📜

၃။ ကမ္မဋ္ဌာနဂ္ဂဟဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၃၈။ အပ္ပိစ္ဆတာဒီဟီတိ အပ္ပိစ္ဆတာသန္တုဋ္ဌိသလ္လေခပဝိဝေကာပစယဝီရိယာရမ္ဘာဒီဟိ။ ပရိယောဒါတေတိ သုဝိသုဒ္ဓေ နိရုပက္ကိလေသေ။ ဣမသ္မိံ သီလေတိ ယထာဝုတ္တေ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေ။ ‘‘စိတ္တံ ဘာဝယ’’န္တိ ဣမမေဝ ဒေသနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အတိသင်္ခေပဒေသိတတ္တာ’’တိ။ ကော သမာဓီတိ သရူပပုစ္ဆာ။ ကေနဋ္ဌေန သမာဓီတိ ကေန အတ္ထေန သမာဓီတိ ဝုစ္စတိ၊ ‘‘သမာဓီ’’တိ ပဒံ ကံ အဘိဓေယျတ္ထံ နိဿာယ ပဝတ္တန္တိ အတ္ထော။ ကတိဝိဓောတိ ပဘေဒပုစ္ဆာ။

‘‘ကော သမာဓီ’’တိ ကာမဉ္စာယံ သရူပပုစ္ဆာ၊ ဝိဘာဂဝန္တာနံ ပန သရူပဝိဘာဝနံ ဝိဘာဂဒဿနမုခေနေဝ ဟောတီတိ ဝိဘာဂေါ တာဝ အနဝသေသတော ဒဿေတဗ္ဗော။ တံဒဿနေ စ အယမာဒီနဝေါတိ ဒဿေတုံ ‘‘သမာဓိ ဗဟုဝိဓော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဗဟုဝိဓောတိ ကုသလာဒိဝသေန အနေကဝိဓော။ နာနပ္ပကာရကောတိ အာလမ္ဗနမနသိကာရဆန္ဒပဏိဓိအဓိမောက္ခအဘိနီဟာရသညာနာနတ္တာဒိနာနပ္ပကာရော။ န သာဓေယျာတိ လောကိယသမာဓိဿ ဘာဝနာ ဣဓ အဓိပ္ပေတတ္ထော၊ တဉ္စ န သာဓေယျ။ ဈာနဝိမောက္ခာဒီသု ဟိ သမာဓိံ ဥဒ္ဓရိတွာ တဿ လဗ္ဘမာနေဟိ ဝိဘာဂေဟိ ဝိဿဇ္ဇနေ ကရိယမာနေ ဈာနဝိဘင်္ဂါဒီသု (ဝိဘ။ ၅၀၈ အာဒယော) အာဂတော သဗ္ဗော သမာဓိပဘေဒေါ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗော သိယာ။ တထာ စ သတိ ယွာယံ လောကိယသမာဓိဿ ဘာဝနာဝိဓိ အဓိပ္ပေတော၊ တဿ ဝိဿဇ္ဇနာယ ဩကာသောဝ န ဘဝေယျ။ ကိဉ္စ ယေနဿ တိကစတုက္ကဈာနိကေန ဟီနာဒိဘေဒဘိန္နေန ပဝတ္တိဝိဘာဂေန ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာဒိဝသေန နဝဝိဓော၊ ပဉ္စမဇ္ဈာနိကေန ဝေဟပ္ဖလာဒိဝသေန ဒသဝိဓော ဝါ ဧကာဒသဝိဓော ဝါ ဘဝပ္ပဘေဒေါ နိပ္ပဇ္ဇတိ။ သွာဿ ပဝတ္တိဝိဘာဂေါ အယံ သောတိ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝုစ္စမာနော ဝိက္ခေပါယ သိယာ၊ ယထာ တံ အဝိသယေ။ တေနာဟ ‘‘ဥတ္တရိ စ ဝိက္ခေပါယ သံဝတ္တေယျာ’’တိ။ ကုသလစိတ္တေကဂ္ဂတာတိ ကုသလာ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကလက္ခဏာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ။

စိတ္တစေတသိကာနံ သမံ အဝိသာရဝသေန သမ္ပိဏ္ဍေန္တဿ ဝိယ အာဓာနံ သမာဓာနံ။ အဝိသာရလက္ခဏော ဟိ သမာဓိ၊ သမ္ပိဏ္ဍနရသော စ။ သမ္မာ အဝိက္ခိပနဝသေန အာဓာနံ သမာဓာနံ။ အဝိက္ခေပလက္ခဏော ဝါ ဟိ သမာဓိ၊ ဝိက္ခေပဝိဒ္ဓံသနရသော စာတိ။ သွာယံ ယသ္မာ ဧကာရမ္မဏေ စိတ္တဿ ဌိတိဟေတု၊ တသ္မာ ‘‘ဌပနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ တထာ ဟေသ ‘‘စိတ္တဿ ဌိတိ သဏ္ဌိတိ အဝဋ္ဌိတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၅) နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဧကာရမ္မဏဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ သမာဓိဿ သန္တာနဋ္ဌိတိဘာဝဒဿနတ္ထံ။ တထာ ဟိဿ အဋ္ဌကထာယံ ဒီပစ္စိဋ္ဌိတိ နိဒဿိတာ။ အာနုဘာဝေနာတိ ဗလေန၊ ပစ္စယဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ အဝိက္ခိပမာနာတိ န ဝိက္ခိပမာနာ ဝူပသမမာနာ။ ဥပသမပစ္စုပဋ္ဌာနော ဟိ သမာဓိ။ ဧတေနဿ ဝိက္ခေပပဋိပက္ခတံ ဒဿေတိ။ အဝိပ္ပကိဏ္ဏာတိ အဝိသဋာ။ ဧတေန အဝိသာရလက္ခဏတံ။

သယံ န ဝိက္ခိပတိ၊ သမ္ပယုတ္တာ ဝါ န ဝိက္ခိပန္တိ ဧတေနာတိ အဝိက္ခေပေါ၊ သော လက္ခဏံ ဧတဿာတိ အဝိက္ခေပလက္ခဏော။ ဝိက္ခေပံ ဝိဒ္ဓံသေတိ၊ တထာ ဝါ သမ္ပဇ္ဇတီတိ ဝိက္ခေပဝိဒ္ဓံသနရသော။ ဥဒ္ဓစ္စေ အဝိကမ္ပနဝသေန ပစ္စုပတိဋ္ဌတိ၊ သမ္ပယုတ္တာနံ ဝါ တံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတီတိ အဝိကမ္ပနပစ္စုပဋ္ဌာနော။ သုခန္တိ နိရာမိသံ သုခံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၃၉။ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ နာမ သမာဓိဿ အာဝေဏိကော သဘာဝေါ၊ န တေနဿ ကောစိ ဝိဘာဂေါ လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘အဝိက္ခေပလက္ခဏေန တာဝ ဧကဝိဓော’’တိ။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ အာရမ္မဏေ အပ္ပေန္တော ဝိယ ပဝတ္တတီတိ ဝိတက္ကော အပ္ပနာ။ တထာ ဟိ သော ‘‘အပ္ပနာ ဗျပ္ပနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၇) နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ တပ္ပမုခတာဝသေန ပန သဗ္ဗသ္မိံ မဟဂ္ဂတာနုတ္တရေ ဈာနဓမ္မေ ‘‘အပ္ပနာ’’တိ အဋ္ဌကထာဝေါဟာရော။ တထာ တဿ အနုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဘူတေ ပရိတ္တဈာနေ ဥပစာရဝေါဟာရော။ ဂါမာဒီနံ သမီပဋ္ဌာနေ ဂါမူပစာရာဒိသမညာ ဝိယာတိ အာဟ ‘‘ဥပစာရပ္ပနာဝသေန ဒုဝိဓော’’တိ။ ဣဓ ပန သမာဓိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကောတိ ဝုစ္စတိ ဝဋ္ဋံ၊ တပ္ပရိယာပန္နတာယ လောကေ နိယုတ္တော၊ တတ္ထ ဝါ ဝိဒိတောတိ လောကိယော။ တတ္ထ အပရိယာပန္နတာယ လောကတော ဥတ္တရော ဥတ္တိဏ္ဏောတိ လောကုတ္တရော။ ကာမဉ္စေတ္ထ လောကိယသမာဓိ ဘာဝေတဗ္ဗဘာဝေန ဂယှတိ၊ ဥဘယံ ပန ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ တတော ဣတရံ နိဒ္ဓါရေတုံ ‘‘လောကိယလောကုတ္တရဝသေန ဒုဝိဓော’’တိ ဝုတ္တံ။ သပ္ပီတိကနိပ္ပီတိကဝသေနာတိ သဟ ပီတိယာ ဝတ္တတီတိ သပ္ပီတိကော၊ ပီတိသမ္ပယုတ္တော။ နတ္ထိ ဧတဿ ပီတီတိ နိပ္ပီတိကော၊ ပီတိဝိပ္ပယုတ္တော။ တေသံ ဝသေန။ သုခေန သဟ ဧကုပ္ပာဒါဒိဘာဝံ ဂတောတိ သုခသဟဂတော၊ သုခသမ္ပယုတ္တောတိ အတ္ထော။ ဥပေက္ခာသဟဂတေပိ ဧသေဝ နယော။ ဥပေက္ခာတိ စေတ္ထ အဒုက္ခမသုခဝေဒနာ အဓိပ္ပေတာ။ သာ ဟိ သုခဒုက္ခာကာရပဝတ္တိံ ဥပေက္ခတိ မဇ္ဈတ္တာကာရသဏ္ဌိတတ္တာ။ သုခသဟဂတ-ပဒေန စေတ္ထ သပ္ပီတိကော၊ နိပ္ပီတိကေကဒေသော စ သင်္ဂဟိတော၊ ဥပေက္ခာသဟဂတ-ပဒေန ပန နိပ္ပီတိကေကဒေသောဝါတိ အယမေတေသံ ပဒါနံ ဝိသေသော။

သဘာဝတော၊ ပစ္စယတော၊ ဖလတော စ မဇ္ဈိမပဏီတေဟိ နိဟီနော၊ တေသံ ဝါ ဂုဏေဟိ ပရိဟီနောတိ ဟီနော၊ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ ပဓာနဘာဝံ နီတော ပဏီတော၊ ဥဘိန္နံ မဇ္ဈေ ဘဝေါ မဇ္ဈိမော။ သမ္ပယောဂဝသေန ပဝတ္တမာနေန သဟ ဝိတက္ကေန သဝိတက္ကော၊ သဟ ဝိစာရေန သဝိစာရော၊ သဝိတက္ကော စ သော သဝိစာရော စာတိ သဝိတက္ကသဝိစာရော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တော၊ အဝိတက္ကာဝိစာရော စ ဂဟိတော။ တတ္ထ ဝိစာရတော ဥတ္တရိ ဝိတက္ကေန သမ္ပယောဂါဘာဝတော အဝိတက္ကော စ သော ဝိစာရမတ္တော စာတိ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တော။ ဝိသေသနိဝတ္တိအတ္ထော ဝါ မတ္တ-သဒ္ဒေါ။ သဝိတက္ကသဝိစာရော ဟိ သမာဓိ ဝိတက္ကဝိသိဋ္ဌေန ဝိစာရေန သဝိစာရော၊ အယံ ပန ဝိစာရမတ္တေန ဝိတက္ကသင်္ခါတဝိသေသရဟိတေန၊ တသ္မာ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တော။ အထ ဝါ ဘာဝနာယ ပဟီနတ္တာ ဝိတက္ကာဘာဝေနာယံ ဝိစာရမတ္တော၊ န ဝိစာရတော အညဿ အတ္တနော သမ္ပယုတ္တဓမ္မဿ ကဿစိ အဘာဝါတိ ဒဿေတုံ အဝိတက္က-ဝစနေန ဝိစာရမတ္တ-ပဒံ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ။ ဥဘယရဟိတော အဝိတက္ကာဝိစာရော။ ပီတိသဟဂတာဒိဝသေနာတိ ပီတိသဟဂတသုခသဟဂတဥပေက္ခာသဟဂတဝသေန။ ယဒေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ သုခသဟဂတဒုကေ ဝုတ္တနယမေဝ။ ပဋိပက္ခေဟိ သမန္တတော ခဏ္ဍိတတ္တာ ပရိတ္တော။ ပရိတ္တန္တိ ဝါ အပ္ပမတ္တကံ ဝုစ္စတိ၊ အယမ္ပိ အပ္ပာနုဘာဝတာယ ပရိတ္တော ဝိယာတိ ပရိတ္တော။ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနတော၊ ဝိပုလဖလတော၊ ဒီဃသန္တာနတော စ မဟန္တဘာဝံ ဂတော၊ မဟန္တေဟိ ဝါ ဥဠာရစ္ဆန္ဒာဒီဟိ ဂတော ပဋိပန္နောတိ မဟဂ္ဂတော။ အာရမ္မဏကရဏဝသေနာပိ နတ္ထိ ဧတဿ ပမာဏကရဓမ္မာ၊ တေသံ ဝါ ပဋိပက္ခောတိ အပ္ပမာဏော။

ပဋိပဇ္ဇတိ ဈာနံ ဧတာယာတိ ပဋိပဒါ၊ ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝနာ။ ဒုက္ခာ ကိစ္ဆာ ပဋိပဒါ ဧတဿာတိ ဒုက္ခာပဋိပဒေါ။ ပကတိပညာယ အဘိဝိသိဋ္ဌတ္တာ အဘိညာ နာမ အပ္ပနာဝဟာ ဘာဝနာပညာ၊ ဒန္ဓာ မန္ဒာ အဘိညာ ဧတဿာတိ ဒန္ဓာဘိညော။ ဒုက္ခာပဋိပဒေါ စ သော ဒန္ဓာဘိညော စာတိ ဒုက္ခာပဋိပဒါဒန္ဓာဘိညော၊ သမာဓိ။ တဒါဒိဝသေန။ စတုဈာနင်္ဂဝသေနာတိ စတုန္နံ ဈာနာနံ အင်္ဂဘာဝဝသေန၊ စတုက္ကနယဝသေန စေတံ ဝုတ္တံ။ ဟာနဘာဂိယာဒိဝသေနာတိ ဟာနကောဋ္ဌာသိကာဒိဝသေန။

သမာဓိဧကကဒုကဝဏ္ဏနာ

ဆန္နံအနုဿတိဋ္ဌာနာနန္တိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိအာဒီနံ ဆန္နံ အနုဿတိကမ္မဋ္ဌာနာနံ။ ဣမေသံ ဝသေနာတိ ဣမေသံ ဒသန္နံ ကမ္မဋ္ဌာနာနံ ဝသေန။ ‘‘ပုဗ္ဗဘာဂေ ဧကဂ္ဂတာ’’တိ ဣမိနာ အပ္ပနာယ ဥပကာရကနာနာဝဇ္ဇနုပစာရဿပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ န ဧကာဝဇ္ဇနဿေဝ။ အပ္ပနာသမာဓီနန္တိ ဥပကတ္တဗ္ဗဥပကာရကသမ္ဗန္ဓေ သာမိဝစနံ ‘‘ပုရိသဿ အတ္ထော’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ပရိကမ္မန္တိ ဂေါတြဘု။ အပရိတ္တော သမာဓီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပဌမဿ ဈာနဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တီသု ဘူမီသူတိ ကာမရူပါရူပဘူမီသု။ ကုသလစိတ္တေကဂ္ဂတာယ အဓိပ္ပေတတ္တာ ‘‘အရိယမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သိယာ သပ္ပီတိကော၊ သိယာ နိပ္ပီတိကောတိ အနိယမဝစနံ ဥပစာရသမာဓိသာမညေန သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝါ ဈာနာနံ နာနာဝဇ္ဇနဝီထိယံ ဥပစာရသမာဓိ သိယာ သပ္ပီတိကော၊ သိယာ နိပ္ပီတိကော။ ဧကာဝဇ္ဇနဝီထိယံ ပန အာဒိတော ဒုကတိကဇ္ဈာနာနံ ဥပစာရသမာဓိ သပ္ပီတိကောဝ၊ ဣတရေသံ နိပ္ပီတိကောဝ၊ ဝိသဘာဂဝေဒနဿ စိတ္တဿ အာသေဝနပစ္စယတာဘာဝတော၊ ဧကဝီထိယံ ဝေဒနာပရိဝတ္တနာဘာဝတော စ။ သိယာ သုခသဟဂတော၊ သိယာ ဥပေက္ခာသဟဂတောတိ ဧတ္ထာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပန ‘‘ဒုကတိကဇ္ဈာနာန’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ‘‘တိကစတုက္ကဇ္ဈာနာန’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

သမာဓိတိကဝဏ္ဏနာ

ပဋိလဒ္ဓမတ္တောတိ အဓိဂတမတ္တော အနာသေဝိတော အဗဟုလီကတော။ သော ဟိ ပရိဒုဗ္ဗလဘာဝေန ဟီနော ဟောတိ။ နာတိသုဘာဝိတောတိ အတိဝိယ ပဂုဏဘာဝံ အပါပိတော။ သုဘာဝိတောတိ သုဋ္ဌု ဘာဝိတော သမ္မဒေဝ ပဂုဏတံ ဥပနီတော။ တေနာဟ ‘‘ဝသိပ္ပတ္တော’’တိ။ ဆန္ဒာဒီနံ ဟီနတာဒိဝသေနာပိ ဣမေသံ ဟီနာဒိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ ဟိ ဥဠာရပုညဖလကာမတာဝသေန ပဝတ္တိတော ဟီနော၊ လောကိယာဘိညာသမ္ပာဒနာယ ပဝတ္တိတော မဇ္ဈိမော၊ ဝိဝေကကာမတာယ အရိယဘာဝေ ဌိတေန ပဝတ္တိတော ပဏီတော။ အတ္တဟိတာယ ဘဝသမ္ပတ္တိအတ္ထံ ပဝတ္တိတော ဝါ ဟီနော၊ ကေဝလံ အလောဘဇ္ဈာသယေန ပဝတ္တိတော မဇ္ဈိမော၊ ပရဟိတာယ ပဝတ္တိတော ပဏီတော။ ဝဋ္ဋဇ္ဈာသယေန ဝါ ပဝတ္တိတော ဟီနော၊ ဝိဝေကဇ္ဈာသယေန ပဝတ္တိတော မဇ္ဈိမော၊ ဝိဝဋ္ဋဇ္ဈာသယေန လောကုတ္တရပါဒကတ္ထံ ပဝတ္တိတော ပဏီတော။

သဒ္ဓိံ ဥပစာရသမာဓိနာတိ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဈာနာနံ ဥပစာရသမာဓိနာ သဟ။ ဝိတက္ကမတ္တေယေဝ အာဒီနဝံဒိသွာတိ ဝိတက္ကေယေဝ ဩဠာရိကတော ဥပဋ္ဌဟန္တေ ‘‘စိတ္တဿ ခေါဘကရဓမ္မော အယ’’န္တိ အာဒီနဝံ ဒိသွာ ဝိစာရဉ္စ သန္တတော မနသိ ကရိတွာ။ တေနာဟ ‘‘ဝိစာရေ အဒိသွာ’’တိ။ တံ သန္ဓာယာတိ တံ ဧဝံ ပဋိလဒ္ဓံ သမာဓိံ သန္ဓာယ။ ဧတံ ‘‘အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တော သမာဓီ’’တိ ဒုတိယပဒံ ဝုတ္တံ။ တီသူတိ အာဒိတော တီသု။

တေသွေဝါတိ တေသု ဧဝ စတုက္ကပဉ္စကနယေသု။ တတိယေ စတုတ္ထေတိ စတုက္ကနယေ တတိယေ၊ ပဉ္စကနယေ စတုတ္ထေတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အဝသာနေတိ ဒွီသုပိ နယေသု ပရိယောသာနဇ္ဈာနေ။ ယထာက္ကမံ စတုတ္ထေ၊ ပဉ္စမေ ဝါ။ ပီတိသုခသဟဂတော ဝါတိ ဧတ္ထာပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ သတိပိ ပီတိသဟဂတဿာပိ သမာဓိဿ သုခသဟဂတတ္တေ တီဏိပိ ပဒါနိ အသင်္ကရတော ဒဿေတုံ နိပ္ပီတိကသုခတော သပ္ပီတိကသုခဿ ဝိသေသဒဿနတ္ထံ သတ္ထု ပီတိတိကဒေသနာတိ နိပ္ပီတိကဿေဝ သုခဿ ဝသေန သုခသဟဂတော သမာဓိ ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဥပစာရဘူမိယန္တိ ဥပစာရဇ္ဈာနသမ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒေ။ စိတ္တုပ္ပာဒေါ ဟိ သဟဇာတဓမ္မာနံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတာယ ‘‘ဘူမီ’’တိ ဝုစ္စတိ ‘‘သုခဘူမိယံ ကာမာဝစရေ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၉၈၈) ဝိယ။ ပရိတ္တော သမာဓိ ကာမာဝစရဘာဝတော။

သမာဓိစတုက္ကဝဏ္ဏနာ

ပဌမသမန္နာဟာရော ဘာဝနံ အာရဘန္တဿ ‘‘ပထဝီ ပထဝီ’’တိအာဒိနာ ကမ္မဋ္ဌာနေ ပဌမာဘိနိဝေသော။ တဿ တဿ ဈာနဿ ဥပစာရန္တိ နီဝရဏဝိတက္ကဝိစာရနိကန္တိအာဒီနံ ဝူပသမေ ထိရဘူတံ ကာမာဝစရဇ္ဈာနံ။ ‘‘ယာဝ အပ္ပနာ’’တိ ဣမိနာ ပုဗ္ဗဘာဂပညာယ ဧဝ အဘိညာဘာဝေါ ဝုတ္တော ဝိယ ဒိဿတီတိ ဝဒန္တိ ။ အပ္ပနာပညာ ပန အဘိညာဝ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ ပုဗ္ဗဘာဂပညာယ ဒန္ဓသီဃတာ၊ တဒဂ္ဂေန အပ္ပနာပညာယပီတိ။ သမုဒါစာရဂဟဏတာယာတိ သမုဒါစာရဿ ဂဟဏဘာဝေန၊ ပဝတ္တိဗာဟုလ္လတောတိ အတ္ထော။ အသုခါသေဝနာတိ ကသိရဘာဝနာ။

ပလိဗောဓုပစ္ဆေဒါဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဘာဝနာဝိဓာနာပရိဟာပနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ အသပ္ပာယသေဝီတိ ဥပစာရာဓိဂမတော ပုဗ္ဗေ အသပ္ပာယသေဝိတာယ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ။ ပစ္ဆာ အသပ္ပာယသေဝိတာယ ဒန္ဓာ အဘိညာ ဟောတိ။ သပ္ပာယသေဝိနောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ပုဗ္ဗဘာဂေတိ ဥပစာရဇ္ဈာနာဓိဂမတော ဩရဘာဂေ။ အပရဘာဂေတိ တတော ဥဒ္ဓံ။ တဿ ဝေါမိဿကတာတိ ယော ပုဗ္ဗဘာဂေ အသပ္ပာယံ သေဝိတွာ အပရဘာဂေ သပ္ပာယသေဝီ၊ တဿ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ။ ဣတရဿ သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ ဟောတိ။ ဧဝံ ပဌမစတုတ္ထာနံ ဝေါမိဿကတာယ ဒုတိယတတိယာတိ အတ္ထော။ အကတပလိဗောဓုပစ္ဆေဒဿ သပရိပန္ထတာယ ပဋိပဒါ ဒုက္ခာ ဟောတိ၊ ဣတရဿ သုခါ။ အသမ္ပာဒိတအပ္ပနာကောသလ္လဿ ဉာဏဿ အဝိသဒတာယ ဒန္ဓာ အဘိညာ ဟောတိ၊ ဝိသဒတာယ ခိပ္ပာ အဘိညာ။

တဏှာအဝိဇ္ဇာဝသေနာတိ တဏှာအဝိဇ္ဇာနံ အဘိဘဝါနဘိဘဝဝသေန။ သမထဝိပဿနာဓိကာရဝသေနာတိ သမထဝိပဿနာသု အသတော၊ သတော စ အဓိကာရဿ ဝသေန။ တဏှာယ သမာဓိဿ ဥဇုပဋိပက္ခတ္တာ သာ သမထပဋိပဒါယ ပရိပန္ထိနီတိ အာဟ ‘‘တဏှာဘိဘူတဿ ဟိ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဟောတီ’’တိ။ အဘိဘဝေါ စဿာ ဣတရကိလေသေဟိ အဓိကတာယ အနဘိဘူတဿ တဏှာယာတိ အဓိကာရတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ အဝိဇ္ဇာ ပညာယ ဥဇုပဋိပက္ခာတိ တဒဘိဘူတဿ ဒန္ဓာဘိညတာ ဝုတ္တာ။ အကတာဓိကာရောတိ ဘဝန္တရေ အကတပရိစယော ယထာ ပဂုဏံ ကတွာ ဝိဿဋ္ဌဂန္ထော အပ္ပမတ္တကေန ပယောဂေန သုပ္ပဝတ္တိ ဝါစုဂ္ဂတောဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ ကတပရိစယဿ ဘာဝနာ အပ္ပကသိရေနေဝ ဣဇ္ဈတီတိ အာဟ ‘‘ကတာဓိကာရဿ သုခါ’’တိ။ သွာယံ အကတော၊ ကတော စ အဓိကာရော သမထနိဿိတော ပဋိပဒါယံ ဝုတ္တော သမာဓိပ္ပဓာနတ္တာ ပဋိပဒါယ။ ဝိပဿနာနိဿိတော အဘိညာယံ ဉာဏပ္ပဓာနတ္တာ အပ္ပနာယ။ ကိလေသိန္ဒြိယဝသေနာတိ တိက္ခာတိက္ခာနံ ကိလေသိန္ဒြိယာနံ ဝသေန။ တေနာဟ ‘‘တိဗ္ဗကိလေသဿာ’’တိအာဒိ ။ တတ္ထ ကိလေသာ ကာမစ္ဆန္ဒာဒယော၊ ဣန္ဒြိယာနိ သဒ္ဓါဒီနိ။

ယထာဝုတ္တာ ပဋိပဒါဘိညာ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာတိ ဓမ္မနိဒ္ဒေသမ္ပိ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနမုခေန ဒဿေတုံ ‘‘ယော ပုဂ္ဂလော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပဂုဏောတိ န သုဘာဝိတော ဝသီဘာဝံ အပါပိတော။ တေနာဟ ‘‘ဥပရိဈာနဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ န သက္ကောတီ’’တိ။ အယံ ပရိတ္တောတိ အယံ သမာဓိ အပ္ပာနုဘာဝတာယ ပရိတ္တော။ အဝဍ္ဎိတေတိ ဧကင်္ဂုလဒွင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ န ဝဍ္ဎိတေ ယထာဥပဋ္ဌိတေ အာရမ္မဏေ။ ဧကင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ ဟိ ဝဍ္ဎိတံ အပ္ပမာဏမေဝါတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ပဂုဏော သုဘာဝိတော’’တိ ဝတွာ ‘‘ဥပရိဈာနဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ သက္ကောတီ’’တိ ဣမိနာ ယထာ ပဂုဏောပိ ဥပရိဈာနဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ အသက္ကောန္တော သမာဓိ ပရိတ္တောယေဝ ဟောတိ၊ န အပ္ပမာဏော၊ ဧဝံ ဉာဏုတ္တရဿ ဧကာသနေနေဝ ဥပရိဈာနနိဗ္ဗတ္တနေနာတိ သုဘာဝိတောပိ ဥပရိဈာနဿ ပစ္စယဘာဝသင်္ခါတာယ သုဘာဝိတကိစ္စသိဒ္ဓိယာ ‘‘အပ္ပမာဏော’’တွေဝ ဝုစ္စတိ။ အပရေ ပန သစေ သုဘာဝိတော ပဂုဏော ဝသီဘာဝံ ပတ္တော ဥပရိဈာနဿ ပစ္စယော အဟောန္တောပိ အပ္ပမာဏော ဧဝ၊ ပမာဏကရာနံ ရာဂါဒိပဋိပက္ခာနံ သုဝိဒူရဘာဝတောတိ ဝဒန္တိ။ ဝုတ္တလက္ခဏဝေါမိဿတာယာတိ ယော အပ္ပဂုဏော ဥပရိဈာနဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဝဍ္ဎိတေ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တော၊ အယံ ပရိတ္တော အပ္ပမာဏာရမ္မဏော။ ယော ပန ပဂုဏော ဥပရိဈာနဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ သက္ကောတိ၊ အဝဍ္ဎိတေ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တော၊ အယံ အပ္ပမာဏော ပရိတ္တာရမ္မဏောတိ ဧဝံ ပဌမစတုတ္ထသမာဓီနံ ဝုတ္တလက္ခဏဿ ဝေါမိဿကဘာဝေန ဒုတိယတတိယသမာဓိသင်္ဂါဟကော ဝေါမိဿကနယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတောတိ တတော ပဌမဇ္ဈာနတော ဥဒ္ဓံ။ ဝိရတ္တပီတိကန္တိ အတိက္ကန္တပီတိကံ ဝါ ဇိဂုစ္ဆိတပီတိကံ ဝါ။ အဝယဝေါ သမုဒါယဿ အင်္ဂန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ‘‘သေနင်္ဂံ ရထင်္ဂ’’န္တိအာဒီသု ဝိယာတိ အာဟ ‘‘စတုန္နံ ဈာနာနံ အင်္ဂဘူတာ စတ္တာရော သမာဓီ’’တိ။

ဟာနံ ဘဇတီတိ ဟာနဘာဂိယော၊ ဟာနဘာဂေါ ဝါ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဟာနဘာဂိယော၊ ပရိဟာနကောဋ္ဌာသိကောတိ အတ္ထော။ အာလယဿ အပေက္ခာယ အပရိစ္စဇနတော ဌိတိံ ဘဇတီတိ ဌိတိဘာဂိယော။ ဝိသေသံ ဘဇတီတိ ဝိသေသဘာဂိယော။ ပစ္စနီကသမုဒါစာရဝသေနာတိ တဿ တဿ ဈာနဿ ပစ္စနီကာနံ နီဝရဏဝိတက္ကဝိစာရာဒီနံ ပဝတ္တိဝသေန။ တဒနုဓမ္မတာယာတိ တဒနုရူပဘူတာယ သတိယာ။ သဏ္ဌာနဝသေနာတိ သဏ္ဌဟနဝသေန ပတိဋ္ဌာနဝသေန။ ‘‘သာ ပန တဒဿာဒသင်္ခါတာ၊ တဒဿာဒသမ္ပယုတ္တက္ခန္ဓသင်္ခါတာ ဝါ မိစ္ဆာသတီ’’တိ သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၇၉၉) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သာပေက္ခဿ ဥပရိ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ အဝိဂတနိကန္တိကာ တံတံပရိဟရဏသတီတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘သတိယာ ဝါ နိကန္တိယာ ဝါ’’တိ ဝိကပ္ပဝစနဉ္စ ယုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိသေသာဓိဂမဝသေနာတိ ဝိသေသာဓိဂမဿ ပစ္စယဘာဝဝသေန၊ ဝိသေသံ ဝါ အဓိဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ ဝိသေသာဓိဂမော၊ တဿ ဝသေန။ နိဗ္ဗိဒါသဟဂတသညာမနသိကာရသမုဒါစာရဝသေနာတိ အာဒီနဝဒဿနပုဗ္ဗင်္ဂမနိဗ္ဗိန္ဒနဉာဏသမ္ပယုတ္တသညာယ စ အာဘောဂဿ စ ပဝတ္တိဝသေန။ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယတာတိ သစ္စာနံ နိဗ္ဗိဇ္ဈနပက္ခိကတာ ဝိပဿနာယ သံဝတ္တတီတိ အတ္ထော။

ကာမသဟဂတာတိ ကာမာရမ္မဏာ၊ ကာမသညာဟိ ဝါ ဝေါကိဏ္ဏာ။ အဝိတက္ကသဟဂတာတိ ‘‘ကထံ နု ခေါ မေ အဝိတက္ကံ ဈာနံ ဘဝေယျာ’’တိ ဧဝံ အဝိတက္ကာရမ္မဏာ အဝိတက္ကဝိသယာ။ ကာမဉ္စာယံ ‘‘ပဌမဿ ဈာနဿာ’’တိအာဒိကော ပါဌော ပညာဝသေန အာဂတော၊ သမာဓိဿာပိ ပနေတ္ထ သင်္ဂဟော အတ္ထေဝါတိ ဥဒါဟရဏဿ သာတ္ထကတံ ဒဿေတုံ ‘‘တာယ ပန ပညာယ သမ္ပယုတ္တာ သမာဓီပိ စတ္တာရော ဟောန္တီ’’တိ တေသံ ဝသေန ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။

ဘာဝနာမယဿ သမာဓိဿ ဣဓာဓိပ္ပေတတ္တာ ဥပစာရေကဂ္ဂတာ ‘‘ကာမာဝစရော သမာဓီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဓိပတိံ ကရိတွာတိ ‘‘ဆန္ဒဝတော စေ သမာဓိ ဟောတိ၊ မယှမ္ပိ ဧဝံ ဟောတီ’’တိ ဆန္ဒံ အဓိပတိံ၊ ဆန္ဒံ ဓုရံ ဇေဋ္ဌကံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ။ လဘတိ သမာဓိန္တိ ဧဝံ ယံ သမာဓိံ လဘတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဆန္ဒသမာဓိ၊ ဆန္ဒာဓိပတိသမာဓီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဝီရိယသမာဓိအာဒယောပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

စတုက္ကဘေဒေတိ စတုက္ကဝသေန သမာဓိပ္ပဘေဒနိဒ္ဒေသေ။ အညတ္ထ သမ္ပယောဂဝသေန ဝိစာရေန သဟ ဝတ္တမာနော ဝိတက္ကော ပဉ္စကနယေ ဒုတိယဇ္ဈာနေ ဝိယောဇိတောပိ န သုဋ္ဌု ဝိယောဇိတောတိ၊ တေန သဒ္ဓိံယေဝ ဝိစာရသမတိက္ကမံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရာတိက္ကမေန တတိယ’’န္တိ။ ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ စတုက္ကဘေဒေ ဝုတ္တံ ဒုတိယံ ဈာနန္တိ ယောဇနာ။ ပဉ္စဈာနင်္ဂဝသေနာတိ ပဉ္စန္နံ ဈာနာနံ အင်္ဂဘာဝဝသေန သမာဓိဿ ပဉ္စဝိဓတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၀။ ဝိဘင်္ဂေတိ ဉာဏဝိဘင်္ဂေ။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနံ သံကိလေသဝေါဒါန’’န္တိ၊ ဧတ္ထ ‘‘သံကိလေသ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟာနဘာဂိယော ဓမ္မောတိ အပဂုဏေဟိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီဟိ ဝုဋ္ဌိတဿ သညာမနသိကာရာနံ ကာမာဒိအနုပက္ခန္ဒနံ။ ဝိသေသဘာဂိယော ဓမ္မောတိ ပဂုဏေဟိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီဟိ ဝုဋ္ဌိတဿ သညာမနသိကာရာနံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိအနုပက္ခန္ဒနံ။ တေနာဟ ‘‘ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘိ’’န္တိအာဒိ။ တဿတ္ထော (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၈၂၈) – အပဂုဏဿ ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘီနံ တတော ဝုဋ္ဌိတံ အာရမ္မဏဝသေန ကာမသဟဂတာ ဟုတွာ သညာမနသိကာရာ သမုဒါစရန္တိ စောဒေန္တိ တုဒန္တိ၊ တဿ ကာမာနုပက္ခန္ဒာနံ သညာမနသိကာရာနံ ဝသေန သာ ပဌမဇ္ဈာနပညာ ဟာယတိ၊ တသ္မာ ဟာနဘာဂိနီ ပညာ။ အဝိတက္ကသဟဂတာတိ အဝိတက္ကံ ဒုတိယံ ဈာနံ သန္တတော ပဏီတတော မနသိ ကရောတော အာရမ္မဏဝသေန အဝိတက္ကသဟဂတာ သမုဒါစရန္တိ ပဂုဏပဌမဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌိတံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဓိဂမတ္ထာယ စောဒေန္တိ တုဒန္တိ၊ တဿ ဒုတိယဇ္ဈာနာနုပက္ခန္ဒာနံ သညာမနသိကာရာနံ ဝသေန ပဌမဇ္ဈာနပညာ ဝိသေသဘူတဿ ဒုတိယဇ္ဈာနဿ ဥပ္ပတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနတာယ ဝိသေသဘာဂိနီ ပညာ။ တံသမ္ပယုတ္တော သမာဓိ ဣဓာဓိပ္ပေတော။ ဣမိနာ နယေနာတိ ဣမိနာ ပဌမဇ္ဈာနေ ဝုတ္တေန ဝိဓိနာ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီသုပိ ဟာနဘာဂိယဓမ္မော၊ ဝိသေသဘာဂိယဓမ္မော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒသပလိဗောဓဝဏ္ဏနာ

၄၁။ အရိယမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တောတိ လောကုတ္တရအပ္ပမာဏအပရိယာပန္နဂ္ဂဟဏေန လောကိယေဟိ အသာဓာရဏတော၊ သပ္ပီတိကာဒိဂ္ဂဟဏေန သာဓာရဏတော စ အရိယမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တော သမာဓိ ဝုတ္တော။ ဘာဝိတော ဟောတိ သညာယ သမ္ပယုတ္တတ္တာ။ တန္တိ အရိယမဂ္ဂသမာဓိံ။ ဝိသုန္တိ ပညာဘာဝနာယ ဝိသုံ ကတွာ န ဝဒါမ။

ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနံ ပရိဗုန္ဓေတိ ဥပရောဓေတိ ပဝတ္တိတုံ န ဒေတီတိ ပလိဗောဓော ရ-ကာရဿ လ-ကာရံ ကတွာ၊ ပရိပန္ထောတိ အတ္ထော။ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာတိ သမာပနေန၊ သင်္ဂဟဏေန ဝါ ဥပရုန္ဓိတွာ၊ အပလိဗောဓံ ကတွာတိ အတ္ထော။

အာဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ အာဝါသော။ ပရိစ္ဆေဒဝသေန ဝေဏိယတိ ဒိဿတီတိ ပရိဝေဏံ။ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူနံ တံ တံ ဝသနဋ္ဌာနံ။ သွာယံ အာဝါသော။ နဝကမ္မာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အာဝါသဿ တဒညံ အဘိဝုဒ္ဓိကာရဏံ သင်္ဂဏှာတိ။ ကာရဏေနာတိ ‘‘ဆာယူဒကသမ္ပန္နံ သုလဘဘိက္ခ’’န္တိအာဒိနာ ကာရဏေန။ အပေက္ခဝါတိ သာလယော။

တတြာတိ တသ္မိံ ပလိဗောဓာဘာဝေ။ ပါစီနခဏ္ဍရာဇိန္တိ ပုရတ္ထိမဒိသာယံ ပဗ္ဗတခဏ္ဍာနံ အန္တရေ ဝနရာဇိဋ္ဌာနံ။ ‘‘နာမာ’’တိ ဣမိနာ တဿ ပဒေသဿ အယံ သမညာတိ ဒဿေတိ။ ပဋိသာမိတမေဝါတိ နိစ္စကာလံ ပဋိသာမေတွာဝ ဝိဟာရတော နိက္ခမာမီတိ ဒဿေတိ။ ဓာတုနိဓာနဋ္ဌာနန္တိ ကာယဗန္ဓနဓမ္မကရဏနှာနသာဋိကအက္ခကဓာတုသင်္ခါတာနံ ပရိဘောဂသရီရဓာတူနံ နိဒဟိတဋ္ဌာနံ။ ဤဒိသဿ အယံ ထေရော ဝိယ အလဂ္ဂစိတ္တဿ။ ဧတေန ‘‘ဘိက္ခုနာ နာမ အာဝါသေ ဧဝရူပေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဩဝါဒေါ ဒိန္နော ဟောတိ။ ဣတော ပရေသုပိ ဝတ္ထူသု ဧသေဝ နယော။

ကုလန္တိ ကုလဂ္ဂဟဏေန ကုလမနုဿာနံ ဂဟဏံ ဂါမဂ္ဂဟဏေန ဂါမဝါသီနံ ဝိယ။ ဥပဋ္ဌာကကုလမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ပဂေဝ ဉာတိကုလန္တိ ဒဿေတိ။ ဥဒ္ဒေသတ္ထန္တိ ဥဒ္ဒိသာပနတ္ထံ၊ ပါဌံ ဥဒ္ဒိသာပေတွာ သဇ္ဈာယိတုန္တိ အတ္ထော။ ဣဓေဝါတိ ဣမသ္မိံယေဝ ပဒေသေ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိဟာရေတိ အတ္ထော။ တံ ဝိဟာရန္တိ တံ ကောရဏ္ဍကဝိဟာရံ။

ဥပဂတောတိ ဝဿံ ဥပဂတော။ သဒါတိ ဂတကာလတော ပဘုတိ ဝိသေသတော ပဝါရိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗဒါ ဒိဝသေ ဒိဝသေ။ ပရိဒေဝမာနာတိ တံတံဝိလပနဝသေန ဝိဝိဓံ ပရိဒေဝန္တီ။ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိန္တိ အတ္တနာ တတ္ထ ဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ ပစ္ဆာ သမာဂမပရိယောသာနံ ဒဟရဿ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ။

ကာယသက္ခိန္တိ ‘‘ပဿ ဣမ’’န္တိ မုခပဋိဂ္ဂါဟကံ ကတွာ။ ရထဝိနီတပဋိပဒန္တိ ဒသကထာဝတ္ထုကိတ္တနပုဗ္ဗိကံ ရထဝိနီတူပမာဟိ ဝိဘာဝိတံ ရထဝိနီတသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၂၅၂) အာဂတံ သတ္တဝိသုဒ္ဓိပဋိပဒံ။ နာလကပဋိပဒန္တိ ‘‘မောနေယျံ တေ ဥပညိဿ’’န္တိအာဒိနာ (သု။ နိ။ ၇၀၆) သတ္ထာရာ နာလကတ္ထေရဿ ဒေသိတပဋိပဒံ။ တုဝဋကပဋိပဒန္တိ ‘‘မူလံ ပပဉ္စသင်္ခါယာ’’တိအာဒိနာ (သု။ နိ။ ၉၂၂) ဘဂဝတာ ဒေသိတပဋိပဒံ။ တတ္ထ ဟိ ယထာက္ကမံ –

‘‘န မုနီ ဂါမမာဂမ္မ၊ ကုလေသု သဟသာ စရေ၊

ဃာသေသနံ ဆိန္နကထော၊ န ဝါစံ ပယုတံ ဘဏေ’’။ (သု။ နိ။ ၇၁၆)၊

‘‘ဂါမေ စ နာဘိသဇ္ဇေယျ၊ လာဘကမျာ ဇနံ န လပယေယျာ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၉၃၅) –

ဧဝမာဒိကာ ပရမပ္ပိစ္ဆကထာ အာဂတာ။ စတုပစ္စယသန္တောသဘာဝနာရာမတာဒီပကန္တိ စီဝရာဒီသု စတူသု ပစ္စယေသု သန္တောသဿ၊ ဘာဝနာရာမတာယ စ ပကာသကံ။

လဗ္ဘတီတိ လာဘော။ တေနာဟ ‘‘စတ္တာရော ပစ္စယာ’’တိ။ မဟာပရိဝါရေတိ ဝိပုလပရိဝါရေ။ ပိဏ္ဍပါတံ တာဝ ဒေန္တာ ဗုဒ္ဓပူဇာပတ္တစီဝရာဒီနိ တဿ ပရိဝါရာနိ ကတွာ ဒေန္တိ၊ တထာ စီဝရာဒိဒါနေပိ။ ဗာဟုလ္လိကပိဏ္ဍပါတိကာတိ ပိဏ္ဍပါတိကာ ဟုတွာ ပစ္စယဗာဟုလ္လိကာ။ ဝဒန္တီတိ ပုရိမဒိဝသေ ဘိက္ခာယ အာဟိဏ္ဍနကာလေ ယထာသုတံ ဝဒန္တိ။ နိစ္စဗျာဝဋော ဥပါသကာဒီနံ သင်္ဂဏှနေ။

တဿာတိ ဂဏဿ။ သောတိ ဂဏပလိဗောဓော။ ဧဝန္တိ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာကာရေန ဂဏဝါစကဿ ပရိယေသနမ္ပိ လဟုကမေဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ယောဇနတော ပရံ အဂန္တွာ’’တိ။ အတ္တနော ကမ္မန္တိ သမဏဓမ္မမာဟ။

ကတာကတေတိ ကတေ စ အကတေ စ ကမ္မေ ဇာနနဝသေန ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ကတာကတေတိ ဝါ အပ္ပကေ စ မဟန္တေ စ ကတေ၊ ယထာ ‘‘ဖလာဖလေ’’တိ။ သစေ ဗဟုံ အဝသိဋ္ဌန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘာရဟာရာ သင်္ဃကိစ္စပရိဏာယကာ။

ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခောတိ သီဟဠဒီပေ ကိရ ကုလဒါရကာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အာဝါဟဝိဝါဟသဒိသာ၊ တသ္မာ တံ ပရိစ္ဆိန္နဒိဝသံ အတိက္ကမေတုံ န သက္ကာ။ ‘‘သစေ တံ အလဘန္တော န သက္ကောတိ အဓိဝါသေတု’’န္တိအာဒိနာ သမာပနေန ပလိဗောဓုပစ္ဆေဒေါ ဝုတ္တော၊ ဗျတိရေကတော ပန ‘‘သစေ တံ အလဘန္တော သက္ကောတိ အဓိဝါသေတုံ၊ အရညံ ပဝိသိတွာ သမဏဓမ္မောဝ ကာတဗ္ဗော’’တိ အယမတ္ထော ဒဿိတောတိ သင်္ဂဟဏေန ပလိဗောဓုပစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။

တထာတိ ယထာ ဥပဇ္ဈာယော ဂိလာနော ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော၊ တထာ ဥပသမ္ပာဒိတအန္တေဝါသိကော အတ္တနော ကမ္မဝါစံ ဝတွာ ဥပသမ္ပာဒိတော။

ယော ကောစိ ရောဂေါတိ မူလဘူတော၊ အနုဗန္ဓော ဝါ အတ္တနော ဥပ္ပန္နော။ အနမတဂ္ဂေတိ အနု အနု အမတဂ္ဂေ အနာဒိမတိ။

‘‘ဂန္ထော’’တိ ဣမိနာ ဂန္ထပလိဗောဓော ဣဓ ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ပရိယတ္တိဟရဏ’’န္တိ။ သဇ္ဈာယာဒီဟီတိ သဇ္ဈာယဓာရဏပရိစယပုစ္ဆာဒီဟိ။ ဣတရဿာတိ အဗျာဝဋဿ။ ယဿ ဂန္ထဓုရံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဌိတဿာပိ ဂန္ထော ဝတ္တတေဝ၊ န တဿ ဂန္ထော ပလိဗောဓော။ ယထာ တမှိ တမှိ ဝတ္ထုမှိ အာဂတတ္ထေရာနံ၊ နာပိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဂန္ထပသုတဿ။ မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသကော အာဂစ္ဆတိ၊ သုတ္တပဒေသာနံ ဝါရာနဉ္စ သဒိသတာယ ဗျာမုယှနတော။ ပုန န ဩလောကေဿာမီတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဂန္ထဓုရံ ဝိဿဇ္ဇေမီတိ အတ္ထော။

ဂါမဝါသိကတ္ထေရေဟီတိ အနုရာဓပုရဝါသီဟိ။ အနုဂ္ဂဟေတွာတိ အဂ္ဂဟေတွာ တတ္ထ ပရိစယံ အကတွာ။ ပဉ္စနိကာယမဏ္ဍလေတိ ဒီဃာဂမာဒိကေ ပဉ္စပိ နိကာယေ သိက္ခိတပရိသာယ။ ပရိဝတ္တေဿာမီတိ ဝဏ္ဏယိဿာမိ။ သုဝဏ္ဏဘေရိန္တိ သေဋ္ဌဘေရိံ။ ကတမာစရိယာနံ ဥဂ္ဂဟောတိ ကတမေသံ အာစရိယာနံ ဥဂ္ဂဟော၊ ကေန ပရိဝတ္တီယတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အာစရိယမဂ္ဂေါတိ အာစရိယာနံ ကထာမဂ္ဂေါ။ အတ္တနော အာစရိယာနန္တိ အတ္တနော ကထေတုံ ယုတ္တာနံ အာစရိယာနံ။ သုဝိနိစ္ဆိတာ သဗ္ဗာ တိပိဋကပရိယတ္တိ ဧတသ္မိံ အတ္ထီတိ သဗ္ဗပရိယတ္တိကော၊ တေပိဋကောတိ အတ္ထော။ ပီဌေ နိသိန္နော တတော ဩတရိတွာ ဘူမိယံ တဋ္ဋိကာယ နိသီဒိတွာ။ ဂတကဿာတိ ပဋိပတ္တိဂမနေန ဂတဿ ဒိဋ္ဌသစ္စဿ။ စီဝရံ ပါရုပိတွာတိ အာစရိယဿ အပစိတိဒဿနတ္ထံ ပရိမဏ္ဍလံ စီဝရံ ပါရုပိတွာ။ သာဌေယျာဘာဝတော ဥဇု။ ကာရဏာကာရဏဿ အာဇာနနတော အာဇာနီယော။

ပေါထုဇ္ဇနိကာတိ ပုထုဇ္ဇနေ ဘဝါ။ ဒုပ္ပရိဟာရာ ဗဟုပရိဿယတာယ။ တထာ ဟိဿာ ဥတ္တာနသေယျကဒါရကော၊ တရုဏသဿဉ္စ နိဒဿိတံ။ ဝိပဿနာယ ပလိဗောဓော သမထယာနိကဿ၊ န ဝိပဿနာယာနိကဿ။ ယေဘုယျေန ဟိ ဈာနလာဘီ သမထယာနိကောဝ ဟောတိ ဝိပဿနာသုခတော။ ဣတရေနာတိ သမထတ္ထိကေန။ အဝသေသာ နဝ ပလိဗောဓာ။

ကမ္မဋ္ဌာနဒါယကဝဏ္ဏနာ

၄၂။ ကမ္မဋ္ဌာနေ နိယုတ္တော ကမ္မဋ္ဌာနိကော၊ ဘာဝနမနုယုဉ္ဇန္တော။ တေန ကမ္မဋ္ဌာနိကေန။ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ’’တိ ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ။ သဟဝါသီနံ ဘိက္ခူနံ။ မုဒုစိတ္တတန္တိ အတ္တနိ မုဒုစိတ္တတံ ဇနေတိ၊ အယဉ္စ သဟဝါသီနံ စိတ္တမဒ္ဒဝဇနနာဒိအတ္ထော ‘‘မနုဿာနံ ပိယော ဟောတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေန မေတ္တာနိသံသသုတ္တေန (အ။ နိ။ ၁၁။၁၅၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၂၂၊ မိ။ ပ။ ၄။၄။၆) ဒီပေတဗ္ဗော။ အနောလီနဝုတ္တိကော ဟောတိ သမ္မာပဋိပတ္တိယံ။ ဒိဗ္ဗာနိပိ အာရမ္မဏာနိ ပဂေဝ ဣတရာနိ။ သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗသ္မိံ သမဏကရဏီယေ၊ သဗ္ဗသ္မိံ ဝါ ကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂေ။ ပုဗ္ဗာသေဝနဝသေန အတ္ထယိတဗ္ဗံ။ ယောဂဿ ဘာဝနာယ အနုယုဉ္ဇနံ ယောဂါနုယောဂေါ၊ တဒေဝ ကရဏီယဋ္ဌေန ကမ္မံ၊ တဿ ယောဂါနုယောဂကမ္မဿ ဌာနံ နိပ္ဖတ္တိဟေတု။

နိစ္စံ ပရိဟရိတဗ္ဗတ္တာတိ သဗ္ဗတ္ထကကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိယ ဧကဒါဝ အနနုယုဉ္ဇိတွာ သဗ္ဗကာလံ ပရိဟရဏီယတ္တာ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ။ ဧဝမာဒိဂုဏသမန္နာဂတန္တိ ပိယဘာဝါဒီဟိ ဂုဏေဟိ သမ္ပန္နံ။ ကလျာဏမိတ္တော ဟိ သဒ္ဓါသမ္ပန္နော ဟောတိ သီလသမ္ပန္နော သုတသမ္ပန္နော စာဂသမ္ပန္နော ဝီရိယသမ္ပန္နော သတိသမ္ပန္နော သမာဓိသမ္ပန္နော ပညာသမ္ပန္နော။ တတ္ထ သဒ္ဓါသမ္ပတ္တိယာ သဒ္ဒဟတိ တထာဂတဿ ဗောဓိံ၊ ကမ္မဖလဉ္စ၊ တေန သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ ဟေတုဘူတံ သတ္တေသု ဟိတေသိတံ န ပရိစ္စဇတိ။ သီလသမ္ပတ္တိယာ သတ္တာနံ ပိယော ဟောတိ ဂရု ဘာဝနီယော စောဒကော ပါပဂရဟီ ဝတ္တာ ဝစနက္ခမော၊ သုတသမ္ပတ္တိယာ သစ္စပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒိပဋိသံယုတ္တာနံ ဂမ္ဘီရာနံ ကထာနံ ကတ္တာ ဟောတိ၊ စာဂသမ္ပတ္တိယာ အပ္ပိစ္ဆော ဟောတိ သန္တုဋ္ဌော ပဝိဝိတ္တော အသံသဋ္ဌော၊ ဝီရိယသမ္ပတ္တိယာ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟောတိ အတ္တဟိတပရဟိတပဋိပတ္တိယံ၊ သတိသမ္ပတ္တိယာ ဥပဋ္ဌိတဿတိ ဟောတိ၊ သမာဓိသမ္ပတ္တိယာ အဝိက္ခိတ္တော သမာဟိတစိတ္တော၊ ပညာသမ္ပတ္တိယာ အဝိပရီတံ ပဇာနာတိ။ သော သတိယာ ကုသလာကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဂတိယော သမန္နေသမာနော ပညာယ သတ္တာနံ ဟိတာဟိတံ ယထာဘူတံ ဇာနိတွာ သမာဓိနာ တတ္ထ ဧကဂ္ဂစိတ္တော ဟုတွာ ဝီရိယေန သတ္တေ အဟိတံ နိသေဓေတွာ ဟိတေ နိယောဇေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပိယော…ပေ… နိယောဇကောတိ ဧဝမာဒိဂုဏသမန္နာဂတ’’န္တိ။

တံ ပန ကလျာဏမိတ္တံ ပရမုက္ကံသဂတံ ဒဿေတုံ ‘‘မမံ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကာရကဘာဝံ ယောဂကမ္မဿ။ ပကာသေတိ အတ္တာနံ ပဋိပတ္တိယာ အမောဃဘာဝဒဿနေန သမုတ္တေဇနာယ၊ သမ္ပဟံသနာယ စ၊ နနု ကထေသိ ပဝေဏိပါလနတ္ထန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝရူပေါတိ ပေသလော ဟုတွာ ဗဟုဿုတော။ တန္တိဓရောတိ သုတ္တဓရော တတ္ထ ကေဟိစိပိ အသံဟီရော။ ဝံသာနုရက္ခကောတိ ဗုဒ္ဓါနုဗုဒ္ဓဝံသဿ အနုရက္ခကော။ ပဝေဏိပါလကောတိ ပဝေဏိယာ အာစရိယုဂ္ဂဟဏဿ အနုပါလကော။ အာစရိယမတိကောတိ အာစရိယမတိယံ နိယုတ္တော တဿာ အနတိဝတ္တနတော။ န အတ္တနောမတိံ ပကာသေတိ ကထေတီတိ န အတ္တနောမတိကော၊ အတ္တနော မတိံ ပဂ္ဂယှ ဝတ္တာ န ဟောတီတိ အတ္ထော။

‘‘ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တခီဏာသဝါဒယော’’တိအာဒိ ဧကစ္စခီဏာသဝတော ဗဟုဿုတောဝ ကမ္မဋ္ဌာနဒါနေ သေယျောတိ ဒဿနတ္ထံ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တခီဏာသဝါဒယောတိ ‘‘ယံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတုကာမော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တခီဏာသဝါဒိကာ။ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာနံ ဝိသောဓိတတ္တာတိ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗတော ‘‘ဥဂ္ဂဟော’’တိ လဒ္ဓနာမာယ ကမ္မဋ္ဌာနုပကာရာယ ပါဠိယာ၊ တဒတ္ထံ ပရိပုစ္ဆနတော ‘‘ပရိပုစ္ဆာ’’တိ လဒ္ဓသမညာယ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာယ စ ဝိသေသတော သောဓိတတ္တာ နိဂ္ဂုမ္ဗံ နိဇ္ဇဋံ ကတွာ ဂဟိတတ္တာ။ ဣတော စိတော စ သုတ္တဉ္စ ကာရဏဉ္စ သလ္လက္ခေတွာတိ ပဉ္စသုပိ နိကာယေသု ဣတော စိတော စ တဿ တဿ ကမ္မဋ္ဌာနဿ အနုရူပံ သုတ္တပဒဉ္စေဝ သုတ္တာနုဂတံ ယုတ္တိဉ္စ သုဋ္ဌု ဥပလက္ခေတွာ။ သပ္ပာယာသပ္ပာယံ ယောဇေတွာတိ ယဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခတိ၊ တဿ ဥပကာရာနုပကာရံ ယုတ္တိံ မဂ္ဂနေန ယောဇေတွာ၊ သမာဒါယ ဝါ သမ္မဒေဝ ဟဒယေ ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ မဟာမဂ္ဂံ ဒဿေန္တောတိ ကမ္မဋ္ဌာနဝိဓိံ မဟာမဂ္ဂံ ကတွာ ဒဿေန္တော။

သဗ္ဗတ္ထာတိ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဟာရေ။ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ကုရုမာနေနာတိ ပဝိဋ္ဌကာလေ အာဂန္တုကဝတ္တံ၊ နိက္ခမနကာလေ ဂမိကဝတ္တန္တိ ယထာရဟံ တံ တံ ဝတ္တံ ပူရေန္တေန။ သဗ္ဗပါရိဟာရိယတေလန္တိ သဗ္ဗေသံ အင်္ဂါနံ ၊ သဗ္ဗေသံ ဝါ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ပရိဟရိတဗ္ဗတေလံ။ ဌပေမီတိ အနုဇာနာပနံ။ ယံ တံ သမ္မာဝတ္တံ ပညတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကဒိဝသံ သာယံ ဝိဿဇ္ဇိတေနာပီတိ ယောဇနာ။ အာရောစေတဗ္ဗံ အာဂမနကာရဏံ။ သပ္ပာယဝေလာ သရီရစိတ္တာနံ ကလ္လသမယော။

စရိယာဝဏ္ဏနာ

၄၃။ သန္တာနေ ရာဂဿ ဥဿန္နဘာဝေန စရဏံ ပဝတ္တိ ရာဂစရိယာ၊ သာ သဿတာသယာဒယော ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တထာ ဒေါသစရိယာဒယော။ သံသဂ္ဂေါ သမ္ပယောဂါရဟဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ယထာ ‘‘ရာဂမောဟစရိယာ ဒေါသမောဟစရိယာ’’တိအာဒိ။ သန္နိပါတော ဧကသန္တတိပရိယာပန္နတာဝသေန၊ ယထာ ‘‘ရာဂဒေါသစရိယာ ရာဂဒေါသမောဟစရိယာ’’တိအာဒိ။ ဣမာ ဧဝ ဟိ သန္ဓာယ ‘‘အပရာပိ စတဿော’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာတိ ယထာ ရာဂါဒီနံ၊ တထာ သဒ္ဓါဒီနံ သံသဂ္ဂသန္နိပါတဝသေန သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိစရိယာ သဒ္ဓါဝိတက္ကစရိယာ ဗုဒ္ဓိဝိတက္ကစရိယာ သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝိတက္ကစရိယာတိ။ ဣမာ အပရာပိ စတဿော။ ဧဝန္တိ သံသဂ္ဂသန္နိပါတဝသေန။ သံသဂ္ဂန္တိ သံသဇ္ဇနံ မိဿီကရဏံ ‘‘ရာဂသဒ္ဓါစရိယာ ဒေါသသဒ္ဓါစရိယာ’’တိအာဒိနာ။ အနေကာတိ တေသဋ္ဌိ၊ တတော အတိရေကာပိ ဝါ၊ တာ ပန အသမ္မောဟန္တေန သံယုတ္တသုတ္တဋီကာယံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿိတာတိ တတ္ထ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ပကတီ’’တိ ဣမိနာ အသတိ ပဋိပက္ခဘာဝနာယံ တတ္ထ တတ္ထ သန္တာနေ စရိယာယ သဘာဝဘူတတံ ဒဿေတိ။ ဥဿန္နတာ အညဓမ္မေဟိ ရာဂါဒီနံ အဓိကတာ၊ ယတော ရာဂစရိယာဒီနံ ပစ္စယသမဝါယေ ရာဂါဒယော ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ အဘိဏှဉ္စ ပဝတ္တန္တိ။ တာသံ ဝသေနာတိ ဆန္နံ မူလစရိယာနံ ဝသေန ဆဠေဝ ပုဂ္ဂလာ ဟောန္တိ။ အညထာ အနေကပုဂ္ဂလာ သိယုံ၊ တထာ စ သတိ အဓိပ္ပေတတ္ထသိဒ္ဓိ စ န သိယာတိ အဓိပ္ပာယော။

သဒ္ဓါ ဗလဝတီ ဟောတိ ရာဂုဿန္နေ သန္တာနေ တဒနုဂုဏဿ ဓမ္မဿ နိယောဂတော အဓိကဘာဝသမ္ဘဝတော။ တေနာဟ ‘‘ရာဂဿ အာသန္နဂုဏတ္တာ’’တိ၊ သိနေဟပရိယေသနာပရိစ္စဇနေဟိ သဘာဂဓမ္မတ္တာတိ အတ္ထော။ သဘာဂေါ ဟိ ဒူရေပိ အာသန္နေယေဝါတိ သဘာဂတာလက္ခဏမိဓ အာသန္နဂ္ဂဟဏံ။ တတ္ထ သဒ္ဓါယ သိနိယှနံ ပသာဒဝသေန အကာလုဿိယံ အလူခတာ ၊ ရာဂဿ ပန ရဉ္ဇနဝသေန။ သဒ္ဓါယ ပရိယေသနံ အဓိမုစ္စနဝသေန တန္နိန္နတာ၊ ရာဂဿ တဏှာယနဝသေန။ သဒ္ဓါယ အပရိစ္စဇနံ ဩကပ္ပနဝသေန အနုပက္ခန္ဒနံ၊ ရာဂဿ အဘိသင်္ဂဝသေနာတိ ဧဝံ ဘိန္နသဘာဝါနမ္ပိ တေသံ ယထာ အလူခတာဒိသာမညေန သဘာဂတာ၊ ဧဝံ တံသမင်္ဂီနမ္ပိ ပုဂ္ဂလာနန္တိ အာဟ ‘‘ရာဂစရိတဿ သဒ္ဓါစရိတော သဘာဂေါ’’တိ။

ပညာ ဗလဝတီ ဟောတိ ဒေါသုဿန္နေ သန္တာနေ တဒနုဂုဏဿ ဓမ္မဿ နိယောဂတော အဓိကဘာဝသမ္ဘဝတော။ တေနာဟ ‘‘ဒေါသဿ အာသန္နဂုဏတ္တာ’’တိ၊ အနလ္လီယနပရိယေသနပရိဝဇ္ဇနေဟိ သဘာဂဓမ္မတ္တာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ပညာယ အာရမ္မဏဿ အနလ္လီယနံ တဿ ယထာသဘာဝါဝဗောဓဝသေန ဝိသံသဋ္ဌတာ၊ ဒေါသဿ ပန ဗျာပဇ္ဇနဝသေန။ ပညာယ ပရိယေသနံ ယထာဘူတဒေါသပဝိစယော၊ ဒေါသဿ အဘူတဒေါသနိဇိဂီသာ။ ပညာယ ပရိဝဇ္ဇနံ နိဗ္ဗိန္ဒနာဒိဝသေန ဉာဏုတြာသော၊ ဒေါသဿ အဟိတာဓာနဝသေန ဆဍ္ဍနန္တိ ဧဝံ ဘိန္နသဘာဝါနမ္ပိ တေသံ ယထာ အနလ္လီယနာဒိသာမညေန သဘာဂတာ၊ ဧဝံ တံသမင်္ဂီနမ္ပိ ပုဂ္ဂလာနန္တိ အာဟ ‘‘ဒေါသစရိတဿ ဗုဒ္ဓိစရိတော သဘာဂေါ’’တိ။

အန္တရာယကရာ ဝိတက္ကာတိ မိစ္ဆာဝိတက္ကာ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ မောဟုဿန္နေ သန္တာနေ တဒနုဂုဏဿ ဓမ္မဿ ယေဘုယျေန ပဝတ္တိသဗ္ဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘မောဟဿ အာသန္နလက္ခဏတ္တာ’’တိ၊ အနဝဋ္ဌာနစဉ္စလဘာဝေဟိ သဘာဂဓမ္မတ္တာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဝိတက္ကဿ အနဝဋ္ဌာနံ ပရိကပ္ပဝသေန သဝိပ္ဖာရတာယ၊ မောဟဿ သမ္မူဠှတာဝသေန ဗျာကုလတာယ။ တထာ ဝိတက္ကဿ လဟုပရိဝိတက္ကနေန တဒင်္ဂစလတာယ စဉ္စလတာ၊ မောဟဿ အနောဂါဠှတာယာတိ ဧဝံ ဘိန္နသဘာဝါနမ္ပိ တေသံ ယထာ အနဝဋ္ဌာနာဒိသာမညေန သဘာဂတာ၊ ဧဝံ တံသမင်္ဂီနမ္ပိ ပုဂ္ဂလာနန္တိ အာဟ ‘‘မောဟစရိတဿ ဝိတက္ကစရိတော သဘာဂေါ’’တိ။

တဏှာ ရာဂေါယေဝ သဘာဝတော၊ တသ္မာ ရာဂစရိယာဝိနိမုတ္တာ တဏှာစရိယာ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ တံသမ္ပယုတ္တောတိ တေန ရာဂေန သမ္ပယုတ္တော၊ ဒေါသာဒယော ဝိယ တေန ဝိပ္ပယုတ္တော နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ တဒုဘယန္တိ တဏှာမာနဒွယံ။ နာတိဝတ္တတီတိ သဘာဝတော၊ သမ္ပယောဂဝသေန စ န အတိက္ကမိတွာ ဝဋ္ဋတိ။ ကာမဉ္စေတ္ထ ယထာ ရာဂဒေါသေဟိ သမ္ပယောဂဝသေန သဟ ဝတ္တမာနဿပိ မောဟဿ ဥဿန္နတာဝသေန ဝိသုံ စရိယာဘာဝေါ၊ န ကေဝလံ မောဟဿေဝ၊ တထာ သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝိတက္ကာနံ။ ဧဝံ ရာဂေန သတိပိ သမ္ပယောဂေ မာနဿာပိ ဝိသုံ စရိယာဘာဝေါ ယုတ္တော သိယာ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ရာဂပဋိဃမာနဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာဝိဇ္ဇာနံ ဝိယ အနုသယဋ္ဌော ဣမေသံ ရာဂါဒီနံယေဝ အာဝေဏိကော စရိယဋ္ဌောတိ၊ နတ္ထေဝ မာနစရိယာ။ ယတော စရိယာ ‘‘ပကတီ’’တိ ဝုတ္တာ။ ပကတိ စ သဘာဝေါတိ။ ဧတေနေဝ ဒိဋ္ဌိယာပိ ဝိသုံ စရိယာဘာဝါဘာဝေါ သံဝဏ္ဏိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန မောဟစရိယန္တောဂဓာဝ ဒိဋ္ဌိစရိယာတိ ဒဿေတုံ ‘‘မောဟနိဒါနတ္တာ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စ-သဒ္ဒေန သမ္ပယောဂံ သမုစ္စိနောတိ မောဟနိဒါနတ္တာ၊ မောဟသမ္ပယုတ္တတ္တာ စာတိ။

၄၄။ ကိံ သပ္ပာယန္တိ ကီဒိသံ သေနာသနာဒိသပ္ပာယံ။ ပုဗ္ဗာစိဏ္ဏံ ပုရိမဇာတီသု အာစရိတံ။ ဧကစ္စေတိ ဥပတိဿတ္ထေရံ သန္ဓာယာဟ။ တေန ဟိ ဝိမုတ္တိမဂ္ဂေ တထာ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗေ ကိရာတိ ကိရ-သဒ္ဒေါ အရုစိသူစနတ္ထော။ ဣဋ္ဌပ္ပယောဂေါ မနာပကိရိယာ။ သုဘကမ္မဗဟုလော ယေဘုယျေန သောဘနကမ္မကာရီ။ န သဗ္ဗေ ရာဂစရိတာ ဧဝ ဟောန္တိ၊ အလုဒ္ဓါနမ္ပိ ပုဗ္ဗေ ဣဋ္ဌပ္ပယောဂသုဘကမ္မဗဟုလတာသမ္ဘဝတော၊ သဂ္ဂါ စဝိတွာ ဣဓူပပတ္တိသမ္ဘဝတော စ။ ဧတေန အသတိ ပုဗ္ဗဟေတုနိယာမေ ယထာဝုတ္တကာရဏမတ္တေန န တေသံ လုဒ္ဓတာ၊ လုဒ္ဓဘာဝဟေတုကာ စ ရာဂစရိယာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ။

ဣတရေတိ ဆေဒနာဒိကမ္မဗဟုလာ နိရယာဒိတော ဣဓူပပန္နာ စ န သဗ္ဗေ ဒေါသမောဟစရိတာ ဧဝ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ ဣဓာပိ ယထာဝုတ္တကာရဏဿ ကောဓနဘာဝေ၊ မူဠှဘာဝေ စ အနေကန္တိကတ္တာ ဒေါသမောဟစရိတတာယပိ အနေကံသိကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဓာတူနံ ဥဿဒနိယမော ယဒိ ပမာဏတော၊ သော နတ္ထိ၊ အထ သာမတ္ထိယတော၊ သောပိ ဧကံသိကော န ဥပလဗ္ဘတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယထာဝုတ္တေနေဝ နယေန ဥဿဒနိယမော နာမ နတ္ထီ’’တိ။ တတ္ထ ယထာဝုတ္တေနေဝါတိ ‘‘ဒွိန္နံ ပန ဓာတူန’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရေနေဝ။ ဒေါသနိယမေတိ သေမှာဒိဒေါသာဓိကတာယ ရာဂါဒိစရိတော ဟောတီတိ ဒေါသဝသေန စရိယာနိယမေ ‘‘သေမှာဓိကော ရာဂစရိတော’’တိ ဝတွာ ပုန ‘‘သေမှာဓိကော မောဟစရိတော’’တိ၊ ‘‘ဝါတာဓိကော မောဟစရိတော’’တိ ဝတွာ ပုန ‘‘ဝါတာဓိကော ရာဂစရိတော’’တိ စ ဝုတ္တတ္တာ တမ္ပိ ဒေါသဝသေန နိယမဝစနံ ပုဗ္ဗာပရဝိရုဒ္ဓမေဝ။ အပရိစ္ဆိန္နဝစနန္တိ ပရိစ္ဆေဒကာရိကာယ ပညာယ န ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝုတ္တဝစနံ၊ အနုပပရိက္ခိတဝစနန္တိ အတ္ထော။

ဥဿဒကိတ္တနေတိ ဝိပါကကထာယံ ဂဟိတဥဿဒကိတ္တနေ။ ပုဗ္ဗဟေတုနိယာမေနာတိ ပုရိမဘဝေ ပဝတ္တလောဘာဒိဟေတုနိယာမေန။ နိယာမောတိ စ တေသံယေဝ လောဘာဒီနံ ပဋိနိယတော လုဗ္ဘနာဒိသဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ လောဘော ဥဿဒေါ ဧတေသန္တိ လောဘုဿဒါ၊ ဥဿန္နလောဘာ၊ လောဘာဓိကာတိ အတ္ထော။ အမောဟုဿဒါ စာတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ တေန ယေ ဣမေ လောဘုဿဒတာဒီနံ ပစ္စေကံ ဝေါမိဿတော စ စုဒ္ဒသ ပဘေဒါ ဣစ္ဆိတာ၊ တေ အနဝသေသတော သမ္ပိဏ္ဍေတိ ယထာဝုတ္တေသု ဆသွေဝ တေသံ အန္တောဂဓတ္တာ။ ဖလဘူတာ စေတ္ထ လောဘုဿဒတာဒယော ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ တံ နေသံ လောဘုဿဒတာဒီနံ ပစ္စေကံ ဝေါမိဿကတာဒိံ ဝိဘာဂေန ဒဿေတုံ ‘‘ယဿ ဟီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ကမ္မာယူဟနက္ခဏေတိ ကမ္မကရဏဝေလာယံ။ လောဘော ဗလဝါတိ လောဘော တဇ္ဇာယ ပစ္စယသာမဂ္ဂိယာ သာမတ္ထိယတော အဓိကော ဟောတိ။ အလောဘော မန္ဒောတိ တပ္ပဋိပက္ခော အလောဘော ဒုဗ္ဗလော။ ကထံ ပနေတေ လောဘာလောဘာ အညမညံ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘူတာ ဧကက္ခဏေ ပဝတ္တန္တီတိ? န ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ‘‘ဧကက္ခဏေ ပဝတ္တန္တီ’’တိ။ နိကန္တိက္ခဏံ ပန အာယူဟနပက္ခိယမေဝ ကတွာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ ပရိယာဒါတုန္တိ အဘိဘဝိတုံ န သက္ကောတိ။ ယော ဟိ ‘‘ဧဝံသုန္ဒရံ ဧဝံဝိပုလံ ဧဝံမဟဂ္ဃဉ္စ န သက္ကာ ဒါတု’’န္တိအာဒိနာ အမုတ္တစာဂတာဒိဝသေန ပဝတ္တာယ စေတနာယ သမ္ပယုတ္တော အလောဘော၊ သော သမ္မဒေဝ လောဘံ ပရိယာဒါတုံ န သက္ကောတိ။ ဒေါသမောဟာနံ အနုပ္ပတ္တိယာ၊ တာဒိသပစ္စယလာဘေန စ အဒေါသာမောဟာ ဗလဝန္တော။ တသ္မာတိ လောဘာဒေါသာမောဟာနံ ဗလဝဘာဝတော၊ အလောဘဒေါသမောဟာနဉ္စ ဒုဗ္ဗလဘာဝတောတိ ဝုတ္တမေဝ ကာရဏံ ပစ္စာမသတိ။ သောတိ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော။ တေန ကမ္မေနာတိ တေန လောဘာဒိဥပနိဿယဝတာ ကုသလကမ္မုနာ။ သုခသီလောတိ သခိလော။ တမေဝတ္ထံ ‘‘အက္ကောဓနော’’တိ ပရိယာယေန ဝဒတိ။

ပုရိမနယေနေဝါတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယာနုသာရေန မန္ဒာ အလောဘာဒေါသာ လောဘဒေါသေ ပရိယာဒါတုံ န သက္ကောန္တိ၊ အမောဟော ပန ဗလဝါ မောဟံ ပရိယာဒါတုံ သက္ကောတီတိ ဧဝံ တတ္ထ တတ္ထ ဝါရေ ယထာရဟံ အတိဒေသတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒုဋ္ဌောတိ ကောဓနော။ ဒန္ဓောတိ မန္ဒပညော။ သီလကောတိ သုခသီလော။

ဧတ္ထ စ လောဘဝသေန၊ ဒေါသမောဟလောဘဒေါသလောဘမောဟဒေါသမောဟလောဘဒေါသမောဟဝသေနာတိ တယော ဧကကာ၊ တယော ဒုကာ၊ ဧကော တိကောတိ လောဘာဒိဥဿဒဝသေန အကုသလပက္ခေယေဝ သတ္တ ဝါရာ၊ တထာ ကုသလပက္ခေ အလောဘာဒိဥဿဒဝသေနာတိ စုဒ္ဒသ ဝါရာ လဗ္ဘန္တိ။ တတ္ထ အလောဘဒေါသာမောဟာ၊ အလောဘာဒေါသမောဟာ၊ အလောဘဒေါသမောဟာ ဗလဝန္တောတိ အာဂတေဟိ ကုသလပက္ခေ တတိယဒုတိယပဌမဝါရေဟိ ဒေါသုဿဒမောဟုဿဒဒေါသမောဟုဿဒဝါရာ ဂဟိတာ ဧဝ ဟောန္တိ၊ တထာ အကုသလပက္ခေ လောဘာဒေါသမောဟာ၊ လောဘဒေါသာမောဟာ၊ လောဘာဒေါသာမောဟာ ဗလဝန္တောတိ အာဂတေဟိ တတိယဒုတိယပဌမဝါရေဟိ အဒေါသုဿဒအမောဟုဿဒအဒေါသာမောဟုဿဒဝါရာ ဂဟိတာ ဧဝါတိ အကုသလကုသလပက္ခေသု တယော တယော ဝါရေ အန္တောဂဓေ ကတွာ အဋ္ဌေဝ ဝါရာ ဒဿိတာ။ ယေ ပန ဥဘယေသံ မိဿတာဝသေန လောဘာလောဘုဿဒဝါရာဒယော အပရေ ဧကူနပညာသ ဝါရာ ဒဿေတဗ္ဗာ၊ တေ အလဗ္ဘနတော ဧဝ န ဒဿိတာ။ န ဟိ ဧကသ္မိံ သန္တာနေ အန္တရေန အဝတ္ထန္တရံ ‘‘လောဘော စ ဗလဝါ၊ အလောဘော စာ’’တိအာဒိ ယုဇ္ဇတီတိ၊ ပဋိပက္ခဝသေန ဝါ ဟိ ဧတေသံ ဗလဝဒုဗ္ဗလဘာဝေါ၊ သဟဇာတဓမ္မဝသေန ဝါ။ တတ္ထ လောဘဿ တာဝ ပဋိပက္ခဝသေန အလောဘေန အနဓိဘူတတာယ ဗလဝဘာဝေါ၊ တထာ ဒေါသမောဟာနံ အဒေါသာမောဟေဟိ။ အလောဘာဒီနံ ပန လောဘာဒိအဘိဘဝနတော၊ သဗ္ဗေသဉ္စ သမာနဇာတိယမဘိဘုယျ ပဝတ္တိဝသေန သဟဇာတဓမ္မတော ဗလဝဘာဝေါ။ တေန ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘လောဘော ဗလဝါ အလောဘော မန္ဒော၊ အဒေါသာမောဟာ ဗလဝန္တော ဒေါသမောဟာ မန္ဒာ’’တိ။ သော စ နေသံ မန္ဒဗလဝဘာဝေါ ပုရိမူပနိဿယတော တထာ အာသယဿ ပရိဘာဝိတတာယ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယော လုဒ္ဓါတိ ဝုတ္တောတိ ယော ဥဿဒကိတ္တနေ ‘‘လုဒ္ဓါ’’တိ ဝုတ္တော၊ အယံ ဣဓ စရိယာဝိစာရေ ‘‘ရာဂစရိတော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒုဋ္ဌဒန္ဓာတိ ‘‘ဒုဋ္ဌော၊ ဒန္ဓော’’တိ စ ဝုတ္တာ ယထာက္ကမံ ဒေါသမောဟစရိတာ။ ပညဝါတိ သာတိသယံ သပ္ပညော။ ယတော သဒ္ဓါဝိတက္ကေသု ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ ဗုဒ္ဓိစရိတောတိ ဝုစ္စတိ။ အလောဘာဒေါသာနံ ဗလဝဘာဝေါ သဒ္ဓူပနိဿယတာယ ဝိနာ န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အလုဒ္ဓအဒုဋ္ဌာ ပသန္နပကတိတာယ သဒ္ဓါစရိတာ’’တိ။

အယဉ္စ နယော သာဓာရဏတော ဝုတ္တောတိ နိဗ္ဗတ္တိတပုဗ္ဗဟေတုနိယာမဝသေနေဝ ဗုဒ္ဓိစရိတာဒိကေပိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အမောဟပရိဝါရေနာတိ အမောဟပရိက္ခိတ္တေန၊ ဥပနိဿယတော သမ္ပယောဂတော စ ပညာယ အဘိသင်္ခတေနာတိ အတ္ထော။ သေသပဒတ္တယေပိ ဧသေဝ နယော။ လောဘာဒိနာ ဝေါမိဿပရိဝါရေနာတိ ဧတ္ထ လောဘမောဟာဒိနာ အညမညအဝိရုဒ္ဓဝေါမိဿပရိဝါရေနာတိ အတ္ထော။ အဝိရောဓော စ ယုဂဂ္ဂါဟဝသေန အပ္ပဝတ္တိယာ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ သဒ္ဓါနုသာရိဓမ္မာနုသာရိဂေါတ္တာနိ အညမညမ္ပိ ဘိန္နသဘာဝါနေဝ။ ဧကံသေန စ မိဿကစရိယာပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗာ ပုဗ္ဗဟေတုနိယာမေန စရိယာသိဒ္ဓိတော။ တထာ စေဝ ဥဿဒကိတ္တနံ ပဝတ္တံ ယထာရဟံ လောဘာလောဘာဒီနံ ဝိပါကဿ ပစ္စယဘာဝတော။ တေနာဟ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၃၂) –

‘‘ဂတိသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တေ ကတမေသံ အဋ္ဌန္နံ ဟေတူနံ ပစ္စယာ ဥပပတ္တိ ဟောတိ? ကုသလကမ္မဿ ဇဝနက္ခဏေ တယော ဟေတူ ကုသလာ တသ္မိံ ခဏေ ဇာတစေတနာယ သဟဇာတပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ တေန ဝုစ္စတိ ကုသလမူလပစ္စယာပိ သင်္ခါရာ။ နိကန္တိက္ခဏေ ဒွေ ဟေတူ အကုသလာ တသ္မိံ ခဏေ ဇာတစေတနာယ သဟဇာတပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ တေန ဝုစ္စတိ အကုသလမူလပစ္စယာပိ သင်္ခါရာ။ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ တယော ဟေတူ အဗျာကတာ တသ္မိံ ခဏေ ဇာတစေတနာယ သဟဇာတပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ တေန ဝုစ္စတိ နာမရူပပစ္စယာပိ ဝိညာဏံ၊ ဝိညာဏပစ္စယာပိ နာမရူပ’’န္တိ –

အာဒိ ။ ပုဗ္ဗဟေတုနိယာမေန စ ယထာ တိဟေတုကဿ ပညာဝေယျတ္တိယံ၊ န တထာ ဒုဟေတုကဿ။ ယထာ စ ဒုဟေတုကဿ ဣတိကတ္တဗ္ဗတာ နေပက္ကံ၊ န တထာ အဟေတုကဿ။ ဧဝံ လောဘုဿဒါဒယော ပုဂ္ဂလာ ရာဂစရိတာဒယော ဟောန္တီတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗန္တိ။ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ နိဂမဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ လောဘာဒီသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၄၅။ တတြာတိ တသ္မိံ ပုစ္ဆာဝစနေ။ နယောတိ ဇာနနနယော။ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန ဝုတ္တောပိ အတ္ထော ဓမ္မမုခေနေဝ ပညာယတီတိ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနေနာဟ ‘‘စရိယာယော ဝိဘာဝယေ’’တိ။ ပကတိဂမနေနာတိ အကိတ္တိမေန သဘာဝဂမနေန။ စာတုရိယေနာတိ စာတုရဘာဝေန သိင်္ဂါရေန။ ဥက္ကုဋိကန္တိ အသမ္ဖုဋ္ဌမဇ္ဈံ။ ခဏန္တော ဝိယာတိ ဘူမိံ ခဏန္တော ဝိယ။ အနုကဍ္ဎိတန္တိ ပါဒနိက္ခေပသမယေ ကဍ္ဎန္တော ဝိယ ပါဒံ နိက္ခိပတိ။ တေနဿ ပဒံ အနုကဍ္ဎိတံ ပစ္ဆတော အဉ္ဆိတံ ဟောတိ။ ပရိဗျာကုလာယာတိ ပရိတော အာလုဠိတာယ။ ဆမ္ဘိတော ဝိယာတိ ဝိတ္ထာယန္တော ဝိယ။ ဘီတော ဝိယာတိ ကေစိ။ သဟသာနုပီဠိတန္တိ အဂ္ဂပါဒေန၊ ပဏှိယာ စ သဟသာဝ သန္နိရုဇ္ဈိတံ။ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒဿာတိ ဝိနိဝဋ္ဋစ္ဆဒနဿ ပဟီနကိလေသဿ။ ဣဒမီဒိသံ ပဒန္တိ ဘဂဝတော ပဒံ ဒိသွာ ဝဒတိ။

ပါသာဒိကန္တိ ပသာဒါဝဟံ။ မဓုရာကာရန္တိ ဣဋ္ဌာကာရံ။ ထဒ္ဓါကာရန္တိ ထမ္ဘိတာကာရံ။ အတရမာနောတိ နတရမာနော၊ သဏိကန္တိ အတ္ထော။ သမောဓာယာတိ သမ္မဒေဝ ဩဓာယ အဝိက္ခိပိတွာ။ နိပဇ္ဇိတွာတိ ကာယပသာရဏလက္ခဏာယ နိပဇ္ဇာယ သေယျာယ နိပဇ္ဇိတွာ သယတိ နိဒ္ဒါယတိ။ ပက္ခိတ္တကာယောတိ အဝက္ခိတ္တကာယော အဝသော ဝိယ သဟသာ ပတိတကာယော။ ဒုဿဏ္ဌာနန္တိ ဝိရူပသန္နိဝေသံ။ ဝိက္ခိတ္တကာယောတိ ဣတော စိတော စ ခိတ္တအင်္ဂပစ္စင်္ဂေါ။

သမ္ပရိဝတ္တကန္တိ သမ္ပရိဝတ္တိတွာ။ အာလောဠယမာနော ဝါလိကာကစဝရာနိ အာကုလယန္တော။

နိပုဏမဓုရသမသက္ကစ္စကာရီတိ သုကောသလ္လံ သုန္ဒရံ အဝိသမံ သာဘိသင်္ခါရဉ္စ ကရဏသီလော။ ဂါဠှထဒ္ဓဝိသမကာရီတိ ထိရံ အသိထိလံ ဝိသမဉ္စ ကရဏသီလော။ အပရိစ္ဆိန္နံ အပရိနိဋ္ဌိတံ။

မုခပူရကန္တိ မုခဿ ပူရဏံ မဟန္တံ။ အရသပဋိသံဝေဒီတိ နရသပဋိသံဝေဒီ။ ဘာဇနေ ဆဍ္ဍေန္တောတိ ဘောဇနဘာဇနေ သိတ္ထာနိ ဆဍ္ဍေန္တော။ မုခံ မက္ခေန္တောတိ ဗဟိမုခံ မက္ခေန္တော။

ကိလန္တရူပေါဝိယာတိ တဿ အသဟနေန ခေဒပ္ပတ္တော ဝိယ။ အညာဏုပေက္ခာယာတိ အညာဏဘူတာယ ဥပေက္ခာယ။ အညာဏသင်္ခါတာယ ဥပေက္ခာယာတိ ကေစိ။

မာယာဒီသု သန္တဒေါသပဋိစ္ဆဒနလက္ခဏာ မာယာ။ အသန္တဂုဏပကာသနလက္ခဏံ သာဌေယျံ။ ဥန္နတိလက္ခဏော မာနော။ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနာမုခေန ပဋိဂ္ဂဟဏေ အမတ္တညုတာလက္ခဏာ ပါပိစ္ဆတာ။ သန္တဂုဏသမ္ဘာဝနာမုခေန ပဋိဂ္ဂဟဏေ အမတ္တညုတာလက္ခဏာ မဟိစ္ဆတာ။ သကလာဘေန အသန္တုဿနလက္ခဏာ အသန္တုဋ္ဌိတာ။ ဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန သိင်္ဂံ၊ သိင်္ဂါရတာနာဂရိကဘာဝသင်္ခါတံ ကိလေသသိင်္ဂံ။ အတ္တနော သရီရဿ၊ စီဝရာဒိပရိက္ခာရဿ စ မဏ္ဍနဝသေန ပဝတ္တံ လောလုပ္ပံ စာပလျံ။ ဧဝမာဒယောတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဟိရိကာနောတ္တပ္ပမဒပ္ပမာဒါဒယော သင်္ဂယှန္တိ။

ပရာပရာဓဿ ဥပနယှနလက္ခဏော ဥပနာဟော။ ပရေသံ ဂုဏမက္ခဏလက္ခဏော မက္ခော။ ပရဿ ဂုဏေ ဍံသိတွာ အပနေန္တော ဝိယ ယုဂဂ္ဂါဟလက္ခဏော ပဠာသော။ ပရသမ္ပတ္တိဥသူယနလက္ခဏာ ဣဿာ။ အတ္တသမ္ပတ္တိနိဂူဟနလက္ခဏံ မစ္ဆရိယံ။ ဣဓ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒေါဝစဿတာပါပမိတ္တတာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အနုဿာဟနံ ထိနံ။ အသတ္တိဝိဃာတော မိဒ္ဓံ။ စေတသော အဝူပသမော ဥဒ္ဓစ္စံ။ ဝိပ္ပဋိသာရော ကုက္ကုစ္စံ။ သံသယော ဝိစိကိစ္ဆာ။ အယောနိသော ဒဠှဂ္ဂါဟော အာဓာနဂ္ဂါဟိတာ။ ယထာဂဟိတဿ မိစ္ဆာဂါဟဿ ဒုဗ္ဗိဝေဌိယတာ ဒုပ္ပဋိနိဿဂ္ဂိယတာ။ ဣဓ အာဒိ-သဒ္ဒေန မုဋ္ဌသစ္စအသမ္ပဇညာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

မုတ္တစာဂတာတိ ဝိဿဋ္ဌစာဂတာ နိဿင်္ဂပရိစ္စာဂေါ။ ယထာ မာယာဒယော၊ တထာ ပဝတ္တာ အကုသလက္ခန္ဓာ၊ ယထာ အရိယာနံ ဒဿနကာမတာဒယော၊ တထာ ပဝတ္တာ ကုသလက္ခန္ဓာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပသာဒနီယဋ္ဌာနံ နာမ ဝတ္ထုတ္တယံ။ သံဝေဇနီယဋ္ဌာနာနိ ဇာတိအာဒီနိ။ ကုသလာနုယောဂေတိ ကုသလဓမ္မဘာဝနာယံ။ ‘‘ဧဝဉ္စ ဧဝဉ္စ ကရိဿာမီ’’တိ ကိစ္စာနံ ရတ္တိဘာဂေ ပရိဝိတက္ကနံ ရတ္တိံ ဓူမာယနာ။ တထာဝိတက္ကိတာနံ တေသံ ဒိဝသဘာဂေ အနုဋ္ဌာနံ ဒိဝါ ပဇ္ဇလနာ။ ဟုရာဟုရံ ဓာဝနာတိ ဣတော စိတော စ တတ္ထ တတ္ထ အာရမ္မဏေ စိတ္တဝေါသဂ္ဂေါ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဣဒံ ပုရေ စိတ္တမစာရိ စာရိကံ၊ ယေနိစ္ဆကံ ယတ္ထကာမံ ယထာသုခ’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၃၂၆)၊ ‘‘စိတ္တမဿ ဝိဓာဝတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၅၅) စ။

ဓမ္မပ္ပဝတ္တိဒဿနာဒိ စ ပါဠိယံ၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ အနာဂတမေဝါတိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ ‘‘သဗ္ဗာကာရေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ အာဂတမ္ပိ အတ္ထေဝါတိ ဟိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘န သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ တတ္ထ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘ရာဂစရိတဿ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ အပ္ပမာဒဝိဟာရိနောတိ တတ္ထ ဝိနိဓာယ ဘာဝံ ပဋိပဇ္ဇနေန အပ္ပမာဒကာရိနော။ ဘိန္နလက္ခဏာ ဣရိယာပထာဒယောတိ စာတုရိယေန အစာတုရိယေန သဏိကံ၊ သဟသာ စ ဂမနာဒယော။ န ဥပပဇ္ဇန္တီတိ န ယုဇ္ဇန္တိ။ ပုစ္ဆိတွာ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ ဓမ္မပ္ပဝတ္တိအာဒိံ ပုစ္ဆိတွာ ဇာနိတဗ္ဗံ။

၄၆။ သပ္ပာယံ ဟိတံ၊ ကိလေသဝိဃာတီတိ အတ္ထော။ အဓောတဝေဒိကန္တိ အပရိသုဒ္ဓပရိက္ခေပဝေဒိကံ။ ဘူမဋ္ဌကန္တိ ဘူမိတလေယေဝ ဥဋ္ဌာပိတံ ဥပရိမတလရဟိတံ။ ဧကတော ဩနတဿ ပဗ္ဗတပါဒဿ ဟေဋ္ဌာဘာဂေါ အကတဘိတ္တိဘူမိပရိကမ္မော အကတပဗ္ဘာရော။ ဇတုကာဘရိတန္တိ အဓောမုခါဟိ ဩလမ္ဗမာနမုခါဟိ ခုဒ္ဒကဝဂ္ဂုလီဟိ ပရိပုဏ္ဏံ။ ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂန္တိ ဆိန္နဘိန္နံ။ ဥဇ္ဇင်္ဂလံ လူခဓူသရံ ဆာယူဒကရဟိတံ။ သီဟဗျဂ္ဃာဒိဘယေန သာသင်္ကံ။ ဒုရူပန္တိ ဝိရူပံ။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏန္တိ အသုန္ဒရဝဏ္ဏံ၊ ဒုဿဏ္ဌာနံ ဝါ။ ဇာလာကာရေန ကတပူဝံ ဇာလပူဝံ။ သာဏိ ဝိယ ခရသမ္ဖဿန္တိ သာဏိဖလကော ဝိယ ဒုက္ခသမ္ဖဿံ။ ဘာရိကဘာဝေန၊ အန္တရန္တရာ တုန္နကရဏေန စ ကိစ္ဆပရိဟရဏံ။ အာဏိဂဏ္ဌိကာဟတောတိ အာဏိနာ၊ ဂဏ္ဌိယာ စ ဟတသောဘော။ ဣဒံ ရာဂစရိတဿ သပ္ပာယံ၊ ဧဝမဿ ကိလေသသမုဒါစာရော န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။

ဒိသာမုခန္တိ ဒိသာဘိမုခံ၊ အဗ္ဘောကာသာဘိမုခန္တိ အဓိပ္ပာယော။ မဟာကသိဏန္တိ မဟန္တံ ကသိဏမဏ္ဍလံ။ သေသံ သေနာသနာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ မောဟစရိတဿ၊ တံ ဒေါသစရိတဿ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။

ဝိတက္ကဝိဓာဝနဿေဝ ပစ္စယော ဟောတိ ယထာ တံ အာယသ္မတော မေဃိယတ္ထေရဿ။ ဒရီမုခေတိ ပဗ္ဗတဝိဝရေ။ ပရိတ္တန္တိ သုပ္ပသရာဝမတ္တံ။

ပဘေဒပရိစ္ဆေဒတော နိဒါနပရိစ္ဆေဒတော ဝိဘာဝနပရိစ္ဆေဒတော သပ္ပာယပရိစ္ဆေဒတောတိ ပစ္စေကံ ပရိစ္ဆေဒ-သဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဝိဘာဝနာတိ ‘‘အယံ ရာဂစရိတော’’တိအာဒိနာ ဇာနနဝိဘာဝနာ။ ဧကစ္စကသိဏာနုဿတိဋ္ဌာနမတ္တဿ ပသင်္ဂေန ကထိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘န စ တာဝ စရိယာနုကူလံ ကမ္မဋ္ဌာနံ သဗ္ဗာကာရေန အာဝိကတ’’န္တိ။

စတ္တာလီသကမ္မဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ

၄၇။ သင်္ခါတနိဒ္ဒေသတောတိ သင်္ခါတာနံ ‘‘စတ္တာလီသာယာ’’တိ သင်္ချာဝသေန ဂဟိတာနံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနံ နိဒ္ဒေသတော။ ‘‘ဧတ္ထ ဧတ္တကာနိ ဥပစာရဇ္ဈာနာဝဟာနိ၊ ဧတ္တကာနိ အပ္ပနာဇ္ဈာနာဝဟာနီ’’တိ ဥပစာရပ္ပနာဝဟတော။ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဧကဇ္ဈာနိကာနိ၊ ဧတ္တကာနိ ဒုကတိကဇ္ဈာနိကာနိ၊ ဧတ္တကာနိ သကလဇ္ဈာနိကာနီ’’တိ ဈာနပ္ပဘေဒတော။ ‘‘ဧတေသု အင်္ဂသမတိက္ကမော၊ ဧတေသု အာရမ္မဏသမတိက္ကမော’’တိ ဧဝံ သမတိက္ကမတော။ ‘‘ဧတ္တကာနေတ္ထ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗာနိ၊ ဧတ္တကာနိ န ဝဍ္ဎေတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝဍ္ဎနာဝဍ္ဎနတော။ အာရမ္မဏတောတိ သဘာဝဓမ္မနိမိတ္တနဝတ္တဗ္ဗဝသေန၊ စလိတာစလိတဝသေန စ အာရမ္မဏဝိဘာဂတော။ ဘူမိတောတိ ကာမာဝစရာဒိဘူမိဝိဘာဂတော။ ဂဟဏတောတိ ဒိဋ္ဌာဒိဝသေန ဂဟဏဝိဘာဂတော။ ပစ္စယတောတိ အာရုပ္ပာဒီနံ ယထာရဟံ ပစ္စယဘာဝတော။ စရိယာနုကူလတောတိ ရာဂစရိယာဒီနံ အနုကူလဘာဝတော။

ကမ္မဋ္ဌာနာနီတိ အာရမ္မဏဘာဝေန ယောဂကမ္မဿ ပဝတ္တိဋ္ဌာနာနိ။ စတုက္ကဇ္ဈာနိကာတိ စတုဗ္ဗိဓရူပါဝစရဇ္ဈာနဝန္တော၊ တေသံ အာရမ္မဏဘူတာတိ အတ္ထော။ စတုက္ကနယဝသေန စေတံ ဝုတ္တံ။ တိကစတုက္ကဇ္ဈာနိကေသူတိ တိကဇ္ဈာနိကေသု ပုရိမေသု ဗြဟ္မဝိဟာရေသု၊ စတုက္ကဇ္ဈာနိကေသု အာနာပါနကသိဏေသု။ သေသေသူတိ ဝုတ္တာဝသေသေသု ဧကဝီသတိယာ ကမ္မဋ္ဌာနေသု။

ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဒိဋ္ဌဟဒယရူပဿ သတ္တဿ စိတ္တံ အာဒိကမ္မိကော စေတောပရိယဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ သက္ကောတိ၊ န ဣတရဿာတိ ကသိဏဖရဏံ စေတောပရိယဉာဏဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပရသတ္တာနဉ္စ စေတသာ စိတ္တမညာတုံ သမတ္ထော ဟောတီ’’တိ။ ဩကာသေန ပရိစ္ဆိန္နတ္တာတိ အတ္တနော ဌိတောကာသေန ပရိစ္ဆိန္နတ္တာ။ တထာ ဥဂ္ဂဟကောသလ္လဿ သမ္ပာဒိတတ္တာ ပရိစ္ဆိန္နာကာရေနေဝ တာနိ ဥပတိဋ္ဌန္တိ၊ တသ္မာ န တတ္ထ ဝဍ္ဎနာတိ အဓိပ္ပာယော။ သစေ ပန ကောစိ ဝဍ္ဎေယျ၊ န တေန ကောစိ ဂုဏောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာနိသံသာဘာဝါ စာ’’တိ။ ‘‘တေသု ပနာ’’တိအာဒိနာ တမေဝ အာနိသံသာဘာဝံ ဝိဝရတိ။ ယသ္မာ ဝဍ္ဎိတေသု ကုဏပရာသိယေဝ ဝဍ္ဎတိ၊ အဝဍ္ဎိတေပိ ကာမရာဂဝိက္ခမ္ဘနာ ဟောတိယေဝ၊ တသ္မာ အာနိသံသာဘာဝေါ။ ဝိဘူတာတိ ဝိပုလာရမ္မဏတာယ သုပါကဋာ၊ ဝဍ္ဎိတနိမိတ္တတာယ အပ္ပမာဏာရမ္မဏဘာဝေန ပရိဗျတ္တာတိ အတ္ထော။

ကေဝလန္တိ သကလံ အနဝသေသံ။ ‘‘ပထဝိံ ဣမ’’န္တိ ဝစနံ ဥပဋ္ဌာနာကာရေန ဝုတ္တံ၊ န နိမိတ္တဿ ဝဍ္ဎနေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ လာဘိတ္တာတိ သာတိသယံ လာဘိတာယ၊ ဥက္ကံသဂတဝသိဘာဝတောတိ အတ္ထော။ ထေရော ဟိ ပရမာယ ဝသိပတ္တိယာ အဿမဏ္ဍလေ အဿံ သာရေန္တော ဝိယ ယတ္ထ တတ္ထ နိသိန္နောပိ ဌိတောပိ တံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇတေဝ။ တေနဿ သမန္တတော နိမိတ္တံ ဝဍ္ဎိတံ ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗဒိသာသူ’’တိအာဒိ။

ဝုတ္တာတိ ဓမ္မသင်္ဂဟေ ဝုတ္တာ။ မဟန္တေတိ ဝိပုလေ။ နိန္နထလာဒိဝသေန ဟိ ဧကဒေသေ အဋ္ဌတွာ သမန္တတော ဂဟဏဝသေန သကလသရီရေ နိမိတ္တံ ဂဏှန္တဿ တံ မဟန္တံ ဟောတိ။ မဟန္တေ ဝါ သရီရေ။ အပ္ပကေတိ သရီရဿ ဧကဒေသေ နိမိတ္တံ ဂဏှာတီတိ ယောဇနာ။ အပ္ပကေ ဝါ ခုဒ္ဒကေ ဒါရကသရီရေ။ ဧတန္တိ အသုဘနိမိတ္တံ။ အာဒီနဝန္တိ ‘‘အသုဘရာသိ ဧဝ ဝဍ္ဎတိ၊ န စ ကောစိ အာနိသံသော’’တိ ဝုတ္တံ အာဒီနဝံ။

သေသာနိပိ န ဝဍ္ဎေတဗ္ဗာနီတိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဥပပတ္တိတော ဝိဝရိတုံ ‘‘ကသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပိစုပိဏ္ဍာဒိဝသေန ဥပဋ္ဌဟန္တမ္ပိ နိမိတ္တံ ဝါတသင်္ဃာတသန္နိဿယန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဝါတရာသိယေဝ ဝဍ္ဎတီ’’တိ။ ဩကာသေန ပရိစ္ဆိန္နန္တိ နာသိကဂ္ဂမုခနိမိတ္တာဒိဩကာသေန သပရိစ္ဆေဒံ။ ဝါယောကသိဏဝဍ္ဎနေ ဝိယ န ဧတ္ထ ကောစိ ဂုဏော၊ ကေဝလံ ဝါတဝဍ္ဎနမေဝါတိ အာဟ ‘‘သာဒီနဝတ္တာ’’တိ။ တေသန္တိ ဗြဟ္မဝိဟာရာနံ။ နိမိတ္တန္တိ အာရမ္မဏံ။ န စ တေန အတ္ထော အတ္ထီတိ တေန သတ္တရာသိဝဍ္ဎနေန ပထဝီကသိဏာဒိဝဍ္ဎနေ ဝိယ ကိဉ္စိ ပယောဇနံ နတ္ထိ။ ပရိဂ္ဂဟဝသေနာတိ အပရိဂ္ဂဟိတဿ ဘာဝနာဝိသယဿ ပရိဂ္ဂဟဝသေန၊ န နိမိတ္တဝဍ္ဎနဝသေန။ တေနာဟ ‘‘ဧကာဝါသဒွိအာဝါသာဒိနာ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထာတိ ဗြဟ္မဝိဟာရဘာဝနာယံ။ ယဒယန္တိ ယံ ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ အယံ ယောဂီ။ သီမာသမ္ဘေဒေနေဝ ဟေတ္ထ ဥပစာရဇ္ဈာနုပ္ပတ္တိ၊ န နိမိတ္တုပ္ပတ္တိယာ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ ပရိတ္တာဒိအာရမ္မဏတာ ဈာနဿာတိ အာဟ ‘‘ပရိတ္တအပ္ပမာဏာရမ္မဏတာပေတ္ထ ပရိဂ္ဂဟဝသေနာ’’တိ၊ ကတိပယေ သတ္တေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပဝတ္တာ မေတ္တာဒယော ပရိတ္တာရမ္မဏာ၊ ဗဟုကေ အပ္ပမာဏာရမ္မဏာတိ အတ္ထော။ အာကာသံ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမတ္တာ န ဝဍ္ဎေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဝက္ခတိ ဝါ ယံ တေန သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ပရိကပ္ပဇမေဝ အာရမ္မဏံ ဝဍ္ဎေတုံ သက္ကာ၊ န ဣတရန္တိ အာဟ ‘‘န ဟိ သက္ကာ သဘာဝဓမ္မံဝဍ္ဎေတု’’န္တိ ။ အာရုပ္ပာနံ ပရိတ္တအပ္ပမာဏာရမ္မဏတာ ပရိတ္တကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသေ၊ ဝိပုလကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသေ စ ပဝတ္တိယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသာနိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိအာဒီနိ ဒသ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ။ အနိမိတ္တတ္တာတိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တာဘာဝါ။

ပဋိဘာဂနိမိတ္တာရမ္မဏာနီတိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တဘူတာနိ အာရမ္မဏာနိ။ သေသာနိ အဋ္ဌာရသ။ သေသာနိ ဆာတိ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရာ၊ အာကာသာနဉ္စာယတနံ၊ အာကိဉ္စညာယတနန္တိ ဣမာနိ သေသာနိ ဆ။ ဝိဿန္ဒမာနပုဗ္ဗတာယ ဝိပုဗ္ဗကံ။ ပဂ္ဃရမာနလောဟိတတာယ လောဟိတကံ။ ကိမီနံ ပစလနေန ပုဠုဝကံ၊ စလိတာရမ္မဏံ ဝုတ္တံ။ ဝါတပါနဝိဝရာဒီဟိ အန္တောပဝိဋ္ဌဿ သူရိယာလောကာဒိကဿ စလနာကာရော ပညာယတီတိ ဩဘာသမဏ္ဍလာရမ္မဏမ္ပိ စလိတာရမ္မဏံ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗဘာဂေတိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တပ္ပဝတ္တိယာ ပုဗ္ဗဘာဂေ။ သန္နိသိန္နမေဝါတိ သန္တံ နိစ္စလမေဝ။

ဒေဝေသူတိ ကာမာဝစရဒေဝေသု၊ တတ္ထ အသုဘာနံ ပဋိကူလဿ စ အာဟာရဿ အဘာဝတော။ အဿာသပဿာသာနံ ဗြဟ္မလောကေ အဘာဝတော ‘‘အာနာပါနဿတိ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဒိဋ္ဌေနာတိ ဒိဋ္ဌေန ဝတ္ထုနာ ကာရဏဘူတေန။ ဂဟေတဗ္ဗာနီတိ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနိ၊ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗဥဂ္ဂဟနိမိတ္တာနီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ပုဗ္ဗဘာဂေ’’တိအာဒိ။ တဿာတိ ကာယဂတာသတိယာ။ ဥစ္ဆုသဿာဒီနံ ပတ္တေသု ပစလမာနဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏမုခေန ဝါ တဿ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဝါယောကသိဏံ ဒိဋ္ဌဖုဋ္ဌေနာ’’တိ။ န အာဒိကမ္မိကေန ဂဟေတဗ္ဗာနီတိ အာဒိကမ္မိကေန န ဂဟေတဗ္ဗာနိ၊ ဘာဝနာရမ္ဘဝသေန န ပဋ္ဌပေတဗ္ဗာနိ၊ ဟေဋ္ဌိမေ တယော ဗြဟ္မဝိဟာရေ၊ ကသိဏေသု ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနဉ္စ အနဓိဂန္တွာ သမ္ပာဒေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ။

ဣမေသု ပန ကမ္မဋ္ဌာနေသူတိ ဧတ္ထ ကမ္မဋ္ဌာနဂ္ဂဟဏေန ယထာရဟံ အာရမ္မဏာနံ၊ ဈာနာနဉ္စ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သုခဝိဟာရဿာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရဿ။

‘‘ဧကာဒသ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ အနုကူလာနီ’’တိ ဥဇုဝိပစ္စနီကဝသေန စေတံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘သဗ္ဗဉ္စေတ’’န္တိအာဒိ။ အနုကူလာနိ ရာဂဝိက္ခမ္ဘနဿ ဥပါယဘာဝတော။ အဋ္ဌ အနုကူလာနီတိ ယောဇနာ။ ဧဝံ သေသေသု။ ဧကန္တိ ဣဒံ အနုဿတိအပေက္ခံ အနုဿတီသု ဧကန္တိ၊ န မောဟစရိတဝိတက္ကစရိတာပေက္ခံ တေသံ အညဿာပိ အနုကူလဿ အလဗ္ဘနတော ။ ‘‘သဒ္ဓါစရိတဿပုရိမာ ဆ အနုဿတိယော’’တိ ဣဒံ အတိသပ္ပာယဝသေန ဝုတ္တံ။ ဣမဿေဝ ဥဇုဝိပစ္စနီကံ ဣမဿ အတိသပ္ပာယန္တိ ဂဟေတဗ္ဗဿ ဝိသေသဿ အဘာဝတော သဗ္ဗစရိတာနံ အနုကူလာနိ။ ပရိတ္တန္တိ သရာဝမတ္တံ၊ အပ္ပမာဏန္တိ တတော အဓိကပမာဏံ။ ပရိတ္တံ ဝါ သုပ္ပသရာဝမတ္တံ၊ အပ္ပမာဏံ အဓိကပမာဏံ ခလမဏ္ဍလာဒိကသိဏဘာဝေန ပရိဂ္ဂဟိတံ။

စတ္တာရော ဓမ္မာတိ စတ္တာရော မနသိကရဏီယာ ဓမ္မာ။ ဥတ္တရီတိ သီလသမ္ပဒါ၊ ကလျာဏမိတ္တတာ၊ သပ္ပာယဓမ္မဿဝနံ၊ ဝီရိယံ၊ ပညာတိ ဣမေသု ပဉ္စသု ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာနတော ဥပရိ။ အသုဘာတိ အသုဘဘာဝနာ ဧကာဒသသု အသုဘကမ္မဋ္ဌာနေသု ဘာဝနာနုယောဂါ။ မေတ္တာတိ အနောဓိသော၊ ဩဓိသော ဝါ ပဝတ္တာ မေတ္တာဘာဝနာ။ အာနာပါနဿတီတိ သောဠသဝတ္ထုကာ အာနာပါနဿတိသမာဓိဘာဝနာ။ ဝိတက္ကုပစ္ဆေဒါယာတိ မိစ္ဆာဝိတက္ကာနံ ဥပစ္ဆိန္ဒနတ္ထာယ။ အနိစ္စသညာတိ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၃၇၊ ဓ။ ပ။ ၂၇၇၊ မဟာနိ။ ၂၇) ဧဝံ ပဝတ္တာ အနိစ္စာနုပဿနာ။ အသ္မိမာနသမုဂ္ဃာတာယာတိ ‘‘အသ္မီ’’တိ ဥပ္ပဇ္ဇနကဿ နဝဝိဓဿာပိ မာနဿ သမုစ္ဆိန္ဒနာယ။ ဧတ္ထ ဟိ ဧကဿေဝ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ ဝုတ္တာ၊ န ဧကဿ စတုစရိယတာယ။ တေန ဝိညာယတိ ‘‘သဗ္ဗာနိပိ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ သဗ္ဗာကုသလဝိက္ခမ္ဘနာနိ သဗ္ဗကုသလပရိဗြူဟနာနီ’’တိ။

ဧကဿေဝ သတ္တ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ ဝုတ္တာနိ၊ န စာယသ္မာ ရာဟုလော သဗ္ဗစရိတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝစနမတ္တေတိ ‘‘အသုကကမ္မဋ္ဌာနံ အသုကစရိတဿ အနုကူလ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တဝစနမတ္တေ။ အဓိပ္ပာယောတိ တထာဝစနဿ အဓိပ္ပာယော။ သော ပန ‘‘သဗ္ဗဉ္စေတ’’န္တိအာဒိနာ ဝိဘာဝိတော ဧဝ။

၄၈။ ‘‘ပိယော ဂရူ’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၇။၃၇) ဝုတ္တပ္ပကာရံ ကလျာဏမိတ္တံ။ ‘‘အတ္တနော ပတ္တစီဝရံ သယမေဝ ဂဟေတွာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေန ဥပသင်္ကမိတွာ။ သောမနဿမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ‘‘ဧဝံ ဗဟုပရိဿယောယံ အတ္တဘာဝေါ ဌာနေယေဝ မယာ နိယျာတိတော’’တိ။ တေနာဟ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ။

အတဇ္ဇနီယောတိ န တဇ္ဇေတဗ္ဗော န နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ သွာယံ အတဇ္ဇနီယဘာဝေါ ဒေါဝစဿတာယ ဝါ သိယာ၊ အာစရိယေ အနိဝိဋ္ဌပေမတာယ ဝါတိ တဒုဘယံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒုဗ္ဗစော ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယော ဟိ အာစရိယေန တဇ္ဇိယမာနော ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ၊ ယော ဝါ ‘‘ကိမဿ သန္တိကေ ဝါသေနာ’’တိ ပက္ကမတိ၊ အယံ ဒုဝိဓောပိ အတဇ္ဇနီယော။ ဓမ္မေနာတိ ဩဝါဒါနုသာသနိဓမ္မေန။ ဂူဠှံ ဂန္ထန္တိ ကမ္မဋ္ဌာနဂန္ထံ၊ သစ္စပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒိသဟိတံ ဂမ္ဘီရံ သုညတာပဋိသံယုတ္တဉ္စ။

တုမှာကမတ္ထာယာတိ ဝုတ္တေတိ ‘‘သတပေါရိသေ ပပါတေ ပတနေန တုမှာကံ ကောစိ အတ္ထော ဟောတီ’’တိ ကေနစိ ဝုတ္တေ။ ဃံသေန္တောတိ ‘‘မနုဿကက္ကေန တုမှာကံ ကောစိ အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တေ ဃံသေန္တော နိရဝသေသံ အတ္တဘာဝံ ခေပေတုံ ဥဿဟေယျံ။ ‘‘မမ အဿာသပဿာသနိရုန္ဓနေန တုမှာကံ ကောစိ ရောဂဝူပသမာဒိကော အတ္ထော အတ္ထီ’’တိ ကေနစိ ဝုတ္တေ။ တီဟိပိ ဘိက္ခူဟိ အာစရိယေ ဘတ္တိပဝေဒနမုခေန ဝီရိယာရမ္ဘော ဧဝ ပဝေဒိတော။

၄၉။ အညတ္ထ ပဝတ္တိတွာပိ စိတ္တံ အာဂမ္မ ယတ္ထ သေတိ၊ သော တဿ အာသယော ‘‘မိဂါသယော’’ ဝိယ၊ အာသယော ဧဝ အဇ္ဈာသယော။ သော ဒုဝိဓော ဝိပန္နော၊ သမ္ပန္နောတိ။ တတ္ထ ဝိပန္နော သဿတာဒိမိစ္ဆာဘိနိဝေသနိဿိတော။ သမ္ပန္နော ဒုဝိဓော ဝဋ္ဋနိဿိတော၊ ဝိဝဋ္ဋနိဿိတောတိ။ တေသု ဝိဝဋ္ဋနိဿိတော အဇ္ဈာသယော ‘‘သမ္ပန္နဇ္ဈာသယေနာ’’တိ ဣဓာဓိပ္ပေတော။ ဣဒါနိ နံ ဝိဘာဂေန ဒဿေတုံ ‘‘အလောဘာဒီနံ ဝသေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဆဟာကာရေဟီတိ အလုဗ္ဘနာဒီဟိ ဆဟိ အာကာရေဟိ။ သမ္ပန္နဇ္ဈာသယေနာတိ ပုဗ္ဗဘာဂိယာနံ သီလသမ္ပဒါဒီနံ သာဓနဝသေန၊ လောကုတ္တရာနံ ဥပနိဿယဘာဝေန စ သမ္ပန္နော အဇ္ဈာသယော ဧတဿာတိ သမ္ပန္နဇ္ဈာသယော၊ တေန။ အလောဘာဒယော ဟိ အနေကဒေါသဝိဓမနတော၊ အနေကဂုဏာဝဟတော စ သတ္တာနံ ဗဟုကာရာ ဝိသေသတော ယောဂိနော။ တထာ ဟိ အလောဘာဒယော မစ္ဆေရမလာဒီနံ ပဋိပက္ခဘာဝေန ပဝတ္တန္တိ။ ဝုတ္တံ ဟေတံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁ မူလရာသီဝဏ္ဏနာ) –

‘‘အလောဘော မစ္ဆေရမလဿ ပဋိပက္ခော၊ အဒေါသော ဒုဿီလျမလဿ၊ အမောဟော ကုသလေသု ဓမ္မေသု အဘာဝနာယ။ အလောဘော စေတ္ထ ဒါနဟေတု၊ အဒေါသော သီလဟေတု၊ အမောဟော ဘာဝနာဟေတု။ တေသု စ အလောဘေန အနဓိကံ ဂဏှာတိ လုဒ္ဓဿ အဓိကဂ္ဂဟဏတော၊ အဒေါသေန အနူနံ ဒုဋ္ဌဿ ဦနဂ္ဂဟဏတော၊ အမောဟေန အဝိပရီတံ မူဠှဿ ဝိပရီတဂ္ဂဟဏတော။

‘‘အလောဘေန စေတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနံ ဒေါသံ ဒေါသတော ဓာရေန္တော ဒေါသေ ပဝတ္တတိ၊ လုဒ္ဓါ ဟိ ဒေါသံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ။ အဒေါသေန ဝိဇ္ဇမာနံ ဂုဏံ ဂုဏတော ဓာရေန္တော ဂုဏေ ပဝတ္တတိ၊ ဒုဋ္ဌော ဟိ ဂုဏံ မက္ခေတိ။ အမောဟေန ယာထာဝသဘာဝံ ယာထာဝသဘာဝတော ဓာရေန္တော ယာထာဝသဘာဝေ ပဝတ္တတိ ၊ မူဠှော ဟိ တစ္ဆံ ‘အတစ္ဆ’န္တိ၊ အတစ္ဆဉ္စ ‘တစ္ဆ’န္တိ ဂဏှာတိ။ အလောဘေန စ ပိယဝိပ္ပယောဂဒုက္ခံ န ဟောတိ လုဒ္ဓဿ ပိယသဗ္ဘာဝတော၊ ပိယဝိပ္ပယောဂါသဟနတော စ၊ အဒေါသေန အပ္ပိယသမ္ပယောဂဒုက္ခံ န ဟောတိ ဒုဋ္ဌဿ အပ္ပိယသဗ္ဘာဝတော၊ အပ္ပိယသမ္ပယောဂါသဟနတော စ၊ အမောဟေန ဣစ္ဆိတာလာဘဒုက္ခံ န ဟောတိ၊ အမူဠှဿ ဟိ ‘တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာ’တိ ဧဝမာဒိပစ္စဝေက္ခဏသဗ္ဘာဝတော။

‘‘အလောဘေန စေတ္ထ ဇာတိဒုက္ခံ န ဟောတိ အလောဘဿ တဏှာပဋိပက္ခတော၊ တဏှာမူလကတ္တာ စ ဇာတိဒုက္ခဿ၊ အဒေါသေန ဇရာဒုက္ခံ န ဟောတိ တိက္ခဒေါသဿ ခိပ္ပံ ဇရာသမ္ဘဝတော၊ အမောဟေန မရဏဒုက္ခံ န ဟောတိ၊ သမ္မောဟမရဏဉှိ ဒုက္ခံ၊ န စ တံ အမူဠှဿ ဟောတိ။ အလောဘေန စ ဂဟဋ္ဌာနံ၊ အမောဟေန ပဗ္ဗဇိတာနံ၊ အဒေါသေန ပန သဗ္ဗေသမ္ပိ သုခသံဝါသတာ ဟောတိ။

‘‘ဝိသေသတော စေတ္ထ အလောဘေန ပေတ္တိဝိသယေ ဥပပတ္တိ န ဟောတိ၊ ယေဘုယျေန ဟိ သတ္တာ တဏှာယ ပေတ္တိဝိသယံ ဥပပဇ္ဇန္တိ၊ တဏှာယ စ ပဋိပက္ခော အလောဘော။ အဒေါသေန နိရယေ ဥပပတ္တိ န ဟောတိ၊ ဒေါသေန ဟိ စဏ္ဍဇာတိတာယ ဒေါသသဒိသံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇန္တိ၊ ဒေါသဿ စ ပဋိပက္ခော အဒေါသော။ အမောဟေန တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ န ဟောတိ၊ မောဟေန ဟိ နိစ္စသမ္မူဠှံ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဥပပဇ္ဇန္တိ၊ မောဟပဋိပက္ခော စ အမောဟော။ ဧတေသု စ အလောဘော ရာဂဝသေန ဥပဂမနဿ အဘာဝကရော၊ အဒေါသော ဒေါသဝသေန အပဂမနဿ၊ အမောဟော မောဟဝသေန အမဇ္ဈတ္တဘာဝဿ။

‘‘တီဟိပိ စေတေဟိ ယထာပဋိပါဋိယာ နေက္ခမ္မသညာ အဗျာပါဒသညာ အဝိဟိံသာသညာတိ ဣမာ တိဿော၊ အသုဘသညာ အပ္ပမာဏသညာ ဓာတုသညာတိ ဣမာ စ တိဿော သညာယော ဟောန္တိ။ အလောဘေန ပန ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂအန္တဿ၊ အဒေါသေန အတ္တကိလမထာနုယောဂအန္တဿ ပရိဝဇ္ဇနံ ဟောတိ၊ အမောဟေန မဇ္ဈိမာယ ပဋိပတ္တိယာ ပဋိပဇ္ဇနံ။ တထာ အလောဘေန အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထဿ ပဘေဒနံ ဟောတိ၊ အဒေါသေန ဗျာပါဒကာယဂန္ထဿ၊ အမောဟေန သေသဂန္ထဒွယဿ။ ပုရိမာနိ စ ဒွေ သတိပဋ္ဌာနာနိ ပုရိမာနံ ဒွိန္နံ အာနုဘာဝေန၊ ပစ္ဆိမာနိ ပစ္ဆိမဿေဝ အာနုဘာဝေန ဣဇ္ဈန္တိ။

‘‘အလောဘော စေတ္ထ အာရောဂျဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ အလုဒ္ဓါ ဟိ လောဘနီယမ္ပိ အသပ္ပာယံ န သေဝတိ၊ တေန အရောဂေါ ဟောတိ။ အဒေါသော ယောဗ္ဗနဿ၊ အဒုဋ္ဌော ဟိ ဝလိတပလိတာဝဟေန ဒေါသဂ္ဂိနာ အဍယှမာနော ဒီဃရတ္တံ ယုဝါ ဟောတိ။ အမောဟော ဒီဃာယုကတာယ၊ အမူဠှော ဟိ ဟိတာဟိတံ ဉတွာ အဟိတံ ပရိဝဇ္ဇေန္တော၊ ဟိတဉ္စ ပဋိသေဝမာနော ဒီဃာယုကော ဟောတိ။

‘‘အလောဘော စေတ္ထ ဘောဂသမ္ပတ္တိယာ ပစ္စယော စာဂေန ဘောဂပဋိလာဘတော၊ အဒေါသော မိတ္တသမ္ပတ္တိယာ မေတ္တာယ မိတ္တာနံ ပဋိလာဘတော၊ အပရိဟာနတော စ၊ အမောဟော အတ္တသမ္ပတ္တိယာ၊ အမူဠှော ဟိ အတ္တနော ဟိတမေဝ ကရောန္တော အတ္တာနံ သမ္ပာဒေတိ။ အလောဘော စ ဒိဗ္ဗဝိဟာရဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ အဒေါသော ဗြဟ္မဝိဟာရဿ၊ အမောဟော အရိယဝိဟာရဿ။

‘‘အလောဘေန စေတ္ထ သကပက္ခေသု သတ္တသင်္ခါရေသု နိဗ္ဗုတော ဟောတိ တေသံ ဝိနာသေန အဘိသင်္ဂဟေတုကဿ ဒုက္ခဿ အဘာဝါ၊ အဒေါသေန ပရပက္ခေသု၊ အဒုဋ္ဌဿ ဟိ ဝေရီသုပိ ဝေရိသညာယ အဘာဝတော၊ အမောဟေန ဥဒါသီနပက္ခေသု အမူဠှဿ သဗ္ဗာဘိသင်္ဂတာယ အဘာဝတော။

‘‘အလောဘေန စ အနိစ္စဒဿနံ ဟောတိ၊ လုဒ္ဓါ ဟိ ဥပဘောဂါသာယ အနိစ္စေပိ သင်္ခါရေ အနိစ္စတော န ပဿတိ။ အဒေါသေန ဒုက္ခဒဿနံ၊ အဒေါသဇ္ဈာသယော ဟိ ပရိစ္စတ္တအာဃာတဝတ္ထုပရိဂ္ဂဟော သင်္ခါရေယေဝ ဒုက္ခတော ပဿတိ။ အမောဟေန အနတ္တဒဿနံ၊ အမူဠှော ဟိ ယာထာဝဂဟဏကုသလော အပရိဏာယကံ ခန္ဓပဉ္စကံ အပရိဏာယကတော ဗုဇ္ဈတိ။ ယထာ စ ဧတေဟိ အနိစ္စဒဿနာဒီနိ၊ ဧဝံ ဧတေပိ အနိစ္စဒဿနာဒီဟိ ဟောန္တိ။ အနိစ္စဒဿနေန ဟိ အလောဘော ဟောတိ၊ ဒုက္ခဒဿနေန အဒေါသော၊ အနတ္တဒဿနေန အမောဟော။ ကော ဟိ နာမ ‘အနိစ္စမိဒ’န္တိ သမ္မာ ဉတွာ တဿတ္ထာယ ပိဟံ ဥပ္ပာဒေယျ၊ သင်္ခါရေ ဝါ ‘ဒုက္ခ’န္တိ ဇာနန္တော အပရမ္ပိ အစ္စန္တတိခိဏံ ကောဓဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေယျ၊ အတ္တသုညတဉ္စ ဗုဇ္ဈိတွာ ပုန သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇေယျာ’’တိ။

တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပုဗ္ဗဘာဂိယာနံ သီလသမ္ပဒါဒီနံ သာဓနဝသေန လောကုတ္တရာနံ၊ ဥပနိဿယဘာဝေန စ သမ္ပန္နော အဇ္ဈာသယော ဧတဿာတိ သမ္ပန္နဇ္ဈာသယော’’တိ။ တေနာဟ ‘‘ဧဝံ တိဿန္နံ ဗောဓီနံ အညတရံ ပါပုဏာတီ’’တိ။

ဣဒါနိ တေ အဇ္ဈာသယေ ပါဠိယာဝ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဆာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ အဇ္ဈာသယာတိ ပရိစ္ဆိန္နဓမ္မနိဒဿနံ။ ဥဘယံ ပန ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ဆဗ္ဗိဓာ အဇ္ဈာသယာတိ အတ္ထော။ ဗောဓိသတ္တာတိ ဗုဇ္ဈနကသတ္တာ၊ ဗောဓိယာ ဝါ နိယတဘာဝေန သတ္တာ လဂ္ဂါ၊ အဓိမုတ္တာ တန္နိန္နာ တပ္ပောဏာတိ အတ္ထော။ ဗောဓိပရိပါကာယ သံဝတ္တန္တီတိ ယထာဘိနီဟာရံ အတ္တနာ ပတ္တဗ္ဗဗောဓိယာ ပရိပါစနာယ ဘဝန္တိ။ အလောဘဇ္ဈာသယာတိ အလုဗ္ဘနာကာရေန ပဝတ္တအဇ္ဈာသယာ၊ အာဒိတော ‘‘ကထံ နု ခေါ မယံ သဗ္ဗတ္ထ၊ သဗ္ဗဒါ စ အလုဒ္ဓါ ဧဝ ဟေဿာမာ’’တိ၊ မဇ္ဈေ စ အလုဗ္ဘနဝသေနေဝ၊ ပစ္ဆာ စ တဿေဝ ရောစနဝသေန ပဝတ္တအဇ္ဈာသယာ။ လောဘေ ဒေါသဒဿာဝိနောတိ လုဗ္ဘနလက္ခဏေ လောဘေ သဗ္ဗပ္ပကာရေန အာဒီနဝဒဿာဝိနော။ ဣဒံ တဿ အဇ္ဈာသယဿ ဧကဒေသတော ဗြူဟနာကာရဒဿနံ။ လောဘေ ဟိ အာဒီနဝံ၊ အလောဘေ စ အာနိသံသံ ပဿန္တဿ အလောဘဇ္ဈာသယော ပရိဝဍ္ဎတိ၊ သွာယံ တတ္ထ အာဒီနဝါနိသံသဒဿနဝိဓိ ဝိဘာဝိတောယေဝ။ သေသပဒေသုပိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသော – နေက္ခမ္မန္တိ ဣဓ ပဗ္ဗဇ္ဇာ။ ပဝိဝေကော တဒင်္ဂဝိဝေကော၊ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော၊ ကာယဝိဝေကော၊ စိတ္တဝိဝေကော စ။ နိဿရဏံ နိဗ္ဗာနံ။ သဗ္ဗဘဝဂတီသူတိ သဗ္ဗေသု ဘဝေသု၊ သဗ္ဗာသု စ ဂတီသု။ တဒဓိမုတ္တတာယာတိ ယဒတ္ထံ ဘာဝနာနုယောဂေါ၊ ယဒတ္ထာ စ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ တဒဓိမုတ္တေန။ တေနေဝါဟ ‘‘သမာဓာဓိမုတ္တေနာ’’တိအာဒိ။

၅၀။ ‘‘ကိံ စရိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတော သစေ ‘‘န ဇာနာမီ’’တိ ဝဒေယျ၊ ‘‘ကေ ဝါ တေ ဓမ္မာ ဗဟုလံ သမုဒါစရန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ ကိံ ဝါတိ ကိံ အသုဘံ ဝါ အနုဿတိဋ္ဌာနံ ဝါ အညံ ဝါ။ ကိံ တေ မနသိ ကရောတော ဖာသု ဟောတီတိ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂဘာဝေန သုခံ ဟောတိ။ စိတ္တံ နမတီတိ ပကတိယာဝ အဘိရတိဝသေန နမတိ။ ဧဝမာဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဣရိယာပထာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေပိ ဟိ န သဗ္ဗဿ ဧကံသတော ဗျဘိစာရိနော ဧဝ။ တထာ ဟိ သမုဒါစာရော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ဝုတ္တော။ ‘‘အသုကဉ္စ အသုကဉ္စ မနသိကာရဝိဓိံ ကတိပယဒိဝသံ အနုယုဉ္ဇာဟီ’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗော။

‘‘ပကတိယာ ဥဂ္ဂဟိတကမ္မဋ္ဌာနဿာ’’တိ ဣဒံ ယံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတုကာမော၊ တတ္ထ သဇ္ဈာယဝသေန ဝါ မနသိကာရဝသေန ဝါ ကတပရိစယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧကံ ဒွေ နိသဇ္ဇာနီတိ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဥဏှာသနာနိ။ သဇ္ဈာယံ ကာရေတွာ အတ္တနော သမ္မုခါဝ အဓီယာပေတွာ ဒါတဗ္ဗံ၊ သော စေ အညတ္ထ ဂန္တုကာမောတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘သန္တိကေ ဝသန္တဿာ’’တိ။ အာဂတာဂတက္ခဏေ ကထေတဗ္ဗံ၊ ပဝတ္တိံ သုတွာတိ အဓိပ္ပာယော။

ပထဝီကသိဏန္တိ ပထဝီကသိဏကမ္မဋ္ဌာနံ။ ကတဿာတိ ကတဿ ကသိဏဿ။ တံ တံ အာကာရန္တိ အာစရိယေန ကမ္မဋ္ဌာနေ ဝုစ္စမာနေ ပဒပဒတ္ထာဓိပ္ပာယဩပမ္မာဒိကံ အတ္တနော ဉာဏဿ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ တံ တံ အာကာရံ၊ ယံ ယံ နိမိတ္တန္တိ ဝုတ္တံ။ ဥပနိဗန္ဓိတွာတိ ဥပနေတွာ နိဗဒ္ဓံ ဝိယ ကတွာ၊ ဟဒယေ ဌပေတွာ အပမုဿန္တံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သုဋ္ဌု ဥပဋ္ဌိတဿတိတာယ နိမိတ္တံ ဂဟေတွာ တတ္ထ သမ္ပဇာနကာရိတာယ သက္ကစ္စံ သုဏန္တေန။ တန္တိ တံ ယထာဝုတ္တံ သုဂ္ဂဟိတံ နိဿာယ။ ဣတရဿာတိ တထာ အဂဏှန္တဿ။ သဗ္ဗာကာရေနာတိ ကဿစိပိ ပကာရဿ တတ္ထ အသေသိတတ္တာ ဝုတ္တံ။

ကမ္မဋ္ဌာနဂ္ဂဟဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ တတိယပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ။