📜

၆။ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

ဥဒ္ဓုမာတကာဒိပဒတ္ထဝဏ္ဏနာ

၁၀၂။ ‘‘အဝိညာဏကာသုဘေသူ’’တိ ဣဒံ ဥဒ္ဓုမာတကာဒီနံ သဘာဝဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဘူတကထနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ န သဝိညာဏကအသုဘဿ အကမ္မဋ္ဌာနဘာဝတော။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘န ကေဝလံ မတသရီရ’’န္တိအာဒိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၂၂)။ ဥဒ္ဓံ ဇီဝိတပရိယာဒါနာတိ ဇီဝိတက္ခယတော ဥပရိ မရဏတော ပရံ။ သမုဂ္ဂတေနာတိ ဥဋ္ဌိတေန။ ဥဒ္ဓုမာတတ္တာတိ ဥဒ္ဓံ ဥဒ္ဓံ ဓုမာတတ္တာ သူနတ္တာ။ ဥဒ္ဓုမာတမေဝ ဥဒ္ဓုမာတကန္တိ က-ကာရေန ပဒဝဍ္ဎနမာဟ အနတ္ထန္တရတော ယထာ ‘‘ပီတကံ လောဟိတက’’န္တိ။ ပဋိက္ကူလတ္တာတိ ဇိဂုစ္ဆနီယတ္တာ။ ကုစ္ဆိတံ ဥဒ္ဓုမာတံ ဥဒ္ဓုမာတကန္တိ ကုစ္ဆနတ္ထေ ဝါ အယံ က-ကာရောတိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ယထာ ‘‘ပါပကော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၈၅၊ ပရိ။ ၃၂၅၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၁၄၉၊ အ။ နိ။ ၅။၂၁၃)။ တထာရူပဿာတိ ‘‘ဘသ္တာ ဝိယ ဝါယုနာ’’တိအာဒိနာ ယထာရူပံ ဝုတ္တံ၊ တထာရူပဿ။

သေတရတ္တေဟိ ပရိဘိန္နံ ဝိမိဿိတံ နီလံ ဝိနီလံ၊ ပုရိမဝဏ္ဏဝိပရိဏာမဘူတံ ဝါ နီလံ ဝိနီလံ။

ပရိဘိန္နဋ္ဌာနေသု ကာကကင်္ကာဒီဟိ။ ဝိဿန္ဒမာနပုဗ္ဗန္တိ ဝိဿဝန္တပုဗ္ဗံ၊ တဟံ တဟံ ပဂ္ဃရန္တပုဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

အပဓာရိတန္တိ ဝိဝဋံ ဥဂ္ဃာဋိတံ။ ခိတ္တန္တိ ဆဍ္ဍိတံ၊ သောဏသိင်္ဂါလာဒီဟိ ဝိသုံ ကတွာ ခါဒနေန သရီရသင်္ဃာတတော လုဉ္စိတွာ တဟံ တဟံ ဆဍ္ဍိတံ။ ဝိဝိဓံ ခိတ္တန္တိ ဝိက္ခိတ္တံ။

ပုရိမနယေနာတိ ‘‘ဝိဝိဓံ ခိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန။ သတ္ထေန ဟနိတွာတိ ဝေရီဟိ ခဂ္ဂကရဝါလာဒိနာ သတ္ထေန ပဟရိတွာ။ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘အညေန ဟတ္ထ’’န္တိအာဒိနာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန။

အဗ္ဘန္တရတော နိက္ခမန္တေဟိ ကိမီဟိ ပဂ္ဃရန္တကိမိကုလံ ပုဠဝကန္တိ အာဟ ‘‘ကိမိပရိပုဏ္ဏဿာ’’တိ။

ဥဒ္ဓုမာတကာဒီနိ အာမကသုသာနာဒီသု ဆဍ္ဍိတာသုဘာနိ။ နိဿာယာတိ ပဋိစ္စ တာနိပိ အာရဗ္ဘ။ နိမိတ္တာနန္တိ ဥဂ္ဂဟပဋိဘာဂနိမိတ္တာနံ။ ဧတာနေဝ ဥဒ္ဓုမာတကာဒီနေဝ နာမာနိ။

ဥဒ္ဓုမာတကကမ္မဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ

၁၀၃။ ဘာဝေတုကာမေနာတိ ဥပ္ပာဒေတုကာမေန။ တေနာတိ အာစရိယေန။ အဿာတိ ယောဂိနော။ အသုဘနိမိတ္တတ္ထာယာတိ အသုဘနိမိတ္တဿ ဥဂ္ဂဏှနတ္ထာယ၊ အသုဘေ ဝါ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တဿ အတ္ထာယ။ ဂမနဝိဓာနန္တိ ဂမနဝိဓိ။ ယေန ဝိဓိနာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ သော ဝိဓိ။ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တဿ ဥပ္ပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ပထဝီကသိဏေ ဝုတ္တံ ပဋိပဇ္ဇနဝိဓိံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အပ္ပနာဝိဓာနပရိယောသာန’’န္တိ။

၁၀၄။ တာဝဒေဝါတိ သုတက္ခဏေယေဝ။ အတိတ္ထေန ပုဏ္ဏနဒီအာဒိံ ပက္ခန္ဒန္တေန ဝိယ အနုပဝိသန္တေန ဝိယ။ ကေဒါရကောဋိယာတိ ကေဒါရမရိယာဒါယ။ ဝိသဘာဂရူပန္တိ ခေတ္တရက္ခိကာဒိဝိသဘာဂဝတ္ထုရူပံ။ သရီရန္တိ ဥဒ္ဓုမာတကကဠေဝရံ။ အဓုနာမတန္တိ အစိရမတံ ဥဒ္ဓုမာတကဘာဝံ အပ္ပတ္တံ။ တက္ကယတီတိ သမ္ဘာဝေတိ ဘာရိယံ ကတွာ န မညတိ။

၁၀၅။ ရူပသဒ္ဒါဒီတိ ဧတ္ထ အမနုဿာနံ ရူပေဟိ၊ သီဟဗျဂ္ဃာဒီနံ သဒ္ဒါဒီဟိ၊ အမနုဿာနမ္ပိ ဝါ ရူပသဒ္ဒါဒီဟိ။ တထာ သီဟဗျဂ္ဃာဒီနန္တိ ယထာရဟံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အနိဋ္ဌာရမ္မဏာဘိဘူတဿာတိ ဘေရဝါဒိဘာဝေန အနိဋ္ဌေဟိ အာရမ္မဏေဟိ အဘိဘူတဿ အဇ္ဈောတ္ထဋဿ။ န ပဋိသဏ္ဌာတီတိ ဝိဒါဟဝသေန အာသယေ န တိဋ္ဌတိ၊ ဥစ္ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အညောတိ အမနုဿာဒီနံ ဝသေန ဝါ အညထာ ဝါ ဝုတ္တပ္ပကာရတော အညော အာဗာဓော ဟောတိ။ သောတိ သင်္ဃတ္ထေရော၊ အဘိညာတဘိက္ခု ဝါ။ ယဿာနေန အာရောစိတံ၊ သော။ ကတကမ္မာတိ ကတထေယျကမ္မာ။ အကတကမ္မာတိ ထေယျကမ္မံ ကာတုကာမာ။ ကတကမ္မာ ပန ဣဓာဓိပ္ပေတာ။ တသ္မာ တေတိ ကတကမ္မာ စောရာ။ သဟ ဩဍ္ဎေနာတိ သဟောဍ္ဎံ၊ ထေနေတွာ ဂဟိယမာနဘဏ္ဍေန သဒ္ဓိန္တိ အတ္ထော။ ယဇမာနောတိ ယညံ ယဇန္တော ယညသာမိကော။ ‘‘အဒ္ဓါ ဣမာယ ပဋိပတ္တိယာ ဇရာမရဏတော မုစ္စိဿာမီ’’တိ ပီတိသောမနဿံ ဥပ္ပာဒေတွာ။

ဧဝံ ဂမနဝိဓာနံ ဧကဒေသေန ဝတွာ ဣဒါနိ အဋ္ဌကထာသု အာဂတနယေန တံ ဒဿေတုံ ‘‘အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တေန ဝိဓိနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥဂ္ဂဏှန္တောတိ ဥဂ္ဂဏှနဟေတု။ ဧကောတိ အယံ ဧက-သဒ္ဒေါ အသဟာယတ္ထော၊ န အညာဒိအတ္ထောတိ ‘‘အဒုတိယော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဝဏ္ဏာဒိတော ဝဝတ္ထာနံ ဧကံသတော သမုဒိတမေဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ သဗ္ဗတ္ထကဘာဝတော၊ န တထာ သန္ဓိအာဒိတောတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဝဏ္ဏတောပီ’’တိအာဒိနာ ဆသု ဌာနေသု သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော ပိ-သဒ္ဒေါ ဂဟိတော။ ပုန ဧကော အဒုတိယောတိအာဒိ ဂဟိတနိမိတ္တဿ ယောဂိနော နိဝတ္တိတွာ ဝသနဋ္ဌာနဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဗ္ဘာဂိယညေဝါတိ တပ္ပက္ခိယံယေဝ အသုဘနိမိတ္တမနသိကာရသဟိတမေဝ။ အာသနံ ပညပေတီတိ နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေတိ။ ယံ ပန ‘‘အသုဘနိမိတ္တဒိသာဘိမုခေ ဘူမိပ္ပဒေသေ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၁၃) ဝက္ခတိ၊ တမ္ပိ ဣမမေဝတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ န ဟိ ကေဝလေန ဒိသာဘိမုခဘာဝေန ကိဉ္စိ ဣဇ္ဈတိ။

သမန္တာ နိမိတ္တုပလက္ခဏာတိ ဥဒ္ဓုမာတကဿ သမန္တာ ပါသာဏာဒိနိမိတ္တသလ္လက္ခဏာ။ အသမ္မောဟတ္ထာတိ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တေ ဥပဋ္ဌိတေ ဥပ္ပဇ္ဇနကသမ္မောဟဝိဂမတ္ထာ။ ဧကာဒသဝိဓေနာတိ ဝဏ္ဏာဒိဝသေန ဧကာဒသဝိဓေန။ ဥပနိဗန္ဓနတ္ထောတိ အသုဘာရမ္မဏေ စိတ္တံ ဥပနေတွာ နိဗန္ဓနတ္ထော။ ဝီထိသမ္ပဋိပါဒနတ္ထာတိ ကမ္မဋ္ဌာနဝီထိယာ သမ္မဒေဝ ပဋိပါဒနတ္ထာ။ ပုညကိရိယဝတ္ထု အဓိဂတံ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၁၀၆။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အသုဘနိမိတ္တဿ ဥဂ္ဂဏှနံ အရိယမဂ္ဂပဒဋ္ဌာနဿ ပဌမဇ္ဈာနဿ အဓိဂမုပါယော၊ ယသ္မာ ဝါ ‘‘အသုဘနိမိတ္တံ ဥဂ္ဂဏှန္တော ဧကော အဒုတိယော ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ။ စိတ္တသညတ္တတ္ထာယာတိ သရီရသဘာဝသလ္လက္ခဏေန၊ သံဝေဂဇနနေန စ အတ္တနော စိတ္တဿ သညတ္တိအတ္ထံ သညာပနတ္ထံ။ ‘‘စိတ္တသညတတ္ထာယာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ ကိလေသဝသေန အသံယတဿ စိတ္တဿ သံယမနတ္ထံ ဒမနတ္ထံ၊ န ကမ္မဋ္ဌာနတ္ထန္တိ အတ္ထော။ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနာတိ ကမ္မဋ္ဌာနေန သီသဘူတေန၊ တံ ဥတ္တမင်္ဂံ ပဓာနံ ကာရဏံ ကတွာ။ မူလကမ္မဋ္ဌာနန္တိ ပကတိယာ အတ္တနာ ကာလေန ကာလံ ပရိဟရိယမာနံ ဗုဒ္ဓါနုဿတိအာဒိသဗ္ဗတ္ထကကမ္မဋ္ဌာနံ။ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ဂစ္ဆာမီ’’တိ တံ အဝိဿဇ္ဇေတွာ။ တေနာဟ ‘‘တံ မနသိကရောန္တေနေဝါ’’တိ။ သူပဋ္ဌိတဘာဝသမ္ပာဒနေနာတိ မူလကမ္မဋ္ဌာနေ သုဋ္ဌု ဥပဋ္ဌိတဘာဝဿ သမ္ပာဒနေန။ ဧဝံ ဟိ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ နာမ ဟောတိ။ ဗဟိဒ္ဓါ ပုထုတ္တာရမ္မဏေ အပ္ပဝတ္တိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနေယေဝ ပဝတ္တမာနံ မာနသံ အဗဟိဂတံ နာမ။ တထာဘူတေန စာနေန ရူပိန္ဒြိယာနိ အပ္ပဝတ္တကိစ္စာနိ ကတာနိ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘မနစ္ဆဋ္ဌာနံ…ပေ… ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ။

ဒွါရံ သလ္လက္ခေတဗ္ဗန္တိ ဝိဟာရေ ပုရတ္ထိမာဒီသု ဒိသာသု အသုကဒိသာယ ဣဒံ ဒွါရံ၊ တတော ဧဝ တာယ ဒိသာယ သလ္လက္ခိတေန အသုကဒွါရေန နိက္ခန္တောမှီတိ ဒွါရံ ဥပဓာရေတဗ္ဗံ။ တတောတိ ဒွါရသလ္လက္ခဏတော ပစ္ဆာ။ ယေန မဂ္ဂေန ဂစ္ဆတိ သယံ။ နိမိတ္တဋ္ဌာနန္တိ အသုဘနိမိတ္တဿ ဂဏှနဋ္ဌာနံ။ အာဟာရံ ဆဍ္ဍာပေယျာတိ ဝမနံ ကာရာပေယျ။ ကဏ္ဋကဋ္ဌာနန္တိ ကဏ္ဋကဝန္တံ ဌာနံ။

၁၀၇။ ဒိသာ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗာတိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ဧကသ္မိံ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ခါယတီတိ ဥပဋ္ဌာတိ။ ကမ္မနိယန္တိ ဘာဝနာယ ကမ္မက္ခမံ။ ဥဗ္ဗာဠှဿာတိ ဗာဓိတဿ။ ဝိဓာဝတီတိ နာနာရမ္မဏေ ဝိသရတိ။ ဥက္ကမ္မာတိ ဥဇုကံ အနုဝါတတော အပက္ကမ္မ။ မတကဠေဝရံ ပုထုဇ္ဇနဿ ယေဘုယျေန ဘယတော ဥပဋ္ဌာတီတိ အာဟ ‘‘အစ္စာသန္နေ ဘယမုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ အနုပါဒန္တိ ပါဒသမီပံ။ ယတ္ထ ဌိတဿ သုခေန ဩလောကေတုံ သက္ကာ၊ တံ ဩလောကေန္တဿ ဖာသုကဋ္ဌာနံ။

၁၀၈။ သမန္တာတိ သမန္တတော။ ပုန သမန္တာတိ သာမန္တာ သမီပေ။ ကစ္ဆကောတိ ကာဠကစ္ဆကော၊ ‘‘ပိလက္ခော’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ကပီတနောတိ ပိပ္ပလိရုက္ခော။ သိန္ဒီတိ ခုဒ္ဒကခဇ္ဇုရီ။ ကရမန္ဒာဒယော ပါကဋာ ဧဝ။ သာမာတိ သာမလတာ။ ကာဠဝလ္လီတိ ကာဠဝဏ္ဏာ အပတ္တိကာ ဧကာ လတာဇာတိ။ ပူတိလတာတိ ဇီဝနဝလ္လိ၊ ယာ ‘‘ဂလောစီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

၁၀၉။ တံ နိမိတ္တကရဏာဒိ ဣဓေဝ ယထာဝုတ္တေ ပါသာဏာဒိနိမိတ္တကရဏေ ဧဝ အန္တောဂဓံ ပရိယာပန္နံ။ သနိမိတ္တံ ကရောတီတိ သဟ နိမိတ္တံ ကရောတိ၊ အသုဘံ ပါသာဏာဒိနိမိတ္တေန သဟ ကရောတိ ဝဝတ္ထပေတိ။ အထ ဝါ အသုဘနိမိတ္တံ၊ ပါသာဏာဒိနိမိတ္တဉ္စ သဟ ဧကဇ္ဈံ ကရောန္တော ဝဝတ္ထပေန္တော ‘‘သနိမိတ္တံ ကရောတီ’’တိ ဝုတ္တော။ သမာနကာလတာဒီပကေန ဟိ သဟ-သဒ္ဒေန အယံ သမာသော ယထာ ‘‘သစက္ကံ ဒေဟီ’’တိ။ တယိဒံ နိမိတ္တကရဏံ အပရာပရံ သလ္လက္ခဏေန ဟောတိ၊ န ဧကဝါရမေဝါတိ အာဟ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဝဝတ္ထပေန္တော ဟိ သနိမိတ္တံ ကရောတီ’’တိ။ ဒွေတိ ပါသာဏာသုဘနိမိတ္တာနိ။ သမာသေတွာ သင်္ဂဟေတွာ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ။ သာရမ္မဏန္တိ အသုဘာရမ္မဏေန သဒ္ဓိံ ပါသာဏာဒိံ သမာနာရမ္မဏံ ကရောတိ၊ သဟ ဝါ အာရမ္မဏံ ကရောတိ၊ ဧကာရမ္မဏံ ဝိယ ဥဘယံ အာရမ္မဏံ ကရောတိ၊ ဧကဇ္ဈံ ဝိယ စ အပရာပရံ သလ္လက္ခေန္တော ပါသာဏာဒိံ၊ အသုဘနိမိတ္တဉ္စာတိ ဒွယံ အာရမ္မဏံ ကရောတီတိ အတ္ထော။

အတ္တနိယောတိ သကော။ ဝဏိတန္တိ သူနံ။ သဘာဝေန သရသေနာတိ ဥဒ္ဓုမာတကဘာဝသင်္ခါတေန အတ္တနော လက္ခဏေန၊ ပရေသံ ဇိဂုစ္ဆုပ္ပာဒနသင်္ခါတေန အတ္တနော ကိစ္စေန စ၊ သဘာဝေါ ဧဝ ဝါ တထာ နိပ္ဖဇ္ဇနတော ‘‘ရသော’’တိ ဝုတ္တော။

၁၁၀။ ဆဗ္ဗိဓေန နိမိတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဝဏ္ဏာဒိနာ ဆပ္ပကာရေန တာဝ ဥဒ္ဓုမာတကအသုဘနိမိတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကေစိ ‘‘ကဠေဝရဿ ဒီဃရဿာဒိပ္ပမာဏေန သဒ္ဓိံ သတ္တဝိဓေနာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ အဋ္ဌကထာယံ နတ္ထိ။ လိင်္ဂတောတိ ဧတ္ထ လိင်္ဂံ နာမ ဝယော လိင်္ဂံ၊ န ထနမဿုအာဒိ ဣတ္ထိပုရိသလိင်္ဂန္တိ ဒဿေန္တေန ‘‘ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဌိတဿ သတ္တဿ ဣဒံ သရီရန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥဒ္ဓုမာတကသဏ္ဌာနဝသေနေဝ၊ န ပါကတိကသဏ္ဌာနဝသေန။ ဧတေန ယဒိ တတ္ထ ကောစိ အနုဒ္ဓုမာတကဘာဝပ္ပတ္တော ပဒေသော သိယာ၊ သော န ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ ဩဠာရိကာဝယဝဝသေန ဣဒံ သဏ္ဌာနဝဝတ္ထာနံ၊ န သုခုမာဝယဝဝသေနာတိ သီသသဏ္ဌာနာဒိကံ နဝဝိဓမေဝ သဏ္ဌာနံ ဂဟိတံ။

ဣမိဿာ ဒိသာယာတိ ဣမိဿာ ပုရတ္ထိမာယ၊ ဒက္ခိဏပစ္ဆိမဥတ္တရာယ ဒိသာယ၊ အနုဒိသာယ ဝါ ဌိတောတိ ယောဇနာ။ ဣမသ္မိံ နာမ ဩကာသေ ဟတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ နာမ ဘူမိပ္ပဒေသေ ဣမဿ ကဠေဝရဿ ဟတ္ထာ ဌိတာတိ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။

အဓော ပါဒတလေနာတိအာဒိ နာဘိယာ ဟေဋ္ဌာ အဓော၊ တတော ဥဒ္ဓံ ဥပရီတိ ဣမဿ ဝဝတ္ထာနဿ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထပရိစ္ဆေဒေါ ဟေဋ္ဌာ အင်္ဂုလိအဂ္ဂေန ဥပရိ အံသကူဋသန္ဓိနာ တိရိယံ တစပရိယန္တေန ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧသ နယော ပါဒပရိစ္ဆေဒါဒီသုပိ။ ယတ္တကံ ဝါ ပန ဌာနံ ဂဏှတီတိ သစေ သဗ္ဗံ သရီရံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ ပဒေသော တဿ ဥဒ္ဓုမာတော၊ သော ယတ္တကံ သရီရပ္ပဒေသံ ဥဒ္ဓုမာတကဝသေန ဉာဏေန ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ တတ္တကမေဝ ယထာပရိဂ္ဂဟိတမေဝ။ ဣဒံ ဤဒိသန္တိ ဣဒံ ဟတ္ထာဒိကံ ဤဒိသံ ဧဝမာကာရံ။ ဥဒ္ဓုမာတကန္တိ ယထာသဘာဝတော ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ။ ဝိသဘာဂေ သရီရေ အာရမ္မဏန္တိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပဋိက္ကူလာကာရော န ဥပဋ္ဌာတိ န ခါယတိ၊ သုဘတော ဥပဋ္ဌဟေယျ။ တေနာဟ ‘‘ဝိပ္ဖန္ဒနဿေဝ ပစ္စယော ဟောတီ’’တိ၊ ကိလေသပရိပ္ဖန္ဒနဿေဝ နိမိတ္တံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဥဂ္ဃာဋိတာပီတိ ဥဒ္ဓုမာတဘာဝပ္ပတ္တာပိ၊ သဗ္ဗသော ကုထိတသရီရာပီတိ ဝါ အတ္ထော။ သွာယမတ္ထော ပဌမပါရာဇိကေ (ပါရာ။ ၆၇ အာဒယော) ဝိနီတဝတ္ထူဟိ ဒီပေတဗ္ဗော။

၁၁၁။ အာသေဝိတကမ္မဋ္ဌာနောတိ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနေ ကတပရိစယော။ သောသာနိကင်္ဂါဒီနံ ဝသေန ပရိဟတဓုတင်္ဂေါ။ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနဝသေန ပရိမဒ္ဒိတမဟာဘူတော။ သလက္ခဏတော ဉာဏေန ပရိဂ္ဂဟိတသင်္ခါရော။ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟဝသေန ဝဝတ္ထာပိတနာမရူပေါ။ သလက္ခဏာရမ္မဏိကဝိပဿနာယ ဥက္ကံသနေန သုညတာနုပဿနာဗလေန ဥဂ္ဃာဋိတသတ္တသညော။ ဝိပဿနာယ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိသမ္ပာပနေန ကတသမဏဓမ္မော။ တတော ဧဝ သဗ္ဗသော ကုသလဝါသနာယ၊ ကုသလဘာဝနာယ စ ပူရဏေန ဝါသိတဝါသနော ဘာဝိတဘာဝနော။ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယကုသလဗီဇေန သဗီဇော။ ဉာဏဿ ပရိပက္ကဘာဝေန ဉာဏုတ္တရော။ ယထာဝုတ္တာယ ပဋိပတ္တိယာ ကိလေသာနံ တနုကရဏေန အပ္ပကိလေသော။ ဩလောကိတောလောကိတဋ္ဌာနေယေဝါတိ ဥဒ္ဓုမာတကာဒိအသုဘဿ ယတ္ထ ယတ္ထ ဩလောကိတောလောကိတဋ္ဌာနေ ဧဝ၊ တာဒိသဿ ကာလဝိသေသော၊ အသုဘဿ ပဒေသဝိသေသော ဝါ အပေက္ခိတဗ္ဗော နတ္ထီတိ အတ္ထော။ နော စေ ဧဝံ ဥပဋ္ဌာတီတိ ဧဝံ ယထာဝုတ္တပုရိသဝိသေသဿ ဝိယ ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ နော စေ ဥပဋ္ဌာတိ။ ဧဝံ ဆဗ္ဗိဓေနာတိ ဧဝံ ဝုတ္တာကာရေန ဝဏ္ဏာဒိဝသေန ဆဗ္ဗိဓေန။ ပုနပီတိ ပိ-သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ တေန နိမိတ္တဂ္ဂဟဏဝိဓိံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ၊ န ပဉ္စဝိဓတံ။ ဆဗ္ဗိဓေန ဟိ ပုဗ္ဗေ နိမိတ္တဂ္ဂဟဏံ ဝိဟိတံ။

၁၁၂။ အသီတိသတသန္ဓိတောတိ သဗ္ဗေပိ သန္ဓယော တဒါပိ အတ္ထေဝါတိ ဒဿနတ္ထံ ဝတွာ ဥဒ္ဓုမာတဘာဝေန ယေဘုယျေန န ပညာယန္တိ။ ယေ ပန ပညာယန္တိ၊ တေ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဥဒ္ဓုမာတကေ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တယော ဒက္ခိဏဟတ္ထသန္ဓီတိ အံသကပ္ပရမဏိဗန္ဓာနံ ဝသေန တယော ဒက္ခိဏဟတ္ထသန္ဓယော။ တထာ ဝါမဟတ္ထသန္ဓယော။ ကဋိဇဏ္ဏုဂေါပ္ဖကာနံ ဝသေန တယော ဒက္ခိဏပါဒသန္ဓယော။ တထာ ဝါမပါဒသန္ဓယော။ ဧကော ကဋိသန္ဓီတိ ကဋိယာ သဒ္ဓိံ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကသန္ဓိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဟတ္ထန္တရန္တိ ဒက္ခိဏဟတ္ထဒက္ခိဏပဿာနံ၊ ဝါမဟတ္ထဝါမပဿာနဉ္စ အန္တရံ ဝိဝရံ။ ပါဒန္တရန္တိ ဥဘိန္နံ ပါဒါနံ ဝေမဇ္ဈံ။ ဥဒရန္တရန္တိ နာဘိဋ္ဌာနသညိတံ ကုစ္ဆိဝေမဇ္ဈံ၊ ဥဒရဿ ဝါ အဗ္ဘန္တရံ။ ကဏ္ဏန္တရန္တိ ကဏ္ဏဆိဒ္ဒံ။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ တေန နာသစ္ဆိဒ္ဒါဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အက္ခီနံ၊ မုခဿ စ ဝသေနာပိ ဝိဝရံ လဗ္ဘတေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘အက္ခီနမ္ပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမန္တတောတိ ဧဝံ သန္ဓိအာဒိတော ဥဒ္ဓုမာတကံ ဝဝတ္ထပေန္တဿ စေ နိမိတ္တံ ဥပတိဋ္ဌတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ၊ သမန္တတော ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗန္တိ ဝဝတ္ထာပနဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘သကလသရီရေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဉာဏံ စာရေတွာတိ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ သရီရံ အာဝဇ္ဇေတွာ တတ္ထ ပဋိက္ကူလာကာရသဟိတံ ဥဒ္ဓုမာတကဘာဝံ အာရဗ္ဘ နိရန္တရံ ဘာဝနာဉာဏံ ပဝတ္တေတွာ။ ယံ ဌာနန္တိ ဧဝံ ပန ဉာဏံ စာရေန္တဿ တသ္မိံ သရီရေ ယော ပဒေသော ဝိဘူတော ဟုတွာ ဥဒ္ဓုမာတကာကာရေန ဝိဘူတဘာဝေန ဥပဋ္ဌာတိ။ ဥဒရပရိယောသာနံ ဥပရိမသရီရံ။

ဝိနိစ္ဆယကထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၃။ ဝိနိစ္ဆယကထာတိ ဝိနိစ္ဆယသဟိတာ အတ္ထဝဏ္ဏနာ။ ယထာဝုတ္တနိမိတ္တဂ္ဂါဟဝသေနာတိ ဝဏ္ဏာဒိတော၊ သန္ဓိအာဒိတော စ ဝုတ္တပ္ပကာရဥဒ္ဓုမာတကနိမိတ္တဂ္ဂဟဏဝသေန။ သုဋ္ဌု နိမိတ္တံ ဂဏှိတဗ္ဗန္တိ ယထာ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တံ ဥပဋ္ဌဟတိ၊ ဧဝံ သမ္မဒေဝ အသုဘနိမိတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣဒါနိ တမေဝ နိမိတ္တဿ သုဋ္ဌု ဂဟဏာကာရံ ဥပဒိသန္တော ‘‘သတိံ သူပဋ္ဌိတံ ကတွာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ ကရောန္တေနာတိ ယထာ ‘‘ဣမာယ ပဋိပဒါယ ဇရာမရဏတော မုစ္စိဿာမီ’’တိ သဉ္ဇာတာဒရေန သတိသမ္ပဇညဉ္စ သုဋ္ဌု ဥပဋ္ဌပေတွာ ဥဒ္ဓုမာတကအသုဘံ ပဌမံ အာဝဇ္ဇိတံ၊ ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ တတ္ထ အာဝဇ္ဇနံ ကရောန္တေန။ သာဓုကံ ဥပဓာရေတဗ္ဗဉ္စေဝ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗဉ္စာတိ သက္ကစ္စံ သတိယာ သလ္လက္ခေတဗ္ဗဉ္စေဝ ပညာယ နိစ္ဆေတဗ္ဗဉ္စ။ သတိ ဟိ ‘‘ဓာရဏာ’’တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ ဓာရဏဉ္စေတ္ထ သလ္လက္ခဏံ။ ပညာ ‘‘ပဝိစယော’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၆) နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ ပဝိစယော စေတ္ထ နိစ္ဆယောတိ။ အထ ဝါ ဥပဓာရေတဗ္ဗန္တိ သတိပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ပညာယ ဥပလက္ခေတဗ္ဗံ ။ န ဟိ ကဒါစိ သတိရဟိတာ ပညာ အတ္ထိ။ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗန္တိ ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမာယ သတိယာ နိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ။ ပညာသဟိတာ ဧဝ ဟိ သတိ ဣဓာဓိပ္ပေတာ၊ န တဗ္ဗိရဟိတာ။ အဒ္ဓက္ခိအပင်္ဂါဒိဝသေနာပိ ဩလောကနံ အတ္ထီတိ ‘‘ဥမ္မီလေတွာ ဩလောကေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေန ပရိဗျတ္တမေဝ ဩလောကနံ ဒဿေတိ။ ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ ကရောန္တဿာတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန စက္ခုံ ဥမ္မီလေတွာ ဩလောကနံ၊ နိမ္မီလေတွာ အာဝဇ္ဇနဉ္စ အပရာပရံ အနေကဝါရံ ကရောန္တဿ။ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တန္တိ ဥဒ္ဓုမာတကေ ဥဂ္ဂဏှနနိမိတ္တံ။ သုဂ္ဂဟိတန္တိ သုဋ္ဌု ဂဟိတံ။ ယထာ န ဝိနဿတိ န ပမုဋ္ဌံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဂဟိတံ။ ဧကသဒိသန္တိ သမာနသဒိသံ။ သမာနတ္ထော ဟိ အယံ ဧက-သဒ္ဒေါ၊ ယထာ ‘‘အရိယဝိနယေတိ ဝါ၊ သပ္ပုရိသဝိနယေတိ ဝါ၊ ဧသေသေ ဧကေ ဧကဋ္ဌေ သမေ သမဘာဂေ တဇ္ဇာတေ တညေ ဝါ’’တိ။

အာဂမနကာလေတိ ဝိဟာရတော သုသာနံ ဥဒ္ဒိဿ အာဂမနကာလေ။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ အတိဒေသဝသေန ဒီပိတမ္ပိ အတ္ထံ ‘‘ဧကကေနာ’’တိအာဒိနာ သရူပတော ဒဿေတိ။ တတ္ထ တဒေဝ ကမ္မဋ္ဌာနန္တိ ဥဒ္ဓုမာတကကမ္မဋ္ဌာနံ။ မူလကမ္မဋ္ဌာနန္တိ ဧကေ၊ တဒယုတ္တံ။ ဥပဋ္ဌိတနိမိတ္တံ ဟိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနန္တရမနသိကာရော ရညော ရဇ္ဇံ ဆဍ္ဍေတွာ ဝိဒေသဂမနံ ဝိယာတိ။ အာဂတေနာတိ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ အာဂတေန။

၁၁၄။ အဝေလာယန္တိ သဉ္ဈာဝေလာဒိအယုတ္တဝေလာယံ။ ဗီဘစ္ဆန္တိ ဝိရူပံ။ ဘေရဝါရမ္မဏန္တိ ဝေတာဠသဒိသံ ဘယာနကံ ဝိသယံ။ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တောတိ ဘီရုကပုရိသော ဝိယ ပိသာစာဒိံ ဒိသွာ စိတ္တဝိက္ခေပံ ပတ္တော။ ဥမ္မတ္တကော ဝိယာတိ ယက္ခုမ္မတ္တကော ဝိယ ဧကစ္စော ဟောတိ။ ဈာနဝိဗ္ဘန္တကောတိ ဈာနတော ဝိစ္စုတကော သီလဝိဗ္ဘန္တကမန္တဝိဗ္ဘန္တကာ ဝိယ။ သန္ထမ္ဘေတွာတိ ဥပ္ပန္နပရိတ္တာသဝူပသမနေန ဝိဂတကမ္ပတာယ နိစ္စလော ဟုတွာ။ သတိံ သူပဋ္ဌိတန္တိအာဒိ သန္ထမ္ဘနဿ ဥပါယဒဿနံ။ မတသရီရံ ဥဋ္ဌဟိတွာ အနုဗန္ဓနကံ နာမ နတ္ထိ အသတိ တာဒိသေ မန္တပ္ပယောဂေ။ သောပိ ဥဒ္ဓုမာတကာဒိဘာဝမပ္ပတ္တေ အဝိနဋ္ဌရူပေ ဧဝ ဣဇ္ဈတိ၊ တထာ ဒေဝတာဓိဂ္ဂဟော၊ န ဧဝရူပေတိ အဓိပ္ပာယော။ သညဇောတိ ဘာဝနာပရိကပ္ပသညာယ ဇာတော။ တတော ဧဝ သညာသမ္ဘဝေါ သညာမတ္တသမုဋ္ဌာနော။ တာသံ ဝိနောဒေတွာတိ နိမိတ္တုပဋ္ဌာနနိမိတ္တံ ဥပ္ပန္နစိတ္တသန္တာသံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဝိနောဒေတွာ ဝူပသမေတွာ ။ ‘‘ဣဒါနိ တဝ ပရိဿမော သပ္ဖလော ဇာတော’’တိ ဟာသံ ပီတိံ ပမောဒနံ ဥပ္ပာဒေတွာ။ စိတ္တံ သဉ္စရာပေတဗ္ဗန္တိ ဘာဝနာစိတ္တံ ပဝတ္တေတဗ္ဗံ မနသိကာတဗ္ဗံ။

နိမိတ္တဂ္ဂါဟန္တိ နိမိတ္တဿ ဥဂ္ဂဏှနံ၊ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တံ။ သမ္ပာဒေန္တောတိ သာဓေန္တော နိပ္ဖာဒေန္တော။ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥပနိဗန္ဓတီတိ ဘာဝနံ ယထာဝုတ္တေ နိမိတ္တေ ဥပနေန္တော နိဗန္ဓတိ။ ယောဂကမ္မံ ဟိ ယောဂိနော သုခဝိသေသာနံ ကာရဏဘာဝတော ‘‘ကမ္မဋ္ဌာန’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ၊ ယောဂကမ္မဿ ဝါ ပဝတ္တိဋ္ဌာနတာယ ယထာဥပဋ္ဌိတနိမိတ္တံ ကမ္မဋ္ဌာနံ၊ တံ ဘာဝနာစိတ္တေ ဥပနိဗန္ဓတိ။ တံ ပနဿ ဥပနိဗန္ဓနံ သန္ဓာယ စိတ္တံ သဉ္စရာပေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ‘‘ဝိသေသမဓိဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘တဿ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တဿာတိ ယောဂိနော၊ တဿ ဝါ ဥဒ္ဓုမာတကာသုဘဿ။ မာနသံ စာရေန္တဿာတိ ဘာဝနာစိတ္တံ အပရာပရံ ပဝတ္တေန္တဿ၊ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တံ ပုနပ္ပုနံ မနသိ ကရောန္တဿာတိ အတ္ထော။

၁၁၅။ ‘‘ဝီထိသမ္ပဋိပါဒနတ္ထာ’’တိ ပဒဿ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနဝီထိယာ သမ္ပဋိပါဒနတ္ထာ’’တိ အတ္ထံ ဝတွာ တံ ပန ကမ္မဋ္ဌာနဝီထိံ၊ တဿာ စ သမ္ပဋိပါဒနဝိဓိံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကတိမီတိ ပက္ခဿ ကတမီ၊ ကိံ ဒုတိယာ၊ တတိယာဒီသု ဝါ အညတရာတိ အတ္ထော။ တုဏှီဘူတေန ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ ပုစ္ဆန္တာနံ စိတ္တဿ အညထတ္တပရိဟရဏတ္ထံ။ အပ္ပသန္နာနဉှိ ပသာဒါယ၊ ပသန္နာနဉ္စ ဘိယျောဘာဝါယ သာသနသမ္ပဋိပတ္တိ။ နဿတီတိ န ဒိဿတိ ၊ န ဥပဋ္ဌာတီတိ အတ္ထော။ ‘‘အာဂန္တုကပဋိသန္ထာရော ကာတဗ္ဗော’’တိ ဣမိနာ အာဂန္တုကဝတ္တံ ဧကဒေသေန ဒဿိတန္တိ ‘‘အဝသေသာနိပီ’’တိ ဝတွာ အာဂန္တုကဝတ္တံ ပရိပုဏ္ဏံ ဂဟေတုံ ပုန အာဂန္တုကဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ ဂမိကဝတ္တာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အာဝါသိကအနုမောဒနပိဏ္ဍစာရိကအနုမောဒနပိဏ္ဍစာရိကအာရညိကသေနာသနဝစ္စကုဋိဝတ္တာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၅၆) ဟိ အာဂတာနိ မဟာဝတ္တာနိ ဣဓ ‘‘ခန္ဓကဝတ္တာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။ တဇ္ဇနီယကမ္မကတာဒိကာလေ ပန ပါရိဝါသိကာဒိကာလေ စ စရိတဗ္ဗာနိ ဣမဿ ဘိက္ခုနော အသမ္ဘဝတော ဣဓ နာဓိပ္ပေတာနိ။ နိမိတ္တံ ဝါ အန္တရဓာယတီတိ သုသာနေ ဌိတံ အသုဘနိမိတ္တံ ဥဒ္ဓုမာတကဘာဝါပဂမေန အန္တရဓာယတိ။ တေနာဟ ‘‘ဥဒ္ဓုမာတက’’န္တိအာဒိ။ တသ္မာတိ တေန ကာရဏေန၊ ဣမဿ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ဒုလ္လဘတ္တာတိ အတ္ထော။ နိသီဒိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။

နိမိတ္တံ ဂဟေတုံ ဂမနေ ဝိယ နိမိတ္တံ ဂဟေတွာ နိဝတ္တနေပိ ယထာသလ္လက္ခိတဒိသာဒိပစ္စဝေက္ခဏံ ယာဝ နိမိတ္တဝိနာသာ ပဝတ္တိတကိရိယာယ အဝိစ္ဆေဒေန ဥပဓာရဏတ္ထံ။ သတိ ဟိ တဿ နိရန္တရူပဓာရဏေ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ နိသိန္နကာလေ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ဥပဋ္ဌိတာကာရော သမထနိမိတ္တဿ ဂဟဏေ စိတ္တဿ သမာဟိတာကာရော ဝိယ ပါကဋော ဟုတွာ ဥပတိဋ္ဌေယျာတိ။ တေနာဟ ‘‘တဿေဝံ…ပေ… ဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇတီ’’တိ။ ပုရိမာကာရေန နိမိတ္တဿ ပါကဋဘာဝေန ဥပဋ္ဌိတတ္တာ ပုရိမာကာရေနေဝ ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရော ဘာဝနာဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇတိ။

၁၁၆။ ဥဒ္ဓုမာတကံ နာမ အတိဝိယ အသုစိဒုဂ္ဂန္ဓဇေဂုစ္ဆပဋိက္ကူလံ ဗီဘစ္ဆံ ဘယာနကဉ္စ၊ ဧဝရူပေ အာရမ္မဏေ ဘာဝနမနုယုဉ္ဇန္တဿ ဧဝံ အာဗဒ္ဓပရိကမ္မဿ ထိရီဘူတဿေဝ ယောဂိနော အဓိပ္ပာယော သမိဇ္ဈတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အာနိသံသဒဿာဝီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝန္တိ ဧဝမေဝ ဝုတ္တပ္ပကာရေနေဝ အာနိသံသဒဿာဝိနာ။ တံ ရက္ခေယျာတိ ‘‘အဒ္ဓါ ဣမိနာ သုခံ ဇီဝိဿာမီ’’တိ အတ္တနော ဇီဝိတံ ဝိယ တံ မဏိရတနံ ရက္ခေယျ။ စတုဓာတုကမ္မဋ္ဌာနိကောတိအာဒိ နေသံ ကမ္မဋ္ဌာနာနံ သုလဘတာဒဿနံ။ တတ္ထ စတုဓာတုကမ္မဋ္ဌာနိကောတိ စတုဓာတုကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ တတ္ထ ဝါ နိယုတ္တော၊ စတုဓာတုကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ ပရိဟရန္တော။ ဣတရာနီတိ ဝုတ္တာဝသိဋ္ဌာနိ အနုဿတိဗြဟ္မဝိဟာရာဒီနိ။ တံ နိမိတ္တန္တိ တံ ယထာလဒ္ဓံ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တံ။ ‘‘ရက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ရက္ခဏဝိဓိံ ပုန ဒဿေတုံ ‘‘ရတ္တိဋ္ဌာနေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၁၁၇။ နာနာ ကရီယတိ ဧတေနာတိ နာနာကရဏံ၊ ဘေဒေါ။ ဗီဘစ္ဆံ ဘေရဝဒဿနံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ မနသိကာရဿ အနုဠာရတာယ၊ အနုပသန္တတာယ စ အာရမ္မဏဿ။ တဗ္ဗိပရိယာယတော ‘‘ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ ထူလင်္ဂပစ္စင်္ဂပုရိသော ဝိယ ဥပဋ္ဌာတီ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဗဟိဒ္ဓါတိ ဂေါစရဇ္ဈတ္တတော ဗဟိဒ္ဓါ။ ကာမာနံ အမနသိကာရာတိ အသုဘဘာဝနာနုဘာဝေန ကာမသညာယ ဒူရသမုဿာရိတတ္တာ ကာမဂုဏေ အာရဗ္ဘ မနသိကာရဿေဝ အဘာဝါ။ အမနသိကာရာတိ ဝါ မနသိကာရပဋိပက္ခဟေတု။ ယာယ ဟိ ကာမသညာယ ဝသေန သတ္တာ ကာမေ မနသိ ကရောန္တိ၊ တဿာ ပဋိပက္ခဘူတာ အသုဘသညာ ကာမာနံ အမနသိကာရော၊ တန္နိမိတ္တန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီယတီ’’တိ။ ပဋိဘာဂနိမိတ္တာရမ္မဏာယ ဟိ အသုဘသညာယ သဒ္ဓိံ ဗလပ္ပတ္တော သမာဓိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောဝ ကာမစ္ဆန္ဒံ ဝိက္ခမ္ဘေတိ၊ အနုရောဓမူလကော အာဃာတော မူလကာရဏေ ဝိက္ခမ္ဘိတေ ဝိက္ခမ္ဘိတောယေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အနုနယ…ပေ… ပဟီယတီ’’တိ။ န ဟိ ကဒါစိ ပဟီနာနုနယဿ ဗျာပါဒေါ သမ္ဘဝတိ။ ယထာဝုတ္တအသုဘသညာသဟဂတာ ဟိ ပီတိ သာတိသယာ ပဝတ္တမာနာဝ ဗျာပါဒံ ဝိက္ခမ္ဘေန္တီ ပဝတ္တတိ။ တထာ အာရဒ္ဓဝီရိယတာယာတိ ယထာ ဥပစာရဇ္ဈာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တထာ ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရဝသေန ပဂ္ဂဟိတဝီရိယတာယ။ ဝီရိယဉှိ ပဂ္ဂဏှန္တဿ သမ္မာသင်္ကပ္ပော မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပံ ဝိယ သဝိပ္ဖာရတာယ ထိနမိဒ္ဓံ ဝိက္ခမ္ဘေန္တမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

ဝိပ္ပဋိသာရော ပစ္ဆာနုတာပေါ၊ တပ္ပဋိပက္ခတော အဝိပ္ပဋိသာရော ဒရထပရိဠာဟာဘာဝေန စိတ္တဿ နိဗ္ဗုတတာ။ တဿ အဝိပ္ပဋိသာရဿ ပစ္စယဘူတံ သီလံ၊ တံသဟဂတာ တဒုပနိဿယာ စ ပီတိပဿဒ္ဓိသုခါဒယော သဘာဝတော၊ ဟေတုတော စ သန္တသဘာဝါ၊ တေသံ အနုယုဉ္ဇနေန အဝူပသန္တသဘာဝံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟီယတီတိ အာဟ ‘‘အဝိပ္ပဋိသာရကရသန္တဓမ္မာနုယောဂဝသေန ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟီယတီ’’တိ။ ဘာဝနာယ ဟိ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသံ အာဝဟန္တိယာ ယံ သာတိသယံ သုခံ လဗ္ဘတိ၊ တံ အနုပသန္တသဘာဝံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ဝိက္ခမ္ဘေန္တမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အဓိဂတဝိသေသဿာတိ ယထာဓိဂတဿ ဘာဝနာဝိသေသဿ။ ပစ္စက္ခတာယာတိ ပဋိပဇ္ဇန္တဿ ယောဂိနော ပစ္စက္ခဘာဝတော ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝတ သော ဘဂဝါ၊ ယော ဧဝရူပိံ သမ္မာပဋိပတ္တိံ ဒေသေတီ’’တိ ပဋိပတ္တိဒေသကေ သတ္ထရိ။ ပဋိပတ္တိယန္တိ ပဋိပဇ္ဇမာနဇ္ဈာနပဋိပတ္တိယံ။ ပဋိပတ္တိဖလေတိ တာယ သာဓေတဗ္ဗေ လောကိယလောကုတ္တရဖလေ။ ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီယတိ ဓမ္မနွယဝိစာရာဟိတဗလေန ဝိစာရဗလေန။ ဣတိ ပဉ္စ နီဝရဏာနိ ပဟီယန္တီတိ ဧဝံ ပဋိဘာဂနိမိတ္တပဋိလာဘသမကာလမေဝ ဟေဋ္ဌာ ပဝတ္တဘာဝနာနုဘာဝနိပ္ဖန္နေဟိ သမာဓိအာဒီဟိ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနိ ပဉ္စ နီဝရဏာနိ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ပဟီယန္တိ။ န ဟိ ပဋိပက္ခေန ဝိနာ ပဟာတဗ္ဗဿ ပဟာနံ သမ္ဘဝတိ၊ ပဋိပက္ခာ စ သမာဓိအာဒယော ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနံ။ ယထာဟ ပေဋကေ ‘‘သမာဓိ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ပဋိပက္ခော’’တိအာဒိ။

တေနေဝ စ ‘‘ဣမေဟိ တေသံ နီဝရဏာနံ ပဟာန’’န္တိ ပဟာနပရိဒီပနမုခေန ဈာနင်္ဂါနိ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘တသ္မိညေဝ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တသ္မိညေဝ စာတိ ယံ တံ ယထာဥပဋ္ဌိတံ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တံ ဘိန္ဒိတွာ ဝိယ ဥပဋ္ဌိတံ၊ တဿ ပဋိစ္ဆန္နဘူတံ ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ၊ တသ္မိညေဝ နိမိတ္တေ။ စေတသောတိ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တစိတ္တဿ။ အဘိနိရောပနလက္ခဏောတိ အာရောပနလက္ခဏော၊ အပ္ပနာသဘာဝေါတိ အတ္ထော။ နိမိတ္တာနုမဇ္ဇနံ ပဋိဘာဂနိမိတ္တေ အနုဝိစရဏံ။ အာရမ္မဏေ ဟိ ဘမရဿ ပဒုမဿူပရိ အနုပရိဗ္ဘမနံ ဝိယ ဝိစာရဿ အနုဝိစာရဏာကာရေန ပဝတ္တိ အနုမဇ္ဇနကိစ္စံ။ ဝိသေသော ဧဝ အဓိဂန္တဗ္ဗတော ဝိသေသာဓိဂမော၊ ပဋိလဒ္ဓါ စ သော ဝိသေသာဓိဂမော စာတိ ပဋိ…ပေ… ဂမော၊ တပ္ပစ္စယာ တံဟေတုကာ ပဋိလဒ္ဓဝိသေသာဓိဂမပစ္စယာ ပီတိ။ ပီတိမနဿ ပီတိသဟိတစိတ္တဿ။ ပဿဒ္ဓိသမ္ဘဝတောတိ ကာယစိတ္တပဿဒ္ဓီနံ သံသိဇ္ဈနတော။ ‘‘ပီတိမနဿ ကာယော ပဿမ္ဘတီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ပဿဒ္ဓိနိမိတ္တံ ပဿဒ္ဓိဟေတုကံ သုခံ ‘‘ပဿဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒိယတီ’’တိ ဝစနတော။ သုခနိမိတ္တာ သုခပစ္စယာ ဧကဂ္ဂတာ။ ‘‘သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၆၆၊ အ။ နိ။ ၃။၉၆၊ ၁၁။၁၂) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဣတိ ဈာနင်္ဂါနိ ပါတုဘဝန္တီတိ ဧဝံ ဧတာနိ ဝိတက္ကာဒီနိ ဈာနင်္ဂါနိ တသ္မိံယေဝ နိမိတ္တေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ပဌမဇ္ဈာနပဋိဗိမ္ဗဘူတန္တိ ပဌမဇ္ဈာနဿ ပဋိစ္ဆန္နဘူတံ။ တင်္ခဏညေဝ ပဋိဘာဂနိမိတ္တပဋိလာဘသမကာလမေဝ ဥပစာရဇ္ဈာနမ္ပိ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ န နီဝရဏပ္ပဟာနမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

ဝိနီလကာဒိကမ္မဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ

၁၁၈။ ဝိနီလကာဒီသုပိ ကမ္မဋ္ဌာနေသု။ လက္ခဏံ ဝုတ္တန္တိ ယံ တံ နိမိတ္တဂ္ဂဟဏလက္ခဏံ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ဥဒ္ဓုမာတကေ ဝုတ္တနယေနေဝ။ သဟ ဝိနိစ္ဆယေန၊ အဓိပ္ပာယေန စာတိ သဝိနိစ္ဆယာဓိပ္ပာယံ။ တံ သဗ္ဗံ လက္ခဏံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

ကဗရကဗရဝဏ္ဏန္တိ ယေဘုယျေန သဗလဝဏ္ဏံ။ ဥဿဒဝသေနာတိ ရတ္တသေတနီလဝဏ္ဏေသု ဥဿဒဿ ဝဏ္ဏဿ ဝသေန။

သန္နိသိန္နန္တိ နိစ္စလဘာဝေနေဝ သဗ္ဗသော ထိရတံ။

စောရာဋဝိယန္တိ စောရေဟိ ပရိယုဋ္ဌိတအရညေ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ အာဃာတနေ။ ဆိန္နပုရိသဋ္ဌာနေတိ ဆိန္နပုရိသဝန္တေ ဌာနေ။ နာနာဒိသာယံ ပတိတမ္ပီတိ ဆိန္နံ ဟုတွာ သရီရဿ ခဏ္ဍဒွယံ ဝိသုံ ဒိသာသု ပတိတမ္ပိ။ ဧကာဝဇ္ဇနေနာတိ ဧကသမန္နာဟာရေန။ အာပါထမာဂစ္ဆတီတိ ဧကဇ္ဈံ အာပါထံ အာဂစ္ဆတိ။ ဝိဿာသံ အာပဇ္ဇတီတိ အဇေဂုစ္ဆိတံ ဥပဂစ္ဆေယျ သေယျထာပိ ဆဝဍာဟကော။ သဟတ္ထာ အပရာမသနေ ဇိဂုစ္ဆာ သဏ္ဌာတိယေဝါတိ အာဟ ‘‘ကတ္တရယဋ္ဌိယာ ဝါ ဒဏ္ဍကေန ဝါ…ပေ… ဥပနာမေတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဝိစ္ဆိဒ္ဒကဘာဝပညာယနတ္ထံ ဧကင်္ဂုလန္တရကရဏံ။ ဥပနာမေတဗ္ဗန္တိ ဥပနေတဗ္ဗံ။

ခါယိတသဒိသမေဝါတိ ခါယိတာသုဘသဒိသမေဝ။ အင်္ဂုလင်္ဂုလန္တရန္တိ ဝိဝိဓံ ခိတ္တံ သရီရာဝယဝံ အင်္ဂုလန္တရံ အင်္ဂုလန္တရံ။ ကတွာ ဝါတိ ကတ္တရယဋ္ဌိယာ ဝါ ဒဏ္ဍကေန ဝါ သယံ ကတွာ ဝါ။

လဒ္ဓပ္ပဟာရာနန္တိ လဒ္ဓါဝုဓပ္ပဟာရာနံ မုခတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ မုခတောတိ ပဟာရာဒိမုခတော။ ပဂ္ဃရမာနကာလေတိ လောဟိတံ ပဂ္ဃရမာနကာလေ။ လောဟိတကံ လဗ္ဘတီတိ ယောဇနာ။

တန္တိ ပုဠဝကံ။ တေသူတိ သောဏာဒိသရီရေသု။ အဋ္ဌိကန္တိ အဋ္ဌိကအသုဘံ နာနပ္ပကာရတော ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုရိမနယေနေဝါတိ ပုဗ္ဗေ ဥဒ္ဓုမာတကေ ဝုတ္တနယေနေဝ။

၁၁၉။ တန္တိ အဋ္ဌိကံ။ န ဥပဋ္ဌာတီတိ သဘာဝတော န ဥပဋ္ဌာတိ၊ ပဋိက္ကူလဝသေန န ဥပဋ္ဌာတီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဩဒါတကသိဏသမ္ဘေဒေါ ဟောတီ’’တိ။ အဋ္ဌိကေ ပဌမဝယာဒိသံလက္ခဏံ န သက္ကာတိ ‘‘လိင်္ဂန္တိ ဣဓ ဟတ္ထာဒီနံ နာမ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌိကသင်္ခလိကာ ပန ‘‘အယံ ဒဟရဿ၊ အယံ ယောဗ္ဗနေ ဌိတဿ၊ အယံ အဝယဝေဟိ ဝုဒ္ဓိပတ္တိဿာ’’တိ ဧဝံ ဝယဝသေန ဝဝတ္ထပေတုံ သက္ကုဏေယျာဝ၊ အဗျာပိတာယ ပန န ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယဒိပိ အဋ္ဌိကသင်္ခလိကာယံ သန္ဓိတော ဝဝတ္ထာပနံ လဗ္ဘတိ၊ အဋ္ဌိကေ ပန န လဗ္ဘတီတိ တဿ အနိယတဘာဝဒီပနတ္ထံ ကမဝိလင်္ဃနံ ကတွာ ‘‘တဿ တဿ အဋ္ဌိနော နိန္နဋ္ဌာနထလဋ္ဌာနဝသေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နိန္နဋ္ဌာနံ နာမ အဋ္ဌိနော ဝိနတပ္ပဒေသော။ ထလဋ္ဌာနံ ဥန္နတပ္ပဒေသော။ ဃဋိတဃဋိတဋ္ဌာနဝသေနာတိ အနုပဂတနှာရုဗန္ဓာနံ၊ ဣတရေသဉ္စ အညမညံ သံကိလိဋ္ဌသံကိလိဋ္ဌဋ္ဌာနဝသေန။ အန္တရဝသေနာတိ အညမညဿ အန္တရဝသေန၊ သုသိရဝသေန စ။ သဗ္ဗတ္ထေဝါတိ သကလာယ အဋ္ဌိသင်္ခလိကာယ၊ သဗ္ဗသ္မိံ ဝါ အဋ္ဌိကေ။

၁၂၀။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ အဋ္ဌိကာသုဘေ။ ယုဇ္ဇမာနဝသေန သလ္လက္ခေတဗ္ဗန္တိ ယံ နိမိတ္တဂ္ဂဟဏံ ယတ္ထ ယုဇ္ဇတိ၊ တံ တတ္ထ ဥဂ္ဂဏှနတ္ထံ နိမိတ္တဂ္ဂဟဏဝသေန ဥပလက္ခေတဗ္ဗံ။ သကလာယာတိ အနဝသေသဘာဂါယ ပရိပုဏ္ဏာဝယဝါယ။ သမ္ပဇ္ဇတိ နိမိတ္တုပဋ္ဌာနဝသေန။ တေသူတိ အဋ္ဌိကသင်္ခလိကဋ္ဌိကေသု။ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ။ တန္တိ ‘‘ဧကသဒိသမေဝါ’’တိ ဝစနံ။ ဧကသ္မိံ အဋ္ဌိကေ ယုတ္တန္တိ ဣဒံ ယထာ ဝိနီလကာဒီသု ဥဘိန္နံ နိမိတ္တာနံ ယထာရဟံ ဝဏ္ဏဝိသေသတော၊ ပရိပုဏ္ဏာပရိပုဏ္ဏတော၊ သဝိဝရာဝိဝရတော၊ စလာစလတော စ ဝိသေသော လဗ္ဘတိ၊ န ဧဝမေတဿာတိ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ န ပန သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဝိသေသာဘာဝတော။ တေနေဝါဟ ‘‘ဧကဋ္ဌိကေပိ စာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဗီဘစ္ဆေနာတိ သုဝိဘူတအဋ္ဌိရူပတ္တာ အဋ္ဌိဘာဝေနေဝ ဝိရူပေန။ ဘယာနကေနာတိ တေနေဝ ပါကတိကသတ္တာနံ ဘယာဝဟေန။ ပီတိသောမနဿဇနကေနာတိ သဏှမဋ္ဌဘာဝေန ဥပဋ္ဌာနတော၊ ဘာဝနာယ စ သဝိသေသတ္တာ ပီတိယာ၊ သောမနဿဿ စ ဥပ္ပာဒကေန။ တေနေဝါဟ ‘‘ဥပစာရာဝဟတ္တာ’’တိ။

ဣမသ္မိံ ဩကာသေတိ ဥဂ္ဂဟပဋိဘာဂနိမိတ္တာနံ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ။ ဒွါရံ ဒတွာ ဝါတိ ‘‘ပဋိက္ကူလဘာဝေယေဝ ဒိဋ္ဌေ နိမိတ္တံ နာမ ဟောတီ’’တိ ဧတ္တကေ ဧဝ အဋ္ဌတွာ အနန္တရမေဝ ‘‘ဒုဝိဓံ ဣဓ နိမိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ဥဂ္ဂဟပဋိဘာဂနိမိတ္တာနိ ဝိဘဇိတွာ ဝစနေန ယထာဝုတ္တဿ နိမိတ္တဝိဘာဂဿ ဒွါရံ ဒတွာဝ ဝုတ္တံ။ နိဗ္ဗိကပ္ပန္တိ ‘‘သုဘ’’န္တိ ဝိကပ္ပေန နိဗ္ဗိကပ္ပံ၊ အသုဘန္တွေဝါတိ အတ္ထော။ ဝိစာရေတွာတိ ‘‘ဧကသ္မိံ အဋ္ဌိကေ ယုတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ဝိစာရေတွာ။

မဟာတိဿတ္ထေရဿာတိ စေတိယပဗ္ဗတဝါသီမဟာတိဿတ္ထေရဿ။ နိဒဿနာနီတိ ဒန္တဋ္ဌိကမတ္တဒဿနေန သကလဿာပိ တဿာ ဣတ္ထိယာ သရီရဿ အဋ္ဌိသင်္ဃာတဘာဝေန ဥပဋ္ဌာနာဒီနိ ဧတ္ထ အဋ္ဌိကကမ္မဋ္ဌာနေ ဥဂ္ဂဟပဋိဘာဂနိမိတ္တာနံ ဝိသေသဝိဘာဝနာနိ ဥဒါဟရဏာနိ။

သုဘဂုဏောတိ သဝါသနာနံ ကိလေသာနံ ပဟီနတ္တာ သုပရိသုဒ္ဓဂုဏော။ ဒသသတလောစနေနာတိ သဟဿက္ခေန ဒေဝါနမိန္ဒေန။ သော ဟိ ဧကာသနေနေဝ သဟဿအတ္ထာနံ ဝိစာရဏသမတ္ထေန ပညာစက္ခုနာ သမန္နာဂတတ္တာ ‘‘သဟဿက္ခော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ထုတကိတ္တီတိ ‘‘ယော ဓီရော သဗ္ဗဓိ ဒန္တော’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၅၈) အဘိတ္ထုတကိတ္တိသဒ္ဒေါ။

ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၁။ ဥဇုပဋိပက္ခေန ပဟီနဘာဝံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သုဝိက္ခမ္ဘိတရာဂတ္တာ’’တိ။ အသုဘပ္ပဘေဒေါတိ ဥဒ္ဓုမာတကာဒိအသုဘဝိဘာဂေါ။ သရီရသဘာဝပ္ပတ္တိဝသေနာတိ သရီရဿ အတ္တနော သဘာဝူပဂမနဝသေန။ သရီရဉှိ ဝိနဿမာနံ အညရူပေန ဌိတဿ ရက္ခသဿ ဝိယ သဘာဝပ္ပတ္တိဝသေနေဝ ဝိနဿတိ။ ရာဂစရိတဘေဒဝသေနာတိ ရာဂစရိတဝိဘာဂဝသေန။ ယဒိ သရီရသဘာဝပ္ပတ္တိဝသေန အယမသုဘပ္ပဘေဒေါ ဝုတ္တော၊ မဟာသတိပဋ္ဌာနာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၂ အာဒယော၊ မ။ နိ။ ၁။၁၀၅ အာဒယော) ကထံ နဝပ္ပဘေဒေါတိ? သော သရသတော ဧဝ သဘာဝပ္ပတ္တိဝသေန ဝုတ္တော၊ အယံ ပန ပရူပက္ကမေနာပိ။ တတ္ထ စ ဣဓာဂတေသု ဒသသု အသုဘေသု ဧကစ္စာနေဝ ဂဟိတာနိ၊ အဋ္ဌိကဉ္စ ပဉ္စဝိဓာ ဝိဘတ္တံ။ တာနိ စ ဝိပဿနာဝသေန၊ ဣမာနိ သမထဝသေနာတိ ပါကဋောယံ ဘေဒေါတိ။

ဣမေသံ ပန ဒဿနမ္ပိ အသုဘဘာဝသာမညေန သတိပိ အဝိသေသတော ရာဂစရိတာနံ သပ္ပာယဘာဝေ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ရာဂစရိတဘေဒဝသေန စာ’’တိ၊ တံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိသေသတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သူနဘာဝေန သုသဏ္ဌိတမ္ပိ သရီရံ ဒုဿဏ္ဌိတမေဝ ဟောတီတိ ဥဒ္ဓုမာတကသရီရေ သဏ္ဌာနဝိပတ္တိံ ဒီပေတီတိ အာဟ ‘‘သရီရသဏ္ဌာနဝိပတ္တိပ္ပကာသနတော’’တိ။ သဏ္ဌာနသမ္ပတ္တိယံ ရတ္တော သဏ္ဌာနရာဂီ၊ တဿ သပ္ပာယံ သဏ္ဌာနရာဂဿ ဝိက္ခမ္ဘနုပါယဘာဝတော။ ကာယော ဧဝ ကာယဝဏော၊ တတ္ထ ပဋိဗဒ္ဓဿ နိဿိတဿ။ သုသိရဘာဝပ္ပကာသနတောတိ သုသိရဿ ဝိဝရဿ အတ္ထိဘာဝပ္ပကာသနတော။ သရီရေ ဃနဘာဝရာဂိနောတိ သရီရေ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ ထိရဘာဝံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇနကရာဂဝတော။ ဝိက္ခေပပ္ပကာသနတောတိ သောဏသိင်္ဂါလာဒီဟိ ဣတော စိတော စ ဝိက္ခေပဿ ပကာသနတော အင်္ဂပစ္စင်္ဂလီလာရာဂိနော သပ္ပာယံ။ ဤဒိသာနံ ကိရ အနဝဋ္ဌိတရူပါနံ အဝယဝါနံ ကော လီဠာဝိလာသောတိ ဝိရာဂသမ္ဘဝတော။ သင်္ဃာတဘေဒဝိကာရပ္ပကာသနတောတိ သင်္ဃာတဿ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ သံဟတဘာဝဿ သုသမ္ဗန္ဓတာယ ဘေဒေါ ဧဝ ဝိကာရော သင်္ဃာတဘေဒဝိကာရော၊ တဿ ပကာသနတော။ လောဟိတံ မက္ခိတံ ဟုတွာ ပဋိက္ကူလဘာဝေါ လောဟိတမက္ခိတပဋိက္ကူလဘာဝေါ၊ တဿ ပကာသနတော။ မမတ္တရာဂိနောတိ ‘‘မမ အယ’’န္တိ ဥပ္ပဇ္ဇနကရာဂဝတော။ ဒန္တသမ္ပတ္တိရာဂိနောတိ ဒန္တသမ္ပတ္တိယံ ရဇ္ဇနသီလဿ။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဥဒ္ဓုမာတကာဒိကေ ပဌမဇ္ဈာနမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န ဒုတိယာဒီနီတိ အနုယောဂံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘ယသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ။ အပရိသဏ္ဌိတဇလာယာတိ သောတဝသေန ပဝတ္တိယာ သမန္တတော အဋ္ဌိတဇလာယ အသန္နိသိန္နသလိလာယ။ အရိတ္တဗလေနာတိ ပါဇနဒဏ္ဍဗလေန။ ဒုဗ္ဗလတ္တာ အာရမ္မဏဿာတိ ပဋိက္ကူလဘာဝေန အတ္တနိ စိတ္တံ ဌပေတုံ အသမတ္ထဘာဝေါ အာရမ္မဏဿ ဒုဗ္ဗလတာ။ ပဋိက္ကူလေ ဟိ အာရမ္မဏေ သရသတော စိတ္တံ ပဝတ္တိတုံ န သက္ကောတိ၊ အဘိနိရောပနလက္ခဏေန ပန ဝိတက္ကေန အဘိနိရောပိယမာနမေဝ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂတံ လဘတိ။ န ဝိနာ ဝိတက္ကေနာတိ ဝိတက္ကရဟိတာနိ ဒုတိယာဒိဇ္ဈာနာနိ တတ္ထ ပတိဋ္ဌံ န လဘန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိတက္ကဗလေနေဝါ’’တိအာဒိ။

ယဒိ ပဋိက္ကူလဘာဝတော ဥဒ္ဓုမာတာဒိအာရမ္မဏေ ဒုတိယာဒိဇ္ဈာနာနိ န ပဝတ္တန္တိ၊ ဧဝံ သန္တေ ပဌမဇ္ဈာနေနာပိ တတ္ထ န ဥပ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ န ဟိ တတ္ထ ပီတိသောမနဿာနံ သမ္ဘဝေါ ယုတ္တောတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ပဋိက္ကူလေပိ စ ဧတသ္မိ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ အာနိသံသဒဿာဝိတာနီဝရဏသန္တာပရောဂဝူပသမာနံ ယထာက္ကမံ ပုပ္ဖစ္ဆဍ္ဍက၊ ဝမနဝိရေစနဥပမာ ယောဇေတဗ္ဗာ။

၁၂၂။ ယထာဝုတ္တကာရဏေန ဒသဓာ ဝဝတ္ထိတမ္ပိ သဘာဝတော ဧကဝိဓမေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဒသဝိဓမ္ပိ စေတ’’န္တိအာဒိံ ဝတွာ သွာယံ သဘာဝေါ ယထာ အဝိညာဏကေသု၊ ဧဝံ သဝိညာဏကေသုပိ လဗ္ဘတေဝ။ တသ္မာ တတ္ထာပိ ယောနိသောမနသိကာရဝတော ဘာဝနာ ဣဇ္ဈတေဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘တဒေတံ ဣမိနာ လက္ခဏေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ဇီဝမာနကသရီရေ။ အလင်္ကာရေနာတိ ပဋိဇဂ္ဂနပုဗ္ဗကေန အလင်္ကရဏေန။ န ပညာယတိ ပစုရဇနဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ အတိရေကတိသတအဋ္ဌိကသမုဿယံ ဒန္တဋ္ဌိကေဟိ သဒ္ဓိံ၊ တေဟိ ပန ဝိနာ ‘‘တိမတ္တာနိ အဋ္ဌိသတာနီ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၉၀) ကာယဂတာသတိယံ ဝက္ခတိ။ ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒန္တိ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒဆိဒ္ဒဝန္တံ။ မေဒကထာလိကာ မေဒဘရိတဘာဇနံ။ နိစ္စုဂ္ဃရိတပဂ္ဃရိတန္တိ နိစ္စကာလံ ဥပရိ၊ ဟေဋ္ဌာ စ ဝိဿဝန္တံ။ ဝေမတ္တန္တိ နာနတ္တံ။ နာနာဝတ္ထေဟီတိ နာနာဝဏ္ဏေဟိ ဝတ္ထေဟိ။ ဟိရိယာ လဇ္ဇာယ ကောပနတော ဝိနာသနတော ဟိရိကောပိနံ၊ ဥစ္စာရပဿာဝမဂ္ဂံ။ ယာထာဝသရသန္တိ ယထာဘူတံ သဘာဝံ။ ယာထာဝတော ရသီယတိ ဉာယတီတိ ဟိ ရသော၊ သဘာဝေါ။ ရတိန္တိ အဘိရတိံ အဘိရုစိံ။ အတ္တသိနေဟသင်္ခါတေန ရာဂေန ရတ္တာ အတ္တသိနေဟရာဂရတ္တာ။ ဝိဟညမာနေနာတိ ဣစ္ဆိတာလာဘေန ဝိဃာတံ အာပဇ္ဇန္တေန။

ကိံသုကန္တိ ပါလိဘဒ္ဒကံ၊ ပလာသောတိ ကေစိ၊ သိမ္ဗလီတိ အပရေ။ အတိလောလုပေါတိ အတိဝိယ လောလသဘာဝေါ ။ အဒုန္တိ ဧတံ။ နန္တိ ကေသာဒိသရီရကောဋ္ဌာသံ။ မုစ္ဆိတာတိ မောဟိတာ၊ မုစ္ဆာပါပိကာယ ဝါ တဏှာယ ဝသေန မုစ္ဆံ ပတ္တာ။ သဘာဝန္တိ ပဋိက္ကူလဘာဝံ။

ဥက္ကရူပမောတိ ဥစ္စာရပဿာဝဋ္ဌာနသမော၊ ဝစ္စကူပသမော ဝါ။ စက္ခုဘူတေဟီတိ စက္ခုံ ပတ္တေဟိ ပဋိလဒ္ဓပညာစက္ခုကေဟိ၊ လောကဿ ဝါ စက္ခုဘူတေဟိ။ အလ္လစမ္မပဋိစ္ဆန္နောတိ အလ္လစမ္မပရိယောနဒ္ဓါ။

ဒဗ္ဗဇာတိကေနာတိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ ပဋိလဒ္ဓုံ ဘဗ္ဗရူပေန။ ယတ္ထ ယတ္ထ သရီရေ၊ သရီရဿ ဝါ ယတ္ထ ယတ္ထ ကောဋ္ဌာသေ။ နိမိတ္တံ ဂဟေတွာတိ အသုဘာကာရဿ သုဋ္ဌု သလ္လက္ခဏဝသေန ယထာ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဥဂ္ဂဏှနဝသေန နိမိတ္တံ ဂဟေတွာ၊ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာတိ အတ္ထော။ ကမ္မဋ္ဌာနံ အပ္ပနံ ပါပေတဗ္ဗန္တိ ယထာလဒ္ဓေ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တေ ကမ္မံ ကရောန္တေန ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဥပစာရဇ္ဈာနေ ဌိတေန တမေဝ ဘာဝနံ ဥဿုက္ကာပေန္တေန အသုဘကမ္မဋ္ဌာနံ အပ္ပနံ ပါပေတဗ္ဗံ။ အဓိဂတပ္ပနော ဟိ ပဌမဇ္ဈာနေ ဌိတော တမေဝ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တော နစိရဿေဝ သဗ္ဗာသဝေ ခေပေတီတိ။

အသုဘကမ္မဋ္ဌာနနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ ဆဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ။