📜

၂၂။ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသော

ပဌမမဂ္ဂဉာဏကထာ

၈၀၆။ ဣတော ပရံ ဂေါတြဘုဉာဏံ ဟောတိ၊ တံ မဂ္ဂဿ အာဝဇ္ဇနဋ္ဌာနိယတ္တာ နေဝ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိံ န ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိံ ဘဇတိ၊ အန္တရာ အဗ္ဗောဟာရိကမေဝ ဟောတိ။ ဝိပဿနာသောတေ ပတိတတ္တာ ပန ဝိပဿနာတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ အရဟတ္တမဂ္ဂေါတိ ဣမေသု ပန စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏံ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ နာမ။

တတ္ထ ပဌမမဂ္ဂဉာဏံ တာဝ သမ္ပာဒေတုကာမေန အညံ ကိဉ္စိ ကာတဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ။ ယဉှိ အနေန ကာတဗ္ဗံ သိယာ၊ တံ အနုလောမာဝသာနံ ဝိပဿနံ ဥပ္ပာဒေန္တေန ကတမေဝ။ ဧဝံ ဥပ္ပန္နအနုလောမဉာဏဿ ပနဿ တေဟိ တီဟိပိ အနုလောမဉာဏေဟိ အတ္တနော ဗလာနုရူပေန ထူလထူလေ သစ္စပဋိစ္ဆာဒကေ တမမှိ အန္တရဓာပိတေ သဗ္ဗသင်္ခါရဂတေသု စိတ္တံ န ပက္ခန္ဒတိ၊ န သန္တိဋ္ဌတိ၊ နာဓိမုစ္စတိ၊ န သဇ္ဇတိ၊ န လဂ္ဂတိ၊ န ဗဇ္ဈတိ။ ပဒုမပလာသတော ဥဒကံ ဝိယ ပတိလီယတိ ပတိကုဋတိ ပတိဝတ္တတိ။ သဗ္ဗံ နိမိတ္တာရမ္မဏမ္ပိ သဗ္ဗံ ပဝတ္တာရမ္မဏမ္ပိ ပလိဗောဓတော ဥပဋ္ဌာတိ။ အထဿ သဗ္ဗသ္မိံ နိမိတ္တပဝတ္တာရမ္မဏေ ပလိဗောဓတော ဥပဋ္ဌိတေ အနုလောမဉာဏဿ အာသေဝနန္တေ အနိမိတ္တံ အပ္ပဝတ္တံ ဝိသင်္ခါရံ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကုရုမာနံ ပုထုဇ္ဇနဂေါတ္တံ ပုထုဇ္ဇနသင်္ခံ ပုထုဇ္ဇနဘူမိံ အတိက္ကမမာနံ အရိယဂေါတ္တံ အရိယသင်္ခံ အရိယဘူမိံ ဩက္ကမမာနံ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏေ ပဌမာဝဋ္ဋနပဌမာဘောဂပဌမသမန္နာဟာရဘူတံ မဂ္ဂဿ အနန္တရသမနန္တရာသေဝနဥပနိဿယနတ္ထိဝိဂတဝသေန ဆဟိ အာကာရေဟိ ပစ္စယဘာဝံ သာဓယမာနံ သိခါပ္ပတ္တံ ဝိပဿနာယ မုဒ္ဓဘူတံ အပုနရာဝဋ္ဋကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဂေါတြဘုဉာဏံ။

ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘ကထံ ဗဟိဒ္ဓါ ဝုဋ္ဌာနဝိဝဋ္ဋနေ ပညာ ဂေါတြဘုဉာဏံ? ဥပ္ပာဒံ အဘိဘုယျတီတိ ဂေါတြဘု။ ပဝတ္တံ…ပေ… ဥပါယာသံ အဘိဘုယျတီတိ ဂေါတြဘု။ ဗဟိဒ္ဓါ သင်္ခါရနိမိတ္တံ အဘိဘုယျတီတိ ဂေါတြဘု။ အနုပ္ပာဒံ ပက္ခန္ဒတီတိ ဂေါတြဘု။ အပ္ပဝတ္တံ…ပေ… အနုပါယာသံ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ ပက္ခန္ဒတီတိ ဂေါတြဘု။ ဥပ္ပာဒံ အဘိဘုယျိတွာ အနုပ္ပာဒံ ပက္ခန္ဒတီတိ ဂေါတြဘူ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၉) သဗ္ဗံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

၈၀၇။ တတြာယံ ဧကာဝဇ္ဇနေန ဧကဝီထိယံ ပဝတ္တမာနာနမ္ပိ အနုလောမဂေါတြဘူနံ နာနာရမ္မဏေ ပဝတ္တနာကာရဒီပိကာ ဥပမာ – ယထာ ဟိ မဟာမာတိကံ လင်္ဃိတွာ ပရတီရေ ပတိဋ္ဌာတုကာမော ပုရိသော ဝေဂေန ဓာဝိတွာ မာတိကာယ ဩရိမတီရေ ရုက္ခသာခါယ ဗန္ဓိတွာ ဩလမ္ဗိတံ ရဇ္ဇုံ ဝါ ယဋ္ဌိံ ဝါ ဂဟေတွာ ဥလ္လင်္ဃိတွာ ပရတီရနိန္နပေါဏပဗ္ဘာရကာယော ဟုတွာ ပရတီရဿ ဥပရိဘာဂံ ပတ္တော တံ မုဉ္စိတွာ ဝေဓမာနော ပရတီရေ ပတိတွာ သဏိကံ ပတိဋ္ဌာတိ၊ ဧဝမေဝါယံ ယောဂါဝစရောပိ ဘဝယောနိဂတိဋ္ဌိတိနိဝါသာနံ ပရတီရဘူတေ နိဗ္ဗာနေ ပတိဋ္ဌာတုကာမော ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာဒိနာ ဝေဂေန ဓာဝိတွာ အတ္တဘာဝရုက္ခသာခါယ ဗန္ဓိတွာ ဩလမ္ဗိတံ ရူပရဇ္ဇုံ ဝါ ဝေဒနာဒီသု အညတရဒဏ္ဍံ ဝါ အနိစ္စန္တိ ဝါ ဒုက္ခန္တိ ဝါ အနတ္တာတိ ဝါတိ အနုလောမာဝဇ္ဇနေန ဂဟေတွာ တံ အမုဉ္စမာနောဝ ပဌမေန အနုလောမစိတ္တေန ဥလ္လင်္ဃိတွာ ဒုတိယေန ပရတီရနိန္နပေါဏပဗ္ဘာရကာယော ဝိယ နိဗ္ဗာနနိန္နပေါဏပဗ္ဘာရမာနသော ဟုတွာ တတိယေန ပရတီရဿ ဥပရိဘာဂံ ပတ္တော ဝိယ ဣဒါနိ ပတ္တဗ္ဗဿ နိဗ္ဗာနဿ အာသန္နော ဟုတွာ တဿ စိတ္တဿ နိရောဓေန တံ သင်္ခါရာရမ္မဏံ မုဉ္စိတွာ ဂေါတြဘုစိတ္တေန ဝိသင်္ခါရေ ပရတီရဘူတေ နိဗ္ဗာနေ ပတတိ။ ဧကာရမ္မဏေ ပန အလဒ္ဓါသေဝနတာယ ဝေဓမာနော သော ပုရိသော ဝိယ န တာဝ သုပ္ပတိဋ္ဌိတော ဟောတိ၊ တတော မဂ္ဂဉာဏေန ပတိဋ္ဌာတီတိ။

၈၀၈။ တတ္ထ အနုလောမံ သစ္စပဋိစ္ဆာဒကံ ကိလေသတမံ ဝိနောဒေတုံ သက္ကောတိ၊ န နိဗ္ဗာနမာရမ္မဏံ ကာတုံ။ ဂေါတြဘု နိဗ္ဗာနမေဝ အာရမ္မဏံ ကာတုံ သက္ကောတိ၊ န သစ္စပဋိစ္ဆာဒကံ တမံ ဝိနောဒေတုံ။ တတြာယံ ဥပမာ – ဧကော ကိရ စက္ခုမာ ပုရိသော ‘‘နက္ခတ္တယောဂံ ဇာနိဿာမီ’’တိ ရတ္တိဘာဂေ နိက္ခမိတွာ စန္ဒံ ပဿိတုံ ဥဒ္ဓံ ဥလ္လောကေသိ၊ တဿ ဝလာဟကေဟိ ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ စန္ဒော န ပညာယိတ္ထ။ အထေကော ဝါတော ဥဋ္ဌဟိတွာ ထူလထူလေ ဝလာဟကေ ဝိဒ္ဓံသေတိ။ အပရော မဇ္ဈိမေ၊ အပရော သုခုမေတိ။ တတော သော ပုရိသော ဝိဂတဝလာဟကေ နဘေ စန္ဒံ ဒိသွာ နက္ခတ္တယောဂံ အညာသိ။

တတ္ထ တယော ဝလာဟကာ ဝိယ သစ္စပဋိစ္ဆာဒကထူလမဇ္ဈိမသုခုမံ ကိလေသန္ဓကာရံ၊ တယော ဝါတာ ဝိယ တီဏိ အနုလောမစိတ္တာနိ၊ စက္ခုမာ ပုရိသော ဝိယ ဂေါတြဘုဉာဏံ၊ စန္ဒော ဝိယ နိဗ္ဗာနံ၊ ဧကေကဿ ဝါတဿ ယထာက္ကမေန ဝလာဟကဝိဒ္ဓံသနံ ဝိယ ဧကေကဿ အနုလောမစိတ္တဿ သစ္စပဋိစ္ဆာဒကတမဝိနောဒနံ၊ ဝိဂတဝလာဟကေ နဘေ တဿ ပုရိသဿ ဝိသုဒ္ဓစန္ဒဒဿနံ ဝိယ ဝိဂတေ သစ္စပဋိစ္ဆာဒကေ တမေ ဂေါတြဘုဉာဏဿ ဝိသုဒ္ဓနိဗ္ဗာနဒဿနံ။

ယထေဝ ဟိ တယော ဝါတာ စန္ဒပဋိစ္ဆာဒကေ ဝလာဟကေယေဝ ဝိဒ္ဓံသေတုံ သက္ကောန္တိ၊ န စန္ဒံ ဒဋ္ဌုံ၊ ဧဝံ အနုလောမာနိ သစ္စပဋိစ္ဆာဒကံ တမညေဝ ဝိနောဒေတုံ သက္ကောန္တိ၊ န နိဗ္ဗာနံ ဒဋ္ဌုံ။ ယထာ သော ပုရိသော စန္ဒမေဝ ဒဋ္ဌုံ သက္ကောတိ၊ န ဝလာဟကေ ဝိဒ္ဓံသေတုံ၊ ဧဝံ ဂေါတြဘုဉာဏံ နိဗ္ဗာနမေဝ ဒဋ္ဌုံ သက္ကောတိ၊ န ကိလေသတမံ ဝိနောဒေတုံ။ တေနေဝ စေတံ မဂ္ဂဿ အာဝဇ္ဇနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တဉှိ အနာဝဇ္ဇနမ္ပိ သမာနံ အာဝဇ္ဇနဋ္ဌာနေ ဌတွာ ‘‘ဧဝံ နိဗ္ဗတ္တာဟီ’’တိ မဂ္ဂဿ သညံ ဒတွာ ဝိယ နိရုဇ္ဈတိ။ မဂ္ဂေါပိ တေန ဒိန္နသညံ အမုဉ္စိတွာဝ အဝီစိသန္တတိဝသေန တံ ဉာဏံ အနုပ္ပဗန္ဓမာနော အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗံ အပဒါလိတပုဗ္ဗံ လောဘက္ခန္ဓံ ဒေါသက္ခန္ဓံ မောဟက္ခန္ဓံ နိဗ္ဗိဇ္ဈမာနောဝ ပဒါလယမာနောဝ နိဗ္ဗတ္တတိ။

၈၀၉။ တတြာယံ ဥပမာ – ဧကော ကိရ ဣဿာသော အဋ္ဌဥသဘမတ္တေ ပဒေသေ ဖလကသတံ ဌပါပေတွာ ဝတ္ထေန မုခံ ဝေဌေတွာ သရံ သန္နဟိတွာ စက္ကယန္တေ အဋ္ဌာသိ။ အညော ပုရိသော စက္ကယန္တံ အာဝိဇ္ဈိတွာ ယဒါ ဣဿာသဿ ဖလကံ အဘိမုခံ ဟောတိ၊ တဒါ တတ္ထ ဒဏ္ဍကေန သညံ ဒေတိ။ ဣဿာသော ဒဏ္ဍကသညံ အမုဉ္စိတွာဝ သရံ ခိပိတွာ ဖလကသတံ နိဗ္ဗိဇ္ဈတိ။ တတ္ထ ဒဏ္ဍကသညံ ဝိယ ဂေါတြဘုဉာဏံ၊ ဣဿာသော ဝိယ မဂ္ဂဉာဏံ။ ဣဿာသဿ ဒဏ္ဍကသညံ အမုဉ္စိတွာဝ ဖလကသတနိဗ္ဗိဇ္ဈနံ ဝိယ မဂ္ဂဉာဏဿ ဂေါတြဘုဉာဏေန ဒိန္နသညံ အမုဉ္စိတွာဝ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗာနံ အပဒါလိတပုဗ္ဗာနံ လောဘဒေါသမောဟက္ခန္ဓာနံ နိဗ္ဗိဇ္ဈနပဒါလနံ။

၈၁၀။ န ကေဝလဉ္စေသ မဂ္ဂေါ လောဘက္ခန္ဓာဒီနံ နိဗ္ဗိဇ္ဈနမေဝ ကရောတိ၊ အပိစ ခေါ အနမတဂ္ဂသံသာရဝဋ္ဋဒုက္ခသမုဒ္ဒံ သောသေတိ၊ သဗ္ဗအပါယဒွါရာနိ ပိဒဟတိ၊ သတ္တန္နံ အရိယဓနာနံ သမ္မုခီဘာဝံ ကရောတိ၊ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မိစ္ဆာမဂ္ဂံ ပဇဟတိ၊ သဗ္ဗဝေရဘယာနိ ဝူပသမေတိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဩရသပုတ္တဘာဝံ ဥပနေတိ ၊ အညေသဉ္စ အနေကသတာနံ အာနိသံသာနံ ပဋိလာဘာယ သံဝတ္တတီတိ ဧဝံ အနေကာနိသံသဒါယကေန သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန သမ္ပယုတ္တံ ဉာဏံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ ဉာဏန္တိ။

ပဌမမဂ္ဂဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

သောတာပန္နပုဂ္ဂလကထာ

၈၁၁။ ဣမဿ ပန ဉာဏဿ အနန္တရံ တဿေဝ ဝိပါကဘူတာနိ ဒွေ တီဏိ ဝါ ဖလစိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အနန္တရဝိပါကတ္တာယေဝ ဟိ လောကုတ္တရကုသလာနံ ‘‘သမာဓိမာနန္တရိကညမာဟူ’’တိ (ခု။ ပါ။ ၆။၅) စ ‘‘ဒန္ဓံ အာနန္တရိကံ ပါပုဏာတိ အာသဝါနံ ခယာယာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၆၂) စ အာဒိ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ဧကံ ဒွေ တီဏိ စတ္တာရိ ဝါ ဖလစိတ္တာနီတိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

အနုလောမဿ ဟိ အာသေဝနန္တေ ဂေါတြဘုဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ဒွီဟိ အနုလောမစိတ္တေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ န ဟိ ဧကံ အာသေဝနပစ္စယံ လဘတိ၊ သတ္တစိတ္တပရမာ စ ဧကာဝဇ္ဇနဝီထိ။ တသ္မာ ယဿ ဒွေ အနုလောမာနိ၊ တဿ တတိယံ ဂေါတြဘု စတုတ္ထံ မဂ္ဂစိတ္တံ တီဏိ ဖလစိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ ယဿ တီဏိ အနုလောမာနိ၊ တဿ စတုတ္ထံ ဂေါတြဘု ပဉ္စမံ မဂ္ဂစိတ္တံ ဒွေ ဖလစိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒွေ တီဏိ ဝါ ဖလစိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ။

ကေစိ ပန ယဿ စတ္တာရိ အနုလောမာနိ၊ တဿ ပဉ္စမံ ဂေါတြဘု ဆဋ္ဌံ မဂ္ဂစိတ္တံ ဧကံ ဖလစိတ္တန္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ပန ယသ္မာ စတုတ္ထံ ပဉ္စမံ ဝါ အပ္ပေတိ၊ န တတော ပရံ အာသန္နဘဝင်္ဂတ္တာတိ ပဋိက္ခိတ္တံ။ တသ္မာ န သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ။

၈၁၂။ ဧတ္တာဝတာ စ ပနေသ သောတာပန္နော နာမ ဒုတိယော အရိယပုဂ္ဂလော ဟောတိ။ ဘုသံ ပမတ္တောပိ ဟုတွာ သတ္တက္ခတ္တုံ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သန္ဓာဝိတွာ သံသရိတွာ ဒုက္ခဿန္တဿ ကရဏသမတ္ထော ဟောတိ။ ဖလပရိယောသာနေ ပနဿ စိတ္တံ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ၊ တတော ဘဝင်္ဂံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ မဂ္ဂပစ္စဝေက္ခဏတ္ထာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနံ၊ တသ္မိံ နိရုဒ္ဓေ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ မဂ္ဂပစ္စဝေက္ခဏဇဝနာနီတိ။ ပုန ဘဝင်္ဂံ ဩတရိတွာ တေနေဝ နယေန ဖလာဒီနံ ပစ္စဝေက္ခဏတ္ထာယ အာဝဇ္ဇနာဒီနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယေသံ ဥပ္ပတ္တိယာ ဧသ မဂ္ဂံ ပစ္စဝေက္ခတိ၊ ဖလံ ပစ္စဝေက္ခတိ၊ ပဟီနကိလေသေ ပစ္စဝေက္ခတိ၊ အဝသိဋ္ဌကိလေသေ ပစ္စဝေက္ခတိ၊ နိဗ္ဗာနံ ပစ္စဝေက္ခတိ။

သော ဟိ ‘‘ဣမိနာ ဝတာဟံ မဂ္ဂေန အာဂတော’’တိ မဂ္ဂံ ပစ္စဝေက္ခတိ၊ တတော ‘‘အယံ မေ အာနိသံသော လဒ္ဓါ’’တိ ဖလံ ပစ္စဝေက္ခတိ။ တတော ‘‘ဣမေ နာမ မေ ကိလေသာ ပဟီနာ’’တိ ပဟီနကိလေသေ ပစ္စဝေက္ခတိ။ တတော ‘‘ဣမေ နာမ မေ ကိလေသာ အဝသိဋ္ဌာ’’တိ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယဝဇ္ဈေ ကိလေသေ ပစ္စဝေက္ခတိ။ အဝသာနေ စ ‘‘အယံ မေ ဓမ္မော အာရမ္မဏတော ပဋိဝိဒ္ဓါ’’တိ အမတံ နိဗ္ဗာနံ ပစ္စဝေက္ခတိ။ ဣတိ သောတာပန္နဿ အရိယသာဝကဿ ပဉ္စ ပစ္စဝေက္ခဏာနိ ဟောန္တိ။ ယထာ စ သောတာပန္နဿ၊ ဧဝံ သကဒါဂါမိအနာဂါမီနမ္ပိ။ အရဟတော ပန အဝသိဋ္ဌကိလေသပစ္စဝေက္ခဏံ နာမ နတ္ထီတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗာနိပိ ဧကူနဝီသတိ ပစ္စဝေက္ခဏာနိ နာမ။

ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါယေဝ စေသော။ ပဟီနာဝသိဋ္ဌကိလေသပစ္စဝေက္ခဏဉှိ သေက္ခာနမ္ပိ ဟောတိ ဝါ န ဝါ။ တဿ ဟိ ပစ္စဝေက္ခဏဿ အဘာဝေနေဝ မဟာနာမော ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကောသု နာမ မေ ဓမ္မော အဇ္ဈတ္တံ အပ္ပဟီနော၊ ယေန မေ ဧကဒါ လောဘဓမ္မာပိ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၇၅) သဗ္ဗံ ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒုတိယမဂ္ဂဉာဏကထာ

၈၁၃။ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပန သော သောတာပန္နော အရိယသာဝကော တသ္မိညေဝ ဝါ အာသနေ နိသိန္နော၊ အပရေန ဝါ သမယေန ကာမရာဂဗျာပါဒါနံ တနုဘာဝါယ ဒုတိယာယ ဘူမိယာ ပတ္တိယာ ယောဂံ ကရောတိ။ သော ဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ သမောဓာနေတွာ တဒေဝ ရူပဝေဒနာသညာသင်္ခါရဝိညာဏဘေဒံ သင်္ခါရဂတံ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာတိ ဉာဏေန ပရိမဒ္ဒတိ၊ ပရိဝတ္တေတိ၊ ဝိပဿနာဝီထိံ ဩဂါဟတိ။ တဿေဝံ ပဋိပန္နဿ ဝုတ္တနယေနေဝ သင်္ခါရုပေက္ခာဝသာနေ ဧကာဝဇ္ဇနေန အနုလောမဂေါတြဘုဉာဏေသု ဥပ္ပန္နေသု ဂေါတြဘုအနန္တရံ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေန သမ္ပယုတ္တံ ဉာဏံ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေ ဉာဏန္တိ။

ဒုတိယဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

တတိယမဂ္ဂဉာဏကထာ

၈၁၄။ ဣမဿာပိ ဉာဏဿ အနန္တရံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဖလစိတ္တာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧတ္တာဝတာ စေသ သကဒါဂါမီ နာမ စတုတ္ထော အရိယပုဂ္ဂလော ဟောတိ သကိံဒေဝ ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ ဒုက္ခဿန္တကရဏသမတ္ထော။ တတော ပရံ ပစ္စဝေက္ခဏံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ စ သော သကဒါဂါမီ အရိယသာဝကော တသ္မိညေဝ ဝါ အာသနေ နိသိန္နော အပရေန ဝါ သမယေန ကာမရာဂဗျာပါဒါနံ အနဝသေသပ္ပဟာနာယ တတိယာယ ဘူမိယာ ပတ္တိယာ ယောဂံ ကရောတိ၊ သော ဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ သမောဓာနေတွာ တဒေဝ သင်္ခါရဂတံ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာတိ ဉာဏေန ပရိမဒ္ဒတိ၊ ပရိဝတ္တေတိ၊ ဝိပဿနာဝီထိံ ဩဂါဟတိ။ တဿေဝံ ပဋိပန္နဿ ဝုတ္တနယေနေဝ သင်္ခါရုပေက္ခာဝသာနေ ဧကာဝဇ္ဇနေန အနုလောမဂေါတြဘုဉာဏေသု ဥပ္ပန္နေသု ဂေါတြဘုအနန္တရံ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေန သမ္ပယုတ္တံ ဉာဏံ အနာဂါမိမဂ္ဂေ ဉာဏန္တိ။

တတိယဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

စတုတ္ထမဂ္ဂဉာဏကထာ

၈၁၅။ ဣမဿပိ ဉာဏဿ အနန္တရံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဖလစိတ္တာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧတ္တာဝတာ စေသ အနာဂါမီ နာမ ဆဋ္ဌော အရိယပုဂ္ဂလော ဟောတိ ဩပပါတိကော တတ္ထပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဝတ္တိဓမ္မော ပဋိသန္ဓိဝသေန ဣမံ လောကံ ပုန အနာဂန္တာ။ တတော ပရံ ပစ္စဝေက္ခဏံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ စ သော အနာဂါမီ အရိယသာဝကော တသ္မိညေဝ ဝါ အာသနေ နိသိန္နော၊ အပရေန ဝါ သမယေန ရူပါရူပရာဂမာနဥဒ္ဓစ္စအဝိဇ္ဇာနံ အနဝသေသပ္ပဟာနာယ စတုတ္ထာယ ဘူမိယာ ပတ္တိယာ ယောဂံ ကရောတိ၊ သော ဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ သမောဓာနေတွာ တဒေဝ သင်္ခါရဂတံ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာတိ ဉာဏေန ပရိမဒ္ဒတိ၊ ပရိဝတ္တေတိ၊ ဝိပဿနာဝီထိံ ဩဂါဟတိ။ တဿေဝံ ပဋိပန္နဿ ဝုတ္တနယေနေဝ သင်္ခါရုပေက္ခာဝသာနေ ဧကာဝဇ္ဇနေန အနုလောမဂေါတြဘုဉာဏေသု ဥပ္ပန္နေသု ဂေါတြဘုအနန္တရံ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေန သမ္ပယုတ္တံ ဉာဏံ အရဟတ္တမဂ္ဂေ ဉာဏန္တိ။

စတုတ္ထဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

အရဟန္တပုဂ္ဂလကထာ

၈၁၆။ ဣမဿပိ ဉာဏဿ အနန္တရံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဖလစိတ္တာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧတ္တာဝတာ စေသ အရဟာ နာမ အဋ္ဌမော အရိယပုဂ္ဂလော ဟောတိ မဟာခီဏာသဝေါ အန္တိမဒေဟဓာရီ ဩဟိတဘာရော အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော သမ္မာဒညာ ဝိမုတ္တော သဒေဝကဿ လောကဿ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျောတိ။

ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ အရဟတ္တမဂ္ဂေါတိ ဣမေသု ပန စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏံ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ နာမာ’’တိ၊ တံ ဣမာနိ ဣမိနာ အနုက္ကမေန ပတ္တဗ္ဗာနိ စတ္တာရိ ဉာဏာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ဗောဓိပက္ခိယကထာ

၈၁၇။ ဣဒါနိ ဣမိဿာယေဝ စတုဉာဏာယ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိယာ အာနုဘာဝဝိဇာနနတ္ထံ –

ပရိပုဏ္ဏဗောဓိပက္ခိယ၊ ဘာဝေါ ဝုဋ္ဌာနဗလသမာယောဂေါ၊

ယေ ယေန ပဟာတဗ္ဗာ၊ ဓမ္မာ တေသံ ပဟာနဉ္စ။

ကိစ္စာနိ ပရိညာဒီနိ၊ ယာနိ ဝုတ္တာနိ အဘိသမယကာလေ၊

တာနိ စ ယထာသဘာဝေန၊ ဇာနိတဗ္ဗာနိ သဗ္ဗာနီတိ။

၈၁၈။ တတ္ထ ပရိပုဏ္ဏဗောဓိပက္ခိယ၊ ဘာဝေါတိ ဗောဓိပက္ခိယာနံ ပရိပုဏ္ဏဘာဝေါ။ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ၊ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ၊ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ၊ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ၊ ပဉ္စ ဗလာနိ၊ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ ဟိ ဣမေ သတ္တတိံသ ဓမ္မာ ဗုဇ္ဈနဋ္ဌေန ဗောဓောတိ လဒ္ဓနာမဿ အရိယမဂ္ဂဿ ပက္ခေ ဘဝတ္တာ ဗောဓိပက္ခိယာ နာမ။ ပက္ခေ ဘဝတ္တာတိ ဥပကာရဘာဝေ ဌိတတ္တာ။

၈၁၉။ တေသု တေသု အာရမ္မဏေသု ဩက္ခန္ဒိတွာ ပက္ခန္ဒိတွာ ဥပဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာနံ။ သတိယေဝ ပဋ္ဌာနံ သတိပဋ္ဌာနံ။ ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု ပနဿာ အသုဘ-ဒုက္ခ-အနိစ္စ-အနတ္တာကာရဂဟဏဝသေန သုဘ-သုခ-နိစ္စ-အတ္တ-သညာပဟာနကိစ္စသာဓနဝသေန စ ပဝတ္တိတော စတုဓာ ဘေဒေါ ဟောတိ။ တသ္မာ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာတိ ဝုစ္စန္တိ။

၈၂၀။ ပဒဟန္တိ ဧတေနာတိ ပဓာနံ။ သောဘနံ ပဓာနံ သမ္မပ္ပဓာနံ။ သမ္မာ ဝါ ပဒဟန္တိ ဧတေနာတိ သမ္မပ္ပဓာနံ။ သောဘနံ ဝါ တံ ကိလေသဝိရူပတ္တဝိရဟတော ပဓာနဉ္စ ဟိတသုခနိပ္ဖာဒကတ္တေန သေဋ္ဌဘာဝါဝဟနတော ပဓာနဘာဝကာရဏတော စာတိ သမ္မပ္ပဓာနံ။ ဝီရိယဿေတံ အဓိဝစနံ။ တယိဒံ ဥပ္ပန္နာနုပ္ပန္နာနံ အကုသလာနံ ပဟာနာနုပ္ပတ္တိကိစ္စံ အနုပ္ပန္နုပ္ပန္နာနဉ္စ ကုသလာနံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌိတိကိစ္စံ သာဓယတီတိ စတုဗ္ဗိဓံ ဟောတိ၊ တသ္မာ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာတိ ဝုစ္စန္တိ။

၈၂၁။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေန ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန ဣဒ္ဓိ။ တဿာ သမ္ပယုတ္တာယ ပုဗ္ဗင်္ဂမဋ္ဌေန ဖလဘူတာယ ပုဗ္ဗဘာဂကာရဏဋ္ဌေန စ ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါတိ ဣဒ္ဓိပါဒေါ။ သော ဆန္ဒာဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ၊ တသ္မာ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါတိ ဝုစ္စန္တိ။ ယထာဟ – ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒေါ စိတ္တိဒ္ဓိပါဒေါ ဝီရိယိဒ္ဓိပါဒေါ ဝီမံသိဒ္ဓိပါဒေါ’’တိ (ဝိဘ။ ၄၅၇)။ ဣမေ လောကုတ္တရာဝ။ လောကိယာ ပန ‘‘ဆန္ဒဉ္စေ ဘိက္ခု အဓိပတိံ ကရိတွာ လဘတိ သမာဓိံ၊ လဘတိ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတံ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဆန္ဒသမာဓီ’’တိအာဒိဝစနတော (ဝိဘ။ ၄၃၂) ဆန္ဒာဒိအဓိပတိဝသေန ပဋိလဒ္ဓဓမ္မာပိ ဟောန္တိ။

၈၂၂။ အဿဒ္ဓိယကောသဇ္ဇပမာဒဝိက္ခေပသမ္မောဟာနံ အဘိဘဝနတော အဘိဘဝနသင်္ခါတေန အဓိပတိယဋ္ဌေန ဣန္ဒြိယံ။ အဿဒ္ဓိယာဒီဟိ စ အနဘိဘဝနီယတော အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဗလံ။ တဒုဘယမ္ပိ သဒ္ဓါဒိဝသေန ပဉ္စဝိဓံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ပဉ္စ ဗလာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။

၈၂၃။ ဗုဇ္ဈနကသတ္တဿ ပန အင်္ဂဘာဝေန သတိအာဒယော သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ။ နိယျာနိကဋ္ဌေန စ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒယော အဋ္ဌ မဂ္ဂင်္ဂါ ဟောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ’’တိ။

၈၂၄။ ဣတိ ဣမေ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ ပုဗ္ဗဘာဂေ လောကိယဝိပဿနာယ ဝတ္တမာနာယ စုဒ္ဒသဝိဓေန ကာယံ ပရိဂ္ဂဏှတော စ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ၊ နဝဝိဓေန ဝေဒနံ ပရိဂ္ဂဏှတော စ ဝေဒနာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ၊ သောဠသဝိဓေန စိတ္တံ ပရိဂ္ဂဏှတော စ စိတ္တာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ၊ ပဉ္စဝိဓေန ဓမ္မေ ပရိဂ္ဂဏှတော စ ဓမ္မာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ။ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အနုပ္ပန္နပုဗ္ဗံ ပရဿ ဥပ္ပန္နံ အကုသလံ ဒိသွာ ‘‘ယထာ ပဋိပန္နဿေတံ ဥပ္ပန္နံ၊ န တထာ ပဋိပဇ္ဇိဿာမိ ဧဝံ မေ ဧတံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ၊ တဿ အနုပ္ပာဒါယ ဝါယမနကာလေ ပဌမံ သမ္မပ္ပဓာနံ။ အတ္တနော သမုဒါစာရပ္ပတ္တံ အကုသလံ ဒိသွာ တဿ ပဟာနာယ ဝါယမနကာလေ ဒုတိယံ။ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အနုပ္ပန္နပုဗ္ဗံ ဈာနံ ဝါ ဝိပဿနံ ဝါ ဥပ္ပာဒေတုံ ဝါယမန္တဿ တတိယံ။ ဥပ္ပန္နံ ယထာ န ပရိဟာယတိ၊ ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ စတုတ္ထံ သမ္မပ္ပဓာနံ။ ဆန္ဒံ ဓုရံ ကတွာ ကုသလုပ္ပာဒနကာလေ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒေါ။ မိစ္ဆာဝါစာယ ဝိရမဏကာလေ သမ္မာဝါစာတိ ဧဝံ နာနာစိတ္တေသု လဗ္ဘန္တိ။ ဣမေသံ ပန စတုန္နံ ဉာဏာနံ ဥပ္ပတ္တိကာလေ ဧကစိတ္တေ လဗ္ဘန္တိ။ ဖလက္ခဏေ ဌပေတွာ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ အဝသေသာ တေတ္တိံသ လဗ္ဘန္တိ။

၈၂၅။ ဧဝံ ဧကစိတ္တေ လဗ္ဘမာနေသု စေတေသု ဧကာဝ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာ သတိ ကာယာဒီသု သုဘသညာဒိပ္ပဟာနကိစ္စသာဓနဝသေန စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာတိ ဝုစ္စတိ။ ဧကမေဝ စ ဝီရိယံ အနုပ္ပန္နာနံ အနုပ္ပာဒါဒိကိစ္စသာဓနဝသေန စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာတိ ဝုစ္စတိ။ သေသေသု ပန ဟာပနဝဍ္ဎနံ နတ္ထိ။

၈၂၆။ အပိစ တေသု –

နဝ ဧကဝိဓာ ဧကော၊ ဒွေဓာထ စတု ပဉ္စဓာ၊

အဋ္ဌဓာ နဝဓာ စေဝ၊ ဣတိ ဆဒ္ဓါ ဘဝန္တိ တေ။

နဝ ဧကဝိဓာတိ ဆန္ဒော၊ စိတ္တံ၊ ပီတိ၊ ပဿဒ္ဓိ၊ ဥပေက္ခာ၊ သင်္ကပ္ပော၊ ဝါစာ၊ ကမ္မန္တော၊ အာဇီဝေါတိ ဣမေ နဝ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒါဒိဝသေန ဧကဝိဓာဝ ဟောန္တိ၊ န အညံ ကောဋ္ဌာသံ ဘဇန္တိ။ ဧကော ဒွေဓာတိ သဒ္ဓါ ဣန္ဒြိယ၊ ဗလဝသေန ဒွေဓာ ဌိတာ။ အထ စတု ပဉ္စဓာတိ အထညော ဧကော စတုဓာ၊ အညော ပဉ္စဓာ ဌိတောတိ အတ္ထော။ တတ္ထ သမာဓိ ဧကော ဣန္ဒြိယ၊ ဗလ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂ၊ မဂ္ဂင်္ဂဝသေန စတုဓာ ဌိတော။ ပညာ တေသဉ္စ စတုန္နံ ဣဒ္ဓိပါဒကောဋ္ဌာသဿ စ ဝသေန ပဉ္စဓာ။ အဋ္ဌဓာ နဝဓာ စေဝါတိ အပရော ဧကော အဋ္ဌဓာ၊ ဧကော နဝဓာ ဌိတောတိ အတ္ထော။ စတုသတိပဋ္ဌာန၊ ဣန္ဒြိယ၊ ဗလ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂ၊ မဂ္ဂင်္ဂဝသေန သတိ အဋ္ဌဓာ ဌိတာ။ စတုသမ္မပ္ပဓာန၊ ဣဒ္ဓိပါဒ၊ ဣန္ဒြိယ၊ ဗလ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂ၊ မဂ္ဂင်္ဂဝသေန ဝီရိယံ နဝဓာတိ။ ဧဝံ –

စုဒ္ဒသေဝ အသမ္ဘိန္နာ၊ ဟောန္တေတေ ဗောဓိပက္ခိယာ၊

ကောဋ္ဌာသတော သတ္တဝိဓာ၊ သတ္တတိံသပ္ပဘေဒတော။

သကိစ္စနိပ္ဖာဒနတော၊ သရူပေန စ ဝုတ္တိတော၊

သဗ္ဗေဝ အရိယမဂ္ဂဿ၊ သမ္ဘဝေ သမ္ဘဝန္တိ တေတိ။

ဧဝံ တာဝေတ္ထ ပရိပုဏ္ဏဗောဓိပက္ခိယဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော။

ဝုဋ္ဌာနဗလသမာယောဂကထာ

၈၂၇။ ဝုဋ္ဌာနဗလသမာယောဂေါတိ ဝုဋ္ဌာနဉ္စေဝ ဗလသမာယောဂေါ စ။ လောကိယဝိပဿနာ ဟိ နိမိတ္တာရမ္မဏတ္တာ စေဝ ပဝတ္တိကာရဏဿ စ သမုဒယဿ အသမုစ္ဆိန္ဒနတော နေဝ နိမိတ္တာ န ပဝတ္တာ ဝုဋ္ဌာတိ။ ဂေါတြဘုဉာဏံ သမုဒယဿ အသမုစ္ဆိန္ဒနတော ပဝတ္တာ န ဝုဋ္ဌာတိ။ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတော ပန နိမိတ္တာ ဝုဋ္ဌာတီတိ ဧကတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါဝုဋ္ဌာနဝိဝဋ္ဋနေ ပညာ ဂေါတြဘုဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ မာတိကာ ၁။၁၀)။ တထာ ‘‘ဥပ္ပာဒါ ဝိဝဋ္ဋိတွာ အနုပ္ပာဒံ ပက္ခန္ဒတီတိ ဂေါတြဘု၊ ပဝတ္တာ ဝိဝဋ္ဋိတွာ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၉) သဗ္ဗံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမာနိ ပန စတ္တာရိပိ ဉာဏာနိ အနိမိတ္တာရမ္မဏတ္တာ နိမိတ္တတော ဝုဋ္ဌဟန္တိ၊ သမုဒယဿ သမုစ္ဆိန္ဒနတော ပဝတ္တာ ဝုဋ္ဌဟန္တီတိ ဒုဘတော ဝုဋ္ဌာနာနိ ဟောန္တိ။

တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ကထံ ဒုဘတော ဝုဋ္ဌာနဝိဝဋ္ဋနေ ပညာ မဂ္ဂေ ဉာဏံ?

‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂက္ခဏေ ဒဿနဋ္ဌေန သမ္မာဒိဋ္ဌိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဒနုဝတ္တကကိလေသေဟိ စ ခန္ဓေဟိ စ ဝုဋ္ဌာတိ၊ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗနိမိတ္တေဟိ ဝုဋ္ဌာတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ဒုဘတော ဝုဋ္ဌာနဝိဝဋ္ဋနေ ပညာ မဂ္ဂေ ဉာဏံ။ အဘိနိရောပနဋ္ဌေန သမ္မာသင်္ကပ္ပော မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပာ…ပေ… ပရိဂ္ဂဟဋ္ဌေန သမ္မာဝါစာ မိစ္ဆာဝါစာယ။ သမုဋ္ဌာနဋ္ဌေန သမ္မာကမ္မန္တော။ ဝေါဒါနဋ္ဌေန သမ္မာအာဇီဝေါ။ ပဂ္ဂဟဋ္ဌေန သမ္မာဝါယာမော ။ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌေန သမ္မာသတိ။ အဝိက္ခေပဋ္ဌေန သမ္မာသမာဓိ မိစ္ဆာသမာဓိတော ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဒနုဝတ္တကကိလေသေဟိ စ ခန္ဓေဟိ စ ဝုဋ္ဌာတိ၊ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗနိမိတ္တေဟိ ဝုဋ္ဌာတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘ဒုဘတော ဝုဋ္ဌာနဝိဝဋ္ဋနေ ပညာ မဂ္ဂေ ဉာဏ’န္တိ။

‘‘သကဒါဂါမိမဂ္ဂက္ခဏေ ဒဿနဋ္ဌေန သမ္မာဒိဋ္ဌိ…ပေ… အဝိက္ခေပဋ္ဌေန သမ္မာသမာဓိ ဩဠာရိကာ ကာမရာဂသံယောဇနာ ပဋိဃသံယောဇနာ ဩဠာရိကာ ကာမရာဂါနုသယာ ပဋိဃာနုသယာ ဝုဋ္ဌာတိ…ပေ…။

‘‘အနာဂါမိမဂ္ဂက္ခဏေ ဒဿနဋ္ဌေန သမ္မာဒိဋ္ဌိ…ပေ… အဝိက္ခေပဋ္ဌေန သမ္မာသမာဓိ အနုသဟဂတာ ကာမရာဂသံယောဇနာ ပဋိဃသံယောဇနာ အနုသဟဂတာ ကာမရာဂါနုသယာ ပဋိဃာနုသယာ ဝုဋ္ဌာတိ…ပေ…။

‘‘အရဟတ္တမဂ္ဂက္ခဏေ ဒဿနဋ္ဌေန သမ္မာဒိဋ္ဌိ…ပေ… အဝိက္ခေပဋ္ဌေန သမ္မာသမာဓိ ရူပရာဂါ အရူပရာဂါ မာနာ ဥဒ္ဓစ္စာ အဝိဇ္ဇာယ မာနာနုသယာ ဘဝရာဂါနုသယာ အဝိဇ္ဇာနုသယာ ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဒနုဝတ္တကကိလေသေဟိ စ ခန္ဓေဟိ စ ဝုဋ္ဌာတိ၊ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗနိမိတ္တေဟိ ဝုဋ္ဌာတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘ဒုဘတော ဝုဋ္ဌာနဝိဝဋ္ဋနေ ပညာ မဂ္ဂေ ဉာဏ’’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၆၁)။

၈၂၈။ လောကိယာနဉ္စ အဋ္ဌန္နံ သမာပတ္တီနံ ဘာဝနာကာလေ သမထဗလံ အဓိကံ ဟောတိ။ အနိစ္စာနုပဿနာဒီနံ ဘာဝနာကာလေ ဝိပဿနာဗလံ။ အရိယမဂ္ဂက္ခဏေ ပန ယုဂနဒ္ဓါ တေ ဓမ္မာ ပဝတ္တန္တိ အညမညံ အနတိဝတ္တနဋ္ဌေန။ တသ္မာ ဣမေသု စတူသုပိ ဉာဏေသု ဥဘယဗလသမာယောဂေါ ဟောတိ။ ယထာဟ –

‘‘ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတကိလေသေဟိ စ ခန္ဓေဟိ စ ဝုဋ္ဌဟတော စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတာ အဝိက္ခေပေါ သမာဓိ နိရောဓဂေါစရော၊ အဝိဇ္ဇာသဟဂတကိလေသေဟိ စ ခန္ဓေဟိ စ ဝုဋ္ဌဟတော အနုပဿနဋ္ဌေန ဝိပဿနာ နိရောဓဂေါစရာ။ ဣတိ ဝုဋ္ဌာနဋ္ဌေန သမထဝိပဿနာ ဧကရသာ ဟောန္တိ၊ ယုဂနဒ္ဓါ ဟောန္တိ၊ အညမညံ နာတိဝတ္တန္တီတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ဝုဋ္ဌာနဋ္ဌေန သမထဝိပဿနံ ယုဂနဒ္ဓံ ဘာဝေတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၂။၅)။

ဧဝမေတ္ထ ဝုဋ္ဌာနဗလသမာယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပဟာတဗ္ဗဓမ္မပဟာနကထာ

၈၂၉။ ယေယေန ပဟာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ၊ တေသံ ပဟာနဉ္စာတိ ဣမေသု ပန စတူသု ဉာဏေသု ယေ ဓမ္မာ ယေန ဉာဏေန ပဟာတဗ္ဗာ၊ တေသံ ပဟာနဉ္စ ဇာနိတဗ္ဗံ။ ဧတာနိ ဟိ ယထာယောဂံ သံယောဇနကိလေသမိစ္ဆတ္တလောကဓမ္မမစ္ဆရိယဝိပလ္လာသဂန္ထအဂတိအာသဝဩဃယောဂနီဝရဏပရာမာသဥပါဒါနအနုသယမလအကုသလကမ္မပထစိတ္တုပ္ပာဒသင်္ခါတာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနကရာနိ။

တတ္ထ သံယောဇနာနီတိ ခန္ဓေဟိ ခန္ဓာနံ ဖလေန ကမ္မဿ ဒုက္ခေန ဝါ သတ္တာနံ သံယောဇကတ္တာ ရူပရာဂါဒယော ဒသ ဓမ္မာ ဝုစ္စန္တိ။ ယာဝဉှိ တေ၊ တာဝ ဧတေသံ အနုပရမောတိ။ တတြာပိ ရူပရာဂေါ အရူပရာဂေါ မာနော ဥဒ္ဓစ္စံ အဝိဇ္ဇာတိ ဣမေ ပဉ္စ ဥဒ္ဓံနိဗ္ဗတ္တနကခန္ဓာဒိသံယောဇကတ္တာ ဥဒ္ဓံဘာဂိယသံယောဇနာနိ နာမ။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဝိစိကိစ္ဆာ သီလဗ္ဗတပရာမာသော ကာမရာဂေါ ပဋိဃောတိ ဣမေ ပဉ္စ အဓောနိဗ္ဗတ္တနကခန္ဓာဒိသံယောဇကတ္တာ အဓောဘာဂိယသံယောဇနာနိ နာမ။

ကိလေသာတိ သယံ သံကိလိဋ္ဌတ္တာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနဉ္စ သံကိလေသိကတ္တာ လောဘော ဒေါသော မောဟော မာနော ဒိဋ္ဌိ ဝိစိကိစ္ဆာ ထိနံ ဥဒ္ဓစ္စံ အဟိရိကံ အနောတ္တပ္ပန္တိ ဣမေ ဒသ ဓမ္မာ။

မိစ္ဆတ္တာတိ မိစ္ဆာပဝတ္တနတော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပော မိစ္ဆာဝါစာ မိစ္ဆာကမ္မန္တော မိစ္ဆာအာဇီဝေါ မိစ္ဆာဝါယာမော မိစ္ဆာသတိ မိစ္ဆာသမာဓီတိ ဣမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ။ မိစ္ဆာဝိမုတ္တိမိစ္ဆာဉာဏေဟိ ဝါ သဒ္ဓိံ ဒသ။

လောကဓမ္မာတိ လောကပ္ပဝတ္တိယာ သတိ အနုပရမဓမ္မကတ္တာ လာဘော အလာဘော ယသော အယသော သုခံ ဒုက္ခံ နိန္ဒာ ပသံသာတိ ဣမေ အဋ္ဌ။ ဣဓ ပန ကာရဏောပစာရေန လာဘာဒိဝတ္ထုကဿ အနုနယဿ အလာဘာဒိဝတ္ထုကဿ ပဋိဃဿ စေတံ လောကဓမ္မဂ္ဂဟဏေန ဂဟဏံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

မစ္ဆရိယာနီတိ အာဝါသမစ္ဆရိယံ ကုလမစ္ဆရိယံ လာဘမစ္ဆရိယံ ဓမ္မမစ္ဆရိယံ ဝဏ္ဏမစ္ဆရိယန္တိ ဣမာသု အာဝါသာဒီသု အညေသံ သာဓာရဏဘာဝံ အသဟနာကာရေန ပဝတ္တာနိ ပဉ္စ မစ္ဆရိယာနိ။

ဝိပလ္လာသာတိ အနိစ္စဒုက္ခအနတ္တအသုဘေသုယေဝ ဝတ္ထူသု ‘‘နိစ္စံ သုခံ အတ္တာ သုဘ’’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တော သညာဝိပလ္လာသော စိတ္တဝိပလ္လာသော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသောတိ ဣမေ တယော။

ဂန္ထာတိ နာမကာယဿ စေဝ ရူပကာယဿ စ ဂန္ထနတော အဘိဇ္ဈာဒယော စတ္တာရော။ တထာ ဟိ တေ အဘိဇ္ဈာ ကာယဂန္ထော၊ ဗျာပါဒေါ ကာယဂန္ထော၊ သီလဗ္ဗတပရာမာသော ကာယဂန္ထော၊ ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသော ကာယဂန္ထော ဣစ္စေဝ ဝုတ္တာ။

အဂတီတိ ဆန္ဒဒေါသမောဟဘယေဟိ အကတ္တဗ္ဗကရဏဿ၊ ကတ္တဗ္ဗာကရဏဿ စ အဓိဝစနံ။ တဉှိ အရိယေဟိ အဂန္တဗ္ဗတ္တာ အဂတီတိ ဝုစ္စတိ။

အာသဝါတိ အာရမ္မဏဝသေန အာဂေါတြဘုတော၊ အာဘဝဂ္ဂတော စ သဝနာ၊ အသံဝုတေဟိ ဝါ ဒွါရေဟိ ဃဋဆိဒ္ဒေဟိ ဥဒကံ ဝိယ သဝနတော နိစ္စပဂ္ဃရဏဋ္ဌေန သံသာရဒုက္ခဿ ဝါ သဝနတော ကာမရာဂဘဝရာဂမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအဝိဇ္ဇာနမေတံ အဓိဝစနံ။

ဘဝသာဂရေ အာကဍ္ဎနဋ္ဌေန ဒုရုတ္တရဏဋ္ဌေန စ ဩဃာတိပိ၊ အာရမ္မဏဝိယောဂဿ စေဝ ဒုက္ခဝိယောဂဿ စ အပ္ပဒါနတော ယောဂါတိပိ တေသညေဝ အဓိဝစနံ။

နီဝရဏာနီတိ စိတ္တဿ အာဝရဏနီဝရဏပဋိစ္ဆာဒနဋ္ဌေန ကာမစ္ဆန္ဒာဒယော ပဉ္စ။

ပရာမာသောတိ တဿ တဿ ဓမ္မဿ သဘာဝံ အတိက္ကမ္မ ပရတော အဘူတံ သဘာဝံ အာမသနာကာရေန ပဝတ္တနတော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။

ဥပါဒါနာနီတိ သဗ္ဗာကာရေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တာနိ ကာမုပါဒါနာဒီနိ စတ္တာရိ။

အနုသယာတိ ထာမဂတဋ္ဌေန ကာမရာဂါနုသယော၊ ပဋိဃ၊ မာန၊ ဒိဋ္ဌိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာ၊ ဘဝရာဂ၊ အဝိဇ္ဇာနုသယောတိ ဧဝံ ဝုတ္တာ ကာမရာဂါဒယော သတ္တ ။ တေ ဟိ ထာမဂတတ္တာ ပုနပ္ပုနံ ကာမရာဂါဒီနံ ဥပ္ပတ္တိဟေတုဘာဝေန အနုသေန္တိယေဝါတိ အနုသယာ။

မလာတိ တေလဉ္ဇနကလလံ ဝိယ သယဉ္စ အသုဒ္ဓတ္တာ၊ အညေသဉ္စ အသုဒ္ဓဘာဝကရဏတော လောဘဒေါသမောဟာ တယော။

အကုသလကမ္မပထာတိ အကုသလကမ္မဘာဝေန စေဝ ဒုဂ္ဂတီနဉ္စ ပထဘာဝေန ပါဏာတိပါတော အဒိန္နာဒါနံ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရော မုသာဝါဒေါ ပိသုဏဝါစာ ဖရုသဝါစာ သမ္ဖပ္ပလာပေါ အဘိဇ္ဈာ ဗျာပါဒေါ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ဣမေ ဒသ။

အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါတိ လောဘမူလာ အဋ္ဌ ဒေါသမူလာ ဒွေ မောဟမူလာ ဒွေတိ ဣမေ ဒွါဒသ။

၈၃၀။ ဣတိ ဧတေသံ သံယောဇနာဒီနံ ဓမ္မာနံ ဧတာနိ ယထာယောဂံ ပဟာနကရာနိ။ ကထံ? သံယောဇနေသု တာဝ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဝိစိကိစ္ဆာ သီလဗ္ဗတပရာမာသော အပါယဂမနီယာ စ ကာမရာဂပဋိဃာတိ ဧတေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ပဌမဉာဏဝဇ္ဈာ၊ သေသာ ကာမရာဂပဋိဃာ ဩဠာရိကာ ဒုတိယဉာဏဝဇ္ဈာ၊ သုခုမာ တတိယဉာဏဝဇ္ဈာ၊ ရူပရာဂါဒယော ပဉ္စပိ စတုတ္ထဉာဏဝဇ္ဈာ ဧဝ။ ပရတောပိ စ ယတ္ထ ယတ္ထ ဧဝသဒ္ဒေန နိယမံ န ကရိဿာမ။ တတ္ထ တတ္ထ ယံ ယံ ‘‘ဥပရိဉာဏဝဇ္ဈော’’တိ ဝက္ခာမ၊ သော သော ပုရိမဉာဏေဟိ ဟတာပါယဂမနီယာဒိဘာဝေါဝ ဟုတွာ ဥပရိဉာဏဝဇ္ဈော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကိလေသေသု ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာ ပဌမဉာဏဝဇ္ဈာ၊ ဒေါသော တတိယဉာဏဝဇ္ဈော၊ လောဘမောဟမာနထိနဥဒ္ဓစ္စအဟိရိကအနောတ္တပ္ပာနိ စတုတ္ထဉာဏဝဇ္ဈာနိ။

မိစ္ဆတ္တေသု မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ မုသာဝါဒေါ မိစ္ဆာကမ္မန္တော မိစ္ဆာအာဇီဝေါတိ ဣမေ ပဌမဉာဏဝဇ္ဈာ၊ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပော ပိသုဏဝါစာ ဖရုသဝါစာတိ ဣမေ တတိယဉာဏဝဇ္ဈာ၊ စေတနာယေဝ စေတ္ထ ဝါစာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သမ္ဖပ္ပလာပမိစ္ဆာဝါယာမသတိသမာဓိဝိမုတ္တိဉာဏာနိ စတုတ္ထဉာဏဝဇ္ဈာနိ။

လောကဓမ္မေသု ပဋိဃော တတိယဉာဏဝဇ္ဈော၊ အနုနယော စတုတ္ထဉာဏဝဇ္ဈော၊ ယသေ စ ပသံသာယ စ အနုနယော စတုတ္ထဉာဏဝဇ္ဈောတိ ဧကေ။ မစ္ဆရိယာနိ ပဌမဉာဏဝဇ္ဈာနေဝ။

ဝိပလ္လာသေသု အနိစ္စေ နိစ္စံ၊ အနတ္တနိ အတ္တာတိ စ သညာစိတ္တဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသာ၊ ဒုက္ခေ သုခံ၊ အသုဘေ သုဘန္တိ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော စာတိ ဣမေ ပဌမဉာဏဝဇ္ဈာ၊ အသုဘေ သုဘန္တိ သညာစိတ္တဝိပလ္လာသာ တတိယဉာဏဝဇ္ဈာ၊ ဒုက္ခေ သုခန္တိ သညာစိတ္တဝိပလ္လာသာ စတုတ္ထဉာဏဝဇ္ဈာ။

ဂန္ထေသု သီလဗ္ဗတပရာမသဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသကာယဂန္ထာ ပဌမဉာဏဝဇ္ဈာ၊ ဗျာပါဒကာယဂန္ထော တတိယဉာဏဝဇ္ဈော၊ ဣတရော စတုတ္ထဉာဏဝဇ္ဈော။

အဂတိ ပဌမဉာဏဝဇ္ဈာဝ။

အာသဝေသု ဒိဋ္ဌာသဝေါ ပဌမဉာဏဝဇ္ဈော၊ ကာမာသဝေါ တတိယဉာဏဝဇ္ဈော၊ ဣတရေ ဒွေ စတုတ္ထဉာဏဝဇ္ဈာ။ ဩဃယောဂေသုပိ ဧသေဝ နယော။

နီဝရဏေသု ဝိစိကိစ္ဆာနီဝရဏံ ပဌမဉာဏဝဇ္ဈံ၊ ကာမစ္ဆန္ဒော ဗျာပါဒေါ ကုက္ကုစ္စန္တိ တီဏိ တတိယဉာဏဝဇ္ဈာနိ၊ ထိနမိဒ္ဓဥဒ္ဓစ္စာနိ စတုတ္ထဉာဏဝဇ္ဈာနိ။

ပရာမာသော ပဌမဉာဏဝဇ္ဈောဝ။

ဥပါဒါနေသု သဗ္ဗေသမ္ပိ လောကိယဓမ္မာနံ ဝတ္ထုကာမဝသေန ကာမာတိ အာဂတတ္တာ ရူပါရူပရာဂေါပိ ကာမုပါဒါနေ ပတတိ၊ တသ္မာ တံ စတုတ္ထဉာဏဝဇ္ဈံ၊ သေသာနိ ပဌမဉာဏဝဇ္ဈာနိ။

အနုသယေသု ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာနုသယာ ပဌမဉာဏဝဇ္ဈာဝ၊ ကာမရာဂပဋိဃာနုသယာ တတိယဉာဏဝဇ္ဈာ၊ မာနဘဝရာဂါဝိဇ္ဇာနုသယာ စတုတ္ထဉာဏဝဇ္ဈာ။

မလေသု ဒေါသမလံ တတိယဉာဏဝဇ္ဈံ၊ ဣတရာနိ စတုတ္ထဉာဏဝဇ္ဈာနိ။

အကုသလကမ္မပထေသု ပါဏာတိပါတော အဒိန္နာဒါနံ မိစ္ဆာစာရော မုသာဝါဒေါ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ဣမေ ပဌမဉာဏဝဇ္ဈာ ၊ ပိသုဏဝါစာ ဖရုသဝါစာ ဗျာပါဒေါတိ တယော တတိယဉာဏဝဇ္ဈာ၊ သမ္ဖပ္ပလာပါဘိဇ္ဈာ စတုတ္ထဉာဏဝဇ္ဈာ။

အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒေသု စတ္တာရော ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ္တာ ဝိစိကိစ္ဆာသမ္ပယုတ္တော စာတိ ပဉ္စ ပဌမဉာဏဝဇ္ဈာဝ၊ ဒွေ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တာ တတိယဉာဏဝဇ္ဈာ၊ သေသာ စတုတ္ထဉာဏဝဇ္ဈာတိ။

ယဉ္စ ယေန ဝဇ္ဈံ၊ တံ တေန ပဟာတဗ္ဗံ နာမ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣတိ ဧတေသံ သံယောဇနာဒီနံ ဓမ္မာနံ ဧတာနိ ယထာယောဂံ ပဟာနကရာနီ’’တိ။

၈၃၁။ ကိံ ပနေတာနိ ဧတေ ဓမ္မေ အတီတာနာဂတေ ပဇဟန္တိ ဥဒါဟု ပစ္စုပ္ပန္နေတိ။ ကိံ ပနေတ္ထ ယဒိ တာဝ အတီတာနာဂတေ၊ အဖလော ဝါယာမော အာပဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ? ပဟာတဗ္ဗာနံ နတ္ထိတာယ။ အထ ပစ္စုပ္ပန္နေ၊ တထာပိ အဖလော၊ ဝါယာမေန သဒ္ဓိံ ပဟာတဗ္ဗာနံ အတ္ထိတာယ၊ သံကိလေသိကာ စ မဂ္ဂဘာဝနာ အာပဇ္ဇတိ၊ ဝိပ္ပယုတ္တတာ ဝါ ကိလေသာနံ၊ န စ ပစ္စုပ္ပန္နကိလေသော စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တော နာမ အတ္ထီတိ။ နာယံ အာဝေဏိကာ စောဒနာ။ ပါဠိယံယေဝ ဟိ ‘‘သွာယံ ကိလေသေ ပဇဟတိ၊ အတီတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ၊ အနာဂတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နေ ကိလေသေ ပဇဟတီ’’တိ ဝတွာ၊ ပုန ‘‘ဟဉ္စိ အတီတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ၊ တေနဟိ ခီဏံ ခေပေတိ၊ နိရုဒ္ဓံ နိရောဓေတိ၊ ဝိဂတံ ဝိဂမေတိ၊ အတ္ထင်္ဂတံ အတ္ထင်္ဂမေတိ။ အတီတံ ယံ နတ္ထိ၊ တံ ပဇဟတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၂၁) စ ဝတွာ၊ ‘‘န အတီတေ ကိလေသေ ပဇဟတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တံ။

တထာ ‘‘ဟဉ္စိ အနာဂတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ၊ တေနဟိ အဇာတံ ပဇဟတိ၊ အနိဗ္ဗတ္တံ ပဇဟတိ၊ အနုပ္ပန္နံ ပဇဟတိ၊ အပါတုဘူတံ ပဇဟတိ။ အနာဂတံ ယံ နတ္ထိ၊ တံ ပဇဟတီ’’တိ စ ဝတွာ၊ ‘‘န အနာဂတေ ကိလေသေ ပဇဟတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တံ။

တထာ ‘‘ဟဉ္စိ ပစ္စုပ္ပန္နေ ကိလေသေ ပဇဟတိ၊ တေနဟိ ရတ္တော ရာဂံ ပဇဟတိ။ ဒုဋ္ဌော ဒေါသံ၊ မူဠှော မောဟံ၊ ဝိနိဗဒ္ဓါ မာနံ၊ ပရာမဋ္ဌော ဒိဋ္ဌိံ၊ ဝိက္ခေပဂတော ဥဒ္ဓစ္စံ၊ အနိဋ္ဌင်္ဂတော ဝိစိကိစ္ဆံ၊ ထာမဂတော အနုသယံ ပဇဟတိ။ ကဏှသုက္ကာ ဓမ္မာ ယုဂနဒ္ဓါဝ ဝတ္တန္တိ။ သံကိလေသိကာ မဂ္ဂဘာဝနာ ဟောတီ’’တိ စ ဝတွာ၊ ‘‘န အတီတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ၊ န အနာဂတေ၊ န ပစ္စုပ္ပန္နေ ကိလေသေ ပဇဟတီ’’တိ သဗ္ဗံ ပဋိက္ခိပိတွာ၊ ‘‘တေနဟိ နတ္ထိ မဂ္ဂဘာဝနာ၊ နတ္ထိ ဖလသစ္ဆိကိရိယာ ၊ နတ္ထိ ကိလေသပ္ပဟာနံ၊ နတ္ထိ ဓမ္မာဘိသမယော’’တိ ပဉှာပရိယောသာနေ ‘‘န ဟိ နတ္ထိ မဂ္ဂဘာဝနာ…ပေ… နတ္ထိ ဓမ္မာဘိသမယော’’တိ ပဋိဇာနိတွာ ‘‘ယထာ ကထံ ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တေ ဣဒံ ဝုတ္တံ –

‘‘သေယျထာပိ တရုဏော ရုက္ခော အဇာတဖလော၊ တမေနံ ပုရိသော မူလေ ဆိန္ဒေယျ၊ ယေ တဿ ရုက္ခဿ အဇာတဖလာ၊ တေ အဇာတာယေဝ န ဇာယန္တိ၊ အနိဗ္ဗတ္တာယေဝ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ အနုပ္ပန္နာယေဝ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ အပါတုဘူတာယေဝ န ပါတုဘဝန္တိ၊ ဧဝမေဝ ဥပ္ပာဒေါ ဟေတု ဥပ္ပာဒေါ ပစ္စယော ကိလေသာနံ နိဗ္ဗတ္တိယာတိ ဥပ္ပာဒေ အာဒီနဝံ ဒိသွာ အနုပ္ပာဒေ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ၊ အနုပ္ပာဒေ စိတ္တဿ ပက္ခန္ဒတ္တာ ယေ အာယူဟနပစ္စယာ ကိလေသာ နိဗ္ဗတ္တေယျုံ၊ တေ အဇာတာယေဝ န ဇာယန္တိ…ပေ… အပါတုဘူတာယေဝ န ပါတုဘဝန္တိ၊ ဧဝံ ဟေတုနိရောဓာ ဒုက္ခနိရောဓော။ ပဝတ္တံ ဟေတု…ပေ… နိမိတ္တံ ဟေတု…ပေ… အာယူဟနာ ဟေတု…ပေ… အနာယူဟနေ စိတ္တဿ ပက္ခန္ဒတ္တာ ယေ အာယူဟနပစ္စယာ ကိလေသာ နိဗ္ဗတ္တေယျုံ၊ တေ အဇာတာယေဝ…ပေ… အပါတုဘူတာယေဝ န ပါတုဘဝန္တိ၊ ဧဝံ ဟေတုနိရောဓာ ဒုက္ခနိရောဓော။ ဧဝံ အတ္ထိ မဂ္ဂဘာဝနာ၊ အတ္ထိ ဖလသစ္ဆိကိရိယာ၊ အတ္ထိ ကိလေသပ္ပဟာနံ၊ အတ္ထိ ဓမ္မာဘိသမယော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၂၁)။

၈၃၂။ ဧတေန ကိံ ဒီပိတံ ဟောတိ? ဘူမိလဒ္ဓါနံ ကိလေသာနံ ပဟာနံ ဒီပိတံ ဟောတိ။ ဘူမိလဒ္ဓါ ပန ကိံ အတီတာနာဂတာ ဥဒါဟု ပစ္စုပ္ပန္နာတိ။ ဘူမိလဒ္ဓုပ္ပန္နာ ဧဝ နာမ တေ။

၈၃၃။ ဥပ္ပန္နံ ဟိ ဝတ္တမာနဘူတာပဂတောကာသကတဘူမိလဒ္ဓဝသေန အနေကပ္ပဘေဒံ။ တတ္ထ သဗ္ဗမ္ပိ ဥပ္ပာဒဇရာဘင်္ဂသမင်္ဂိသင်္ခါတံ ဝတ္တမာနုပ္ပန္နံ နာမ။ အာရမ္မဏရသံ အနုဘဝိတွာ နိရုဒ္ဓံ အနုဘူတာပဂတသင်္ခါတံ ကုသလာကုသလံ ဥပ္ပာဒါဒိတ္တယံ အနုပ္ပတွာ နိရုဒ္ဓံ ဘူတာပဂတသင်္ခါတံ သေသသင်္ခတဉ္စ ဘူတာပဂတုပ္ပန္နံ နာမ။ ‘‘ယာနိဿ တာနိ ပုဗ္ဗေကတာနိ ကမ္မာနီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၄၈) ဧဝမာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ ကမ္မံ အတီတမ္ပိ သမာနံ အညံ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိတွာ အတ္တနော ဝိပါကဿောကာသံ ကတွာ ဌိတတ္တာ တထာ ကတောကာသဉ္စ ဝိပါကံ အနုပ္ပန္နမ္ပိ သမာနံ ဧဝံ ကတေ ဩကာသေ ဧကန္တေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဩကာသကတုပ္ပန္နံ နာမ။ တာသု တာသု ဘူမီသု အသမူဟတံ အကုသလံ ဘူမိလဒ္ဓုပ္ပန္နံ နာမ။

၈၃၄။ ဧတ္ထ စ ဘူမိယာ ဘူမိလဒ္ဓဿ စ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဘူမီတိ ဟိ ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတာ တေဘူမကာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ။ ဘူမိလဒ္ဓံ နာမ တေသု ခန္ဓေသု ဥပ္ပတ္တိရဟံ ကိလေသဇာတံ။ တေနဟိ သာ ဘူမိ လဒ္ဓါ နာမ ဟောတီတိ တသ္မာ ဘူမိလဒ္ဓန္တိ ဝုစ္စတိ၊ သာ စ ခေါ န အာရမ္မဏဝသေန။ အာရမ္မဏဝသေန ဟိ သဗ္ဗေပိ အတီတာနာဂတေ ပရိညာတေပိ စ ခီဏာသဝါနံ ခန္ဓေ အာရဗ္ဘ ကိလေသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ မဟာကစ္စာနဥပ္ပလဝဏ္ဏာဒီနံ ခန္ဓေ အာရဗ္ဘ သောရေယျသေဋ္ဌိ နန္ဒမာဏဝကာဒီနံ ဝိယ။ ယဒိ စ တံ ဘူမိလဒ္ဓံ နာမ သိယာ၊ တဿ အပ္ပဟေယျတော န ကောစိ ဘဝမူလံ ပဇဟေယျ။ ဝတ္ထုဝသေန ပန ဘူမိလဒ္ဓံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယတ္ထ ယတ္ထ ဟိ ဝိပဿနာယ အပရိညာတာ ခန္ဓာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဥပ္ပာဒတော ပဘုတိ တေသု ဝဋ္ဋမူလံ ကိလေသဇာတံ အနုသေတိ။ တံ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန ဘူမိလဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၈၃၅။ တတ္ထ စ ယဿ ယေသု ခန္ဓေသု အပ္ပဟီနဋ္ဌေန အနုသယိတာ ကိလေသာ၊ တဿ တေ ဧဝ ခန္ဓာ တေသံ ကိလေသာနံ ဝတ္ထု၊ န အညေသံ သန္တကာ ခန္ဓာ။ အတီတက္ခန္ဓေသု စ အပ္ပဟီနာနုသယိတာနံ ကိလေသာနံ အတီတက္ခန္ဓာဝ ဝတ္ထု၊ န ဣတရေ။ ဧသ နယော အနာဂတာဒီသု။ တထာ ကာမာဝစရက္ခန္ဓေသု အပ္ပဟီနာနုသယိတာနံ ကိလေသာနံ ကာမာဝစရက္ခန္ဓာဝ ဝတ္ထု၊ န ဣတရေ။ ဧသ နယော ရူပါရူပါဝစရေသု။ သောတာပန္နာဒီသု ပန ယဿ ယဿ အရိယပုဂ္ဂလဿ ခန္ဓေသု တံ တံ ဝဋ္ဋမူလံ ကိလေသဇာတံ တေန တေန မဂ္ဂေန ပဟီနံ၊ တဿ တဿ တေ တေ ခန္ဓာ ပဟီနာနံ တေသံ တေသံ ဝဋ္ဋမူလကိလေသာနံ အဝတ္ထုတော ဘူမီတိ သင်္ခံ န လဘန္တိ။ ပုထုဇ္ဇနဿ သဗ္ဗသောဝ ဝဋ္ဋမူလကိလေသာနံ အပ္ပဟီနတ္တာ ယံကိဉ္စိ ကရိယမာနံ ကမ္မံ ကုသလံ အကုသလံ ဝါ ဟောတိ။ ဣစ္စဿ ကမ္မကိလေသပစ္စယာ ဝဋ္ဋံ ဝဋ္ဋတိ။ တဿေတံ ဝဋ္ဋမူလံ ရူပက္ခန္ဓေယေဝ၊ န ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီသု။ ဝိညာဏက္ခန္ဓေယေဝ ဝါ၊ န ရူပက္ခန္ဓာဒီသူတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? အဝိသေသေန ပဉ္စသုပိ ခန္ဓေသု အနုသယိတတ္တာ။

၈၃၆။ ကထံ? ပထဝီရသာဒိ ဝိယ ရုက္ခေ။ ယထာ ဟိ မဟာရုက္ခေ ပထဝီတလံ အဓိဋ္ဌာယ ပထဝီရသဉ္စ အာပေါရသဉ္စ နိဿာယ တပ္ပစ္စယာ မူလခန္ဓသာခပသာခပလ္လဝပလာသပုပ္ဖဖလေဟိ ဝဍ္ဎိတွာ နဘံ ပူရေတွာ ယာဝ ကပ္ပာဝသာနာ ဗီဇပရမ္ပရာယ ရုက္ခပဝေဏိံ သန္တာနယမာနေ ဌိတေ တံ ပထဝီရသာဒိ မူလေယေဝ၊ န ခန္ဓာဒီသု…ပေ… ဖလေယေဝ ဝါ၊ န မူလာဒီသူတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? အဝိသေသေန သဗ္ဗေသု မူလာဒီသု အနုဂတတ္တာတိ။

ယထာ ပန တဿေဝ ရုက္ခဿ ပုပ္ဖဖလာဒီသု နိဗ္ဗိန္နော ကောစိ ပုရိသော စတူသု ဒိသာသု မဏ္ဍူကကဏ္ဋကံ နာမ ဝိသကဏ္ဋကံ အာကောဋေယျ၊ အထ သော ရုက္ခော တေန ဝိသသမ္ဖဿေန ဖုဋ္ဌော ပထဝီရသအာပေါရသာနံ ပရိယာဒိဏ္ဏတ္တာ အပ္ပသဝနဓမ္မတံ အာဂမ္မ ပုန သန္တာနံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ န သက္ကုဏေယျ၊ ဧဝမေဝ ခန္ဓပဝတ္တိယံ နိဗ္ဗိန္နော ကုလပုတ္တော တဿ ပုရိသဿ စတူသု ဒိသာသု ရုက္ခေ ဝိသယောဇနံ ဝိယ အတ္တနော သန္တာနေ စတုမဂ္ဂဘာဝနံ အာရဘတိ။ အထဿ သော ခန္ဓသန္တာနော တေန စတုမဂ္ဂဝိသသမ္ဖဿေန သဗ္ဗသော ဝဋ္ဋမူလကကိလေသာနံ ပရိယာဒိဏ္ဏတ္တာ ကိရိယဘာဝမတ္တဥပဂတကာယကမ္မာဒိသဗ္ဗကမ္မပ္ပဘေဒေါ ဟုတွာ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါနဘိနိဗ္ဗတ္တနဓမ္မတံ အာဂမ္မ ဘဝန္တရသန္တာနံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ န သက္ကောတိ။ ကေဝလံ စရိမဝိညာဏနိရောဓေန နိရိန္ဓနော ဝိယ ဇာတဝေဒေါ အနုပါဒါနော ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ ဧဝံ ဘူမိယာ ဘူမိလဒ္ဓဿ စ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၈၃၇။ အပိစ အပရမ္ပိ သမုဒါစာရအာရမ္မဏာဓိဂ္ဂဟိတအဝိက္ခမ္ဘိတအသမူဟတဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ ဥပ္ပန္နံ။ တတ္ထ ဝတ္တမာနုပ္ပန္နမေဝ သမုဒါစာရုပ္ပန္နံ။ စက္ခာဒီနံ ပန အာပါထဂတေ အာရမ္မဏေ ပုဗ္ဗဘာဂေ အနုပ္ပဇ္ဇမာနမ္ပိ ကိလေသဇာတံ အာရမ္မဏဿ အဓိဂ္ဂဟိတတ္တာ ဧဝ အပရဘာဂေ ဧကန္တေန ဥပ္ပတ္တိတော အာရမ္မဏာဓိဂ္ဂဟိတုပ္ပန္နန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ကလျာဏိဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရတော မဟာတိဿတ္ထေရဿ ဝိသဘာဂရူပဒဿနေန ဥပ္ပန္နကိလေသဇာတံ ဝိယ။ သမထဝိပဿနာနံ အညတရဝသေန အဝိက္ခမ္ဘိတံ ကိလေသဇာတံ စိတ္တသန္တတိမနာရူဠှမ္ပိ ဥပ္ပတ္တိနိဝါရကဿ ဟေတုနော အဘာဝါ အဝိက္ခမ္ဘိတုပ္ပန္နံ နာမ။ သမထဝိပဿနာဝသေန ပန ဝိက္ခမ္ဘိတမ္ပိ အရိယမဂ္ဂေန အသမူဟတတ္တာ ဥပ္ပတ္တိဓမ္မတံ အနတီတတာယ အသမူဟတုပ္ပန္နန္တိ ဝုစ္စတိ၊ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တဿ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘိနော ထေရဿ ကုသုမိတရုက္ခေ ဥပဝနေ ပုပ္ဖာနိ ဥစ္စိနန္တဿ မဓုရေန သရေန ဂါယတော မာတုဂါမဿ ဂီတသဝနေန ဥပ္ပန္နကိလေသဇာတံ ဝိယ။ တိဝိဓမ္ပိ စေတံ အာရမ္မဏာဓိဂ္ဂဟိတာဝိက္ခမ္ဘိတအသမူဟတုပ္ပန္နံ ဘူမိလဒ္ဓေနေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၈၃၈။ ဣစ္စေတသ္မိံ ဝုတ္တပ္ပဘေဒေ ဥပ္ပန္နေ ယဒေတံ ဝတ္တမာနဘူတာပဂတောကာသကတသမုဒါစာရသင်္ခါတံ စတုဗ္ဗိဓံ ဥပ္ပန္နံ၊ တံ အမဂ္ဂဝဇ္ဈတ္တာ ကေနစိပိ ဉာဏေန ပဟာတဗ္ဗံ န ဟောတိ။ ယံ ပနေတံ ဘူမိလဒ္ဓါရမ္မဏာဓိဂ္ဂဟိတအဝိက္ခမ္ဘိတအသမူဟတသင်္ခါတံ ဥပ္ပန္နံ၊ တဿ တံ ဥပ္ပန္နဘာဝံ ဝိနာသယမာနံ ယသ္မာ တံ တံ လောကိယလောကုတ္တရဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ပဟာတဗ္ဗံ ဟောတီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ယေ ယေန ပဟာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ၊ တေသံ ပဟာနဉ္စ ဇာနိတဗ္ဗံ။

ပရိညာဒိကိစ္စကထာ

၈၃၉။

ကိစ္စာနိ ပရိညာဒီနိ၊ ယာနိ ဝုတ္တာနိ အဘိသမယကာလေ၊

တာနိ စ ယထာသဘာဝေန၊ ဇာနိတဗ္ဗာနိ သဗ္ဗာနီတိ။

သစ္စာဘိသမယကာလံ ဟိ ဧတေသု စတူသု ဉာဏေသု ဧကေကဿ ဧကက္ခဏေ ပရိညာ ပဟာနံ သစ္ဆိကိရိယာ ဘာဝနာတိ ဧတာနိ ပရိညာဒီနိ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ဝုတ္တာနိ၊ တာနိ ယထာသဘာဝေန ဇာနိတဗ္ဗာနိ။ ဝုတ္တံ ဟေတံ ပေါရာဏေဟိ –

‘‘ယထာ ပဒီပေါ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဧကက္ခဏေ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ကရောတိ၊ ဝဋ္ဋိံ ဈာပေတိ၊ အန္ဓကာရံ ဝိဓမတိ၊ အာလောကံ ပရိဝိဒံသေတိ၊ သိနေဟံ ပရိယာဒိယတိ၊ ဧဝမေဝ မဂ္ဂဉာဏံ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဧကက္ခဏေ စတ္တာရိ သစ္စာနိ အဘိသမေတိ၊ ဒုက္ခံ ပရိညာဘိသမယေန အဘိသမေတိ၊ သမုဒယံ ပဟာနာဘိသမယေန အဘိသမေတိ၊ မဂ္ဂံ ဘာဝနာဘိသမယေန အဘိသမေတိ၊ နိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? နိရောဓံ အာရမ္မဏံ ကရိတွာ စတ္တာရိပိ သစ္စာနိ ပါပုဏာတိ ပဿတိ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။

ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ ပဿတိ၊ ဒုက္ခသမုဒယမ္ပိ သော ပဿတိ၊ ဒုက္ခနိရောဓမ္ပိ ပဿတိ၊ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒမ္ပိ ပဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁၀၀) သဗ္ဗံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ ‘‘မဂ္ဂသမင်္ဂိဿ ဉာဏံ၊ ဒုက္ခေပေတံ ဉာဏံ၊ ဒုက္ခသမုဒယေပေတံ ဉာဏံ၊ ဒုက္ခနိရောဓေပေတံ ဉာဏံ၊ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယပေတံ ဉာဏ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၇၉၄၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၀၉)။

တတ္ထ ယထာ ပဒီပေါ ဝဋ္ဋိံ ဈာပေတိ၊ ဧဝံ မဂ္ဂဉာဏံ ဒုက္ခံ ပရိဇာနာတိ။ ယထာ အန္ဓကာရံ ဝိဓမတိ၊ ဧဝံ သမုဒယံ ပဇဟတိ။ ယထာ အာလောကံ ပရိဝိဒံသေတိ၊ ဧဝံ သဟဇာတာဒိပစ္စယတာယ သမ္မာသင်္ကပ္ပာဒိဓမ္မသင်္ခါတံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ။ ယထာ သိနေဟံ ပရိယာဒိယတိ၊ ဧဝံ ကိလေသပရိယာဒါနံ နိရောဓံ သစ္ဆိကရောတီတိ ဧဝံ ဥပမာသံသန္ဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၈၄၀။ အပရော နယော – ယထာ သူရိယော ဥဒယန္တော အပုဗ္ဗံ အစရိမံ သဟ ပါတုဘာဝါ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ကရောတိ၊ ရူပဂတာနိ ဩဘာသေတိ၊ အန္ဓကာရံ ဝိဓမတိ၊ အာလောကံ ဒဿေတိ၊ သီတံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတိ၊ ဧဝမေဝ မဂ္ဂဉာဏံ…ပေ… နိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။ ဣဓာပိ ယထာ သူရိယော ရူပဂတာနိ ဩဘာသေတိ၊ ဧဝံ မဂ္ဂဉာဏံ ဒုက္ခံ ပရိဇာနာတိ။ ယထာ အန္ဓကာရံ ဝိဓမတိ၊ ဧဝံ သမုဒယံ ပဇဟတိ။ ယထာ အာလောကံ ဒဿေတိ၊ ဧဝံ သဟဇာတာဒိပစ္စယတာယ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ။ ယထာ သီတံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတိ၊ ဧဝံ ကိလေသပဋိပ္ပဿဒ္ဓိံ နိရောဓံ သစ္ဆိကရောတီတိ ဧဝံ ဥပမာသံသန္ဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၈၄၁။ အပရော နယော – ယထာ နာဝါ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဧကက္ခဏေ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ကရောတိ၊ ဩရိမတီရံ ပဇဟတိ၊ သောတံ ဆိန္ဒတိ၊ ဘဏ္ဍံ ဝဟတိ၊ ပါရိမတီရံ အပ္ပေတိ၊ ဧဝမေဝ မဂ္ဂဉာဏံ…ပေ… နိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။ ဧတ္ထာပိ ယထာ နာဝါ ဩရိမတီရံ ပဇဟတိ၊ ဧဝံ မဂ္ဂဉာဏံ ဒုက္ခံ ပရိဇာနာတိ။ ယထာ သောတံ ဆိန္ဒတိ၊ ဧဝံ သမုဒယံ ပဇဟတိ။ ယထာ ဘဏ္ဍံ ဝဟတိ၊ ဧဝံ သဟဇာတာဒိပစ္စယတာယ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ။ ယထာ ပါရိမတီရံ အပ္ပေတိ၊ ဧဝံ ပါရိမတီရဘူတံ နိရောဓံ သစ္ဆိကရောတီတိ ဧဝံ ဥပမာသံသန္ဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၈၄၂။ ဧဝံ သစ္စာဘိသမယကာလသ္မိံ ဧကက္ခဏေ စတုန္နံ ကိစ္စာနံ ဝသေန ပဝတ္တဉာဏဿ ပနဿ သောဠသဟာကာရေဟိ တထဋ္ဌေန စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ဧကပဋိဝေဓာနိ ဟောန္တိ။ ယထာဟ –

‘‘ကထံ တထဋ္ဌေန စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ဧကပဋိဝေဓာနိ? သောဠသဟိ အာကာရေဟိ တထဋ္ဌေန စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ဧကပဋိဝေဓာနိ။ ဒုက္ခဿ ပီဠနဋ္ဌော၊ သင်္ခတဋ္ဌော၊ သန္တာပဋ္ဌော၊ ဝိပရိဏာမဋ္ဌော၊ တထဋ္ဌော။ သမုဒယဿ အာယူဟနဋ္ဌော၊ နိဒါနဋ္ဌော၊ သံယောဂဋ္ဌော၊ ပလိဗောဓဋ္ဌော၊ တထဋ္ဌော။ နိရောဓဿ နိဿရဏဋ္ဌော၊ ဝိဝေကဋ္ဌော၊ အသင်္ခတဋ္ဌော၊ အမတဋ္ဌော၊ တထဋ္ဌော။ မဂ္ဂဿ နိယျာနဋ္ဌော၊ ဟေတုဋ္ဌော၊ ဒဿနဋ္ဌော၊ အဓိပတေယျဋ္ဌော၊ တထဋ္ဌော။ ဣမေဟိ သောဠသဟိ အာကာရေဟိ တထဋ္ဌေန စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဧကသင်္ဂဟိတာနိ။ ယံ ဧကသင်္ဂဟိတံ၊ တံ ဧကတ္တံ။ ယံ ဧကတ္တံ၊ တံ ဧကေန ဉာဏေန ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဧကပဋိဝေဓာနီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၂။၁၁)။

၈၄၃။ တတ္ထ သိယာ ယဒါ ဒုက္ခာဒီနံ အညေပိ ရောဂဂဏ္ဍာဒယော အတ္ထာ အတ္ထိ၊ အထ ကသ္မာ စတ္တာရောယေဝ ဝုတ္တာတိ။ ဧတ္ထ ဝဒါမ၊ အညသစ္စဒဿနဝသေန အာဝိဘာဝတော။ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဒုက္ခေ ဉာဏံ? ဒုက္ခံ အာရဗ္ဘ ယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပညာ ပဇာနနာ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၇၉၄၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၀၉) ဟိ နယေန ဧကေကသစ္စာရမ္မဏဝသေနာပိ သစ္စဉာဏံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ ပဿတိ၊ သမုဒယမ္ပိ သော ပဿတီ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁၀၀) နယေန ဧကံ သစ္စံ အာရမ္မဏံ ကတွာ သေသေသုပိ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိဝသေနာပိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ယဒါ ဧကေကံ သစ္စံ အာရမ္မဏံ ကရောတိ၊ တဒါ သမုဒယဒဿနေန တာဝ သဘာဝတော ပီဠနလက္ခဏဿာပိ ဒုက္ခဿ၊ ယသ္မာ တံ အာယူဟနလက္ခဏေန သမုဒယေန အာယူဟိတံ သင်္ခတံ ရာသိကတံ၊ တသ္မာဿ သော သင်္ခတဋ္ဌော အာဝိဘဝတိ။ ယသ္မာ ပန မဂ္ဂေါ ကိလေသသန္တာပဟရော သုသီတလော၊ တသ္မာဿ မဂ္ဂဿ ဒဿနေန သန္တာပဋ္ဌော အာဝိဘဝတိ အာယသ္မတော နန္ဒဿ အစ္ဆရာဒဿနေန သုန္ဒရိယာ အနဘိရူပဘာဝေါ ဝိယ။ အဝိပရိဏာမဓမ္မဿ ပန နိရောဓဿ ဒဿနေနဿ ဝိပရိဏာမဋ္ဌော အာဝိဘဝတီတိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝေတ္ထ နတ္ထိ။

တထာ သဘာဝတော အာယူဟနလက္ခဏဿာပိ သမုဒယဿ၊ ဒုက္ခဒဿနေန နိဒါနဋ္ဌော အာဝိဘဝတိ အသပ္ပာယဘောဇနတော ဥပ္ပန္နဗျာဓိဒဿနေန ဘောဇနဿ ဗျာဓိနိဒါနဘာဝေါ ဝိယ။ ဝိသံယောဂဘူတဿ နိရောဓဿ ဒဿနေန သံယောဂဋ္ဌော။ နိယျာနဘူတဿ စ မဂ္ဂဿ ဒဿနေန ပလိဗောဓဋ္ဌောတိ။

တထာ နိဿရဏလက္ခဏဿာပိ နိရောဓဿ၊ အဝိဝေကဘူတဿ သမုဒယဿ ဒဿနေန ဝိဝေကဋ္ဌော အာဝိဘဝတိ။ မဂ္ဂဒဿနေန အသင်္ခတဋ္ဌော၊ ဣမိနာ ဟိ အနမတဂ္ဂသံသာရေ မဂ္ဂေါ နဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ သောပိ စ သပ္ပစ္စယတ္တာ သင်္ခတောယေဝါတိ အပ္ပစ္စယဓမ္မဿ အသင်္ခတဘာဝေါ အတိဝိယ ပါကဋော ဟောတိ။ ဒုက္ခဒဿနေန ပနဿ အမတဋ္ဌော အာဝိဘဝတိ၊ ဒုက္ခံ ဟိ ဝိသံ၊ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ။

တထာ နိယျာနလက္ခဏဿာပိ မဂ္ဂဿ၊ သမုဒယဒဿနေန ‘‘နာယံ ဟေတု နိဗ္ဗာနဿ ပတ္တိယာ၊ အယံ ဟေတူ’’တိ ဟေတုဋ္ဌော အာဝိဘဝတိ။ နိရောဓဒဿနေန ဒဿနဋ္ဌော၊ ပရမသုခုမာနိ ရူပါနိ ပဿတော ‘‘ဝိပ္ပသန္နံ ဝတ မေ စက္ခူ’’န္တိ စက္ခုဿ ဝိပ္ပသန္နဘာဝေါ ဝိယ။ ဒုက္ခဒဿနေန အဓိပတေယျဋ္ဌော၊ အနေကရောဂါတုရကပဏဇနဒဿနေန ဣဿရဇနဿ ဥဠာရဘာဝေါ ဝိယာတိ ဧဝမေတ္ထ သလက္ခဏဝသေန ဧကေကဿ၊ အညသစ္စဒဿနဝသေန စ ဣတရေသံ တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ အာဝိဘာဝတော ဧကေကဿ စတ္တာရော စတ္တာရော အတ္ထာ ဝုတ္တာ။ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန သဗ္ဗေ စေတေ အတ္ထာ ဧကေနေဝ ဒုက္ခာဒီသု စတုကိစ္စေန ဉာဏေန ပဋိဝေဓံ ဂစ္ဆန္တီတိ။ ယေ ပန နာနာဘိသမယံ ဣစ္ဆန္တိ၊ တေသံ ဥတ္တရံ အဘိဓမ္မေ ကထာဝတ္ထုသ္မိံ ဝုတ္တမေဝ။

ပရိညာဒိပ္ပဘေဒကထာ

၈၄၄။ ဣဒါနိ ယာနိ တာနိ ပရိညာဒီနိ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ဝုတ္တာနိ၊ တေသု –

တိဝိဓာ ဟောတိ ပရိညာ၊ တထာ ပဟာနမ္ပိ သစ္ဆိကိရိယာပိ၊

ဒွေ ဘာဝနာ အဘိမတာ၊ ဝိနိစ္ဆယော တတ္ထ ဉာတဗ္ဗော။

၈၄၅။ တိဝိဓာ ဟောတိ ပရိညာတိ ဉာတပရိညာ တီရဏပရိညာ ပဟာနပရိညာတိ ဧဝံ ပရိညာ တိဝိဓာ ဟောတိ။ တတ္ထ ‘‘အဘိညာပညာ ဉာတဋ္ဌေန ဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ မာတိကာ ၁။၂၀) ဧဝံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ‘‘ယေ ယေ ဓမ္မာ အဘိညာတာ ဟောန္တိ၊ တေ တေ ဓမ္မာ ဉာတာ ဟောန္တီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၇၅) ဧဝံ သင်္ခေပတော၊ ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဘိညေယျံ။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ အဘိညေယျံ? စက္ခုံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဘိညေယျ’’န္တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂) နယေန ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တာ ဉာတပရိညာ နာမ။ တဿာ သပ္ပစ္စယနာမရူပါဘိဇာနနာ အာဝေဏိကာ ဘူမိ။

၈၄၆။ ‘‘ပရိညာပညာ တီရဏဋ္ဌေန ဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ မာတိကာ ၁။၂၁) ဧဝံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ပန ‘‘ယေ ယေ ဓမ္မာ ပရိညာတာ ဟောန္တိ၊ တေ တေ ဓမ္မာ တီရိတာ ဟောန္တီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၇၅) ဧဝံ သင်္ခေပတော၊ ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိညေယျံ။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ ပရိညေယျံ? စက္ခုံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိညေယျ’’န္တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၁) နယေန ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တာ တီရဏပရိညာ နာမ။ တဿာ ကလာပသမ္မသနတော ပဋ္ဌာယ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာတိ တီရဏဝသေန ပဝတ္တမာနာယ ယာဝ အနုလောမာ အာဝေဏိကာ ဘူမိ။

၈၄၇။ ‘‘ပဟာနပညာ ပရိစ္စာဂဋ္ဌေန ဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ မာတိကာ ၁။၂၂) ဧဝံ ပန ဥဒ္ဒိသိတွာ ‘‘ယေ ယေ ဓမ္မာ ပဟီနာ ဟောန္တိ၊ တေ တေ ဓမ္မာ ပရိစ္စတ္တာ ဟောန္တီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၇၅) ဧဝံ ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တာ ‘‘အနိစ္စာနုပဿနာယ နိစ္စသညံ ပဇဟတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ ပဟာနပရိညာ။ တဿာ ဘင်္ဂါနုပဿနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မဂ္ဂဉာဏာ ဘူမိ၊ အယံ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။

ယသ္မာ ဝါ ဉာတတီရဏပရိညာယောပိ တဒတ္ထာယေဝ၊ ယသ္မာ စ ယေ ဓမ္မေ ပဇဟတိ၊ တေ နိယမတော ဉာတာ စေဝ တီရိတာ စ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ပရိညာတ္တယမ္ပိ ဣမိနာ ပရိယာယေန မဂ္ဂဉာဏဿ ကိစ္စန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၈၄၈။ တထာ ပဟာနမ္ပီတိ ပဟာနမ္ပိ ဟိ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနန္တိ ပရိညာ ဝိယ တိဝိဓမေဝ ဟောတိ။ တတ္ထ ယံ သသေဝါလေ ဥဒကေ ပက္ခိတ္တေန ဃဋေန သေဝါလဿ ဝိယ တေန တေန လောကိယသမာဓိနာ နီဝရဏာဒီနံ ပစ္စနီကဓမ္မာနံ ဝိက္ခမ္ဘနံ၊ ဣဒံ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ နာမ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနဉ္စ နီဝရဏာနံ ပဌမံ ဈာနံ ဘာဝယတော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၄) နီဝရဏာနညေဝ ဝိက္ခမ္ဘနံ ဝုတ္တံ၊ တံ ပါကဋတ္တာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နီဝရဏာနိ ဟိ ဈာနဿ ပုဗ္ဗဘာဂေပိ ပစ္ဆာဘာဂေပိ န သဟသာ စိတ္တံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တိ၊ ဝိတက္ကာဒယော အပ္ပိတက္ခဏေယေဝ။ တသ္မာ နီဝရဏာနံ ဝိက္ခမ္ဘနံ ပါကဋံ။

၈၄၉။ ယံ ပန ရတ္တိဘာဂေ သမုဇ္ဇလိတေန ပဒီပေန အန္ဓကာရဿ ဝိယ တေန တေန ဝိပဿနာယ အဝယဝဘူတေန ဉာဏင်္ဂေန ပဋိပက္ခဝသေနေဝ တဿ တဿ ပဟာတဗ္ဗဓမ္မဿ ပဟာနံ၊ ဣဒံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ နာမ။ သေယျထိဒံ – နာမရူပပရိစ္ဆေဒေန တာဝ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ။ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေန အဟေတုဝိသမဟေတုဒိဋ္ဌိယာ စေဝ ကင်္ခါမလဿ စ။ ကလာပသမ္မသနေန ‘‘အဟံ မမာ’’တိ သမူဟဂါဟဿ။ မဂ္ဂါမဂ္ဂဝဝတ္ထာနေန အမဂ္ဂေ မဂ္ဂသညာယ။ ဥဒယဒဿနေန ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ။ ဝယဒဿနေန သဿတဒိဋ္ဌိယာ။ ဘယတုပဋ္ဌာနေန သဘယေ အဘယသညာယ။ အာဒီနဝဒဿနေန အဿာဒသညာယ။ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနေန အဘိရတိသညာယ။ မုဉ္စိတုကမျတာယ အမုဉ္စိတုကာမဘာဝဿ။ ပဋိသင်္ခါနေန အပ္ပဋိသင်္ခါနဿ။ ဥပေက္ခာယ အနုပေက္ခနဿ။ အနုလောမေန သစ္စပဋိလောမဂါဟဿ ပဟာနံ။

ယံ ဝါ ပန အဋ္ဌာရသသု မဟာဝိပဿနာသု အနိစ္စာနုပဿနာယ နိစ္စသညာယ။ ဒုက္ခာနုပဿနာယ သုခသညာယ။ အနတ္တာနုပဿနာယ အတ္တသညာယ။ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာယ နန္ဒိယာ။ ဝိရာဂါနုပဿနာယ ရာဂဿ။ နိရောဓာနုပဿနာယ သမုဒယဿ။ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာယ အာဒါနဿ။ ခယာနုပဿနာယ ဃနသညာယ။ ဝယာနုပဿနာယ အာယူဟနဿ။ ဝိပရိဏာမာနုပဿနာယ ဓုဝသညာယ။ အနိမိတ္တာနုပဿနာယ နိမိတ္တဿ။ အပ္ပဏိဟိတာနုပဿနာယ ပဏိဓိယာ။ သုညတာနုပဿနာယ အဘိနိဝေသဿ။ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ သာရာဒါနာဘိနိဝေသဿ။ ယထာဘူတဉာဏဒဿနေန သမ္မောဟာဘိနိဝေသဿ။ အာဒီနဝါနုပဿနာယ အာလယာဘိနိဝေသဿ။ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာယ အပ္ပဋိသင်္ခါယ။ ဝိဝဋ္ဋာနုပဿနာယ သံယောဂါဘိနိဝေသဿ ပဟာနံ။ ဣဒမ္ပိ တဒင်္ဂပ္ပဟာနမေဝ။

၈၅၀။ တတ္ထ ယထာ အနိစ္စာနုပဿနာဒီဟိ သတ္တဟိ နိစ္စသညာဒီနံ ပဟာနံ ဟောတိ၊ တံ ဘင်္ဂါနုပဿနေ ဝုတ္တမေဝ။

ခယာနုပဿနာတိ ပန ဃနဝိနိဗ္ဘောဂံ ကတွာ အနိစ္စံ ခယဋ္ဌေနာတိ ဧဝံ ခယံ ပဿတော ဉာဏံ။ တေန ဃနသညာယ ပဟာနံ ဟောတိ။

ဝယာနုပဿနာတိ –

အာရမ္မဏာနွယေန၊ ဥဘော ဧကဝဝတ္ထာနာ၊

နိရောဓေ အဓိမုတ္တတာ၊ ဝယလက္ခဏဝိပဿနာတိ။ –

ဧဝံ ဝုတ္တာ ပစ္စက္ခတော စေဝ အနွယတော စ သင်္ခါရာနံ ဘင်္ဂံ ဒိသွာ တသ္မိညေဝ ဘင်္ဂသင်္ခါတေ နိရောဓေ အဓိမုတ္တတာ၊ တာယ အာယူဟနဿ ပဟာနံ ဟောတိ။ ယေသံ ဟိ အတ္ထာယ အာယူဟေယျ၊ ‘‘တေ ဧဝံ ဝယဓမ္မာ’’တိ ဝိပဿတော အာယူဟနေ စိတ္တံ န နမတိ။

ဝိပရိဏာမာနုပဿနာတိ ရူပသတ္တကာဒိဝသေန တံ တံ ပရိစ္ဆေဒံ အတိက္ကမ္မ အညထာပဝတ္တိဒဿနံ။ ဥပ္ပန္နဿ ဝါ ဇရာယ စေဝ မရဏေန စ ဒွီဟာကာရေဟိ ဝိပရိဏာမဒဿနံ၊ တာယ ဓုဝသညာယ ပဟာနံ ဟောတိ။

အနိမိတ္တာနုပဿနာတိ အနိစ္စာနုပဿနာဝ၊ တာယ နိစ္စနိမိတ္တဿ ပဟာနံ ဟောတိ။

အပ္ပဏိဟိတာနုပဿနာတိ ဒုက္ခာနုပဿနာဝ၊ တာယ သုခပဏိဓိသုခပတ္ထနာပဟာနံ ဟောတိ။

သုညတာနုပဿနာတိ အနတ္တာနုပဿနာဝ၊ တာယ ‘‘အတ္ထိ အတ္တာ’’တိ အဘိနိဝေသဿ ပဟာနံ ဟောတိ။

အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာတိ –

‘‘အာရမ္မဏဉ္စ ပဋိသင်္ခါ၊ ဘင်္ဂဉ္စ အနုပဿတိ၊

သုညတော စ ဥပဋ္ဌာနံ၊ အဓိပညာ ဝိပဿနာ’’တိ။ –

ဧဝံ ဝုတ္တာ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ ဇာနိတွာ တဿ စ အာရမ္မဏဿ တဒါရမ္မဏဿ စ စိတ္တဿ ဘင်္ဂံ ဒိသွာ ‘‘သင်္ခါရာဝ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ သင်္ခါရာနံ မရဏံ၊ န အညော ကောစိ အတ္ထီ’’တိ ဘင်္ဂဝသေန သုညတံ ဂဟေတွာ ပဝတ္တာ ဝိပဿနာ။ သာ အဓိပညာ စ ဓမ္မေသု စ ဝိပဿနာတိ ကတွာ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာတိ ဝုစ္စတိ၊ တာယ နိစ္စသာရာဘာဝဿ စ အတ္တသာရာဘာဝဿ စ သုဋ္ဌု ဒိဋ္ဌတ္တာ သာရာဒါနာဘိနိဝေသဿ ပဟာနံ ဟောတိ။

ယထာဘူတဉာဏဒဿနန္တိ သပ္ပစ္စယနာမရူပပရိဂ္ဂဟော၊ တေန ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟံ အတီတမဒ္ဓါန’’န္တိအာဒိဝသေန စေဝ၊ ‘‘ဣဿရတော လောကော သမ္ဘောတီ’’တိအာဒိဝသေန စ ပဝတ္တဿ သမ္မောဟာဘိနိဝေသဿ ပဟာနံ ဟောတိ။

အာဒီနဝါနုပဿနာတိ ဘယတုပဋ္ဌာနဝသေန ဥပ္ပန္နံ သဗ္ဗဘဝါဒီသု အာဒီနဝဒဿနဉာဏံ၊ တေန ‘‘ကိဉ္စိ အလ္လီယိတဗ္ဗံ န ဒိဿတီ’’တိ အာလယာဘိနိဝေသဿ ပဟာနံ ဟောတိ။

ပဋိသင်္ခါနုပဿနာတိ မုဉ္စနဿ ဥပါယကရဏံ ပဋိသင်္ခါဉာဏံ၊ တေန အပ္ပဋိသင်္ခါယ ပဟာနံ ဟောတိ။

ဝိဝဋ္ဋာနုပဿနာတိ သင်္ခါရုပေက္ခာ စေဝ အနုလောမဉ္စ။ တဒါ ဟိဿ စိတ္တံ ဤသကပေါဏေ ပဒုမပလာသေ ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ သဗ္ဗသ္မာ သင်္ခါရဂတာ ပတိလီယတိ၊ ပတိကုဋတိ၊ ပတိဝတ္တတီတိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ တာယ သံယောဂါဘိနိဝေသဿ ပဟာနံ ဟောတိ၊ ကာမသံယောဂါဒိကဿ ကိလေသာဘိနိဝေသဿ ကိလေသပ္ပဝတ္တိယာ ပဟာနံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဝိတ္ထာရတော တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘တဒင်္ဂပ္ပဟာနဉ္စ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သမာဓိံ ဘာဝယတော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၄) သင်္ခေပေနေဝ ဝုတ္တံ။

၈၅၁။ ယံ ပန အသနိဝိစက္ကာဘိဟတဿ ရုက္ခဿ ဝိယ အရိယမဂ္ဂဉာဏေန သံယောဇနာဒီနံ ဓမ္မာနံ ယထာ န ပုန ပဝတ္တိ၊ ဧဝံ ပဟာနံ၊ ဣဒံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ နာမ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနဉ္စ လောကုတ္တရံ ခယဂါမိမဂ္ဂံ ဘာဝယတော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၄) ။ ဣတိ ဣမေသု တီသု ပဟာနေသု သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနမေဝ ဣဓ အဓိပ္ပေတံ။ ယသ္မာ ပန တဿ ယောဂိနော ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝိက္ခမ္ဘနတဒင်္ဂပ္ပဟာနာနိပိ တဒတ္ထာနေဝ၊ တသ္မာ ပဟာနတ္တယမ္ပိ ဣမိနာ ပရိယာယေန မဂ္ဂဉာဏဿ ကိစ္စန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဋိရာဇာနံ ဝဓိတွာ ရဇ္ဇံ ပတ္တေန ဟိ ယမ္ပိ တတော ပုဗ္ဗေ ကတံ၊ သဗ္ဗံ ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ရညာ ကတ’’န္တိယေဝ ဝုစ္စတိ။

၈၅၂။ သစ္ဆိကိရိယာပီတိ လောကိယသစ္ဆိကိရိယာ လောကုတ္တရသစ္ဆိကိရိယာတိ ဒွေဓာ ဘိန္နာပိ လောကုတ္တရာယ ဒဿနဘာဝနာဝသေန ဘေဒတော တိဝိဓာ ဟောတိ။ တတ္ထ ‘‘ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘီမှိ၊ ဝသီမှိ၊ ပဌမဇ္ဈာနံ သစ္ဆိကတံ မယာ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၂၀၃-၂၀၄) နယေန အာဂတာ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ ဖဿနာ လောကိယသစ္ဆိကိရိယာ နာမ။ ဖဿနာတိ အဓိဂန္တွာ ‘‘ဣဒံ မယာ အဓိဂတ’’န္တိ ပစ္စက္ခတော ဉာဏဖဿေန ဖုသနာ။ ဣမမေဝ ဟိ အတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘သစ္ဆိကိရိယာ ပညာ ဖဿနဋ္ဌေ ဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ မာတိကာ ၁။၂၄) ဥဒ္ဒိသိတွာ ‘‘ယေ ယေ ဓမ္မာ သစ္ဆိကတာ ဟောန္တိ၊ တေ တေ ဓမ္မာ ဖဿိတာ ဟောန္တီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၇၅) သစ္ဆိကိရိယနိဒ္ဒေသော ဝုတ္တော။

အပိစ အတ္တနော သန္တာနေ အနုပ္ပာဒေတွာပိ ယေ ဓမ္မာ ကေဝလံ အပရပ္ပစ္စယေန ဉာဏေန ဉာတာ၊ တေ သစ္ဆိကတာ ဟောန္တိ။ တေနေဝ ဟိ ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ? စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၉) ဝုတ္တံ။

အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ ‘‘ရူပံ ပဿန္တော သစ္ဆိကရောတိ။ ဝေဒနံ…ပေ… ဝိညာဏံ ပဿန္တော သစ္ဆိကရောတိ။ စက္ခုံ…ပေ… ဇရာမရဏံ…ပေ… အမတောဂဓံ နိဗ္ဗာနံ ပဿန္တော သစ္ဆိကရောတီတိ။ ယေ ယေ ဓမ္မာ သစ္ဆိကတာ ဟောန္တိ၊ တေ တေ ဓမ္မာ ဖဿိတာ ဟောန္တီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၉)။

ပဌမမဂ္ဂက္ခဏေ ပန နိဗ္ဗာနဒဿနံ ဒဿနသစ္ဆိကိရိယာ။ သေသမဂ္ဂက္ခဏေသု ဘာဝနာသစ္ဆိကိရိယာတိ။ သာ ဒုဝိဓာပိ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ တသ္မာ ဒဿနဘာဝနာဝသေန နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာ ဣမဿ ဉာဏဿ ကိစ္စန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၈၅၃။ ဒွေဘာဝနာ အဘိမတာတိ ဘာဝနာ ပန လောကိယဘာဝနာ လောကုတ္တရဘာဝနာတိ ဒွေယေဝ အဘိမတာ။ တတ္ထ လောကိယာနံ သီလသမာဓိပညာနံ ဥပ္ပာဒနံ၊ တာဟိ စ သန္တာနဝါသနံ လောကိယဘာဝနာ။ လောကုတ္တရာနံ ဥပ္ပာဒနံ၊ တာဟိ စ သန္တာနဝါသနံ လောကုတ္တရဘာဝနာ။ တာသု ဣဓ လောကုတ္တရာ အဓိပ္ပေတာ။ လောကုတ္တရာနိ ဟိ သီလာဒီနိ စတုဗ္ဗိဓမ္ပေတံ ဉာဏံ ဥပ္ပာဒေတိ။ တေသံ သဟဇာတပစ္စယာဒိတာယ တေဟိ စ သန္တာနံ ဝါသေတီတိ လောကုတ္တရဘာဝနာဝဿ ကိစ္စန္တိ။

ဧဝံ –

ကိစ္စာနိ ပရိညာဒီနိ၊ ယာနိ ဝုတ္တာနိ အဘိသမယကာလေ၊

တာနိ စ ယထာသဘာဝေန၊ ဇာနိတဗ္ဗာနိ သဗ္ဗာနီတိ။

ဧတ္တာဝတာ စ –

‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော၊ စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယ’’န္တိ။ –

ဧဝံ သရူပေနေဝ အာဘတာယ ပညာဘာဝနာယ ဝိဓာနဒဿနတ္ထံ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘မူလဘူတာ ဒွေ ဝိသုဒ္ဓိယော သမ္ပာဒေတွာ သရီရဘူတာ ပဉ္စ ဝိသုဒ္ဓိယော သမ္ပာဒေန္တေန ဘာဝေတဗ္ဗာ’’တိ၊ တံ ဝိတ္ထာရိတံ ဟောတိ။ ကထံ ဘာဝေတဗ္ဗာတိ အယဉ္စ ပဉှော ဝိဿဇ္ဇိတောတိ။

ဣတိ သာဓုဇနပါမောဇ္ဇတ္ထာယ ကတေ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ

ပညာဘာဝနာဓိကာရေ

ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသော နာမ

ဗာဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။