📜

၂၁။ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသော

ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တဥဒယဗ္ဗယဉာဏကထာ

၇၃၇။ အဋ္ဌန္နံ ပန ဉာဏာနံ ဝသေန သိခါပ္ပတ္တာ ဝိပဿနာ၊ နဝမဉ္စ သစ္စာနုလောမိကဉာဏန္တိ အယံ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ နာမ။ အဋ္ဌန္နန္တိ စေတ္ထ ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တံ ဝီထိပဋိပန္နဝိပဿနာသင်္ခါတံ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာဉာဏံ၊ ဘင်္ဂါနုပဿနာဉာဏံ၊ ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏံ၊ အာဒီနဝါနုပဿနာဉာဏံ၊ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာဉာဏံ၊ မုဉ္စိတုကမျတာဉာဏံ၊ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာဉာဏံ၊ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏန္တိ ဣမာနိ အဋ္ဌ ဉာဏာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ နဝမံ သစ္စာနုလောမိကဉာဏန္တိ အနုလောမဿေတံ အဓိဝစနံ။ တသ္မာ တံ သမ္ပာဒေတုကာမေန ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တံ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ အာဒိံ ကတွာ ဧတေသု ဉာဏေသု ယောဂေါ ကရဏီယော။

၇၃၈။ ပုန ဥဒယဗ္ဗယဉာဏေ ယောဂေါ ကိမတ္ထိယောတိ စေ? လက္ခဏသလ္လက္ခဏတ္ထော။ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ ဟိ ဟေဋ္ဌာ ဒသဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ ဟုတွာ ယာထာဝသရသတော တိလက္ခဏံ သလ္လက္ခေတုံ နာသက္ခိ။ ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တံ ပန သက္ကောတိ။ တသ္မာ လက္ခဏသလ္လက္ခဏတ္ထမေတ္ထ ပုန ယောဂေါ ကရဏီယော။

၇၃၉။ လက္ခဏာနိ ပန ကိဿ အမနသိကာရာ ကေန ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ န ဥပဋ္ဌဟန္တိ? အနိစ္စလက္ခဏံ တာဝ ဥဒယဗ္ဗယာနံ အမနသိကာရာ သန္တတိယာ ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ န ဥပဋ္ဌာတိ။ ဒုက္ခလက္ခဏံ အဘိဏှသမ္ပဋိပီဠနဿ အမနသိကာရာ ဣရိယာပထေဟိ ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ န ဥပဋ္ဌာတိ။ အနတ္တလက္ခဏံ နာနာဓာတုဝိနိဗ္ဘောဂဿ အမနသိကာရာ ဃနေန ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ န ဥပဋ္ဌာတိ။ ဥဒယဗ္ဗယမ္ပန ပရိဂ္ဂဟေတွာ သန္တတိယာ ဝိကောပိတာယ အနိစ္စလက္ခဏံ ယာထာဝသရသတော ဥပဋ္ဌာတိ။ အဘိဏှသမ္ပဋိပီဠနံ မနသိကတွာ ဣရိယာပထေ ဥဂ္ဃာဋိတေ ဒုက္ခလက္ခဏံ ယာထာဝသရသတော ဥပဋ္ဌာတိ။ နာနာဓာတုယော ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ဃနဝိနိဗ္ဘောဂေ ကတေ အနတ္တလက္ခဏံ ယာထာဝသရသတော ဥပဋ္ဌာတိ။

၇၄၀။ ဧတ္ထ စ အနိစ္စံ၊ အနိစ္စလက္ခဏံ၊ ဒုက္ခံ၊ ဒုက္ခလက္ခဏံ၊ အနတ္တာ၊ အနတ္တလက္ခဏန္တိ အယံ ဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ အနိစ္စန္တိ ခန္ဓပဉ္စကံ။ ကသ္မာ? ဥပ္ပာဒဝယညထတ္တဘာဝါ ၊ ဟုတွာ အဘာဝတော ဝါ။ ဥပ္ပာဒဝယညထတ္တံ အနိစ္စလက္ခဏံ ဟုတွာ အဘာဝသင်္ခါတော ဝါ အာကာရဝိကာရော။

‘‘ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၅) ဝစနတော ပန တဒေဝ ခန္ဓပဉ္စကံ ဒုက္ခံ။ ကသ္မာ? အဘိဏှပဋိပီဠနာ၊ အဘိဏှပဋိပီဠနာကာရော ဒုက္ခလက္ခဏံ။

‘‘ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၅) ပန ဝစနတော တဒေဝ ခန္ဓပဉ္စကံ အနတ္တာ။ ကသ္မာ? အဝသဝတ္တနတော၊ အဝသဝတ္တနာကာရော အနတ္တလက္ခဏံ။

တယိဒံ သဗ္ဗမ္ပိ အယံ ယောဂါဝစရော ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တေန ဝီထိပဋိပန္နဝိပဿနာသင်္ခါတေန ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာဉာဏေန ယာထာဝသရသတော သလ္လက္ခေတိ။

ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

ဘင်္ဂါနုပဿနာဉာဏကထာ

၇၄၁။ တဿေဝံ သလ္လက္ခေတွာ ပုနပ္ပုနံ ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ’’တိ ရူပါရူပဓမ္မေ တုလယတော တီရယတော တံ ဉာဏံ တိက္ခံ ဟုတွာ ဝဟတိ၊ သင်္ခါရာ လဟုံ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ဉာဏေ တိက္ခေ ဝဟန္တေ သင်္ခါရေသု လဟုံ ဥပဋ္ဌဟန္တေသု ဥပ္ပာဒံ ဝါ ဌိတိံ ဝါ ပဝတ္တံ ဝါ နိမိတ္တံ ဝါ န သမ္ပာပုဏာတိ။ ခယဝယဘေဒနိရောဓေယေဝ သတိ သန္တိဋ္ဌတိ။ တဿ ‘‘ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဧဝံ နာမ သင်္ခါရဂတံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ ပဿတော ဧတသ္မိံ ဌာနေ ဘင်္ဂါနုပဿနံ နာမ ဝိပဿနာဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘ကထံ အာရမ္မဏပဋိသင်္ခါ ဘင်္ဂါနုပဿနေ ပညာ ဝိပဿနေ ဉာဏံ? ရူပါရမ္မဏတာ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဘိဇ္ဇတိ၊ တံ အာရမ္မဏံ ပဋိသင်္ခါ တဿ စိတ္တဿ ဘင်္ဂံ အနုပဿတိ ။ အနုပဿတီတိ ကထံ အနုပဿတိ? အနိစ္စတော အနုပဿတိ နော နိစ္စတော၊ ဒုက္ခတော အနုပဿတိ နော သုခတော၊ အနတ္တတော အနုပဿတိ နော အတ္တတော၊ နိဗ္ဗိန္ဒတိ နော နန္ဒတိ၊ ဝိရဇ္ဇတိ နော ရဇ္ဇတိ၊ နိရောဓေတိ နော သမုဒေတိ၊ ပဋိနိဿဇ္ဇတိ နော အာဒိယတိ။

‘‘အနိစ္စတော အနုပဿန္တော နိစ္စသညံ ပဇဟတိ။ ဒုက္ခတော အနုပဿန္တော သုခသညံ၊ အနတ္တတော အနုပဿန္တော အတ္တသညံ၊ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော နန္ဒိံ၊ ဝိရဇ္ဇန္တော ရာဂံ၊ နိရောဓေန္တော သမုဒယံ ပဋိနိဿဇ္ဇန္တော အာဒါနံ ပဇဟတိ။

‘‘ဝေဒနာရမ္မဏတာ…ပေ… သညာရမ္မဏတာ… သင်္ခါရာရမ္မဏတာ… ဝိညာဏာရမ္မဏတာ… စက္ခာရမ္မဏတာ…ပေ… ဇရာမရဏာရမ္မဏတာ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဘိဇ္ဇတိ…ပေ… ပဋိနိဿဇ္ဇန္တော အာဒါနံ ပဇဟတိ။

‘‘ဝတ္ထုသင်္ကမနာ စေဝ၊ ပညာယ စ ဝိဝဋ္ဋနာ၊

အာဝဇ္ဇနာဗလဉ္စေဝ၊ ပဋိသင်္ခါဝိပဿနာ။

‘‘အာရမ္မဏအနွယေန၊ ဥဘော ဧကဝဝတ္ထနာ၊

နိရောဓေ အဓိမုတ္တတာ၊ ဝယလက္ခဏဝိပဿနာ။

‘‘အာရမ္မဏဉ္စ ပဋိသင်္ခါ၊ ဘင်္ဂဉ္စ အနုပဿတိ၊

သုညတော စ ဥပဋ္ဌာနံ၊ အဓိပညာဝိပဿနာ။

‘‘ကုသလော တီသု အနုပဿနာသု၊ စတဿော စ ဝိပဿနာသု၊

တယော ဥပဋ္ဌာနေ ကုသလတာ၊ နာနာဒိဋ္ဌီသု န ကမ္ပတီ’’တိ။

‘‘တံ ဉာတဋ္ဌေန ဉာဏံ၊ ပဇာနနဋ္ဌေန ပညာ၊ တေန ဝုစ္စတိ ‘အာရမ္မဏပဋိသင်္ခါ ဘင်္ဂါနုပဿနေ ပညာ ဝိပဿနေ ဉာဏ’’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၁-၅၂)။

၇၄၂။ တတ္ထ အာရမ္မဏပဋိသင်္ခါတိ ယံကိဉ္စိ အာရမ္မဏံ ပဋိသင်္ခါယ ဇာနိတွာ၊ ခယတော ဝယတော ဒိသွာတိ အတ္ထော။ ဘင်္ဂါနုပဿနေ ပညာတိ တဿ၊ အာရမ္မဏံ ခယတော ဝယတော ပဋိသင်္ခါယ ဥပ္ပန္နဿ ဉာဏဿ ဘင်္ဂံ အနုပဿနေ ယာ ပညာ၊ ဣဒံ ဝိပဿနေ ဉာဏန္တိ ဝုတ္တံ။ တံ ကထံ ဟောတီတိ အယံ တာဝ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာယ အတ္ထော။ တတော ယထာ တံ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ရူပါရမ္မဏတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ရူပါရမ္မဏတာ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဘိဇ္ဇတီတိ ရူပါရမ္မဏံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဘိဇ္ဇတိ။ အထ ဝါ ရူပါရမ္မဏဘာဝေ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဘိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ တံ အာရမ္မဏံ ပဋိသင်္ခါတိ တံ ရူပါရမ္မဏံ ပဋိသင်္ခါယ ဇာနိတွာ၊ ခယတော ဝယတော ဒိသွာတိ အတ္ထော။ တဿ စိတ္တဿ ဘင်္ဂံ အနုပဿတီတိ ယေန စိတ္တေန တံ ရူပါရမ္မဏံ ခယတော ဝယတော ဒိဋ္ဌံ၊ တဿ စိတ္တဿ အပရေန စိတ္တေန ဘင်္ဂံ အနုပဿတီတိ အတ္ထော။ တေနာဟု ပေါရာဏာ ‘‘ဉာတဉ္စ ဉာဏဉ္စ ဥဘောပိ ဝိပဿတီ’’တိ။

ဧတ္ထ စ အနုပဿတီတိ အနု အနု ပဿတိ၊ အနေကေဟိ အာကာရေဟိ ပုနပ္ပုနံ ပဿတီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ – ‘‘အနုပဿတီတိ ကထံ အနုပဿတိ။ အနိစ္စတော အနုပဿတီ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ယသ္မာ ဘင်္ဂေါ နာမ အနိစ္စတာယ ပရမာ ကောဋိ၊ တသ္မာ သော ဘင်္ဂါနုပဿကော ယောဂါဝစရော သဗ္ဗံ သင်္ခါရဂတံ အနိစ္စတော အနုပဿတိ၊ နော နိစ္စတော။ တတော အနိစ္စဿ ဒုက္ခတ္တာ၊ ဒုက္ခဿ စ အနတ္တတ္တာ တဒေဝ ဒုက္ခတော အနုပဿတိ၊ နော သုခတော။ အနတ္တတော အနုပဿတိ နော အတ္တတော။

ယသ္မာ ပန ယံ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ၊ န တံ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ။ ယဉ္စ အနဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ၊ န တတ္ထ ရဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ဧတသ္မိံ ဘင်္ဂါနုပဿနာနုသာရေန ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ’’တိ ဒိဋ္ဌေ သင်္ခါရဂတေ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ နော နန္ဒတိ။ ဝိရဇ္ဇတိ၊ နော ရဇ္ဇတိ။ သော ဧဝံ အရဇ္ဇန္တော လောကိကေနေဝ တာဝ ဉာဏေန ရာဂံ နိရောဓေတိ၊ နော သမုဒေတိ။ သမုဒယံ န ကရောတီတိ အတ္ထော။

အထ ဝါ သော ဧဝံ ဝိရတ္တော ယထာ ဒိဋ္ဌံ သင်္ခါရဂတံ၊ တထာ အဒိဋ္ဌမ္ပိ အနွယဉာဏဝသေန နိရောဓေတိ ၊ နော သမုဒေတိ။ နိရောဓတောဝ မနသိကရောတိ။ နိရောဓမေဝဿ ပဿတိ၊ နော သမုဒယန္တိ အတ္ထော။

သော ဧဝံ ပဋိပန္နော ပဋိနိဿဇ္ဇတိ၊ နော အာဒိယတိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? အယမ္ပိ အနိစ္စာဒိအနုပဿနာ တဒင်္ဂဝသေန သဒ္ဓိံ ခန္ဓာဘိသင်္ခါရေဟိ ကိလေသာနံ ပရိစ္စဇနတော၊ သင်္ခတဒေါသဒဿနေန စ တဗ္ဗိပရီတေ နိဗ္ဗာနေ တန္နိန္နတာယ ပက္ခန္ဒနတော ပရိစ္စာဂပဋိနိဿဂ္ဂေါ စေဝ ပက္ခန္ဒနပဋိနိဿဂ္ဂေါ စာတိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ တာယ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ယထာဝုတ္တေန နယေန ကိလေသေ ပရိစ္စဇတိ၊ နိဗ္ဗာနေ စ ပက္ခန္ဒတိ။ နာပိ နိဗ္ဗတ္တနဝသေန ကိလေသေ အာဒိယတိ၊ န အဒေါသဒဿိတာဝသေန သင်္ခတာရမ္မဏံ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ပဋိနိဿဇ္ဇတိ နော အာဒိယတီ’’တိ။

၇၄၃။ ဣဒါနိဿ တေဟိ ဉာဏေဟိ ယေသံ ဓမ္မာနံ ပဟာနံ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အနိစ္စတော အနုပဿန္တော နိစ္စသညံ ပဇဟတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နန္ဒိန္တိ သပ္ပီတိကံ တဏှံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

၇၄၄။ ဂါထာသု ပန ဝတ္ထုသင်္ကမနာတိ ရူပဿ ဘင်္ဂံ ဒိသွာ ပုန ယေန စိတ္တေန ဘင်္ဂေါ ဒိဋ္ဌော၊ တဿာပိ ဘင်္ဂဒဿနဝသေန ပုရိမဝတ္ထုတော အညဝတ္ထုသင်္ကမနာ။ ပညာယ စ ဝိဝဋ္ဋနာတိ ဥဒယံ ပဟာယ ဝယေ သန္တိဋ္ဌနာ။ အာဝဇ္ဇနာဗလဉ္စေဝါတိ ရူပဿ ဘင်္ဂံ ဒိသွာ ပုန ဘင်္ဂါရမ္မဏဿ စိတ္တဿ ဘင်္ဂဒဿနတ္ထံ အနန္တရမေဝ အာဝဇ္ဇနသမတ္ထတာ။ ပဋိသင်္ခါဝိပဿနာတိ ဧသာ အာရမ္မဏပဋိသင်္ခါဘင်္ဂါနုပဿနာ နာမ။

၇၄၅။ အာရမ္မဏအနွယေန ဥဘော ဧကဝဝတ္ထနာတိ ပစ္စက္ခတော ဒိဋ္ဌဿ အာရမ္မဏဿ အနွယေန အနုဂမနေန ယထာ ဣဒံ၊ တထာ အတီတေပိ သင်္ခါရဂတံ ဘိဇ္ဇိတ္ထ၊ အနာဂတေပိ ဘိဇ္ဇိဿတီတိ ဧဝံ ဥဘိန္နံ ဧကသဘာဝေနေဝ ဝဝတ္ထာပနန္တိ အတ္ထော။

ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ပေါရာဏေဟိ –

‘‘သံဝိဇ္ဇမာနမှိ ဝိသုဒ္ဓဒဿနော၊

တဒနွယံ နေတိ အတီတနာဂတေ၊

သဗ္ဗေပိ သင်္ခါရဂတာ ပလောကိနော၊

ဥဿာဝဗိန္ဒူ သူရိယေဝ ဥဂ္ဂတေ’’တိ။

နိရောဓေ အဓိမုတ္တတာတိ ဧဝံ ဥဘိန္နံ ဘင်္ဂဝသေန ဧကဝဝတ္ထာနံ ကတွာ တသ္မိညေဝ ဘင်္ဂသင်္ခါတေ နိရောဓေ အဓိမုတ္တတာ တဂ္ဂရုတာ တန္နိန္နတာ တပ္ပောဏတာ တပ္ပဗ္ဘာရတာတိ အတ္ထော။ ဝယလက္ခဏဝိပဿနာတိ ဧသာ ဝယလက္ခဏဝိပဿနာ နာမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၇၄၆။ အာရမ္မဏဉ္စ ပဋိသင်္ခါတိ ပုရိမဉ္စ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ ဇာနိတွာ။ ဘင်္ဂဉ္စ အနုပဿတီတိ တဿာရမ္မဏဿ ဘင်္ဂံ ဒိသွာ တဒါရမ္မဏဿ စိတ္တဿ ဘင်္ဂံ အနုပဿတိ။ သုညတော စ ဥပဋ္ဌာနန္တိ တဿေဝံ ဘင်္ဂံ အနုပဿတော ‘‘သင်္ခါရာဝ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ တေသံ ဘေဒေါ မရဏံ၊ န အညော ကောစိ အတ္ထီ’’တိ သုညတော ဥပဋ္ဌာနံ ဣဇ္ဈတိ။

တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ခန္ဓာ နိရုဇ္ဈန္တိ န စတ္ထိ အညော၊

ခန္ဓာန ဘေဒေါ မရဏန္တိ ဝုစ္စတိ၊

တေသံ ခယံ ပဿတိ အပ္ပမတ္တော၊

မဏိံဝ ဝိဇ္ဈံ ဝဇိရေန ယောနိသော’’တိ။

အဓိပညာဝိပဿနာတိ ယာ စ အာရမ္မဏပဋိသင်္ခါ ယာ စ ဘင်္ဂါနုပဿနာ ယဉ္စ သုညတော ဥပဋ္ဌာနံ၊ အယံ အဓိပညာဝိပဿနာ နာမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၇၄၇။ ကုသလော တီသု အနုပဿနာသူတိ အနိစ္စာနုပဿနာဒီသု တီသု ဆေကော ဘိက္ခု။ စတဿော စ ဝိပဿနာသူတိ နိဗ္ဗိဒါဒီသု စ စတူသု ဝိပဿနာသု။ တယော ဥပဋ္ဌာနေ ကုသလတာတိ ခယတော ဝယတော သုညတောတိ ဣမသ္မိဉ္စ တိဝိဓေ ဥပဋ္ဌာနေ ကုသလတာယ။ နာနာဒိဋ္ဌီသု န ကမ္ပတီတိ သဿတဒိဋ္ဌိအာဒီသု နာနပ္ပကာရာသု ဒိဋ္ဌီသု န ဝေဓတိ။

၇၄၈။ သော ဧဝံ အဝေဓမာနော ‘‘အနိရုဒ္ဓမေဝ နိရုဇ္ဈတိ၊ အဘိန္နမေဝ ဘိဇ္ဇတီ’’တိ ပဝတ္တမနသိကာရော ဒုဗ္ဗလဘာဇနဿ ဝိယ ဘိဇ္ဇမာနဿ၊ သုခုမရဇဿေဝ ဝိပ္ပကိရိယမာနဿ၊ တိလာနံ ဝိယ ဘဇ္ဇိယမာနာနံ သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ ဥပ္ပာဒဋ္ဌိတိပဝတ္တနိမိတ္တံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဘေဒမေဝ ပဿတိ။ သော ယထာ နာမ စက္ခုမာ ပုရိသော ပေါက္ခရဏီတီရေ ဝါ နဒီတီရေ ဝါ ဌိတော ထူလဖုသိတကေ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဥဒကပိဋ္ဌေ မဟန္တမဟန္တာနိ ဥဒကဗုဗ္ဗုဠကာနိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သီဃံ သီဃံ ဘိဇ္ဇမာနာနိ ပဿေယျ၊ ဧဝမေဝ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဘိဇ္ဇန္တိ ဘိဇ္ဇန္တီတိ ပဿတိ။ ဧဝရူပံ ဟိ ယောဂါဝစရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ –

‘‘ယထာ ဗုဗ္ဗုဠကံ ပဿေ၊ ယထာ ပဿေ မရီစိကံ၊

ဧဝံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ၊ မစ္စုရာဇာ န ပဿတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၇၀)၊

၇၄၉။ တဿေဝံ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဘိဇ္ဇန္တိ ဘိဇ္ဇန္တီ’’တိ အဘိဏှံ ပဿတော အဋ္ဌာနိသံသပရိဝါရံ ဘင်္ဂါနုပဿနာဉာဏံ ဗလပ္ပတ္တံ ဟောတိ။ တတြိမေ အဋ္ဌာနိသံသာ – ဘဝဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနံ၊ ဇီဝိတနိကန္တိပရိစ္စာဂေါ၊ သဒါယုတ္တပယုတ္တတာ၊ ဝိသုဒ္ဓါဇီဝိတာ၊ ဥဿုက္ကပ္ပဟာနံ၊ ဝိဂတဘယတာ၊ ခန္တိသောရစ္စပဋိလာဘော၊ အရတိရတိသဟနတာတိ။

တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ဣမာနိ အဋ္ဌဂ္ဂုဏမုတ္တမာနိ၊

ဒိသွာ တဟိံ သမ္မသတေ ပုနပ္ပုနံ၊

အာဒိတ္တစေလဿိရသူပမော မုနိ၊

ဘင်္ဂါနုပဿီ အမတဿ ပတ္တိယာ’’တိ။

ဘင်္ဂါနုပဿနာဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏကထာ

၇၅၀။ တဿေဝံ သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ ခယဝယဘေဒနိရောဓာရမ္မဏံ ဘင်္ဂါနုပဿနံ အာသေဝန္တဿ ဘာဝေန္တဿ ဗဟုလီကရောန္တဿ သဗ္ဗဘဝယောနိဂတိဌိတိသတ္တာဝါသေသု ပဘေဒကာ သင်္ခါရာ သုခေန ဇီဝိတုကာမဿ ဘီရုကပုရိသဿ သီဟဗျဂ္ဃဒီပိအစ္ဆတရစ္ဆယက္ခရက္ခသစဏ္ဍဂေါဏစဏ္ဍကုက္ကုရပဘိန္နမဒစဏ္ဍဟတ္ထိဃောရအာသီဝိသအသနိဝိစက္ကသုသာနရဏဘူမိဇလိတအင်္ဂါရကာသုအာဒယော ဝိယ မဟာဘယံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တဿ ‘‘အတီတာ သင်္ခါရာ နိရုဒ္ဓါ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ အနာဂတေ နိဗ္ဗတ္တနကသင်္ခါရာပိ ဧဝမေဝ နိရုဇ္ဈိဿန္တီ’’တိ ပဿတော ဧတသ္မိံ ဌာနေ ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏံ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

တတြာယံ ဥပမာ – ဧကိဿာ ကိရ ဣတ္ထိယာ တယော ပုတ္တာ ရာဇပရာဓိကာ၊ တေသံ ရာဇာ သီသစ္ဆေဒံ အာဏာပေသိ။ သာ ပုတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ အာဃာတနံ အဂမာသိ။ အထဿာ ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ သီသံ ဆိန္ဒိတွာ မဇ္ဈိမဿ ဆိန္ဒိတုံ အာရဘိံသု။ သာ ဇေဋ္ဌဿ သီသံ ဆိန္နံ မဇ္ဈိမဿ စ ဆိဇ္ဇမာနံ ဒိသွာ ကနိဋ္ဌမှိ အာလယံ ဝိဿဇ္ဇိ ‘‘အယမ္ပိ ဧတေသညေဝ သဒိသော ဘဝိဿတီ’’တိ။ တတ္ထ တဿာ ဣတ္ထိယာ ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ ဆိန္နသီသဒဿနံ ဝိယ ယောဂိနော အတီတသင်္ခါရာနံ နိရောဓဒဿနံ၊ မဇ္ဈိမဿ ဆိဇ္ဇမာနသီသဒဿနံ ဝိယ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ နိရောဓဒဿနံ၊ ‘‘အယမ္ပိ ဧတေသညေဝ သဒိသော ဘဝိဿတီ’’တိ ကနိဋ္ဌပုတ္တမှိ အာလယဝိဿဇ္ဇနံ ဝိယ ‘‘အနာဂတေပိ နိဗ္ဗတ္တနကသင်္ခါရာ ဘိဇ္ဇိဿန္တီ’’တိ အနာဂတာနံ နိရောဓဒဿနံ။ တဿေဝံ ပဿတော ဧတသ္မိံ ဌာနေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏံ။

အပရာပိ ဥပမာ – ဧကာ ကိရ ပူတိပဇာ ဣတ္ထီ ဒသ ဒါရကေ ဝိဇာယိ။ တေသု နဝ မတာ၊ ဧကော ဟတ္ထဂတော မရတိ၊ အပရော ကုစ္ဆိယံ။ သာ နဝ ဒါရကေ မတေ ဒသမဉ္စ မီယမာနံ ဒိသွာ ကုစ္ဆိဂတေ အာလယံ ဝိဿဇ္ဇိ ‘‘အယမ္ပိ ဧတေသညေဝ သဒိသော ဘဝိဿတီ’’တိ။ တတ္ထ တဿာ ဣတ္ထိယာ နဝန္နံ ဒါရကာနံ မရဏာနုဿရဏံ ဝိယ ယောဂိနော အတီတသင်္ခါရာနံ နိရောဓဒဿနံ၊ ဟတ္ထဂတဿ မီယမာနဘာဝဒဿနံ ဝိယ ယောဂိနော ပစ္စုပ္ပန္နာနံ နိရောဓဒဿနံ၊ ကုစ္ဆိဂတေ အာလယဝိဿဇ္ဇနံ ဝိယ အနာဂတာနံ နိရောဓဒဿနံ။ တဿေဝံ ပဿတော ဧတသ္မိံ ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏံ။

၇၅၁။ ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏံ ပန ဘာယတိ န ဘာယတီတိ? န ဘာယတိ။ တဉှိ အတီတာ သင်္ခါရာ နိရုဒ္ဓါ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ အနာဂတာ နိရုဇ္ဈိဿန္တီတိ တီရဏမတ္တမေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ ယထာ နာမ စက္ခုမာ ပုရိသော နဂရဒွါရေ တိဿော အင်္ဂါရကာသုယော ဩလောကယမာနော သယံ န ဘာယတိ၊ ကေဝလံ ဟိဿ ‘‘ယေ ယေ ဧတ္ထ နိပတိဿန္တိ၊ သဗ္ဗေ အနပ္ပကံ ဒုက္ခမနုဘဝိဿန္တီ’’တိ တီရဏမတ္တမေဝ ဟောတိ။ ယထာ ဝါ ပန စက္ခုမာ ပုရိသော ခဒိရသူလံ အယောသူလံ သုဝဏ္ဏသူလန္တိ ပဋိပါဋိယာ ဌပိတံ သူလတ္တယံ ဩလောကယမာနော သယံ န ဘာယတိ၊ ကေဝလံ ဟိဿ ‘‘ယေ ယေ ဣမေသု သူလေသု နိပတိဿန္တိ၊ သဗ္ဗေ အနပ္ပကံ ဒုက္ခမနုဘဝိဿန္တီ’’တိ တီရဏမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏံ သယံ န ဘာယတိ၊ ကေဝလံ ဟိဿ အင်္ဂါရကာသုတ္တယသဒိသေသု၊ သူလတ္တယသဒိသေသု စ တီသု ဘဝေသု ‘‘အတီတာ သင်္ခါရာ နိရုဒ္ဓါ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ အနာဂတာ နိရုဇ္ဈိဿန္တီ’’တိ တီရဏမတ္တမေဝ ဟောတိ။ ယသ္မာ ပနဿ ကေဝလံ သဗ္ဗဘဝယောနိဂတိဌိတိနိဝါသဂတာ သင်္ခါရာ ဗျသနာပန္နာ သပ္ပဋိဘယာ ဟုတွာ ဘယတော ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ တသ္မာ ဘယတုပဋ္ဌာနန္တိ ဝုစ္စတိ။

ဧဝံ ဘယတော ဥပဋ္ဌာနေ ပနဿ အယံ ပါဠိ –

‘‘အနိစ္စတော မနသိကရောတော ကိံ ဘယတော ဥပဋ္ဌာတိ? ဒုက္ခတော။ အနတ္တတော မနသိကရောတော ကိံ ဘယတော ဥပဋ္ဌာတီတိ? အနိစ္စတော မနသိကရောတော နိမိတ္တံ ဘယတော ဥပဋ္ဌာတိ။ ဒုက္ခတော မနသိကရောတော ပဝတ္တံ ဘယတော ဥပဋ္ဌာတိ။ အနတ္တတော မနသိကရောတော နိမိတ္တဉ္စ ပဝတ္တဉ္စ ဘယတော ဥပဋ္ဌာတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၂၇)။

တတ္ထ နိမိတ္တန္တိ သင်္ခါရနိမိတ္တံ။ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ သင်္ခါရာနမေဝေတံ အဓိဝစနံ။ အနိစ္စတော မနသိကရောန္တော ဟိ သင်္ခါရာနံ မရဏမေဝ ပဿတိ၊ တေနဿ နိမိတ္တံ ဘယတော ဥပဋ္ဌာတိ။ ပဝတ္တန္တိ ရူပါရူပဘဝပဝတ္တိ။ ဒုက္ခတော မနသိကရောန္တော ဟိ သုခသမ္မတာယပိ ပဝတ္တိယာ အဘိဏှပဋိပီဠနဘာဝမေဝ ပဿတိ၊ တေနဿ ပဝတ္တံ ဘယတော ဥပဋ္ဌာတိ။ အနတ္တတော မနသိကရောန္တော ပန ဥဘယမ္ပေတံ သုညဂါမံ ဝိယ မရီစိဂန္ဓဗ္ဗနဂရာဒီနိ ဝိယ စ ရိတ္တံ တုစ္ဆံ သုညံ အဿာမိကံ အပရိဏာယကံ ပဿတိ။ တေနဿ နိမိတ္တဉ္စ ပဝတ္တဉ္စ ဥဘယံ ဘယတော ဥပဋ္ဌာတီတိ။

ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

အာဒီနဝါနုပဿနာဉာဏကထာ

၇၅၂။ တဿ တံ ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏံ အာသေဝန္တဿ ဘာဝေန္တဿ ဗဟုလီကရောန္တဿ သဗ္ဗဘဝယောနိဂတိဌိတိသတ္တာဝါသေသု နေဝ တာဏံ၊ န လေဏံ၊ န ဂတိ၊ နပ္ပဋိသရဏံ ပညာယတိ။ သဗ္ဗဘဝယောနိဂတိဌိတိနိဝါသဂတေသု သင်္ခါရေသု ဧကသင်္ခါရေပိ ပတ္ထနာ ဝါ ပရာမာသော ဝါ န ဟောတိ။ တယော ဘဝါ ဝီတစ္စိကင်္ဂါရပုဏ္ဏအင်္ဂါရကာသုယော ဝိယ၊ စတ္တာရော မဟာဘူတာ ဃောရဝိသအာသီဝိသာ ဝိယ၊ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဥက္ခိတ္တာသိကဝဓကာ ဝိယ၊ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာယတနာနိ သုညဂါမော ဝိယ၊ ဆ ဗာဟိရာယတနာနိ ဂါမဃာတကစောရာ ဝိယ၊ သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော၊ နဝ စ သတ္တာဝါသာ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟိ အာဒိတ္တာ သမ္ပဇ္ဇလိတာ သဇောတိဘူတာ ဝိယ စ၊ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဂဏ္ဍဘူတာ ရောဂဘူတာ သလ္လဘူတာ အဃဘူတာ အာဗာဓဘူတာ ဝိယ စ နိရဿာဒါ နိရသာ မဟာအာဒီနဝရာသိဘူတာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။

ကထံ? သုခေန ဇီဝိတုကာမဿ ဘီရုကပုရိသဿ ရမဏီယာကာရသဏ္ဌိတမ္ပိ သဝါဠကမိဝ ဝနဂဟနံ၊ သသဒ္ဒူလာ ဝိယ ဂုဟာ၊ သဂါဟရက္ခသံ ဝိယ ဥဒကံ၊ သမုဿိတခဂ္ဂါ ဝိယ ပစ္စတ္ထိကာ၊ သဝိသံ ဝိယ ဘောဇနံ၊ သစောရော ဝိယ မဂ္ဂေါ၊ အာဒိတ္တမိဝ အဂါရံ၊ ဥယျုတ္တသေနာ ဝိယ ရဏဘူမိ။ ယထာ ဟိ သော ပုရိသော ဧတာနိ သဝါဠကဝနဂဟနာဒီနိ အာဂမ္မ ဘီတော သံဝိဂ္ဂေါ လောမဟဋ္ဌဇာတော သမန္တတော အာဒီနဝမေဝ ပဿတိ၊ ဧဝမေဝါယံ ယောဂါဝစရော ဘင်္ဂါနုပဿနာဝသေန သဗ္ဗသင်္ခါရေသု ဘယတော ဥပဋ္ဌိတေသု သမန္တတော နိရသံ နိရဿာဒံ အာဒီနဝမေဝ ပဿတိ။ တဿေဝံ ပဿတော အာဒီနဝဉာဏံ နာမ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ။ ယံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ –

‘‘ကထံ ဘယတုပဋ္ဌာနေ ပညာ အာဒီနဝေ ဉာဏံ? ဥပ္ပာဒေါ ဘယန္တိ ဘယတုပဋ္ဌာနေ ပညာ အာဒီနဝေ ဉာဏံ။ ပဝတ္တံ ဘယန္တိ… နိမိတ္တံ ဘယန္တိ… အာယူဟနာ ဘယန္တိ… ပဋိသန္ဓိ ဘယန္တိ… ဂတိ ဘယန္တိ… နိဗ္ဗတ္တိ ဘယန္တိ… ဥပပတ္တိ ဘယန္တိ… ဇာတိ ဘယန္တိ… ဇရာ ဘယန္တိ… ဗျာဓိ ဘယန္တိ… မရဏံ ဘယန္တိ… သောကော ဘယန္တိ… ပရိဒေဝေါ ဘယန္တိ… ဥပါယာသော ဘယန္တိ ဘယတုပဋ္ဌာနေ ပညာ အာဒီနဝေ ဉာဏံ။ အနုပ္ပာဒေါ ခေမန္တိ သန္တိပဒေ ဉာဏံ။ အပ္ပဝတ္တံ…ပေ… အနုပါယာသော ခေမန္တိ သန္တိပဒေ ဉာဏံ။ ဥပ္ပာဒေါ ဘယံ၊ အနုပ္ပာဒေါ ခေမန္တိ သန္တိပဒေ ဉာဏံ။ ပဝတ္တံ…ပေ… ဥပါယာသော ဘယံ၊ အနုပါယာသော ခေမန္တိ သန္တိပဒေ ဉာဏံ။

‘‘ဥပ္ပာဒေါ ဒုက္ခန္တိ ဘယတုပဋ္ဌာနေ ပညာ အာဒီနဝေ ဉာဏံ။ ပဝတ္တံ…ပေ… ဥပါယာသော ဒုက္ခန္တိ ဘယတုပဋ္ဌာနေ ပညာ အာဒီနဝေ ဉာဏံ။ အနုပ္ပာဒေါ သုခန္တိ သန္တိပဒေ ဉာဏံ။ အပ္ပဝတ္တံ…ပေ… အနုပါယာသော သုခန္တိ သန္တိပဒေ ဉာဏံ။ ဥပ္ပာဒေါ ဒုက္ခံ၊ အနုပ္ပာဒေါ သုခန္တိ သန္တိပဒေ ဉာဏံ။ ပဝတ္တံ…ပေ… ဥပါယာသော ဒုက္ခံ၊ အနုပါယာသော သုခန္တိ သန္တိပဒေ ဉာဏံ။

‘‘ဥပ္ပာဒေါ သာမိသန္တိ ဘယတုပဋ္ဌာနေ ပညာ အာဒီနဝေ ဉာဏံ။ ပဝတ္တံ…ပေ… ဥပါယာသော သာမိသန္တိ ဘယတုပဋ္ဌာနေ ပညာ အာဒီနဝေ ဉာဏံ။ အနုပ္ပာဒေါ နိရာမိသန္တိ သန္တိပဒေ ဉာဏံ။ အပ္ပဝတ္တံ…ပေ… အနုပါယာသော နိရာမိသန္တိ သန္တိပဒေ ဉာဏံ။ ဥပ္ပာဒေါ သာမိသံ၊ အနုပ္ပာဒေါ နိရာမိသန္တိ သန္တိပဒေ ဉာဏံ။ ပဝတ္တံ…ပေ… ဥပါယာသော သာမိသံ၊ အနုပါယာသော နိရာမိသန္တိ သန္တိပဒေ ဉာဏံ။

ဥပ္ပာဒေါ ‘‘သင်္ခါရာတိ ဘယတုပဋ္ဌာနေ ပညာ အာဒီနဝေ ဉာဏံ။ ပဝတ္တံ…ပေ… ဥပါယာသော သင်္ခါရာတိ ဘယတုပဋ္ဌာနေ ပညာ အာဒီနဝေ ဉာဏံ။ အနုပ္ပာဒေါ နိဗ္ဗာနန္တိ သန္တိပဒေ ဉာဏံ။ အပ္ပဝတ္တံ…ပေ… အနုပါယာသော နိဗ္ဗာနန္တိ သန္တိပဒေ ဉာဏံ။ ဥပ္ပာဒေါ သင်္ခါရာ၊ အနုပ္ပာဒေါ နိဗ္ဗာနန္တိ သန္တိပဒေ ဉာဏံ။ ပဝတ္တံ…ပေ… ဥပါယာသော သင်္ခါရာ၊ အနုပါယာသော နိဗ္ဗာနန္တိ သန္တိပဒေ ဉာဏံ။

‘‘ဥပ္ပာဒဉ္စ ပဝတ္တဉ္စ၊ နိမိတ္တံ ဒုက္ခန္တိ ပဿတိ၊

အာယူဟနံ ပဋိသန္ဓိံ၊ ဉာဏံ အာဒီနဝေ ဣဒံ။

‘‘အနုပ္ပာဒံ အပ္ပဝတ္တံ၊ အနိမိတ္တံ သုခန္တိ စ၊

အနာယူဟနာ အပ္ပဋိသန္ဓိ၊ ဉာဏံ သန္တိပဒေ ဣဒံ။

‘‘ဣဒံ အာဒီနဝေ ဉာဏံ၊ ပဉ္စဌာနေသု ဇာယတိ၊

ပဉ္စဌာနေ သန္တိပဒေ၊ ဒသ ဉာဏေ ပဇာနာတိ၊

ဒွိန္နံ ဉာဏာနံ ကုသလတာ၊ နာနာဒိဋ္ဌီသု န ကမ္ပတီ’’တိ။

‘‘တံ ဉာတဋ္ဌေန ဉာဏံ။ ပဇာနနဋ္ဌေန ပညာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဘယတုပဋ္ဌာနေ ပညာ အာဒီနဝေ ဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၃)။

၇၅၃။ တတ္ထ ဥပ္ပာဒေါတိ ပုရိမကမ္မပစ္စယာ ဣဓ ဥပ္ပတ္တိ။ ပဝတ္တန္တိ တထာ ဥပ္ပန္နဿ ပဝတ္တိ။ နိမိတ္တန္တိ သဗ္ဗမ္ပိ သင်္ခါရနိမိတ္တံ။ အာယူဟနာတိ အာယတိံ ပဋိသန္ဓိဟေတုဘူတံ ကမ္မံ။ ပဋိသန္ဓီတိ အာယတိံ ဥပ္ပတ္တိ။ ဂတီတိ ယာယ ဂတိယာ သာ ပဋိသန္ဓိ ဟောတိ။ နိဗ္ဗတ္တီတိ ခန္ဓာနံ နိဗ္ဗတ္တနံ။ ဥပပတ္တီတိ ‘‘သမာပန္နဿ ဝါ ဥပပန္နဿ ဝါ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၂၈၉၊ ၁၂၉၁) ဧဝံ ဝုတ္တာ ဝိပါကပ္ပဝတ္တိ။ ဇာတီတိ ဇရာဒီနံ ပစ္စယဘူတာ ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ။ ဇရာမရဏာဒယော ပါကဋာ ဧဝ။ ဧတ္ထ စ ဥပ္ပာဒါဒယော ပဉ္စေဝ အာဒီနဝဉာဏဿ ဝတ္ထုဝသေန ဝုတ္တာ။ သေသာ တေသံ ဝေဝစနဝသေန။ နိဗ္ဗတ္တိ ဇာတီတိ ဣဒဉှိ ဒွယံ ဥပ္ပာဒဿ စေဝ ပဋိသန္ဓိယာ စ ဝေဝစနံ။ ဂတိ ဥပပတ္တီတိ ဣဒံ ဒွယံ ပဝတ္တဿ။ ဇရာဒယော နိမိတ္တဿာတိ။ တေနာဟ –

‘‘ဥပ္ပာဒဉ္စ ပဝတ္တဉ္စ၊ နိမိတ္တံ ဒုက္ခန္တိ ပဿတိ၊

အာယူဟနံ ပဋိသန္ဓိံ၊ ဉာဏံ အာဒီနဝေ ဣဒ’’န္တိ စ။

‘‘ဣဒံ အာဒီနဝေ ဉာဏံ၊ ပဉ္စဌာနေသု ဇာယတီ’’တိ စ။

အနုပ္ပာဒေါ ခေမန္တိ သန္တိပဒေ ဉာဏန္တိအာဒိ ပန အာဒီနဝဉာဏဿ ပဋိပက္ခဉာဏဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဘယတုပဋ္ဌာနေန ဝါ အာဒီနဝံ ဒိသွာ ဥဗ္ဗိဂ္ဂဟဒယာနံ အဘယမ္ပိ အတ္ထိ ခေမံ နိရာဒီနဝန္တိ အဿာသဇနနတ္ထမ္ပိ ဧတံ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ဝါ ပနဿ ဥပ္ပာဒါဒယော ဘယတော သူပဋ္ဌိတာ ဟောန္တိ၊ တဿ တပ္ပဋိပက္ခနိန္နံ စိတ္တံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဘယတုပဋ္ဌာနဝသေန သိဒ္ဓဿ အာဒီနဝဉာဏဿ အာနိသံသဒဿနတ္ထမ္ပေတံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧတ္ထ စ ယံ ဘယံ၊ တံ ယသ္မာ နိယမတော ဒုက္ခံ။ တံ ဝဋ္ဋာမိသလောကာမိသကိလေသာမိသေဟိ အဝိပ္ပမုတ္တတ္တာ သာမိသမေဝ။ ယဉ္စ သာမိသံ၊ တံ သင်္ခါရမတ္တမေဝ။ တသ္မာ ‘‘ဥပ္ပာဒေါ ဒုက္ခန္တိ ဘယတုပဋ္ဌာနေ ပညာ အာဒီနဝေ ဉာဏ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဘယာကာရေန ဒုက္ခာကာရေန သာမိသာကာရေနာတိ ဧဝံ အာကာရနာနတ္တတော ပဝတ္တိဝသေနေဝေတ္ထ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒသဉာဏေ ပဇာနာတီတိ အာဒီနဝဉာဏံ ပဇာနန္တော ဥပ္ပာဒါဒိဝတ္ထုကာနိ ပဉ္စ၊ အနုပ္ပာဒါဒိဝတ္ထုကာနိ ပဉ္စာတိ ဒသ ဉာဏာနိ ပဇာနာတိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ သစ္ဆိကရောတိ။ ဒွိန္နံ ဉာဏာနံ ကုသလတာတိ အာဒီနဝဉာဏဿ စေဝ သန္တိပဒဉာဏဿ စာတိ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ကုသလတာယ။ နာနာဒိဋ္ဌီသုန ကမ္ပတီတိ ပရမဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနာဒိဝသေန ပဝတ္တာသု ဒိဋ္ဌီသု န ဝေဓတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

အာဒီနဝါနုပဿနာဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာဉာဏကထာ

၇၅၄။ သော ဧဝံ သဗ္ဗသင်္ခါရေ အာဒီနဝတော ပဿန္တော သဗ္ဗဘဝယောနိဂတိဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာဝါသဂတေ သဘေဒကေ သင်္ခါရဂတေ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဥက္ကဏ္ဌတိ နာဘိရမတိ။

သေယျထာပိ နာမ၊ စိတ္တကူဋပဗ္ဗတပါဒါဘိရတော သုဝဏ္ဏရာဇဟံသော အသုစိမှိ စဏ္ဍာလဂါမဒွါရအာဝါဋေ နာဘိရမတိ၊ သတ္တသု မဟာသရေသုယေဝ အဘိရမတိ၊ ဧဝမေဝ အယမ္ပိ ယောဂီရာဇဟံသော သုပရိဒိဋ္ဌာဒီနဝေ သဘေဒကေ သင်္ခါရဂတေ နာဘိရမတိ။ ဘာဝနာရာမတာယ ပန ဘာဝနာရတိယာ သမန္နာဂတတ္တာ သတ္တသု အနုပဿနာသုယေဝ ရမတိ။

ယထာ စ သုဝဏ္ဏပဉ္ဇရေ ပက္ခိတ္တော သီဟော မိဂရာဇာ နာဘိရမတိ၊ တိယောဇနသဟဿဝိတ္ထတေ ပန ဟိမဝန္တေယေဝ ရမတိ၊ ဧဝမယံ ယောဂီသီဟော တိဝိဓေ သုဂတိဘဝေပိ နာဘိရမတိ၊ တီသု ပန အနုပဿနာသုယေဝ ရမတိ။

ယထာ စ သဗ္ဗသေတော သတ္တပတိဋ္ဌော ဣဒ္ဓိမာ ဝေဟာသင်္ဂမော ဆဒ္ဒန္တော နာဂရာဇာ နဂရမဇ္ဈေ နာဘိရမတိ၊ ဟိမဝတိ ဆဒ္ဒန္တဒဟဂဟနေယေဝ အဘိရမတိ၊ ဧဝမယံ ယောဂီဝရဝါရဏော သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ သင်္ခါရဂတေ နာဘိရမတိ၊ အနုပ္ပာဒေါ ခေမန္တိအာဒိနာ နယေန ဒိဋ္ဌေ သန္တိပဒေယေဝ အဘိရမတိ၊ တန္နိန္နတပ္ပောဏတပ္ပဗ္ဘာရမာနသော ဟောတီတိ။

နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

၇၅၅။ တံ ပနေတံ ပုရိမေန ဉာဏဒွယေန အတ္ထတော ဧကံ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ဘယတုပဋ္ဌာနံ ဧကမေဝ တီဏိ နာမာနိ လဘတိ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရေ ဘယတော အဒ္ဒသာတိ ဘယတုပဋ္ဌာနံ နာမ ဇာတံ။ တေသုယေဝ သင်္ခါရေသု အာဒီနဝံ ဥပ္ပာဒေတီတိ အာဒီနဝါနုပဿနာ နာမ ဇာတံ။ တေသုယေဝ သင်္ခါရေသု နိဗ္ဗိန္ဒမာနံ ဥပ္ပန္နန္တိ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာ နာမ ဇာတ’’န္တိ။

ပါဠိယမ္ပိ ဝုတ္တံ – ‘‘ယာ စ ဘယတုပဋ္ဌာနေ ပညာ၊ ယဉ္စ အာဒီနဝေ ဉာဏံ၊ ယာ စ နိဗ္ဗိဒါ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဧကတ္ထာ၊ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၂၇)။

မုဉ္စိတုကမျတာဉာဏကထာ

၇၅၆။ ဣမိနာ ပန နိဗ္ဗိဒါဉာဏေန ဣမဿ ကုလပုတ္တဿ နိဗ္ဗိန္ဒန္တဿ ဥက္ကဏ္ဌန္တဿ အနဘိရမန္တဿ သဗ္ဗဘဝယောနိဂတိဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာဝါသဂတေသု သဘေဒကေသု သင်္ခါရေသု ဧကသင်္ခါရေပိ စိတ္တံ န သဇ္ဇတိ၊ န လဂ္ဂတိ၊ န ဗဇ္ဈတိ၊ သဗ္ဗသ္မာ သင်္ခါရဂတာ မုစ္စိတုကာမံ နိဿရိတုကာမံ ဟောတိ။ ယထာ ကိံ? ယထာ နာမ ဇာလဗ္ဘန္တရဂတော မစ္ဆော၊ သပ္ပမုခဂတော မဏ္ဍူကော၊ ပဉ္ဇရပက္ခိတ္တော ဝနကုက္ကုဋော၊ ဒဠှပါသဝသဂတော မိဂေါ၊ အဟိတုဏ္ဍိကဟတ္ထဂတော သပ္ပော၊ မဟာပင်္ကပက္ခန္ဒော ကုဉ္ဇရော၊ သုပဏ္ဏမုခဂတော နာဂရာဇာ၊ ရာဟုမုခပ္ပဝိဋ္ဌော စန္ဒော၊ သပတ္တပရိဝါရိတော ပုရိသောတိ ဧဝမာဒယော တတော တတော မုစ္စိတုကာမာ နိဿရိတုကာမာဝ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ တဿ ယောဂိနော စိတ္တံ သဗ္ဗသ္မာ သင်္ခါရဂတာ မုစ္စိတုကာမံ နိဿရိတုကာမံ ဟောတိ။ အထဿ ဧဝံ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု ဝိဂတာလယဿ သဗ္ဗသ္မာ သင်္ခါရဂတာ မုစ္စိတုကာမဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မုဉ္စိတုကမျတာ ဉာဏန္တိ။

မုဉ္စိတုကမျတာဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

ပဋိသင်္ခါနုပဿနာဉာဏကထာ

၇၅၇။ သော ဧဝံ သဗ္ဗဘဝယောနိဂတိဋ္ဌိတိနိဝါသဂတေဟိ သဘေဒကေဟိ သင်္ခါရေဟိ မုစ္စိတုကာမော သဗ္ဗသ္မာ သင်္ခါရဂတာ မုစ္စိတုံ ပုန တေ ဧဝံ သင်္ခါရေ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာဉာဏေန တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။

သော သဗ္ဗသင်္ခါရေ အနစ္စန္တိကတော၊ တာဝကာလိကတော၊ ဥပ္ပာဒဝယပရိစ္ဆိန္နတော၊ ပလောကတော၊ စလတော၊ ပဘင်္ဂုတော၊ အဒ္ဓုဝတော၊ ဝိပရိဏာမဓမ္မတော၊ အဿာရကတော၊ ဝိဘဝတော၊ သင်္ခတတော၊ မရဏဓမ္မတောတိအာဒီဟိ ကာရဏေဟိ အနိစ္စာတိ ပဿတိ။

အဘိဏှပဋိပီဠနတော၊ ဒုက္ခမတော၊ ဒုက္ခဝတ္ထုတော၊ ရောဂတော၊ ဂဏ္ဍတော၊ သလ္လတော၊ အဃတော၊ အာဗာဓတော၊ ဤတိတော၊ ဥပဒ္ဒဝတော၊ ဘယတော၊ ဥပသဂ္ဂတော၊ အတာဏတော၊ အလေဏတော၊ အသရဏတော၊ အာဒီနဝတော၊ အဃမူလတော၊ ဝဓကတော၊ သာသဝတော၊ မာရာမိသတော၊ ဇာတိဓမ္မတော၊ ဇရာဓမ္မတော၊ ဗျာဓိဓမ္မတော၊ သောကဓမ္မတော၊ ပရိဒေဝဓမ္မတော၊ ဥပါယာသဓမ္မတော၊ သံကိလေသိကဓမ္မတောတိအာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ဒုက္ခာတိ ပဿတိ။

အဇညတော၊ ဒုဂ္ဂန္ဓတော၊ ဇေဂုစ္ဆတော၊ ပဋိက္ကူလတော၊ အမဏ္ဍနာရဟတော၊ ဝိရူပတော၊ ဗီဘစ္ဆတောတိအာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ဒုက္ခလက္ခဏဿ ပရိဝါရဘူတတော အသုဘတော ပဿတိ။

ပရတော၊ ရိတ္တတော၊ တုစ္ဆတော၊ သုညတော၊ အဿာမိကတော၊ အနိဿရတော၊ အဝသဝတ္တိတောတိအာဒီဟိ ကာရဏေဟိ အနတ္တတော ပဿတိ။

၇၅၈။ ဧဝဉှိ ပဿတာနေန တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ သင်္ခါရာ ပရိဂ္ဂဟိတာ နာမ ဟောန္တိ။ ကသ္မာ ပနာယမေတေ ဧဝံ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ? မုဉ္စနဿ ဥပါယသမ္ပာဒနတ္ထံ။

တတြာယံ ဥပမာ – ဧကော ကိရ ပုရိသော ‘‘မစ္ဆေ ဂဟေဿာမီ’’တိ မစ္ဆခိပ္ပံ ဂဟေတွာ ဥဒကေ ဩဍ္ဍာပေသိ သော ခိပ္ပမုခေန ဟတ္ထံ ဩတာရေတွာ အန္တောဥဒကေ သပ္ပံ ဂီဝါယ ဂဟေတွာ ‘‘မစ္ဆော မေ ဂဟိတော’’တိ အတ္တမနော အဟောသိ။ သော ‘‘မဟာ ဝတ မယာ မစ္ဆော လဒ္ဓါ’’တိ ဥက္ခိပိတွာ ပဿန္တော သောဝတ္ထိကတ္တယဒဿနေန သပ္ပောတိ သဉ္ဇာနိတွာ ဘီတော အာဒီနဝံ ဒိသွာ ဂဟဏေ နိဗ္ဗိန္နော မုဉ္စိတုကာမော ဟုတွာ မုဉ္စနဿ ဥပါယံ ကရောန္တော အဂ္ဂနင်္ဂုဋ္ဌတော ပဋ္ဌာယ ဟတ္ထံ နိဗ္ဗေဌေတွာ ဗာဟုံ ဥက္ခိပိတွာ ဥပရိသီသေ ဒွေ တယော ဝါရေ အာဝိဇ္ဈိတွာ သပ္ပံ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာ ‘‘ဂစ္ဆ ဒုဋ္ဌ သပ္ပာ’’တိ နိဿဇ္ဇိတွာ ဝေဂေန တဠာကပါဠိံ အာရုယှ ‘‘မဟန္တဿ ဝတ ဘော သပ္ပဿ မုခတော မုတ္တောမှီ’’တိ အာဂတမဂ္ဂံ ဩလောကယမာနော အဋ္ဌာသိ။

တတ္ထ တဿ ပုရိသဿ ‘‘မစ္ဆော’’တိ သပ္ပံ ဂီဝါယ ဂဟေတွာ တုဋ္ဌကာလော ဝိယ ဣမဿာပိ ယောဂိနော အာဒိတောဝ အတ္တဘာဝံ ပဋိလဘိတွာ တုဋ္ဌကာလော၊ တဿ ခိပ္ပမုခတော သီသံ နီဟရိတွာ သောဝတ္ထိကတ္တယဒဿနံ ဝိယ ဣမဿ ဃနဝိနိဗ္ဘောဂံ ကတွာ သင်္ခါရေသု တိလက္ခဏဒဿနံ၊ တဿ ဘီတကာလော ဝိယ ဣမဿ ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏံ။ တတော အာဒီနဝဒဿနံ ဝိယ အာဒီနဝါနုပဿနာဉာဏံ၊ ဂဟဏေ နိဗ္ဗိန္ဒနံ ဝိယ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာဉာဏံ။ သပ္ပံ မုဉ္စိတုကာမတာ ဝိယ မုဉ္စိတုကမျတာဉာဏံ၊ မုဉ္စနဿ ဥပါယကရဏံ ဝိယ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာဉာဏေန သင်္ခါရေသု တိလက္ခဏာရောပနံ။ ယထာ ဟိ သော ပုရိသော သပ္ပံ အာဝိဇ္ဈိတွာ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာ နိဝတ္တေတွာ ဍံသိတုံ အသမတ္ထဘာဝံ ပါပေတွာ သုမုတ္တံ မုဉ္စတိ၊ ဧဝမယံ ယောဂါဝစရော တိလက္ခဏာရောပနေန သင်္ခါရေ အာဝိဇ္ဈိတွာ ဒုဗ္ဗလေ ကတွာ ပုန နိစ္စသုခသုဘအတ္တာကာရေန ဥပဋ္ဌာတုံ အသမတ္ထတံ ပါပေတွာ သုမုတ္တံ မုဉ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘မုဉ္စနဿ ဥပါယသမ္ပာဒနတ္ထံ ဧဝံ ပရိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ။

၇၅၉။ ဧတ္တာဝတာ တဿ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ ပဋိသင်္ခါဉာဏံ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘အနိစ္စတော မနသိကရောတော ကိံ ပဋိသင်္ခါ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? ဒုက္ခတော။ အနတ္တတော မနသိကရောတော ကိံ ပဋိသင်္ခါ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ? အနိစ္စတော မနသိကရောတော နိမိတ္တံ ပဋိသင်္ခါ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဒုက္ခတော မနသိကရောတော ပဝတ္တံ ပဋိသင်္ခါ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အနတ္တတော မနသိကရောတော နိမိတ္တဉ္စ ပဝတ္တဉ္စ ပဋိသင်္ခါ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၂၇)။

ဧတ္ထ စ နိမိတ္တံ ပဋိသင်္ခါတိ သင်္ခါရနိမိတ္တံ ‘‘အဒ္ဓုဝံ တာဝကာလိက’’န္တိ အနိစ္စလက္ခဏဝသေန ဇာနိတွာ။ ကာမဉ္စ န ပဌမံ ဇာနိတွာ ပစ္ဆာ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝေါဟာရဝသေန ပန ‘‘မနဉ္စ ပဋိစ္စ ဓမ္မေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဝိညာဏ’’န္တိအာဒီနိ (မ။ နိ။ ၃။၄၂၁) ဝိယ ဧဝံ ဝုစ္စတိ။ ဧကတ္တနယေန ဝါ ပုရိမဉ္စ ပစ္ဆိမဉ္စ ဧကံ ကတွာ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမိနာ နယေန ဣတရသ္မိမ္ပိ ပဒဒွယေ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

ပဋိသင်္ခါနုပဿနာဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏကထာ

၇၆၀။ သော ဧဝံ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာဉာဏေန ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ သုညာ’’တိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပုန ‘‘သုညမိဒံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၆၉) ဒွိကောဋိကံ သုညတံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ သော ဧဝံ နေဝ အတ္တာနံ၊ န ပရံ ကိဉ္စိ အတ္တနော ပရိက္ခာရဘာဝေ ဌိတံ ဒိသွာ ပုန ‘‘နာဟံ ကွစနိ၊ ကဿစိ ကိဉ္စနတသ္မိံ၊ န စ မမ ကွစနိ၊ ကိသ္မိဉ္စိ ကိဉ္စနတတ္ထီ’’တိ ယာ ဧတ္ထ စတုကောဋိကာ သုညတာ ကထိတာ၊ တံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။

ကထံ? အယဉှိ နာဟံ ကွစနီတိ ကွစိ အတ္တာနံ န ပဿတိ။ ကဿစိ ကိဉ္စနတသ္မိန္တိ အတ္တနော အတ္တာနံ ကဿစိ ပရဿ ကိဉ္စနဘာဝေ ဥပနေတဗ္ဗံ န ပဿတိ။ ဘာတိဋ္ဌာနေဝါ ဘာတရံ၊ သဟာယဋ္ဌာနေ ဝါ သဟာယံ၊ ပရိက္ခာရဋ္ဌာနေ ဝါ ပရိက္ခာရံ မညိတွာ ဥပနေတဗ္ဗံ န ပဿတီတိ အတ္ထော။ န စ မမ ကွစနီတိ ဧတ္ထ မမ-သဒ္ဒံ တာဝ ဌပေတွာ န စ ကွစနီတိ ပရဿ စ အတ္တာနံ ကွစိ နပဿတီတိ အယမတ္ထော။ ဣဒါနိ မမ-သဒ္ဒံ အာဟရိတွာ မမ ကိသ္မိဉ္စိ ကိဉ္စနတတ္ထီတိ သော ပရဿ အတ္တာ မမ ကိသ္မိဉ္စိ ကိဉ္စနဘာဝေ အတ္ထီတိ န ပဿတီတိ။ အတ္တနော ဘာတိဋ္ဌာနေ ဝါ ဘာတရံ၊ သဟာယဋ္ဌာနေ ဝါ သဟာယံ ပရိက္ခာရဋ္ဌာနေ ဝါ ပရိက္ခာရန္တိ ကိသ္မိဉ္စိ ဌာနေ ပရဿ အတ္တာနံ ဣမိနာ ကိဉ္စနဘာဝေန ဥပနေတဗ္ဗံ န ပဿတီတိ အတ္ထော။ ဧဝမယံ ယသ္မာ နေဝ ကတ္ထစိ အတ္တာနံ ပဿတိ၊ န တံ ပရဿ ကိဉ္စနဘာဝေ ဥပနေတဗ္ဗံ ပဿတိ၊ န ပရဿ အတ္တာနံ ပဿတိ၊ န ပရဿ အတ္တာနံ အတ္တနော ကိဉ္စနဘာဝေ ဥပနေတဗ္ဗံ ပဿတိ။ တသ္မာနေန စတုကောဋိကာ သုညတာ ပရိဂ္ဂဟိတာ ဟောတီတိ။

၇၆၁။ ဧဝံ စတုကောဋိကံ သုညတံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပုန ဆဟာကာရေဟိ သုညတံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ ကထံ? စက္ခု သုညံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ နိစ္စေန ဝါ ဓုဝေန ဝါ သဿတေန ဝါ အဝိပရိဏာမဓမ္မေန ဝါ…ပေ… မနော သုညော။ ရူပါ သုညာ…ပေ… ဓမ္မာ သုညာ။ စက္ခုဝိညာဏံ…ပေ… မနောဝိညာဏံ။ စက္ခုသမ္ဖဿောတိ ဧဝံ ယာဝ ဇရာမရဏာ နယော နေတဗ္ဗော။

၇၆၂။ ဧဝံ ဆဟာကာရေဟိ သုညတံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပုန အဋ္ဌဟာကာရေဟိ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ သေယျထိဒံ – ရူပံ အသာရံ နိဿာရံ သာရာပဂတံ နိစ္စသာရသာရေန ဝါ ဓုဝသာရသာရေန ဝါ သုခသာရသာရေန ဝါ အတ္တသာရသာရေန ဝါ နိစ္စေန ဝါ ဓုဝေန ဝါ သဿတေန ဝါ အဝိပရိဏာမဓမ္မေန ဝါ။ ဝေဒနာ… သညာ… သင်္ခါရာ… ဝိညာဏံ… စက္ခု…ပေ… ဇရာမရဏံ အသာရံ နိဿာရံ သာရာပဂတံ နိစ္စသာရသာရေန ဝါ ဓုဝသာရသာရေန ဝါ သုခသာရသာရေန ဝါ အတ္တသာရသာရေန ဝါ နိစ္စေန ဝါ ဓုဝေန ဝါ သဿတေန ဝါ အဝိပရိဏာမဓမ္မေန ဝါ။ ယထာ နဠော အသာရော နိဿာရော သာရာပဂတော။ ယထာ ဧရဏ္ဍော… ယထာ ဥဒုမ္ဗရော… ယထာ သေတဝစ္ဆော… ယထာ ပါဠိဘဒ္ဒကော… ယထာ ဖေဏပိဏ္ဍော… ယထာ ဥဒကဗုဗ္ဗုဠံ… ယထာ မရီစိ… ယထာ ကဒလိက္ခန္ဓော… ယထာ မာယာ အသာရာ နိဿာရာ သာရာပဂတာ၊ ဧဝမေဝ ရူပံ…ပေ… ဇရာမရဏံ အသာရံ နိဿာရံ သာရာပဂတံ နိစ္စသာရသာရေန ဝါ…ပေ… အဝိပရိဏာမဓမ္မေန ဝါတိ (စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၈)။

၇၆၃။ သော ဧဝံ အဋ္ဌဟာကာရေဟိ သုညတံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပုန ဒသဟာကာရေဟိ ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ ရူပံ ရိတ္တတော ပဿတိ။ တုစ္ဆတော… သုညတော… အနတ္တတော… အနိဿရိယတော… အကာမကာရိယတော… အလဗ္ဘနီယတော… အဝသဝတ္တကတော… ပရတော… ဝိဝိတ္တတော ပဿတိ။ ဝေဒနံ…ပေ… ဝိညာဏံ ရိတ္တတော…ပေ… ဝိဝိတ္တတော ပဿတီတိ။

၇၆၄။ ဧဝံ ဒသဟာကာရေဟိ သုညတံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပုန ဒွါဒသဟာကာရေဟိ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ သေယျထိဒံ – ရူပံ န သတ္တော၊ န ဇီဝေါ၊ န နရော၊ န မာဏဝေါ၊ န ဣတ္ထီ၊ န ပုရိသော၊ န အတ္တာ၊ န အတ္တနိယံ။ နာဟံ၊ န မမ၊ န အညဿ၊ န ကဿစိ။ ဝေဒနာ…ပေ… ဝိညာဏံ န ကဿစီတိ (စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၈)။

၇၆၅။ ဧဝံ ဒွါဒသဟာကာရေဟိ သုညတံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ ပုန တီရဏပရိညာဝသေန ဒွါစတ္တာလီသာယ အာကာရေဟိ သုညတံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ ရူပံ အနိစ္စတော… ဒုက္ခတော… ရောဂတော… ဂဏ္ဍတော… သလ္လတော… အဃတော… အာဗာဓတော… ပရတော… ပလောကတော… ဤတိတော… ဥပဒ္ဒဝတော… ဘယတော… ဥပသဂ္ဂတော… စလတော… ပဘင်္ဂုတော… အဒ္ဓုဝတော… အတာဏတော… အလေဏတော… အသရဏတော… အသရဏီဘူတတော… ရိတ္တတော… တုစ္ဆတော… သုညတော… အနတ္တတော… အနဿာဒတော… အာဒီနဝတော… ဝိပရိဏာမဓမ္မတော… အဿာရကတော… အဃမူလတော… ဝဓကတော… ဝိဘဝတော… သာသဝတော… သင်္ခတတော… မာရာမိသတော… ဇာတိဓမ္မတော… ဇရာဓမ္မတော… ဗျာဓိဓမ္မတော… မရဏဓမ္မတော… သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿဥပါယာသဓမ္မတော… သမုဒယတော… အတ္ထင်္ဂမတော… အနဿာဒတော … အာဒီနဝတော… နိဿရဏတော ပဿတိ။ ဝေဒနံ…ပေ… ဝိညာဏံ အနိစ္စတော…ပေ… နိဿရဏတော ပဿတိ။

ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ရူပံ အနိစ္စတော…ပေ… နိဿရဏတော ပဿန္တော သုညတော လောကံ အဝေက္ခတိ။ ဝေဒနံ…ပေ… ဝိညာဏံ အနိစ္စတော…ပေ… နိဿရဏတော ပဿန္တော သုညတော လောကံ အဝေက္ခတိ’’။

‘‘သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿု၊ မောဃရာဇ သဒါ သတော၊

အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဦဟစ္စ၊ ဧဝံ မစ္စုတရော သိယာ၊

ဧဝံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ၊ မစ္စုရာဇာ န ပဿတီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၁၂၅၊ စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၈)၊

၇၆၆။ ဧဝံ သုညတော ဒိသွာ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ သင်္ခါရေ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ဘယဉ္စ နန္ဒိဉ္စ ဝိပ္ပဟာယ သင်္ခါရေသု ဥဒါသီနော အဟောသိ မဇ္ဈတ္တော၊ အဟန္တိ ဝါ မမန္တိ ဝါ န ဂဏှာတိ ဝိဿဋ္ဌဘရိယော ဝိယ ပုရိသော။

ယထာ နာမ ပုရိသဿ ဘရိယာ ဘဝေယျ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ၊ သော တာယ ဝိနာ မုဟုတ္တမ္ပိ အဓိဝါသေတုံ န သက္ကုဏေယျ၊ အတိဝိယ နံ မမာယေယျ၊ သော တံ ဣတ္ထိံ အညေန ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ဌိတံ ဝါ နိသိန္နံ ဝါ ကထေန္တိံ ဝါ ဟသန္တိံ ဝါ ဒိသွာ ကုပိတော အဿ အနတ္တမနော၊ အဓိမတ္တံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေယျ။ သော အပရေန သမယေန တဿာ ဣတ္ထိယာ ဒေါသံ ဒိသွာ မုဉ္စိတုကာမော ဟုတွာ တံ ဝိဿဇ္ဇေယျ၊ န နံ မမာတိ ဂဏှေယျ။ တတော ပဋ္ဌာယ တံ ယေနကေနစိ သဒ္ဓိံ ယံကိဉ္စိ ကုရုမာနံ ဒိသွာပိ နေဝ ကုပ္ပေယျ၊ န ဒေါမနဿံ အာပဇ္ဇေယျ၊ အညဒတ္ထု ဥဒါသီနောဝ ဘဝေယျ မဇ္ဈတ္တော။ ဧဝမေဝါယံ သဗ္ဗသင်္ခါရေဟိ မုဉ္စိတုကာမော ဟုတွာ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာယ သင်္ခါရေ ပရိဂ္ဂဏှန္တော အဟံ မမာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ အဒိသွာ ဘယဉ္စ နန္ဒိဉ္စ ဝိပ္ပဟာယ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု ဥဒါသီနော ဟောတိ မဇ္ဈတ္တော။

တဿ ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော တီသု ဘဝေသု စတူသု ယောနီသု ပဉ္စသု ဂတီသု သတ္တသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု နဝသု သတ္တာဝါသေသု စိတ္တံ ပတိလီယတိ ပတိကုဋတိ ပတိဝတ္တတိ န သမ္ပသာရိယတိ၊ ဥပေက္ခာ ဝါ ပါဋိကုလျတာ ဝါ သဏ္ဌာတိ။

သေယျထာပိ နာမ ပဒုမပလာသေ ဤသကပေါဏေ ဥဒကဖုသိတာနိ ပတိလီယန္တိ ပတိကုဋန္တိ ပတိဝတ္တန္တိ န သမ္ပသာရိယန္တိ၊ ဧဝမေဝ…ပေ… သေယျထာပိ နာမ ကုက္ကုဋပတ္တံ ဝါ နဟာရုဒဒ္ဒုလံ ဝါ အဂ္ဂိမှိ ပက္ခိတ္တံ ပတိလီယတိ ပတိကုဋတိ ပတိဝတ္တတိ န သမ္ပသာရိယတိ (အ။ နိ။ ၇။၄၉)၊ ဧဝမေဝ တဿ တီသု ဘဝေသု စိတ္တံ…ပေ… ဥပေက္ခာ ဝါ ပါဋိကုလျတာ ဝါ သဏ္ဌာတိ။ ဣစ္စဿ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ နာမ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ။

၇၆၇။ တံ ပနေတံ သစေ သန္တိပဒံ နိဗ္ဗာနံ သန္တတော ပဿတိ၊ သဗ္ဗံ သင်္ခါရပ္ပဝတ္တံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ နိဗ္ဗာနမေဝ ပက္ခန္ဒတိ။ နော စေ နိဗ္ဗာနံ သန္တတော ပဿတိ၊ ပုနပ္ပုနံ သင်္ခါရာရမ္မဏမေဝ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ သာမုဒ္ဒိကာနံ ဒိသာကာကော ဝိယ။ သာမုဒ္ဒိကာ ကိရ ဝါဏိဇကာ နာဝံ အာရောဟန္တာ ဒိသာကာကံ နာမ ဂဏှန္တိ၊ တေ ယဒါ နာဝါ ဝါတက္ခိတ္တာ ဝိဒေသံ ပက္ခန္ဒတိ၊ တီရံ န ပညာယတိ၊ တဒါ ဒိသာကာကံ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ။ သော ကူပကယဋ္ဌိတော အာကာသံ လင်္ဃိတွာ သဗ္ဗာ ဒိသာ စ ဝိဒိသာ စ အနုဂန္တွာ သစေ တီရံ ပဿတိ၊ တဒဘိမုခေါဝ ဂစ္ဆတိ။ နော စေ ပဿတိ၊ ပုနပ္ပုနံ အာဂန္တွာ ကူပကယဋ္ဌိံယေဝ အလ္လီယတိ။ ဧဝမေဝ သစေ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ သန္တိပဒံ နိဗ္ဗာနံ သန္တတော ပဿတိ၊ သဗ္ဗံ သင်္ခါရပ္ပဝတ္တံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ နိဗ္ဗာနမေဝ ပက္ခန္ဒတိ။ နော စေ ပဿတိ၊ ပုနပ္ပုနံ သင်္ခါရာရမ္မဏမေဝ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ။

တဒိဒံ သုပ္ပဂ္ဂေ ပိဋ္ဌံ ဝဋ္ဋယမာနံ ဝိယ။ နိဗ္ဗဋ္ဋိတကပ္ပာသံ ဝိဟနမာနံ ဝိယ နာနပ္ပကာရတော သင်္ခါရေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဘယဉ္စ နန္ဒိဉ္စ ပဟာယ သင်္ခါရဝိစိနနေ မဇ္ဈတ္တံ ဟုတွာ တိဝိဓာနုပဿနာဝသေန တိဋ္ဌတိ။ ဧဝံ တိဋ္ဌမာနံ တိဝိဓဝိမောက္ခမုခဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ သတ္တအရိယပုဂ္ဂလဝိဘာဂါယ ပစ္စယော ဟောတိ။

၇၆၈။ တတြိဒံ တိဝိဓာနုပဿနာဝသေန ပဝတ္တနတော တိဏ္ဏံ ဣန္ဒြိယာနံ အာဓိပတေယျဝသေန တိဝိဓဝိမောက္ခမုခဘာဝံ အာပဇ္ဇတိ နာမ။ တိဿော ဟိ အနုပဿနာ တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ယထာဟ –

‘‘တီဏိ ခေါ ပနိမာနိ ဝိမောက္ခမုခါနိ လောကနိယျာနာယ သံဝတ္တန္တိ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရေ ပရိစ္ဆေဒပရိဝဋုမတော သမနုပဿနတာယ၊ အနိမိတ္တာယ စ ဓာတုယာ စိတ္တသမ္ပက္ခန္ဒနတာယ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု မနောသမုတ္တေဇနတာယ၊ အပ္ပဏိဟိတာယ စ ဓာတုယာ စိတ္တသမ္ပက္ခန္ဒနတာယ၊ သဗ္ဗဓမ္မေ ပရတော သမနုပဿနတာယ၊ သုညတာယ စ ဓာတုယာ စိတ္တသမ္ပက္ခန္ဒနတာယ၊ ဣမာနိ တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနိ လောကနိယျာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၁၉)။

တတ္ထ ပရိစ္ဆေဒပရိဝဋုမတောတိ ဥဒယဗ္ဗယဝသေန ပရိစ္ဆေဒတော စေဝ ပရိဝဋုမတော စ။ အနိစ္စာနုပဿနံ ဟိ ‘‘ဥဒယတော ပုဗ္ဗေ သင်္ခါရာ နတ္ထီ’’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ တေသံ ဂတိံ သမန္နေသမာနံ ‘‘ဝယတော ပရံ န ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧတ္ထေဝ အန္တရဓာယန္တီ’’တိ ပရိဝဋုမတော သမနုပဿတိ။ မနောသမုတ္တေဇနတာယာတိ စိတ္တသံဝေဇနတာယ ။ ဒုက္ခာနုပဿနေန ဟိ သင်္ခါရေသု စိတ္တံ သံဝေဇေတိ။ ပရတော သမနုပဿနတာယာတိ ‘‘နာဟံ၊ န မမာ’’တိ ဧဝံ အနတ္တတော သမနုပဿနတာယ။ ဣတိ ဣမာနိ တီဏိ ပဒါနိ အနိစ္စာနုပဿနာဒီနံ ဝသေန ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တေနေဝ တဒနန္တရေ ပဉှဝိဿဇ္ဇနေ ဝုတ္တံ – ‘‘အနိစ္စတော မနသိကရောတော ခယတော သင်္ခါရာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ ဒုက္ခတော မနသိကရောတော ဘယတော သင်္ခါရာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ အနတ္တတော မနသိကရောတော သုညတော သင်္ခါရာ ဥပဋ္ဌဟန္တီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၁၉)။

၇၆၉။ ကတမေ ပန တေ ဝိမောက္ခာ၊ ယေသံ ဣမာနိ အနုပဿနာနိ မုခါနီတိ? အနိမိတ္တော၊ အပ္ပဏိဟိတော၊ သုညတောတိ ဧတေ တယော။ ဝုတ္တံ ဟေတံ ‘‘အနိစ္စတော မနသိကရောန္တော အဓိမောက္ခဗဟုလော အနိမိတ္တံ ဝိမောက္ခံ ပဋိလဘတိ။ ဒုက္ခတော မနသိကရောန္တော ပဿဒ္ဓိဗဟုလော အပ္ပဏိဟိတံ ဝိမောက္ခံ ပဋိလဘတိ။ အနတ္တတော မနသိကရောန္တော ဝေဒဗဟုလော သုညတဝိမောက္ခံ ပဋိလဘတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၂၃)။

ဧတ္ထ စ အနိမိတ္တော ဝိမောက္ခောတိ အနိမိတ္တာကာရေန နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တော အရိယမဂ္ဂေါ။ သော ဟိ အနိမိတ္တာယ ဓာတုယာ ဥပ္ပန္နတ္တာ အနိမိတ္တော။ ကိလေသေဟိ စ ဝိမုတ္တတ္တာ ဝိမောက္ခော။ ဧတေနေဝ နယေန အပ္ပဏိဟိတာကာရေန နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တော အပ္ပဏိဟိတော။ သုညတာကာရေန နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တော သုညတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၇၇၀။ ယံ ပန အဘိဓမ္မေ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ ဈာနံ ဘာဝေတိ နိယျာနိကံ အပစယဂါမိံ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ပဟာနာယ ပဌမာယ ဘူမိယာ ပတ္တိယာ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ အပ္ပဏိဟိတံ သုညတ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၃၄၃ အာဒယော) ဧဝံ ဝိမောက္ခဒွယမေဝ ဝုတ္တံ၊ တံ နိပ္ပရိယာယတော ဝိပဿနာဂမနံ သန္ဓာယ။ ဝိပဿနာဉာဏံ ဟိ ကိဉ္စာပိ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ –

‘‘အနိစ္စာနုပဿနာဉာဏံ နိစ္စတော အဘိနိဝေသံ မုဉ္စတီတိ သုညတော ဝိမောက္ခော။ ဒုက္ခာနုပဿနာဉာဏံ သုခတော အဘိနိဝေသံ။ အနတ္တာနုပဿနာဉာဏံ အတ္တတော အဘိနိဝေသံ မုဉ္စတီတိ သုညတော ဝိမောက္ခော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၂၉) ဧဝံ အဘိနိဝေသံ မုဉ္စနဝသေန သုညတော ဝိမောက္ခောတိ စ၊

‘‘အနိစ္စာနုပဿနာဉာဏံ နိစ္စတော နိမိတ္တံ မုဉ္စတီတိ အနိမိတ္တော ဝိမောက္ခော။ ဒုက္ခာနုပဿနာဉာဏံ သုခတော နိမိတ္တံ၊ အနတ္တာနုပဿနာဉာဏံ အတ္တတော နိမိတ္တံ မုဉ္စတီတိ အနိမိတ္တော ဝိမောက္ခော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၂၉) ဧဝံ နိမိတ္တံ မုဉ္စနဝသေန အနိမိတ္တော ဝိမောက္ခောတိ စ၊

‘‘အနိစ္စာနုပဿနာဉာဏံ နိစ္စတော ပဏိဓိံ မုဉ္စတီတိ အပ္ပဏိဟိတော ဝိမောက္ခော။ ဒုက္ခာနုပဿနာဉာဏံ သုခတော ပဏိဓိံ။ အနတ္တာနုပဿနာဉာဏံ အတ္တတော ပဏိဓိံ မုဉ္စတီတိ အပ္ပဏိဟိတော ဝိမောက္ခော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၂၉) ဧဝံ ပဏိဓိံ မုဉ္စနဝသေန အပ္ပဏိဟိတော ဝိမောက္ခောတိ စ –

ဝုတ္တံ။ တထာပိ တံ သင်္ခါရနိမိတ္တဿ အဝိဇဟနတော န နိပ္ပရိယာယေန အနိမိတ္တံ။ နိပ္ပရိယာယေန ပန သုညတဉ္စေဝ အပ္ပဏိဟိတဉ္စ။ တဿ စ အာဂမနဝသေန အရိယမဂ္ဂက္ခဏေ ဝိမောက္ခော ဥဒ္ဓဋော။ တသ္မာ အပ္ပဏိဟိတံ သုညတန္တိ ဝိမောက္ခဒွယမေဝ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ တာဝေတ္ထ ဝိမောက္ခကထာ။

၇၇၁။ ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘သတ္တအရိယပုဂ္ဂလဝိဘာဂါယ ပစ္စယော ဟောတီ’’တိ၊ တတ္ထ သဒ္ဓါနုသာရီ၊ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော၊ ကာယသက္ခိ၊ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော၊ ဓမ္မာနုသာရီ၊ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော၊ ပညာဝိမုတ္တောတိ ဣမေ တာဝ သတ္တ အရိယပုဂ္ဂလာ၊ တေသံ ဝိဘာဂါယ ဣဒံ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ ပစ္စယော ဟောတိ။

၇၇၂။ ယော ဟိ အနိစ္စတော မနသိကရောန္တော အဓိမောက္ခဗဟုလော သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ပဋိလဘတိ၊ သော သောတာပတ္တိမဂ္ဂက္ခဏေ သဒ္ဓါနုသာရီ ဟောတိ။ သေသေသု သတ္တသု ဌာနေသု သဒ္ဓါဝိမုတ္တော။

၇၇၃။ ယော ပန ဒုက္ခတော မနသိကရောန္တော ပဿဒ္ဓိဗဟုလော သမာဓိန္ဒြိယံ ပဋိလဘတိ၊ သော သဗ္ဗတ္ထ ကာယသက္ခိ နာမ ဟောတိ။ အရူပဇ္ဈာနံ ပန ပတွာ အဂ္ဂဖလပ္ပတ္တော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော နာမ ဟောတိ။

၇၇၄။ ယော ပန အနတ္တတော မနသိကရောန္တော ဝေဒဗဟုလော ပညိန္ဒြိယံ ပဋိလဘတိ၊ သော သောတာပတ္တိမဂ္ဂက္ခဏေ ဓမ္မာနုသာရီ ဟောတိ။ ဆသု ဌာနေသု ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော အဂ္ဂဖလေ ပညာဝိမုတ္တောတိ။

၇၇၅။ ဝုတ္တံ ဟေတံ –

‘‘အနိစ္စတော မနသိကရောတော သဒ္ဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ။ သဒ္ဓိန္ဒြိယဿ အဓိမတ္တတ္တာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပဋိလဘတိ၊ တေန ဝုစ္စတိ သဒ္ဓါနုသာရီ’’တိ။

တထာ ‘‘အနိစ္စတော မနသိကရောတော သဒ္ဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ၊ သဒ္ဓိန္ဒြိယဿ အဓိမတ္တတ္တာ သောတာပတ္တိဖလံ သစ္ဆိကတံ ဟောတိ၊ တေန ဝုစ္စတိ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော’’တိအာဒိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၂၁)။

၇၇၆။ အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ –

‘‘သဒ္ဒဟန္တော ဝိမုတ္တောတိ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော။ ဖုဋ္ဌန္တံ သစ္ဆိကတောတိ ကာယသက္ခိ။ ဒိဋ္ဌန္တံ ပတ္တောတိ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော။ သဒ္ဒဟန္တော ဝိမုစ္စတီတိ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော။ ဈာနဖဿံ ပဌမံ ဖုသတိ ပစ္ဆာ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတီတိ ကာယသက္ခိ။ ‘ဒုက္ခာ သင်္ခါရာ၊ သုခေါ နိရောဓော’တိ ဉာတံ ဟောတိ ဒိဋ္ဌံ ဝိဒိတံ သစ္ဆိကတံ ဖုသိတံ ပညာယာတိ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၂၁)။

၇၇၇။ ဣတရေသု ပန စတူသု သဒ္ဓံ အနုသရတိ၊ သဒ္ဓါယ ဝါ အနုသရတိ ဂစ္ဆတီတိ သဒ္ဓါနုသာရီ။ တထာ ပညာသင်္ခါတံ ဓမ္မံ အနုသရတိ၊ ဓမ္မေန ဝါ အနုသရတီတိ ဓမ္မာနုသာရီ။ အရူပဇ္ဈာနေန စေဝ အရိယမဂ္ဂေန စာတိ ဥဘတောဘာဂေန ဝိမုတ္တောတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော။ ပဇာနန္တော ဝိမုတ္တောတိ ပညာဝိမုတ္တောတိ ဧဝံ ဝစနတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ။

၇၇၈။ တံ ပနေတံ ပုရိမေန ဉာဏဒွယေန အတ္ထတော ဧကံ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ – ‘‘ဣဒံ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ ဧကမေဝ တီဏိ နာမာနိ လဘတိ၊ ဟေဋ္ဌာ မုဉ္စိတုကမျတာဉာဏံ နာမ ဇာတံ၊ မဇ္ဈေ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာဉာဏံ နာမ၊ အန္တေ စ သိခါပ္ပတ္တံ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ နာမ’’။

၇၇၉။ ပါဠိယမ္ပိ ဝုတ္တံ –

‘‘ကထံ မုဉ္စိတုကမျတာ-ပဋိသင်္ခါ-သန္တိဋ္ဌနာ ပညာ သင်္ခါရုပေက္ခာသု ဉာဏံ? ဥပ္ပာဒံ မုဉ္စိတုကမျတာ-ပဋိသင်္ခါ-သန္တိဋ္ဌနာ ပညာ သင်္ခါရုပေက္ခာသု ဉာဏံ။ ပဝတ္တံ…ပေ… နိမိတ္တံ…ပေ… ဥပါယာသံ မုဉ္စိတုကမျတာပဋိသင်္ခါ-သန္တိဋ္ဌနာ ပညာ သင်္ခါရုပေက္ခာသု ဉာဏံ။ ဥပ္ပာဒေါ ဒုက္ခန္တိ…ပေ… ဘယန္တိ…ပေ… သာမိသန္တိ…ပေ… ဥပ္ပာဒေါ သင်္ခါရာတိ…ပေ… ဥပါယာသော သင်္ခါရာတိ မုဉ္စိတုကမျတာ-ပဋိသင်္ခါ-သန္တိဋ္ဌနာ ပညာ သင်္ခါရုပေက္ခာသု ဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၄)။

၇၈၀။ တတ္ထ မုဉ္စိတုကမျတာ စ သာ ပဋိသင်္ခါ စ သန္တိဋ္ဌနာ စာတိ မုဉ္စိတုကမျတာ-ပဋိသင်္ခါ-သန္တိဋ္ဌနာ။ ဣတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ နိဗ္ဗိဒါဉာဏေန နိဗ္ဗိန္နဿ ဥပ္ပာဒါဒီနိ ပရိစ္စဇိတုကာမတာ မုဉ္စိတုကာမတာ။ မုဉ္စနဿ ဥပါယကရဏတ္ထံ မဇ္ဈေ ပဋိသင်္ခါနံ ပဋိသင်္ခါ။ မုဉ္စိတွာ အဝသာနေ အဇ္ဈုပေက္ခနံ သန္တိဋ္ဌနာ။ ယံ သန္ဓာယ ‘‘ဥပ္ပာဒေါ သင်္ခါရာ၊ တေ သင်္ခါရေ အဇ္ဈုပေက္ခတီတိ သင်္ခါရုပေက္ခာ’’တိအာဒိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၄) ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဧကမေဝိဒံ ဉာဏံ။

၇၈၁။ အပိစ ဣမာယပိ ပါဠိယာ ဣဒံ ဧကမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တံ ဟေတံ – ‘‘ယာ စ မုဉ္စိတုကမျတာ၊ ယာ စ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာ၊ ယာ စ သင်္ခါရုပေက္ခာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဧကတ္ထာ၊ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၂၇)။

၇၈၂။ ဧဝံ အဓိဂတသင်္ခါရုပေက္ခဿ ပန ဣမဿ ကုလပုတ္တဿ ဝိပဿနာ သိခါပ္ပတ္တာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ ဟောတိ။ သိခါပ္ပတ္တာ ဝိပဿနာတိ ဝါ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီတိ ဝါ သင်္ခါရုပေက္ခာဒိဉာဏတ္တယဿေဝ ဧတံ နာမံ။ သာ ဟိ သိခံ ဥတ္တမဘာဝံ ပတ္တတ္တာ သိခါပ္ပတ္တာ။ ဝုဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတီတိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ။ ဝုဋ္ဌာနံ ဝုစ္စတိ ဗဟိဒ္ဓါနိမိတ္တဘူတတော အဘိနိဝိဋ္ဌဝတ္ထုတော စေဝ အဇ္ဈတ္တပဝတ္တတော စ ဝုဋ္ဌဟနတော မဂ္ဂေါ၊ တံ ဂစ္ဆတီတိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ၊ မဂ္ဂေန သဒ္ဓိံ ဃဋိယတီတိ အတ္ထော။

၇၈၃။ တတြာယံ အဘိနိဝေသဝုဋ္ဌာနာနံ အာဝိဘာဝတ္ထာယ မာတိကာ – အဇ္ဈတ္တံ အဘိနိဝိသိတွာ အဇ္ဈတ္တာ ဝုဋ္ဌာတိ၊ အဇ္ဈတ္တံ အဘိနိဝိသိတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ဝုဋ္ဌာတိ ၊ ဗဟိဒ္ဓါ အဘိနိဝိသိတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ဝုဋ္ဌာတိ၊ ဗဟိဒ္ဓါ အဘိနိဝိသိတွာ အဇ္ဈတ္တာ ဝုဋ္ဌာတိ၊ ရူပေ အဘိနိဝိသိတွာ ရူပါ ဝုဋ္ဌာတိ၊ ရူပေ အဘိနိဝိသိတွာ အရူပါ ဝုဋ္ဌာတိ၊ အရူပေ အဘိနိဝိသိတွာ အရူပါ ဝုဋ္ဌာတိ၊ အရူပေ အဘိနိဝိသိတွာ ရူပါ ဝုဋ္ဌာတိ၊ ဧကပ္ပဟာရေန ပဉ္စဟိ ခန္ဓေဟိ ဝုဋ္ဌာတိ၊ အနိစ္စတော အဘိနိဝိသိတွာ အနိစ္စတော ဝုဋ္ဌာတိ၊ အနိစ္စတော အဘိနိဝိသိတွာ ဒုက္ခတော၊ အနတ္တတော ဝုဋ္ဌာတိ၊ ဒုက္ခတော အဘိနိဝိသိတွာ ဒုက္ခတော၊ အနိစ္စတော၊ အနတ္တတော ဝုဋ္ဌာတိ၊ အနတ္တတော အဘိနိဝိသိတွာ အနတ္တတော၊ အနိစ္စတော၊ ဒုက္ခတော ဝုဋ္ဌာတိ။

၇၈၄။ ကထံ? ဣဓေကစ္စော အာဒိတောဝ အဇ္ဈတ္တသင်္ခါရေသု အဘိနိဝိသတိ၊ အဘိနိဝိသိတွာ တေ ပဿတိ။ ယသ္မာ ပန န သုဒ္ဓအဇ္ဈတ္တဒဿနမတ္တေနေဝ မဂ္ဂဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ဗဟိဒ္ဓါပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗမေဝ၊ တသ္မာ ပရဿ ခန္ဓေပိ အနုပါဒိဏ္ဏသင်္ခါရေပိ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာတိ ပဿတိ။ သော ကာလေန အဇ္ဈတ္တံ သမ္မသတိ၊ ကာလေန ဗဟိဒ္ဓါ။ တဿေဝံ သမ္မသတော အဇ္ဈတ္တံ သမ္မသနကာလေ ဝိပဿနာ မဂ္ဂေန သဒ္ဓိံ ဃဋိယတိ။ အယံ အဇ္ဈတ္တံ အဘိနိဝိသိတွာ အဇ္ဈတ္တာ ဝုဋ္ဌာတိ နာမ။

သစေ ပနဿ ဗဟိဒ္ဓါ သမ္မသနကာလေ ဝိပဿနာ မဂ္ဂေန သဒ္ဓိံ ဃဋိယတိ၊ အယံ အဇ္ဈတ္တံ အဘိနိဝိသိတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ဝုဋ္ဌာတိ နာမ။ ဧသ နယော ဗဟိဒ္ဓါ အဘိနိဝိသိတွာ ဗဟိဒ္ဓါ စ အဇ္ဈတ္တာ စ ဝုဋ္ဌာနေပိ။

၇၈၅။ အပရော အာဒိတောဝ ရူပေ အဘိနိဝိသတိ၊ အဘိနိဝိသိတွာ ဘူတရူပဉ္စ ဥပါဒါရူပဉ္စ ရာသိံ ကတွာ ပဿတိ။ ယသ္မာ ပန န သုဒ္ဓရူပဒဿနမတ္တေနေဝ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ အရူပမ္ပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗမေဝ။ တသ္မာ တံ ရူပံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပန္နံ ဝေဒနံ သညံ သင်္ခါရေ ဝိညာဏဉ္စ ‘‘ဣဒံ အရူပ’’န္တိ အရူပံ ပဿတိ။ သော ကာလေန ရူပံ သမ္မသတိ၊ ကာလေန အရူပံ ။ တဿေဝံ သမ္မသတော ရူပသမ္မသနကာလေ ဝိပဿနာ မဂ္ဂေန သဒ္ဓိံ ဃဋိယတိ၊ အယံ ရူပေ အဘိနိဝိသိတွာ ရူပါ ဝုဋ္ဌာတိ နာမ။

သစေ ပနဿ အရူပသမ္မသနကာလေ ဝိပဿနာ မဂ္ဂေန သဒ္ဓိံ ဃဋိယတိ၊ အယံ အရူပေ အဘိနိဝိသိတွာ အရူပါ ဝုဋ္ဌာတိ နာမ။ ဧသ နယော အရူပေ အဘိနိဝိသိတွာ အရူပါ စ ရူပါ စ ဝုဋ္ဌာနေပိ။

၇၈၆။ ‘‘ယံကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ၊ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၉၈) ဧဝံ အဘိနိဝိသိတွာ ဧဝမေဝ ဝုဋ္ဌာနကာလေ ပန ဧကပ္ပဟာရေန ပဉ္စဟိ ခန္ဓေဟိ ဝုဋ္ဌာတိ နာမ။

၇၈၇။ ဧကော အာဒိတောဝ အနိစ္စတော သင်္ခါရေ သမ္မသတိ။ ယသ္မာ ပန န အနိစ္စတော သမ္မသနမတ္တေနေဝ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ဒုက္ခတောပိ အနတ္တတောပိ သမ္မသိတဗ္ဗမေဝ၊ တသ္မာ ဒုက္ခတောပိ အနတ္တတောပိ သမ္မသတိ။ တဿေဝံ ပဋိပန္နဿ အနိစ္စတော သမ္မသနကာလေ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ အယံ အနိစ္စတော အဘိနိဝိသိတွာ အနိစ္စတော ဝုဋ္ဌာတိ နာမ။

သစေ ပနဿ ဒုက္ခတော အနတ္တတော သမ္မသနကာလေ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ အယံ အနိစ္စတော အဘိနိဝိသိတွာ ဒုက္ခတော၊ အနတ္တတော ဝုဋ္ဌာတိ နာမ။ ဧသ နယော ဒုက္ခတော အနတ္တတော အဘိနိဝိသိတွာ သေသဝုဋ္ဌာနေသုပိ။

၇၈၈။ ဧတ္ထ စ ယောပိ အနိစ္စတော အဘိနိဝိဋ္ဌော၊ ယောပိ ဒုက္ခတော၊ ယောပိ အနတ္တတော၊ ဝုဋ္ဌာနကာလေ စ အနိစ္စတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တယောပိ ဇနာ အဓိမောက္ခဗဟုလာ ဟောန္တိ၊ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ပဋိလဘန္တိ၊ အနိမိတ္တဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စန္တိ၊ ပဌမမဂ္ဂက္ခဏေ သဒ္ဓါနုသာရိနော ဟောန္တိ၊ သတ္တသု ဌာနေသု သဒ္ဓါဝိမုတ္တာ။ သစေ ပန ဒုက္ခတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ တယောပိ ဇနာ ပဿဒ္ဓိဗဟုလာ ဟောန္တိ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ ပဋိလဘန္တိ၊ အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စန္တိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ကာယသက္ခိနော ဟောန္တိ။ ယဿ ပနေတ္ထ အရူပဇ္ဈာနံ ပါဒကံ၊ သော အဂ္ဂဖလေ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ဟောတိ။ အထ နေသံ အနတ္တတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ တယောပိ ဇနာ ဝေဒဗဟုလာ ဟောန္တိ၊ ပညိန္ဒြိယံ ပဋိလဘန္တိ၊ သုညတဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စန္တိ၊ ပဌမမဂ္ဂက္ခဏေ ဓမ္မာနုသာရိနော ဟောန္တိ၊ ဆသု ဌာနေသု ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တာ အဂ္ဂဖလေ ပညာဝိမုတ္တာတိ။

၇၈၉။ ဣဒါနိ သဒ္ဓိံ ပုရိမပစ္ဆိမဉာဏေဟိ ဣမိဿာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ဝိပဿနာယ အာဝိဘာဝတ္ထံ ဒွါဒသ ဥပမာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တာသံ ဣဒံ ဥဒ္ဒါနံ –

‘‘ဝဂ္ဂုလီ ကဏှသပ္ပော စ၊ ဃရံ ဂေါ ယက္ခိ ဒါရကော၊

ခုဒ္ဒံ ပိပါသံ သီတုဏှံ၊ အန္ဓကာရံ ဝိသေန စာ’’တိ။

ဣမာ စ ဥပမာ ဘယတုပဋ္ဌာနတော ပဘုတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဉာဏေ ဌတွာ အာဟရိတုံ ဝဋ္ဋေယျုံ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ အာဟရိယမာနာသု ဘယတုပဋ္ဌာနတော ယာဝ ဖလဉာဏံ သဗ္ဗံ ပါကဋံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဣဓေဝ အာဟရိတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တာ။

၇၉၀။ ဝဂ္ဂုလီတိ ဧကာ ကိရ ဝဂ္ဂုလီ ‘‘ဧတ္ထ ပုပ္ဖံ ဝါ ဖလံ ဝါ လဘိဿာမီ’’တိ ပဉ္စသာခေ မဓုကရုက္ခေ နိလီယိတွာ ဧကံ သာခံ ပရာမသိတွာ န တတ္ထ ကိဉ္စိ ပုပ္ဖံ ဖလံ ဝါ ဂယှုပဂံ အဒ္ဒသ။ ယထာ စ ဧကံ၊ ဧဝံ ဒုတိယံ၊ တတိယံ၊ စတုတ္ထံ။ ပဉ္စမမ္ပိ သာခံ ပရာမသိတွာ နာဒ္ဒသ။ သာ ‘‘အဖလော ဝတာယံ ရုက္ခော၊ နတ္ထေတ္ထ ကိဉ္စိ ဂယှုပဂ’’န္တိ တသ္မိံ ရုက္ခေ အာလယံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဥဇုကာယ သာခါယ အာရုယှ ဝိဋပန္တရေန သီသံ နီဟရိတွာ ဥဒ္ဓံ ဥလ္လောကေတွာ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ အညသ္မိံ ဖလရုက္ခေ နိလီယတိ။

တတ္ထ ဝဂ္ဂုလိ ဝိယ ယောဂါဝစရော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ပဉ္စသာခေါ မဓုကရုက္ခော ဝိယ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ၊ တတ္ထ ဝဂ္ဂုလိယာ နိလီယနံ ဝိယ ယောဂိနော ခန္ဓပဉ္စကေ အဘိနိဝေသော၊ တဿာ ဧကေကံ သာခံ ပရာမသိတွာ ကိဉ္စိ ဂယှုပဂံ အဒိသွာ အဝသေသသာခါပရာမသနံ ဝိယ ယောဂိနော ရူပက္ခန္ဓံ သမ္မသိတွာ တတ္ထ ကိဉ္စိ ဂယှုပဂံ အဒိသွာ အဝသေသက္ခန္ဓသမ္မသနံ၊ တဿာ ‘‘အဖလော ဝတာယံ ရုက္ခော’’တိ ရုက္ခေ အာလယဝိဿဇ္ဇနံ ဝိယ ယောဂိနော ပဉ္စသုပိ ခန္ဓေသု အနိစ္စလက္ခဏာဒိဒဿနဝသေန နိဗ္ဗိန္နဿ မုဉ္စိတုကမျတာဒိဉာဏတ္တယံ၊ တဿာ ဥဇုကာယ သာခါယ ဥပရိ အာရောဟနံ ဝိယ ယောဂိနော အနုလောမံ၊ သီသံ နီဟရိတွာ ဥဒ္ဓံ ဥလ္လောကနံ ဝိယ ဂေါတြဘုဉာဏံ၊ အာကာသေ ဥပ္ပတနံ ဝိယ မဂ္ဂဉာဏံ၊ အညသ္မိံ ဖလရုက္ခေ နိလီယနံ ဝိယ ဖလဉာဏံ။

၇၉၁။ ကဏှသပ္ပုပမာ ပဋိသင်္ခါဉာဏေ ဝုတ္တာဝ။ ဥပမာသံသန္ဒနေ ပနေတ္ထ သပ္ပဝိဿဇ္ဇနံ ဝိယ ဂေါတြဘုဉာဏံ၊ မုဉ္စိတွာ အာဂတမဂ္ဂံ ဩလောကေန္တဿ ဌာနံ ဝိယ မဂ္ဂဉာဏံ၊ ဂန္တွာ အဘယဋ္ဌာနေ ဌာနံ ဝိယ ဖလဉာဏန္တိ အယံ ဝိသေသော။

၇၉၂။ ဃရန္တိ ဃရသာမိကေ ကိရ သာယံ ဘုဉ္ဇိတွာ သယနံ အာရုယှ နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တေ ဃရံ အာဒိတ္တံ၊ သော ပဗုဇ္ဈိတွာ အဂ္ဂိံ ဒိသွာ ‘‘ဘီတော သာဓု ဝတဿ သစေ အဍယှမာနော နိက္ခမေယျ’’န္တိ ဩလောကယမာနော မဂ္ဂံ ဒိသွာ နိက္ခမိတွာ ဝေဂေန ခေမဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဌိတော။ တတ္ထ ဃရသာမိကဿ ဘုဉ္ဇိတွာ သယနံ အာရုယှ နိဒ္ဒေါက္ကမနံ ဝိယ ဗာလပုထုဇ္ဇနဿ ခန္ဓပဉ္စကေ ‘‘အဟံ မမာ’’တိ ဂဟဏံ။ ပဗုဇ္ဈိတွာ အဂ္ဂိံ ဒိသွာ ဘီတကာလော ဝိယ သမ္မာပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ လက္ခဏံ ဒိသွာ ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏံ၊ နိက္ခမနမဂ္ဂံ ဩလောကနံ ဝိယ မုဉ္စိတုကမျတာဉာဏံ ၊ မဂ္ဂဒဿနံ ဝိယ အနုလောမံ၊ နိက္ခမနံ ဝိယ ဂေါတြဘုဉာဏံ၊ ဝေဂေန ဂမနံ ဝိယ မဂ္ဂဉာဏံ၊ ခေမဋ္ဌာနေ ဌာနံ ဝိယ ဖလဉာဏံ။

၇၉၃။ ဂေါတိ ဧကဿ ကိရ ကဿကဿ ရတ္တိဘာဂေ နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တဿ ဝဇံ ဘိန္ဒိတွာ ဂေါဏာ ပလာတာ၊ သော ပစ္စူသသမယေ တတ္ထ ဂန္တွာ ဩလောကေန္တော တေသံ ပလာတဘာဝံ ဉတွာ အနုပဒံ ဂန္တွာ ရညော ဂေါဏေ အဒ္ဒသ။ တေ ‘‘မယှံ ဂေါဏာ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ အာဟရန္တော ပဘာတကာလေ ‘‘န ဣမေ မယှံ ဂေါဏာ၊ ရညော ဂေါဏာ’’တိ သဉ္ဇာနိတွာ ‘‘ယာဝ မံ ‘စောရော အယ’န္တိ ဂဟေတွာ ရာဇပုရိသာ န အနယဗျသနံ ပါပေန္တိ၊ တာဝဒေဝ ပလာယိဿာမီ’’တိ ဘီတော ဂေါဏေ ပဟာယ ဝေဂေန ပလာယိတွာ နိဗ္ဘယဋ္ဌာနေ အဋ္ဌာသိ။ တတ္ထ ‘‘မယှံ ဂေါဏာ’’တိ ရာဇဂေါဏာနံ ဂဟဏံ ဝိယ ဗာလပုထုဇ္ဇနဿ ‘‘အဟံ မမာ’’တိ ခန္ဓာနံ ဂဟဏံ၊ ပဘာတေ ‘‘ရာဇဂေါဏာ’’တိ သဉ္ဇာနနံ ဝိယ ယောဂိနော တိလက္ခဏဝသေန ခန္ဓာနံ ‘‘အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာ’’တိ သဉ္ဇာနနံ၊ ဘီတကာလော ဝိယ ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏံ၊ ဝိဿဇ္ဇိတွာ ဂန္တုကာမတာ ဝိယ မုဉ္စိတုကမျတာ၊ ဝိဿဇ္ဇနံ ဝိယ ဂေါတြဘု၊ ပလာယနံ ဝိယ မဂ္ဂေါ၊ ပလာယိတွာ အဘယဒေသေ ဌာနံ ဝိယ ဖလံ။

၇၉၄။ ယက္ခီတိ ဧကော ကိရ ပုရိသော ယက္ခိနိယာ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ ကပ္ပေသိ၊ သာ ရတ္တိဘာဂေ ‘‘သုတ္တော အယ’’န္တိ မန္တွာ အာမကသုသာနံ ဂန္တွာ မနုဿမံသံ ခါဒတိ။ သော ‘‘ကုဟိံ ဧသာ ဂစ္ဆတီ’’တိ အနုဗန္ဓိတွာ မနုဿမံသံ ခါဒမာနံ ဒိသွာ တဿာ အမနုဿိဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ယာဝ မံ န ခါဒတိ၊ တာဝ ပလာယိဿာမီ’’တိ ဘီတော ဝေဂေန ပလာယိတွာ ခေမဋ္ဌာနေ အဋ္ဌာသိ။ တတ္ထ ယက္ခိနိယာ သဒ္ဓိံ သံဝါသော ဝိယ ခန္ဓာနံ ‘‘အဟံ မမာ’’တိ ဂဟဏံ၊ သုသာနေ မနုဿမံသံ ခါဒမာနံ ဒိသွာ ‘‘ယက္ခိနီ အယ’’န္တိ ဇာနနံ ဝိယ ခန္ဓာနံ တိလက္ခဏံ ဒိသွာ အနိစ္စာဒိဘာဝဇာနနံ၊ ဘီတကာလော ဝိယ ဘယတုပဋ္ဌာနံ၊ ပလာယိတုကာမတာ ဝိယ မုဉ္စိတုကမျတာ၊ သုသာနဝိဇဟနံ ဝိယ ဂေါတြဘု၊ ဝေဂေန ပလာယနံ ဝိယ မဂ္ဂေါ၊ အဘယဒေသေ ဌာနံ ဝိယ ဖလံ။

၇၉၅။ ဒါရကောတိ ဧကာ ကိရ ပုတ္တဂိဒ္ဓိနီ ဣတ္ထီ၊ သာ ဥပရိပါသာဒေ နိသိန္နာဝ အန္တရဝီထိယံ ဒါရကသဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ပုတ္တော နု ခေါ မေ ကေနစိ ဝိဟေဌိယတီ’’တိ ဝေဂသာ ဂန္တွာ ‘‘အတ္တနော ပုတ္တော’’တိ သညာယ ပရပုတ္တံ အဂ္ဂဟေသိ။ သာ ‘‘ပရပုတ္တော အယ’’န္တိ သဉ္ဇာနိတွာ ဩတ္တပ္ပမာနာ ဣတော စိတော စ ဩလောကေတွာ ‘‘မာ ဟေဝ မံ ကောစိ ‘ဒါရကစောရီ အယ’န္တိ ဝဒေယျာ’’တိ ဒါရကံ တတ္ထေဝ ဩရောပေတွာ ပုန ဝေဂသာ ပါသာဒံ အာရုယှ နိသီဒိ။ တတ္ထ အတ္တနော ပုတ္တသညာယ ပရပုတ္တဿ ဂဟဏံ ဝိယ ‘‘အဟံ မမာ’’တိ ပဉ္စက္ခန္ဓဂဟဏံ၊ ‘‘ပရပုတ္တော အယ’’န္တိ သဉ္ဇာနနံ ဝိယ တိလက္ခဏဝသေန ‘‘နာဟံ၊ န မမာ’’တိ သဉ္ဇာနနံ၊ ဩတ္တပ္ပနံ ဝိယ ဘယတုပဋ္ဌာနံ၊ ဣတော စိတော စ ဩလောကနံ ဝိယ မုဉ္စိတုကမျတာဉာဏံ၊ တတ္ထေဝ ဒါရကဿ ဩရောပနံ ဝိယ အနုလောမံ၊ ဩရောပေတွာ အန္တရဝီထိယံ ဌိတကာလော ဝိယ ဂေါတြဘု၊ ပါသာဒါရူဟနံ ဝိယ မဂ္ဂေါ၊ အာရုယှ နိသီဒနံ ဝိယ ဖလံ။

၇၉၆။ ခုဒ္ဒံ ပိပါသံ သီတုဏှံ၊ အန္ဓကာရံ ဝိသေန စာတိ ဣမာ ပန ဆ ဥပမာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ဝိပဿနာယ ဌိတဿ လောကုတ္တရဓမ္မာဘိမုခနိန္နပေါဏပဗ္ဘာရဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာ။ ယထာ ဟိ ခုဒ္ဒါယ အဘိဘူတော သုဇိဃစ္ဆိတော ပုရိသော သာဒုရသံ ဘောဇနံ ပတ္ထေတိ၊ ဧဝမေဝါယံ သံသာရဝဋ္ဋဇိဃစ္ဆာယ ဖုဋ္ဌော ယောဂါဝစရော အမတရသံ ကာယဂတာသတိဘောဇနံ ပတ္ထေတိ။

ယထာ စ ပိပါသိတော ပုရိသော ပရိသုဿမာနကဏ္ဌမုခေါ အနေကင်္ဂသမ္ဘာရံ ပါနကံ ပတ္ထေတိ၊ ဧဝမေဝါယံ သံသာရဝဋ္ဋပိပါသာယ ဖုဋ္ဌော ယောဂါဝစရော အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂပါနကံ ပတ္ထေတိ။

ယထာ ပန သီတသမ္ဖုဋ္ဌော ပုရိသော ဥဏှံ ပတ္ထေတိ၊ ဧဝမေဝါယံ သံသာရဝဋ္ဋေ တဏှာသိနေဟသီတေန ဖုဋ္ဌော ယောဂါဝစရော ကိလေသသန္တာပကံ မဂ္ဂတေဇံ ပတ္ထေတိ။

ယထာ စ ဥဏှသမ္ဖုဋ္ဌော ပုရိသော သီတံ ပတ္ထေတိ၊ ဧဝမေဝါယံ သံသာရဝဋ္ဋေ ဧကာဒသဂ္ဂိသန္တာပသန္တတ္တော ယောဂါဝစရော ဧကာဒသဂ္ဂိဝူပသမံ နိဗ္ဗာနံ ပတ္ထေတိ။

ယထာ ပန အန္ဓကာရပရေတော ပုရိသော အာလောကံ ပတ္ထေတိ၊ ဧဝမေဝါယံ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရေန ဩနဒ္ဓပရိယောနဒ္ဓါ ယောဂါဝစရော ဉာဏာလောကံ မဂ္ဂဘာဝနံ ပတ္ထေတိ။

ယထာ စ ဝိသသမ္ဖုဋ္ဌော ပုရိသော ဝိသဃာတနံ ဘေသဇ္ဇံ ပတ္ထေတိ၊ ဧဝမေဝါယံ ကိလေသဝိသသမ္ဖုဋ္ဌော ယောဂါဝစရော ကိလေသဝိသနိမ္မထနံ အမတောသဓံ နိဗ္ဗာနံ ပတ္ထေတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တဿေဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော တီသု ဘဝေသု…ပေ… နဝသု သတ္တာဝါသေသု စိတ္တံ ပတိလီယတိ ပတိကုဋတိ ပတိဝတ္တတိ န သမ္ပသာရိယတိ။ ဥပေက္ခာ ဝါ ပါဋိကုလျတာ ဝါ သဏ္ဌာတိ။ သေယျထာပိ နာမ ပဒုမပလာသေ ဤသကပေါဏေ’’တိ သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၇၉၇။ ဧတ္တာဝတာ စ ပနေသ ပတိလီနစရော နာမ ဟောတိ၊ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘ပတိလီနစရဿ ဘိက္ခုနော၊

ဘဇမာနဿ ဝိဝိတ္တမာသနံ၊

သာမဂ္ဂိယမာဟု တဿ တံ၊

ယော အတ္တာနံ ဘဝနေ န ဒဿယေ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၈၁၆၊ မဟာနိ။ ၄၅)၊

ဧဝမိဒံ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ ယောဂိနော ပတိလီနစရဘာဝံ နိယမေတွာ ဥတ္တရိ အရိယမဂ္ဂဿာပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂဈာနင်္ဂပဋိပဒါဝိမောက္ခဝိသေသံ နိယမေတိ။ ကေစိ ဟိ ထေရာ ဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂဈာနင်္ဂါနံ ဝိသေသံ ပါဒကဇ္ဈာနံ နိယမေတီတိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတာ ခန္ဓာ နိယမေန္တီတိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယော နိယမေတီတိ ဝဒန္တိ။ တေသမ္ပိ ဝါဒေသု အယံ ပုဗ္ဗဘာဂဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာဝ နိယမေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၇၉၈။ တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – ဝိပဿနာနိယမေန ဟိ သုက္ခဝိပဿကဿ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂေါပိ၊ သမာပတ္တိလာဘိနော ဈာနံ ပါဒကံ အကတွာ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂေါပိ၊ ပဌမဇ္ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ပကိဏ္ဏကသင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂေါပိ ပဌမဇ္ဈာနိကာဝ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗေသု သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ အဋ္ဌ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ပဉ္စ ဈာနင်္ဂါနိ ဟောန္တိ။ တေသံ ဟိ ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာ သောမနဿသဟဂတာပိ ဥပေက္ခာသဟဂတာပိ ဟုတွာ ဝုဋ္ဌာနကာလေ သင်္ခါရုပေက္ခာဘာဝံ ပတွာ သောမနဿသဟဂတာ ဟောတိ။ ပဉ္စကနယေ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထဇ္ဈာနာနိ ပါဒကာနိ ကတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂေသု ယထာက္ကမေနေဝ ဈာနံ စတုရင်္ဂိကံ တိဝင်္ဂိကံ ဒုဝင်္ဂိကဉ္စ ဟောတိ။ သဗ္ဗေသု ပန သတ္တ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ဟောန္တိ။ စတုတ္ထေ ဆ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ။ အယံ ဝိသေသော ပါဒကဇ္ဈာနနိယမေန စေဝ ဝိပဿနာနိယမေန စ ဟောတိ။ တေသမ္ပိ ဟိ ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာ သောမနဿသဟဂတာပိ ဥပေက္ခာသဟဂတာပိ ဟောတိ။ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ သောမနဿသဟဂတာဝ။ ပဉ္စမဇ္ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ နိဗ္ဗတ္တိတမဂ္ဂေ ပန ဥပေက္ခာစိတ္တေကဂ္ဂတာဝသေန ဒွေ ဈာနင်္ဂါနိ ဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂါနိ ဆ သတ္တ စေဝ။ အယမ္ပိ ဝိသေသော ဥဘယနိယမဝသေန ဟောတိ။ ဣမသ္မိံ ဟိ နယေ ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာ သောမနဿသဟဂတာ ဝါ ဥပေက္ခာသဟဂတာ ဝါ ဟောတိ။ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ ဥပေက္ခာသဟဂတာဝ။ အရူပဇ္ဈာနာနိ ပါဒကံ ကတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝံ ပါဒကဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ယေကေစိ သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ နိဗ္ဗတ္တိတမဂ္ဂဿ အာသန္နပဒေသေ ဝုဋ္ဌိတသမာပတ္တိ အတ္တနော သဒိသဘာဝံ ကရောတိ ဘူမိဝဏ္ဏော ဝိယ ဂေါဓာဝဏ္ဏဿ။

၇၉၉။ ဒုတိယတ္ထေရဝါဒေ ပန ယတော ယတော သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ယေ ယေ သမာပတ္တိဓမ္မေ သမ္မသိတွာ မဂ္ဂေါ နိဗ္ဗတ္တိတော ဟောတိ၊ တံတံသမာပတ္တိသဒိသောဝ ဟောတိ။ တတြာပိ စ ဝိပဿနာနိယမော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၈၀၀။ တတိယတ္ထေရဝါဒေ အတ္တနော အတ္တနော အဇ္ဈာသယာနုရူပေန ယံ ယံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ယေ ယေ ဈာနဓမ္မေ သမ္မသိတွာ မဂ္ဂေါ နိဗ္ဗတ္တိတော၊ တံတံဈာနသဒိသောဝ ဟောတိ။ ပါဒကဇ္ဈာနံ ပန သမ္မသိတဇ္ဈာနံ ဝါ ဝိနာ အဇ္ဈာသယမတ္တေနေဝ တံ န ဣဇ္ဈတိ။ သွာယမတ္ထော နန္ဒကောဝါဒသုတ္တေန (မ။ နိ။ ၃။၃၉၈ အာဒယော) ဒီပေတဗ္ဗော။ ဧတ္ထာပိ စ ဝိပဿနာနိယမော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ တာဝ သင်္ခါရုပေက္ခာ ဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂဈာနင်္ဂါနိ နိယမေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၈၀၁။ သစေ ပနာယံ အာဒိတော ကိလေသေ ဝိက္ခမ္ဘယမာနာ ဒုက္ခေန သပ္ပယောဂေန သသင်္ခါရေန ဝိက္ခမ္ဘေတုံ အသက္ခိ၊ ဒုက္ခာပဋိပဒါ နာမ ဟောတိ။ ဝိပရိယာယေန သုခါပဋိပဒါ။ ကိလေသေ ပန ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ဝိပဿနာပရိဝါသံ မဂ္ဂပါတုဘာဝံ သဏိကံ ကုရုမာနာ ဒန္ဓာဘိညာ နာမ ဟောတိ။ ဝိပရိယာယေန ခိပ္ပာဘိညာ။ ဣတိ အယံ သင်္ခါရုပေက္ခာ အာဂမနီယဋ္ဌာနေ ဌတွာ အတ္တနော အတ္တနော မဂ္ဂဿ နာမံ ဒေတိ။ တေန မဂ္ဂေါ စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ။

သာ ပနာယံ ပဋိပဒါ ကဿစိ ဘိက္ခုနော နာနာ ဟောတိ၊ ကဿစိ စတူသုပိ မဂ္ဂေသု ဧကာဝ။ ဗုဒ္ဓါနံ ပန စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ သုခါပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာဝ အဟေသုံ။ တထာ ဓမ္မသေနာပတိဿ။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ ပန ပဌမမဂ္ဂေါ သုခါပဋိပဒေါ ခိပ္ပာဘိညော အဟောသိ။ ဥပရိ တယော ဒုက္ခာပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ။ ယထာ စ ပဋိပဒါ၊ ဧဝံ အဓိပတယောပိ ကဿစိ ဘိက္ခုနော စတူသု မဂ္ဂေသု နာနာ ဟောန္တိ။ ကဿစိ စတူသုပိ ဧကာဝ။ ဧဝံ သင်္ခါရုပေက္ခာ ပဋိပဒါဝိသေသံ နိယမေတိ။ ယထာ ပန ဝိမောက္ခဝိသေသံ နိယမေတိ၊ တံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တမေဝ။

၈၀၂။ အပိစ မဂ္ဂေါ နာမ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ နာမံ လဘတိ သရသေန ဝါ ပစ္စနီကေန ဝါ သဂုဏေန ဝါ အာရမ္မဏေန ဝါ အာဂမနေန ဝါ။ သစေ ဟိ သင်္ခါရုပေက္ခာ အနိစ္စတော သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ ဝုဋ္ဌာတိ၊ အနိမိတ္တဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စတိ။ သစေ ဒုက္ခတော သမ္မသိတွာ ဝုဋ္ဌာတိ၊ အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စတိ။ သစေ အနတ္တတော သမ္မသိတွာ ဝုဋ္ဌာတိ၊ သုညတဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စတိ။ ဣဒံ သရသတော နာမံ နာမ။

ယသ္မာ ပနေသ အနိစ္စာနုပဿနာယ သင်္ခါရာနံ ဃနဝိနိဗ္ဘောဂံ ကတွာ နိစ္စနိမိတ္တဓုဝနိမိတ္တသဿတနိမိတ္တာနိ ပဇဟန္တော အာဂတော၊ တသ္မာ အနိမိတ္တော။ ဒုက္ခာနုပဿနာယ ပန သုခသညံ ပဟာယ ပဏိဓိံ ပတ္ထနံ သုက္ခာပေတွာ အာဂတတ္တာ အပ္ပဏိဟိတော။ အနတ္တာနုပဿနာယ အတ္တသတ္တပုဂ္ဂလသညံ ပဟာယ သင်္ခါရာနံ သုညတော ဒိဋ္ဌတ္တာ သုညတောတိ ဣဒံ ပစ္စနီကတော နာမံ နာမ။

ရာဂါဒီဟိ ပနေသ သုညတ္တာ သုညတော၊ ရူပနိမိတ္တာဒီနံ ရာဂနိမိတ္တာဒီနညေဝ ဝါ အဘာဝေန အနိမိတ္တော၊ ရာဂပဏိဓိအာဒီနံ အဘာဝတော အပ္ပဏိဟိတောတိ ဣဒမဿ သဂုဏတော နာမံ။

သွာယံ သုညံ အနိမိတ္တံ အပ္ပဏိဟိတဉ္စ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကရောတီတိပိ သုညတော အနိမိတ္တော အပ္ပဏိဟိတောတိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒမဿ အာရမ္မဏတော နာမံ။

၈၀၃။ အာဂမနံ ပန ဒုဝိဓံ ဝိပဿနာဂမနံ မဂ္ဂါဂမနဉ္စ။ တတ္ထ မဂ္ဂေ ဝိပဿနာဂမနံ လဘတိ၊ ဖလေ မဂ္ဂါဂမနံ။ အနတ္တာနုပဿနာ ဟိ သုညတာ နာမ၊ သုညတဝိပဿနာယ မဂ္ဂေါ သုညတော၊ အနိစ္စာနုပဿနာ အနိမိတ္တာ နာမ ၊ အနိမိတ္တဝိပဿနာယ မဂ္ဂေါ အနိမိတ္တော။ ဣဒံ ပန နာမံ န အဘိဓမ္မပရိယာယေန လဗ္ဘတိ၊ သုတ္တန္တပရိယာယေန လဗ္ဘတိ။ တတြ ဟိ ဂေါတြဘုဉာဏံ အနိမိတ္တံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အနိမိတ္တနာမကံ ဟုတွာ သယံ အာဂမနီယဋ္ဌာနေ ဌတွာ မဂ္ဂဿ နာမံ ဒေတီတိ ဝဒန္တိ။ တေန မဂ္ဂေါ အနိမိတ္တောတိ ဝုတ္တော။ မဂ္ဂါဂမနေန ပန ဖလံ အနိမိတ္တန္တိ ယုဇ္ဇတိယေဝ။ ဒုက္ခာနုပဿနာ သင်္ခါရေသု ပဏိဓိံ သုက္ခာပေတွာ အာဂတတ္တာ အပ္ပဏိဟိတာ နာမ၊ အပ္ပဏိဟိတဝိပဿနာယ မဂ္ဂေါ အပ္ပဏိဟိတော၊ အပ္ပဏိဟိတမဂ္ဂဿ ဖလံ အပ္ပဏိဟိတံ။ ဧဝံ ဝိပဿနာ အတ္တနော နာမံ မဂ္ဂဿ ဒေတိ၊ မဂ္ဂေါ ဖလဿာတိ ဣဒံ အာဂမနတော နာမံ။ ဧဝမယံ သင်္ခါရုပေက္ခာ ဝိမောက္ခဝိသေသံ နိယမေတီတိ။

သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

အနုလောမဉာဏကထာ

၈၀၄။ တဿ တံ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ အာသေဝန္တဿ ဘာဝေန္တဿ ဗဟုလီကရောန္တဿ အဓိမောက္ခသဒ္ဓါ ဗလဝတရာ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ဝီရိယံ သုပဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ၊ သတိ သူပဋ္ဌိတာ၊ စိတ္တံ သုသမာဟိတံ၊ တိက္ခတရာ သင်္ခါရုပေက္ခာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တဿ ‘‘ဒါနိ မဂ္ဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ သင်္ခါရုပေက္ခာ သင်္ခါရေ အနိစ္စာတိ ဝါ ဒုက္ခာတိ ဝါ အနတ္တာတိ ဝါ သမ္မသိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ။ ဘဝင်္ဂါနန္တရံ သင်္ခါရုပေက္ခာယ ကတနယေနေဝ သင်္ခါရေ အနိစ္စာတိ ဝါ ဒုက္ခာတိ ဝါ အနတ္တာတိ ဝါ အာရမ္မဏံ ကုရုမာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနံ။ တတော ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေတွာ ဥပ္ပန္နဿ တဿ ကိရိယစိတ္တဿာနန္တရံ အဝီစိကံ စိတ္တသန္တတိံ အနုပ္ပဗန္ဓမာနံ တထေဝ သင်္ခါရေ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပဌမံ ဇဝနစိတ္တံ၊ ယံ ပရိကမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ။ တဒနန္တရံ တထေဝ သင်္ခါရေ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒုတိယံ ဇဝနစိတ္တံ၊ ယံ ဥပစာရန္တိ ဝုစ္စတိ။ တဒနန္တရမ္ပိ တထေဝ သင်္ခါရေ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ တတိယံ ဇဝနစိတ္တံ၊ ယံ အနုလောမန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒံ နေသံ ပါဋိယေက္ကံ နာမံ။

အဝိသေသေန ပန တိဝိဓမ္ပေတံ အာသေဝနန္တိပိ ပရိကမ္မန္တိပိ ဥပစာရန္တိပိ အနုလောမန္တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကိဿာနုလောမံ? ပုရိမဘာဂပစ္ဆိမဘာဂါနံ။ တဉှိ ပုရိမာနံ အဋ္ဌန္နံ ဝိပဿနာဉာဏာနံ တထကိစ္စတာယ စ အနုလောမေတိ၊ ဥပရိ စ သတ္တတိံသာယ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ။ တဉှိ အနိစ္စလက္ခဏာဒိဝသေန သင်္ခါရေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တတ္တာ၊ ‘‘ဥဒယဗ္ဗယဝန္တာနံယေဝ ဝတ ဓမ္မာနံ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ ဥပ္ပာဒဝယေ အဒ္ဒသာ’’တိ စ၊ ‘‘ဘင်္ဂဝန္တာနံယေဝ ဝတ ဘင်္ဂါနုပဿနံ ဘင်္ဂံ အဒ္ဒသာ’’တိ စ၊ ‘‘သဘယံယေဝ ဝတ ဘယတုပဋ္ဌာနဿ ဘယတော ဥပဋ္ဌိတ’’န္တိ စ၊ ‘‘သာဒီနဝေယေဝ ဝတ အာဒီနဝါနုပဿနံ အာဒီနဝံ အဒ္ဒသာ’’တိ စ၊ ‘‘နိဗ္ဗိန္ဒိတဗ္ဗေယေဝ ဝတ နိဗ္ဗိဒါဉာဏံ နိဗ္ဗိန္န’’န္တိ စ၊ ‘‘မုဉ္စိတဗ္ဗမှိယေဝ ဝတ မုဉ္စိတုကမျတာဉာဏံ မုဉ္စိတုကာမံ ဇာတ’’န္တိ စ၊ ‘‘ပဋိသင်္ခါတဗ္ဗံယေဝ ဝတ ပဋိသင်္ခါဉာဏေန ပဋိသင်္ခါတ’’န္တိ စ၊ ‘‘ဥပေက္ခိတဗ္ဗံယေဝ ဝတ သင်္ခါရုပေက္ခာယ ဥပေက္ခိတ’’န္တိ စ အတ္ထတော ဝဒမာနံ ဝိယ ဣမေသဉ္စ အဋ္ဌန္နံ ဉာဏာနံ တထကိစ္စတာယ အနုလောမေတိ၊ ဥပရိ စ သတ္တတိံသာယ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ တာယ ပဋိပတ္တိယာ ပတ္တဗ္ဗတ္တာ။

ယထာ ဟိ ဓမ္မိကော ရာဇာ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ နိသိန္နော ဝေါဟာရိကမဟာမတ္တာနံ ဝိနိစ္ဆယံ သုတွာ အဂတိဂမနံ ပဟာယ မဇ္ဈတ္တော ဟုတွာ ‘‘ဧဝံ ဟောတူ’’တိ အနုမောဒမာနော တေသဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဿ အနုလောမေတိ၊ ပေါရာဏဿ စ ရာဇဓမ္မဿ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ရာဇာ ဝိယ ဟိ အနုလောမဉာဏံ၊ အဋ္ဌ ဝေါဟာရိကမဟာမတ္တာ ဝိယ အဋ္ဌ ဉာဏာနိ၊ ပေါရာဏော ရာဇဓမ္မော ဝိယ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယာ။ တတ္ထ ယထာ ရာဇာ ‘‘ဧဝံ ဟောတူ’’တိ ဝဒမာနော ဝေါဟာရိကာနဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဿ၊ ရာဇဓမ္မဿ စ အနုလောမေတိ၊ ဧဝမိဒံ အနိစ္စာဒိဝသေန သင်္ခါရေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ အဋ္ဌန္နဉ္စ ဉာဏာနံ တထကိစ္စတာယ အနုလောမေတိ၊ ဥပရိ စ သတ္တတိံသာယ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ။ တေနေဝ သစ္စာနုလောမိကဉာဏန္တိ ဝုစ္စတီတိ။

အနုလောမဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီဝိပဿနာကထာ

၈၀၅။ ဣဒဉ္စ ပန အနုလောမဉာဏံ သင်္ခါရာရမ္မဏာယ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ဝိပဿနာယ ပရိယောသာနံ ဟောတိ။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ပန ဂေါတြဘုဉာဏံ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ဝိပဿနာယ ပရိယောသာနံ။ ဣဒါနိ တဿာယေဝ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ဝိပဿနာယ အသမ္မောဟတ္ထံ အယံ သုတ္တသံသန္ဒနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သေယျထိဒံ –

အယဉှိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ ဝိပဿနာ သဠာယတနဝိဘင်္ဂသုတ္တေ ‘‘အတမ္မယတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဿာယ အတမ္မယတံ အာဂမ္မ ယာယံ ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ၊ တံ ပဇဟထ တံ သမတိက္ကမထာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၁၀) ဧဝံ အတမ္မယတာတိ ဝုတ္တာ။

အလဂဒ္ဒသုတ္တန္တေ ‘‘နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၅) ဧဝံ နိဗ္ဗိဒါတိ ဝုတ္တာ။

သုသိမသုတ္တန္တေ ‘‘ပုဗ္ဗေ ခေါ၊ သုသိမ၊ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ၊ ပစ္ဆာ နိဗ္ဗာနေ ဉာဏ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၇၀) ဧဝံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏန္တိ ဝုတ္တာ။

ပေါဋ္ဌပါဒသုတ္တန္တေ ‘‘သညာ ခေါ၊ ပေါဋ္ဌပါဒ၊ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပစ္ဆာ ဉာဏ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၁၆) ဧဝံ သညဂ္ဂန္တိ ဝုတ္တာ။

ဒသုတ္တရသုတ္တန္တေ ‘‘ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ ပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၉) ဧဝံ ပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂန္တိ ဝုတ္တာ။

ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ ‘‘ယာ စ မုဉ္စိတုကမျတာ ယာ စ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာ ယာ စ သင်္ခါရုပေက္ခာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဧကတ္ထာ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၂၇) ဧဝံ တီဟိ နာမေဟိ ဝုတ္တာ။

ပဋ္ဌာနေ ‘‘အနုလောမံ ဂေါတြဘုဿ၊ အနုလောမံ ဝေါဒါနဿာ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၁၇) ဧဝံ တီဟိ နာမေဟိ ဝုတ္တာ။

ရထဝိနီတသုတ္တန္တေ ‘‘ကိံ ပနာဝုသော၊ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓတ္ထံ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၅၇) ဧဝံ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓီတိ ဝုတ္တာ။

ဣတိနေကေဟိ နာမေဟိ၊ ကိတ္တိတာ ယာ မဟေသိနာ၊

ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ သန္တာ၊ ပရိသုဒ္ဓါ ဝိပဿနာ။

ဝုဋ္ဌာတုကာမော သံသာရ-ဒုက္ခပင်္ကာ မဟဗ္ဘယာ၊

ကရေယျ သတတံ တတ္ထ၊ ယောဂံ ပဏ္ဍိတဇာတိကောတိ။

ဣတိ သာဓုဇနပါမောဇ္ဇတ္ထာယ ကတေ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ

ပညာဘာဝနာဓိကာရေ

ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသော နာမ

ဧကဝီသတိမော ပရိစ္ဆေဒေါ။