📜

၁၀။ အာရုပ္ပနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

ပဌမာရုပ္ပဝဏ္ဏနာ

၂၇၅။ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေသူတိ ‘‘စတ္တာရော အာရုပ္ပာ’’တိ ဧဝံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေသု၊ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ ဘုမ္မံ။ တေနေဝါဟ ‘‘စတူသု အာရုပ္ပေသူ’’တိ။ တတ္ထ ရူပဝိဝေကေန အရူပံ၊ အရူပမေဝ အာရုပ္ပံ ဈာနံ၊ ဣဓ ပန တဒတ္ထံ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဓိပ္ပေတံ။ တံ ဘာဝေတုကာမော စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဥပ္ပာဒေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ရူပါဓိကရဏန္တိ ရူပဟေတု။ ဟေတုအတ္ထော ဟိ ဧတ္ထ အဓိကရဏ-သဒ္ဒေါ ‘‘ကာမာဓိကရဏ’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁၆၈-၁၆၉) ဝိယ။ ဒဏ္ဍနဋ္ဌေန ဒဏ္ဍော၊ မုဂ္ဂရာဒိ။ ပရပီဠာဓိပ္ပာယေန တဿ အာဒါနံ ဒဏ္ဍာဒါနံ။ သတ္တာနံ သသနဋ္ဌေန သတ္ထံ၊ အာဝုဓံ။ ဘဏ္ဍနံ ကလဟော။ ဝိရောဓော ဝိဂ္ဂဟော။ နာနာဝါဒေါ ဝိဝါဒေါ။ ဧတန္တိ ယထာဝုတ္တံ ဒဏ္ဍာဒါနာဒိကံ။ သဗ္ဗသောတိ အနဝသေသတော။ အာရုပ္ပေ အရူပဘာဝေ၊ အာရုပ္ပေ ဝါ ဘဝေ။ ရူပါနံယေဝါတိ ဒိဋ္ဌာဒီနဝါနံ ရူပါနံယေဝ၊ န အရူပါနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ နိဗ္ဗိဒါယာတိ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန နိဗ္ဗိန္ဒနတ္ထာယ။ ဝိရာဂါယာတိ ဝိရဇ္ဇနတ္ထာယ။ နိရောဓာယာတိ နိရုဇ္ဈနတ္ထာယ။ သဗ္ဗမေတံ သမတိက္ကမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒဏ္ဍာဒါနာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဒိန္နာဒါနာဒိကံ သဗ္ဗံ ရူပဟေတုကံ အနတ္ထံ သင်္ဂဏှာတိ၊ န ဣဓ ပါဠိယံ အာဂတမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကရဇရူပေတိ ယထာဝုတ္တာဒီနဝါဓိကရဏဘာဝယောဂျံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ၊ ဩဠာရိကရူပေတိ အတ္ထော။ အာဒီနဝန္တိ ဒေါသံ။ တဿာတိ ရူပဿ။ အာလောကောတိ ဝဏ္ဏဝိသေသော ဧဝါတိ တတ္ထ ပဝတ္တံ ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ သိယာ အာကာသနိမိတ္တံ ဥဂ္ဂဟေတုံ၊ န ပန ပရိစ္ဆိန္နာကာသကသိဏံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ။ တဿ ဟိ ဥဂ္ဃာဋနာ နာမ ရူပနိမိတ္တေနေဝ သိယာတိ အာဟ ‘‘ဌပေတွာ ပရိစ္ဆိန္နာကာသကသိဏံ နဝသူ’’တိ။ ကေစိ ပန ‘‘အာလောကကသိဏမ္ပိ ဌပေတွာ အဋ္ဌသူ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တဿ ပန ဌပနေ ကာရဏံ န ဒိဿတိ၊ ကရဇရူပံ အတိက္ကန္တံ ဟောတိ တဿ အနာလမ္ဗနတော။

ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ‘‘စတုတ္ထဇ္ဈာနဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ နနု ပဌမဇ္ဈာနာဒီနိပိ တဿ အနာလမ္ဗနဝသေနေဝ ပဝတ္တန္တိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တာရမ္မဏတ္တာ? သစ္စမေတံ၊ ဩဠာရိကင်္ဂပ္ပဟာနတော ပန သန္တသဘာဝေန အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေန စတုတ္ထဇ္ဈာနေန အတိက္ကန္တံ သုဋ္ဌု အတိက္ကန္တံ နာမ ဟောတီတိ ‘‘စတုတ္ထဇ္ဈာနဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ ။ ကေစိ ‘‘အဿာသပဿာသာနံ နိရုဇ္ဈနတော၊ ကာမဓာတုသမတိက္ကမနတော စာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ အကာရဏံ၊ ဣတရေသံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပါနံ သမ္ဘဝတော၊ ဟေဋ္ဌိမဇ္ဈာနာနဉ္စ အကာမဓာတုသံဝတ္တနီယတော။ တပ္ပဋိဘာဂမေဝါတိ ကရဇရူပပဋိဘာဂမေဝ နိမိတ္တဂ္ဂါဟသမ္ဘဝတော။ သဒိသဉ္စ နာမ တံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ကိံ တဿ သမတိက္ကမနေနာတိ အနုယောဂံ သန္ဓာယ ‘‘ကထံ? ယထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကထန္တိ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ။ ယထာတိ ဩပမ္မတ္ထေ နိပါတော။ လေခါစိတ္တန္တိ ကာဠဝဏ္ဏာဒိနာ ကတပရိကမ္မာယ လေခါယ စိတ္တံ။ ဖလိတန္တရန္တိ ဝိဝရံ။ ဒိသွာတိ ဒူရတော ဒိသွာ။ သမာနရူပသဒ္ဒသမုဒါစာရန္တိ သဒိသရူပသဏ္ဌာနသရပ္ပယောဂံ။

အာရမ္မဏဝသေနာတိ ‘‘မမ စက္ခု သောဘနံ၊ မမ ကာယော ထိရော၊ မမ ပရိက္ခာရာ သုန္ဒရာ’’တိ ဧဝံ အာရမ္မဏကရဏဝသေန။ ကရဇရူပသမင်္ဂိကာလောတိ အတ္တနော အတ္တဘာဝရူပေန စေဝ အာရမ္မဏရူပေန စ သမန္နာဂတကာလော။ တမ္ပီတိ ကသိဏရူပဿပိ။ သာမိအတ္ထေ ဟိ ဣဒံ ဥပယောဂဝစနံ။ ဘယသန္တာသအဒဿနကာမတာ ဝိယ သမတိက္ကမိတုကာမတာတိ ယောဇနာ။ ဣဒဉ္စ ယထာဝုတ္တာနံ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂနိရောဓာနံ သာဓာရဏဝစနံ။ တေ ဟိ တယော အပေက္ခိတွာ ဘယသန္တာသအဒဿနကာမတာ ဝုတ္တာ။ ဧကော ကိရ သုနခေါ ဝနေ သူကရေန ပဟဋမတ္တော ပလာတော၊ သော အရူပဒဿနဝေလာယ ဘတ္တပစနဥက္ခလိံ ဒူရတော ဒိသွာ သူကရသညာယ ဘီတော ဥတ္တသန္တော ပလာယိ၊ ပိသာစဘီရုကော ပုရိသော ရတ္တိဘာဂေ အပရိစိတေ ဒေသေ မတ္ထကစ္ဆိန္နံ တာလက္ခန္ဓံ ဒိသွာ ပိသာစသညာယ ဘီတော ဥတ္တသန္တော မုစ္ဆိတော ပပတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘သူကရာ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။

၂၇၆။ ဧဝန္တိ ယထာဝုတ္တံ ဩပမ္မတ္ထံ နိဂမေန္တော အာဟ။ သောတိ ယောဂါဝစရော။ တသ္မိံ ဈာနေ အာဒီနဝံ ပဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ရူပန္တိ ကသိဏရူပံ။ သန္တဝိမောက္ခတောတိ အရူပဇ္ဈာနတော။ တာနိ ဟိ ‘‘ယေ တေ သန္တာ ဝိမောက္ခာ အတိက္ကမ္မ ရူပေ အာရုပ္ပာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၇၂၊ ၁၀။၉) သန္တဝိမောက္ခာတိ အာဂတာ။ သန္တတာသိဒ္ဓိ စဿ အနုဿုတိတော ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယထေဝါတိ ဧဝ-ကာရေန ယေန ပကာရေန ဧတံ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဒုဝင်္ဂိကံ၊ ဧဝံ အာရုပ္ပာနိပီတိ ဥပေက္ခာစိတ္တေကဂ္ဂတာဝသေန ဒုဝင်္ဂိကတ္တံ ဒဿေတိ၊ န တတိယဇ္ဈာနေ ဝိယ ဒုဝင်္ဂိကတာမတ္တံ။ နနု စေတ္ထာပိ ဒုဝင်္ဂိကတာမတ္တမေဝ ဘူမိဘေဒတောတိ? နာယံ ဒေါသော ဥပမောပမေယျဘာဝဿ ဘိန္နာဓိကရဏတော။

တတ္ထာတိ တသ္မိံ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနေ။ နိကန္တိန္တိ အပေက္ခံ။ ပရိယာဒါယာတိ အာဒီနဝဒဿနေန တသ္မိံ ဈာနေ ခေပေတွာ၊ အနပေက္ခော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ သန္တတော မနသိကရဏေနေဝ ပဏီတတော၊ သုခုမတော စ မနသိကာရော သိဒ္ဓါ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သန္တတော အနန္တတော မနသိ ကရိတွာ’’တိ။ ပတ္ထရိတွာတိ ပဂေဝ ဝဍ္ဎိတံ၊ တဒါ ဝဍ္ဎနဝသေန ဝါ ပတ္ထရိတွာ။ တေနာတိ ကသိဏရူပေန။ ဥဂ္ဃာဋေတိ ကသိဏန္တိ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနဿ အာရမ္မဏဘူတံ ပထဝီကသိဏာဒိကသိဏရူပံ အပနေတိ။ ဥဂ္ဃာဋနဝိဓိံ ပန ဒဿေန္တော ‘‘ဥဂ္ဃာဋေန္တော ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သံဝေလ္လေတီတိ ပဋိသံဟရတိ။ အညဒတ္ထူတိ ဧကံသေန။ နေဝ ဥဗ္ဗဋ္ဋတီတိ နေဝ ဥဋ္ဌဟတိ။ န ဝိဝဋ္ဋတီတိ န ဝိနိဝဋ္ဋတိ။ ဣမဿာတိ ဣမဿ ကသိဏရူပဿ။ အမနသိကာရန္တိ မနသိ အကရဏံ အစိန္တနံ။ မနသိကာရဉ္စ ပဋိစ္စာတိ ‘‘အာကာသော အာကာသော’’တိ ဘာဝနာမနသိကာရဉ္စ နိဿာယ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနဿ အာရမ္မဏဘူတံ ကသိဏရူပံ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ မနသိ ကရောတော၊ တေန စ ဖုဋ္ဌောကာသံ ‘‘အာကာသော အာကာသော’’တိ မနသိ ကရောတော ယဒါ တံ ဘာဝနာနုဘာဝေန အာကာသံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ၊ တဒါ သော ကသိဏံ ဥဂ္ဃာဋေတိ နာမ၊ တဉ္စ တေန ဥဂ္ဃာဋိတံ နာမ ဟောတီတိ။ တေနာဟ ‘‘ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသမတ္တံ ပညာယတီ’’တိ။ သဗ္ဗမေတန္တိ တိဝိဓမ္ပေတံ ဧကမေဝ ပရိယာယဘာဝတော။

‘‘နီဝရဏာနိ ဝိက္ခမ္ဘန္တီ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ? နနု ရူပါဝစရပဌမဇ္ဈာနဿ ဥပစာရက္ခဏေယေဝ နီဝရဏာနိ ဝိက္ခမ္ဘိတာနိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ စဿ န နေသံ ပရိယုဋ္ဌာနံ။ ယဒိ သိယာ၊ ဈာနတော ပရိဟာယေယျ? ယံ ပနေကေ ဝဒန္တိ ‘‘အတ္ထေဝ သုခုမာနိ အရူပဇ္ဈာနဝိက္ခမ္ဘနေယျာနိ နီဝရဏာနိ၊ တာနိ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တ’’န္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ။ န ဟိ မဟဂ္ဂတကုသလေသု လောကုတ္တရကုသလေသု ဝိယ ဩဓိသော ပဟာနံ နာမ အတ္ထိ။ ယော ပန ရူပါဝစရေဟိ အာရုပ္ပာနံ ဥဠာရဖလတာဒိဝိသေသော၊ သော ဘာဝနာဝိသေသေန သန္တတရပဏီတတရဘာဝေန တေသုယေဝ ပုရိမပုရိမေဟိ ပစ္ဆိမပစ္ဆိမာနံ ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဝိက္ခမ္ဘန္တီ’’တိ ပန ဝစနံ ဝဏ္ဏဘဏနဝသေန ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ အညတ္ထာပိ ဟေဋ္ဌာ ပဟီနာနံ ဥပရိ ပဟာနံ ဝုစ္စတိ။ ယေ ပန ‘‘သဗ္ဗေ ကုသလာ ဓမ္မာ သဗ္ဗေသံ အကုသလာနံ ပဋိပက္ခာတိ ကတွာ ဧဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တေဟိ ဒုတိယဇ္ဈာနူပစာရာဒီသု နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနာဝစနဿ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သတိ သန္တိဋ္ဌတီတိ အာကာသနိမိတ္တာရမ္မဏာ သတိ သမ္မာ သူပဋ္ဌိတာ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ သတိသီသေန စေတ္ထ ဥပစာရဇ္ဈာနာနုဂုဏာနံ သဒ္ဓါပဉ္စမာနံ သကိစ္စယောဂံ ဒဿေတိ။ ဥပစာရေနာတိ ဥပစာရဇ္ဈာနေန။ ဣဓာပီတိ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနံ သန္ဓာယ သမ္ပိဏ္ဍနံ။ တံ ဟိ ဥပေက္ခာဝေဒနာသမ္ပယုတ္တံ။ သေသန္တိ ‘‘သေသာနိ ကာမာဝစရာနီ’’တိအာဒိ။ ယံ ဣဓ ဝတ္တဗ္ဗမဝုတ္တံ၊ တံ ပန ပထဝီကသိဏနိဒ္ဒေသေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၅၁ အာဒယော) ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ပထဝီကသိဏေ ဝုတ္တနယမေဝါ’’တိ။

ဧဝံ ယံ တတ္ထ အဝိသိဋ္ဌံ၊ တံ အတိဒိသိတွာ ဣဒါနိ ဝိသိဋ္ဌံ ဒဿေတုံ ‘‘အယံ ပန ဝိသေသော’’တိအာဒိမာဟ။ ယာနပ္ပုတောဠိ ကုမ္ဘိမုခါဒီနန္တိ ဩဂုဏ္ဌနသိဝိကာဒိယာနာနံ မုခံ ယာနမုခံ၊ ပုတောဠိယာ ခုဒ္ဒကဒွါရဿ မုခံ ပုတောဠိမုခံ၊ ကုမ္ဘိမုခန္တိ ပစ္စေကံ မုခ-သဒ္ဒေါ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗော။ အာကာသံယေဝ ယာနမုခါဒိပရိစ္ဆိန္နံ။ ပရိကမ္မမနသိကာရေနာတိ ပရိကမ္မဘူတေန မနသိကာရေန ဥပစာရဇ္ဈာနေန။ ပရိကမ္မံ အနုလောမံ ဥပစာရောတိ စ အနတ္ထန္တရဉှေတံ။ ပေက္ခမာနော အရူပါဝစရဇ္ဈာနစက္ခုနာ။

၂၇၇။ သဗ္ဗာကာရေနာတိ ရူပနိမိတ္တံ ဒဏ္ဍာဒါနသမ္ဘဝဒဿနာဒိနာ သဗ္ဗေန ရူပဓမ္မေသု၊ ပထဝီကသိဏာဒိရူပနိမိတ္တေသု၊ တဒါရမ္မဏဇ္ဈာနေသု စ ဒေါသဒဿနာကာရေန၊ တေသု ဧဝ ဝါ ရူပါဒီသု နိကန္တိပ္ပဟာနအနာဝဇ္ဇိတုကာမတာဒိနာ။ ရူပဇ္ဈာနမ္ပိ ရူပန္တိ ဝုစ္စတိ ဥတ္တရပဒလောပေန ‘‘ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတီ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၆၀၊ ဝိဘ။ ၆၂၅) ယထာ ရူပဘဝေါ ရူပံ။ ရူပီတိ ဟိ ရူပဇ္ဈာနလာဘီတိ အတ္ထော။ အာရမ္မဏမ္ပိ ကသိဏရူပံ ရူပန္တိ ဝုစ္စတိ ပုရိမပဒလောပေန ယထာ ‘‘ဒေဝဒတ္တော ဒတ္တော’’တိ။ ရူပါနိ ပဿတီတိ ကသိဏရူပါနိ ဈာနစက္ခုနာ ပဿတီတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဥတ္တရပဒလောပေန၊ ပုရိမပဒလောပေန စ ယထာက္ကမံ ရူပဇ္ဈာနကသိဏရူပေသု ရူပဝေါဟာရော ဒိဿတိ၊ တသ္မာ။ ရူပေ ရူပဇ္ဈာနေ တံသဟဂတာ သညာ ရူပသညာ။ တဒါရမ္မဏဿ စာတိ စ-သဒ္ဒေန ယထာဝုတ္တံ ရူပါဝစရဇ္ဈာနံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ၊ တေန ပါဠိယံ ‘‘ရူပသညာန’’န္တိ သရူပေကသေသေန နိဒ္ဒေသော ကတောတိ ဒဿေတိ။ ဝိရာဂါတိ ဇိဂုစ္ဆနတော။ နိရောဓာတိ တပ္ပဋိဗန္ဓဆန္ဒရာဂဝိက္ခမ္ဘနေန နိရောဓနတော။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါကဋတရံ ကာတုံ ‘‘ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿ သဗ္ဗာကာရေန ဝိရာဂါ အနဝသေသာနံ နိရောဓာတိ ဧဝံ ဝါ ဧတ္ထ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

‘‘အာရမ္မဏေ အဝိရတ္တဿ သညာသမတိက္ကမော န ဟောတီ’’တိ ဣဒံ ယသ္မာ ဣမာနိ ဈာနာနိ အာရမ္မဏာတိက္ကမေန ပတ္တဗ္ဗာနိ၊ န အင်္ဂါတိက္ကမေနာတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ သညာသမတိက္ကမော အာရမ္မဏသမတိက္ကမေန ဝိနာ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘သမတိက္ကန္တာသု စ သညာသု အာရမ္မဏံ သမတိက္ကန္တမေဝ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ အဝတွာ ဝုတ္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။ သမာပန္နဿာတိအာဒီသု ကုသလသညာဝသေန သမာပန္နဂ္ဂဟဏံ၊ ဝိပါကသညာဝသေန ဥပပန္နဂ္ဂဟဏံ၊ ကိရိယာသညာဝသေန ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရဂ္ဂဟဏံ။ အရဟတော ဟိ ဈာနာနိ ဝိသေသတော ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရော။ ယဒိ သညာသမတိက္ကမဿ အနုနိပ္ဖာဒိအာရမ္မဏသမတိက္ကမော ဝိဘင်္ဂေ စ အဝုတ္တော၊ အထ ကသ္မာ ဣဓ ဂဟိတောတိ အနုယောဂံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ယသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ။ အာရမ္မဏသမတိက္ကမဝသေနာပိ အယမတ္ထဝဏ္ဏနာ ကတာ၊ ‘‘တဒါရမ္မဏဿ စေတံ အဓိဝစန’’န္တိအာဒိနာ ဝိဘင်္ဂေ ဝိယ သညာသမတိက္ကမမေဝ အဝတွာတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၇၈။ ပဋိဃာတေနာတိ ပဋိဟနနေန ဝိသယီဝိသယသမောဓာနေန။ အတ္ထင်္ဂမာတိအာဒီသု ပုရိမံ ပုရိမံ ပစ္ဆိမဿ ပစ္ဆိမဿ အတ္ထဝစနံ၊ တသ္မာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင်္ဂမော ဈာနသမင်္ဂိကာလေ အနုပ္ပတ္တီတိ တဿ ဣဓေဝ ဂဟဏေ ကာရဏံ အနုယောဂမုခေန ဒဿေတုံ ‘‘ကာမဉ္စေတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥဿာဟဇနနတ္ထံ ပဋိပဇ္ဇနကာနံ။ ဧတာသံ ပဋိဃသညာနံ။ ဧတ္ထ ပဌမာရုပ္ပကထာယံ။ ဝစနံ အတ္ထင်္ဂမဝသေန။

ကိံ ဝါ ပသံသာကိတ္တနေန၊ ပဋိဃသညာနံ ပန အတ္ထင်္ဂမော ဣဓေဝ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တောတိ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သဘာဝဓမ္မဿ အဘာဝေါ နာမ ပဋိပက္ခေန ပဟီနတာယ ဝါ ပစ္စယာဘာဝေန ဝါ။ တေသု ရူပဇ္ဈာနသမင်္ဂိနော ပဋိဃသညာနံ အဘာဝေါ ပစ္စယာဘာဝမတ္တေန၊ န ပဋိပက္ခာဓိဂမေနာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကိဉ္စာပီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တာတိ ပဋိဃသညာ ။ ရူပါဝစရန္တိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနံ။ သမာပန္နဿာတိ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝိဟရန္တဿ။ ကိဉ္စာပိ န သန္တီတိ ယောဇနာ။ န ပဟီနတ္တာ န သန္တီတိ န တဒါ ပဋိဃသညာ ပဟီနဘာဝေန န သန္တိ နာမ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘န ဟိ ရူပဝိရာဂါယ ရူပါဝစရဘာဝနာ သံဝတ္တတီ’’တိ။ နနု စ ပဋိဃသညာပိ အရူပဓမ္မာ ဧဝါတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ရူပါယတ္တာ စ ဧတာသံ ပဝတ္တီ’’တိ။ အယံ ပန ဘာဝနာတိ အရူပဘာဝနမာဟ။ ဓာရေတုန္တိ အဝဓာရေတုံ။ ဣဓာတိ အရူပဇ္ဈာနေ။ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရဝစနာဒီဟိ အာနေဉ္ဇတာ။ ‘‘ယေ တေ သန္တာ ဝိမောက္ခာ အတိက္ကမ္မ ရူပေ အာရုပ္ပာ’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၈။၇၂၊ ၁၀။၉) သန္တဝိမောက္ခတာ စ ဝုတ္တာ။

၂၇၉။ ဒေါသဒဿနပုဗ္ဗကပဋိပက္ခဘာဝနာဝသေန ပဋိဃသညာနံ သုပ္ပဟီနတ္တာ မဟတာပိ သဒ္ဒေန အရူပသမာပတ္တိတော န ဝုဋ္ဌာတိ။ တထာ ပန န သုပ္ပဟီနတ္တာ သဗ္ဗရူပါဝစရသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ သိယာ၊ ပဌမဇ္ဈာနံ ပန အပ္ပကမ္ပိ သဒ္ဒံ န သဟတီတိ တံ သမာပန္နဿ သဒ္ဒေါ ကဏ္ဋကောတိ ဝုတ္တံ။ အာရုပ္ပဘာဝနာယ အဘာဝေ စုတိတော ဥဒ္ဓံ ဥပ္ပတ္တိရဟာနံ ရူပသညာပဋိဃသညာနံ ယာဝ အတ္တနော ဝိပါကပ္ပဝတ္တိ၊ တာဝ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာပါဒနေန သမတိက္ကမော၊ အတ္ထင်္ဂမော စ ဝုတ္တော။ နာနတ္တသညာသု ပန ယာ တသ္မိံ ဘဝေ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ဧကန္တရူပနိဿိတာ၊ တာ အနောကာသတာယ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ န အာရုပ္ပဘာဝနာယ နိဝါရိတတ္တာ၊ အနိဝါရိတတ္တာ စ ကာစိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တသ္မာ တာသံ အမနသိကာရော အနာဝဇ္ဇနံ အပစ္စဝေက္ခဏံ၊ ဇဝနပဋိပါဒကေန ဝါ ဘဝင်္ဂမနဿ အန္တော အကရဏံ အပ္ပဝေသနံ ဝုတ္တံ။

တေန စ နာနတ္တသညာမနသိကာရဟေတူနံ ရူပါနံ သမတိက္ကမာ သမာဓိဿ ထိရဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘သင်္ခေပတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အပိစ ဣမေဟိ တီဟိ ပဒေဟိ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိယာ ဝဏ္ဏော ကထိတော သောတူနံ ဥဿာဟဇနနတ္ထံ၊ ပလောဘနတ္ထဉ္စ။ ယေ ဟိ အကုသလာ ဧဝံဂါဟိနော ‘‘သဗ္ဗဿာဒရဟိတေ အာကာသေ ပဝတ္တိတသညာယ ကော အာနိသံသော’’တိ၊ တေ တတော မိစ္ဆာဂါဟတော နိဝတ္တေတုံ တီဟိ ပဒေဟိ ဈာနဿ အာနိသံသော ကထိတော။ တံ ဟိ သုတွာ တေသံ ဧဝံ ဘဝိဿတိ ‘‘ဧဝံ သန္တာ ကိရာယံ သမာပတ္တိ ဧဝံ ပဏီတာ၊ ဟန္ဒဿာ နိဗ္ဗတ္တနတ္ထံ ဥဿာဟံ ကရိဿာမီ’’တိ။

၂၈၀။ အဿာတိ အာကာသဿ။ ဥပ္ပာဒေါ ဧဝ အန္တော ဥပ္ပာဒန္တော၊ တထာ ဝယန္တော။ သဘာဝဓမ္မော ဟိ အဟုတွာ သမ္ဘဝတော၊ ဟုတွာ စ ဝိနဿနတော ဥဒယဝယပရိစ္ဆိန္နော။ အာကာသော ပန အသဘာဝဓမ္မတ္တာ တဒုဘယာဘာဝတော အနန္တော ဝုတ္တော။ အဇဋာကာသပရိစ္ဆိန္နာကာသာနံ ဣဓ အနဓိပ္ပေတတ္တာ ‘‘အာကာသောတိ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသော ဝုစ္စတီ’’တိ အာဟ။ ကသိဏံ ဥဂ္ဃာဋီယတိ ဧတေနာတိ ကသိဏုဂ္ဃာဋော၊ တဒေဝ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမံ။ မနသိကာရဝသေနာပီတိ ရူပဝိဝေကမတ္တဂ္ဂဟဏေန ပရိစ္ဆေဒဿ အဂ္ဂဟဏတော အနန္တဖရဏာကာရေန ပဝတ္တပရိကမ္မမနသိကာရဝသေနာပိ။ အနန္တံ ဖရတီတိ အဂ္ဂဟိတပရိစ္ဆေဒတာယ အနန္တံ ကတွာ ပရိကမ္မသမ္ဖဿပုဗ္ဗကေန ဈာနသမ္ဖဿေန ဖုသတိ။ ယထာ ဘိသဂ္ဂမေဝ ဘေသဇ္ဇံ၊ ဧဝံ အာကာသာနန္တမေဝ အာကာသာနဉ္စံ သံယောဂပရဿ တ-ကာရဿ စ-ကာရံ ကတွာ။ ဈာနဿ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘာဝတော အာရမ္မဏံ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ‘‘အာယတနမဿာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေ အာယတန-သဒ္ဒဿ ဒဿနတော။ ကာရဏာကရသဉ္ဇာတိဒေသနိဝါသတ္ထေပိ အာယတန-သဒ္ဒေါ ဣဓ ယုဇ္ဇတေဝ။

ဝိညာဏဉ္စာယတနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၈၁။ စိဏ္ဏော စရိတော ပဂုဏိကတော အာဝဇ္ဇနာဒိလက္ခဏော ဝသီဘာဝေါ ဧတေနာတိ စိဏ္ဏဝသီဘာဝေါ၊ တေန စိဏ္ဏဝသီဘာဝေန။ ရူပါဝစရသညံ အနတိက္ကမိတွာ အနဓိဂန္တဗ္ဗတော၊ တံသဟဂတသညာမနသိကာရသမုဒါစာရဿ ဟာနဘာဂိယဘာဝါဝဟတော၊ တံသမတိက္ကမေနေဝ တဒညေသံ သမတိက္ကမိတဗ္ဗာနံ သမတိက္ကမသိဒ္ဓိတော စ ဝုတ္တံ ‘‘အာသန္နရူပါဝစရဇ္ဈာနပစ္စတ္ထိကာ’’တိ။ ဝီထိပဋိပန္နာယ ဘာဝနာယ ဥပရူပရိဝိသေသာဝဟဘာဝတော၊ ပဏီတဘာဝသိဒ္ဓိတော စ ပဌမာရုပ္ပတော ဒုတိယာရုပ္ပံ သန္တတရသဘာဝန္တိ အာဟ ‘‘နော စ ဝိညာဏဉ္စာယတနမိဝ သန္တာ’’တိ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘သုပ္ပဏီတတရာ ဟောန္တိ၊ ပစ္ဆိမာ ပစ္ဆိမာ ဣဓာ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၉၀)။ အနန္တံ အနန္တန္တိ ကေဝလံ ‘‘အနန္တံ အနန္တ’’န္တိ န မနသိ ကာတဗ္ဗံ န ဘာဝေတဗ္ဗံ၊ ‘‘အနန္တံ ဝိညာဏံ၊ အနန္တံ ဝိညာဏ’’န္တိ ပန မနသိ ကာတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဝိညာဏံ ဝိညာဏ’’န္တိ ဝါ။

တသ္မိံ နိမိတ္တေတိ တသ္မိံ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏသင်္ခါတေ ဝိညာဏနိမိတ္တေ။ စိတ္တံ စာရေန္တဿာတိ ဘာဝနာစိတ္တံ ပဝတ္တေန္တဿ။ အာကာသဖုဋေ ဝိညာဏေတိ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသံ ဖရိတွာ ပဝတ္တေ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏေ အာရမ္မဏဘူတေ။ အပ္ပေတီတိ အပ္ပနာဝသေန ပဝတ္တတိ။ သဘာဝဓမ္မေပိ အာရမ္မဏသမတိက္ကမဘာဝနာဘာဝတော ဣဒံ အပ္ပနာပ္ပတ္တံ ဟောတိ စတုတ္ထာရုပ္ပံ ဝိယ။ အပ္ပနာနယော ပနေတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ဧတ္ထ ဒုတိယာရုပ္ပဇ္ဈာနေ ပုရိမဘာဂေ တီဏိ၊ စတ္တာရိ ဝါ ဇဝနာနိ ကာမာဝစရာနိ ဥပေက္ခာဝေဒနာသမ္ပယုတ္တာနေဝ ဟောန္တိ။ ‘‘စတုတ္ထံ ပဉ္စမံ ဝါ အရူပါဝစရ’’န္တိအာဒိနာ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၇၆) ပဌမာရုပ္ပဇ္ဈာနေ ဝုတ္တေန နယေန၊ အထ ဝါ အပ္ပနာနယောတိ သဘာဝဓမ္မေပိ အာရမ္မဏေ ဈာနဿ အပ္ပနာနယော အာရမ္မဏာတိက္ကမဘာဝနာဝသေန အာရုပ္ပံ အပ္ပနံ ပါပုဏာတိ၊ ‘‘အပ္ပနာပ္ပတ္တဿေဝ ဟိ ဈာနဿ အာရမ္မဏသမတိက္ကမနမတ္တံ တတ္ထ ဟောတီ’’တိ မရဏာနုဿတိနိဒ္ဒေသေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၇၇) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

၂၈၂။ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗာကာရေန ပဌမာရုပ္ပေ ‘‘အာသန္နရူပဇ္ဈာနပစ္စတ္ထိကတာ၊ အသန္တသဘာဝတာ’’တိ ဧဝမာဒိနာ သဗ္ဗေန ဒေါသဒဿနာကာရေန၊ တတ္ထ ဝါ နိကန္တိပဟာနအနာဝဇ္ဇိတုကာမတာဒိအာကာရေန၊ သဗ္ဗံ ဝါ ကုသလဝိပါကကိရိယာဘေဒတော အနဝသေသန္တိ အတ္ထော။ သွာယမတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဉာတုံ သက္ကာတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗသောတိ ဣဒံ ဝုတ္တနယမေဝါ’’တိ။ ဈာနဿ အာကာသာနဉ္စာယတနတာ ဗာဟိရတ္ထသမာသဝသေန ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ဈာနမ္ပိ အာကာသာနဉ္စာယတန’’န္တိ ။ အာရမ္မဏဿ ပန သမာနာဓိကရဏသမာသဝသေနာတိ သန္ဒဿေတုံ ‘‘အာရမ္မဏမ္ပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ပုရိမနယေနေဝါ’’တိ ဣဒံ ‘‘နာဿ အန္တော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တပဒသိဒ္ဓိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယထာ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန၊ ဧဝံ သဉ္ဇာတိဒေသဋ္ဌေနပိ အာယတန-သဒ္ဒေန ဣဓ အတ္ထော ယုဇ္ဇတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘တထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သဉ္ဇာယတိ ဧတ္ထာတိ သဉ္ဇာတိ၊ သဉ္ဇာတိ ဧဝ ဒေသော သဉ္ဇာတိဒေသော။ ဈာနံ အပ္ပဝတ္တိကရဏေန။ အာရမ္မဏံ အမနသိကရဏေန။ ဥဘယမ္ပိ ဝါ ဥဘယတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဈာနဿပိ ဟိ အနာဝဇ္ဇနံ၊ ဇဝနပဋိပါဒကေန ဝါ ဘဝင်္ဂမနဿ အန္တော အကရဏံ အမနသိကရဏံ၊ အာရမ္မဏဿ စ အာရမ္မဏကရဏဝသေန အပ္ပဝတ္တနံ အပ္ပဝတ္တိကရဏန္တိ အတ္ထဿ သမ္ဘဝတော ဧကဇ္ဈံ ကတွာ သာမညနိဒ္ဒေသေန၊ ဧကသေသနယေန ဝါ။

ပုဗ္ဗေ အနန္တဿ အာကာသဿ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏံ အတ္တနော ဖရဏာကာရေနေဝ ‘‘အနန္တ’’န္တိ မနသိ ကာတဗ္ဗတ္တာ ‘‘အနန္တံ ဝိညာဏ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ပုန ‘‘မနသိကာရဝသေန ဝါ အနန္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ သဗ္ဗသော မနသိကရဏဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘အနဝသေသတော မနသိ ကရောန္တော ‘အနန္တ’န္တိ မနသိ ကရောတီ’’တိ။ ဈာနဝိဘင်္ဂေပိ အယမေဝတ္ထော ဝုတ္တောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယံ ပန ဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တဿာ ပါဠိယာ ဧဝံ ဝါ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော – တံယေဝ အာကာသံ ဖုဋံ ဝိညာဏံ ဝိညာဏဉ္စာယတနဝိညာဏေန မနသိ ကရောတီတိ။ အယံ ပနတ္ထော ယုတ္တော ဝိယ ဒိဿတိ၊ တံယေဝ အာကာသံ ဝိညာဏေန ဖုဋံ တေန ဂဟိတာကာရံ မနသိ ကရောတိ။ ဧဝံ တံ ဝိညာဏံ အနန္တံ ဖရတီတိ။ ယံ ဟိ အာကာသံ ပဌမာရုပ္ပသမင်္ဂီ ဝိညာဏေန အနန္တံ ဖရတိ၊ တံ ဖရဏာကာရသဟိတမေဝ ဝိညာဏံ မနသိ ကရောန္တော ဒုတိယာရုပ္ပသမင်္ဂီ အနန္တံ ဖရတီတိ ဝုစ္စတိ။

မနသိကာရဝသေန အနန္တဖရဏာကာရေန ဣဓ အနန္တတာ၊ န အာကာသဿ ဝိယ ဥပ္ပာဒန္တာဒိအဘာဝေနာတိ ‘‘နာဿ အန္တောတိ အနန္တ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝါဟ။ ‘‘ရုဠှီသဒ္ဒေါ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဝိညာဏာနဉ္စ’’န္တိ ဧတဿ ပဒဿ အတ္ထေ ဝိညာဏဉ္စ-သဒ္ဒေါ နိရုဠှောတိ ဒဿေတိ၊ ယထာဝုတ္တံ ဝါ ဝိညာဏံ ဒုတိယာရုပ္ပဇ္ဈာနေန အဉ္စီယတိ ဝုတ္တာကာရေန အာလမ္ဗီယတီတိ ဝိညာဏဉ္စန္တိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သေသံ ဝုတ္တတ္ထမေဝါတိ အာဟ ‘‘သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝါ’’တိ။

အာကိဉ္စညာယတနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၈၃။ တတိယာရုပ္ပကမ္မဋ္ဌာနေ ယံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တသဒိသံ၊ တံ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ အပုဗ္ဗမေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ တတ္ထ တဿေဝါတိ ယံ အာရဗ္ဘ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ပဝတ္တံ၊ တဿေဝ။ ကိံ ပန တန္တိ အာဟ ‘‘အာကာသာနဉ္စာယတနဝိညာဏဿာ’’တိ။ ဧတေန တတော အညံ တတိယာရုပ္ပဇ္ဈာနဿ အာရမ္မဏံ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘အာရမ္မဏဘူတဿာ’’တိ ဣမိနာ တဿ အနာရမ္မဏဘူတံ ဒုတိယာရုပ္ပဝိညာဏံ နိဝတ္တေတိ။ အဘာဝေါတိ နတ္ထိတာ။ သုညတာတိ ရိတ္တတာ။ ဝိဝိတ္တာကာရောတိ ဝိဝေကော။ တီဟိ ပဒေဟိ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏဿ အပဂမမေဝ ဝဒတိ။ ‘‘မနသိ ကာတဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ မနသိကာရဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘တံ ဝိညာဏ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အမနသိကရိတွာတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ မနသိ အကတွာ အစိန္တေတွာ။ ဝါ-သဒ္ဒေါ အနိယမတ္ထော၊ တေန တီသု ပကာရေသု ဧကေနပိ အတ္ထသိဒ္ဓီတိ ဒဿေတိ။

တသ္မိံ နိမိတ္တေတိ တသ္မိံ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏဿ အဘာဝသင်္ခါတေ ဈာနုပ္ပတ္တိနိမိတ္တေ။ အာကာသေ ဖုဋေတိ အာကာသံ ဖရိတွာ ပဝတ္တေ။ ‘‘အာကာသဖုဋေ’’တိ ဝါ ပါဌော။ သုညဝိဝိတ္တနတ္ထိဘာဝေတိ သုညဘာဝေ၊ ဝိဝိတ္တဘာဝေ၊ နတ္ထိဘာဝေ စာတိ ယေန အာကာရေန ဘာဝိတံ၊ တဿ ဂဟဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ သုညဝိဝိတ္တနတ္ထိဘာဝေတိ သုညဝိဝိတ္တတာသင်္ခါတေ နတ္ထိဘာဝေ၊ တေန ဝိနာသာဘာဝမေဝ ဒဿေတိ၊ န ပုရေ အဘာဝါဒိကေ။

တသ္မိံ ဟိ အပ္ပနာစိတ္တေတိ အာကိဉ္စညာယတနဇ္ဈာနသမ္ပယုတ္တေ အပ္ပနာဝသေန ပဝတ္တေ စိတ္တေ၊ တသ္မိံ ဝါ ပဌမာရုပ္ပဿ အပဂမသင်္ခါတေ နတ္ထိဘာဝေ ယထာဝုတ္တေ အပ္ပနာစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ။ သော ဘိက္ခု အဘာဝမေဝ ပဿန္တော ဝိဟရတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုရိသော ကတ္ထစိ ဂန္တွာ အာဂန္တွာ သုညမေဝ ပဿတိ၊ နတ္ထိဘာဝမေဝ ပဿတီတိ ယောဇနာ။ တံ ဌာနန္တိ တံ သန္နိပါတဋ္ဌာနံ။ ‘‘ပရိကမ္မမနသိကာရေန အန္တရဟိတေ’’တိ ဣမိနာ အာရမ္မဏကရဏာဘာဝေန တဿ အန္တရဓာနံ န နဋ္ဌတ္တာတိ ဒဿေတိ။ တတြိဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ယထာ သော ပုရိသော တတ္ထ သန္နိပတိတံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဒိသွာ ဂတော၊ တတော သဗ္ဗေသု ဘိက္ခူသု ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန အပဂတေသု အာဂန္တွာ တံ ဌာနံ ဘိက္ခူဟိ သုညမေဝ ပဿတိ၊ န ဘိက္ခူနံ တတောပိ အပဂတကာရဏံ၊ ဧဝမယံ ယောဂါဝစရော ပုဗ္ဗေ ဝိညာဏဉ္စာယတနဇ္ဈာနစက္ခုနာ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏံ ဒိသွာ ပစ္ဆာ နတ္ထီတိ ပရိကမ္မမနသိကာရေန တသ္မိံ အပဂတေ တတိယာရုပ္ပဇ္ဈာနစက္ခုနာ တဿ နတ္ထိဘာဝမေဝ ပဿန္တော ဝိဟရတိ၊ န တဿ အပဂမနကာရဏံ ဝီမံသတိ ဈာနဿ တာဒိသာဘောဂါဘာဝတောတိ။ သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မာတိ ဧတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၈၄။ နတ္ထိတာ ပရိယာယာသုညဝိဝိတ္တဘာဝါတိ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ပဒဿ အတ္ထံ ဝဒန္တေန သုညဝိဝိတ္တပဒါနိပိ ဂဟိတာနိ။ အာမေဍိတဝစနံ ပန ဘာဝနာကာရဒဿနံ။ ဝိဘင်္ဂေပိ ဣမဿ ပဒဿ အယမေဝတ္ထော ဝုတ္တောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယမ္ပိ ဝိဘင်္ဂေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တညေဝ ဝိညာဏံ အဘာဝေတီတိ ယံ ပုဗ္ဗေ ‘‘အနန္တံ ဝိညာဏ’’န္တိ မနသိ ကတံ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏံ၊ တံယေဝါတိ အတ္ထော ။ တံယေဝ ဟိ အာရမ္မဏဘူတံ ပဌမေန ဝိယ ရူပနိမိတ္တံ တတိယေနာရုပ္ပေနာဘာဝေတီတိ။ ခယတော သမ္မသနန္တိ ဘင်္ဂါနုပဿနမာဟ။ သာ ဟိ သင်္ခတဓမ္မာနံ ဘင်္ဂါဘာဝမေဝ ပဿန္တီ ‘‘ဝိညာဏမ္ပိ အဘာဝေတီ’’တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတီတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘ခယတော သမ္မသနံ ဝိယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ အဿာတိ ပါဌဿ။ ပုန အဿာတိ ဝိညာဏဿ။ အဘာဝေတီတိ အဘာဝံ ကရောတိ။ ယထာ ဉာဏဿ န ဥပတိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ ကရောတိ အမနသိကရဏတော။ တတော ဧဝ ဝိဘာဝေတိ ဝိဂတဘာဝံ ကရောတိ၊ ဝိနာသေတိ ဝါ ယထာ န ဒိဿတိ၊ တထာ ကရဏတော။ တေနေဝ အန္တရဓာပေတိ တိရောဘာဝံ ဂမေတိ။ န အညထာတိ ဣမိဿာ ပါဠိယာ ဧဝမတ္ထော၊ န ဣတော အညထာ အယုဇ္ဇမာနကတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

အဿာတိ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏာဘာဝဿ။ ကိဉ္စနန္တိ ကိဉ္စိပိ။ သဘာဝဓမ္မဿ အပ္ပာဝသေသတာ နာမ ဘင်္ဂေါ ဧဝ သိယာတိ အာဟ ‘‘ဘင်္ဂမတ္တမ္ပိ အဿ အဝသိဋ္ဌံ နတ္ထီ’’တိ။ သတိ ဟိ ဘင်္ဂမတ္တေပိ တဿ သကိဉ္စနတာ သိယာ။ အကိဉ္စနန္တိ စ ဝိညာဏဿ ကိဉ္စိ ပကာရံ အဂ္ဂဟေတွာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဝိဘာဝနမာဟ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

နေဝသညာနာသညာယတနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၈၅။ နော စ သန္တာတိ ယထာ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိ သင်္ခါရာဝသေသသုခုမဘာဝပ္ပတ္တိယာ သဝိသေသာ သန္တာ၊ ဧဝမယံ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိ နော စ သန္တာ တဒဘာဝတော။ ယာ အယံ ခန္ဓေသု ပစ္စယယာပနီယတာယ၊ ရောဂမူလတာယ စ ရောဂသရိက္ခတာ၊ ဒုက္ခတာသူလယောဂါဒိနာ ဂဏ္ဍသရိက္ခတာ၊ ပီဠာဇနနာဒိနာ သလ္လသရိက္ခတာ စ၊ သာ သညာယ သတိ ဟောတိ၊ နာသတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သညာ ရောဂေါ၊ သညာ ဂဏ္ဍော၊ သညာ သလ္လ’’န္တိ။ သာ စေတ္ထ ပဋုကိစ္စာ ပဉ္စဝေါကာရဘဝတော ဩဠာရိကသညာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ကေဝလံ သညာ ဧဝ၊ အထ ခေါ ဝေဒနာစေတနာဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သညာသီသေန ပန နိဒ္ဒေသော ကတော။ ဧတံ သန္တန္တိ ဧတံ အသန္တဘာဝကရရောဂါဒိသရိက္ခသညာဝိရဟတော သန္တံ။ တတော ဧဝ ပဏီတံ။ ကိံ ပန တန္တိ အာဟ ‘‘နေဝသညာနာသညာ’’တိ ? တဒပဒေသေန တံသမ္ပယုတ္တဇ္ဈာနမာဟ ‘‘အာဒီနဝ’’န္တိ။ ဧတ္ထ ရောဂါဒိသရိက္ခသညာဒိသဗ္ဘာဝေါပိ အာဒီနဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ န အာသန္နဝိညာဏဉ္စာယတနပစ္စတ္ထိကတာဝ။ ဥပရီတိ စတုတ္ထာရုပ္ပေ။ သာ ဝါတိ သာ ဧဝ။ ဝတ္တိတာတိ ပဝတ္တိတာ နိဗ္ဗတ္တိတာ ဝဠဉ္ဇိတာ။

တသ္မိံ နိမိတ္တေတိ တသ္မိံ တတိယာရုပ္ပသမာပတ္တိသင်္ခါတေ ဈာနနိမိတ္တေ။ မာနသန္တိ စိတ္တံ ‘‘မနော ဧဝ မာနသ’’န္တိ ကတွာ၊ ဘာဝနာမနသိကာရံ ဝါ။ တံ ဟိ မနသိ ဘဝန္တိ မာနသန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဈာနသမ္ပယုတ္တဓမ္မာနမ္ပိ ဈာနာနုဂုဏတာယ သမာပတ္တိပရိယာယော လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိသင်္ခါတေသု စတူသု ခန္ဓေသူ’’တိ၊ အာရမ္မဏဘူတေသူတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၈၆။ ယထာဝုတ္တံ အာကိဉ္စညံ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝတော အာယတနံ ကာရဏမဿာတိ ဈာနံ အာကိဉ္စညာယတနံ၊ အာကိဉ္စညမေဝ အာရမ္မဏပစ္စယဘူတံ ဈာနဿ ကာရဏန္တိ အာရမ္မဏံ အာကိဉ္စညာယတနန္တိ ဧဝံ ဝါ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သေသမေတ္ထ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယာယ သညာယ ဘာဝတောတိ ယာဒိသာယ သညာယ အတ္ထိဘာဝေန။ ယာ ဟိ သာ ပဋုသညာကိစ္စဿ အဘာဝတော သညာတိပိ န ဝတ္တဗ္ဗာ၊ သညာသဘာဝါနာတိဝတ္တနတော အသညာတိပိ န ဝတ္တဗ္ဗာ၊ တဿာ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာတိ အတ္ထော။ တန္တိ တံ ဈာနံ။ တံ တာဝ ဒဿေတုန္တိ ဧတ္ထ တန္တိ တံ သသာပဋိပဒံ၊ ယထာဝုတ္တသညံ၊ တဿာ စ အဓိဂမုပါယန္တိ အတ္ထော။ နေဝသညီနာသညီတိ ဟိ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန ဓမ္မံ ဥဒ္ဓရန္တေန သညာဝန္တမုခေန သညာ ဥဒ္ဓဋာ၊ အညထာ နေဝသညာနာသညာယတနန္တိ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗံ သိယာ။ သာ ပန ပဋိပဒါ ယတ္ထ ပဝတ္တတိ၊ ယထာ စ ပဝတ္တတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အာကိဉ္စညာယတနံ သန္တတော မနသိ ကရောတိ၊ သင်္ခါရာဝသေသသမာပတ္တိံ ဘာဝေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာကိဉ္စညာယတနံ ဟိ စတုတ္ထာရုပ္ပဘာဝနာယ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ၊ သင်္ခါရာဝသေသသမာပတ္တိ ပဝတ္တိအာကာရောတိ။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယာ နာမ။ နတ္ထိဘာဝမ္ပီတိ ဝိညာဏဿ သုညတမ္ပိ၊ ဧဝံ သုခုမမ္ပီတိ အဓိပ္ပာယော။ သန္တာရမ္မဏတာယာတိ သန္တံ အာရမ္မဏံ ဧတိဿာတိ သန္တာရမ္မဏာ၊ တဗ္ဘာဝေါ သန္တာရမ္မဏတာ၊ တာယ၊ န ဈာနသန္တတာယ။ န ဟိ တတိယာရုပ္ပသမာပတ္တိ စတုတ္ထာရုပ္ပဇ္ဈာနတော သန္တာ။

စောဒကော ‘‘ယံ သန္တတော မနသိ ကရောတိ၊ န တတ္ထ အာဒီနဝဒဿနံ ဘဝေယျ။ အသတိ စ အာဒီနဝဒဿနေ သမတိက္ကမော ဧဝ န သိယာ’’တိ ဒဿေန္တော ‘‘သန္တတော စေ မနသိ ကရောတိ၊ ကထံ သမတိက္ကမောဟောတီ’’တိ အာဟ။ ဣတရော ‘‘အသမာပဇ္ဇိတုကာမတာယာ’’တိ ပရိဟာရမာဟ၊ တေန အာဒီနဝဒဿနမ္ပိ အတ္ထေဝါတိ ဒဿေတိ။ သော ဟီတိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါကဋတရံ ကရောတိ။ တတ္ထ ယသ္မိံ ဈာနေ အဘိရတိ၊ တတ္ထ အာဝဇ္ဇနသမာပဇ္ဇနာဒိပဋိပတ္တိယာ ဘဝိတဗ္ဗံ။ သာ ပနဿ တတိယာရုပ္ပေ သဗ္ဗသော နတ္ထိ၊ ကေဝလံ အညာဘာဝတော အာရမ္မဏကရဏမတ္တမေဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ကိဉ္စာပီ’’တိအာဒိမာဟ။

သမတိက္ကမိတွာဝ ဂစ္ဆတီတိ တေသံ သိပ္ပီနံ ဇီဝိကံ တိဏာယပိ အမညမာနော တေ ဝီတိဝတ္တတိယေဝ။ သောတိ ယောဂါဝစရော။ တန္တိ တတိယာရုပ္ပသမာပတ္တိံ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘သန္တာ ဝတာယံ သမာပတ္တီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေန နယေန သန္တတော မနသိ ကရောန္တော။ တန္တိ ယာယ နေဝသညီနာသညီ နာမ ဟောတိ၊ သင်္ခါရာဝသေသသမာပတ္တိံ ဘာဝေတီတိ ဝုစ္စတိ၊ တံ သညံ ပါပုဏာတီတိ ယောဇနာ။ သညာသီသေန ဟိ ဒေသနာ။ ပရမသုခုမန္တိ ဥက္ကံသဂတသုခုမဘာဝံ။ သင်္ခါရာဝသေသသမာပတ္တိန္တိ ဥက္ကံသဂတသုခုမတာယ သင်္ခါရာနံ သေသတာမတ္တံ သမာပတ္တိံ။ တေနာဟ ‘‘အစ္စန္တသုခုမဘာဝပ္ပတ္တသင်္ခါရ’’န္တိ။ အန္တမတိစ္စ အစ္စန္တံ။ ယတော သုခုမတမံ နာမ နတ္ထိ၊ တထာပရမုက္ကံသဂတသုခုမသင်္ခါရန္တိ အတ္ထော။ ပဌမဇ္ဈာနူပစာရတော ပဋ္ဌာယ ဟိ တစ္ဆန္တိယာ ဝိယ ပဝတ္တမာနာယ ဘာဝနာယ အနုက္ကမေန သင်္ခါရာ တတ္ထ အန္တိမကောဋ္ဌာသတံ ပါပိတာ၊ တတော ပရံ နိရောဓော ဧဝ၊ န သင်္ခါရပ္ပဝတ္တီတိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘သင်္ခါရာဝသေသသမာပတ္တီ’’တိ။

၂၈၇။ ယံ တံ စတုက္ခန္ဓံ။ အတ္ထတောတိ ကုသလာဒိဝိသေသဝိသိဋ္ဌပရမတ္ထတော။ ဝိသေသတော အဓိပညာသိက္ခာယ အဓိဋ္ဌာနဘူတံ ဣဓာဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘ဣဓ သမာပန္နဿ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ အဓိပ္ပေတာ’’တိ။ ဩဠာရိကာယ သညာယ အဘာဝတောတိ ယဒိပိ စတုတ္ထာရုပ္ပဝိပါကသညာယ စတုတ္ထာရုပ္ပကုသလသညာ ဩဠာရိကာ၊ တထာ ဝိပဿနာမဂ္ဂဖလသညာဟိ၊ တထာပိ ဩဠာရိကသုခုမတာ နာမ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဂဟေတဗ္ဗာတိ ပဉ္စဝေါကာရဘဝပရိယာပန္နာယ ဝိယ စတုဝေါကာရေပိ ဟေဋ္ဌာ တီသု ဘူမီသု သညာယ ဝိယ ဩဠာရိကာယ အဘာဝတော။ သုခုမာယာတိ သင်္ခါရာဝသေသသုခုမဘာဝပ္ပတ္တိယာ သုခုမာယ သညာယ ဘာဝတော ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ နေဝသညာတိ ဧတ္ထ န-ကာရော အဘာဝတ္ထော၊ နာသညန္တိ ဧတ္ထ န-ကာရော အညတ္ထော၊ အ-ကာရော အဘာဝတ္ထောဝ၊ အသညံ အနသညဉ္စာတိ အတ္ထော။ ပရိယာပန္နတ္တာတိ ဧကဒေသဘာဝေန အန္တောဂဓတ္တာ။ ဧတ္ထာတိ စတုတ္ထာရုပ္ပေ။ ဒုတိယေ အတ္ထဝိကပ္ပေ နေဝသညာတိ ဧတ္ထ န-ကာရော အညတ္ထော။ တထာ နာသညာတိ ဧတ္ထ န-ကာရော၊ အ-ကာရော စ အညတ္ထော ဧဝါတိ တေန ဒွယေန သညာဘာဝေါ ဧဝ ဒဿိတောတိ ဓမ္မာယတနပရိယာပန္နတာယ အာယတနဘာဝေါ ဝုတ္တောဝါတိ ‘‘အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေနာ’’တိ ဝုတ္တံ နိဿယပစ္စယဘာဝတော။

ကိံ ပန ကာရဏံ၊ ယေနေတ္ထ သညာဝ ဧဒိသီ ဇာတာတိ အနုယောဂံ သန္ဓာယာဟ ‘‘န ကေဝလ’’န္တိအာဒိ။ သညာသီသေနာယံ ဒေသနာ ကတာ ‘‘နာနတ္တကာယာ နာနတ္တသညိနော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၁၊ ၃၅၉၊ အ။ နိ။ ၉။၂၄) ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဧသ အတ္ထောတိ ကဉ္စိ ဝိသေသံ ဥပါဒါယ သဘာဝတော အတ္ထီတိ ဝတ္တဗ္ဗဿေဝ ဓမ္မဿ ကဉ္စိ ဝိသေသံ ဥပါဒါယ နတ္ထီတိ ဝတ္တဗ္ဗတာသင်္ခါတော အတ္ထော။

အတိထောကမ္ပိ ယံ တေလမတ္ထိ ဘန္တေတိ အာဟ အကပ္ပိယဘာဝံ ဥပါဒါယ၊ တဒေဝ နတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ တေလန္တိ အာဟ နာဠိပူရဏံ ဥပါဒါယ။ တေနာဟ ‘‘တတ္ထ ယထာ’’တိအာဒိ။

ယဒိ အာရမ္မဏသဉ္ဇာနနံ သညာကိစ္စံ၊ တံ သညာ သမာနာ ကထမယံ ကာတုံ န သက္ကောတီတိ အာဟ ‘‘ဒဟနကိစ္စမိဝါ’’တိအာဒိ။ သင်္ခါရာဝသေသသုခုမဘာဝပ္ပတ္တိယာ ဧဝ ဟေသာ ပဋုသညာကိစ္စံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ တတော ဧဝ စ ဉာဏဿ သုဂယှာပိ န ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘နိဗ္ဗိဒါဇနနမ္ပိ ကာတုံ န သက္ကောတီ’’တိ။ အကတာဘိနိဝေသောတိ အကတဝိပဿနာဘိနိဝေသော အပ္ပဝတ္တိတသမ္မသနစာရော။ ပကတိဝိပဿကောတိ ပကတိယာ ဝိပဿကော။ ခန္ဓာဒိမုခေန ဝိပဿနံ အဘိနိဝိသိတွာ ဒွါရာလမ္ဗနေဟိ သဒ္ဓိံ ဒွါရပ္ပဝတ္တဓမ္မာနံ ဝိပဿကော သက္ကုဏေယျ တဗ္ဗိသယဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ ဥပ္ပာဒေတုံ၊ ယထာ ပန သက္ကောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သောပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကလာပသမ္မသနဝသေနေဝါတိ စတုတ္ထာရုပ္ပစိတ္တုပ္ပာဒပရိယာပန္နေ ဖဿာဒိဓမ္မေ အဝိနိဗ္ဘုဇ္ဇ ဧကတော ဂဟေတွာ ကလာပတော သမူဟတော သမ္မသနဝသေန နယဝိပဿနာသင်္ခါတကလာပသမ္မသနဝသေန။ ဖဿာဒိဓမ္မေ ဝိနိဗ္ဘုဇ္ဇိတွာ ဝိသုံ ဝိသုံ သရူပတော ဂဟေတွာ အနိစ္စာဒိဝသေန သမ္မသနံ အနုပဒဓမ္မဝိပဿနာ။ ဧဝံ သုခုမတ္တံ ဂတာ ယထာ ဓမ္မသေနာပတိနာပိ နာမ အနုပဒံ န ဝိပဿနေယျာတိ အတ္ထော။

ထေရဿာတိ အညတရဿ ထေရဿ။ အညာဟိပီတိ ဧတ္ထ အယမပရာ ဥပမာ – ဧကော ကိရ ဗြာဟ္မဏော အညတရံ ပုရိသံ မနုညံ မတ္တိကဘာဇနံ ဂဟေတွာ ဌိတံ ဒိသွာ ယာစိ ‘‘ဒေဟိ မေ ဣမံ ဘာဇန’’န္တိ။ သော သုရာသိတ္တတံ သန္ဓာယ ‘‘နာယျော သက္ကာ ဒါတုံ၊ သုရာ ဧတ္ထ အတ္ထီ’’တိ အာဟ။ ဗြာဟ္မဏော အတ္တနော သမီပေ ဌိတံ ပုရိသံ ဥဒ္ဒိဿ အာဟ ‘‘တေန ဟိ ဣမဿ ပါတုံ ဒေဟီ’’တိ။ ဣတရော ‘‘နတ္ထယျော’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ယထာ ဗြာဟ္မဏဿ အယောဂျဘာဝံ ဥပါဒါယ ‘‘အတ္ထီ’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ပါတဗ္ဗတာယ တတ္ထ အဘာဝတော ‘‘နတ္ထီ’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဇာတံ၊ ဧဝံ ဣဓာပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ ယထာ ဟေဋ္ဌာ ‘‘အနန္တော အာကာသော၊ အနန္တံ ဝိညာဏံ၊ နတ္ထိ ကိဉ္စီ’’တိ တတ္ထ တတ္ထ ဘာဝနာကာရော ဂဟိတော၊ ဧဝံ ကောစိ ဘာဝနာကာရော န ဂဟိတောတိ? ကေစိ တာဝ အာဟု – ‘‘ဘာဝနာကာရော နာမ သောပစာရဿ ဈာနဿ ယထာသကံ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တိအာကာရော၊ အာရမ္မဏဉ္စေတ္ထ အာကိဉ္စညာယတနဓမ္မာ။ တေ ပန ဂယှမာနာ ဧကဿ ဝါ ပုဗ္ဗင်္ဂမဓမ္မဿ ဝသေန ဂဟေတဗ္ဗာ သိယုံ၊ သဗ္ဗေ ဧဝ ဝါ။ တတ္ထ ပဌမပက္ခေ ဝိညာဏဿ ဂဟဏံ အာပန္နန္တိ ‘ဝိညာဏံ ဝိညာဏ’န္တိ မနသိကာရေ စတုတ္ထာရုပ္ပဿ ဝိညာဏဉ္စာယတနဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ။ ဒုတိယပက္ခေ ပန သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနဓမ္မာရမ္မဏတာယ ဈာနဿ ‘အာကိဉ္စညံ အာကိဉ္စည’န္တိ မနသိကာရေ အာကိဉ္စညာယတနတာ ဝါ သိယာ၊ အဘာဝါရမ္မဏတာ ဝါ။ သဗ္ဗထာ နေဝသညာနာသညာယတနဘာဝေါ န လဗ္ဘတီ’’တိ။ တဒိဒမကာရဏံ တထာ ဈာနဿ အပ္ပဝတ္တနတော။ န ဟိ စတုတ္ထာရုပ္ပဘာဝနာ ဝိညာဏမာကိဉ္စညံ ဝါ အာမသန္တီ ပဝတ္တတိ၊ ကိဉ္စရဟိ? တတိယာရုပ္ပဿ သန္တတံ။

ယဒိ ဧဝံ၊ ကသ္မာ ပါဠိယံ ‘‘သန္တ’’န္တိ န ဂဟိတန္တိ? ကိဉ္စာပိ န ဂဟိတတံ သုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၂၉၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၅၂)၊ ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၆၀၆ အာဒယော) ပန ဂဟိတမေဝ။ ယထာဟ – ‘‘တညေဝ အာကိဉ္စညာယတနံ သန္တတော မနသိ ကရောတိ၊ သင်္ခါရာဝသေသသမာပတ္တိံ ဘာဝေတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၆၁၉)။ အထ ကသ္မာ ဝိဘင်္ဂေ ဝိယ သုတ္တေ ဘာဝနာကာရော န ဂဟိတောတိ? ဝေနေယျဇ္ဈာသယတော၊ ဒေသနာဝိလာသတော စ။ ယေ ဟိ ဝေနေယျာ ယထာ ဟေဋ္ဌာ တီသု အာရုပ္ပေသု ‘‘အနန္တော အာကာသော၊ အနန္တံ ဝိညာဏံ၊ နတ္ထိ ကိဉ္စီ’’တိ ဘာဝနာကာရော ဂဟိတော၊ ဧဝံ အဂ္ဂဟိတေ ဧဝ တသ္မိံ တမတ္ထံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ၊ တေသံ ဝသေန သုတ္တေ တထာ ဒေသနာ ကတာ၊ သုတ္တန္တဂတိကာဝ အဘိဓမ္မေ သုတ္တန္တဘာဇနီယေ (ဝိဘ။ ၆၀၅ အာဒယော) ဥဒ္ဒေသဒေသနာ။ ယေ ပန ဝေနေယျာ ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တေယေဝ တသ္မိံ တမတ္ထံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ၊ တေသံ ဝသေန ဝိဘင်္ဂေ ဘာဝနာကာရော ဝုတ္တော။ ဓမ္မိဿရော ပန ဘဂဝါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဓမ္မာနံ ဒေသေတဗ္ဗပ္ပကာရံ ဇာနန္တော ကတ္ထစိ ဘာဝနာကာရံ ဂဏှာတိ၊ ကတ္ထစိ ဘာဝနာကာရံ န ဂဏှာတိ။ သာ စ ဒေသနာ ယာဝဒေဝ ဝေနေယျဝိနယတ္ထာတိ အယမေတ္ထ ဒေသနာဝိလာသော။ သုတ္တန္တဒေသနာ ဝါ ပရိယာယကထာတိ တတ္ထ ဘာဝနာကာရော န ဂဟိတော၊ အဘိဓမ္မဒေသနာ ပန နိပ္ပရိယာယကထာတိ တတ္ထ ဘာဝနာကာရော ဂဟိတောတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ ဘာဝနာကာရဿ ဂဟဏေ၊ အဂ္ဂဟဏေ စ ကာရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပရေ ပန ဘဏန္တိ – ‘‘စတုတ္ထာရုပ္ပေ ဝိသေသဒဿနတ္ထံ သုတ္တေ ဘာဝနာကာရဿ အဂ္ဂဟဏံ၊ သွာယံ ဝိသေသော အနုပုဗ္ဗဘာဝနာဇနိတော။ သာ စ အနုပုဗ္ဗဘာဝနာ ပဟာနက္ကမောပဇနိတာ ပဟာတဗ္ဗသမတိက္ကမေန ဈာနာနံ အဓိဂန္တဗ္ဗတော။ တထာ ဟိ ကာမာဒိဝိဝေကဝိတက္ကဝိစာရဝူပသမပီတိဝိရာဂသောမနဿတ္ထင်္ဂမမုခေန ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနိ ဒေသိတာနိ၊ ရူပသညာဒိသမတိက္ကမမုခေန အရူပဇ္ဈာနာနိ။ န ကေဝလဉ္စ ဈာနာနိယေဝ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗမ္ပိ သီလံ၊ သဗ္ဗာပိ ပညာ ပဋိပက္ခဓမ္မပ္ပဟာနဝသေနေဝ သမ္ပာဒေတဗ္ဗတော ပဟာတဗ္ဗဓမ္မသမတိက္ကမဒဿနမုခေနေဝ ဒေသနာ အာရုဠှာ။ တထာ ဟိ ‘‘ပါဏာတိပါတံ ပဟာယ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၈၊ ၁၉၄) သီလသံဝရော၊ ‘‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁၃၊ မ။ နိ။ ၁။၄၁၁၊ ၄၂၁၊ ၃။၁၅၊ ၇၅) ဣန္ဒြိယသံဝရော၊ ‘‘နေဝ ဒဝါယ န မဒါယာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၊ ၄၂၂၊ ၂။၂၄၊ ၃။၇၅၊ သံ။ နိ။ ၂။၆၃၊ အ။ နိ။ ၆။၅၈၊ မဟာနိ။ ၂၀၆၊ ဝိဘ။ ၅၁၈) ဘောဇနေ မတ္တညုတာ၊ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု မိစ္ဆာဇီဝံ ပဟာယ သမ္မာအာဇီဝေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေတီ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၅။၈) အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိ၊ ‘‘အဘိဇ္ဈံ လောကေ ပဟာယ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေန စေတသာ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁၇၊ မ။ နိ။ ၁။၄၁၂၊ ၄၂၅၊ ၃။၁၆၊ ၇၅) ဇာဂရိယာနုယောဂေါ၊ ‘‘အနိစ္စသညာ ဘာဝေတဗ္ဗာ အသ္မိမာနသမုဂ္ဃာတာယ၊ အနိစ္စသညိနော၊ မေဃိယ၊ အနတ္တသညာ သဏ္ဌာတိ၊ အနတ္တသညီ အသ္မိမာနသမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆတိ၊ အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိနာ ပညာ ပဋိပက္ခဓမ္မပ္ပဟာနဝသေနေဝ ဒေသိတာ။ တသ္မာ ဈာနာနိ ဒေသေန္တော ဘဂဝါ ‘‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၅၂၊ အ။ နိ။ ၄။၁၂၃) ပဟာတဗ္ဗဓမ္မသမတိက္ကမဒဿနမုခေနေဝ ဒေသေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကာမာဒိဝိဝေကဝိတက္ကဝိစာရဝူပသမပီတိဝိရာဂသောမနဿတ္ထင်္ဂမမုခေန ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနိ ဒေသိတာနိ၊ ရူပသညာဒိသမတိက္ကမမုခေန အရူပဇ္ဈာနာနီ’’တိ။ တတ္ထ ယထာ ရူပါဝစရံ ပဌမံ ဈာနံ ဘာဝနာဝိသေသာဓိဂတေဟိ ဝိတက္ကာဒီဟိ ဝိယ သဒ္ဓါဒီဟိပိ တိက္ခဝိသဒသူရသဘာဝေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနံ နီဝရဏာနံ၊ တဒေကဋ္ဌာနဉ္စ ပါပဓမ္မာနံ ဝိက္ခမ္ဘနတော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဘာဝပ္ပတ္တံ ကာမာဝစရဓမ္မေဟိ သဏှသုခုမံ၊ သန္တံ၊ ပဏီတဉ္စ ဟောတိ၊ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနိ ပန ဘာဝနာဝိသေသေန ဩဠာရိကင်္ဂပ္ပဟာနတော တတော သာတိသယံ သဏှသုခုမသဏှသုခုမတရာဒိဘာဝပ္ပတ္တာနိ ဟောန္တိ။ တထာ အရူပါဝစရံ ပဌမဇ္ဈာနံ ရူပဝိရာဂဘာဝနာဘာဝေန ပဝတ္တမာနံ အာရမ္မဏသန္တတာယပိ အင်္ဂသန္တတာယပိ ပါကတိကပရိတ္တဓမ္မေဟိ ဝိယ သဗ္ဗရူပါဝစရဓမ္မေဟိ သန္တသုခုမဘာဝပ္ပတ္တံ ဟောတိ။ အာရမ္မဏသန္တဘာဝေနာပိ ဟိ တဒါရမ္မဏဓမ္မာ သန္တသဘာဝါ ဟောန္တိ၊ သေယျထာပိ လောကုတ္တရဓမ္မာရမ္မဏာ ဓမ္မာ။

သတိပိ ဓမ္မတော၊ မဟဂ္ဂတဘာဝေနာပိ စ အဘေဒေ ရူပါဝစရစတုတ္ထတော အာရုပ္ပံ အင်္ဂတောပိ သန္တမေဝ၊ ယတဿ သန္တဝိမောက္ခတာ ဝုတ္တာ။ ဒုတိယာရုပ္ပာဒီနိ ပန ပဌမာရုပ္ပာဒိတော အင်္ဂတော၊ အာရမ္မဏတော စ သန္တသန္တတရသန္တတမဘာဝပ္ပတ္တာနိ တထာ ဘာဝနာဝိသေသသမာယောဂတော၊ သွာယံ ဘာဝနာဝိသေသော ပဌမဇ္ဈာနူပစာရတော ပဋ္ဌာယ တံတံပဟာတဗ္ဗသမတိက္ကမနဝသေန တဿ တဿ ဈာနဿ သန္တသုခုမဘာဝံ အာပါဒေန္တော စတုတ္ထာရုပ္ပေ သင်္ခါရာဝသေသသုခုမဘာဝံ ပါပေတိ။ ယတော စတုတ္ထာရုပ္ပံ ယထာ အနုပဒဓမ္မဝိပဿနာဝသေန ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘာဝံ ဥပဂန္တွာ ပကတိဝိပဿကဿာပိ နိဗ္ဗိဒုပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယော န ဟောတိ သင်္ခါရာဝသေသသုခုမဘာဝပ္ပတ္တိတော၊ တထာ သယံ တတိယာရုပ္ပဓမ္မေသု ပဝတ္တမာနံ တေ ယာထာဝတော ဝိဘာဝေတုံ န သက္ကောတိ၊ ယထာ တဒညဇ္ဈာနာနိ အတ္တနော အာရမ္မဏံ။ ကေဝလံ ပန အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိမတ္တမေဝဿ တတ္ထ ဟောတိ ၊ တယိဒံ အာရမ္မဏဘာဝေနာပိ နာမ ဝိဘူတာကာရတာယ ဌာတုံ အပ္ပဟောန္တံ အာရမ္မဏကရဏေ ကိံ ပဟောတိ။ တသ္မာ တဒဿ အဝိဘူတကိစ္စတံ ဒိသွာ သတ္ထာ ဟေဋ္ဌာ တီသု ဌာနေသု ဘာဝနာကာရံ ဝတွာ တာဒိသော ဣဓ န လဗ္ဘတီတိ ဒီပေတုံ စတုတ္ထာရုပ္ပဒေသနာယံ သုတ္တေ ဘာဝနာကာရံ ပရိယာယဒေသနတ္တာ န ကထေသိ။

ယသ္မာ ပန သာရမ္မဏဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တိအာကာရော အတ္ထေဝါတိ အတိသုခုမဘာဝပ္ပတ္တံ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တံယေဝ အာကိဉ္စညာယတနံ သန္တတော မနသိ ကရောတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၆၁၉) ဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တံ ယထာဓမ္မသာသနဘာဝတော၊ ပုဗ္ဗဘာဂဝသေန ဝါ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘သန္တတော မနသိ ကရောတီ’’တိ ဝုတ္တံ တဒါ ယောဂိနော တဿ ဝိဘူတဘာဝတော။ အပ္ပနာဝသေန ပန သုတ္တေ ဘာဝနာကာရော န ဂဟိတော အဝိဘူတဘာဝတော။ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဟိ ကိဉ္စိ အာဒိတော အဝိဘူတံ ဟောတိ၊ ယထာ တံ? ဗုဒ္ဓါနုဿတိအာဒိ။ ကိဉ္စိ မဇ္ဈေ၊ ယထာ တံ? အာနာပါနဿတိ။ ကိဉ္စိ ဥဘယတ္ထ၊ ယထာ တံ? ဥပသမာနုဿတိအာဒိ။ စတုတ္ထာရုပ္ပကမ္မဋ္ဌာနံ ပန ပရိယောသာနေ အဝိဘူတံ ဘာဝနာယ မတ္ထကပ္ပတ္တိယံ အာရမ္မဏဿ အဝိဘူတဘာဝတော။ တသ္မာ စတုတ္ထာရုပ္ပေ ဣမံ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ သတ္ထာရာ သုတ္တေ ဘာဝနာကာရော န ဂဟိတော၊ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဘာဝတောတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ

၂၈၈။ အသဒိသရူပေါတိ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတိအနုဗျဉ္ဇနဗျာမပ္ပဘာကေတုမာလာဒီဟိ ရူပဂုဏေဟိ အညေဟိ အသာဓာရဏရူပကာယော၊ သဘာဝတ္ထော ဝါ ရူပ-သဒ္ဒေါ ‘‘ယံ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၀၊ မ။ နိ။ ၁။၁၃၃၊ ဝိဘ။ ၂၀၃) ဝိယ။ တသ္မာ အသဒိသရူပေါတိ အသဒိသသဘာဝေါ၊ တေန ဒသဗလစတုဝေသာရဇ္ဇာဒိဂုဏဝိသေသသမာယောဂဒီပနတော သတ္ထု ဓမ္မကာယသမ္ပတ္တိယာပိ အသဒိသတာ ဒဿိတာ ဟောတိ။ ဣတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။ တသ္မိန္တိ အာရုပ္ပေ။ ပကိဏ္ဏကကထာပိ ဝိညေယျာတိ ပုဗ္ဗေ ဝိယ အသာဓာရဏံ တတ္ထ တတ္ထ ဈာနေ ပတိနိယတမေဝ အတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ သာဓာရဏဘာဝတော တတ္ထ တတ္ထေဝ ပကိဏ္ဏကံ ဝိသဋံ အတ္ထံ ဂဟေတွာ ပဝတ္တာ ပကိဏ္ဏကကထာပိ ဝိဇာနိတဗ္ဗာ။

၂၈၉။ ရူပနိမိတ္တာတိက္ကမတောတိ ကသိဏရူပသင်္ခါတဿ ပဋိဘာဂနိမိတ္တဿ အတိက္ကမနတော။ အာကာသာတိက္ကမတောတိ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသဿ အတိက္ကမနတော။ အာကာသေ ပဝတ္တိတဝိညာဏာတိက္ကမတောတိ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏဿ အတိက္ကမနတော၊ န ဒုတိယာရုပ္ပဝိညာဏာတိက္ကမနတော။ တဒတိက္ကမတော ဟိ တဿေဝ ဝိဘာဝနံ ဟောတိ။ ဒုတိယာရုပ္ပဝိညာဏဝိဘာဝနေ ဟိ တဒေဝ အတိက္ကန္တံ သိယာ၊ န တဿ အာရမ္မဏံ၊ န စ အာရမ္မဏေ ဒေါသံ ဒိသွာ အနာရမ္မဏဿ ဝိဘာဝနာတိက္ကမော ယုဇ္ဇတိ။ ပါဠိယဉ္စ ‘‘ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သတော သမာပဇ္ဇတိ…ပေ… သတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ တံယေဝ ဝိညာဏံ အဘာဝေတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ‘‘တံယေဝ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ အဘာဝေတီ’’တိ၊ ‘‘တံယေဝ အဘာဝေတီ’’တိ ဝါ။ ‘‘အနန္တံ ဝိညာဏန္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇာ’’တိ ဧတ္ထ ပန ဒွယံ ဝုတ္တံ အာရမ္မဏဉ္စ ဝိညာဏံ၊ ဝိညာဏဉ္စာယတနဉ္စ။ တသ္မိံ ဒွယေ ယေန ကေနစိ၊ ယတော ဝါ ဝုဋ္ဌိတော၊ တေနေဝ ပဓာနနိဒ္ဒိဋ္ဌေန တံ-သဒ္ဒဿ သမ္ဗန္ဓေ အာပန္နေ ‘‘အယဉ္စ အာရမ္မဏာတိက္ကမဘာဝနာ’’တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနဿ နိဝတ္တနတ္ထံ ဝိညာဏဝစနံ။ တသ္မာ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏဿေဝ အဘာဝနာတိက္ကမော ဝုတ္တော။

၂၉၀။ ဧဝံသန္တေပီတိ အင်္ဂါတိက္ကမေ အသတိပိ။ သုပ္ပဏီတတရာတိ သုဋ္ဌု ပဏီတတရာ၊ သုန္ဒရာ ပဏီတတရာ စာတိ ဝါ အတ္ထော။ သတိပိ စတုန္နံ ပါသာဒတလာနံ၊ သာဋိကာနဉ္စ တဗ္ဘာဝတော၊ ပမာဏတော စ သမဘာဝေ ဥပရူပရိ ပန ကာမဂုဏာနံ၊ သုခသမ္ဖဿာဒီနဉ္စ ဝိသေသေန ပဏီတတရာဒိဘာဝေါ ဝိယ ဧတာသံ စတုန္နံ သမာပတ္တီနံ အာရုပ္ပဘာဝတော၊ အင်္ဂတော စ သတိပိ သမဘာဝေ ဘာဝနာဝိသေသသိဒ္ဓါ ပန သာတိသယော ဥပရူပရိ ပဏီတတရာဒိဘာဝေါတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိနာ။

၂၉၁။ နိဿိတောတိ နိဿာယ ဌိတော။ ဒုဋ္ဌိတာတိ န သမ္မာ ဌိတာ၊ ဒုက္ခံ ဝါ ဌိတာ။ တန္နိဿိတန္တိ တေန နိဿိတံ၊ ဌာနန္တိ အတ္ထော။ တန္နိဿိတန္တိ ဝါ တံ မဏ္ဍပလဂ္ဂံ ပုရိသံ နိဿာယ ဌိတံ ပုရိသန္တိ အတ္ထော။ မဏ္ဍပလဂ္ဂဉှိ အနိဿာယ တေန ဝိနာဘူတေ ဝိဝိတ္တေ ဗဟိ ဩကာသေ ဌာနံ ဝိယ အာကာသလဂ္ဂဝိညာဏဿ ဝိဝေကေ တဒပဂမေ တတိယာရုပ္ပဿ ဌာနန္တိ။

၂၉၂။ အာရမ္မဏံကရောတေဝ၊ အညာဘာဝေန တံ ဣဒန္တိ ‘‘အာသန္နဝိညာဏဉ္စာယတနပစ္စတ္ထိကရူပါသန္နာကာသာရမ္မဏဝိညာဏာပဂမာရမ္မဏံ၊ နော စ သန္တ’’န္တိ စ ဒိဋ္ဌာဒီနဝမ္ပိ တံ အာကိဉ္စညာယတနံ ဣဒံ နေဝသညာနာသညာယတနဇ္ဈာနံ အညဿ တာဒိသဿ အာရမ္မဏဘာဝယောဂျဿ အဘာဝေန အလာဘေန အာရမ္မဏံ ကရောတိ ဧဝ။ ‘‘သဗ္ဗဒိသမ္ပတိ’’န္တိ ဣဒံ ဇနဿ အဂတိကဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တိန္တိ ဇီဝိကံ။ ဝတ္တတီတိ ဇီဝတိ။

၂၉၃။ အာရုဠှောတိအာဒီသု အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယထာ ကောစိ ပုရိသော အနေကပေါရိသံ ဒီဃနိဿေဏိံ အာရုဠှော တဿ ဥပရိမပဒေ ဌိတော တဿာ နိဿေဏိယာ ဗာဟုမေဝ ဩလုဗ္ဘတိ အညဿ အလာဘတော၊ ယထာ စ ပံသုပဗ္ဗတဿ၊ မိဿကပဗ္ဗတဿ ဝါ အဂ္ဂကောဋိံ အာရုဠှော တဿ မတ္ထကမေဝ ဩလုဗ္ဘတိ၊ ယထာ စ ဂိရိံ သိလာပဗ္ဗတံ အာရုဠှော ပရိပ္ဖန္ဒမာနော အညာဘာဝတော အတ္တနော ဇဏ္ဏုကမေဝ ဩလုဗ္ဘတိ၊ တထာ ဧတံ စတုတ္ထာရုပ္ပဇ္ဈာနံ တံ တတိယာရုပ္ပံ ဩလုဗ္ဘိတွာ ပဝတ္တတီတိ။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော အဝိဘတ္တံ၊ တံ ဥတ္တာနမေဝ။

အာရုပ္ပနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ ဒသမပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ။