📜

၂၃။ ပညာဘာဝနာနိသံသနိဒ္ဒေသော

အာနိသံသပကာသနာ

၈၅၄။ ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘ပညာဘာဝနာယ ကော အာနိသံသော’’တိ၊ တတ္ထ ဝဒါမ။ အယဉှိ ပညာဘာဝနာ နာမ အနေကသတာနိသံသာ။ တဿာ ဒီဃေနာပိ အဒ္ဓုနာ န သုကရံ ဝိတ္ထာရတော အာနိသံသံ ပကာသေတုံ။ သင်္ခေပတော ပနဿာ နာနာကိလေသဝိဒ္ဓံသနံ၊ အရိယဖလရသာနုဘဝနံ၊ နိရောဓသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနသမတ္ထတာ၊ အာဟုနေယျဘာဝါဒိသိဒ္ဓီတိ အယမာနိသံသော ဝေဒိတဗ္ဗော။

နာနာကိလေသဝိဒ္ဓံသနကထာ

၈၅၅။ တတ္ထ ယံ နာမရူပပရိစ္ဆေဒတော ပဋ္ဌာယ သက္ကာယဒိဋ္ဌာဒီနံ ဝသေန နာနာကိလေသဝိဒ္ဓံသနံ ဝုတ္တံ၊ အယံ လောကိကာယ ပညာဘာဝနာယ အာနိသံသော။ ယံ အရိယမဂ္ဂက္ခဏေ သံယောဇနာဒီနံ ဝသေန နာနာကိလေသဝိဒ္ဓံသနံ ဝုတ္တံ၊ အယံ လောကုတ္တရာယ ပညာဘာဝနာယ အာနိသံသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘီမဝေဂါနုပတိတာ၊ အသနီဝ သိလုစ္စယေ၊

ဝါယုဝေဂသမုဋ္ဌိတော၊ အရညမိဝ ပါဝကော။

အန္ဓကာရံ ဝိယ ရဝိ၊ သတေဇုဇ္ဇလမဏ္ဍလော၊

ဒီဃရတ္တာနုပတိတံ၊ သဗ္ဗာနတ္ထဝိဓာယကံ။

ကိလေသဇာလံ ပညာ ဟိ၊ ဝိဒ္ဓံသယတိ ဘာဝိတာ၊

သန္ဒိဋ္ဌိကမတော ဇညာ၊ အာနိသံသမိမံ ဣဓ။

ဖလသမာပတ္တိကထာ

၈၅၆။ အရိယဖလရသာနုဘဝနန္တိ န ကေဝလဉ္စ ကိလေသဝိဒ္ဓံသနညေဝ၊ အရိယဖလရသာနုဘဝနမ္ပိ ပညာဘာဝနာယ အာနိသံသော။ အရိယဖလန္တိ ဟိ သောတာပတ္တိဖလာဒိ သာမညဖလံ ဝုစ္စတိ။ တဿ ဒွီဟာကာရေဟိ ရသာနုဘဝနံ ဟောတိ။ မဂ္ဂဝီထိယဉ္စ ဖလသမာပတ္တိဝသေန စ ပဝတ္တိယံ။ တတြာဿ မဂ္ဂဝီထိယံ ပဝတ္တိ ဒဿိတာယေဝ။

၈၅၇။ အပိစ ယေ ‘‘သံယောဇနပ္ပဟာနမတ္တမေဝ ဖလံ နာမ၊ န ကောစိ အညော ဓမ္မော အတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေသံ အနုနယတ္ထံ ဣဒံ သုတ္တမ္ပိ ဒဿေတဗ္ဗံ – ‘‘ကထံ ပယောဂပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပညာ ဖလေ ဉာဏံ? သောတာပတ္တိမဂ္ဂက္ခဏေ ဒဿနဋ္ဌေန သမ္မာဒိဋ္ဌိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဒနုဝတ္တကကိလေသေဟိ စ ခန္ဓေဟိ စ ဝုဋ္ဌာတိ၊ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗနိမိတ္တေဟိ ဝုဋ္ဌာတိ။ တမ္ပယောဂပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ မဂ္ဂဿေတံ ဖလ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၆၃) ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

‘‘စတ္တာရော မဂ္ဂါ အပရိယာပန္နာ၊ စတ္တာရိ စ သာမညဖလာနိ၊ ဣမေ ဓမ္မာ အပ္ပမာဏာရမ္မဏာ’’ (ဓ။ သ။ ၁၄၂၂)။ ‘‘မဟဂ္ဂတော ဓမ္မော အပ္ပမာဏဿ ဓမ္မဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၂။၆၂) ဧဝမာဒီနိပိ စေတ္ထ သာဓကာနိ။

၈၅၈။ ဖလသမာပတ္တိယံ ပဝတ္တိဒဿနတ္ထံ ပနဿ ဣဒံ ပဉှာကမ္မံ – ကာ ဖလသမာပတ္တိ၊ ကေ တံ သမာပဇ္ဇန္တိ၊ ကေ န သမာပဇ္ဇန္တိ၊ ကသ္မာ သမာပဇ္ဇန္တိ၊ ကထဉ္စဿာ သမာပဇ္ဇနံ ဟောတိ၊ ကထံ ဌာနံ၊ ကထံ ဝုဋ္ဌာနံ၊ ကိံ ဖလဿ အနန္တရံ၊ ကဿ စ ဖလံ အနန္တရန္တိ?

၈၅၉။ တတ္ထ ကာ ဖလသမာပတ္တီတိ ယာ အရိယဖလဿ နိရောဓေ အပ္ပနာ။

၈၆၀။ ကေ တံ သမာပဇ္ဇန္တိ၊ ကေ န သမာပဇ္ဇန္တီတိ သဗ္ဗေပိ ပုထုဇ္ဇနာ န သမာပဇ္ဇန္တိ။ ကသ္မာ? အနဓိဂတတ္တာ။ အရိယာ ပန သဗ္ဗေပိ သမာပဇ္ဇန္တိ။ ကသ္မာ? အဓိဂတတ္တာ။ ဥပရိမာ ပန ဟေဋ္ဌိမံ န သမာပဇ္ဇန္တိ၊ ပုဂ္ဂလန္တရဘာဝုပဂမနေန ပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္တာ။ ဟေဋ္ဌိမာ စ ဥပရိမံ၊ အနဓိဂတတ္တာ။ အတ္တနော အတ္တနောယေဝ ပန ဖလံ သမာပဇ္ဇန္တီတိ ဣဒမေတ္ထ သန္နိဋ္ဌာနံ။

ကေစိ ပန ‘‘သောတာပန္နသကဒါဂါမိနောပိ န သမာပဇ္ဇန္တိ။ ဥပရိမာ ဒွေယေဝ သမာပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣဒဉ္စ တေသံ ကာရဏံ၊ ဧတေ ဟိ သမာဓိသ္မိံ ပရိပူရကာရိနောတိ။ တံ ပုထုဇ္ဇနဿာပိ အတ္တနာ ပဋိလဒ္ဓလောကိယသမာဓိသမာပဇ္ဇနတော အကာရဏမေဝ။ ကိဉ္စေတ္ထ ကာရဏာကာရဏစိန္တာယ။ နနု ပါဠိယံယေဝ ဝုတ္တံ – ‘‘ကတမေ ဒသ ဂေါတြဘုဓမ္မာ ဝိပဿနာဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ? သောတာပတ္တိမဂ္ဂပဋိလာဘတ္ထာယ ဥပ္ပာဒံ ပဝတ္တံ…ပေ… ဥပါယာသံ ဗဟိဒ္ဓါ သင်္ခါရနိမိတ္တံ အဘိဘုယျတီတိ ဂေါတြဘု။ သောတာပတ္တိဖလသမာပတ္တတ္ထာယ သကဒါဂါမိမဂ္ဂံ …ပေ… အရဟတ္တဖလသမာပတ္တတ္ထာယ… သုညတဝိဟာရသမာပတ္တတ္ထာယ… အနိမိတ္တဝိဟာရသမာပတ္တတ္ထာယ ဥပ္ပာဒံ…ပေ… ဗဟိဒ္ဓါ သင်္ခါရနိမိတ္တံ အဘိဘုယျတီတိ ဂေါတြဘူ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၆၀)။ တသ္မာ သဗ္ဗေပိ အရိယာ အတ္တနော အတ္တနော ဖလံ သမာပဇ္ဇန္တီတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

၈၆၁။ ကသ္မာ သမာပဇ္ဇန္တီတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရတ္ထံ။ ယထာ ဟိ ရာဇာ ရဇ္ဇသုခံ၊ ဒေဝတာ ဒိဗ္ဗသုခံ အနုဘဝန္တိ၊ ဧဝံ အရိယာ ‘‘အရိယံ လောကုတ္တရသုခံ အနုဘဝိဿာမာ’’တိ အဒ္ဓါနပ္ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇန္တိ။

၈၆၂။ ကထဉ္စဿာ သမာပဇ္ဇနံ ဟောတိ၊ ကထံ ဌာနံ၊ ကထံ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ဒွီဟိ တာဝ အာကာရေဟိ အဿာ သမာပဇ္ဇနံ ဟောတိ – နိဗ္ဗာနတော အညဿ အာရမ္မဏဿ အမနသိကာရာ နိဗ္ဗာနဿ စ မနသိကာရာ။ ယထာဟ – ‘‘ဒွေ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပစ္စယာ အနိမိတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ သမာပတ္တိယာ သဗ္ဗနိမိတ္တာနဉ္စ အမနသိကာရော၊ အနိမိတ္တာယ စ ဓာတုယာ မနသိကာရော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၈)။

၈၆၃။ အယမ္ပနေတ္ထ သမာပဇ္ဇနက္ကမော။ ဖလသမာပတ္တတ္ထိကေန ဟိ အရိယသာဝကေန ရဟောဂတေန ပဋိသလ္လီနေန ဥဒယဗ္ဗယာဒိဝသေန သင်္ခါရာ ဝိပဿိတဗ္ဗာ။ တဿ ပဝတ္တာနုပုဗ္ဗဝိပဿနဿ သင်္ခါရာရမ္မဏဂေါတြဘုဉာဏာနန္တရာ ဖလသမာပတ္တိဝသေန နိရောဓေ စိတ္တံ အပ္ပေတိ။ ဖလသမာပတ္တိနိန္နတာယ စေတ္ထ သေက္ခဿာပိ ဖလမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န မဂ္ဂေါ။

ယေ ပန ဝဒန္တိ ‘‘သောတာပန္နော ‘ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိဿာမီ’တိ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ သကဒါဂါမီ ဟောတိ။ သကဒါဂါမီ စ အနာဂါမီ’’တိ၊ တေ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘ဧဝံ သတိ အနာဂါမီ အရဟာ ဘဝိဿတိ၊ အရဟာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ ဗုဒ္ဓါ။ တသ္မာ န ကိဉ္စိ ဧတံ၊ ပါဠိဝသေနေဝ စ ပဋိက္ခိတ္တ’’န္တိပိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣဒမေဝ ပန ဂဟေတဗ္ဗံ – သေက္ခဿာပိ ဖလမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န မဂ္ဂေါ။ ဖလဉ္စဿ သစေ အနေန ပဌမဇ္ဈာနိကော မဂ္ဂေါ အဓိဂတော ဟောတိ။ ပဌမဇ္ဈာနိကမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သစေ ဒုတိယာဒီသု အညတရဇ္ဈာနိကော၊ ဒုတိယာဒီသု အညတရဇ္ဈာနိကမေဝါတိ။ ဧဝံ တာဝဿာ သမာပဇ္ဇနံ ဟောတိ။

၈၆၄။ ‘‘တယော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပစ္စယာ အနိမိတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ဌိတိယာ သဗ္ဗနိမိတ္တာနဉ္စ အမနသိကာရော၊ အနိမိတ္တာယ စ ဓာတုယာ မနသိကာရော၊ ပုဗ္ဗေ စ အဘိသင်္ခါရော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၈) ဝစနတော ပနဿာ တီဟာကာရေဟိ ဌာနံ ဟောတိ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ စ အဘိသင်္ခါရောတိ သမာပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ ကာလပရိစ္ဆေဒေါ။ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ကာလေ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ပရိစ္ဆိန္နတ္တာ ဟိဿာ ယာဝ သော ကာလော နာဂစ္ဆတိ၊ တာဝ ဌာနံ ဟောတိ။ ဧဝမဿာ ဌာနံ ဟောတီတိ။

၈၆၅။ ‘‘ဒွေ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပစ္စယာ အနိမိတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနာယ သဗ္ဗနိမိတ္တာနဉ္စ မနသိကာရော၊ အနိမိတ္တာယ စ ဓာတုယာ အမနသိကာရော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၈) ဝစနတော ပနဿာ ဒွီဟာကာရေဟိ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တတ္ထ သဗ္ဗနိမိတ္တာနန္တိ ရူပနိမိတ္တဝေဒနာသညာသင်္ခါရဝိညာဏနိမိတ္တာနံ။ ကာမဉ္စ န သဗ္ဗာနေဝေတာနိ ဧကတော မနသိကရောတိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေန ပနေတံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယံ ဘဝင်္ဂဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ တံ မနသိကရောတော ဖလသမာပတ္တိဝုဋ္ဌာနံ ဟောတီတိ ဧဝမဿာ ဝုဋ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၈၆၆။ ကိံ ဖလဿ အနန္တရံ၊ ကဿ စ ဖလံ အနန္တရန္တိ ဖလဿ တာဝ ဖလမေဝ ဝါ အနန္တရံ ဟောတိ၊ ဘဝင်္ဂံ ဝါ။ ဖလံ ပန အတ္ထိ မဂ္ဂါနန္တရံ၊ အတ္ထိ ဖလာနန္တရံ၊ အတ္ထိ ဂေါတြဘုအနန္တရံ၊ အတ္ထိ နေဝသညာနာသညာယတနာနန္တရံ။ တတ္ထ မဂ္ဂဝီထိယံ မဂ္ဂါနန္တရံ၊ ပုရိမဿ ပုရိမဿ ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ ဖလာနန္တရံ။ ဖလသမာပတ္တီသု ပုရိမံ ပုရိမံ ဂေါတြဘုအနန္တရံ။ ဂေါတြဘူတိ စေတ္ထ အနုလောမံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပဋ္ဌာနေ – ‘‘အရဟတော အနုလောမံ ဖလသမာပတ္တိယာ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော။ သေက္ခာနံ အနုလောမံ ဖလသမာပတ္တိယာ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၁၇)။ ယေန ဖလေန နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ တံ နေဝသညာနာသညာယတနာနန္တရန္တိ။ တတ္ထ ဌပေတွာ မဂ္ဂဝီထိယံ ဥပ္ပန္နံ ဖလံ အဝသေသံ သဗ္ဗံ ဖလသမာပတ္တိဝသေန ပဝတ္တံ နာမ။ ဧဝမေတံ မဂ္ဂဝီထိယံ ဖလသမာပတ္တိယံ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇနဝသေန၊

ပဋိပ္ပဿဒ္ဓဒရထံ ၊ အမတာရမ္မဏံ သုဘံ၊

ဝန္တလောကာမိသံ သန္တံ၊ သာမညဖလမုတ္တမံ။

ဩဇဝန္တေန သုစိနာ၊ သုခေန အဘိသန္ဒိတံ၊

ယေန သာတာတိသာတေန၊ အမတေန မဓုံ ဝိယ။

တံ သုခံ တဿ အရိယဿ၊ ရသဘူတမနုတ္တရံ၊

ဖလဿ ပညံ ဘာဝေတွာ၊ ယသ္မာ ဝိန္ဒတိ ပဏ္ဍိတော။

တသ္မာ အရိယဖလဿေတံ၊ ရသာနုဘဝနံ ဣဓ၊

ဝိပဿနာဘာဝနာယ၊ အာနိသံသောတိ ဝုစ္စတိ။

နိရောဓသမာပတ္တိကထာ

၈၆၇။ နိရောဓသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနသမတ္ထတာတိ န ကေဝလဉ္စ အရိယဖလရသာနုဘဝနံယေဝ၊ အယံ ပန နိရောဓသမာပတ္တိယာ သမာပဇ္ဇနသမတ္ထတာပိ ဣမိဿာ ပညာဘာဝနာယ အာနိသံသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတြိဒံ နိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝိဘာဝနတ္ထံ ပဉှာကမ္မံ – ကာ နိရောဓသမာပတ္တိ၊ ကေ တံ သမာပဇ္ဇန္တိ၊ ကေ န သမာပဇ္ဇန္တိ၊ ကတ္ထ သမာပဇ္ဇန္တိ၊ ကသ္မာ သမာပဇ္ဇန္တိ၊ ကထဉ္စဿာ သမာပဇ္ဇနံ ဟောတိ၊ ကထံ ဌာနံ၊ ကထံ ဝုဋ္ဌာနံ၊ ဝုဋ္ဌိတဿ ကိံနိန္နံ စိတ္တံ ဟောတိ၊ မတဿ စ သမာပန္နဿ စ ကော ဝိသေသော၊ နိရောဓသမာပတ္တိ ကိံ သင်္ခတာ အသင်္ခတာ လောကိယာ လောကုတ္တရာ နိပ္ဖန္နာ အနိပ္ဖန္နာတိ?

၈၆၈။ တတ္ထ ကာ နိရောဓသမာပတ္တီတိ ယာ အနုပုဗ္ဗနိရောဓဝသေန စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ အပ္ပဝတ္တိ။ ကေ တံ သမာပဇ္ဇန္တိ၊ ကေ န သမာပဇ္ဇန္တီတိ သဗ္ဗေပိ ပုထုဇ္ဇနာ၊ သောတာပန္နာ၊ သကဒါဂါမိနော၊ သုက္ခဝိပဿကာ စ အနာဂါမိနော၊ အရဟန္တော န သမာပဇ္ဇန္တိ။ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘိနော ပန အနာဂါမိနော၊ ခီဏာသဝါ စ သမာပဇ္ဇန္တိ။ ‘‘ဒွီဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ၊ တယော စ သင်္ခါရာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ၊ သောဠသဟိ ဉာဏစရိယာဟိ၊ နဝဟိ သမာဓိစရိယာဟိ ဝသီဘာဝတာ ပညာ နိရောဓသမာပတ္တိယာ ဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ မာတိကာ ၁။၃၄) ဟိ ဝုတ္တံ။ အယဉ္စ သမ္ပဒါ ဌပေတွာ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘိနော အနာဂါမိခီဏာသဝေ အညေသံ နတ္ထိ။ တသ္မာ တေယေဝ သမာပဇ္ဇန္တိ၊ န အညေ။

၈၆၉။ ကတမာနိ ပနေတ္ထ ဒွေ ဗလာနိ…ပေ… ကတမာ ဝသီဘာဝတာတိ? န ဧတ္ထ ကိဉ္စိ အမှေဟိ ဝတ္တဗ္ဗံ အတ္ထိ။ သဗ္ဗမိဒံ ဧတဿ ဥဒ္ဒေသဿ နိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တမေဝ။ ယထာဟ –

‘‘ဒွီဟိဗလေဟီတိ ဒွေ ဗလာနိ သမထဗလံ ဝိပဿနာဗလံ။ ကတမံ သမထဗလံ? နေက္ခမ္မဝသေန စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတာ အဝိက္ခေပေါ သမထဗလံ။ အဗျာပါဒဝသေန… အာလောကသညာဝသေန… အဝိက္ခေပဝသေန…ပေ… ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿိအဿာသဝသေန… ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿိပဿာသဝသေန စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတာ အဝိက္ခေပေါ သမထဗလန္တိ။ ကေနဋ္ဌေန သမထဗလံ? ပဌမဇ္ဈာနေန နီဝရဏေ န ကမ္ပတီတိ သမထဗလံ။ ဒုတိယဇ္ဈာနေန ဝိတက္ကဝိစာရေ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာ အာကိဉ္စညာယတနသညာယ န ကမ္ပတီတိ သမထဗလံ။ ဥဒ္ဓစ္စေ စ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတကိလေသေ စ ခန္ဓေ စ န ကမ္ပတိ န စလတိ န ဝေဓတီတိ သမထဗလံ။ ဣဒံ သမထဗလံ။

‘‘ကတမံ ဝိပဿနာဗလံ? အနိစ္စာနုပဿနာ ဝိပဿနာဗလံ။ ဒုက္ခာနုပဿနာ… အနတ္တာနုပဿနာ… နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာ… ဝိရာဂါနုပဿနာ… နိရောဓာနုပဿနာ… ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ ဝိပဿနာဗလံ။ ရူပေ အနိစ္စာနုပဿနာ…ပေ… ရူပေ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ ဝိပဿနာဗလံ။ ဝေဒနာယ… သညာယ… သင်္ခါရေသု… ဝိညာဏေ… စက္ခုသ္မိံ…ပေ… ဇရာမရဏေ အနိစ္စာနုပဿနာ။ ဇရာမရဏေ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ ဝိပဿနာဗလန္တိ။ ကေနဋ္ဌေန ဝိပဿနာဗလံ? အနိစ္စာနုပဿနာယ နိစ္စသညာယ န ကမ္ပတီတိ ဝိပဿနာဗလံ။ ဒုက္ခာနုပဿနာယ သုခသညာယ န ကမ္ပတီတိ… အနတ္တာနုပဿနာယ အတ္တသညာယ န ကမ္ပတီတိ… နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာယ နန္ဒိယာ န ကမ္ပတီတိ… ဝိရာဂါနုပဿနာယ ရာဂေ န ကမ္ပတီတိ… နိရောဓာနုပဿနာယ သမုဒယေ န ကမ္ပတီတိ… ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာယ အာဒါနေ န ကမ္ပတီတိ ဝိပဿနာဗလံ။ အဝိဇ္ဇာယ စ အဝိဇ္ဇာသဟဂတကိလေသေ စ ခန္ဓေ စ န ကမ္ပတိ န စလတိ န ဝေဓတီတိ ဝိပဿနာဗလံ။ ဣဒံ ဝိပဿနာဗလံ။

‘‘တယော စ သင်္ခါရာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာတိ ကတမေသံ တိဏ္ဏန္နံ သင်္ခါရာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ? ဒုတိယဇ္ဈာနံ သမာပန္နဿ ဝိတက္ကဝိစာရာ ဝစီသင်္ခါရာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ ဟောန္တိ။ စတုတ္ထံ ဈာနံ သမာပန္နဿ အဿာသပဿာသာ ကာယသင်္ခါရာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ ဟောန္တိ။ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပန္နဿ သညာ စ ဝေဒနာ စ စိတ္တသင်္ခါရာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ ဟောန္တိ။ ဣမေသံ တိဏ္ဏန္နံ သင်္ခါရာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ။

‘‘သောဠသဟိဉာဏစရိယာဟီတိ ကတမာဟိ သောဠသဟိ ဉာဏစရိယာဟိ? အနိစ္စာနုပဿနာ ဉာဏစရိယာ။ ဒုက္ခာ… အနတ္တာ… နိဗ္ဗိဒါ… ဝိရာဂါ… နိရောဓာ… ပဋိနိဿဂ္ဂါ… ဝိဝဋ္ဋာနုပဿနာ ဉာဏစရိယာ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ ဉာဏစရိယာ။ သောတာပတ္တိဖလသမာပတ္တိ ဉာဏစရိယာ။ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ…ပေ… အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိ ဉာဏစရိယာ။ ဣမာဟိ သောဠသဟိ ဉာဏစရိယာဟိ။

‘‘နဝဟိ သမာဓိစရိယာဟီတိ ကတမာဟိ နဝဟိ သမာဓိစရိယာဟိ? ပဌမဇ္ဈာနံ သမာဓိစရိယာ။ ဒုတိယဇ္ဈာနံ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိ သမာဓိစရိယာ။ ပဌမဇ္ဈာနပဋိလာဘတ္ထာယ ဝိတက္ကော စ ဝိစာရော စ ပီတိ စ သုခဉ္စ စိတ္တေကဂ္ဂတာ စ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိံ ပဋိလာဘတ္ထာယ ဝိတက္ကော စ ဝိစာရော စ ပီတိ စ သုခဉ္စ စိတ္တေကဂ္ဂတာ စ။ ဣမာဟိ နဝဟိ သမာဓိစရိယာဟိ။

‘‘ဝသီတိ ပဉ္စ ဝသိယော – အာဝဇ္ဇနဝသီ၊ သမာပဇ္ဇနဝသီ၊ အဓိဋ္ဌာနဝသီ၊ ဝုဋ္ဌာနဝသီ၊ ပစ္စဝေက္ခဏဝသီ။ ပဌမဇ္ဈာနံ ယတ္ထိစ္ဆကံ ယဒိစ္ဆကံ ယာဝတိစ္ဆကံ အာဝဇ္ဇတိ၊ အာဝဇ္ဇနာယ ဒန္ဓာယိတတ္တံ နတ္ထီတိ အာဝဇ္ဇနဝသီ။ ပဌမဇ္ဈာနံ ယတ္ထိစ္ဆကံ ယဒိစ္ဆကံ ယာဝတိစ္ဆကံ သမာပဇ္ဇတိ၊ သမာပဇ္ဇနာယ ဒန္ဓာယိတတ္တံ နတ္ထီတိ သမာပဇ္ဇနဝသီ…ပေ… အဓိဋ္ဌာတိ အဓိဋ္ဌာနေ…ပေ… ဝုဋ္ဌာတိ ဝုဋ္ဌာနေ…ပေ… ပစ္စဝေက္ခတိ ပစ္စဝေက္ခဏာယ ဒန္ဓာယိတတ္တံ နတ္ထီတိ ပစ္စဝေက္ခဏဝသီ။ ဒုတိယံ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိံ ယတ္ထိစ္ဆကံ ယဒိစ္ဆကံ ယာဝတိစ္ဆကံ အာဝဇ္ဇတိ …ပေ… ပစ္စဝေက္ခတိ။ ပစ္စဝေက္ခဏာယ ဒန္ဓာယိတတ္တံ နတ္ထီတိ ပစ္စဝေက္ခဏဝသီ။ ဣမာ ပဉ္စ ဝသိယော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၈၃)။

၈၇၀။ ဧတ္ထ စ ‘‘သောဠသဟိ ဉာဏစရိယာဟီ’’တိ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသော ဧသ။ အနာဂါမိနော ပန စုဒ္ဒသဟိ ဉာဏစရိယာဟိ ဟောတိ။ ယဒိ ဧဝံ သကဒါဂါမိနော ဒွါဒသဟိ သောတာပန္နဿ စ ဒသဟိ ကိံ န ဟောတီတိ? န ဟောတိ၊ သမာဓိပါရိဗန္ဓိကဿ ပဉ္စ ကာမဂုဏိကရာဂဿ အပ္ပဟီနတ္တာ။ တေသံ ဟိ သော အပ္ပဟီနော။ တသ္မာ သမထဗလံ န ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ အပရိပူရေ ဒွီဟိ ဗလေဟိ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ နိရောဓသမာပတ္တိံ ဗလဝေကလ္လေန သမာပဇ္ဇိတုံ န သက္ကောန္တိ။ အနာဂါမိဿ ပန သော ပဟီနော၊ တသ္မာ ဧသ ပရိပုဏ္ဏဗလော ဟောတိ။ ပရိပုဏ္ဏဗလတ္တာ သက္ကောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ နေဝသညာနာသညာယတနကုသလံ ဖလသမာပတ္တိယာ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၁၇)။ ဣဒဉှိ ပဋ္ဌာနေ မဟာပကရဏေ အနာဂါမိနောဝ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ။

၈၇၁။ ကတ္ထ သမာပဇ္ဇန္တီတိ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ။ ကသ္မာ? အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တိသဗ္ဘာဝတော။ စတုဝေါကာရဘဝေ ပန ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိ နတ္ထိ။ တသ္မာ န သက္ကာ တတ္ထ သမာပဇ္ဇိတုန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဝတ္ထုဿ အဘာဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။

၈၇၂။ ကသ္မာ သမာပဇ္ဇန္တီတိ သင်္ခါရာနံ ပဝတ္တိဘေဒေ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အစိတ္တကာ ဟုတွာ ‘‘နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ ပတွာ သုခံ ဝိဟရိဿာမာ’’တိ သမာပဇ္ဇန္တိ။

၈၇၃။ ကထဉ္စဿာ သမာပဇ္ဇနံ ဟောတီတိ သမထဝိပဿနာဝသေန ဥဿက္ကိတွာ ကတပုဗ္ဗကိစ္စဿ နေဝသညာနာသညာယတနံ နိရောဓယတော၊ ဧဝမဿ သမာပဇ္ဇနံ ဟောတိ။ ယော ဟိ သမထဝသေနေဝ ဥဿက္ကတိ၊ သော နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိံ ပတွာ တိဋ္ဌတိ။ ယော ပန ဝိပဿနာဝသေနေဝ ဥဿက္ကတိ၊ သော ဖလသမာပတ္တိံ ပတွာ တိဋ္ဌတိ။ ယော ပန ဥဘယဝသေနေဝ ဥဿက္ကိတွာ ပုဗ္ဗကိစ္စံ ကတွာ နေဝသညာနာသညာယတနံ နိရောဓေတိ၊ သော တံ သမာပဇ္ဇတီတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။

၈၇၄။ အယံ ပန ဝိတ္ထာရော – ဣဓ ဘိက္ခု နိရောဓံ သမာပဇ္ဇိတုကာမော ကတဘတ္တကိစ္စော သုဓောတဟတ္ထပါဒေါ ဝိဝိတ္တေ ဩကာသေ သုပညတ္တမှိ အာသနေ နိသီဒတိ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ၊ သော ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ တတ္ထ သင်္ခါရေ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ဝိပဿတိ။

ဝိပဿနာ ပနေသာ တိဝိဓာ ဟောတိ – သင်္ခါရပရိဂဏှနကဝိပဿနာ၊ ဖလသမာပတ္တိဝိပဿနာ၊ နိရောဓသမာပတ္တိဝိပဿနာတိ။ တတ္ထ သင်္ခါရပရိဂဏှနကဝိပဿနာ မန္ဒာ ဝါ ဟောတု တိက္ခာ ဝါ၊ မဂ္ဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိယေဝ။ ဖလသမာပတ္တိဝိပဿနာ တိက္ခာဝ ဝဋ္ဋတိ မဂ္ဂဘာဝနာသဒိသာ။ နိရောဓသမာပတ္တိဝိပဿနာ ပန နာတိမန္ဒနာတိတိက္ခာ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာ ဧသ နာတိမန္ဒာယ နာတိတိက္ခာယ ဝိပဿနာယ တေ သင်္ခါရေ ဝိပဿတိ။

တတော ဒုတိယံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ တတ္ထ သင်္ခါရေ တထေဝ ဝိပဿတိ။ တတော တတိယံ ဈာနံ…ပေ… တတော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ တတ္ထ သင်္ခါရေ တထေဝ ဝိပဿတိ။ တထာ အာကိဉ္စညာယတနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ စတုဗ္ဗိဓံ ပုဗ္ဗကိစ္စံ ကရောတိ – နာနာဗဒ္ဓအဝိကောပနံ၊ သင်္ဃပဋိမာနနံ၊ သတ္ထုပက္ကောသနံ၊ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒန္တိ။

၈၇၅။ တတ္ထ နာနာဗဒ္ဓအဝိကောပနန္တိ ယံ ဣမိနာ ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓံ န ဟောတိ၊ နာနာဗဒ္ဓံ ဟုတွာ ဌိတံ ပတ္တစီဝရံ ဝါ မဉ္စပီဌံ ဝါ နိဝါသဂေဟံ ဝါ အညံ ဝါ ပန ကိဉ္စိ ပရိက္ခာရဇာတံ၊ တံ ယထာ န ဝိကုပ္ပတိ၊ အဂ္ဂိဥဒကဝါတစောရဥန္ဒူရာဒီနံ ဝသေန န ဝိနဿတိ၊ ဧဝံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။

တတြိဒံ အဓိဋ္ဌာနဝိဓာနံ ‘‘ဣဒဉ္စ ဣဒဉ္စ ဣမသ္မိံ သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ မာ အဂ္ဂိနာ ဈာယတု၊ မာ ဥဒကေန ဝုယှတု၊ မာ ဝါတေန ဝိဒ္ဓံသတု၊ မာ စောရေဟိ ဟရိယတု၊ မာ ဥန္ဒူရာဒီဟိ ခဇ္ဇတူ’’တိ။ ဧဝံ အဓိဋ္ဌိတေ တံ သတ္တာဟံ တဿ န ကောစိ ပရိဿယော ဟောတိ။

အနဓိဋ္ဌဟတော ပန အဂ္ဂိအာဒီဟိ ဝိနဿတိ မဟာနာဂတ္ထေရဿ ဝိယ။ ထေရော ကိရ မာတုဥပါသိကာယ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ ဥပါသိကာ ယာဂုံ ဒတွာ အာသနသာလာယ နိသီဒါပေသိ။ ထေရော နိရောဓံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသီဒိ။ တသ္မိံ နိသိန္နေ အာသနသာလာယ အဂ္ဂိနာ ဂဟိတာယ သေသဘိက္ခူ အတ္တနော အတ္တနော နိသိန္နာသနံ ဂဟေတွာ ပလာယိံသု။ ဂါမဝါသိကာ သန္နိပတိတွာ ထေရံ ဒိသွာ ‘‘အလသသမဏော’’တိ အာဟံသု။ အဂ္ဂိ တိဏဝေဏုကဋ္ဌာနိ ဈာပေတွာ ထေရံ ပရိက္ခိပိတွာ အဋ္ဌာသိ။ မနုဿာ ဃဋေဟိ ဥဒကံ အာဟရိတွာ နိဗ္ဗာပေတွာ ဆာရိကံ အပနေတွာ ပရိဘဏ္ဍံ ကတွာ ပုပ္ဖာနိ ဝိကိရိတွာ နမဿမာနာ အဋ္ဌံသု။ ထေရော ပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေန ဝုဋ္ဌာယ တေ ဒိသွာ ‘‘ပါကဋောမှိ ဇာတော’’တိ ဝေဟာသံ ဥပ္ပတိတွာ ပိယင်္ဂုဒီပံ အဂမာသိ။ ဣဒံ နာနာဗဒ္ဓအဝိကောပနံ နာမ။

ယံ ဧကာဗဒ္ဓံ ဟောတိ နိဝါသနပါဝုရဏံ ဝါ နိသိန္နာသနံ ဝါ၊ တတ္ထ ဝိသုံ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သမာပတ္တိဝသေနေဝ နံ ရက္ခတိ အာယသ္မတော သဉ္ဇီဝဿ ဝိယ ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘အာယသ္မတော သဉ္ဇီဝဿ သမာဓိဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ၊ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ သမာဓိဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓီ’’တိ။

၈၇၆။ သင်္ဃပဋိမာနနန္တိ သင်္ဃဿ ပဋိမာနနံ ဥဒိက္ခနံ။ ယာဝ ဧသော ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ၊ တာဝ သင်္ဃကမ္မဿ အကရဏန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ န ပဋိမာနနံ ဧတဿ ပုဗ္ဗကိစ္စံ၊ ပဋိမာနနာဝဇ္ဇနံ ပန ပုဗ္ဗကိစ္စံ။ တသ္မာ ဧဝံ အာဝဇ္ဇိတဗ္ဗံ ‘‘သစေ မယိ သတ္တာဟံ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသိန္နေ သင်္ဃော ဥတ္တိကမ္မာဒီသု ကိဉ္စိဒေဝ ကမ္မံ ကတ္တုကာမော ဟောတိ၊ ယာဝ မံ ကောစိ ဘိက္ခု အာဂန္တွာ န ပက္ကောသတိ၊ တာဝဒေဝ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ။ ဧဝံ ကတွာ သမာပန္နော ဟိ တသ္မိံ သမယေ ဝုဋ္ဌာတိယေဝ။

ယော ပန ဧဝံ န ကရောတိ၊ သင်္ဃော စ သန္နိပတိတွာ တံ အပဿန္တော ‘‘အသုကော ဘိက္ခု ကုဟိ’’န္တိ ‘‘နိရောဓသမာပန္နော’’တိ ဝုတ္တေ သင်္ဃော ကဉ္စိ ဘိက္ခုံ ပေသေတိ ‘‘ဂစ္ဆ နံ သင်္ဃဿ ဝစနေန ပက္ကောသာဟီ’’တိ။ အထဿ တေန ဘိက္ခုနာ သဝနူပစာရေ ဌတွာ ‘‘သင်္ဃော တံ အာဝုသော ပဋိမာနေတီ’’တိ ဝုတ္တမတ္တေဝ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဧဝံ ဂရုကာ ဟိ သင်္ဃဿ အာဏာ နာမ။ တသ္မာ တံ အာဝဇ္ဇိတွာ ယထာ သယမေဝ ဝုဋ္ဌာတိ၊ ဧဝံ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

၈၇၇။ သတ္ထုပက္ကောသနန္တိ ဣဓာပိ သတ္ထုပက္ကောသနာဝဇ္ဇနမေဝ ဣမဿ ကိစ္စံ။ တသ္မာ တမ္ပိ ဧဝံ အာဝဇ္ဇိတဗ္ဗံ ‘‘သစေ မယိ သတ္တာဟံ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသိန္နေ သတ္ထာ ဩတိဏ္ဏဝတ္ထုသ္မိံ သိက္ခာပဒံ ဝါ ပညပေတိ၊ တထာရူပါယ ဝါ အတ္ထုပ္ပတ္တိယာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ယာဝ မံ ကောစိ အာဂန္တွာ န ပက္ကောသတိ၊ တာဝဒေဝ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ။ ဧဝံ ကတွာ နိသိန္နော ဟိ တသ္မိံ သမယေ ဝုဋ္ဌာတိယေဝ။

ယော ပန ဧဝံ န ကရောတိ၊ သတ္ထာ စ သင်္ဃေ သန္နိပတိတေ တံ အပဿန္တော ‘‘အသုကော ဘိက္ခု ကုဟိ’’န္တိ ‘‘နိရောဓသမာပန္နော’’တိ ဝုတ္တေ ကဉ္စိ ဘိက္ခုံ ပေသေတိ ‘‘ဂစ္ဆ နံ မမ ဝစနေန ပက္ကောသာ’’တိ။ အထဿ တေန ဘိက္ခုနာ သဝနူပစာရေ ဌတွာ ‘‘သတ္ထာ အာယသ္မန္တံ အာမန္တေတီ’’တိ ဝုတ္တမတ္တေဝ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဧဝံ ဂရုကံ ဟိ သတ္ထုပက္ကောသနံ၊ တသ္မာ တံ အာဝဇ္ဇိတွာ ယထာ သယမေဝ ဝုဋ္ဌာတိ၊ ဧဝံ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

၈၇၈။ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒေါတိ ဇီဝိတဒ္ဓါနဿ ပရိစ္ဆေဒေါ။ ဣမိနာ ဘိက္ခုနာ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒေ သုကုသလေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ အတ္တနော ‘‘အာယုသင်္ခါရာ သတ္တာဟံ ပဝတ္တိဿန္တိ န ပဝတ္တိဿန္တီ’’တိ အာဝဇ္ဇိတွာဝ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ ဟိ သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ နိရုဇ္ဈနကေ အာယုသင်္ခါရေ အနာဝဇ္ဇိတွာဝ သမာပဇ္ဇတိ၊ နာဿ နိရောဓသမာပတ္တိ မရဏံ ပဋိဗာဟိတုံ သက္ကောတိ။ အန္တောနိရောဓေ မရဏဿ နတ္ထိတာယ အန္တရာဝ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာတိ။ တသ္မာ ဧတံ အာဝဇ္ဇိတွာဝ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ အဝသေသံ ဟိ အနာဝဇ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒံ ပန အာဝဇ္ဇိတဗ္ဗမေဝါတိ ဝုတ္တံ။

၈၇၉။ သော ဧဝံ အာကိဉ္စညာယတနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ ဣမံ ပုဗ္ဗကိစ္စံ ကတွာ နေဝသညာနာသညာယတနံ သမာပဇ္ဇတိ။ အထေကံ ဝါ ဒွေ ဝါ စိတ္တဝါရေ အတိက္ကမိတွာ အစိတ္တကော ဟောတိ၊ နိရောဓံ ဖုသတိ။ ကသ္မာ ပနဿ ဒွိန္နံ စိတ္တာနံ ဥပရိစိတ္တာနိ န ပဝတ္တန္တီတိ? နိရောဓဿ ပယောဂတ္တာ။ ဣဒဉှိ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဒွေ သမထဝိပဿနာဓမ္မေ ယုဂနဒ္ဓေ ကတွာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိအာရောဟနံ အနုပုဗ္ဗနိရောဓဿ ပယောဂေါ၊ န နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာတိ နိရောဓဿ ပယောဂတ္တာ ဒွိန္နံ စိတ္တာနံ ဥပရိ န ပဝတ္တန္တိ။

ယော ပန ဘိက္ခု အာကိဉ္စညာယတနတော ဝုဋ္ဌာယ ဣဒံ ပုဗ္ဗကိစ္စံ အကတွာ နေဝသညာနာသညာယတနံ သမာပဇ္ဇတိ၊ သော ပရတော အစိတ္တကော ဘဝိတုံ န သက္ကောတိ၊ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ပုန အာကိဉ္စညာယတနေယေဝ ပတိဋ္ဌာတိ။ မဂ္ဂံ အဂတပုဗ္ဗပုရိသူပမာ စေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗာ –

ဧကော ကိရ ပုရိသော ဧကံ မဂ္ဂံ အဂတပုဗ္ဗော အန္တရာ ဥဒကကန္ဒရံ ဝါ ဂမ္ဘီရံ ဥဒကစိက္ခလ္လံ အတိက္ကမိတွာ ဌပိတံ စဏ္ဍာတပသန္တတ္တပါသာဏံ ဝါ အာဂမ္မ တံ နိဝါသနပါဝုရဏံ အသဏ္ဌပေတွာဝ ကန္ဒရံ ဩရူဠှော ပရိက္ခာရတေမနဘယေန ပုနဒေဝ တီရေ ပတိဋ္ဌာတိ။ ပါသာဏံ အက္ကမိတွာပိ သန္တတ္တပါဒေါ ပုနဒေဝ ဩရဘာဂေ ပတိဋ္ဌာတိ။ တတ္ထ ယထာ သော ပုရိသော အသဏ္ဌပိတနိဝါသနပါဝုရဏတ္တာ ကန္ဒရံ ဩတိဏ္ဏမတ္တောဝ၊ တတ္တပါသာဏံ အက္ကန္တမတ္တော ဧဝ စ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ဩရတောဝ ပတိဋ္ဌာတိ၊ ဧဝံ ယောဂါဝစရောပိ ပုဗ္ဗကိစ္စဿ အကတတ္တာ နေဝသညာနာသညာယတနံ သမာပန္နမတ္တောဝ ပဋိနိဝတ္တိတွာ အာကိဉ္စညာယတနေ ပတိဋ္ဌာတိ။

ယထာ ပန ပုဗ္ဗေပိ တံ မဂ္ဂံ ဂတပုဗ္ဗပုရိသော တံ ဌာနံ အာဂမ္မ ဧကံ သာဋကံ ဒဠှံ နိဝါသေတွာ အပရံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ကန္ဒရံ ဥတ္တရိတွာ တတ္တပါသာဏံ ဝါ အက္ကန္တမတ္တကမေဝ ကရိတွာ ပရတော ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝံ ကတပုဗ္ဗကိစ္စော ဘိက္ခု နေဝသညာနာသညာယတနံ သမာပဇ္ဇိတွာဝ ပရတော အစိတ္တကော ဟုတွာ နိရောဓံ ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ။

၈၈၀။ ကထံ ဌာနန္တိ ဧဝံ သမာပန္နာယ ပနဿာ ကာလပရိစ္ဆေဒဝသေန စေဝ အန္တရာအာယုက္ခယသင်္ဃပဋိမာနနသတ္ထုပက္ကောသနာဘာဝေန စ ဌာနံ ဟောတိ။

၈၈၁။ ကထံ ဝုဋ္ဌာနန္တိ အနာဂါမိဿ အနာဂါမိဖလုပ္ပတ္တိယာ၊ အရဟတော အရဟတ္တဖလုပ္ပတ္တိယာတိ ဧဝံ ဒွေဓာ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။

၈၈၂။ ဝုဋ္ဌိတဿ ကိံနိန္နံ စိတ္တံ ဟောတီတိ နိဗ္ဗာနနိန္နံ။ ဝုတ္တံ ဟေတံ ‘‘သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌိတဿ ခေါ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ ဘိက္ခုနော ဝိဝေကနိန္နံ စိတ္တံ ဟောတိ ဝိဝေကပေါဏံ ဝိဝေကပဗ္ဘာရ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၄)။

၈၈၃။ မတဿ စ သမာပန္နဿ စ ကော ဝိသေသောတိ အယမ္ပိ အတ္ထော သုတ္တေ ဝုတ္တောယေဝ။ ယထာဟ – ‘‘ယွာယံ၊ အာဝုသော၊ မတော ကာလင်္ကတော၊ တဿ ကာယသင်္ခါရာ နိရုဒ္ဓါ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ၊ ဝစီသင်္ခါရာ… စိတ္တသင်္ခါရာ နိရုဒ္ဓါ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ၊ အာယု ပရိက္ခီဏော၊ ဥသ္မာ ဝူပသန္တာ၊ ဣန္ဒြိယာနိ ပရိဘိန္နာနိ။ ယော စာယံ ဘိက္ခု သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပန္နော၊ တဿပိ ကာယသင်္ခါရာ နိရုဒ္ဓါ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ၊ ဝစီသင်္ခါရာ… စိတ္တသင်္ခါရာ နိရုဒ္ဓါ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ၊ အာယု အပရိက္ခီဏော၊ ဥသ္မာ အဝူပသန္တာ၊ ဣန္ဒြိယာနိ အပရိဘိန္နာနီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၇)။

၈၈၄။ နိရောဓသမာပတ္တိ သင်္ခတာတိအာဒိပုစ္ဆာယံ ပန သင်္ခတာတိပိ အသင်္ခတာတိပိ လောကိယာတိပိ လောကုတ္တရာတိပိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ကသ္မာ? သဘာဝတော နတ္ထိတာယ။ ယသ္မာ ပနဿာ သမာပဇ္ဇန္တဿ ဝသေန သမာပန္နာ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ နိပ္ဖန္နာတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ နော အနိပ္ဖန္နာ။

ဣတိ သန္တံ သမာပတ္တိံ၊ ဣမံ အရိယနိသေဝိတံ၊

ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိဗ္ဗာနမိတိသင်္ခံ ဥပါဂတံ၊

ဘာဝေတွာ အရိယံ ပညံ၊ သမာပဇ္ဇန္တိ ပဏ္ဍိတာ။

ယသ္မာ တသ္မာ ဣမိဿာပိ၊ သမာပတ္တိသမတ္ထတာ၊

အရိယမဂ္ဂေသု ပညာယ၊ အာနိသံသောတိ ဝုစ္စတီတိ။

အာဟုနေယျဘာဝါဒိသိဒ္ဓိကထာ

၈၈၅။ အာဟုနေယျဘာဝါဒိသိဒ္ဓီတိ န ကေဝလဉ္စ နိရောဓသမာပတ္တိယာ သမာပဇ္ဇနသမတ္ထတာဝ၊ အယံ ပန အာဟုနေယျဘာဝါဒိသိဒ္ဓိပိ ဣမိဿာ လောကုတ္တရပညာဘာဝနာယ အာနိသံသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဝိသေသေန ဟိ စတုဗ္ဗိဓာယပိ ဧတိဿာ ဘာဝိတတ္တာ ဘာဝိတပညော ပုဂ္ဂလော သဒေဝကဿ လောကဿ အာဟုနေယျော ဟောတိ ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလီကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ။

၈၈၆။ ဝိသေသတော ပနေတ္ထ ပဌမမဂ္ဂပညံ တာဝ ဘာဝေတွာ မန္ဒာယ ဝိပဿနာယ အာဂတော မုဒိန္ဒြိယောပိ သတ္တက္ခတ္တုပရမော နာမ ဟောတိ၊ သတ္တသုဂတိဘဝေ သံသရိတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ။ မဇ္ဈိမာယ ဝိပဿနာယ အာဂတော မဇ္ဈိမိန္ဒြိယော ကောလံကောလော နာမ ဟောတိ၊ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ ကုလာနိ သန္ဓာဝိတွာ သံသရိတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ။ တိက္ခာယ ဝိပဿနာယ အာဂတော တိက္ခိန္ဒြိယော ဧကဗီဇီ နာမ ဟောတိ၊ ဧကညေဝ မာနုသကံ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ။

၈၈၇။ ဒုတိယမဂ္ဂပညံ ဘာဝေတွာ သကဒါဂါမီ နာမ ဟောတိ၊ သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ။

၈၈၈။ တတိယမဂ္ဂပညံ ဘာဝေတွာ အနာဂါမီ နာမ ဟောတိ။ သော ဣန္ဒြိယဝေမတ္တတာဝသေန အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ၊ ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ၊ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ၊ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ၊ ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီတိ ပဉ္စဓာ။ ဣဓ ဝိဟာယနိဋ္ဌော ဟောတိ။ တတ္ထ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ သုဒ္ဓါဝါသဘဝေ ဥပပဇ္ဇိတွာ အာယုဝေမဇ္ဈံ အပ္ပတွာဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီတိ အာယုဝေမဇ္ဈံ အတိက္ကမိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီတိ အသင်္ခါရေန အပ္ပယောဂေန ဥပရိမဂ္ဂံ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီတိ သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန ဥပရိမဂ္ဂံ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီတိ ယတ္ထုပပန္နော၊ တတော ဥဒ္ဓံ ယာဝ အကနိဋ္ဌဘဝါ အာရုယှ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။

၈၈၉။ စတုတ္ထမဂ္ဂပညံ ဘာဝေတွာ ကောစိ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော ဟောတိ၊ ကောစိ ပညာဝိမုတ္တော ဟောတိ၊ ကောစိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ဟောတိ၊ ကောစိ တေဝိဇ္ဇော၊ ကောစိ ဆဠဘိညော၊ ကောစိ ပဋိသမ္ဘိဒပ္ပဘေဒပ္ပတ္တော မဟာခီဏာသဝေါ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘မဂ္ဂက္ခဏေ ပနေသ တံ ဇဋံ ဝိဇဋေတိ နာမ ။ ဖလက္ခဏေ ဝိဇဋိတဇဋော သဒေဝကဿ လောကဿ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျော ဟောတီ’’တိ။

ဧဝံ အနေကာနိသံသာ၊ အရိယပညာယ ဘာဝနာ၊

ယသ္မာ တသ္မာ ကရေယျာထ၊ ရတိံ တတ္ထ ဝိစက္ခဏော။

၈၉၀။ ဧတ္တာဝတာ စ –

သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော၊ စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယံ၊

အာတာပီ နိပကော ဘိက္ခု၊ သော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋန္တိ။ –

ဣမိဿာ ဂါထာယ သီလသမာဓိပညာမုခေန ဒေသိတေ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ သာနိသံသာ ပညာဘာဝနာ ပရိဒီပိတာ ဟောတီတိ။

ဣတိ သာဓုဇနပါမောဇ္ဇတ္ထာယ ကတေ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ

ပညာဘာဝနာဓိကာရေ

ပညာဘာဝနာနိသံသနိဒ္ဒေသော နာမ

တေဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။

နိဂမနကထာ

၈၉၁။ ဧတ္တာဝတာ စ –

‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော၊ စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယံ၊

အာတာပီ နိပကော ဘိက္ခု၊ သော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋ’’န္တိ။ –

ဣမံ ဂါထံ နိက္ခိပိတွာ ယဒဝေါစုမှ –

‘‘ဣမိဿာ ဒါနိ ဂါထာယ၊ ကထိတာယ မဟေသိနာ၊

ဝဏ္ဏယန္တော ယထာဘူတံ၊ အတ္ထံ သီလာဒိဘေဒနံ။

‘‘သုဒုလ္လဘံ လဘိတွာန၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဇိနသာသနေ၊

သီလာဒိသင်္ဂဟံ ခေမံ၊ ဥဇုံ မဂ္ဂံ ဝိသုဒ္ဓိယာ။

‘‘ယထာဘူတံ အဇာနန္တာ၊ သုဒ္ဓိကာမာပိ ယေ ဣဓ၊

ဝိသုဒ္ဓိံ နာဓိဂစ္ဆန္တိ၊ ဝါယမန္တာပိ ယောဂိနော။

‘‘တေသံ ပါမောဇ္ဇကရဏံ၊ သုဝိသုဒ္ဓဝိနိစ္ဆယံ၊

မဟာဝိဟာရဝါသီနံ၊ ဒေသနာနယနိဿိတံ။

‘‘ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂံ ဘာသိဿံ၊ တံ မေ သက္ကစ္စ ဘာသတော၊

ဝိသုဒ္ဓိကာမာ သဗ္ဗေပိ၊ နိသာမယထ သာဓဝေါ’’တိ။

သွာယံ ဘာသိတော ဟောတိ။

၈၉၂။ တတ္ထ စ –

တေသံ သီလာဒိဘေဒါနံ၊ အတ္ထာနံ ယော ဝိနိစ္ဆယော၊

ပဉ္စန္နမ္ပိ နိကာယာနံ၊ ဝုတ္တော အဋ္ဌကထာနယေ။

သမာဟရိတွာ တံ သဗ္ဗံ၊ ယေဘုယျေန သနိစ္ဆယော၊

သဗ္ဗသင်္ကရဒေါသေဟိ၊ မုတ္တော ယသ္မာ ပကာသိတော။

တသ္မာ ဝိသုဒ္ဓိကာမေဟိ၊ သုဒ္ဓပညေဟိ ယောဂိဟိ၊

ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဧတသ္မိံ၊ ကရဏီယောဝ အာဒရောတိ။

၈၉၃။

ဝိဘဇ္ဇဝါဒိသေဋ္ဌာနံ ၊ ထေရိယာနံ ယသဿိနံ၊

မဟာဝိဟာရဝါသီနံ၊ ဝံသဇဿ ဝိဘာဝိနော။

ဘဒန္တသင်္ဃပါလဿ၊ သုစိသလ္လေခဝုတ္တိနော၊

ဝိနယာစာရယုတ္တဿ၊ ယုတ္တဿ ပဋိပတ္တိယံ။

ခန္တိသောရစ္စမေတ္တာဒိ-ဂုဏဘူသိတစေတသော၊

အဇ္ဈေသနံ ဂဟေတွာန၊ ကရောန္တေန ဣမံ မယာ။

သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိကာမေန ၊ ယော ပတ္တော ပုညသဉ္စယော၊

တဿ တေဇေန သဗ္ဗေပိ၊ သုခမေဓန္တု ပါဏိနော။

၈၉၄။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ ဧသော စ၊ အန္တရာယံ ဝိနာ ဣဓ၊

နိဋ္ဌိတော အဋ္ဌပညာသ-ဘာဏဝါရာယ ပါဠိယာ။

ယထာ တထေဝ လောကဿ၊ သဗ္ဗေ ကလျာဏနိဿိတာ၊

အနန္တရာယာ ဣဇ္ဈန္တု၊ သီဃံ သီဃံ မနောရထာတိ။

၈၉၅။ ပရမ ဝိသုဒ္ဓ သဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓိ ဝီရိယ ပဋိမဏ္ဍိတေန သီလာစာရဇ္ဇဝ မဒ္ဒဝါဒိဂုဏသမုဒယသမုဒိတေန သကသမယ သမယန္တရဂဟနဇ္ဈောဂါဟဏသမတ္ထေန ပညာဝေယျတ္တိယသမန္နာဂတေန တိပိဋကပရိယတ္တိဘေဒေ သာဋ္ဌကထေ သတ္ထုသာသနေ အပ္ပဋိဟတဉာဏပ္ပဘာဝေန မဟာဝေယျာကရဏေန ကရဏသမ္ပတ္တိဇနိတသုခဝိနိဂ္ဂတမဓုရောဒါရဝစနလာဝဏ္ဏယုတ္တေန ယုတ္တမုတ္တဝါဒိနာ ဝါဒီဝရေန မဟာကဝိနာ ဆဠဘိညာပဋိသမ္ဘိဒါဒိ ဘေဒဂုဏပဋိမဏ္ဍိတေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ အပ္ပဋိဟတဗုဒ္ဓီနံ ထေရဝံသပ္ပဒီပါနံ ထေရာနံ မဟာဝိဟာရဝါသီနံ ဝံသာလင်္ကာရဘူတေန ဝိပုလဝိသုဒ္ဓဗုဒ္ဓိနာ ဗုဒ္ဓဃောသောတိ ဂရူဟိ ဂဟိတနာမဓေယျေန ထေရေန မုဒန္တခေဒကဝတ္တဗ္ဗေန ကတော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ နာမ။

၈၉၆။

တာဝ တိဋ္ဌတု လောကသ္မိံ၊ လောကနိတ္ထရဏေသိနံ၊

ဒဿေန္တော ကုလပုတ္တာနံ၊ နယံ သီလာဒိသုဒ္ဓိယာ။

ယာဝ ဗုဒ္ဓါတိ နာမမ္ပိ၊ သုဒ္ဓစိတ္တဿ တာဒိနော၊

လောကမှိ လောကဇေဋ္ဌဿ၊ ပဝတ္တတိ မဟေသိနောတိ။

ဣတိ သာဓုဇနပါမောဇ္ဇတ္ထာယ ကတာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂကထာ၊

ပါဠိဂဏနာယ ပန သာ အဋ္ဌပညာသဘာဏဝါရာ ဟောတီတိ။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂပကရဏံ နိဋ္ဌိတံ။