာတိ အရီနံ ဟတတ္တာပိ အရဟံ။

ယသ္မာ ရာဂါဒိသင်္ခါတာ၊ သဗ္ဗေပိ အရယော ဟတာ၊

ပညာသတ္ထေန နာထေန၊ တသ္မာပိ အရဟံ မတောတိ။

၁၂၇။ ယဉ္စေတံ အဝိဇ္ဇာဘဝတဏှာမယနာဘိ ပုညာဒိအဘိသင်္ခါရာရံ ဇရာမရဏနေမိ အာသဝသမုဒယမယေန အက္ခေန ဝိဇ္ဈိတွာ တိဘဝရထေ သမာယောဇိတံ အနာဒိကာလပ္ပဝတ္တံ သံသာရစက္ကံ၊ တဿာနေန ဗောဓိမဏ္ဍေ ဝီရိယပါဒေဟိ သီလပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ သဒ္ဓါဟတ္ထေန ကမ္မက္ခယကရံ ဉာဏဖရသုံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗေ အရာ ဟတာတိ အရာနံ ဟတတ္တာပိ အရဟံ။

၁၂၈။ အထ ဝါ သံသာရစက္ကန္တိ အနမတဂ္ဂံ သံသာရဝဋ္ဋံ ဝုစ္စတိ။ တဿ စ အဝိဇ္ဇာ နာဘိ၊ မူလတ္တာ။ ဇရာမရဏံ နေမိ၊ ပရိယောသာနတ္တာ။ သေသာ ဒသ ဓမ္မာ အရာ၊ အဝိဇ္ဇာမူလကတ္တာ ဇရာမရဏပရိယန္တတ္တာ စ၊ တတ္ထ ဒုက္ခာဒီသု အညာဏံ အဝိဇ္ဇာ။ ကာမဘဝေ စ အဝိဇ္ဇာ ကာမဘဝေ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ရူပဘဝေ အဝိဇ္ဇာ ရူပဘဝေ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော ဟောတိ၊ အရူပဘဝေ အဝိဇ္ဇာ အရူပဘဝေ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကာမဘဝေ သင်္ခါရာ ကာမဘဝေ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ ဧသ နယော ဣတရေသု။ ကာမဘဝေ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ ကာမဘဝေ နာမရူပဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ တထာ ရူပဘဝေ။ အရူပဘဝေ နာမဿေဝ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကာမဘဝေ နာမရူပံ ကာမဘဝေ သဠာယတနဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ရူပဘဝေ နာမရူပံ ရူပဘဝေ တိဏ္ဏံ အာယတနာနံ ပစ္စယော ဟောတိ၊ အရူပဘဝေ နာမံ အရူပဘဝေ ဧကဿ အာယတနဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကာမဘဝေ သဠာယတနံ ကာမဘဝေ ဆဗ္ဗိဓဿ ဖဿဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ရူပဘဝေ တီဏိ အာယတနာနိ ရူပဘဝေ တိဏ္ဏံ ဖဿာနံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ အရူပဘဝေ ဧကံ အာယတနံ အရူပဘဝေ ဧကဿ ဖဿဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကာမဘဝေ ဆ ဖဿာ ကာမဘဝေ ဆန္နံ ဝေဒနာနံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ ရူပဘဝေ တယော ဖဿာ တတ္ထေဝ တိဿန္နံ၊ အရူပဘဝေ ဧကော တတ္ထေဝ ဧကိဿာ ဝေဒနာယ ပစ္စယော ဟောတိ။ ကာမဘဝေ ဆ ဝေဒနာ ကာမဘဝေ ဆန္နံ တဏှာကာယာနံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ ရူပဘဝေ တိဿော တတ္ထေဝ တိဏ္ဏံ၊ အရူပဘဝေ ဧကာ ဝေဒနာ အရူပဘဝေ ဧကဿ တဏှာကာယဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ တတ္ထ တတ္ထ သာ သာ တဏှာ တဿ တဿ ဥပါဒါနဿ၊ ဥပါဒါနာဒယော ဘဝါဒီနံ။

ကထံ? ဣဓေကစ္စော ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီတိ ကာမုပါဒါနပစ္စယာ ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတိ၊ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရတိ၊ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရတိ၊ ဒုစ္စရိတပါရိပူရိယာ အပါယေ ဥပပဇ္ဇတိ။ တတ္ထဿ ဥပပတ္တိဟေတုဘူတံ ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါ၊ ကမ္မနိဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓာ ဥပပတ္တိဘဝေါ၊ ခန္ဓာနံ နိဗ္ဗတ္တိ ဇာတိ၊ ပရိပါကော ဇရာ၊ ဘေဒေါ မရဏံ။

အပရော သဂ္ဂသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိဿာမီတိ တထေဝ သုစရိတံ စရတိ၊ သုစရိတပါရိပူရိယာ သဂ္ဂေ ဥပပဇ္ဇတိ။ တတ္ထဿ ဥပပတ္တိဟေတုဘူတံ ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါတိ သော ဧဝ နယော။

အပရော ပန ဗြဟ္မလောကသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိဿာမီတိ ကာမုပါဒါနပစ္စယာဧဝ မေတ္တံ ဘာဝေတိ၊ ကရုဏံ၊ မုဒိတံ၊ ဥပေက္ခံ ဘာဝေတိ၊ ဘာဝနာပါရိပူရိယာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ တတ္ထဿ နိဗ္ဗတ္တိဟေတုဘူတံ ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါတိ သော ဧဝ နယော။

အပရော အရူပဘဝေ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိဿာမီတိ တထေဝ အာကာသာနဉ္စာယတနာဒိသမာပတ္တိယော ဘာဝေတိ၊ ဘာဝနာပါရိပူရိယာ တတ္ထ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တတိ။ တတ္ထဿ နိဗ္ဗတ္တိဟေတုဘူတံ ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါ၊ ကမ္မနိဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓာ ဥပပတ္တိဘဝေါ၊ ခန္ဓာနံ နိဗ္ဗတ္တိ ဇာတိ၊ ပရိပါကော ဇရာ၊ ဘေဒေါ မရဏန္တိ။ ဧသ နယော သေသုပါဒါနမူလိကာသုပိ ယောဇနာသု။

ဧဝံ အယံ အဝိဇ္ဇာ ဟေတု၊ သင်္ခါရာ ဟေတုသမုပ္ပန္နာ၊ ဥဘောပေတေ ဟေတုသမုပ္ပန္နာတိ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ ပညာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ။ အတီတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ အနာဂတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ အဝိဇ္ဇာ ဟေတု၊ သင်္ခါရာ ဟေတုသမုပ္ပန္နာ၊ ဥဘောပေတေ ဟေတုသမုပ္ပန္နာတိ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ ပညာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏန္တိ ဧတေနေဝ နယေန သဗ္ဗပဒါနိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာနိ။

တတ္ထ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာ ဧကော သင်္ခေပေါ၊ ဝိညာဏနာမရူပသဠာယတနဖဿဝေဒနာ ဧကော၊ တဏှုပါဒါနဘဝါ ဧကော၊ ဇာတိဇရာမရဏံ ဧကော။ ပုရိမသင်္ခေပေါ စေတ္ထ အတီတော အဒ္ဓါ၊ ဒွေ မဇ္ဈိမာ ပစ္စုပ္ပန္နော၊ ဇာတိဇရာမရဏံ အနာဂတော။ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ တဏှုပါဒါနဘဝါ ဂဟိတာဝ ဟောန္တီတိ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ အတီတေ ကမ္မဝဋ္ဋံ၊ ဝိညာဏာဒယော ပဉ္စ ဧတရဟိ ဝိပါကဝဋ္ဋံ၊ တဏှုပါဒါနဘဝဂ္ဂဟဏေန အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာ ဂဟိတာဝ ဟောန္တီတိ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဧတရဟိ ကမ္မဝဋ္ဋံ၊ ဇာတိဇရာမရဏာပဒေသေန ဝိညာဏာဒီနံ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ အာယတိံ ဝိပါကဝဋ္ဋံ။ တေ အာကာရတော ဝီသတိဝိဓာ ဟောန္တိ။ သင်္ခါရဝိညာဏာနဉ္စေတ္ထ အန္တရာ ဧကော သန္ဓိ၊ ဝေဒနာတဏှာနမန္တရာ ဧကော၊ ဘဝဇာတီနမန္တရာ ဧကောတိ၊ ဣတိ ဘဂဝါ ဧတံ စတုသင်္ခေပံ တိယဒ္ဓံ ဝီသတာကာရံ တိသန္ဓိံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ သဗ္ဗာကာရတော ဇာနာတိ ပဿတိ အညာတိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ တံ ဉာတဋ္ဌေန ဉာဏံ၊ ပဇာနနဋ္ဌေန ပညာ၊ တေန ဝုစ္စတိ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ ပညာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏန္တိ။ ဣမိနာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏေန ဘဂဝါ တေ ဓမ္မေ ယထာဘူတံ ဉတွာ တေသု နိဗ္ဗိန္ဒန္တော ဝိရဇ္ဇန္တော ဝိမုစ္စန္တော ဝုတ္တပ္ပကာရဿ ဣမဿ သံသာရစက္ကဿ အရေ ဟနိ ဝိဟနိ ဝိဒ္ဓံသေသိ။ ဧဝမ္ပိ အရာနံ ဟတတ္တာ အရဟံ။

အရာ သံသာရစက္ကဿ၊ ဟတာ ဉာဏာသိနာ ယတော၊

လောကနာထေန တေနေသ၊ အရဟန္တိ ပဝုစ္စတိ။

၁၂၉။ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျတ္တာ စ စီဝရာဒိပစ္စယေ အရဟတိ ပူဇာဝိသေသဉ္စ။ တေနေဝ စ ဥပ္ပန္နေ တထာဂတေ ယေကေစိ မဟေသက္ခာ ဒေဝမနုဿာ၊ န တေ အညတ္ထ ပူဇံ ကရောန္တိ။ တထာ ဟိ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ သိနေရုမတ္တေန ရတနဒါမေန တထာဂတံ ပူဇေသိ။ ယထာဗလဉ္စ အညေ ဒေဝါ မနုဿာ စ ဗိမ္ဗိသာရကောသလရာဇာဒယော။ ပရိနိဗ္ဗုတမ္ပိ စ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ဆန္နဝုတိကောဋိဓနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အသောကမဟာရာဇာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ စတုရာသီတိဝိဟာရသဟဿာနိ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ကော ပန ဝါဒေါ အညေသံ ပူဇာဝိသေသာနန္တိ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာပိ အရဟံ။

ပူဇာဝိသေသံ သဟ ပစ္စယေဟိ၊

ယသ္မာ အယံ အရဟတိ လောကနာထော၊

အတ္ထာနုရူပံ အရဟန္တိ လောကေ၊

တသ္မာ ဇိနော အရဟတိ နာမမေတံ။

၁၃၀။ ယထာ စ လောကေ ယေကေစိ ပဏ္ဍိတမာနိနော ဗာလာ အသိလောကဘယေန ရဟော ပါပံ ကရောန္တိ၊ ဧဝမေသ န ကဒါစိ ကရောတီတိ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝတောပိ အရဟံ။

ယသ္မာ နတ္ထိ ရဟော နာမ၊ ပါပကမ္မေသု တာဒိနော၊

ရဟာဘာဝေန တေနေသ၊ အရဟံ ဣတိ ဝိဿုတော။

ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ –

အာရကတ္တာ ဟတတ္တာ စ၊ ကိလေသာရီန သော မုနိ၊

ဟတသံသာရစက္ကာရော၊ ပစ္စယာဒီန စာရဟော၊

န ရဟော ကရောတိ ပါပါနိ၊ အရဟံ တေန ဝုစ္စတီတိ။

၁၃၁။ သမ္မာ သာမဉ္စ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ တထာဟိ ဧသ သဗ္ဗဓမ္မေ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗုဒ္ဓါ၊ အဘိညေယျေ ဓမ္မေ အဘိညေယျတော ဗုဒ္ဓါ၊ ပရိညေယျေ ဓမ္မေ ပရိညေယျတော၊ ပဟာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ပဟာတဗ္ဗတော၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ သစ္ဆိကာတဗ္ဗတော၊ ဘာဝေတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ဘာဝေတဗ္ဗတော။ တေနေဝ စာဟ –

အဘိညေယျံ အဘိညာတံ၊ ဘာဝေတဗ္ဗဉ္စ ဘာဝိတံ၊

ပဟာတဗ္ဗံ ပဟီနံ မေ၊ တသ္မာ ဗုဒ္ဓါသ္မိ ဗြာဟ္မဏာတိ။ (မ။ နိ။ ၂။၃၉၉၊ သု။ နိ။ ၅၆၃)၊

၁၃၂။ အပိစ စက္ခုံ ဒုက္ခသစ္စံ၊ တဿ မူလကာရဏဘာဝေန သမုဋ္ဌာပိကာ ပုရိမတဏှာ သမုဒယသစ္စံ၊ ဥဘိန္နံ အပ္ပဝတ္တိ နိရောဓသစ္စံ၊ နိရောဓပဇာနနာ ပဋိပဒါ မဂ္ဂသစ္စန္တိ ဧဝံ ဧကေကပဒုဒ္ဓါရေနာပိ သဗ္ဗဓမ္မေ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗုဒ္ဓါ၊ ဧသ နယော သောတဃာနဇိဝှာကာယမနေသု။ ဧတေနေဝ နယေန ရူပါဒီနိ ဆ အာယတနာနိ၊ စက္ခုဝိညာဏာဒယော ဆဝိညာဏကာယာ၊ စက္ခုသမ္ဖဿာဒယော ဆ ဖဿာ၊ စက္ခုသမ္ဖဿဇာဒယော ဆ ဝေဒနာ၊ ရူပသညာဒယော ဆ သညာ၊ ရူပသဉ္စေတနာဒယော ဆ စေတနာ၊ ရူပတဏှာဒယော ဆ တဏှာကာယာ၊ ရူပဝိတက္ကာဒယော ဆ ဝိတက္ကာ၊ ရူပဝိစာရာဒယော ဆ ဝိစာရာ၊ ရူပက္ခန္ဓာဒယော ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ ဒသ ကသိဏာနိ၊ ဒသ အနုဿတိယော၊ ဥဒ္ဓုမာတကသညာဒိဝသေန ဒသ သညာ၊ ကေသာဒယော ဒွတ္တိံသာကာရာ၊ ဒွါဒသာယတနာနိ၊ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော၊ ကာမဘဝါဒယော နဝ ဘဝါ၊ ပဌမာဒီနိ စတ္တာရိ ဈာနာနိ၊ မေတ္တာဘာဝနာဒယော စတဿော အပ္ပမညာ၊ စတဿော အရူပသမာပတ္တိယော၊ ပဋိလောမတော ဇရာမရဏာဒီနိ၊ အနုလောမတော အဝိဇ္ဇာဒီနိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂါနိ စ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။

တတြာယံ ဧကပဒယောဇနာ၊ ဇရာမရဏံ ဒုက္ခသစ္စံ၊ ဇာတိ သမုဒယသစ္စံ၊ ဥဘိန္နမ္ပိ နိဿရဏံ နိရောဓသစ္စံ၊ နိရောဓပဇာနနာ ပဋိပဒါ မဂ္ဂသစ္စန္တိ ဧဝမေကေကပဒုဒ္ဓါရေန သဗ္ဗဓမ္မေ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗုဒ္ဓါ အနုဗုဒ္ဓါ ပဋိဗုဒ္ဓါ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သမ္မာ သာမဉ္စ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ။

၁၃၃။ ဝိဇ္ဇာဟိ ပန စရဏေန စ သမ္ပန္နတ္တာ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော။ တတ္ထ ဝိဇ္ဇာတိ တိဿောပိ ဝိဇ္ဇာ အဋ္ဌပိ ဝိဇ္ဇာ။ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ဘယဘေရဝသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၅၂ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အဋ္ဌ အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၇၈ အာဒယော)။ တတြ ဟိ ဝိပဿနာဉာဏေန မနောမယိဒ္ဓိယာ စ သဟ ဆ အဘိညာ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အဋ္ဌ ဝိဇ္ဇာ ဝုတ္တာ။ စရဏန္တိ သီလသံဝရော၊ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ၊ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ၊ ဇာဂရိယာနုယောဂေါ၊ သတ္တ သဒ္ဓမ္မာ၊ စတ္တာရိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနီတိ ဣမေ ပန္နရသ ဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမေယေဝ ဟိ ပန္နရသ ဓမ္မာ ယသ္မာ ဧတေဟိ စရတိ အရိယသာဝကော ဂစ္ဆတိ အမတံ ဒိသံ၊ တသ္မာ စရဏန္တိ ဝုတ္တာ။ ယထာဟ – ‘‘ဣဓ၊ မဟာနာမ၊ အရိယသာဝကော သီလဝါ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၄) သဗ္ဗံ မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဘဂဝါ ဣမာဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ ဣမိနာ စ စရဏေန သမန္နာဂတော။ တေန ဝုစ္စတိ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နောတိ။

တတ္ထ ဝိဇ္ဇာသမ္ပဒါ ဘဂဝတော သဗ္ဗညုတံ ပူရေတွာ ဌိတာ။ စရဏသမ္ပဒါ မဟာကာရုဏိကတံ။ သော သဗ္ဗညုတာယ သဗ္ဗသတ္တာနံ အတ္ထာနတ္ထံ ဉတွာ မဟာကာရုဏိကတာယ အနတ္ထံ ပရိဝဇ္ဇေတွာ အတ္ထေ နိယောဇေတိ။ ယထာ တံ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော။ တေနဿ သာဝကာ သုပ္ပဋိပန္နာ ဟောန္တိ၊ နော ဒုပ္ပဋိပန္နာ ဝိဇ္ဇာစရဏဝိပန္နာနံ သာဝကာ အတ္တန္တပါဒယော ဝိယ။

၁၃၄။ သောဘနဂမနတ္တာ၊ သုန္ဒရံ ဌာနံ ဂတတ္တာ၊ သမ္မာ ဂတတ္တာ၊ သမ္မာ စ ဂဒတ္တာ သုဂတော။ ဂမနမ္ပိ ဟိ ဂတန္တိ ဝုစ္စတိ။ တဉ္စ ဘဂဝတော သောဘနံ ပရိသုဒ္ဓမနဝဇ္ဇံ။ ကိံ ပန တန္တိ? အရိယမဂ္ဂေါ။ တေန ဟေသ ဂမနေန ခေမံ ဒိသံ အသဇ္ဇမာနော ဂတောတိ သောဘနဂမနတ္တာ သုဂတော။ သုန္ဒရဉ္စေသ ဌာနံ ဂတော အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ သုန္ဒရံ ဌာနံ ဂတတ္တာပိ သုဂတော။ သမ္မာ စ ဂတော တေန တေန မဂ္ဂေန ပဟီနေ ကိလေသေ ပုန အပစ္စာဂစ္ဆန္တော။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ၊ တေ ကိလေသေ န ပုနေတိ န ပစ္စေတိ န ပစ္စာဂစ္ဆတီတိ သုဂတော…ပေ… အရဟတ္တမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ၊ တေ ကိလေသေ န ပုနေတိ န ပစ္စေတိ န ပစ္စာဂစ္ဆတီတိ သုဂတော’’တိ၊ သမ္မာ ဝါ ဂတော ဒီပင်္ကရပါဒမူလတော ပဘုတိ ယာဝ ဗောဓိမဏ္ဍာ တာဝ သမတိံသပါရမီပူရိကာယ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ သဗ္ဗလောကဿ ဟိတသုခမေဝ ကရောန္တော သဿတံ၊ ဥစ္ဆေဒံ၊ ကာမသုခံ၊ အတ္တကိလမထန္တိ ဣမေ စ အန္တေ အနုပဂစ္ဆန္တော ဂတောတိ သမ္မာ ဂတတ္တာပိ သုဂတော။ သမ္မာ စေသ ဂဒတိ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ယုတ္တမေဝ ဝါစံ ဘာသတီတိ သမ္မာ ဂဒတ္တာပိ သုဂတော။ တတြိဒံ သာဓကသုတ္တံ ‘‘ယံ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ အဘူတံ အတစ္ဆံ အနတ္ထသဉှိတံ၊ သာ စ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါ၊ န တံ တထာဂတော ဝါစံ ဘာသတိ။ ယမ္ပိ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အနတ္ထသဉှိတံ၊ သာ စ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါ၊ တမ္ပိ တထာဂတော ဝါစံ န ဘာသတိ။ ယဉ္စ ခေါ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အတ္ထသဉှိတံ၊ သာ စ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါ၊ တတြ ကာလညူ တထာဂတော ဟောတိ တဿာ ဝါစာယ ဝေယျာကရဏာယ။ ယံ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ အဘူတံ အတစ္ဆံ အနတ္ထသဉှိတံ၊ သာ စ ပရေသံ ပိယာ မနာပါ၊ န တံ တထာဂတော ဝါစံ ဘာသတိ။ ယမ္ပိ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အနတ္ထသဉှိတံ၊ သာ စ ပရေသံ ပိယာ မနာပါ၊ တမ္ပိ တထာဂတော ဝါစံ န ဘာသတိ။ ယဉ္စ ခေါ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အတ္ထသဉှိတံ၊ သာ စ ပရေသံ ပိယာ မနာပါ၊ တတြ ကာလညူ တထာဂတော ဟောတိ တဿာ ဝါစာယ ဝေယျာကရဏာယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၈၆)။ ဧဝံ သမ္မာ ဂဒတ္တာပိ သုဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၃၅။ သဗ္ဗထာပိ ဝိဒိတလောကတ္တာ ပန လောကဝိဒူ။ သော ဟိ ဘဂဝါ သဘာဝတော သမုဒယတော နိရောဓတော နိရောဓူပါယတောတိ သဗ္ဗထာ လောကံ အဝေဒိ အညာသိ ပဋိဝိဇ္ဈိ။ ယထာဟ – ‘‘ယတ္ထ ခေါ၊ အာဝုသော၊ န ဇာယတိ န ဇီယတိ န မီယတိ န စဝတိ န ဥပပဇ္ဇတိ၊ နာဟံ တံ ဂမနေန လောကဿ အန္တံ ဉာတေယျံ ဒဋ္ဌေယျံ ပတ္တေယျန္တိ ဝဒါမိ၊ န စာဟံ၊ အာဝုသော၊ အပတွာဝ လောကဿ အန္တံ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယံ ဝဒါမိ။ အပိ စာဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣမသ္မိညေဝ ဗျာမမတ္တေ ကဠေဝရေ သသညိမှိ သမနကေ လောကဉ္စ ပညပေမိ လောကသမုဒယဉ္စ လောကနိရောဓဉ္စ လောကနိရောဓဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒံ။

ဂမနေန န ပတ္တဗ္ဗော၊ လောကဿန္တော ကုဒါစနံ၊

န စ အပတွာ လောကန္တံ၊ ဒုက္ခာ အတ္ထိ ပမောစနံ။

တသ္မာ ဟဝေ လောကဝိဒူ သုမေဓော၊

လောကန္တဂူ ဝူသိတဗြဟ္မစရိယော၊

လောကဿ အန္တံ သမိတာဝိ ဉတွာ၊

နာသီသတိ လောကမိမံ ပရဉ္စာတိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၀၇၊ အ။ နိ။ ၄။၄၅)၊

၁၃၆။ အပိစ တယော လောကာ သင်္ခါရလောကော သတ္တလောကော ဩကာသလောကောတိ။ တတ္ထ ဧကော လောကော သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာတိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၂) အာဂတဋ္ဌာနေ သင်္ခါရလောကော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဿတော လောကောတိ ဝါ အသဿတော လောကောတိ ဝါတိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၂၁) အာဂတဋ္ဌာနေ သတ္တလောကော။

ယာဝတာ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဟရန္တိ၊ ဒိသာ ဘန္တိ ဝိရောစမာနာ၊

တာဝ သဟဿဓာ လောကော၊ ဧတ္ထ တေ ဝတ္တတီ ဝသောတိ။ (မ။ နိ။ ၁။၅၀၃) –

အာဂတဋ္ဌာနေ ဩကာသလောကော။ တမ္ပိ ဘဂဝါ သဗ္ဗထာ အဝေဒိ။ တထာ ဟိဿ ‘‘ဧကော လောကော သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ။ ဒွေ လောကာ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ။ တယော လောကာ တိဿော ဝေဒနာ။ စတ္တာရော လောကာ စတ္တာရော အာဟာရာ။ ပဉ္စ လောကာ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ။ ဆ လောကာ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ။ သတ္တ လောကာ သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော။ အဋ္ဌ လောကာ အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ။ နဝ လောကာ နဝ သတ္တာဝါသာ။ ဒသ လောကာ ဒသာယတနာနိ။ ဒွါဒသ လောကာ ဒွါဒသာယတနာနိ။ အဋ္ဌာရသ လောကာ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၂) အယံ သင်္ခါရလောကောပိ သဗ္ဗထာ ဝိဒိတော။

ယသ္မာ ပနေသ သဗ္ဗေသမ္ပိ သတ္တာနံ အာသယံ ဇာနာတိ၊ အနုသယံ ဇာနာတိ၊ စရိတံ ဇာနာတိ၊ အဓိမုတ္တိံ ဇာနာတိ၊ အပ္ပရဇက္ခေ မဟာရဇက္ခေ၊ တိက္ခိန္ဒြိယေ မုဒိန္ဒြိယေ၊ သွာကာရေ ဒွါကာရေ၊ သုဝိညာပယေ ဒုဝိညာပယေ၊ ဘဗ္ဗေ အဘဗ္ဗေ သတ္တေ ဇာနာတိ။ တသ္မာဿ သတ္တလောကောပိ သဗ္ဗထာ ဝိဒိတော။

၁၃၇။ ယထာ စ သတ္တလောကော၊ ဧဝံ ဩကာသလောကောပိ။ တထာ ဟေသ ဧကံ စက္ကဝါဠံ အာယာမတော စ ဝိတ္ထာရတော စ ယောဇနာနံ ဒွါဒသသတသဟဿာနိ စတုတိံသသတာနိ စ ပညာသဉ္စ ယောဇနာနိ။ ပရိက္ခေပတော ပန –

သဗ္ဗံ သတသဟဿာနိ၊ ဆတ္တိံသပရိမဏ္ဍလံ၊

ဒသ စေဝ သဟဿာနိ၊ အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ သတာနိ စ။

တတ္ထ –

ဒုဝေ သတသဟဿာနိ၊ စတ္တာရိ နဟုတာနိ စ၊

ဧတ္တကံ ဗဟလတ္တေန၊ သင်္ခါတာယံ ဝသုန္ဓရာ။

တဿာယေဝ သန္ဓာရကံ –

စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ၊ အဋ္ဌေဝ နဟုတာနိ စ၊

ဧတ္တကံ ဗဟလတ္တေန၊ ဇလံ ဝါတေ ပတိဋ္ဌိတံ။

တဿာပိ သန္ဓာရကော –

နဝ သတသဟဿာနိ၊ မာလုတော နဘမုဂ္ဂတော၊

သဋ္ဌိဉ္စေဝ သဟဿာနိ၊ ဧသာ လောကဿ သဏ္ဌိတိ။

ဧဝံ သဏ္ဌိတေ စေတ္ထ ယောဇနာနံ –

စတုရာသီတိ သဟဿာနိ၊ အဇ္ဈောဂါဠှော မဟဏ္ဏဝေ၊

အစ္စုဂ္ဂတော တာဝဒေဝ၊ သိနေရု ပဗ္ဗတုတ္တမော။

တတော ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎေန၊ ပမာဏေန ယထာက္ကမံ၊

အဇ္ဈောဂါဠှုဂ္ဂတာ ဒိဗ္ဗာ၊ နာနာရတနစိတ္တိတာ။

ယုဂန္ဓရော ဤသဓရော၊ ကရဝီကော သုဒဿနော၊

နေမိန္ဓရော ဝိနတကော၊ အဿကဏ္ဏော ဂိရိ ဗြဟာ။

ဧတေ သတ္တ မဟာသေလာ၊ သိနေရုဿ သမန္တတော၊

မဟာရာဇာနမာဝါသာ၊ ဒေဝယက္ခနိသေဝိတာ။

ယောဇနာနံ သတာနုစ္စော၊ ဟိမဝါ ပဉ္စ ပဗ္ဗတော၊

ယောဇနာနံ သဟဿာနိ၊ တီဏိ အာယတဝိတ္ထတော။

စတုရာသီတိသဟဿေဟိ၊ ကူဋေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတော၊

တိပဉ္စယောဇနက္ခန္ဓ-ပရိက္ခေပါ နဂဝှယာ။

ပညာသယောဇနက္ခန္ဓ-သာခါယာမာ သမန္တတော၊

သတယောဇနဝိတ္ထိဏ္ဏာ၊ တာဝဒေဝ စ ဥဂ္ဂတာ၊

ဇမ္ဗူ ယဿာနုဘာဝေန၊ ဇမ္ဗုဒီပေါ ပကာသိတော။

ယဉ္စေတံ ဇမ္ဗုယာ ပမာဏံ၊ ဧတဒေဝ အသုရာနံ စိတြပါဋလိယာ၊ ဂရုဠာနံ သိမ္ဗလိရုက္ခဿ၊ အပရဂေါယာနေ ကဒမ္ဗဿ၊ ဥတ္တရကုရူသု ကပ္ပရုက္ခဿ၊ ပုဗ္ဗဝိဒေဟေ သိရီသဿ၊ တာဝတိံသေသု ပါရိစ္ဆတ္တကဿာတိ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ပါဋလီ သိမ္ဗလီ ဇမ္ဗူ၊ ဒေဝါနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော၊

ကဒမ္ဗော ကပ္ပရုက္ခော စ၊ သိရီသေန ဘဝတိ သတ္တမန္တိ။

‘‘ဒွေအသီတိ သဟဿာနိ၊ အဇ္ဈောဂါဠှော မဟဏ္ဏဝေ၊

အစ္စုဂ္ဂတော တာဝဒေဝ၊ စက္ကဝါဠသိလုစ္စယော၊

ပရိက္ခိပိတွာ တံ သဗ္ဗံ၊ လောကဓာတုမယံ ဌိတော’’တိ။

တတ္ထ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဧကူနပညာသယောဇနံ။ သူရိယမဏ္ဍလံ ပညာသယောဇနံ။ တာဝတိံသဘဝနံ ဒသသဟဿယောဇနံ။ တထာ အသုရဘဝနံ အဝီစိမဟာနိရယော ဇမ္ဗုဒီပေါ စ။ အပရဂေါယာနံ သတ္တသဟဿယောဇနံ။ တထာ ပုဗ္ဗဝိဒေဟံ။ ဥတ္တရကုရု အဋ္ဌသဟဿယောဇနံ။ ဧကမေကော စေတ္ထ မဟာဒီပေါ ပဉ္စသတပဉ္စသတပရိတ္တဒီပပရိဝါရော။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဧကံ စက္ကဝါဠံ ဧကာ လောကဓာတု။ တဒန္တရေသု လောကန္တရိကနိရယာ။

ဧဝံ အနန္တာနိ စက္ကဝါဠာနိ အနန္တာ လောကဓာတုယော ဘဂဝါ အနန္တေန ဗုဒ္ဓဉာဏေန အဝေဒိ အညာသိ ပဋိဝိဇ္ဈိ။ ဧဝမဿ ဩကာသလောကောပိ သဗ္ဗထာ ဝိဒိတော။ ဧဝမ္ပိ သဗ္ဗထာ ဝိဒိတလောကတ္တာ လောကဝိဒူ။

၁၃၈။ အတ္တနာ ပန ဂုဏေဟိ ဝိသိဋ္ဌတရဿ ကဿစိ အဘာဝတော နတ္ထိ ဧတဿ ဥတ္တရောတိ အနုတ္တရော။ တထာ ဟေသ သီလဂုဏေနာပိ သဗ္ဗံ လောကမဘိဘဝတိ၊ သမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏေနာပိ။ သီလဂုဏေနာပိ အသမော အသမသမော အပ္ပဋိမော အပ္ပဋိဘာဂေါ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော…ပေ… ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏေနာပိ။ ယထာဟ – ‘‘န ခေါ ပနာဟံ သမနုပဿာမိ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ ပဇာယ အတ္တနာ သီလသမ္ပန္နတရ’’န္တိ ဝိတ္ထာရော။ ဧဝံ အဂ္ဂပသာဒသုတ္တာဒီနိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ဣတိဝု။ ၉၀) ‘‘န မေ အာစရိယော အတ္ထီ’’တိအာဒိကာ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၅၊ မဟာဝ။ ၁၁) ဂါထာယော စ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာ။

၁၃၉။ ပုရိသဒမ္မေ သာရေတီတိ ပုရိသဒမ္မသာရထိ။ ဒမေတိ ဝိနေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ပုရိသဒမ္မာတိ အဒန္တာ ဒမေတုံ ယုတ္တာ တိရစ္ဆာနပုရိသာပိ မနုဿပုရိသာပိ အမနုဿပုရိသာပိ။ တထာ ဟိ ဘဂဝတာ တိရစ္ဆာနပုရိသာပိ အပလာလော နာဂရာဇာ၊ စူဠောဒရော၊ မဟောဒရော၊ အဂ္ဂိသိခေါ၊ ဓူမသိခေါ၊ အရဝါဠော နာဂရာဇာ၊ ဓနပါလကော ဟတ္ထီတိ ဧဝမာဒယော ဒမိတာ နိဗ္ဗိသာ ကတာ သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌာပိတာ၊ မနုဿပုရိသာပိ သစ္စကနိဂဏ္ဌပုတ္တအမ္ဗဋ္ဌမာဏဝပေါက္ခရသာတိ သောဏဒန္တကူဋဒန္တာဒယော၊ အမနုဿပုရိသာပိ အာဠဝကသူစိလောမခရလောမယက္ခသက္ကဒေဝရာဇာဒယော ဒမိတာ ဝိနီတာ ဝိစိတြေဟိ ဝိနယနူပါယေဟိ။ ‘‘အဟံ ခေါ၊ ကေသိ၊ ပုရိသဒမ္မေ သဏှေနပိ ဝိနေမိ၊ ဖရုသေနပိ ဝိနေမိ၊ သဏှဖရုသေနပိ ဝိနေမီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၁) ဣဒဉ္စေတ္ထ သုတ္တံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

အပိစ ဘဂဝါ ဝိသုဒ္ဓသီလာဒီနံ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနိ သောတာပန္နာဒီနဉ္စ ဥတ္တရိ မဂ္ဂပဋိပဒံ အာစိက္ခန္တော ဒန္တေပိ ဒမေတိယေဝ။

အထ ဝါ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထီတိ ဧကမေဝိဒံ အတ္ထပဒံ။ ဘဂဝါ ဟိ တထာ ပုရိသဒမ္မေ သာရေတိ၊ ယထာ ဧကပလ္လင်္ကေနေဝ နိသိန္နာ အဋ္ဌ ဒိသာ အသဇ္ဇမာနာ ဓာဝန္တိ။ တသ္မာ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထီတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဟတ္ထိဒမကေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟတ္ထိဒမ္မော သာရိတော ဧကံယေဝ ဒိသံ ဓာဝတီ’’တိ ဣဒဉ္စေတ္ထ သုတ္တံ (မ။ နိ။ ၃။၃၁၂) ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

၁၄၀။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထေဟိ ယထာရဟံ အနုသာသတီတိ သတ္ထာ။ အပိစ သတ္ထာ ဝိယာတိ သတ္ထာ၊ ဘဂဝါ သတ္ထဝါဟော။ ယထာ သတ္ထဝါဟော သတ္ထေ ကန္တာရံ တာရေတိ စောရကန္တာရံ တာရေတိ ဝါဠကန္တာရံ တာရေတိ ဒုဗ္ဘိက္ခကန္တာရံ တာရေတိ နိရုဒကကန္တာရံ တာရေတိ ဥတ္တာရေတိ နိတ္တာရေတိ ပတာရေတိ ခေမန္တဘူမိံ သမ္ပာပေတိ၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝါ သတ္ထာ သတ္ထဝါဟော သတ္တေ ကန္တာရံ တာရေတိ၊ ဇာတိကန္တာရံ တာရေတီတိအာဒိနာ နိဒ္ဒေသနယေနပေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒေဝမနုဿာနန္တိ ဒေဝါနဉ္စ မနုဿာနဉ္စ။ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဝသေန၊ ဘဗ္ဗပုဂ္ဂလပရိစ္ဆေဒဝသေန စေတံ ဝုတ္တံ။ ဘဂဝါ ပန တိရစ္ဆာနဂတာနမ္ပိ အနုသာသနိပ္ပဒါနေန သတ္ထာယေဝ။ တေပိ ဟိ ဘဂဝတော ဓမ္မဿဝနေန ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိံ ပတွာ တာယ ဧဝ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ ဒုတိယေ ဝါ တတိယေ ဝါ အတ္တဘာဝေ မဂ္ဂဖလဘာဂိနော ဟောန္တိ။ မဏ္ဍူကဒေဝပုတ္တာဒယော စေတ္ထ နိဒဿနံ။

ဘဂဝတိ ကိရ ဂဂ္ဂရာယ ပေါက္ခရဏိယာ တီရေ စမ္ပာနဂရဝါသီနံ ဓမ္မံ ဒေသိယမာနေ ဧကော မဏ္ဍူကော ဘဂဝတော သရေ နိမိတ္တံ အဂ္ဂဟေသိ၊ တံ ဧကော ဝစ္ဆပါလကော ဒဏ္ဍံ ဩလုဗ္ဘ တိဋ္ဌန္တော သီသေ သန္နိရုမ္ဘိတွာ အဋ္ဌာသိ။ သော တာဝဒေဝ ကာလင်္ကတွာ တာဝတိံသဘဝနေ ဒွါဒသယောဇနိကေ ကနကဝိမာနေ နိဗ္ဗတ္တိ။ သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓါ ဝိယ စ တတ္ထ အစ္ဆရာသင်္ဃပရိဝုတံ အတ္တာနံ ဒိသွာ ‘‘အရေ အဟမ္ပိ နာမ ဣဓ နိဗ္ဗတ္တော၊ ကိံ နု ခေါ ကမ္မမကာသိ’’န္တိ အာဝဇ္ဇေန္တော န အညံ ကိဉ္စိ အဒ္ဒသ အညတြ ဘဂဝတော သရေ နိမိတ္တဂ္ဂါဟာ။ သော တာဝဒေဝ သဟ ဝိမာနေန အာဂန္တွာ ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒိ။ ဘဂဝါ ဇာနန္တောဝ ပုစ္ဆိ –

‘‘ကော မေ ဝန္ဒတိ ပါဒါနိ၊ ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ၊

အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန၊ သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာ’’တိ။

မဏ္ဍူကောဟံ ပုရေ အာသိံ၊ ဥဒကေ ဝါရိဂေါစရော၊

တဝ ဓမ္မံ သုဏန္တဿ၊ အဝဓိ ဝစ္ဆပါလကောတိ။

ဘဂဝါ တဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဒေဝပုတ္တောပိ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ သိတံ ကတွာ ပက္ကမီတိ။

၁၄၁။ ယံ ပန ကိဉ္စိ အတ္ထိ ဉေယျံ နာမ၊ သဗ္ဗဿေဝ ဗုဒ္ဓတ္တာ ဝိမောက္ခန္တိကညာဏဝသေန ဗုဒ္ဓါ။ ယသ္မာ ဝါ စတ္တာရိ သစ္စာနိ အတ္တနာပိ ဗုဇ္ဈိ၊ အညေပိ သတ္တေ ဗောဓေသိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဒီဟိပိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓါ။ ဣမဿ စ ပနတ္ထဿ ဝိညာပနတ္ထံ ‘‘ဗုဇ္ဈိတာ သစ္စာနီတိ ဗုဒ္ဓါ။ ဗောဓေတာ ပဇာယာတိ ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော သဗ္ဗောပိ နိဒ္ဒေသနယော (မဟာနိ။ ၁၉၂) ပဋိသမ္ဘိဒါနယော (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၂) ဝါ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗော။

၁၄၂။ ဘဂဝါတိ ဣဒံ ပနဿ ဂုဏဝိသိဋ္ဌသဗ္ဗသတ္တုတ္တမဂရုဂါရဝါဓိဝစနံ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ဘဂဝါတိ ဝစနံ သေဋ္ဌံ၊ ဘဂဝါတိ ဝစနမုတ္တမံ၊

ဂရုဂါရဝယုတ္တော သော၊ ဘဂဝါ တေန ဝုစ္စတီ’’တိ။

စတုဗ္ဗိဓံ ဝါ နာမံ အာဝတ္ထိကံ လိင်္ဂိကံ နေမိတ္တိကံ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နန္တိ။ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နံ နာမ လောကိယဝေါဟာရေန ယဒိစ္ဆကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဝစ္ဆော ဒမ္မော ဗလီဗဒ္ဒေါတိ ဧဝမာဒိ အာဝတ္ထိကံ။ ဒဏ္ဍီ ဆတ္တီ သိခီ ကရီတိ ဧဝမာဒိ လိင်္ဂိကံ။ တေဝိဇ္ဇော ဆဠဘိညောတိ ဧဝမာဒိ နေမိတ္တိကံ။ သိရိဝဍ္ဎကော ဓနဝဍ္ဎကောတိ ဧဝမာဒိ ဝစနတ္ထံ အနပေက္ခိတွာ ပဝတ္တံ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နံ။ ဣဒံ ပန ဘဂဝါတိ နာမံ နေမိတ္တိကံ၊ န မဟာမာယာယ၊ န သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇေန၊ န အသီတိယာ ဉာတိသဟဿေဟိ ကတံ၊ န သက္ကသန္တုသိတာဒီဟိ ဒေဝတာဝိသေသေဟိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဓမ္မသေနာပတိနာ ‘‘ဘဂဝါတိ နေတံ နာမံ မာတရာ ကတံ…ပေ… ဝိမောက္ခန္တိကမေတံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ ဗောဓိယာ မူလေ သဟ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပဋိလာဘာ သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ ယဒိဒံ ဘဂဝါ’’တိ (မဟာနိ။ ၈၄)။

၁၄၃။ ယံဂုဏနေမိတ္တိကဉ္စေတံ နာမံ၊ တေသံ ဂုဏာနံ ပကာသနတ္ထံ ဣမံ ဂါထံ ဝဒန္တိ –

‘‘ဘဂီ ဘဇီ ဘာဂိ ဝိဘတ္တဝါ ဣတိ၊

အကာသိ ဘဂ္ဂန္တိ ဂရူတိ ဘာဂျဝါ၊

ဗဟူဟိ ဉာယေဟိ သုဘာဝိတတ္တနော၊

ဘဝန္တဂေါ သော ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ –

နိဒ္ဒေသေ (မဟာနိ။ ၈၄) ဝုတ္တနယေနေဝ စေတ္ထ တေသံ တေသံ ပဒါနံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၁၄၄။ အယံ ပန အပရော နယော။

ဘာဂျဝါ ဘဂ္ဂဝါ ယုတ္တော၊ ဘဂေဟိ စ ဝိဘတ္တဝါ၊

ဘတ္တဝါ ဝန္တဂမနော၊ ဘဝေသု ဘဂဝါ တတောတိ။

တတ္ထ ဝဏ္ဏာဂမော ဝဏ္ဏဝိပရိယယောတိအာဒိကံ နိရုတ္တိလက္ခဏံ ဂဟေတွာ သဒ္ဒနယေန ဝါ ပိသောဒရာဒိပက္ခေပလက္ခဏံ ဂဟေတွာ ယသ္မာ လောကိယလောကုတ္တရသုခါဘိနိဗ္ဗတ္တကံ ဒါနသီလာဒိပါရပ္ပတ္တံ ဘာဂျမဿ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ဘာဂျဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတီတိ ဉာတဗ္ဗံ။

ယသ္မာ ပန အဟိရိကာနောတ္တပ္ပကောဓူပနာဟမက္ခပဠာသဣဿာမစ္ဆရိယမာယာသာဌေယျထမ္ဘသာရမ္ဘမာနာတိမာနမဒပမာဒတဏှာအဝိဇ္ဇာ- တိဝိဓာကုသလမူလဒုစ္စရိတသံကိလေသမလဝိသမသညာဝိတက္ကပပဉ္စစတုဗ္ဗိဓဝိပရိယေသ- အာသဝဂန္ထဩဃယောဂအဂတိတဏှုပ္ပာဒုပါဒါနပဉ္စစေတောခီလဝိနိဗန္ဓနီဝရဏာဘိနန္ဒနာ- ဆဝိဝါဒမူလတဏှာကာယသတ္တာနုသယအဋ္ဌမိစ္ဆတ္တနဝတဏှာမူလကဒသာကုသလကမ္မပထဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတ- အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတပ္ပဘေဒသဗ္ဗဒရထပရိဠာဟကိလေသသတသဟဿာနိ ၊ သင်္ခေပတော ဝါ ပဉ္စ ကိလေသခန္ဓအဘိသင်္ခါရဒေဝပုတ္တမစ္စုမာရေ အဘဉ္ဇိ။ တသ္မာ ဘဂ္ဂတ္တာ ဧတေသံ ပရိဿယာနံ ဘဂ္ဂဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတိ။ အာဟ စေတ္ထ –

‘‘ဘဂ္ဂရာဂေါ ဘဂ္ဂဒေါသော၊ ဘဂ္ဂမောဟော အနာသဝေါ၊

ဘဂ္ဂါဿ ပါပကာ ဓမ္မာ၊ ဘဂဝါ တေန ဝုစ္စတီ’’တိ။

ဘာဂျဝတာယ စဿ သတပုညလက္ခဏဓရဿ ရူပကာယသမ္ပတ္တိ ဒီပိတာ ဟောတိ။ ဘဂ္ဂဒေါသတာယ ဓမ္မကာယသမ္ပတ္တိ။ တထာ လောကိယသရိက္ခကာနံ ဗဟုမတဘာဝေါ၊ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတေဟိ အဘိဂမနီယတာ၊ အဘိဂတာနဉ္စ နေသံ ကာယစိတ္တဒုက္ခာပနယနေ ပဋိဗလဘာဝေါ၊ အာမိသဒါနဓမ္မဒါနေဟိ ဥပကာရိတာ၊ လောကိယလောကုတ္တရသုခေဟိ စ သံယောဇနသမတ္ထတာ ဒီပိတာ ဟောတိ။

ယသ္မာ စ လောကေ ဣဿရိယဓမ္မယသသိရိကာမပယတ္တေသု ဆသု ဓမ္မေသု ဘဂသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ၊ ပရမဉ္စဿ သကစိတ္တေ ဣဿရိယံ၊ အဏိမာလင်္ဃိမာဒိကံ ဝါ လောကိယသမ္မတံ သဗ္ဗာကာရပရိပူရံ အတ္ထိ။ တထာ လောကုတ္တရော ဓမ္မော။ လောကတ္တယဗျာပကော ယထာဘုစ္စဂုဏာဓိဂတော အတိဝိယ ပရိသုဒ္ဓါ ယသော။ ရူပကာယဒဿနဗျာဝဋဇနနယနပ္ပသာဒဇနနသမတ္ထာ သဗ္ဗာကာရပရိပူရာ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂသိရီ။ ယံ ယံ ဧတေန ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ အတ္တဟိတံ ပရဟိတံ ဝါ၊ တဿ တဿ တထေဝ အဘိနိပ္ဖန္နတ္တာ ဣစ္ဆိတတ္ထနိဗ္ဗတ္တိသညိတော ကာမော။ သဗ္ဗလောကဂရုဘာဝပ္ပတ္တိဟေတုဘူတော သမ္မာဝါယာမသင်္ခါတော ပယတ္တော စ အတ္ထိ။ တသ္မာ ဣမေဟိ ဘဂေဟိ ယုတ္တတ္တာပိ ဘဂါ အဿ သန္တီတိ ဣမိနာ အတ္ထေန ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတိ။

ယသ္မာ ပန ကုသလာဒီဟိ ဘေဒေဟိ သဗ္ဗဓမ္မေ၊ ခန္ဓာယတနဓာတုသစ္စဣန္ဒြိယပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒီဟိ ဝါ ကုသလာဒိဓမ္မေ၊ ပီဠနသင်္ခတသန္တာပဝိပရိဏာမဋ္ဌေန ဝါ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ၊ အာယူဟနနိဒါနသံယောဂပလိဗောဓဋ္ဌေန သမုဒယံ၊ နိဿရဏဝိဝေကာသင်္ခတအမတဋ္ဌေန နိရောဓံ၊ နိယျာနိကဟေတုဒဿနာဓိပတေယျဋ္ဌေန မဂ္ဂံ ဝိဘတ္တဝါ၊ ဝိဘဇိတွာ ဝိဝရိတွာ ဒေသိတဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မာ ဝိဘတ္တဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတိ။

ယသ္မာ စ ဧသ ဒိဗ္ဗဗြဟ္မအရိယဝိဟာရေ ကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေကေ သုညတပ္ပဏိဟိတာနိမိတ္တဝိမောက္ခေ အညေ စ လောကိယလောကုတ္တရေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ ဘဇိ သေဝိ ဗဟုလံ အကာသိ၊ တသ္မာ ဘတ္တဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတိ။

ယသ္မာ ပန တီသု ဘဝေသု တဏှာသင်္ခါတံ ဂမနံ အနေန ဝန္တံ၊ တသ္မာ ဘဝေသု ဝန္တဂမနောတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘဝသဒ္ဒတော ဘကာရံ ဂမနသဒ္ဒတော ဂကာရံ ဝန္တသဒ္ဒတော ဝကာရဉ္စ ဒီဃံ ကတွာ အာဒါယ ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတိ ယထာ လောကေ မေဟနဿ ခဿ မာလာတိ ဝတ္တဗ္ဗေ မေခလာတိ။

၁၄၅။ တဿေဝံ ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေန သော ဘဂဝါ အရဟံ…ပေ… ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေန ဘဂဝါတိ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အနုဿရတော နေဝ တသ္မိံ သမယေ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ၊ န ဒေါသပရိယုဋ္ဌိတံ၊ န မောဟပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ။ ဥဇုဂတမေဝဿ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ ဟောတိ တထာဂတမာရဗ္ဘ (အ။ နိ။ ၆။၁၀)။ ဣစ္စဿ ဧဝံ ရာဂါဒိပရိယုဋ္ဌာနာဘာဝေန ဝိက္ခမ္ဘိတနီဝရဏဿ ကမ္မဋ္ဌာနာဘိမုခတာယ ဥဇုဂတစိတ္တဿ ဗုဒ္ဓဂုဏပေါဏာ ဝိတက္ကဝိစာရာ ပဝတ္တန္တိ။ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အနုဝိတက္ကယတော အနုဝိစာရယတော ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပီတိမနဿ ပီတိပဒဋ္ဌာနာယ ပဿဒ္ဓိယာ ကာယစိတ္တဒရထာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ။ ပဿဒ္ဓဒရထဿ ကာယိကမ္ပိ စေတသိကမ္ပိ သုခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သုခိနော ဗုဒ္ဓဂုဏာရမ္မဏံ ဟုတွာ စိတ္တံ သမာဓိယတီတိ အနုက္ကမေန ဧကက္ခဏေ ဈာနင်္ဂါနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ ပန ဂမ္ဘီရတာယ နာနပ္ပကာရဂုဏာနုဿရဏာဓိမုတ္တတာယ ဝါ အပ္ပနံ အပ္ပတွာ ဥပစာရပ္ပတ္တမေဝ ဈာနံ ဟောတိ။ တဒေတံ ဗုဒ္ဓဂုဏာနုဿရဏဝသေန ဥပ္ပန္နတ္တာ ဗုဒ္ဓါနုဿတိစ္စေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

ဣမဉ္စ ပန ဗုဒ္ဓါနုဿတိံ အနုယုတ္တော ဘိက္ခု သတ္ထရိ သဂါရဝေါ ဟောတိ သပ္ပတိဿော၊ သဒ္ဓါဝေပုလ္လံ သတိဝေပုလ္လံ ပညာဝေပုလ္လံ ပုညဝေပုလ္လဉ္စ အဓိဂစ္ဆတိ၊ ပီတိပါမောဇ္ဇဗဟုလော ဟောတိ၊ ဘယဘေရဝသဟော ဒုက္ခာဓိဝါသနသမတ္ထော၊ သတ္ထာရာ သံဝါသသညံ ပဋိလဘတိ။ ဗုဒ္ဓဂုဏာနုဿတိယာ အဇ္ဈာဝုတ္ထဉ္စဿ သရီရမ္ပိ စေတိယဃရမိဝ ပူဇာရဟံ ဟောတိ။ ဗုဒ္ဓဘူမိယံ စိတ္တံ နမတိ။ ဝီတိက္ကမိတဗ္ဗဝတ္ထုသမာယောဂေ စဿ သမ္မုခါ သတ္ထာရံ ပဿတော ဝိယ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌာတိ။ ဥတ္တရိ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တော ပန သုဂတိပရာယနော ဟောတိ။

တသ္မာ ဟဝေ အပ္ပမာဒံ၊ ကယိရာထ သုမေဓသော၊

ဧဝံ မဟာနုဘာဝါယ၊ ဗုဒ္ဓါနုဿတိယာ သဒါတိ။

ဣဒံ တာဝ ဗုဒ္ဓါနုဿတိယံ ဝိတ္ထာရကထာမုခံ။

၂။ ဓမ္မာနုဿတိကထာ

၁၄၆။ ဓမ္မာနုဿတိံ ဘာဝေတုကာမေနာပိ ရဟောဂတေန ပဋိသလ္လီနေန ‘‘သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော သန္ဒိဋ္ဌိကော အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၁၀) ဧဝံ ပရိယတ္တိဓမ္မဿ စေဝ နဝဝိဓဿ စ လောကုတ္တရဓမ္မဿ ဂုဏာ အနုဿရိတဗ္ဗာ။

၁၄၇။ သွာက္ခာတောတိ ဣမသ္မိံ ဟိ ပဒေ ပရိယတ္တိဓမ္မောပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ၊ ဣတရေသု လောကုတ္တရဓမ္မောဝ။ တတ္ထ ပရိယတ္တိဓမ္မော တာဝ သွာက္ခာတော အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနကလျာဏတ္တာ သာတ္ထသဗျဉ္ဇနကေဝလပရိပုဏ္ဏပရိသုဒ္ဓဗြဟ္မစရိယပ္ပကာသနတ္တာ စ။ ယဉှိ ဘဂဝါ ဧကဂါထမ္ပိ ဒေသေတိ၊ သာ သမန္တဘဒ္ဒကတ္တာ ဓမ္မဿ ပဌမပါဒေန အာဒိကလျာဏာ၊ ဒုတိယတတိယပါဒေဟိ မဇ္ဈေကလျာဏာ၊ ပစ္ဆိမပါဒေန ပရိယောသာနကလျာဏာ။ ဧကာနုသန္ဓိကံ သုတ္တံ နိဒါနေန အာဒိကလျာဏံ၊ နိဂမနေန ပရိယောသာနကလျာဏံ၊ သေသေန မဇ္ဈေကလျာဏံ။ နာနာနုသန္ဓိကံ သုတ္တံ ပဌမာနုသန္ဓိနာ အာဒိကလျာဏံ၊ ပစ္ဆိမေန ပရိယောသာနကလျာဏံ၊ သေသေဟိ မဇ္ဈေကလျာဏံ။ အပိစ သနိဒါနသဥပ္ပတ္တိကတ္တာ အာဒိကလျာဏံ၊ ဝေနေယျာနံ အနုရူပတော အတ္ထဿ အဝိပရီတတာယ စ ဟေတုဒါဟရဏယုတ္တတော စ မဇ္ဈေကလျာဏံ၊ သောတူနံ သဒ္ဓါပဋိလာဘဇနနေန နိဂမနေန စ ပရိယောသာနကလျာဏံ။

သကလောပိ သာသနဓမ္မော အတ္တနော အတ္ထဘူတေန သီလေန အာဒိကလျာဏော၊ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဖလေဟိ မဇ္ဈေကလျာဏော၊ နိဗ္ဗာနေန ပရိယောသာနကလျာဏော။ သီလသမာဓီဟိ ဝါ အာဒိကလျာဏော၊ ဝိပဿနာမဂ္ဂေဟိ မဇ္ဈေကလျာဏော၊ ဖလနိဗ္ဗာနေဟိ ပရိယောသာနကလျာဏော။ ဗုဒ္ဓသုဗောဓိတာယ ဝါ အာဒိကလျာဏော၊ ဓမ္မသုဓမ္မတာယ မဇ္ဈေကလျာဏော၊ သင်္ဃသုပ္ပဋိပ္ပတ္တိယာ ပရိယောသာနကလျာဏော။ တံ သုတွာ တထတ္ထာယ ပဋိပန္နေန အဓိဂန္တဗ္ဗာယ အဘိသမ္ဗောဓိယာ ဝါ အာဒိကလျာဏော၊ ပစ္စေကဗောဓိယာ မဇ္ဈေကလျာဏော၊ သာဝကဗောဓိယာ ပရိယောသာနကလျာဏော။

သုယျမာနော စေသ နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနတော သဝနေနပိ ကလျာဏမေဝ အာဝဟတီတိ အာဒိကလျာဏော၊ ပဋိပဇ္ဇိယမာနော သမထဝိပဿနာသုခါဝဟနတော ပဋိပတ္တိယာပိ ကလျာဏံ အာဝဟတီတိ မဇ္ဈေကလျာဏော၊ တထာပဋိပန္နော စ ပဋိပတ္တိဖလေ နိဋ္ဌိတေ တာဒိဘာဝါဝဟနတော ပဋိပတ္တိဖလေနပိ ကလျာဏံ အာဝဟတီတိ ပရိယောသာနကလျာဏောတိ ဧဝံ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနကလျာဏတ္တာ သွာက္ခာတော။

ယံ ပနေသ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော သာသနဗြဟ္မစရိယံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဉ္စ ပကာသေတိ နာနာနယေဟိ ဒီပေတိ၊ တံ ယထာနုရူပံ အတ္ထသမ္ပတ္တိယာ သာတ္ထံ၊ ဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိယာ သဗျဉ္ဇနံ။ သင်္ကာသနပကာသနဝိဝရဏဝိဘဇနဥတ္တာနီကရဏပညတ္တိအတ္ထပဒသမာယောဂတော သာတ္ထံ၊ အက္ခရပဒဗျဉ္ဇနာကာရနိရုတ္တိနိဒ္ဒေသသမ္ပတ္တိယာ သဗျဉ္ဇနံ။ အတ္ထဂမ္ဘီရတာပဋိဝေဓဂမ္ဘီရတာဟိ သာတ္ထံ၊ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာဒေသနာဂမ္ဘီရတာဟိ သဗျဉ္ဇနံ။ အတ္ထပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါဝိသယတော သာတ္ထံ၊ ဓမ္မနိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါဝိသယတော သဗျဉ္ဇနံ။ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယတော ပရိက္ခကဇနပ္ပသာဒကန္တိ သာတ္ထံ၊ သဒ္ဓေယျတော လောကိယဇနပ္ပသာဒကန္တိ သဗျဉ္ဇနံ။ ဂမ္ဘီရာဓိပ္ပာယတော သာတ္ထံ၊ ဥတ္တာနပဒတော သဗျဉ္ဇနံ။ ဥပနေတဗ္ဗဿ အဘာဝတော သကလပရိပုဏ္ဏဘာဝေန ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ။ အပနေတဗ္ဗဿ အဘာဝတော နိဒ္ဒေါသဘာဝေန ပရိသုဒ္ဓံ။

အပိစ ပဋိပတ္တိယာ အဓိဂမဗျတ္တိတော သာတ္ထံ၊ ပရိယတ္တိယာ အာဂမဗျတ္တိတော သဗျဉ္ဇနံ၊ သီလာဒိပဉ္စဓမ္မက္ခန္ဓယုတ္တတော ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ၊ နိရုပက္ကိလေသတော နိတ္တရဏတ္ထာယ ပဝတ္တိတော လောကာမိသနိရပေက္ခတော စ ပရိသုဒ္ဓန္တိ ဧဝံ သာတ္ထသဗျဉ္ဇနကေဝလပရိပုဏ္ဏပရိသုဒ္ဓဗြဟ္မစရိယပ္ပကာသနတော သွာက္ခာတော။

အတ္ထဝိပလ္လာသာဘာဝတော ဝါ သုဋ္ဌု အက္ခာတောတိ သွာက္ခာတော။ ယထာ ဟိ အညတိတ္ထိယာနံ ဓမ္မဿ အတ္ထော ဝိပလ္လာသမာပဇ္ဇတိ၊ အန္တရာယိကာတိ ဝုတ္တဓမ္မာနံ အန္တရာယိကတ္တာဘာဝတော၊ နိယျာနိကာတိ ဝုတ္တဓမ္မာနံ နိယျာနိကတ္တာဘာဝတော။ တေန တေ ဒုရက္ခာတဓမ္မာယေဝ ဟောန္တိ၊ န တထာ ဘဂဝတော ဓမ္မဿ အတ္ထော ဝိပလ္လာသမာပဇ္ဇတိ။ ဣမေ ဓမ္မာ အန္တရာယိကာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ နိယျာနိကာတိ ဧဝံ ဝုတ္တဓမ္မာနံ တထာဘာဝါနတိက္ကမနတောတိ။ ဧဝံ တာဝ ပရိယတ္တိဓမ္မော သွာက္ခာတော။

လောကုတ္တရဓမ္မော ပန နိဗ္ဗာနာနုရူပါယ ပဋိပတ္တိယာ ပဋိပဒါနုရူပဿ စ နိဗ္ဗာနဿ အက္ခာတတ္တာ သွာက္ခာတော။ ယထာဟ – ‘‘သုပညတ္တာ ခေါ ပန တေန ဘဂဝတာ သာဝကာနံ နိဗ္ဗာနဂါမိနီ ပဋိပဒါ သံသန္ဒတိ နိဗ္ဗာနဉ္စ ပဋိပဒါ စ။ သေယျထာပိ နာမ ဂင်္ဂေါဒကံ ယမုနောဒကေန သံသန္ဒတိ သမေတိ၊ ဧဝမေဝ သုပညတ္တာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၉၆) တေန ဘဂဝတာ သာဝကာနံ နိဗ္ဗာနဂါမိနီ ပဋိပဒါ သံသန္ဒတိ နိဗ္ဗာနဉ္စ ပဋိပဒါ စာ’’တိ။ အရိယမဂ္ဂေါ စေတ္ထ အန္တဒွယံ အနုပဂမ္မ မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါဘူတောဝ ‘‘မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါ’’တိ အက္ခာတတ္တာ သွာက္ခာတော။ သာမညဖလာနိ ပဋိပဿဒ္ဓကိလေသာနေဝ ‘‘ပဋိပဿဒ္ဓကိလေသာနီ’’တိ အက္ခာတတ္တာ သွာက္ခာတာနိ။ နိဗ္ဗာနံ သဿတာမတတာဏလေဏာဒိသဘာဝမေဝ သဿတာဒိသဘာဝဝသေန အက္ခာတတ္တာ သွာက္ခာတန္တိ ဧဝံ လောကုတ္တရဓမ္မောပိ သွာက္ခာတော။

၁၄၈။ သန္ဒိဋ္ဌိကောတိ ဧတ္ထ ပန အရိယမဂ္ဂေါ တာဝ အတ္တနော သန္တာနေ ရာဂါဒီနံ အဘာဝံ ကရောန္တေန အရိယပုဂ္ဂလေန သာမံ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ သန္ဒိဋ္ဌိကော။ ယထာဟ –‘‘ရတ္တော ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ရာဂေန အဘိဘူတော ပရိယာဒိဏ္ဏစိတ္တော အတ္တဗျာဗာဓာယပိ စေတေတိ၊ ပရဗျာဗာဓာယပိ စေတေတိ၊ ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ စေတေတိ။ စေတသိကံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ရာဂေ ပဟီနေ နေဝ အတ္တဗျာဗာဓာယ စေတေတိ၊ န ပရဗျာဗာဓာယ စေတေတိ၊ န ဥဘယဗျာဗာဓာယ စေတေတိ၊ န စေတသိကံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သန္ဒိဋ္ဌိကော ဓမ္မော ဟောတီ’’တိ(အ။ နိ။ ၃။၅၄)။ အပိစ နဝဝိဓောပိ လောကုတ္တရဓမ္မော ယေန ယေန အဓိဂတော ဟောတိ၊ တေန တေန ပရသဒ္ဓါယ ဂန္တဗ္ဗတံ ဟိတွာ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေန သယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ သန္ဒိဋ္ဌိကော။ အထ ဝါ ပသတ္ထာ ဒိဋ္ဌိ သန္ဒိဋ္ဌိ၊ သန္ဒိဋ္ဌိယာ ဇယတီတိ သန္ဒိဋ္ဌိကော။ တထာ ဟေတ္ထ အရိယမဂ္ဂေါ သမ္ပယုတ္တာယ၊ အရိယဖလံ ကာရဏဘူတာယ၊ နိဗ္ဗာနံ ဝိသယိဘူတာယ သန္ဒိဋ္ဌိယာ ကိလေသေ ဇယတိ။ တသ္မာ ယထာ ရထေန ဇယတီတိ ရထိကော၊ ဧဝံ နဝဝိဓောပိ လောကုတ္တရဓမ္မော သန္ဒိဋ္ဌိယာ ဇယတီတိ သန္ဒိဋ္ဌိကော။

အထ ဝါ ဒိဋ္ဌန္တိ ဒဿနံ ဝုစ္စတိ။ ဒိဋ္ဌမေဝ သန္ဒိဋ္ဌံ၊ ဒဿနန္တိ အတ္ထော။ သန္ဒိဋ္ဌံ အရဟတီတိ သန္ဒိဋ္ဌိကော။ လောကုတ္တရဓမ္မော ဟိ ဘာဝနာဘိသမယဝသေန သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယဝသေန စ ဒိဿမာနောယေဝ ဝဋ္ဋဘယံ နိဝတ္တေတိ။ တသ္မာ ယထာ ဝတ္ထံ အရဟတီတိ ဝတ္ထိကော၊ ဧဝံ သန္ဒိဋ္ဌံ အရဟတီတိ သန္ဒိဋ္ဌိကော။

၁၄၉။ အတ္တနော ဖလဒါနံ သန္ဓာယ နာဿ ကာလောတိ အကာလော။ အကာလောယေဝ အကာလိကော။ န ပဉ္စာဟသတ္တာဟာဒိဘေဒံ ကာလံ ခေပေတွာ ဖလံ ဒေတိ၊ အတ္တနော ပန ပဝတ္တိသမနန္တရမေဝ ဖလဒေါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ အတ္တနော ဖလဒါနေ ပကဋ္ဌော ကာလော ပတ္တော အဿာတိ ကာလိကော။ ကော သော? လောကိယော ကုသလဓမ္မော။ အယံ ပန သမနန္တရဖလတ္တာ န ကာလိကောတိ အကာလိကော။ ဣဒံ မဂ္ဂမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၁၅၀။ ‘‘ဧဟိ ပဿ ဣမံ ဓမ္မ’’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တံ ဧဟိပဿဝိဓိံ အရဟတီတိ ဧဟိပဿိကော။ ကသ္မာ ပနေသ တံ ဝိဓိံ အရဟတီတိ? ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ စ ။ ရိတ္တမုဋ္ဌိယံ ဟိ ဟိရညံ ဝါ သုဝဏ္ဏံ ဝါ အတ္ထီတိ ဝတွာပိ ‘‘ဧဟိ ပဿ ဣမ’’န္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ကသ္မာ? အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ စ ဂူထံ ဝါ မုတ္တံ ဝါ မနုညဘာဝပ္ပကာသနေန စိတ္တသမ္ပဟံသနတ္ထံ ‘‘ဧဟိ ပဿ ဣမ’’န္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ အပိစ ခေါ ပန တိဏေဟိ ဝါ ပဏ္ဏေဟိ ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗမေဝ ဟောတိ။ ကသ္မာ? အပရိသုဒ္ဓတ္တာ။ အယံ ပန နဝဝိဓောပိ လောကုတ္တရဓမ္မော သဘာဝတောဝ ဝိဇ္ဇမာနော ဝိဂတဝလာဟကေ အာကာသေ သမ္ပုဏ္ဏစန္ဒမဏ္ဍလံ ဝိယ ပဏ္ဍုကမ္ဗလေ နိက္ခိတ္တဇာတိမဏိ ဝိယ စ ပရိသုဒ္ဓါ။ တသ္မာ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ စ ဧဟိပဿဝိဓိံ အရဟတီတိ ဧဟိပဿိကော။

၁၅၁။ ဥပနေတဗ္ဗောတိ ဩပနေယျိကော။ အယံ ပနေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော၊ ဥပနယနံ ဥပနယော၊ အာဒိတ္တံ စေလံ ဝါ သီသံ ဝါ အဇ္ဈုပေက္ခိတွာပိ ဘာဝနာဝသေန အတ္တနော စိတ္တေ ဥပနယနံ အရဟတီတိ ဩပနယိကော။ ဩပနယိကောဝ ဩပနေယျိကော။ ဣဒံ သင်္ခတေ လောကုတ္တရဓမ္မေ ယုဇ္ဇတိ။ အသင်္ခတေ ပန အတ္တနော စိတ္တေန ဥပနယနံ အရဟတီတိ ဩပနေယျိကော။ သစ္ဆိကိရိယာဝသေန အလ္လီယနံ အရဟတီတိ အတ္ထော။

အထ ဝါ နိဗ္ဗာနံ ဥပနေတီတိ အရိယမဂ္ဂေါ ဥပနေယျော။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗတံ ဥပနေတဗ္ဗောတိ ဖလနိဗ္ဗာနဓမ္မော ဥပနေယျော။ ဥပနေယျော ဧဝ ဩပနေယျိကော။

၁၅၂။ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီတိ သဗ္ဗေဟိပိ ဥဂ္ဃဋိတညူအာဒီဟိ ဝိညူဟိ အတ္တနိ အတ္တနိ ဝေဒိတဗ္ဗော ‘‘ဘာဝိတော မေ မဂ္ဂေါ၊ အဓိဂတံ ဖလံ၊ သစ္ဆိကတော နိရောဓော’’တိ။ န ဟိ ဥပဇ္ဈာယေန ဘာဝိတေန မဂ္ဂေန သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ကိလေသာ ပဟီယန္တိ၊ န သော တဿ ဖလသမာပတ္တိယာ ဖာသုဝိဟရတိ၊ န တေန သစ္ဆိကတံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတိ။ တသ္မာ န ဧသ ပရဿ သီသေ အာဘရဏံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ အတ္တနော ပန စိတ္တေယေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ အနုဘဝိတဗ္ဗော ဝိညူဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဗာလာနံ ပန အဝိသယော စေသ။

အပိစ သွာက္ခာတော အယံ ဓမ္မော။ ကသ္မာ? သန္ဒိဋ္ဌိကတ္တာ။ သန္ဒိဋ္ဌိကော၊ အကာလိကတ္တာ။ အကာလိကော၊ ဧဟိပဿိကတ္တာ။ ယော စ ဧဟိပဿိကော၊ သော နာမ ဩပနေယျိကော ဟောတီတိ။

၁၅၃။ တဿေဝံ သွာက္ခာတတာဒိဘေဒေ ဓမ္မဂုဏေ အနုဿရတော နေဝ တသ္မိံ သမယေ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ။ န ဒေါသ…ပေ… န မောဟပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ။ ဥဇုဂတမေဝဿ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ ဟောတိ ဓမ္မံ အာရဗ္ဘာတိ (အ။ နိ။ ၆။၁၀) ပုရိမနယေနေဝ ဝိက္ခမ္ဘိတနီဝရဏဿ ဧကက္ခဏေ ဈာနင်္ဂါနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဓမ္မဂုဏာနံ ပန ဂမ္ဘီရတာယ နာနပ္ပကာရဂုဏာနုဿရဏာဓိမုတ္တတာယ ဝါ အပ္ပနံ အပ္ပတွာ ဥပစာရပ္ပတ္တမေဝ ဈာနံ ဟောတိ။ တဒေတံ ဓမ္မဂုဏာနုဿရဏဝသေန ဥပ္ပန္နတ္တာ ဓမ္မာနုဿတိစ္စေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

ဣမဉ္စ ပန ဓမ္မာနုဿတိံ အနုယုတ္တော ဘိက္ခု ဧဝံ ဩပနေယျိကဿ ဓမ္မဿ ဒေသေတာရံ ဣမိနာပင်္ဂေန သမန္နာဂတံ သတ္ထာရံ နေဝ အတီတံသေ သမနုပဿာမိ၊ န ပနေတရဟိ အညတြ တေန ဘဂဝတာတိ ဧဝံ ဓမ္မဂုဏဒဿနေနေဝ သတ္ထရိ သဂါရဝေါ ဟောတိ သပ္ပတိဿော။ ဓမ္မေ ဂရုစိတ္တီကာရော သဒ္ဓါဒိဝေပုလ္လံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ ပီတိပါမောဇ္ဇဗဟုလော ဟောတိ၊ ဘယဘေရဝသဟော၊ ဒုက္ခာဓိဝါသနသမတ္ထော၊ ဓမ္မေန သံဝါသသညံ ပဋိလဘတိ၊ ဓမ္မဂုဏာနုဿတိယာ အဇ္ဈာဝုတ္ထဉ္စဿ သရီရမ္ပိ စေတိယဃရမိဝ ပူဇာရဟံ ဟောတိ၊ အနုတ္တရဓမ္မာဓိဂမာယ စိတ္တံ နမတိ၊ ဝီတိက္ကမိတဗ္ဗဝတ္ထုသမာယောဂေ စဿ ဓမ္မသုဓမ္မတံ သမနုဿရတော ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌာတိ။ ဥတ္တရိ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တော ပန သုဂတိပရာယနော ဟောတိ။

တသ္မာ ဟဝေ အပ္ပမာဒံ၊ ကယိရာထ သုမေဓသော၊

ဧဝံ မဟာနုဘာဝါယ၊ ဓမ္မာနုဿတိယာ သဒါတိ။

ဣဒံ ဓမ္မာနုဿတိယံ ဝိတ္ထာရကထာမုခံ။

၃။ သင်္ဃာနုဿတိကထာ

၁၅၄။ သင်္ဃာနုဿတိံ ဘာဝေတုကာမေနာပိ ရဟောဂတေန ပဋိသလ္လီနေန ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော၊ ဥဇုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော၊ ဉာယပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော၊ သာမီစိပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော၊ ယဒိဒံ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂါနိ အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ ၊ ဧသ ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော အာဟုနေယျော၊ ပါဟုနေယျော၊ ဒက္ခိဏေယျော၊ အဉ္ဇလိကရဏီယော၊ အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၁၀) ဧဝံ အရိယသင်္ဃဂုဏာ အနုဿရိတဗ္ဗာ။

၁၅၅။ တတ္ထ သုပ္ပဋိပန္နောတိ သုဋ္ဌု ပဋိပန္နော၊ သမ္မာပဋိပဒံ အနိဝတ္တိပဋိပဒံ အနုလောမပဋိပဒံ အပစ္စနီကပဋိပဒံ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒံ ပဋိပန္နောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘဂဝတော ဩဝါဒါနုသာသနိံ သက္ကစ္စံ သုဏန္တီတိ သာဝကာ။ သာဝကာနံ သင်္ဃော သာဝကသင်္ဃော၊ သီလဒိဋ္ဌိသာမညတာယ သင်္ဃာတဘာဝမာပန္နော သာဝကသမူဟောတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပန သာ သမ္မာပဋိပဒါ ဥဇု အဝင်္ကာ အကုဋိလာ အဇိမှာ၊ အရိယော စ ဉာယောတိပိ ဝုစ္စတိ၊ အနုစ္ဆဝိကတ္တာ စ သာမီစီတိပိ သင်္ခံ ဂတာ။ တသ္မာ တမ္ပဋိပန္နော အရိယသင်္ဃော ဥဇုပ္ပဋိပန္နော ဉာယပ္ပဋိပန္နော သာမီစိပ္ပဋိပန္နောတိပိ ဝုတ္တော။

ဧတ္ထ စ ယေ မဂ္ဂဋ္ဌာ၊ တေ သမ္မာပဋိပတ္တိသမင်္ဂိတာယ သုပ္ပဋိပန္နာ။ ယေ ဖလဋ္ဌာ၊ တေ သမ္မာပဋိပဒါယ အဓိဂန္တဗ္ဗဿ အဓိဂတတ္တာ အတီတံ ပဋိပဒံ သန္ဓာယ သုပ္ပဋိပန္နာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အပိစ သွာက္ခာတေ ဓမ္မဝိနယေ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပန္နတ္တာပိ အပဏ္ဏကပဋိပဒံ ပဋိပန္နတ္တာပိ သုပ္ပဋိပန္နော။

မဇ္ဈိမာယ ပဋိပဒါယ အန္တဒွယမနုပဂမ္မ ပဋိပန္နတ္တာ ကာယဝစီမနောဝင်္ကကုဋိလဇိမှဒေါသပ္ပဟာနာယ ပဋိပန္နတ္တာ စ ဥဇုပ္ပဋိပန္နတ္တာ စ ဥဇုပ္ပဋိပန္နော။

ဉာယော ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာနံ။ တဒတ္ထာယ ပဋိပန္နတ္တာ ဉာယပ္ပဋိပန္နော။

ယထာ ပဋိပန္နာ သာမီစိပ္ပဋိပန္နာရဟာ ဟောန္တိ၊ တထာ ပဋိပန္နတ္တာ သာမီစိပ္ပဋိပန္နော။

၁၅၆။ ယဒိဒန္တိ ယာနိ ဣမာနိ။ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂါနီတိ ယုဂဠဝသေန ပဌမမဂ္ဂဋ္ဌော ဖလဋ္ဌောတိ ဣဒမေကံ ယုဂဠန္တိ ဧဝံ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂဠာနိ ဟောန္တိ။ အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာတိ ပုရိသပုဂ္ဂလဝသေန ဧကော ပဌမမဂ္ဂဋ္ဌော ဧကော ဖလဋ္ဌောတိ ဣမိနာ နယေန အဋ္ဌေဝ ပုရိသပုဂ္ဂလာ ဟောန္တိ ။ ဧတ္ထ စ ပုရိသောတိ ဝါ ပုဂ္ဂလောတိ ဝါ ဧကတ္ထာနိ ဧတာနိ ပဒါနိ။ ဝေနေယျဝသေန ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ဧသ ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃောတိ ယာနိမာနိ ယုဂဝသေန စတ္တာရိ ပုရိသယုဂါနိ၊ ပါဋိဧက္ကတော အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ၊ ဧသ ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော၊ အာဟုနေယျောတိအာဒီသု အာနေတွာ ဟုနိတဗ္ဗန္တိ အာဟုနံ၊ ဒူရတောပိ အာနေတွာ သီလဝန္တေသု ဒါတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ စတုန္နံ ပစ္စယာနမေတမဓိဝစနံ။ တံ အာဟုနံ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ ယုတ္တော တဿ မဟပ္ဖလကရဏတောတိ အာဟုနေယျော။ အထ ဝါ ဒူရတောပိ အာဂန္တွာ သဗ္ဗသာပတေယျမ္ပိ ဧတ္ထ ဟုနိတဗ္ဗန္တိ အာဟဝနီယော။ သက္ကာဒီနမ္ပိ ဝါ အာဟဝနံ အရဟတီတိ အာဟဝနီယော။ ယော စာယံ ဗြာဟ္မဏာနံ အာဟဝနီယော နာမ အဂ္ဂိ၊ ယတ္ထ ဟုတံ မဟပ္ဖလန္တိ တေသံ လဒ္ဓိ။ သစေ ဟုတဿ မဟပ္ဖလတာယ အာဟဝနီယော၊ သင်္ဃောဝ အာဟဝနီယော။ သင်္ဃေ ဟုတဉှိ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ။ ယထာဟ –

‘‘ယော စ ဝဿသတံ ဇန္တု၊ အဂ္ဂိံ ပရိစရေ ဝနေ၊

ဧကဉ္စ ဘာဝိတတ္တာနံ၊ မုဟုတ္တမပိ ပူဇယေ၊

သာယေဝ ပူဇနာ သေယျော၊ ယဉ္စေ ဝဿသတံ ဟုတ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၀၇)၊

တဒေတံ နိကာယန္တရေ အာဟဝနီယောတိ ပဒံ ဣဓ အာဟုနေယျောတိ ဣမိနာ ပဒေန အတ္ထတော ဧကံ။ ဗျဉ္ဇနတော ပနေတ္ထ ကိဉ္စိမတ္တမေဝ နာနံ။ ဣတိ အာဟုနေယျော။

ပါဟုနေယျောတိ ဧတ္ထ ပန ပါဟုနံ ဝုစ္စတိ ဒိသာဝိဒိသတော အာဂတာနံ ပိယမနာပါနံ ဉာတိမိတ္တာနမတ္ထာယ သက္ကာရေန ပဋိယတ္တံ အာဂန္တုကဒါနံ။ တမ္ပိ ဌပေတွာ တေ တထာရူပေ ပါဟုနကေ သင်္ဃဿေဝ ဒါတုံ ယုတ္တံ၊ သင်္ဃောဝ တံ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ ယုတ္တော။ သင်္ဃသဒိသော ဟိ ပါဟုနကော နတ္ထိ။ တထာ ဟေသ ဧကဗုဒ္ဓန္တရေ စ ဒိဿတိ၊ အဗ္ဗောကိဏ္ဏဉ္စ ပိယမနာပတ္တကရေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတောတိ။ ဧဝံ ပါဟုနမဿ ဒါတုံ ယုတ္တံ ပါဟုနဉ္စ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ ယုတ္တောတိ ပါဟုနေယျော။ ယေသံ ပန ပါဟဝနီယောတိ ပါဠိ၊ တေသံ ယသ္မာ သင်္ဃော ပုဗ္ဗကာရမရဟတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗပဌမံ အာနေတွာ ဧတ္ထ ဟုနိတဗ္ဗန္တိ ပါဟဝနီယော။ သဗ္ဗပ္ပကာရေန ဝါ အာဟဝနမရဟတီတိ ပါဟဝနီယော။ သွာယမိဓ တေနေဝ အတ္ထေန ပါဟုနေယျောတိ ဝုစ္စတိ။

ဒက္ခိဏာတိ ပန ပရလောကံ သဒ္ဒဟိတွာ ဒါတဗ္ဗဒါနံ ဝုစ္စတိ။ တံ ဒက္ခိဏံ အရဟတိ၊ ဒက္ခိဏာယ ဝါ ဟိတော ယသ္မာ နံ မဟပ္ဖလကရဏတာယ ဝိသောဓေတီတိ ဒက္ခိဏေယျော။

ဥဘော ဟတ္ထေ သိရသ္မိံ ပတိဋ္ဌပေတွာ သဗ္ဗလောကေန ကယိရမာနံ အဉ္ဇလိကမ္မံ အရဟတီတိ အဉ္ဇလိကရဏီယော။

အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာတိ သဗ္ဗလောကဿ အသဒိသံ ပုညဝိရူဟနဋ္ဌာနံ။ ယထာ ဟိ ရညော ဝါ အမစ္စဿ ဝါ သာလီနံ ဝါ ယဝါနံ ဝါ ဝိရူဟနဋ္ဌာနံ ရညော သာလိက္ခေတ္တံ ရညော ယဝက္ခေတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ သင်္ဃော သဗ္ဗလောကဿ ပုညာနံ ဝိရူဟနဋ္ဌာနံ။ သင်္ဃံ နိဿာယ ဟိ လောကဿ နာနပ္ပကာရဟိတသုခသံဝတ္တနိကာနိ ပုညာနိ ဝိရူဟန္တိ။ တသ္မာ သင်္ဃော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာတိ။

၁၅၇။ ဧဝံ သုပ္ပဋိပန္နတာဒိဘေဒေ သင်္ဃဂုဏေ အနုဿရတော နေဝ တသ္မိံ သမယေ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ။ န ဒေါသ…ပေ… န မောဟပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ။ ဥဇုဂတမေဝဿ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ ဟောတိ သင်္ဃံ အာရဗ္ဘာတိ (အ။ နိ။ ၆။၁၀) ပုရိမနယေနေဝ ဝိက္ခမ္ဘိတနီဝရဏဿ ဧကက္ခဏေ ဈာနင်္ဂါနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ သင်္ဃဂုဏာနံ ပန ဂမ္ဘီရတာယ နာနပ္ပကာရဂုဏာနုဿရဏာဓိမုတ္တတာယ ဝါ အပ္ပနံ အပ္ပတွာ ဥပစာရပ္ပတ္တမေဝ ဈာနံ ဟောတိ။ တဒေတံ သင်္ဃဂုဏာနုဿရဏဝသေန ဥပ္ပန္နတ္တာ သင်္ဃာနုဿတိစ္စေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

ဣမဉ္စ ပန သင်္ဃာနုဿတိံ အနုယုတ္တော ဘိက္ခု သင်္ဃေ သဂါရဝေါ ဟောတိ သပ္ပတိဿော။ သဒ္ဓါဒိဝေပုလ္လံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ ပီတိပါမောဇ္ဇဗဟုလော ဟောတိ၊ ဘယဘေရဝသဟော၊ ဒုက္ခာဓိဝါသနသမတ္ထော၊ သင်္ဃေန သံဝါသသညံ ပဋိလဘတိ။ သင်္ဃဂုဏာနုဿတိယာ အဇ္ဈာဝုတ္ထဉ္စဿ သရီရံ သန္နိပတိတသင်္ဃမိဝ ဥပေါသထာဂါရံ ပူဇာရဟံ ဟောတိ၊ သင်္ဃဂုဏာဓိဂမာယ စိတ္တံ နမတိ၊ ဝီတိက္ကမိတဗ္ဗဝတ္ထုသမာယောဂေ စဿ သမ္မုခါ သင်္ဃံ ပဿတော ဝိယ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌာတိ၊ ဥတ္တရိ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တော ပန သုဂတိပရာယနော ဟောတိ။

တသ္မာ ဟဝေ အပ္ပမာဒံ၊ ကယိရာထ သုမေဓသော၊

ဧဝံ မဟာနုဘာဝါယ၊ သင်္ဃာနုဿတိယာ သဒါတိ။

ဣဒံ သင်္ဃာနုဿတိယံ ဝိတ္ထာရကထာမုခံ။

၄။ သီလာနုဿတိကထာ

၁၅၈။ သီလာနုဿတိံ ဘာဝေတုကာမေန ပန ရဟောဂတေန ပဋိသလ္လီနေန ‘‘အဟော ဝတ မေ သီလာနိ အခဏ္ဍာနိ အစ္ဆိဒ္ဒါနိ အသဗလာနိ အကမ္မာသာနိ ဘုဇိဿာနိ ဝိညုပ္ပသတ္ထာနိ အပရာမဋ္ဌာနိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၁၀) ဧဝံ အခဏ္ဍတာဒိဂုဏဝသေန အတ္တနော သီလာနိ အနုဿရိတဗ္ဗာနိ။ တာနိ စ ဂဟဋ္ဌေန ဂဟဋ္ဌသီလာနိ၊ ပဗ္ဗဇိတေန ပဗ္ဗဇိတသီလာနိ။

ဂဟဋ္ဌသီလာနိ ဝါ ဟောန္တု ပဗ္ဗဇိတသီလာနိ ဝါ၊ ယေသံ အာဒိမှိ ဝါ အန္တေ ဝါ ဧကမ္ပိ န ဘိန္နံ၊ တာနိ ပရိယန္တေ ဆိန္နသာဋကော ဝိယ န ခဏ္ဍာနီတိ အခဏ္ဍာနိ။ ယေသံ ဝေမဇ္ဈေ ဧကမ္ပိ န ဘိန္နံ၊ တာနိ မဇ္ဈေ ဝိနိဝိဒ္ဓသာဋကော ဝိယ န ဆိဒ္ဒါနီတိ အစ္ဆိဒ္ဒါနိ။ ယေသံ ပဋိပါဋိယာ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ န ဘိန္နာနိ၊ တာနိ ပိဋ္ဌိယာ ဝါ ကုစ္ဆိယာ ဝါ ဥဋ္ဌိတေန ဒီဃဝဋ္ဋာဒိသဏ္ဌာနေန ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေန ကာဠရတ္တာဒီနံ အညတရသရီရဝဏ္ဏာ ဂါဝီ ဝိယ န သဗလာနီတိ အသဗလာနိ။ ယာနိ အန္တရန္တရာ န ဘိန္နာနိ၊ တာနိ ဝိသဘာဂဗိန္ဒုဝိစိတြာ ဂါဝီ ဝိယ န ကမ္မာသာနီတိ အကမ္မာသာနိ။ အဝိသေသေန ဝါ သဗ္ဗာနိပိ သတ္တဝိဓေန မေထုနသံယောဂေန ကောဓုပနာဟာဒီဟိ စ ပါပဓမ္မေဟိ အနုပဟတတ္တာ အခဏ္ဍာနိ အစ္ဆိဒ္ဒါနိ အသဗလာနိ အကမ္မာသာနိ။ တာနိယေဝ တဏှာဒါသဗျတော မောစေတွာ ဘုဇိဿဘာဝကရဏေန ဘုဇိဿာနိ။ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဝိညူဟိ ပသတ္ထတ္တာ ဝိညုပ္ပသတ္ထာနိ။ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အပရာမဋ္ဌတာယ ကေနစိ ဝါ အယံ တေ သီလေသု ဒေါသောတိ ဧဝံ ပရာမဋ္ဌုံ အသက္ကုဏေယျတာယ အပရာမဋ္ဌာနိ။ ဥပစာရသမာဓိံ အပ္ပနာသမာဓိံ ဝါ၊ အထ ဝါ ပန မဂ္ဂသမာဓိံ ဖလသမာဓိဉ္စာပိ သံဝတ္တေန္တီတိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနိ။

၁၅၉။ ဧဝံ အခဏ္ဍတာဒိဂုဏဝသေန အတ္တနော သီလာနိ အနုဿရတော နေဝဿ တသ္မိံ သမယေ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ။ န ဒေါသ…ပေ… န မောဟပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ။ ဥဇုဂတမေဝဿ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ ဟောတိ၊ သီလံ အာရဗ္ဘာတိ ပုရိမနယေနေဝ ဝိက္ခမ္ဘိတနီဝရဏဿ ဧကက္ခဏေ ဈာနင်္ဂါနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ သီလဂုဏာနံ ပန ဂမ္ဘီရတာယ နာနပ္ပကာရဂုဏာနုဿရဏာဓိမုတ္တတာယ ဝါ အပ္ပနံ အပ္ပတွာ ဥပစာရပ္ပတ္တမေဝ ဈာနံ ဟောတိ။ တဒေတံ သီလဂုဏာနုဿရဏဝသေန ဥပ္ပန္နတ္တာ သီလာနုဿတိစ္စေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

ဣမဉ္စ ပန သီလာနုဿတိံ အနုယုတ္တော ဘိက္ခု သိက္ခာယ သဂါရဝေါ ဟောတိ သဘာဂဝုတ္တိ၊ ပဋိသန္ထာရေ အပ္ပမတ္တော၊ အတ္တာနုဝါဒါဒိဘယဝိရဟိတော၊ အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ၊ သဒ္ဓါဒိဝေပုလ္လံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ ပီတိပါမောဇ္ဇဗဟုလော ဟောတိ။ ဥတ္တရိ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တော ပန သုဂတိပရာယနော ဟောတိ။

တသ္မာ ဟဝေ အပ္ပမာဒံ၊ ကယိရာထ သုမေဓသော၊

ဧဝံ မဟာနုဘာဝါယ၊ သီလာနုဿတိယာ သဒါတိ။

ဣဒံ သီလာနုဿတိယံ ဝိတ္ထာရကထာမုခံ။

၅။ စာဂါနုဿတိကထာ

၁၆၀။ စာဂါနုဿတိံ ဘာဝေတုကာမေန ပန ပကတိယာ စာဂါဓိမုတ္တေန နိစ္စပ္ပဝတ္တဒါနသံဝိဘာဂေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ပန ဘာဝနံ အာရဘန္တေန ဣတော ဒါနိ ပဘုတိ သတိ ပဋိဂ္ဂါဟကေ အန္တမသော ဧကာလောပမတ္တမ္ပိ ဒါနံ အဒတွာ န ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ သမာဒါနံ ကတွာ တံဒိဝသံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌေသု ပဋိဂ္ဂါဟကေသု ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ ဒါနံ ဒတွာ တတ္ထ နိမိတ္တံ ဂဏှိတွာ ရဟောဂတေန ပဋိသလ္လီနေန ‘‘လာဘာ ဝတ မေ သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ၊ ယောဟံ မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတာယ ပဇာယ ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာ ဝိဟရာမိ မုတ္တစာဂေါ ပယတပါဏိ ဝေါဿဂ္ဂရတော ယာစယောဂေါ ဒါနသံဝိဘာဂရတော’’တိ ဧဝံ ဝိဂတမလမစ္ဆေရတာဒိဂုဏဝသေန အတ္တနော စာဂေါ အနုဿရိတဗ္ဗော။

တတ္ထ လာဘာ ဝတ မေတိ မယှံ ဝတ လာဘာ၊ ယေ ဣမေ ‘‘အာယုံ ခေါ ပန ဒတွာ အာယုဿ ဘာဂီ ဟောတိ ဒိဗ္ဗဿ ဝါ မာနုသဿ ဝါ’’ ဣတိ (အ။ နိ။ ၅။၃၇) စ၊ ‘‘ဒဒံ ပိယော ဟောတိ ဘဇန္တိ နံ ဗဟူ’’ ဣတိ (အ။ နိ။ ၅။၃၄) စ၊ ‘‘ဒဒမာနော ပိယော ဟောတိ၊ သတံ ဓမ္မံ အနုက္ကမံ’’ ဣတိ (အ။ နိ။ ၅။၃၅) စ ဧဝမာဒီဟိ နယေဟိ ဘဂဝတာ ဒါယကဿ လာဘာ သံဝဏ္ဏိတာ၊ တေ မယှံ အဝဿံ ဘာဂိနောတိ အဓိပ္ပာယော။ သုလဒ္ဓံ ဝတ မေတိ ယံ မယာ ဣဒံ သာသနံ မနုဿတ္တံ ဝါ လဒ္ဓံ၊ တံ သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ။ ကသ္မာ ? ယောဟံ မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတာယ ပဇာယ…ပေ… ဒါနသံဝိဘာဂရတောတိ။

တတ္ထ မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတာယာတိ မစ္ဆေရမလေန အဘိဘူတာယ။ ပဇာယာတိ ပဇာယနဝသေန သတ္တာ ဝုစ္စန္တိ။ တသ္မာ အတ္တနော သမ္ပတ္တီနံ ပရသာဓာရဏဘာဝမသဟနလက္ခဏေန စိတ္တဿ ပဘဿရဘာဝဒူသကာနံ ကဏှဓမ္မာနံ အညတရေန မစ္ဆေရမလေန အဘိဘူတေသု သတ္တေသူတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဝိဂတမလမစ္ဆေရေနာတိ အညေသမ္ပိ ရာဂဒေါသာဒိမလာနဉ္စေဝ မစ္ဆေရဿ စ ဝိဂတတ္တာ ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန။ စေတသာ ဝိဟရာမီတိ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရစိတ္တော ဟုတွာ ဝသာမီတိ အတ္ထော။ သုတ္တေသု ပန မဟာနာမသက္ကဿ သောတာပန္နဿ သတော နိဿယဝိဟာရံ ပုစ္ဆတော နိဿယဝိဟာရဝသေန ဒေသိတတ္တာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသာမီတိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဘိဘဝိတွာ ဝသာမီတိ အတ္ထော။

မုတ္တစာဂေါတိ ဝိဿဋ္ဌစာဂေါ။ ပယတပါဏီတိ ပရိသုဒ္ဓဟတ္ထော။ သက္ကစ္စံ သဟတ္ထာ ဒေယျဓမ္မံ ဒါတုံ သဒါ ဓောတဟတ္ထောယေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝေါဿဂ္ဂရတောတိ ဝေါဿဇ္ဇနံ ဝေါဿဂ္ဂေါ၊ ပရိစ္စာဂေါတိ အတ္ထော။ တသ္မိံ ဝေါဿဂ္ဂေ သတတာဘိယောဂဝသေန ရတောတိ ဝေါဿဂ္ဂရတော။ ယာစယောဂေါတိ ယံ ယံ ပရေ ယာစန္တိ၊ တဿ တဿ ဒါနတော ယာစနယောဂေါတိ အတ္ထော။ ယာဇယောဂေါတိပိ ပါဌော။ ယဇနသင်္ခါတေန ယာဇေန ယုတ္တောတိ အတ္ထော။ ဒါနသံဝိဘာဂရတောတိ ဒါနေ စ သံဝိဘာဂေ စ ရတော။ အဟဉှိ ဒါနဉ္စ ဒေမိ၊ အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတောပိ စ သံဝိဘာဂံ ကရောမိ၊ ဧတ္ထေဝ စသ္မိ ဥဘယေ ရတောတိ ဧဝံ အနုဿရတီတိ အတ္ထော။

၁၆၁။ တဿေဝံ ဝိဂတမလမစ္ဆေရတာဒိဂုဏဝသေန အတ္တနော စာဂံ အနုဿရတော နေဝ တသ္မိံ သမယေ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ။ န ဒေါသ…ပေ… န မောဟပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ။ ဥဇုဂတမေဝဿ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ ဟောတိ စာဂံ အာရဗ္ဘာတိ (အ။ နိ။ ၅။၁၀) ပုရိမနယေနေဝ ဝိက္ခမ္ဘိတနီဝရဏဿ ဧကက္ခဏေ ဈာနင်္ဂါနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ စာဂဂုဏာနံ ပန ဂမ္ဘီရတာယ နာနပ္ပကာရစာဂဂုဏာနုဿရဏာဓိမုတ္တတာယ ဝါ အပ္ပနံ အပ္ပတွာ ဥပစာရပ္ပတ္တမေဝ ဈာနံ ဟောတိ။ တဒေတံ စာဂဂုဏာနုဿရဏဝသေန ဥပ္ပန္နတ္တာ စာဂါနုဿတိစ္စေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

ဣမဉ္စ ပန စာဂါနုဿတိံ အနုယုတ္တော ဘိက္ခု ဘိယျောသော မတ္တာယ စာဂါဓိမုတ္တော ဟောတိ၊ အလောဘဇ္ဈာသယော၊ မေတ္တာယ အနုလောမကာရီ၊ ဝိသာရဒေါ၊ ပီတိပါမောဇ္ဇဗဟုလော၊ ဥတ္တရိ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တော ပန သုဂတိပရာယနော ဟောတိ။

တသ္မာ ဟဝေ အပ္ပမာဒံ၊ ကယိရာထ သုမေဓသော၊

ဧဝံ မဟာနုဘာဝါယ၊ စာဂါနုဿတိယာ သဒါတိ။

ဣဒံ စာဂါနုဿတိယံ ဝိတ္ထာရကထာမုခံ။

၆။ ဒေဝတာနုဿတိကထာ

၁၆၂။ ဒေဝတာနုဿတိံ ဘာဝေတုကာမေန ပန အရိယမဂ္ဂဝသေန သမုဒါဂတေဟိ သဒ္ဓါဒီဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ တတော ရဟောဂတေန ပဋိသလ္လီနေန ‘‘သန္တိ ဒေဝါ စာတုမဟာရာဇိကာ၊ သန္တိ ဒေဝါ တာဝတိံသာ၊ ယာမာ၊ တုသိတာ၊ နိမ္မာနရတိနော၊ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိနော၊ သန္တိ ဒေဝါ ဗြဟ္မကာယိကာ၊ သန္တိ ဒေဝါ တတုတ္တရိ၊ ယထာရူပါယ သဒ္ဓါယ သမန္နာဂတာ တာ ဒေဝတာ ဣတော စုတာ တတ္ထ ဥပပန္နာ၊ မယှမ္ပိ တထာရူပါ သဒ္ဓါ သံဝိဇ္ဇတိ။ ယထာရူပေန သီလေန။ ယထာရူပေန သုတေန။ ယထာရူပေန စာဂေန။ ယထာရူပါယ ပညာယ သမန္နာဂတာ တာ ဒေဝတာ ဣတော စုတာ တတ္ထ ဥပပန္နာ၊ မယှမ္ပိ တထာရူပါ ပညာ သံဝိဇ္ဇတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၁၀) ဧဝံ ဒေဝတာ သက္ခိဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ အတ္တနော သဒ္ဓါဒိဂုဏာ အနုဿရိတဗ္ဗာ။

သုတ္တေ ပန ယသ္မိံ မဟာနာမ သမယေ အရိယသာဝကော အတ္တနော စ တာသဉ္စ ဒေဝတာနံ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ သုတဉ္စ စာဂဉ္စ ပညဉ္စ အနုဿရတိ၊ နေဝဿ တသ္မိံ သမယေ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ တံ သက္ခိဋ္ဌာနေ ဌပေတဗ္ဗဒေဝတာနံ အတ္တနော သဒ္ဓါဒီဟိ သမာနဂုဏဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌကထာယဉှိ ဒေဝတာ သက္ခိဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ အတ္တနော ဂုဏေ အနုဿရတီတိ ဒဠှံ ကတွာ ဝုတ္တံ။

၁၆၃။ တသ္မာ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဒေဝတာနံ ဂုဏေ အနုဿရိတွာ အပရဘာဂေ အတ္တနော သံဝိဇ္ဇမာနေ သဒ္ဓါဒိဂုဏေ အနုဿရတော စဿ နေဝ တသ္မိံ သမယေ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ။ န ဒေါသ…ပေ… န မောဟပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ၊ ဥဇုဂတမေဝဿ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ ဟောတိ ဒေဝတာ အာရဗ္ဘာတိ (အ။ နိ။ ၆။၁၀) ပုရိမနယေနေဝ ဝိက္ခမ္ဘိတနီဝရဏဿ ဧကက္ခဏေ ဈာနင်္ဂါနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ သဒ္ဓါဒိဂုဏာနံ ပန ဂမ္ဘီရတာယ နာနပ္ပကာရဂုဏာနုဿရဏာဓိမုတ္တတာယ ဝါ အပ္ပနံ အပ္ပတွာ ဥပစာရပ္ပတ္တမေဝ ဈာနံ ဟောတိ။ တဒေတံ ဒေဝတာနံ ဂုဏသဒိသသဒ္ဓါဒိဂုဏာနုဿရဏဝသေန ဒေဝတာနုဿတိစ္စေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

ဣမဉ္စ ပန ဒေဝတာနုဿတိံ အနုယုတ္တော ဘိက္ခု ဒေဝတာနံ ပိယော ဟောတိ မနာပေါ၊ ဘိယျောသော မတ္တာယ သဒ္ဓါဒိဝေပုလ္လံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ ပီတိပါမောဇ္ဇဗဟုလော ဝိဟရတိ။ ဥတ္တရိ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တော ပန သုဂတိပရာယနော ဟောတိ။

တသ္မာ ဟဝေ အပ္ပမာဒံ၊ ကယိရာထ သုမေဓသော၊

ဧဝံ မဟာနုဘာဝါယ၊ ဒေဝတာနုဿတိယာ သဒါတိ။

ဣဒံ ဒေဝတာနုဿတိယံ ဝိတ္ထာရကထာမုခံ။

ပကိဏ္ဏကကထာ

၁၆၄။ ယံ ပန ဧတာသံ ဝိတ္ထာရဒေသနာယံ ‘‘ဥဇုဂတမေဝဿ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ ဟောတိ တထာဂတံ အာရဗ္ဘာ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ‘‘ဥဇုဂတစိတ္တော ခေါ ပန၊ မဟာနာမ၊ အရိယသာဝကော လဘတိ အတ္ထဝေဒံ၊ လဘတိ ဓမ္မဝေဒံ၊ လဘတိ ဓမ္မူပသံဟိတံ ပါမောဇ္ဇံ၊ ပမုဒိတဿ ပီတိ ဇာယတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၁၀) ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ဣတိပိ သော ဘဂဝါတိအာဒီနံ အတ္ထံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နံ တုဋ္ဌိံ သန္ဓာယ လဘတိ အတ္ထဝေဒန္တိ ဝုတ္တံ။ ပါဠိံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နံ တုဋ္ဌိံ သန္ဓာယ လဘတိ ဓမ္မဝေဒံ။ ဥဘယဝသေန လဘတိ ဓမ္မူပသံဟိတံ ပါမောဇ္ဇန္တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယဉ္စ ဒေဝတာနုဿတိယံ ဒေဝတာ အာရဗ္ဘာတိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဒေဝတာ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တစိတ္တဝသေန ဒေဝတာဂုဏသဒိသေ ဝါ ဒေဝတာဘာဝနိပ္ဖာဒကေ ဂုဏေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တစိတ္တဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၆၅။ ဣမာ ပန ဆ အနုဿတိယော အရိယသာဝကာနညေဝ ဣဇ္ဈန္တိ။ တေသံ ဟိ ဗုဒ္ဓဓမ္မသင်္ဃဂုဏာ ပါကဋာ ဟောန္တိ။ တေ စ အခဏ္ဍတာဒိဂုဏေဟိ သီလေဟိ၊ ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စာဂေန၊ မဟာနုဘာဝါနံ ဒေဝတာနံ ဂုဏသဒိသေဟိ သဒ္ဓါဒိဂုဏေဟိ သမန္နာဂတာ။ မဟာနာမသုတ္တေ (အ။ နိ။ ၆။၁၀) စ သောတာပန္နဿ နိဿယဝိဟာရံ ပုဋ္ဌေန ဘဂဝတာ သောတာပန္နဿ နိဿယဝိဟာရဒဿနတ္ထမေဝ ဧတာ ဝိတ္ထာရတော ကထိတာ။

ဂေဓသုတ္တေပိ ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသာဝကော တထာဂတံ အနုဿရတိ၊ ဣတိပိ သော ဘဂဝါ…ပေ… ဥဇုဂတမေဝဿ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ ဟောတိ နိက္ခန္တံ မုတ္တံ ဝုဋ္ဌိတံ ဂေဓမှာ။ ဂေဓောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စန္နေတံ ကာမဂုဏာနမဓိဝစနံ။ ဣဒမ္ပိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာရမ္မဏံ ကရိတွာ ဧဝမိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဝိသုဇ္ဈန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၂၅) ဧဝံ အရိယသာဝကဿ အနုဿတိဝသေန စိတ္တံ ဝိသောဓေတွာ ဥတ္တရိ ပရမတ္ထဝိသုဒ္ဓိအဓိဂမတ္ထာယ ကထိတာ။

အာယသ္မတာ မဟာကစ္စာနေန ဒေသိတေ သမ္ဗာဓောကာသသုတ္တေပိ ‘‘အစ္ဆရိယံ၊ အာဝုသော၊ အဗ္ဘုတံ၊ အာဝုသော၊ ယာဝဉ္စိဒံ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သမ္ဗာဓေ ဩကာသာဓိဂမော အနုဗုဒ္ဓါ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ…ပေ… နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယ ယဒိဒံ ဆ အနုဿတိဋ္ဌာနာနိ။ ကတမာနိ ဆ? ဣဓာဝုသော၊ အရိယသာဝကော တထာဂတံ အနုဿရတိ…ပေ… ဧဝမိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဝိသုဒ္ဓိဓမ္မာ ဘဝန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၂၆) ဧဝံ အရိယသာဝကဿေဝ ပရမတ္ထဝိသုဒ္ဓိဓမ္မတာယ ဩကာသာဓိဂမဝသေန ကထိတာ။

ဥပေါသထသုတ္တေပိ ‘‘ကထဉ္စ၊ ဝိသာခေ၊ အရိယူပေါသထော ဟောတိ? ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ၊ ဝိသာခေ၊ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။ ကထဉ္စ၊ ဝိသာခေ၊ ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဝိသာခေ၊ အရိယသာဝကော တထာဂတံ အနုဿရတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၇၁) ဧဝံ အရိယသာဝကဿေဝ ဥပေါသထံ ဥပဝသတော စိတ္တဝိသောဓနကမ္မဋ္ဌာနဝသေန ဥပေါသထဿ မဟပ္ဖလဘာဝဒဿနတ္ထံ ကထိတာ။

ဧကာဒသနိပါတေပိ ‘‘သဒ္ဓါ ခေါ၊ မဟာနာမ၊ အာရာဓကော ဟောတိ၊ နော အဿဒ္ဓါ။ အာရဒ္ဓဝီရိယော၊ ဥပဋ္ဌိတသတိ၊ သမာဟိတော၊ ပညဝါ၊ မဟာနာမ ၊ အာရာဓကော ဟောတိ၊ နော ဒုပ္ပညော။ ဣမေသု ခေါ တွံ၊ မဟာနာမ၊ ပဉ္စသု ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာယ ဆ ဓမ္မေ ဥတ္တရိ ဘာဝေယျာသိ။ ဣဓ တွံ၊ မဟာနာမ၊ တထာဂတံ အနုဿရေယျာသိ ဣတိပိ သော ဘဂဝါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၁။၁၁) ဧဝံ အရိယသာဝကဿေဝ ‘‘တေသံ နော၊ ဘန္တေ၊ နာနာဝိဟာရေန ဝိဟရတံ ကေနဿ ဝိဟာရေန ဝိဟရိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆတော ဝိဟာရဒဿနတ္ထံ ကထိတာ။

၁၆၆။ ဧဝံ သန္တေပိ ပရိသုဒ္ဓသီလာဒိဂုဏသမန္နာဂတေန ပုထုဇ္ဇနေနာပိ မနသိ ကာတဗ္ဗာ။ အနုဿဝဝသေနာပိ ဟိ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဂုဏေ အနုဿရတော စိတ္တံ ပသီဒတိယေဝ။ ယဿာနုဘာဝေန နီဝရဏာနိ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ဥဠာရပါမောဇ္ဇော ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ အရဟတ္တံယေဝ သစ္ဆိကရေယျ ကဋအန္ဓကာရဝါသီ ဖုဿဒေဝတ္ထေရော ဝိယ။

သော ကိရာယသ္မာ မာရေန နိမ္မိတံ ဗုဒ္ဓရူပံ ဒိသွာ ‘‘အယံ တာဝ သရာဂဒေါသမောဟော ဧဝံ သောဘတိ၊ ကထံ နု ခေါ ဘဂဝါ န သောဘတိ၊ သော ဟိ သဗ္ဗသော ဝီတရာဂဒေါသမောဟော’’တိ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိံ ပဋိလဘိတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ။

ဣတိ သာဓုဇနပါမောဇ္ဇတ္ထာယ ကတေ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ

သမာဓိဘာဝနာဓိကာရေ

ဆအနုဿတိနိဒ္ဒေသော နာမ

သတ္တမော ပရိစ္ဆေဒေါ။