📜

၂။ ဓုတင်္ဂနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၂။ အပ္ပာ ဣစ္ဆာ ဧတဿာတိ အပ္ပိစ္ဆော၊ ပစ္စယဂေဓရဟိတော။ တဿ ဘာဝေါ အပ္ပိစ္ဆတာ၊ အလောဘဇ္ဈာသယတာတိ အတ္ထော။ သမံ တုဋ္ဌိ၊ သန္တေန၊ သကေန ဝါ တုဋ္ဌိ သန္တုဋ္ဌိ၊ သန္တုဋ္ဌိ ဧဝ သန္တုဋ္ဌိတာ၊ အညံ အပတ္ထေတွာ ယထာလဒ္ဓေဟိ ဣတရီတရေဟိ ပစ္စယေဟိ ပရိတုဿနာ။ သန္တုဋ္ဌိတာဒီဟီတိ တ-ကာရော ဝါ ပဒသန္ဓိကရော။ ‘‘သန္တုဋ္ဌိအာဒီဟီ’’တိ ဝါ ပါဌော။ တေ ဂုဏေတိ တေ သီလဝေါဒါနဿ ဟေတုဘူတေ အပ္ပိစ္ဆတာဒိဂုဏေ။ သမ္ပာဒေတုန္တိ သမ္ပန္နေ ကာတုံ။ တေ ဟိ သီလဝိသုဒ္ဓိယာ ပဋိလဒ္ဓမတ္တာ ဟုတွာ ဓုတဓမ္မေဟိ သမ္ပန္နတရာ ဟောန္တိ။ ဓုတင်္ဂသမာဒါနန္တိ ကိလေသာနံ ဓုနနကအင်္ဂါနံ ဝိဒ္ဓံသနကာရဏာနံ သမ္မဒေဝ အာဒါနံ။ ဧဝန္တိ ဧဝံ သန္တေ၊ ဓုတင်္ဂသမာဒါနေ ကတေတိ အတ္ထော။ အဿ ယောဂိနော။ သလ္လေခေါ ကိလေသာနံ သမ္မဒေဝ လိခနာ ဆေဒနာ တနုကရဏံ။ ပဝိဝေကော စိတ္တဝိဝေကဿ ဥပါယဘူတာ ဝိဝေကဋ္ဌကာယတာ။ အပစယော ယထာ ပဋိပဇ္ဇနတော ကိလေသာ နံ အပစိနန္တိ န အာစိနန္တိ၊ တထာ ပဋိပဇ္ဇနာ။ ဝီရိယာရမ္ဘော အနုပ္ပန္နာနံ ပါပဓမ္မာနံ အနုပ္ပာဒနာဒိဝသေန အာရဒ္ဓဝီရိယတာ။ သုဘရတာ ယထာဝုတ္တအပ္ပိစ္ဆဘာဝါဒိသိဒ္ဓါ ဥပဋ္ဌကာနံ သုခဘရဏီယတာ သုပေါသတာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အပ္ပကိစ္စတာသလ္လဟုကဝုတ္တိအာဒိကေ သင်္ဂဏှာတိ။ သီလဉ္စေဝ ယထာသမာဒိန္နံ ပဋိပက္ခဓမ္မာနံ ဒူရီဘာဝေန သုပရိသုဒ္ဓံ ဘဝိဿတိ။ ဝတာနိ စ ဓုတဓမ္မာ စ သမ္ပဇ္ဇိဿန္တိ သမ္ပန္နာ ဘဝိဿန္တိ၊ နိပ္ဖဇ္ဇိဿန္တိ ဝါ။ ယာ ထိရဘူတာ ဣတရီတရစီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနသန္တုဋ္ဌိ ပေါရာဏာနံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ အရိယာနံ ပဝေဏိဘာဝေန ဌိတာ၊ တတ္ထ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ပေါရာဏေ အရိယဝံသတ္တယေ ပတိဋ္ဌာယာ’’တိ။ ဘာဝနာ အာရမိတဗ္ဗဋ္ဌေန အာရာမော ဧတဿာတိ ဘာဝနာရာမော၊ တဗ္ဘာဝေါ ဘာဝနာရာမတာ၊ သမထဝိပဿနာဘာဝနာသု ယုတ္တပ္ပယုတ္တတာ။ ယသ္မာ အဓိဂမာရဟော ဘဝိဿတိ၊ တသ္မာတိ သမ္ဗန္ဓော။

လာဘသက္ကာရာဒိ တဏှာယ အာမသိတဗ္ဗတော၊ လောကပရိယာပန္နတာယ စ လောကာမိသံ။ နိဗ္ဗာနာဓိဂမဿ အနုလောမတော အနုလောမပဋိပဒါ ဝိပဿနာဘာဝနာ။ အတ္ထတောတိ ဝစနတ္ထတော။ ပဘေဒတောတိ ဝိဘာဂတော။ ဘေဒတောတိ ဝိနာသတော။ ဓုတာဒီနန္တိ ဓုတဓုတဝါဒဓုတဓမ္မဓုတင်္ဂါနံ။ သမာသဗျာသတောတိ သင်္ခေပဝိတ္ထာရတော။

၂၃။ ရထိကာတိ ရစ္ဆာ။ သင်္ကာရကူဋာဒီနန္တိ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ။ အဗ္ဘုဂ္ဂတဋ္ဌေနာတိ ဥဿိတဋ္ဌေန။ ‘‘နဒိယာ ကူလ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ သမုဿယတ္ထော ကူလ-သဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘ပံသုကူလမိဝ ပံသုကူလ’’န္တိ။ ကု-သဒ္ဒေါ ကုစ္ဆာယံ ဥလ-သဒ္ဒေါ ဂတိအတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ကုစ္ဆိတဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ၊ ပံသု ဝိယ ကုစ္ဆိတံ ဥလတိ ပဝတ္တတီတိ ဝါ ပံသုကူလံ။ ပံသုကူလဿ ဓာရဏံ ပံသုကူလံ ဥတ္တရပဒလောပေန၊ တံ သီလမဿာတိ ပံသုကူလိကော၊ ယထာ ‘‘အာပူပိကော’’တိ။ အင်္ဂတိ အတ္တနော ဖလံ ပဋိစ္စ ဟေတုဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ အင်္ဂံ၊ ကာရဏံ။ ယေန ပုဂ္ဂလော ‘‘ပံသုကူလိကော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ သော သမာဒါနစေတနာသင်္ခါတော ဓမ္မော ပံသုကူလိကဿ အင်္ဂန္တိ ပံသုကူလိကင်္ဂံ။ တေနာဟ ‘‘ပံသုကူလိကဿာ’’တိအာဒိ။ တဿာတိ သမာဒါနဿ။ သမာဒိယတိ ဧတေနာတိ သမာဒါနံ၊ စေတနာ။

ဧတေနေဝ နယေနာတိ ယထာ ပံသုကူလဓာရဏံ ပံသုကူလံ၊ တံသီလော ပံသုကူလိကော၊ တဿ အင်္ဂံ သမာဒါနစေတနာ ‘‘ပံသုကူလိကင်္ဂ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ဧတေနေဝ ဝစနတ္ထနယေန တိစီဝရဓာရဏံ တိစီဝရံ၊ တံသီလော တေစီဝရိကော၊ တဿ အင်္ဂံ သမာဒါနစေတနာ ‘‘တေစီဝရိကင်္ဂ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သင်္ဃာဋိအာဒီသု ဧဝ တီသု စီဝရေသု တိစီဝရသမညာ၊ န ကဏ္ဍုပဋိစ္ဆာဒိဝဿိကသာဋိကာဒီသူတိ တာနိ သရူပတော ဒဿေန္တော ‘‘သင်္ဃာဋိဥတ္တရာသင်္ဂအန္တရဝါသကသင်္ခါတ’’န္တိ အာဟ။

တံ ပိဏ္ဍပါတန္တိ ပရေဟိ ဒိယျမာနာနံ ပိဏ္ဍာနံ ပတ္တေ ပတနသင်္ခါတံ ပိဏ္ဍပါတံ၊ တံ ဥဉ္ဆတီတိ ပိဏ္ဍပါတိကော၊ ယထာ ဗာဒရိကော သာမာကိကော။ ပိဏ္ဍပါတိ ဧဝ ပိဏ္ဍပါတိကော၊ ယထာ ဘဒ္ဒေါ ဧဝ ဘဒ္ဒကော။ အဝခဏ္ဍနံ ဝိစ္ဆိန္ဒနံ နိရန္တရမပ္ပဝတ္တိ။ တပ္ပဋိက္ခေပတော အနဝခဏ္ဍနံ အဝိစ္ဆိန္ဒနံ နိရန္တရပ္ပဝတ္တိ။ သဟ အပဒါနေနာတိ သဟ အနဝခဏ္ဍနေန။ သပဒါနန္တိ ပဒဿ ကိရိယာဝိသေသနဘာဝံ၊ ယတ္ထ စ တံ အနဝခဏ္ဍနံ၊ တဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘အဝခဏ္ဍနရဟိတံ အနုဃရန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧကာသနေတိ ဣရိယာပထန္တရေန အနန္တရိတာယ ဧကာယယေဝ နိသဇ္ဇာယ။ ပတ္တေ ပိဏ္ဍောတိ ဧတ္ထ ဝတ္ထုဘေဒေါ ဣဓာဓိပ္ပေတော၊ န သာမညံ။ ဧဝ-ကာရော စ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ကေဝလံ ဧကသ္မိံယေဝ ပတ္တေ’’တိ အာဟ။ ဥတ္တရပဒလောပံ ကတွာ အယံ နိဒ္ဒေသောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ပတ္တပိဏ္ဍဂဟဏေ ပတ္တပိဏ္ဍသညံ ကတွာ’’တိ အာဟ။ ဧသ နယော ဣတော ပရေသုပိ။

ပစ္ဆာဘတ္တံ နာမ ပဝါရဏတော ပစ္ဆာ လဒ္ဓဘတ္တံ ဧဝ။ ခလု-သဒ္ဒဿ ပဋိသေဓတ္ထဝါစကတ္တာ တေန သမာနတ္ထံ န-ကာရံ ဂဟေတွာ အာဟ ‘‘န ပစ္ဆာဘတ္တိကော’’တိ။ သိက္ခာပဒဿ ဝိသယော သိက္ခာပဒေနေဝ ပဋိက္ခိတ္တော။ ယော တဿ အဝိသယော၊ သော ဧဝ သမာဒါနဿ ဝိသယောတိ အာဟ ‘‘သမာဒါနဝသေန ပဋိက္ခိတ္တာတိရိတ္တဘောဇနဿာ’’တိ။ အဗ္ဘောကာသေ နိဝါသော အဗ္ဘောကာသော။ သုသာနေ နိဝါသော သုသာနံ၊ တံ သီလံ အဿာတိအာဒိနာ သဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ။ ယထာသန္ထတံ ဝိယ ယထာသန္ထတံ၊ အာဒိတော ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌံ။ တံ ဟေသ ‘‘ဣဒံ ဗဟုမင်္ကုဏံ ဒုဂ္ဂန္ဓပဝါတ’’န္တိအာဒိဝသေန အပ္ပဋိက္ခိပိတွာဝ သမ္ပဋိစ္ဆတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဣဒံ တုယှ’’န္တိအာဒိ။ သယနန္တိ နိပဇ္ဇနမာဟ။ တေန တေန သမာဒါနေနာတိ တေန တေန ပံသုကူလိကင်္ဂါဒိကဿ သမာဒါနေန ဓုတကိလေသတ္တာတိ ဝိဒ္ဓံသိတကိလေသတ္တာ၊ တဒင်္ဂဝသေန ပဟီနတဏှုပါဒါနာဒိပါပဓမ္မတ္တာတိ အတ္ထော။ ယေဟိ တံ ကိလေသဓုနနံ၊ တာနိယေဝ ဣဓ ဓုတဿ ဘိက္ခုနော အင်္ဂါနီတိ အဓိပ္ပေတာနိ၊ န အညာနိ ယာနိ ကာနိစိ၊ အညေန ဝါ ဓုတဿာတိ အယမတ္ထော အတ္ထတော အာပန္နော။ ‘‘ဉာဏံ အင်္ဂံ ဧတေသ’’န္တိ ဣမိနာ ဉာဏပုဗ္ဗကတံ တေသံ သမာဒါနဿ ဝိဘာဝေတိ။ ပဋိပတ္တိယာတိ သီလာဒိသမ္မာပဋိပတ္တိယာ။ သမာဒိယတိ ဧတေနာတိ သမာဒါနံ၊ သမာဒါနဝသေန ပဝတ္တာ စေတနာ၊ တံ လက္ခဏံ ဧတေသန္တိ သမာဒါနစေတနာလက္ခဏာနိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ အဋ္ဌကထာယံ –

‘‘သမာဒါနကိရိယာယ၊ သာဓကတမဘာဝတော၊

သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ယေနာတိ၊ ကရဏဘာဝေန ဒဿိတာ’’တိ။

သမာဒါနစေတနာယ ဂဟဏံ တံမူလကတ္တာ ပရိဟရဏစေတနာပိ ဓုတင်္ဂမေဝ။ အတ္တနာ၊ ပရမ္မုခေန စ ကုသလဘဏ္ဍဿ ဘုသံ ဝိလုပ္ပနဋ္ဌေန လောလုပ္ပံ တဏှာစာရော၊ တဿ ဝိဒ္ဓံသနကိစ္စတ္တာ လောလုပ္ပဝိဒ္ဓံသနရသာနိ။ တတော ဧဝ နိလ္လောလုပ္ပဘာဝေန ပစ္စုပတိဋ္ဌန္တိ၊ တံ ဝါ ပစ္စုပဋ္ဌာပေန္တီတိ နိလ္လောလုပ္ပဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာနိ။ အရိယဓမ္မပဒဋ္ဌာနာနီတိ ပရိသုဒ္ဓသီလာဒိသဒ္ဓမ္မပဒဋ္ဌာနာနိ။

ဘဂဝတောဝ သန္တိကေ သမာဒါတဗ္ဗာနီတိ ဣဒံ အန္တရာ အဝိစ္ဆေဒနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ ရညော သန္တိကေ ပဋိညာတာရဟဿ အတ္ထဿ တဒုပဇီဝိနော ဧကံသတော အဝိသံဝါဒနံ ဝိယ။ သေသာနံ သန္တိကေ သမာဒါနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧကသင်္ဂီတိကဿာတိ ပဉ္စသု ဒီဃနိကာယာဒီသု နိကာယေသု ဧကနိကာယိကဿ။ အဋ္ဌကထာစရိယဿာတိ ယဿ အဋ္ဌကထာတန္တိယေဝ ဝိသေသတော ပဂုဏာ၊ တဿ။ ဧတ္ထာတိ အတ္တနာပိ သမာဒါနဿ ရုဟနေ။ ဇေဋ္ဌကဘာတု ဓုတင်္ဂပ္ပိစ္ဆတာယ ဝတ္ထူတိ သော ကိရ ထေရော နေသဇ္ဇိကော ၊ တဿ တံ န ကောစိ ဇာနာတိ။ အထေကဒိဝသံ ရတ္တိယာ သယနပိဋ္ဌေ နိသိန္နံ ဝိဇ္ဇုလတောဘာသေန ဒိသွာ ဣတရော ပုစ္ဆိ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ နေသဇ္ဇိကာ’’တိ။ ထေရော ဓုတင်္ဂပ္ပိစ္ဆတာယ တာဝဒေဝ နိပဇ္ဇိတွာ ပစ္ဆာ သမာဒိယီတိ ဧဝမာဂတံ ဝတ္ထု။

၁။ ပံသုကူလိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ

၂၄။ ဂဟပတိဒါနစီဝရန္တိ ဧတ္ထ ဒါယကဘာဝေန သမဏာပိ ဥက္ကဋ္ဌဿ ဂဟပတိပက္ခံယေဝ ပဝိဋ္ဌာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ပဗ္ဗဇိတော ဂဏှိဿတီ’’တိ ဌပိတကံ သိယာ ဂဟပတိစီဝရံ၊ န ပန ဂဟပတိဒါနစီဝရန္တိ တာဒိသံ နိဝတ္တေတုံ ဒါနဂ္ဂဟဏံ။ အညတရေနာတိ ဧတ္ထ သမာဒါနဝစနေန တာဝ သမာဒိန္နံ ဟောတု၊ ပဋိက္ခေပဝစနေန ပန ကထန္တိ? အတ္ထတော အာပန္နတ္တာ။ ယထာ ‘‘ဒေဝဒတ္တော ဒိဝါ န ဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ရတ္တိယံ ဘုဉ္ဇတီ’’တိ အတ္ထတော အာပန္နမေဝ ဟောတိ၊ တဿ အာဟာရေန ဝိနာ သရီရဋ္ဌိတိ နတ္ထီတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ဘိက္ခုနော ဂဟပတိဒါနစီဝရေ ပဋိက္ခိတ္တေ တဒညစီဝရပ္ပဋိဂ္ဂဟော အတ္ထတော အာပန္နော ဧဝ ဟောတိ၊ စီဝရေန ဝိနာ သာသနေ ဌိတိ နတ္ထီတိ။

ဧဝံ သမာဒိန္နဓုတင်္ဂေနာတိအာဒိဝိဓာနံ ပံသုကူလိကင်္ဂေ ပဋိပဇ္ဇနဝိဓိ။ သုသာနေ လဒ္ဓံ သောသာနိကံ။ တံ ပန ယသ္မာ တတ္ထ ကေနစိ ဆဍ္ဍိတတ္တာ ပတိတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သုသာနေ ပတိတက’’န္တိ။ ဧဝံ ပါပဏိကမ္ပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တာလဝေဠိမဂ္ဂေါ နာမ မဟာဂါမေ ဧကာ ဝီထိ။ အနုရာဓပုရေတိ စ ဝဒန္တိ။ ဍဍ္ဎော ပဒေသော ဧတဿာတိ ဍဍ္ဎပ္ပဒေသံ၊ ဝတ္ထံ။ မဂ္ဂေ ပတိတကံ ဗဟုဒိဝသာတိက္ကန္တံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဒွတ္တိဒိဝသာတိက္ကန္တ’’န္တိ အပရေ။ ထောကံ ရက္ခိတွာတိ ကတိပယံ ကာလံ အာဂမေတွာ။ ဝါတာဟတမ္ပိ သာမိကာနံ သတိသမ္မောသေန ပတိတသဒိသန္တိ ‘‘သာမိကေ အပဿန္တေန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ထောကံ အာဂမေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

‘‘သင်္ဃဿ ဒေမာ’’တိ ဒိန္နံ၊ စောဠကဘိက္ခာဝသေန လဒ္ဓဉ္စ လဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ ‘‘သမဏစီဝရံ သိယာ နု ခေါ၊ နော’’တိ အာသင်္ကံ နိဝတ္တေတုံ ‘‘န တံ ပံသုကူလ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တံ တေဝီသတိယာ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနေသု ကတ္ထစိ ပရိယာပန္နံ။ ဣဒါနိ ဣမိနာဝ ပသင်္ဂေန ယံ ဘိက္ခုဒတ္တိယေ လက္ခဏပတ္တံ ပံသုကူလံ၊ တဿ စ ဥက္ကဋ္ဌာနုက္ကဋ္ဌဝိဘာဂံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘိက္ခုဒတ္တိယေပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဂါဟေတွာ ဝါ ဒီယတီတိ သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ဒေန္တေဟိ ယံ စီဝရံ ဝဿဂ္ဂေန ပါပေတွာ ဘိက္ခူနံ ဒီယတိ။ သေနာသနစီဝရန္တိ သေနာသနံ ကာရေတွာ ‘‘ဧတသ္မိံ သေနာသနေ ဝသန္တာ ပရိဘုဉ္ဇန္တူ’’တိ ဒိန္နစီဝရံ။ န တံ ပံသုကူလန္တိ အပံသုကူလဘာဝေါ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တကာရဏတော၊ ဂါဟေတွာ ဒိန္နတ္တာ စ။ တေနာဟ ‘‘နော ဂါဟာပေတွာ ဒိန္နမေဝ ပံသုကူလ’’န္တိ။ တတြပီတိ ယံ ဂါဟေတွာ န ဒိန္နံ ဘိက္ခုဒတ္တိယံ၊ တတြပိ ယေန ဘိက္ခုနာ စီဝရံ ဒီယတိ၊ တဿ လာဘေ၊ ဒါနေ စ ဝိသုံ ဝိသုံ ဥဘယတ္ထ အာဒရဂါရဝါနံ သဗ္ဘာဝတော၊ တဒဘာဝတော စ ဘိက္ခုဒတ္တိယဿ ဧကတောသုဒ္ဓိ ဥဘတောသုဒ္ဓိ အနုက္ကဋ္ဌတာ ဟောန္တီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ယံ ဒါယကေဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ဒိန္နကံ သမဏေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယဿ ကဿစီတိ ဥက္ကဋ္ဌာဒီသု ယဿ ကဿစိ။ ရုစိယာတိ ဆန္ဒေန။ ခန္တိယာတိ နိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ။

နိဿယာနုရူပပဋိပတ္တိသဗ္ဘာဝေါတိ ဥပသမ္ပန္နသမနန္တရံ အာစရိယေန ဝုတ္တေသု စတူသု နိဿယေသု အတ္တနာ ယထာပဋိညာတဒုတိယနိဿယာနုရူပါယ ပဋိပတ္တိယာ ဝိဇ္ဇမာနတာ။ အာရက္ခဒုက္ခာဘာဝေါတိ စီဝရာရက္ခနဒုက္ခဿ အဘာဝေါ ပံသုကူလစီဝရဿ အလောဘနီယတ္တာ။ ပရိဘောဂတဏှာယ အဘာဝေါ သဝိသေသလူခသဘာဝတ္တာ။ ပါသာဒိကတာတိ ပရေသံ ပသာဒါဝဟတာ။ အပ္ပိစ္ဆတာဒီနံ ဖလနိပ္ဖတ္တိ ဓုတင်္ဂပရိဟရဏဿ အပ္ပိစ္ဆတာဒီဟိယေဝ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗတော။ ဓုတဓမ္မေ သမာဒါယ ဝတ္တနံ ယာဝဒေဝ ဥပရိ သမ္မာပဋိပတ္တိသမ္ပာဒနာယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘သမ္မာပဋိပတ္တိယာ အနုဗြူဟန’’န္တိ။ မာရသေနဝိဃာတာယာတိ မာရဿ၊ မာရသေနာယ စ ဝိဟနနာယ ဝိဒ္ဓံသနာယ။ ကာယဝါစာစိတ္တေဟိ ယတော သံယတောတိ ယတိ၊ ဘိက္ခု။ ဓာရိတံ ယံ လောကဂရုနာ ပံသုကူလံ၊ တံ ကော န ဓာရယေ၊ ယသ္မာ ဝါ လောကဂရုနာ ပံသုကူလံ ဓာရိတံ၊ တသ္မာ ကော တံ န ဓာရယေတိ ယောဇနာ ယံတံသဒ္ဒါနံ ဧကန္တသမ္ဗန္ဓိဘာဝတော။ ပဋိညံ သမနုဿရန္တိ ဥပသမ္ပဒမာဠေ ‘‘အာမ ဘန္တေ’’တိ အာစရိယပမုခဿ သင်္ဃဿ သမ္မုခါ ဒိန္နံ ပဋိညံ သမနုဿရန္တော။

ဣတိ ပံသုကူလိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ။

၂။ တေစီဝရိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ

၂၅။ စတုတ္ထကစီဝရန္တိ နိဝါသနပါရုပနယောဂျံ စတုတ္ထကစီဝရန္တိ အဓိပ္ပာယော၊ အံသကာသာဝဿ အပ္ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗတော။ အညတရဝစနေနာတိ ဧတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။ ယာဝ န သက္ကောတိ၊ ယာဝ န လဘတိ၊ ယာဝ န သမ္ပဇ္ဇတီတိ ပစ္စေကံ ယာဝ-သဒ္ဒေါ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗော။ န သမ္ပဇ္ဇတီတိ န သိဇ္ဈတိ။ နိက္ခိတ္တပစ္စယာ ဒေါသော နတ္ထီတိ နိစယသန္နိဓိဓုတင်္ဂသံကိလေသဒေါသော နတ္ထိ။ အာသန္နေတိ စီဝရဿ အာသန္နေ ဌာနေ။ ရဇနက္ခဏေ ပရိဘုဉ္ဇနကာသာဝံ ရဇနကာသာဝံ။ တတြဋ္ဌကပစ္စတ္ထရဏံ နာမ အတ္တနော၊ ပရဿ ဝါ သန္တကံ သေနာသနေ ပစ္စတ္ထရဏဝသေန အဓိဋ္ဌိတံ။ ‘‘အံသကာသာဝံ ပရိက္ခာရစောဠံ ဟောတိ၊ ဣတိ ပစ္စတ္ထရဏံ၊ အံသကာသာဝန္တိ ဣမာနိ ဒွေပိ အတိရေကစီဝရဋ္ဌာနေ ဌိတာနိပိ ဓုတင်္ဂဘေဒံ န ကရောန္တီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ ပရိဟရိတုံ ပန န ဝဋ္ဋတီတိ ရဇနကာလေ ဧဝ အနုညာတတ္တာ နိစ္စပရိဘောဂဝသေန န ဝဋ္ဋတိ တေစီဝရိကဿ။ အံသကာသာဝန္တိ ခန္ဓေ ဌပေတဗ္ဗကာသာဝံ။ ကာယပရိဟာရိကေနာတိ ဝါတာတပါဒိပရိဿယတော ကာယဿ ပရိဟရဏမတ္တေန။ သမာဒါယေဝါတိ ဂဟေတွာ ဧဝ။ အပ္ပသမာရမ္ဘတာတိ အပ္ပကိစ္စတာ။ ကပ္ပိယေ မတ္တကာရိတာယာတိ နိသီဒနာဒိဝသေန၊ ပရိက္ခာရစောဠဝသေန စ ဗဟူသု စီဝရေသု အနုညာတေသုပိ တိစီဝရမတ္တေ ဌိတတ္တာ။ သဟ ပတ္တစရဏာယာတိ သပတ္တစရဏော။ ပက္ခီ သပက္ခကော။

ဣတိ တေစီဝရိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ။

၃။ ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ

၂၆။ အတိရေကလာဘန္တိ ‘‘ပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇနံ နိဿာယာ’’တိ (မဟာဝ။ ၇၃၊ ၁၂၈) ဧဝံ ဝုတ္တဘိက္ခာဟာရလာဘတော အတိရေကလာဘံ၊ သင်္ဃဘတ္တာဒိန္တိ အတ္ထော။ သကလဿ သင်္ဃဿ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ သင်္ဃဘတ္တံ။ ကတိပယေ ဘိက္ခူ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ။ ဧကသ္မိံ ပက္ခေ ဧကဒိဝသံ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ ပက္ခိကံ။ ဥပေါသထေ ဥပေါသထေ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ ဥပေါသထိကံ။ ပဋိပဒဒိဝသေ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ ပါဋိပဒိကံ။ ဝိဟာရံ ဥဒ္ဒိဿ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ ဝိဟာရဘတ္တံ။ ဓုရဂေဟေ ဧဝ ဌပေတွာ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ ဓုရဘတ္တံ။ ဂါမဝါသီအာဒီဟိ ဝါရေန ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ ဝါရကဘတ္တံ။ ‘‘သင်္ဃဘတ္တံ ဂဏှထာတိအာဒိနာ’’တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဥဒ္ဒေသဘတ္တာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ သာဒိတုံ ဝဋ္ဋန္တီတိ ဘိက္ခာပရိယာယေန ဝုတ္တတ္တာ။ ဘေသဇ္ဇာဒိပဋိသံယုတ္တာ နိရာမိသသလာကာ။ ယာဝကာလိကဝဇ္ဇာတိ စ ဝဒန္တိ။ ဝိဟာရေ ပက္ကဘတ္တမ္ပီတိ ဥပါသကာ ဣဓေဝ ဘတ္တံ ပစိတွာ ‘‘သဗ္ဗေသံ အယျာနံ ဒဿာမာ’’တိ ဝိဟာရေယေဝ ဘတ္တံ သမ္ပာဒေန္တိ၊ တံ ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အာဟရိတွာတိ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဂေဟတော အာနေတွာ။ တံ ဒိဝသံ နိသီဒိတွာတိ ‘‘မာ၊ ဘန္တေ၊ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ထ၊ ဝိဟာရေယေဝ ဘိက္ခာ အာနီယတီ’’တိ ဝဒန္တာနံ သမ္ပဋိစ္ဆနေန တံ ဒိဝသံ နိသီဒိတွာ။ သေရိဝိဟာရသုခန္တိ အပရာယတ္တဝိဟာရိတာသုခံ ။ အရိယဝံသောတိ အရိယဝံသသုတ္တပဋိသံယုတ္တာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၉၊ အ။ နိ။ ၄။၂၈) ဓမ္မကထာ။ ဓမ္မရသန္တိ ဓမ္မူပသဉှိတံ ပါမောဇ္ဇာဒိရသံ။

ဇင်္ဃဗလံ နိဿာယ ပိဏ္ဍပရိယေသနတော ကောသဇ္ဇနိမ္မဒ္ဒနတာ။ ‘‘ယထာပိ ဘမရော ပုပ္ဖ’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ ပ။ ၄၉၊ နေတ္တိ။ ၁၂၃) ဝုတ္တဝိဓိနာ အာဟာရပရိယေသနတော ပရိသုဒ္ဓါဇီဝတာ။ နိစ္စံ အန္တရဃရံ ပဝိသန္တဿေဝ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နဂမနာဒယော သေခိယဓမ္မာ သမ္ပဇ္ဇန္တီတိ သေခိယပဋိပတ္တိပူရဏံ။ ပဋိဂ္ဂဟဏေ မတ္တညုတာယ၊ သံသဋ္ဌဝိဟာရာဘာဝတော စ အပရပေါသိတာ။ ကုလေ ကုလေ အပ္ပကအပ္ပကပိဏ္ဍဂဟဏေန ပရာနုဂ္ဂဟကိရိယာ။ အန္တိမာယ ဇီဝိကာယ အဝဋ္ဌာနေန မာနပ္ပဟာနံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘အန္တမိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇီဝိကာနံ၊ ယဒိဒံ ပိဏ္ဍောလျ’’န္တိအာဒိ (ဣတိဝု။ ၉၁၊ သံ။ နိ။ ၃။၈၀)။ မိဿကဘတ္တေန ယာပနတော ရသတဏှာနိဝါရဏံ။ နိမန္တနာသမ္ပဋိစ္ဆနတော ဂဏဘောဇနာဒိသိက္ခာပဒေဟိ အနာပတ္တိတာ။

အပ္ပဋိဟတဝုတ္တိတာယ စတူသုပိ ဒိသာသု ဝတ္တနဋ္ဌေန စာတုဒ္ဒိသော။ အာဇီဝဿ ဝိသုဇ္ဈတီတိ အာဇီဝေါ အဿ ဝိသုဇ္ဈတိ။ အတ္တဘရဿာတိ အပ္ပာနဝဇ္ဇသုလဘရူပေဟိ ပစ္စယေဟိ အတ္တနော ဘရဏတော အတ္တဘရဿ။ တတော ဧဝ ဧကဝိဟာရိတာယ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနမ္ပိ အညေသံ အပေါသနတော အနညပေါသိနော။ ပဒဒွယေနာပိ ကာယပရိဟာရိကေန စီဝရေန ကုစ္ဆိပရိဟာရိကေန ပိဏ္ဍပါတေန ဝိစရဏတော သလ္လဟုကဝုတ္တိတံ၊ သုဘရတံ၊ ပရမအပ္ပိစ္ဆတံ၊ သန္တုဋ္ဌိဉ္စ ဒဿေတိ။ ဒေဝါပိ ပိဟယန္တိ တာဒိနောတိ တာဒိသဿ ဘုသံ အတိဝိယ သန္တကာယဝစီမနောကမ္မတာယ ဥပသန္တဿ ပရမေန သတိနေပက္ကေန သမန္နာဂမတော သဗ္ဗကာလံ သတိမတော ပိဏ္ဍပါတိကဿ ဘိက္ခုဿ သက္ကာဒယော ဒေဝါပိ ပိဟယန္တိ ပတ္ထေန္တိ။ တဿ သီလာဒိဂုဏေသု ဗဟုမာနံ ဥပ္ပာဒေန္တာ အာဒရံ ဇနေန္တိ၊ ပဂေဝ မနုဿာ။ သစေ သော လာဘသက္ကာရသိလောကသန္နိဿိတော န ဟောတိ၊ တဒဘိကင်္ခီ န ဟောတီတိ အတ္ထော။

ဣတိ ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ။

၄။ သပဒါနစာရိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ

၂၇။ ဣမိနာတိ သပဒါနစာရိကေန။ ကာလတရန္တိ ကာလဿေဝ။ အဖာသုကဋ္ဌာနန္တိ သပရိဿယာဒိဝသေန ဒုပ္ပဝေသနဋ္ဌာနံ။ ပုရတောတိ ဝီထိယံ ဂစ္ဆန္တဿ ပုရတော ဃရံ အပဝိဋ္ဌဿေဝ။ ပတ္တဝိဿဋ္ဌဋ္ဌာနန္တိ ပေသကာရဝီထိယံ ပေသကာရဘာဝံ နိမ္မိနိတွာ ဌိတဿ သက္ကဿ ဃရဒွါရေ ပတ္တဝိဿဋ္ဌဋ္ဌာနံ။ ဥက္ကဋ္ဌပိဏ္ဍပါတိကော တံ ဒိဝသံ န ဘိက္ခံ အာဂမယမာနော နိသီဒတိ၊ တသ္မာ တံ အနုလောမေတိ။ ကတ္ထစိပိ ကုလေ နိဗဒ္ဓံ ဥပသင်္ကမနာဘာဝတော ပရိစယာဘာဝေန ကုလေသု နိစ္စနဝကတာ။ သဗ္ဗတ္ထ အလဂ္ဂမာနသတာယ စ သောမ္မဘာဝေန စ စန္ဒူပမတာ။ ကုလေသု ပရိဂ္ဂဟစိတ္တာဘာဝေန တတ္ထ မစ္ဆေရပ္ပဟာနံ။ ဟိတေသိတာယ ဝိဘာဂါဘာဝတော သမာနုကမ္ပိတာ။ ကုလာနံ သင်္ဂဏှနသံသဋ္ဌတာဒယော ကုလူပကာဒီနဝါ။ အဝှာနာနဘိနန္ဒနာတိ နိမန္တနဝသေန အဝှာနဿ အသမ္ပဋိစ္ဆနာ။ အဘိဟာရေနာတိ ဘိက္ခာဘိဟာရေန။ သေရိစာရန္တိ ယထာရုစိ ဝိစရဏံ။

ဣတိ သပဒါနစာရိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ။

၅။ ဧကာသနိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ

၂၈။ နာနာသနဘောဇနန္တိ အနေကသ္မိံ အာသနေ ဘောဇနံ၊ ဧကနိသဇ္ဇာယ ဧဝ အဘုဉ္ဇိတွာ ဝိသုံ ဝိသုံ နိသဇ္ဇာသု အာဟာရပရိဘောဂန္တိ အတ္ထော။ ပတိရူပန္တိ ယုတ္တရူပံ အနုဋ္ဌာပနီယံ။ ဝတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝတ္တံ ကာတုံ ယုဇ္ဇတိ။ ဝတ္တံ နာမ ဂရုဋ္ဌာနီယေ ကတ္တဗ္ဗမေဝ။ တတ္ထ ပန ပဋိပဇ္ဇနဝိဓိံ ဒဿေတုံ ယံ ထေရဝါဒံ အာဟ ‘‘အာသနံ ဝါ ရက္ခေယျ ဘောဇနံ ဝါ’’တိအာဒိ။ တဿတ္ထော – ဧကာသနိကံ ဘိက္ခုံ ဘုဉ္ဇန္တံ အာသနံ ဝါ ရက္ခေယျ၊ ဓုတင်္ဂဘေဒတော ယာဝ ဘောဇနပရိယောသာနာ န ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ ။ ဘောဇနံ ဝါ ရက္ခေယျ ဓုတင်္ဂဘေဒတော၊ အဘုဉ္ဇိယမာနံ ယာဝ ဘုဉ္ဇိတုံ နာရဘတိ၊ တာဝ ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ယသ္မာ တယိဒံ ဒွယံ ဣဓ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝတ္တကရဏံ ဓုတင်္ဂံ န ရက္ခတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘အယဉ္စာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဘေသဇ္ဇတ္ထမေဝါ’’တိ ဣမိနာ ဘေသဇ္ဇပရိဘောဂဝသေနေဝ သပ္ပိအာဒီနိပိ ဝဋ္ဋန္တီတိ ဒဿေတိ။ အပ္ပာဗာဓတာတိ အရောဂတာ။ အပ္ပာတင်္ကတာတိ အကိစ္ဆဇီဝိတာ သရီရဒုက္ခာဘာဝေါ။ လဟုဋ္ဌာနန္တိ ကာယဿ လဟုပရိဝတ္တိတာ။ ဗလန္တိ သရီရဗလံ။ ဖာသုဝိဟာရောတိ သုခဝိဟာရော။ သဗ္ဗမေတံ ဗဟုက္ခတ္တုံ ဘုဉ္ဇနပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇနဝိကာရပဋိက္ခေပပဒံ။ ရုဇာတိ ရောဂါ။ န ကမ္မမတ္တနောတိ အတ္တနော ယောဂကမ္မံ ပုရေဘတ္တံ၊ ပစ္ဆာဘတ္တဉ္စ န ပရိဟာပေတိ၊ ဗဟုသော ဘောဇနေ အဗျာဝဋဘာဝတော၊ အရောဂဘာဝတော စာတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣတိ ဧကာသနိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ။

၆။ ပတ္တပိဏ္ဍိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ

၂၉။ အပ္ပဋိကူလံကတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ ပဋိကူလဿ ဘုတ္တဿ အဂဏှနမ္ပိ သိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပမာဏယုတ္တမေဝ ဂဏှိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဧကဘာဇနမေဝ ဂဏှာမီ’’တိ ဗဟုံ ဂဟေတွာ န ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ။ နာနာရသတဏှာဝိနောဒနန္တိ နာနာရသဘောဇနေ တဏှာယ ဝိနောဒနံ။ အတြ အတြ နာနာဘာဇနေ ဌိတေ နာနာရသေ ဣစ္ဆာ ဧတဿာတိ အတြိစ္ဆော၊ တဿ ဘာဝေါ အတြိစ္ဆတာ၊ တဿာ အတြိစ္ဆတာယ ပဟာနံ။ အာဟာရေ ပယောဇနမတ္တဒဿိတာတိ အသမ္ဘိန္နနာနာရသေ ဂေဓံ အကတွာ အာဟာရေ သတ္ထာရာ အနုညာတပယောဇနမတ္တဒဿိတာ။ ဝိသုံ ဝိသုံ ဘာဇနေသု ဌိတာနိ ဗျဉ္ဇနာနိ ဂဏှတော တတ္ထ တတ္ထ သာဘောဂတာယ သိယာ ဝိက္ခိတ္တဘောဇိတာ၊ န တထာ ဣမဿ ဧကပတ္တဂတသညိနောတိ ဝုတ္တံ ‘‘အဝိက္ခိတ္တဘောဇိတာ’’တိ။ ဩက္ခိတ္တလောစနောတိ ပတ္တသညိတာယ ဟေဋ္ဌာခိတ္တစက္ခု။ ပရိဘုဉ္ဇေယျာတိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ သက္ကုဏေယျ။

ဣတိ ပတ္တပိဏ္ဍိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ။

၇။ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀။ ဘုဉ္ဇန္တဿ ယံ ဥပနီတံ၊ တဿ ပဋိက္ခေပေန တံ အတိရိတ္တံ ဘောဇနန္တိ အတိရိတ္တဘောဇနံ။ ပုန ဘောဇနံ ကပ္ပိယံ ကာရေတွာ န ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တဗ္ဗိသယတ္တာ ဣမဿ ဓုတင်္ဂဿ။ တေနာဟ ‘‘ဣဒမဿ ဝိဓာန’’န္တိ။ ယသ္မိံ ဘောဇနေတိ ယသ္မိံ ဘုဉ္ဇိယမာနေ ဘောဇနေ။ တဒေဝ ဘုဉ္ဇတိ၊ န အညံ။ အနတိရိတ္တဘောဇနပစ္စယာ အာပတ္တိ အနတိရိတ္တဘောဇနာပတ္တိ၊ တတော ဒူရီဘာဝေါ အနာပဇ္ဇနံ။ ဩဒရိကတ္တံ ဃသ္မရဘာဝေါ ကုစ္ဆိပူရကတာ၊ တဿ အဘာဝေါ ဧကပိဏ္ဍေနာပိ ယာပနတော။ နိရာမိသသန္နိဓိတာ နိဟိတဿ အဘုဉ္ဇနတော။ ပုန ပရိယေသနဝသေန ပရိယေသနာယ ခေဒံ န ယာတိ။ အဘိသလ္လေခကာနံ သန္တောသဂုဏာဒီနံ ဝုဒ္ဓိယာ သဉ္ဇနနံ သန္တောသဂုဏာဒိဝုဍ္ဎိသဉ္ဇနနံ။ ဣဒန္တိ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင်္ဂံ။

ဣတိ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ။

၈။ အာရညိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ

၃၁။ ဂါမန္တသေနာသနံပဟာယ အရညေ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ဂါမန္တံ၊ အရညဉ္စ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ သဒ္ဓိံ ဥပစာရေနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဂါမပရိယာပန္နတ္တာ ဂါမန္တသေနာသနဿ ‘‘ဂါမောယေဝ ဂါမန္တသေနာသန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယော ကောစိ သတ္ထောပိ ဂါမော နာမာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣန္ဒခီလာတိ ဥမ္မာရာ။ တဿာတိ လေဍ္ဍုပါတဿ။ ဝိနယပရိယာယေန အရညလက္ခဏံ အဒိန္နာဒါနပါရာဇိကေ (ပါရာ။ ၉၂) အာဂတံ။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ဂါမာ ဝါ အရညာ ဝါ’’တိ အနဝသေသတော အဝဟာရဋ္ဌာနပရိဂ္ဂဟေ တဒုဘယံ အသင်္ကရတော ဒဿေတုံ ‘‘ဌပေတွာ ဂါမဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဂါမူပစာရော ဟိ လောကေ ဂါမသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆတီတိ။ နိပ္ပရိယာယတော ပန ဂါမဝိနိမုတ္တံ ဌာနံ အရညမေဝ ဟောတီတိ အဘိဓမ္မေ (ဝိဘ။ ၅၂၉) ဂါမာ ‘‘နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဣန္ဒခီလာ၊ သဗ္ဗမေတံ အရည’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သုတ္တန္တိကပရိယာယေန အာရညကသိက္ခာပဒေ (ပါရာ။ ၆၅၄) ‘‘ပဉ္စဓနုသတိကံ ပစ္ဆိမ’’န္တိ အာဂတံ အာရညိကံ ဘိက္ခုံ သန္ဓာယ။ န ဟိ သော ဝိနယပရိယာယိကေ ‘‘အရညေ ဝသနတော အာရညိကော ပန္တသေနာသနော’’တိ သုတ္တေ ဝုတ္တော။ အယဉ္စ သုတ္တသံဝဏ္ဏနာတိ ဣဓ သဗ္ဗတ္ထ သုတ္တန္တကထာဝ ပမာဏံ။ တသ္မာ တတ္ထ အာဂတမေဝ လက္ခဏံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘တံ အာရောပိတေန အာစရိယဓနုနာ’’တိအာဒိနာ မိနနဝိဓိံ အာဟ။ တေနေဝ ဟိ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာနယောဝ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၉၆) ဣဒမေတ္ထ ပမာဏန္တိ စ ဝုတ္တော။

တတော တတော မဂ္ဂန္တိ တတ္ထ တတ္ထ ခုဒ္ဒကမဂ္ဂံ ပိဒဟတိ။ ဓုတင်္ဂသုဒ္ဓိကေန ဓုတင်္ဂသောဓနပသုတေန။ ယထာပရိစ္ဆိန္နေ ကာလေတိ ဥက္ကဋ္ဌဿ တယောပိ ဥတူ၊ မဇ္ဈိမဿ ဒွေ၊ မုဒုကဿ ဧကော ဥတု။ တတ္ထပိ ဓုတင်္ဂံ န ဘိဇ္ဇတိ သဥဿာဟတ္တာ။ နိပဇ္ဇိတွာ ဂမိဿာမာတိ စိတ္တဿ သိထိလဘာဝေန ဓုတင်္ဂံ ဘိဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ။ အရညသညံ မနသိ ကရောန္တောတိ ‘‘အဟံ ဝိဝေကဝါသံ ဝသိဿာမိ၊ ယထာလဒ္ဓါဝ ကာယဝိဝေကော သာတ္ထကော ကာတဗ္ဗော’’တိ မနသိကာရသဗ္ဘာဝတော ‘‘ဘဗ္ဗော…ပေ… ရက္ခိတု’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဿ အာရညိကဿ စိတ္တံ န ဝိက္ခိပန္တိ အာပါထမနုပဂမနတော။ ဝိဂတသန္တာသော ဟောတိ ဝိဝေကပရိစယတော။ ဇီဝိတနိကန္တိံ ဇဟတိ ဗဟုပရိဿယေ အရညေ နိဝါသေနေဝ မရဏဘယဿ ဒူရီကရဏတော။ ပဝိဝေကသုခရသံ အဿာဒေတိ အနုဘဝတိ ဇနသံသဂ္ဂါဘာဝတော။ အာရာဓယန္တောတိ အနုနယန္တော။ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပတ္တိယာ ဝိဝေကဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော အာရညိကင်္ဂယောဂိနော ဝါဟနသဒိသန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘အဝသေသဓုတာယုဓော’’တိ၊ အဝသိဋ္ဌဓုတဓမ္မာယုဓောတိ အတ္ထော။

ဣတိ အာရညိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ။

၉။ ရုက္ခမူလိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ

၃၂။ ဆန္နန္တိ ဣဋ္ဌကာဆဒနာဒီဟိ ဆာဒိတံ၊ အာဝသထန္တိ အတ္ထော။ သီမန္တရိကရုက္ခောတိ ဒွိန္နံ ရာဇူနံ ရဇ္ဇသီမာယ ဌိတရုက္ခော။ တတ္ထ ဟိ တေသံ ရာဇူနံ ဗလကာယော ဥပဂန္တွာ အန္တရန္တရာ ယုဒ္ဓံ ကရေယျ၊ စောရာပိ ပါရိပန္ထိကာ သမောသရန္တာ ဘိက္ခုဿ သုခေန နိသီဒိတုံ န ဒေန္တိ။ စေတိယရုက္ခော ‘‘ဒေဝတာဓိဋ္ဌိတော’’တိ မနုဿေဟိ သမ္မတရုက္ခော ပူဇေတုံ ဥပဂတေဟိ မနုဿေဟိ အဝိဝိတ္တော ဟောတိ။ နိယျာသရုက္ခော သဇ္ဇရုက္ခာဒိ။ ဝဂ္ဂုလိရုက္ခော ဝဂ္ဂုလိနိသေဝိတော။ သီမန္တရိကရုက္ခာဒယော သပရိဿယာ၊ ဒုလ္လဘဝိဝေကာ စာတိ အာဟ ‘‘ဣမေ ရုက္ခေ ဝိဝဇ္ဇေတွာ’’တိ။ ပဏ္ဏသဋန္တိ ရုက္ခတော ပတိတပဏ္ဏံ။ ပဋိစ္ဆန္နေ ဌာနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ ရုက္ခမူလိကဘာဝဿ ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ။ ဆန္နေ ဝါသကပ္ပနာ ဓမ္မဿဝနာဒီနမတ္ထာယပိ ဟောတိ။ တသ္မာ ‘‘ဇာနိတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပိတမတ္တေ’’တိ ဝုတ္တံ။

အဘိဏှံ တရုပဏ္ဏဝိကာရဒဿနေနာတိ အဘိက္ခဏံ တရူသု၊ တရူနံ ဝါ ပဏ္ဏေသု ဝိကာရဿ ခဏဘင်္ဂဿ ဒဿနေန။ သေနာသနမစ္ဆေရကမ္မာရာမတာနန္တိ အာဝါသမစ္ဆရိယနဝကမ္မရတဘာဝါနံ။ ဒေဝတာဟီတိ ရုက္ခဒေဝတာဟိ။ တာပိ ဟိ ရုက္ခဋ္ဌဝိမာနေသု ဝသန္တိယော ရုက္ခေသု ဝသန္တိ။ အယမ္ပိ ရုက္ခေတိ သဟဝါသိတာ။ ဝဏ္ဏိတောတိ ‘‘အပ္ပာနိ စေဝါ’’တိအာဒိနာ ပသံသိတော။ ‘‘ရုက္ခမူလသေနာသနံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ (မဟာဝ။ ၇၃၊ ၁၂၈) ဧဝံ နိဿယောတိ စ ဘာသိတော။ အဘိရတ္တာနိ တရုဏကာလေ၊ နီလာနိ မဇ္ဈိမကာလေ၊ ပဏ္ဍူနိ ဇိဏ္ဏကာလေ။ ပတိတာနိ မိလာယနဝသေန။ ဧဝံ ပဿန္တော တရုပဏ္ဏာနိ ပစ္စက္ခတော ဧဝ နိစ္စသညံ ပနူဒတိ ပဇဟတိ၊ အနိစ္စသညာ ဧဝဿ သဏ္ဌာတိ။ ယသ္မာ ဘဂဝတော ဇာတိဗောဓိဓမ္မစက္ကပဝတ္တနပရိနိဗ္ဗာနာနိ ရုက္ခမူလေယေဝ ဇာတာနိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဗုဒ္ဓဒါယဇ္ဇံ ရုက္ခမူလ’’န္တိ။

ဣတိ ရုက္ခမူလိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၀။ အဗ္ဘောကာသိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ

၃၃။ ‘‘ရုက္ခမူလံ ပဋိက္ခိပါမီ’’တိ ဧတ္တကေ ဝုတ္တေ ဆန္နံ အပ္ပဋိက္ခိတ္တမေဝ ဟောတီတိ ‘‘ဆန္နဉ္စရုက္ခမူလဉ္စ ပဋိက္ခိပါမီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဓုတင်္ဂဿ သဗ္ဗသော ပဋိယောဂိပဋိက္ခေပေန ဟိ သမာဒါနံ ဣဇ္ဈတိ၊ နော အညထာတိ။ ‘‘ဓမ္မဿဝနာယာ’’တိ ဣမိနာဝ ဓမ္မံ ကထေန္တေနာပိ ဥပေါသထဒိဝသာဒီသု သုဏန္တာနံ စိတ္တာနုရက္ခဏတ္ထံ တေဟိ ယာစိတေန ဆန္နံ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဓမ္မံ ပန ကထေတွာ အဗ္ဘောကာသောဝ ဂန္တဗ္ဗော။ ရုက္ခမူလိကဿာပိ ဧသေဝ နယော။ ဥပေါသထတ္ထာယာတိ ဥပေါသထကမ္မာယ။ ဥဒ္ဒိသန္တေနာတိ ပရေသံ ဥဒ္ဒေသံ ဒေန္တေန။ ဥဒ္ဒိသာပေန္တေနာတိ သယံ ဥဒ္ဒေသံ ဂဏှန္တေန။ မဂ္ဂမဇ္ဈေ ဌိတံ သာလန္တိ သီဟဠဒီပေ ဝိယ မဂ္ဂါ အနောက္ကမ္မ ဥဇုကမေဝ ပဝိသိတဗ္ဗသာလံ။ ဝေဂေန ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ အသာရုပ္ပတ္တာ။ ယာဝ ဝဿူပရမာ ဌတွာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ န တာဝ ဓုတင်္ဂဘေဒေါ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ရုက္ခဿအန္တော နာမ ရုက္ခမူလံ။ ပဗ္ဗတဿ ပန ပဗ္ဘာရသဒိသော ပဗ္ဗတပဒေသော။ အစ္ဆန္နမရိယာဒန္တိ ယထာ ဝဿောဒကံ အန္တော န ပဝိသတိ၊ ဧဝံ ဆဒနသင်္ခေပေန ဥပရိ အကတမရိယာဒံ။ အန္တော ပန ပဗ္ဘာရဿ ဝဿောဒကံ ပဝိသတိ စေ၊ အဗ္ဘောကာသသင်္ခေပမေဝါတိ တတ္ထ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သာခါမဏ္ဍပေါတိ ရုက္ခသာခါဟိ ဝိရဠစ္ဆန္နမဏ္ဍပေါ။ ပီဌပဋော ခလိတ္ထဒ္ဓသာဋကော။

ပဝိဋ္ဌက္ခဏေ ဓုတင်္ဂံ ဘိဇ္ဇတိ ယထာဝုတ္တပဗ္ဘာရာဒိကေ ဌပေတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဇာနိတွာတိ ဓမ္မဿဝနာဒိအတ္ထံ ဆန္နံ ရုက္ခမူလံ ပဝိသိတွာ နိသိန္နော ‘‘ဣဒါနိ အရုဏော ဥဋ္ဌဟတီ’’တိ ဇာနိတွာ။ ရုက္ခမူလေပိ ကတ္ထစိ အတ္ထေဝ နိဝါသဖာသုကတာတိ သိယာ တတ္ထ အာသင်္ဂပုဗ္ဗကော အာဝါသပလိဗောဓော၊ န ပန အဗ္ဘောကာသေတိ ဣဓေဝ အာဝါသပလိဗောဓုပစ္ဆေဒေါ အာနိသံသော ဝုတ္တော။ ပသံသာယာနုရူပတာတိ အနိကေတာတိ ဝုတ္တပသံသာယ အနာလယဘာဝေန အနုစ္ဆဝိကတာ။ နိဿင်္ဂတာတိ အာဝါသပရိဂ္ဂဟာဘာဝေနေဝ တတ္ထ နိဿင်္ဂတာ။ အသုကဒိသာယ ဝသနဋ္ဌာနံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဂန္တုံ နေဝ သက္ကာတိ ဧဒိသဿ ပရိဝိတက္ကဿ အဘာဝတော စာတုဒ္ဒိသော။ မိဂဘူတေနာတိ ပရိဂ္ဂဟာဘာဝေန မိဂဿ ဝိယ ဘူတေန။ သိတောတိ နိဿိတော။ ဝိန္ဒတီတိ လဘတိ။

ဣတိ အဗ္ဘောကာသိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၁။ သောသာနိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ

၃၄။ နသုသာနန္တိ အသုသာနံ။ အညတ္ထော န-ကာရော၊ သုသာနလက္ခဏရဟိတံ ဝသနဋ္ဌာနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ န တတ္ထာတိ ‘‘သုသာန’’န္တိ ဝဝတ္ထပိတမတ္တေ ဌာနေ န ဝသိတဗ္ဗံ။ န ဟိ နာမမတ္တေန သုသာနလက္ခဏံ သိဇ္ဈတိ။ တေနာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။ ဈာပိတကာလတော ပန ပဋ္ဌာယ…ပေ… သုသာနမေဝ ဆဝေန သယိတမတ္တာယ သုသာနလက္ခဏပ္ပတ္တိတော။ ဆဝသယနံ ဟိ ‘‘သုသာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

သောသာနိကေန နာမ အပ္ပကိစ္စေန သလ္လဟုကဝုတ္တိနာ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘တသ္မိံ ပန ဝသန္တေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဂရုကန္တိ ဒုပ္ပရိဟာရံ။ တမေဝ ဟိ ဒုပ္ပရိဟာရဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥပ္ပန္နပရိဿယဝိဃာတတ္ထာယာတိ ‘‘သုသာနံ နာမ မနုဿရာဟဿေယျက’’န္တိ စောရာ ကတကမ္မာပိ အကတကမ္မာပိ ဩသရန္တိ၊ တတ္ထ စောရေသု ဘဏ္ဍသာမိကေ ဒိသွာ ဘိက္ခုသမီပေ ဘဏ္ဍံ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာတေသု မနုဿာ ဘိက္ခုံ ‘‘စောရော’’တိ ဂဟေတွာ ပေါထေယျုံ၊ တသ္မာ ဝိဟာရေ သင်္ဃတ္ထေရံ ဝါ ဂေါစရဂါမေ ရညာ နိယုတ္တံ ရာဇယုတ္တကံ ဝါ အတ္တနော သောသာနိကဘာဝံ ဇာနာပေတွာ ယထာ တာဒိသော၊ အညော ဝါ ပရိဿယော န ဟောတိ၊ တထာ အပ္ပမတ္တေန ဝသိတဗ္ဗံ။ စင်္ကမန္တဿ ယဒါ အာဠဟနံ အဘိမုခံ န ဟောတိ၊ တဒါပိ သံဝေဂဇနနတ္ထံ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘အဒ္ဓက္ခိကေန အာဠဟနံ ဩလောကေန္တေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဥပ္ပထမဂ္ဂေန ဂန္တဗ္ဗံ အတ္တနော သောသာနိကဘာဝဿ အပါကဋဘာဝတ္ထံ။ အာရမ္မဏန္တိ တသ္မိံ သုသာနေ ‘‘အယံ ဝမ္မိကော၊ အယံ ရုက္ခော၊ အယံ ခါဏုကော’’တိအာဒိနာ ဒိဝါယေဝ အာရမ္မဏံ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗံ။ ဘယာနကန္တိ ဘယဇနကံ ဝမ္မိကာဒိံ။ ကေနစိ လေဍ္ဍုပါသာဏာဒိနာ အာသန္နေ ဝိစရန္တီတိ န ပဟရိတဗ္ဗာ။ တိလပိဋ္ဌံ ဝုစ္စတိ ပလလံ။ မာသမိဿံ ဘတ္တံ မာသဘတ္တံ။ ဂုဠာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန တိလသံဂုဠိကာဒိဃနပူဝဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။ ကုလဂေဟံ န ပဝိသိတဗ္ဗန္တိ ပေတဓူမေန ဝါသိတတ္တာ၊ ပိသာစာနုဗန္ဓတ္တာ စ ကုလဂေဟဿ အဗ္ဘန္တရံ န ပဝိသိတဗ္ဗံ။ ဒေဝသိကံ ဆဝဍာဟော ဓုဝဍာဟော။ မတဉာတကာနံ တတ္ထ ဂန္တွာ ဒေဝသိကံ ရောဒနံ ဓုဝရောဒနံ။ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘ဈာပိတကာလတော ပန ပဋ္ဌာယာ’’တိ ဝုတ္တနယေန။ ‘‘ပစ္ဆိမယာမေ ပဋိက္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣစ္ဆိတတ္တာ ‘‘သုသာနံ အဂတဒိဝသေ’’တိ အင်္ဂုတ္တရဘာဏကာ။

သုသာနေ နိစ္စကာလံ သိဝထိကဒဿနေန မရဏဿတိပဋိလာဘော။ တတော ဧဝ အပ္ပမာဒဝိဟာရိတာ။ တတ္ထ ဆဍ္ဍိတဿ မတကဠေဝရဿ ဒဿနေန အသုဘနိမိတ္တာဓိဂမော။ တတော ဧဝ ကာမရာဂဝိနောဒနံ။ ဗဟုလံ သရီရဿ အသုစိဒုဂ္ဂန္ဓဇေဂုစ္ဆဘာဝသလ္လက္ခဏတော အဘိဏှံ ကာယသဘာဝဒဿနံ။ တတော မရဏဿတိပဋိလာဘတော စ သံဝေဂဗဟုလတာ။ ဗျာဓိကာနံ၊ ဇရာဇိဏ္ဏာနဉ္စ မတာနံ တတ္ထ ဒဿနေန အာရောဂျယောဗ္ဗနဇီဝိတမဒပ္ပဟာနံ။ ခုဒ္ဒကဿ၊ မဟတော စ ဘယဿ အဘိဘဝနတော ဘယဘေရဝသဟနတာ။ သံဝိဂ္ဂဿ ယောနိသော ပဒဟနံ သမ္ဘဝတီတိ အမနုဿာနံ ဂရုဘာဝနီယတာ။ နိဒ္ဒါဂတမ္ပီတိ သုတ္တမ္ပိ၊ သုပိနန္တေပီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣတိ သောသာနိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၂။ ယထာသန္ထတိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ

၃၅။ သေနာသနဂါဟဏေ ပရေ ဥဋ္ဌာပေတွာ ဂဟဏံ၊ ‘‘ဣဒံ သုန္ဒရံ၊ ဣဒံ န သုန္ဒရ’’န္တိ ပရိတုလယိတွာ ပုစ္ဆနာ၊ ဩလောကနာ စ သေနာသနလောလုပ္ပံ။ တုဋ္ဌဗ္ဗန္တိ တုဿိတဗ္ဗံ။ ဝိဟာရဿ ပရိယန္တဘာဝေန ဒူရေတိ ဝါ ဗဟူနံ သန္နိပါတဋ္ဌာနာဒီနံ အစ္စာသန္နေတိ ဝါ ပုစ္ဆိတုံ န လဘတိ၊ ပုစ္ဆနေနပိဿ ဓုတင်္ဂဿ သံကိလိဿနတော။ ဩလောကေတုန္တိ လောလုပ္ပဝသေန ပဿိတုံ။ သစဿ တံ န ရုစ္စတီတိ အဿ ယထာသန္ထတိကဿ တံ ယထာဂါဟိတံ သေနာသနံ အဖာသုကဘာဝေန သစေ န ရုစ္စတိ၊ မုဒုကဿ အသတိ ရောဂေ ယထာဂါဟိတံ ပဟာယ အညဿ သေနာသနဿ ဂဟဏံ လောလုပ္ပံ၊ မဇ္ဈိမဿ ဂန္တွာ ဩလောကနာ၊ ဥက္ကဋ္ဌဿ ပုစ္ဆနာ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဥဋ္ဌာပေတွာ ဂဟဏေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။

ဥပဋ္ဌာပနီယာနမ္ပိ အနုဋ္ဌာပနေန သဗြဟ္မစာရီနံ ဟိတေသိတာ။ တာယ ကရုဏာဝိဟာရာနုဂုဏတာ။ သုန္ဒရာသုန္ဒရဝိဘာဂါကရဏတော ဟီနပဏီတဝိကပ္ပပရိစ္စာဂေါ။ တေန တာဒိလက္ခဏာနုဂုဏတာ။ တတော ဧဝ အနုရောဓဝိရောဓပ္ပဟာနံ။ ဒွါရပိဒဟနံ ဩကာသာဒါနတော။ ယထာသန္ထတရာမတန္တိ ယထာဂါဟိတေ ယထာနိဒ္ဒိဋ္ဌေ သေနာသနေ အဘိရတဘာဝံ။

ဣတိ ယထာသန္ထတိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ။

၁၃။ နေသဇ္ဇိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ

၃၆။ သေယျန္တိ ဣရိယာပထလက္ခဏံ သေယျံ။ တပ္ပဋိက္ခေပေနေဝ ဟိ တဒတ္ထာ ‘‘မဉ္စော ဘိသီ’’တိ ဧဝမာဒိကာ (စူဠဝ။ ၃၂၁၊ ၃၂၂) သေယျာ ပဋိက္ခိတ္တာ ဧဝ ဟောန္တိ။ ‘‘နေသဇ္ဇိကော’’တိ စ သယနံ ပဋိက္ခိပိတွာ နိသဇ္ဇာယ ဧဝ ဝိဟရိတုံ သီလမဿာတိ ဣမဿ အတ္ထဿ ဣဓ အဓိပ္ပေတတ္တာ သေယျာ ဧဝေတ္ထ ပဋိယောဂိနီ၊ န ဣတရေ တထာ အနိဋ္ဌတ္တာ၊ အသမ္ဘဝတော စ။ ကောသဇ္ဇပက္ခိယော ဟိ ဣရိယာပထော ဣဓ ပဋိယောဂိဘာဝေန ဣစ္ဆိတော၊ န ဣတရေ။ န စ သက္ကာ ဌာနဂမနေဟိ ဝိနာ နိသဇ္ဇာယ ဧဝ ယာပေတုံ တထာ ပဝတ္တေတုန္တိ သေယျာဝေတ္ထ ပဋိယောဂိနီ။ တေနာဟ ‘‘တေန ပနာ’’တိအာဒိ။ စင်္ကမိတဗ္ဗံ န ‘‘နေသဇ္ဇိကော အဟ’’န္တိ သဗ္ဗရတ္တိံ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ဣရိယာပထန္တရာနုဂ္ဂဟိတော ဟိ ကာယော မနသိကာရက္ခမော ဟောတိ။

စတ္တာရော ပါဒါ၊ ပိဋ္ဌိအပဿယော စာတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ ပဉ္စင်္ဂေါ။ စတူဟိ အဋ္ဋနီဟိ၊ ပိဋ္ဌိအပဿယေန စ ပဉ္စင်္ဂေါတိ အပရေ။ ဥဘောသု ပဿေသု ပိဋ္ဌိပဿေ စ ယထာသုခံ အပဿာယ ဝိဟရတော နေသဇ္ဇိကဿ ‘‘အနေသဇ္ဇိကတော ကော ဝိသေသော’’တိ ဂါဟံ နိဝါရေတုံ အဘယတ္ထေရော နိဒဿိတော ‘‘ထေရော အနာဂါမီ ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗာယီ’’တိ။

ဥပစ္ဆေဒီယတိ ဧတေနာတိ ဥပစ္ဆေဒနန္တိ ဝိနိဗန္ဓုပစ္ဆေဒဿ သာဓကတမဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သဗ္ဗကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂသပ္ပာယတာ အလီနာနုဒ္ဓစ္စပက္ခိကတ္တာ နိသဇ္ဇာယ။ တတော ဧဝ ပါသာဒိကဣရိယာပထတာ။ ဝီရိယာရမ္ဘာနုကူလတာ ဝီရိယသမတာယောဇနဿ အနုစ္ဆဝိကတာ။ တတော ဧဝ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ အနုဗြူဟနတာ။ ပဏိဓာယာတိ ဌပေတွာ။ တနုန္တိ ဥပရိမကာယံ။ ဝိကမ္ပေတီတိ စာလေတိ၊ ဣစ္ဆာဝိဃာတံ ကရောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝတန္တိ ဓုတင်္ဂံ။

ဣတိ နေသဇ္ဇိကင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ။

ဓုတင်္ဂပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ

၃၇။ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ ဝသေန သိယာ ကုသလာနိ၊ ခီဏာသဝါနံ ဝသေန သိယာ အဗျာကတာနိ။ တတ္ထ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာ ပဋိပတ္တိပူရဏတ္ထံ၊ ခီဏာသဝါ ဖာသုဝိဟာရတ္ထံ ဓုတင်္ဂါနိ ပရိဟရန္တိ။ အကုသလမ္ပိ ဓုတင်္ဂန္တိ အကုသလစိတ္တေနာပိ ဓုတင်္ဂသေဝနာ အတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ တံ န ယုတ္တံ၊ ယေန အကုသလစိတ္တေန ပဗ္ဗဇိတဿ အာရညိကတ္တံ၊ တံ ဓုတင်္ဂံ နာမ န ဟောတိ။ ကသ္မာ? လက္ခဏာဘာဝတော။ ယံ ဟိဒံ ကိလေသာနံ ဓုနနတော ဓုတဿ ပုဂ္ဂလဿ၊ ဉာဏဿ၊ စေတနာယ ဝါ အင်္ဂတ္တံ၊ န တံ အကုသလဓမ္မေသု သမ္ဘဝတိ။ တသ္မာ အရညဝါသာဒိမတ္တေန အာရညိကာဒယော တာဝ ဟောန္တု၊ အာရညိကင်္ဂါဒီနိ ပန န ဟောန္တီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘န မယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣမာနီတိ ဓုတင်္ဂါနိ။ ဝုတ္တံ ဟေဋ္ဌာ ဝစနတ္ထနိဒ္ဒေသေ။ န စ အကုသလေန ကောစိ ဓုတော နာမ ဟောတိ၊ ကိလေသာနံ ဓုနနဋ္ဌေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယဿ ဘိက္ခုနော ဧတာနိ သမာဒါနာနိ အင်္ဂါနိ၊ ဧတေန ပဌမေနာပိ အတ္ထဝိကပ္ပေန ‘‘နတ္ထိ အကုသလံ ဓုတင်္ဂ’’န္တိ ဒဿေတိ။ န စ အကုသလံ ကိဉ္စိ ဓုနာတီတိ အကုသလံ ကိဉ္စိ ပါပံ န စ ဓုနာတိ ဧဝ အပ္ပဋိပက္ခတော။ ယေသံ သမာဒါနာနံ တံ အကုသလံ ဉာဏံ ဝိယ အင်္ဂန္တိ ကတွာ တာနိ ဓုတင်္ဂါနီတိ ဝုစ္စေယျုံ။ ဣမိနာ ဒုတိယေနာပိ အတ္ထဝိကပ္ပေန ‘‘နတ္ထိ အကုသလံ ဓုတင်္ဂ’’န္တိ ဒဿေတိ။ နာပိ အကုသလန္တိအာဒိ တတိယအတ္ထဝိကပ္ပဝသေန ယောဇနာ။ တသ္မာတိအာဒိ ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ နိဂမနံ။

ယေသန္တိ အဘယဂိရိဝါသိကေ သန္ဓာယာဟ။ တေ ဟိ ဓုတင်္ဂံ နာမ ပညတ္တီတိ ဝဒန္တိ။ တထာ သတိ တဿ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ကိလေသာနံ ဓုနနဋ္ဌောပိ န သိယာ၊ သမာဒါတဗ္ဗတာ စာတိ တေသံ ဝစနံ ပါဠိယာ ဝိရုဇ္ဈတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ကုသလတ္တိကဝိနိမုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ပညတ္တိပက္ခေ ဧတေ ဒေါသာ ဒုန္နိဝါရာ၊ တသ္မာ တံ တေသံ ဝစနံ န ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဝုတ္တနယော စေတနာပက္ခောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ဧတေ ဓုတဂုဏာ ကုသလတ္တိကေ ပဌမတတိယပဒသင်္ဂဟိတာ၊ တသ္မာ သိယာ သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ၊ သိယာ အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ၊ သိယာ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ၊ သိယာ နေဝဝိပါကနဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ၊ သိယာ အနုပါဒိန္နုပါဒါနိယာ၊ သိယာ အသံကိလိဋ္ဌသံကိလေသိကာတိ ဧဝံ သေသတိကဒုကပဒေဟိပိ နေသံ ယထာရဟံ သင်္ဂဟော ဝိဘာဝေတဗ္ဗော။

ကာမံ သဗ္ဗောပိ အရဟာ ဓုတကိလေသော၊ ဣဓ ပန ဓုတင်္ဂသေဝနာမုခေန ကိလေသေ ဝိဓုနိတွာ ဌိတော ခီဏာသဝေါ ‘‘ဓုတကိလေသော ပုဂ္ဂလော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ တထာ သဗ္ဗောပိ အရိယမဂ္ဂေါ နိပ္ပရိယာယေန ကိလေသဓုနနော ဓမ္မော၊ ဝိသေသတော အဂ္ဂမဂ္ဂေါ။ ပရိယာယေန ပန ဝိပဿနာဉာဏာဒိ။ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန ဓုတင်္ဂစေတနာသမ္ပယုတ္တဉာဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဓုတံ ဒဿေတွာ ဓုတဝါဒေ ဒဿေတဗ္ဗေ ယသ္မာ ဓုတဝါဒဘေဒေန ဓုတော ဝိယ ဓုတဘေဒေန ဓုတဝါဒေါပိ ဒုဝိဓော၊ တသ္မာ တေသံ၊ တဒုဘယပဋိက္ခေပဿ စ ဝသေန စတုက္ကမေတ္ထ သမ္ဘဝတီတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အတ္ထိ ဓုတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တယိဒန္တိ နိပါတော၊ တဿ ‘‘သော အယ’’န္တိ အတ္ထော။ ဓုတဓမ္မာ နာမာတိ ဓုတင်္ဂသေဝနာယ ပဋိပက္ခဘူတာနံ ပါပဓမ္မာနံ ဓုနနဝသေန ပဝတ္တိယာ ‘‘ဓုတော’’တိ လဒ္ဓနာမာယ ဓုတင်္ဂစေတနာယ ဥပကာရကာ ဓမ္မာတိ ကတွာ ဓုတဓမ္မာ နာမ။ အသမ္ပတ္တသမ္ပတ္တေသု ပစ္စယေသု အလုဗ္ဘနာကာရေန ပဝတ္တနတော အပ္ပိစ္ဆတာ သန္တုဋ္ဌိတာ စ အတ္ထတော အလောဘော။ ပစ္စယဂေဓာဒိဟေတုကာနံ လောလတာဒီနံ သံကိလေသာနံ သမ္မဒေဝ လိခနတော ဆေဒနတော ဂဏသင်္ဂဏိကာဒိဘေဒတော သံသဂ္ဂတော စိတ္တဿ ဝိဝေစနတော သလ္လေခတာ ပဝိဝေကတာ စ အလောဘော အမောဟောတိ ဣမေသု ဒွီသု ဓမ္မေသု အနုပတန္တိ တဒန္တောဂဓာ တပ္ပရိယာပန္နာ ဟောန္တိ၊ တဒုဘယဿေဝ ပဝတ္တိဝိသေသဘာဝတော။ ဣမေဟိ ကုသလဓမ္မေဟိ အတ္ထီ ဣဒမတ္ထီ၊ ယေန ဉာဏေန ပဗ္ဗဇိတေန နာမ ပံသုကူလိကင်္ဂါဒီသု ပတိဋ္ဌိတေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ယထာနုသိဋ္ဌံ ဓုတဂုဏေ သမာဒိယတိ စေဝ ပရိဟရတိ စ၊ တံ ဉာဏံ ဣဒမတ္ထိတာ။ တေနာဟ ‘‘ဣဒမတ္ထိတာ ဉာဏမေဝါ’’တိ။ ပဋိက္ခေပဝတ္ထူသူတိ ဂဟပတိစီဝရာဒီသု တေဟိ တေဟိ ဓုတင်္ဂေဟိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗဝတ္ထူသု။ လောဘန္တိ တဏှံ။ တေသွေဝ ဝါတိ ပဋိက္ခေပဝတ္ထူသု ဧဝ။ အာဒီနဝပဋိစ္ဆာဒကန္တိ အာရက္ခဒုက္ခပရာဓီနဝုတ္တိစောရဘယာဒိအာဒီနဝပဋိစ္ဆာဒကံ။ အနုညာတာနန္တိ သတ္ထာရာ နိစ္ဆန္ဒရာဂပရိဘောဂဝသေန အနုညာတာနံ သုခသမ္ဖဿအတ္ထရဏပါဝုရဏာဒီနံ။ ပဋိသေဝနမုခေနာတိ ပဋိသေဝနဒွါရေန၊ တေန လေသေနာတိ အတ္ထော။ အတိသလ္လေခမုခေနာတိ အတိဝိယ သလ္လေခပဋိပတ္တိမုခေန၊ ဥက္ကဋ္ဌဿ ဝတ္တနကာနမ္ပိ ပဋိက္ခိပနဝသေနာတိ အတ္ထော။

သုခုမကရဏသန္နိဿယော ရာဂေါ ဒုက္ခာယ ပဋိပတ္တိယာ ပတိဋ္ဌံ န လဘတီတိ အာဟ ‘‘ဒုက္ခာပဋိပဒဉ္စ နိဿာယ ရာဂေါ ဝူပသမ္မတီ’’တိ။ သလ္လေခေါ နာမ သမ္ပဇာနဿ ဟောတိ၊ သတိသမ္ပဇညေ မောဟော အပတိဋ္ဌောဝ အပ္ပမာဒသမ္ဘဝတောတိ ဝုတ္တံ ‘‘သလ္လေခံ နိဿာယ အပ္ပမတ္တဿ မောဟော ပဟီယတီ’’တိ။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု ဓုတင်္ဂေသု။ တတ္ထာတိ အရညရုက္ခမူလေသု။

သီသင်္ဂါနီတိ သီသဘူတာနိ အင်္ဂါနိ၊ ပရေသမ္ပိ ကေသဉ္စိ နာနန္တရိကတာယ၊ သုကရတာယ စ သင်္ဂဏှနတော ဥတ္တမင်္ဂါနီတိ အတ္ထော။ အသမ္ဘိန္နင်္ဂါနီတိ ကေဟိစိ သမ္ဘေဒရဟိတာနိ၊ ဝိသုံယေဝ အင်္ဂါနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝဍ္ဎတိ ရာဂစရိတဿ မောဟစရိတဿ ဒေါသစရိတဿာပိ၊ တံ ဧကစ္စံ ဓုတင်္ဂံ သေဝန္တဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဟာယတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ သုကုမာရဘာဝေနလူခပဋိပတ္တိံ အသဟန္တဿ။ ဝဍ္ဎတေဝ မဟာပုရိသဇာတိကဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ န ဝဍ္ဎတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥပနိဿယရဟိတဿ။ ဧကမေဝ ဟိ ဓုတင်္ဂံ ယထာ ကိလေသဓုနနဋ္ဌေန၊ ဧဝံ စေတနာသဘာဝတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘သမာဒါနစေတနာ’’တိ။

တေရသာပိ ဓုတင်္ဂါနိ သမာဒါယ ပရိဟရန္တာနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန ‘‘ဒွါစတ္တာလီသ ဟောန္တီ’’တိ ဝတွာ ဘိက္ခူနံ တေရသန္နမ္ပိ ပရိဟရဏဿ ဧကဇ္ဈံယေဝ သမ္ဘဝံ ဒဿေတုံ ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ဧကပ္ပဟာရေန သဗ္ဗဓုတင်္ဂါနိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ သက္ကောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကထံ အဗ္ဘောကာသေ ဝိဟရန္တဿ ရုက္ခမူလိကင်္ဂံ? ‘‘ဆန္နံ ပဋိက္ခိပါမိ၊ ရုက္ခမူလိကင်္ဂံ သမာဒိယာမီ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၂) ဝစနတော ဆန္နေ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပိတမတ္တေ ဓုတင်္ဂံ ဘိဇ္ဇတိ၊ န အဗ္ဘောကာသေ၊ တသ္မာ ဘေဒဟေတုနော အဘာဝေန တမ္ပိ အရောဂမေဝ။ တထာ သေနာသနလောလုပ္ပဿ အဘာဝေန ယထာသန္ထတိကင်္ဂန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အာရညိကင်္ဂံ ဂဏမှာ ဩဟီယနသိက္ခာပဒေန (ပါစိ။ ၆၉၁-၆၉၂) ပဋိက္ခိတ္တံ၊ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင်္ဂံ အနတိရိတ္တဘောဇနသိက္ခာပဒေန (ပါစိ။ ၂၃၈-၂၄၀)။ ပဝါရိတာယ ဟိ ဘိက္ခုနိယာ အတိရိတ္တံ ကတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ န လဗ္ဘတိ။ ကပ္ပိယေ စ ဝတ္ထုသ္မိံ လောလတာပဟာနာယ ဓုတင်္ဂသမာဒါနံ၊ န အကပ္ပိယေ၊ သိက္ခာပဒေနေဝ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ အဋ္ဌေဝ ဟောန္တိ ဘိက္ခုနိယာ သံကစ္စိကစီဝရာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ပဉ္စပိ တိစီဝရသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆန္တီတိ ကတွာ။ ယထာဝုတ္တေသူတိ ဘိက္ခူနံ ဝုတ္တေသု တေရသသု တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနဝိနယကမ္မာဘာဝတော ဌပေတွာ တေစီဝရိကင်္ဂံ ဒွါဒသ သာမဏေရာနံ။ သတ္တာတိ ဘိက္ခုနီနံ ဝုတ္တေသု အဋ္ဌသု ဧကံ ပဟာယ သတ္တ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနဝိနယကမ္မာဘာဝတော။ ‘‘ဌပေတွာ တေစီဝရိကင်္ဂ’’န္တိ ဟိ ဣမံ အနုဝတ္တမာနမေဝ ကတွာ ‘‘သတ္တ သိက္ခမာနသာမဏေရီန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပတိရူပါနီတိ ဥပါသကဘာဝဿ အနုစ္ဆဝိကာနိ။

ဓုတင်္ဂနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ ဒုတိယပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ။