📜

၇။ ဆအနုဿတိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၂၃။ အသုဘာနန္တရန္တိ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနာနန္တရံ။ အနုဿတီသူတိ အနုဿတိကမ္မဋ္ဌာနေသု။ ‘‘အနု အနု သတိ အနုဿတီ’’တိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော’’တိ ဝတွာ န ဧတ္ထ အနု-သဒ္ဒယောဂေန သတိ-သဒ္ဒေါ အတ္ထန္တရဝါစကောတိ ဒဿေတုံ ‘‘သတိယေဝ အနုဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေန နာယမနု-သဒ္ဒေါ ‘‘ဥပလဗ္ဘတီ’’တိအာဒီသု ဥပ-သဒ္ဒေါ ဝိယ အနတ္ထကော၊ နာပိ ‘‘သဉ္ဇာနနံ ပဇာနန’’န္တိအာဒီသု သံ-သဒ္ဒါဒယော ဝိယ အတ္ထန္တရဒီပကောတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ပဝတ္တိတဗ္ဗဋ္ဌာနမှိယေဝ ဝါ ပဝတ္တတ္တာ’’တိ ဣမိနာ စ အနုဿတိယာ အနုဿရိတဗ္ဗာနုရူပတာ ဝုတ္တာ ဟောတီတိ ပဝတ္တကဿေဝ အနုရူပတံ ဒဿေတုံ ‘‘ကုလပုတ္တဿ အနုရူပါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတဿ ဝါ ကုလပုတ္တဿ။ အနုရူပတာ နာမ ပဝတ္တိတဗ္ဗဋ္ဌာနဿ အနုရူပတာယ ဧဝ ဟောတီတိ ပဝတ္တကဿေဝ အနုရူပတာ ဝုတ္တာ၊ န ဥဘယဿ။ အနုရူပါတိ စ ယုတ္တာတိ အတ္ထော။ ဗုဒ္ဓန္တိ ယေ ဂုဏေ ဥပါဒါယ ဘဂဝတိ ‘‘ဗုဒ္ဓါ’’တိ ပညတ္တိ၊ တေ ဂုဏေ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတမဓိဝစန’’န္တိ။ အာရဗ္ဘာတိ အာလမ္ဗိတွာ။ ဓမ္မန္တိ ပရိယတ္တိဓမ္မေန သဒ္ဓိံ နဝဝိဓမ္ပိ လောကုတ္တရဓမ္မံ။ နနု စ နိဗ္ဗာနံ ဝိသုံ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝေန ဝက္ခတိ? ကိဉ္စာပိ ဝက္ခတိ၊ ဓမ္မဘာဝသာမညေန ပန မဂ္ဂဖလေဟိ သဒ္ဓိံ ဣဓ ပါဠိယာ သင်္ဂဟိတတ္တာ တဿာပိ ဓမ္မာနုဿတိကမ္မဋ္ဌာနေ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ အသင်္ခတာမတာဒိဘာဝေန ပန မဂ္ဂဖလေဟိ ဝိသိဋ္ဌတာယ တဿ ဝိသုံ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝေန ဂဟဏံ ကတံ။ သီလာနုဿတိအာဒီနံ ပန တိဿန္နံ အနုဿတီနံ ဝိသုံ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝေန ဂဟဏံ ယောဂါဝစရဿ အတ္တနော ဧဝ သီလဿ စာဂဿ သဒ္ဓါဒီနဉ္စ အနုဿတိဋ္ဌာနဘာဝေန ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ။ ရူပကာယံ ဂတာတိ အတ္တနော ကရဇကာယံ အာရဗ္ဘ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ပဝတ္တာ။ ကာယေတိ ကာယေ ဝိသယဘူတေ။ ကောဋ္ဌာသနိမိတ္တာရမ္မဏာယာတိ ကေသာဒိကောဋ္ဌာသေသု ပဋိက္ကူလနိမိတ္တာရမ္မဏာယ။ ဣတော ပုရိမာသု သတ္တသု အနုဿတီသု နတ္ထိ နိမိတ္တုပ္ပတ္တိ ၊ ဣဓ အတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထံ နိမိတ္တ-ဂ္ဂဟဏံ။ တထာ အဿာသပဿာသနိမိတ္တာရမ္မဏာယာတိ ဧတ္ထာပိ။ ဥပသမန္တိ သဗ္ဗသင်္ခါရူပသမံ၊ နိဗ္ဗာနန္တိ အတ္ထော။

၁၂၄။ အဝေစ္စ ဗုဒ္ဓဂုဏေ ယာထာဝတော ဉတွာ ဥပ္ပန္နော ပသာဒေါ အဝေစ္စပ္ပသာဒေါ၊ အရိယမဂ္ဂေန အာဂတပ္ပသာဒေါ၊ တံသဒိသောပိ ဝါ ယော ဒိဋ္ဌိဂတဝါတေဟိ အစလော အသမ္ပကမ္ပိယော၊ တေန သမန္နာဂတေန။ တာဒိသဿ ဗုဒ္ဓါနုဿတိဘာဝနာ ဣဇ္ဈတိ၊ န ဣတရဿ။ ပတိရူပသေနာသနေတိ ယထာဝုတ္တအဋ္ဌာရသဒေါသဝဇ္ဇိတေ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတေ သေနာသနေ။ ရဟောဂတေနာတိ ရဟသိ ဂတေန။ တေန ကာယဝိဝေကံ ဒဿေတိ။ ပဋိသလ္လီနေနာတိ နာနာရမ္မဏတော ပဋိသလ္လီနေန၊ ဗဟိဒ္ဓါ ပုထုတ္တာရမ္မဏတော ပဋိက္ကမာပေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနေ သလ္လီနေန၊ သုသိလိဋ္ဌစိတ္တေနာတိ အတ္ထော။ ဧဝန္တိ ဣမာယ ပါဠိယာ အာဂတနယေန။

သော ဘဂဝါတိ ဧတ္ထ သောတိ ယော သော သမတိံသ ပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗကိလေသေ ဘဉ္ဇိတွာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဒေဝါနံ အတိဒေဝေါ ဗြဟ္မာနံ အတိဗြဟ္မာ လောကနာထော ဘာဂျဝန္တတာဒီဟိ ကာရဏေဟိ သဒေဝကေ လောကေ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ပတ္ထဋကိတ္တိသဒ္ဒေါ၊ သော။ ဘဂဝါတိ ဣဒံ သတ္ထု နာမကိတ္တနံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ဘဂဝါတိ နေတံ နာမံ မာတရာ ကတ’’န္တိအာဒိ (မဟာနိ။ ၁၉၈၊ ၂၁၀၊ စူဠနိ။ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၂)။ ပရတော ပန ဘဂဝါတိ ဂုဏကိတ္တနံ။ အရဟန္တိအာဒီသု နဝသု ဌာနေသု ပစ္စေကံ ဣတိပိ-သဒ္ဒံ ယောဇေတွာ ဗုဒ္ဓဂုဏာ အနုဿရိတဗ္ဗာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣတိပိ အရဟံ…ပေ… ဣတိပိ ဘဂဝါတိ အနုဿရတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဣတိပေတံ ဘူတံ ဣတိပေတံ တစ္ဆ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၆) ဝိယ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာသန္နပစ္စက္ခကရဏတ္ထော၊ ပိ-သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ တေန နေသံ ဗဟုဘာဝေါ ဒီပိတော၊ တာနိ စ ဂုဏသလ္လက္ခဏကာရဏာနိ ဘာဝေန္တေန စိတ္တဿ သမ္မုခီဘူတာနိ ကာတဗ္ဗာနီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ အာဟ။

၁၂၅။ ဒူရတာ နာမ အာသန္နတာ ဝိယ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဝုစ္စတီတိ ပရမုက္ကံသဂတံ ဒူရဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘သုဝိဒူရဝိဒူရေ’’တိ အာဟ၊ သုဋ္ဌု ဝိဒူရဘာဝေနေဝ ဝိဒူရေတိ အတ္ထော။ သာ ပနဿ ကိလေသတော ဒူရတာ တေသံ သဗ္ဗသော ပဟီနတ္တာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မဂ္ဂေန ကိလေသာနံ ဝိဒ္ဓံသိတတ္တာ’’တိ။ နနု အညေသမ္ပိ ခီဏာသဝါနံ တေ ပဟီနာ ဧဝါတိ အနုယောဂံ မနသိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘သဝါသနာန’’န္တိ။ န ဟိ ဘဂဝန္တံ ဌပေတွာ အညေ သဟ ဝါသနာယ ကိလေသေ ပဟာတုံ သက္ကောန္တိ ၊ ဧတေန အညေဟိ အသာဓာရဏံ ဘဂဝတော အရဟတ္တန္တိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ကာ ပနာယံ ဝါသနာ နာမ? ပဟီနကိလေသဿာပိ အပ္ပဟီနကိလေသဿ ပယောဂသဒိသပယောဂဟေတုဘူတော ကိလေသနိဟိတော သာမတ္ထိယဝိသေသော အာယသ္မတော ပိလိန္ဒဝစ္ဆဿ (ပါရာ။ ၆၂၁) ဝသလသမုဒါစာရနိမိတ္တံ ဝိယ။ ကထံ ပန ‘‘အာရကာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကိလေသေဟီ’’တိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတီတိ? သာမညဇောတနာယ ဝိသေသေ အဝဋ္ဌာနတော၊ ဝိသေသတ္ထိနာ စ ဝိသေသဿ အနုပယောဇေတဗ္ဗတော၊ ‘‘အာရကာဿ ဟောန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ’’တိအာဒီနိ (မ။ နိ။ ၁။၄၃၄) သုတ္တပဒါနေတ္ထ ဥဒါဟရိတဗ္ဗာနိ။ အာရကာတိ စေတ္ထ အာ-ကာရဿ ရဿတ္တံ၊ က-ကာရဿ စ ဟ-ကာရံ၊ သာနုသာရံ ကတွာ နိရုတ္တိနယေန ‘‘အရဟ’’န္တိ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ ‘‘သော တတော အာရကာ နာမာ’’တိ ဂါထာဗန္ဓမာဟ။ တတ္ထ သမဉ္ဇနသီလော သမင်္ဂီ၊ န သမင်္ဂိတာ အသမင်္ဂိတာ အသမန္နာဂမော အသဟဝုတ္တိတာ။

၁၂၆။ အနတ္ထစရဏေန ကိလေသာ ဧဝ အရယောတိ ကိလေသာရယော။ ‘‘အရီနံ ဟတတ္တာ အရိဟာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ နိရုတ္တိနယေန ‘‘အရဟ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၁၂၇။ ယဉ္စေတံ သံသာရစက္ကန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ရထစက္ကဿ နာဘိ ဝိယ မူလာဝယဝဘူတံ အန္တော၊ ဗဟိ စ သမဝဋ္ဌိတံ အဝိဇ္ဇာဘဝတဏှာမယံ ဒွယန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘အဝိဇ္ဇာဘဝတဏှာမယနာဘီ’’တိ။ နာဘိယာ၊ နေမိယာ စ သမ္ဗန္ဓာ အရသဒိသာ ပစ္စယဖလဘူတေဟိ အဝိဇ္ဇာတဏှာဇရာမရဏေဟိ သမ္ဗန္ဓာ ပုညာဒိသင်္ခါရာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပုညာဒိအဘိသင်္ခါရာရ’’န္တိ။ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပရိယန္တဘာဝေန ပါကဋံ ဇရာမရဏန္တိ တံ နေမိဋ္ဌာနိယံ ကတွာ အာဟ ‘‘ဇရာမရဏနေမီ’’တိ။ ယထာ စ ရထစက္ကပဝတ္တိယာ ပဓာနကာရဏံ အက္ခော၊ ဧဝံ သံသာရစက္ကပဝတ္တိယာ အာသဝသမုဒယောတိ အာဟ ‘‘အာသဝသမုဒယမယေန အက္ခေန ဝိဇ္ဈိတွာ’’တိ။ အာသဝါ ဧဝ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ကာရဏတ္တာ အာသဝသမုဒယော။ ယထာဟ ‘‘အာသဝသမုဒယာ အဝိဇ္ဇာသမုဒယော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၀၃)။ ဝိပါကကဋတ္တာရူပပ္ပဘေဒေါ ကာမဘဝါဒိကော တိဘဝေါ ဧဝ ရထော၊ တသ္မိံ တိဘဝရထေ။ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ သမံ၊ သဗ္ဗသော ဝါ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယောဇိတန္တိ သမာယောဇိတံ။ အာဒိရဟိတံ ကာလံ ပဝတ္တတီတိ ကတွာ အနာဒိကာလပ္ပဝတ္တံ။

‘‘ခန္ဓာနဉ္စ ပဋိပါဋိ၊ ဓာတုအာယတနာန စ၊

အဗ္ဗောစ္ဆိန္နံ ဝတ္တမာနာ၊ ‘သံသာရော’တိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၉၅ အပသာဒနာဝဏ္ဏနာ၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၆၀၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄။၁၉၉) –

ဧဝံ ဝုတ္တသံသာရောဝ သံသာရစက္ကံ။ အနေနာတိ ဘဂဝတာ။ ဗောဓိမဏ္ဍေတိ ဗောဓိသင်္ခါတဿ ဉာဏဿ မဏ္ဍဘာဝပ္ပတ္တေ ဌာနေ၊ ကာလေ ဝါ။ ဝီရိယပါဒေဟီတိ သံကိလေသဝေါဒါနပက္ခိယေသု သန္နိရုမ္ဘနသန္နိက္ခိပနကိစ္စတာယ ဒွိဓာ ပဝတ္တေဟိ အတ္တနော ဝီရိယသင်္ခါတေဟိ ပါဒေဟိ။ သီလပထဝိယန္တိ ပတိဋ္ဌဋ္ဌေန သီလမေဝ ပထဝီ၊ တဿံ။ ပတိဋ္ဌာယာတိ သမ္ပာဒနဝသေန ပတိဋ္ဌဟိတွာ။ သဒ္ဓါဟတ္ထေနာတိ အနဝဇ္ဇဓမ္မာဒါနသာဓနတော သဒ္ဓါဝ ဟတ္ထော၊ တေန။ ကမ္မက္ခယကရန္တိ ကာယကမ္မာဒိဘေဒဿ သဗ္ဗဿပိ ကမ္မဿ ခယကရဏတော ကမ္မက္ခယကရံ။ ဉာဏဖရသုန္တိ သမာဓိသိလာယံ သုနိသိတမဂ္ဂဉာဏဖရသုံ ဂဟေတွာ။

၁၂၈။ ဧဝံ ‘‘အရာနံ ဟတတ္တာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တအရဃာတေ သံသာရံ စက္ကံ ဝိယ စက္ကန္တိ ဂဟေတွာ အတ္ထယောဇနံ ကတွာ ဣဒါနိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဒေသနာက္ကမေနပိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အနမတဂ္ဂံ သံသာရဝဋ္ဋန္တိ အနု အနု အမတဂ္ဂံ အဝိညာတကောဋိကံ သံသာရမဏ္ဍလံ။ သေသာ ဒသ ဓမ္မာ သင်္ခါရာဒယော ဇာတိပရိယောသာနာ အရာ။ ကထံ? နာဘိယာ အဝိဇ္ဇာယ မူလတော၊ နေမိယာ ဇရာမရဏေန အန္တတော သမ္ဗန္ဓတ္တာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဝိဇ္ဇာမူလကတ္တာ ဇရာမရဏပရိယန္တတ္တာ စာ’’တိ။ ဒုက္ခာဒီသူတိ ဒုက္ခသမုဒယနိရောဓမဂ္ဂေသု။ တတ္ထ ဒုက္ခေ အညာဏံ တဒန္တောဂဓတ္တာ၊ တပ္ပဋိစ္ဆာဒနတော စ၊ သေသေသု ပဋိစ္ဆာဒနတောဝ။ ဒုက္ခန္တိ စေတ္ထ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ အဓိပ္ပေတန္တိ တံ ကာမဘဝါဒိဝသေန တိဓာ ဘိန္ဒိတွာ တထာ တပ္ပဋိစ္ဆာဒိကံ အဝိဇ္ဇံ၊ အဝိဇ္ဇာဒိပစ္စယေ တီသု ဘဝေသု သင်္ခါရာဒိကေ စ ပဋိပါဋိယာ ဒဿေန္တော ‘‘ကာမဘဝေ စ အဝိဇ္ဇာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကာမဘဝေ အဝိဇ္ဇာတိ ကာမဘဝေ အာဒီနဝပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာ အဝိဇ္ဇာ။ ရူပဘဝေ အရူပဘဝေ အဝိဇ္ဇာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ကာမဘဝေ သင်္ခါရာနန္တိ ကာမဘူမိပရိယာပန္နာနံ သင်္ခါရာနံ၊ ကာမဘဝေ ဝါ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗာ ယေ သင်္ခါရာ၊ တေသံ ကာမဘဝူပပတ္တိနိဗ္ဗတ္တကသင်္ခါရာနန္တိ အတ္ထော။ ပစ္စယော ဟောတီတိ ပုညာဘိသင်္ခါရာနံ တာဝ အာရမ္မဏပစ္စယေန စေဝ ဥပနိဿယပစ္စယေန စာတိ ဒွိဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ အပုညာဘိသင်္ခါရေသု သဟဇာတဿ သဟဇာတာဒိဝသေန ၊ အသဟဇာတဿ အနန္တရသမနန္တရာဒိဝသေန၊ နာနန္တရဿ ပန အာရမ္မဏဝသေန စေဝ ဥပနိဿယဝသေန စ ပစ္စယော ဟောတိ။ အရူပဘဝေ သင်္ခါရာနန္တိ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရာနံ ။ ပစ္စယော ဟောတိ ဥပနိဿယဝသေနေဝ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ ဧတ္ထ ဝိတ္ထာရိယမာနေ အတိပ္ပပဉ္စော ဟောတိ၊ သယမေဝ စ ပရတော အာဂမိဿတီတိ န နံ ဝိတ္ထာရယာမ။

တိဏ္ဏံ အာယတနာနန္တိ စက္ခုသောတမနာယတနာနံ။ ဧကဿာယတနဿာတိ မနာယတနဿ။ ဣမိနာ နယေန ဖဿာဒီနမ္ပိ ဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ တတ္ထ သာ သာ တဏှာတိ ရူပတဏှာဒိဘေဒါ တတ္ထ တတ္ထ ကာမဘဝါဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇနကာ တဏှာ။

တဏှာဒိမူလိကာ ကထာ အတိသံခိတ္တာတိ တံ၊ ဥပါဒါနဘဝေ စ ဝိဘဇိတွာ ဝိတ္ထာရေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ကထ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ဣမိနာ ကာမတဏှာပဝတ္တိမာဟ။ တထာ ‘‘သဂ္ဂသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိဿာမီ’’တိအာဒီဟိ။ သာ ပန တဏှာ ယသ္မာ ဘုသမာဒါနဝသေန ပဝတ္တမာနာ ကာမုပါဒါနံ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ကာမုပါဒါနပစ္စယာ’’တိ။ တထေဝါတိ ကာမုပါဒါနပစ္စယာ ဧဝ။

ဗြဟ္မလောကသမ္ပတ္တိန္တိ ရူပီဗြဟ္မလောကေ သမ္ပတ္တိံ။ ‘‘သဗ္ဗေပိ တေဘူမကာ ဓမ္မာ ကာမနီယဋ္ဌေန ကာမာ’’တိ (မဟာနိ။ ၁၊ စူဠနိ။ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈ ထောက ဝိသဒိသံ) ဝစနတော ဘဝရာဂေါပိ ကာမုပါဒါနမေဝါတိ ကတွာ ‘‘ကာမုပါဒါနပစ္စယာ ဧဝ မေတ္တံ ဘာဝေတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သေသုပါဒါနမူလိကာသုပီတိ ဧတ္ထာယံ ယောဇနာ – ဣဓေကစ္စော ‘‘နတ္ထိ ပရော လောကော’’တိ နတ္ထိကဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတိ၊ သော ဒိဋ္ဌုပါဒါနပစ္စယာ ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတီတိအာဒိ ဝုတ္တနယေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ အပရော ‘‘အသုကသ္မိံ သမ္ပတ္တိဘဝေ အတ္တာ ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတိ၊ သော တတြူပပတ္တိယာ ကာယေန သုစရိတံ စရတီတိအာဒိ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အပရော ‘‘ရူပီ မနောမယော ဟုတွာ အတ္တာ ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိ ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ။ ဘာဝနာပါရိပူရိယာတိ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပရော ‘‘အရူပဘဝေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ အတ္တာ ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိ အရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ။ ဘာဝနာပါရိပူရိယာတိ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတာဟိယေဝ အတ္တဝါဒုပါဒါနမူလိကာပိ ယောဇနာ သံဝဏ္ဏိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒဝသေနာပိ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပရော ‘‘သီလေန သုဒ္ဓီ’’တိ ‘‘အသုဒ္ဓိမဂ္ဂံ သုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ’’တိ ပရာမသန္တော သီလဗ္ဗတုပါဒါနပစ္စယာ ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတီတိအာဒိနာ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ ယွာယံ သံသာရစက္ကံ ဒဿေန္တေန ‘‘ကာမဘဝေ အဝိဇ္ဇာ ကာမဘဝေ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပစ္စယဘာဝေါ၊ သင်္ခါရာဒီနံ ပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝေါ စ ဒဿိတော၊ တမေဝ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပါဠိံ အာနေတွာ နိဂမနဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘ဧဝံ အယ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယထာ သင်္ခါရာ ဟေတုနိဗ္ဗတ္တာ၊ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာပိ ကာမာသဝါဒိနာ သဟေတုကာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဥဘောပေတေ ဟေတုသမုပ္ပန္နာ’’တိ။ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေတိ နာမရူပဿ ပစ္စယာနံ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဂဟဏေ၊ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗေ ဘုမ္မံ။ ပညာတိ ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိသင်္ခါတာ ပကာရတော ဇာနနာ။ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏန္တိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဝဗောဓော။ ဣဒဉ္စ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ ယသ္မာ အဒ္ဓါတ္တယေ ကင်္ခါမလဝိတရဏဝသေန ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ‘‘အတီတမ္ပိ အဒ္ဓါန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတေနေဝ နယေနာတိ ဧတေန ‘‘အဝိဇ္ဇာ ဟေတူ’’တိအာဒိနာ အဝိဇ္ဇာယံ ဝုတ္တေန နယေန။ ‘‘သင်္ခါရာ ဟေတု၊ ဝိညာဏံ ဟေတုသမုပ္ပန္န’’န္တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၆) သဗ္ဗပဒါနိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာနိ။

သံခိပ္ပန္တိ ဧတ္ထ အဝိဇ္ဇာဒယော၊ ဝိညာဏာဒယော စာတိ သင်္ခေပေါ၊ ဟေတု၊ ဝိပါကော စ။ ဟေတု ဝိပါကောတိ ဝါ သံခိပ္ပတီတိ သင်္ခေပေါ၊ အဝိဇ္ဇာဒယော ဝိညာဏာဒယော စ။ သင်္ခေပဘာဝသာမညေန ပန ဧကဝစနံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေ ပန သင်္ခေပါ အတီတေ ဟေတု၊ ဧတရဟိ ဝိပါကော၊ ဧတရဟိ ဟေတု၊ အာယတိံ ဝိပါကောတိ ဧဝံ ကာလဝိဘာဂေန စတ္တာရော ဇာတာ။ တေနာဟ ‘‘ပုရိမသင်္ခေပေါ စေတ္ထ အတီတော အဒ္ဓါ’’တိအာဒိ။ သင်္ခေပ-သဒ္ဒေါ ဝါ ဘာဂါဓိဝစနန္တိ အတီတော ဟေတုဘာဂေါ ပဌမော သင်္ခေပေါ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ တဏှုပါဒါနဘဝါ ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ ကိလေသကမ္မဘာဝသာမညတော၊ တေဟိ ဝိနာ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာနံ သကိစ္စာကရဏတော စ။ ကမ္မံ တဏှာ စ တဿ သဟကာရီကာရဏံ ဟုတွာ ဝဋ္ဋနတ္ထေန ကမ္မဝဋ္ဋံ။

ဝိညာဏနာမရူပသဠာယတနဖဿဝေဒနာနံ ဇာတိဇရာဘင်္ဂါဝတ္ထာ ‘‘ဇာတိဇရာမရဏ’’န္တိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဇာတိဇရာမရဏာပဒေသေနဝိညာဏာဒီနံနိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ’’တိ။ ဣမေတိ ဝိညာဏာဒယော။ အာယတိံ ဝိပါကဝဋ္ဋံ ပစ္စုပ္ပန္နဟေတုတော ဘာဝီနံ အနာဂတာနံ ဂဟိတတ္တာ။ တေတိ အဝိဇ္ဇာဒယော။ အာကာရတောတိ သရူပတော အဝုတ္တာပိ တသ္မိံ တသ္မိံ သင်္ဂဟေ အာကိရီယန္တိ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာဒိဂ္ဂဟဏေဟိ ပကာသီယန္တီတိ အာကာရာ၊ အတီတဟေတုအာဒီနံ ဝါ ပကာရာ အာကာရာ၊ တတော အာကာရတော။ ဝီသတိဝိဓာ ဟောန္တိ အတီတေဟေတုပဉ္စကာဒိဘေဒတော။

သင်္ခါရဝိညာဏာနံ အန္တရာ ဧကော သန္ဓီတိ ဟေတုတော ဖလဿ အဝိစ္ဆေဒပ္ပဝတ္တိဘာဝတော ဟေတုဖလသမ္ဗန္ဓဘူတော ဧကော သန္ဓိ။ တထာ ဘဝဇာတီနမန္တရာ။ ဝေဒနာတဏှာနမန္တရာ ပန ဖလတော ဟေတုနော အဝိစ္ဆေဒပ္ပဝတ္တိဘာဝတော ဖလဟေတုသမ္ဗန္ဓဘူတော ဧကော သန္ဓိ။ ဖလဘူတောပိ ဟိ ဓမ္မော အညဿ ဟေတုသဘာဝဿ ဓမ္မဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ။

ဣတီတိ ဝုတ္တပ္ပကာရပရာမသနံ။ တေနာဟ ‘‘စတုသင်္ခေပ’’န္တိအာဒိ။ သဗ္ဗာကာရတောတိ ဣဓ ဝုတ္တေဟိ၊ အဝုတ္တေဟိ စ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၂၂၅ အာဒယော)၊ အနန္တနယသမန္တပဋ္ဌာနာဒီသု စ အာဂတေဟိ သဗ္ဗေဟိ အာကာရေဟိ။ ဇာနာတီတိ အဝဗုဇ္ဈတိ။ ပဿတီတိ ဒဿနဘူတေန ဉာဏစက္ခုနာ ပစ္စက္ခတော ပဿတိ။ အညာတိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ တေသံယေဝ ဝေဝစနံ။ တန္တိ တံ ဇာနနံ။ ဉာတဋ္ဌေနာတိ ယထာသဘာဝတော ဇာနနဋ္ဌေန။ ပဇာနနဋ္ဌေနာတိ အနိစ္စာဒီဟိ ပကာရေဟိ ပဋိဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန။

ဣဒါနိ ယဒတ္ထမိဒံ ဘဝစက္ကံ ဣဓာနီတံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမိနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေ ဓမ္မေတိ တေ အဝိဇ္ဇာဒိကေ ဓမ္မေ။ ယထာဘူတံ ဉတွာတိ မဟာဝဇိရဉာဏေန ယာထာဝတော ဇာနိတွာ။ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော ဗလဝဝိပဿနာယ ဝိရဇ္ဇန္တော ဝိမုစ္စန္တော အရိယမဂ္ဂေဟိ အရေ ဟနီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ယဒါ ဘဂဝါ ဝိရဇ္ဇတိ ဝိမုစ္စတိ၊ တဒါ အရေ ဟနတိ နာမ။ တတော ပရံ ပန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓက္ခဏံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဟနိ ဝိဟနိ ဝိဒ္ဓံသေသီ’’တိ။

၁၂၉။ စက္ကဝတ္တိနော အစေတနေ စက္ကရတနေ ဥပ္ပန္နေ တတ္ထေဝ လောကော ပူဇံ ကရောတိ၊ အညတ္ထ ပူဇာဝိသေသာ ပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ၊ ကိမင်္ဂံ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဥပ္ပန္နေတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဥပ္ပန္နေ တထာဂတေ’’တိအာဒိမာဟ။ ကော ပန ဝါဒေါ အညေသံ ပူဇာဝိသေသာနန္တိ ယထာဝုတ္တတော အညေသံ အမဟေသက္ခေဟိ ဒေဝမနုဿေဟိ ကရိယမာနာနံ နာတိဥဠာရာနံ ပူဇာဝိသေသာနံ အရဟဘာဝေ ကာ နာမ ကထာ။ အတ္ထာနုရူပန္တိ အရဟတ္တတ္ထဿ အနုရူပံ အနွတ္ထံ။

၁၃၀။ အသိလောကဘယေနာတိ အကိတ္တိဘယေန။ ရဟော ပါပံ ကရောန္တိ ‘‘မာ နံ ကောစိ ဇညာ’’တိ ဧသ ဘဂဝါ န ကဒါစိ ကရောတိ ပါပဟေတူနံ ဗောဓိမဏ္ဍေ ဧဝ သုပ္ပဟီနတ္တာ။ အပရော နယော – အာရကာတိ အရဟံ၊ သုဝိဒူရဘာဝတောဣစ္စေဝ အတ္ထော။ ကုတော ပန သုဝိဒူရဘာဝတောတိ? ယေ အဘာဝိတကာယာ အဘာဝိတသီလာ အဘာဝိတစိတ္တာ အဘာဝိတပညာ၊ တတော ဧဝ အပ္ပဟီနရာဂဒေါသမောဟာ အရိယဓမ္မဿ အကောဝိဒါ အရိယဓမ္မေ အဝိနီတာ အရိယဓမ္မဿ အဒဿာဝိနော အပ္ပဋိပန္နာ မိစ္ဆာပဋိပန္နာ စ၊ တတော သုဝိဒူရဘာဝတော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘သင်္ဃာဋိကဏ္ဏေစေပိ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဂဟေတွာ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓော အဿ ပါဒေ ပါဒံ နိက္ခိပန္တော၊ သော စ ဟောတိ အဘိဇ္ဈာလု ကာမေသု တိဗ္ဗသာရာဂေါ ဗျာပန္နစိတ္တော ပဒုဋ္ဌမနသင်္ကပ္ပော မုဋ္ဌဿတိ အသမ္ပဇာနော အသမာဟိတော ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တော ပါကတိန္ဒြိယော။ အထ ခေါ သော အာရကာဝ မယှံ၊ အဟဉ္စ တဿ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဓမ္မံ ဟိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု န ပဿတိ၊ ဓမ္မံ အပဿန္တော မံ န ပဿတီ’’တိ (ဣတိဝု။ ၉၂)။

ယထာဝုတ္တပုဂ္ဂလာ ဟိ သစေပိ သာယံ ပါတံ သတ္ထု သန္တိကာဝစရာဝ သိယုံ၊ န တေ တာဝတာ ‘‘သတ္ထု သန္တိကာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ တထာ သတ္ထာပိ နေသံ။ ဣတိ အသပ္ပုရိသာနံ အာရကာ ဒူရေတိ အရဟံ။

‘‘သမ္မာ န ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ ယေ နိဟီနာသယာ နရာ၊

အာရကာ တေဟိ ဘဂဝါ၊ ဒူရေ တေနာရဟံ မတော’’တိ။

တထာ အာရကာတိ အရဟံ၊ အာသန္နဘာဝတောတိ အတ္ထော။ ကုတော ပန အာသန္နဘာဝတောတိ? ယေ ဘာဝိတကာယာ ဘာဝိတသီလာ ဘာဝိတစိတ္တာ ဘာဝိတပညာ၊ တတော ဧဝ ပဟီနရာဂဒေါသမောဟာ အရိယဓမ္မဿ ကောဝိဒါ အရိယဓမ္မေ သုဝိနီတာ အရိယဓမ္မဿ ဒဿာဝိနော သမ္မာပဋိပန္နာ၊ တတော အာသန္နဘာဝတော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ယောဇနသတေ စေပိ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဟရေယျ၊ သော စ ဟောတိ အနဘိဇ္ဈာလု ကာမေသု န တိဗ္ဗသာရာဂေါ အဗျာပန္နစိတ္တော အပ္ပဒုဋ္ဌမနသင်္ကပ္ပော ဥပဋ္ဌိတဿတိ သမ္ပဇာနော သမာဟိတော ဧကဂ္ဂစိတ္တော သံဝုတိန္ဒြိယော။ အထ ခေါ သော သန္တိကေဝ မယှံ၊ အဟဉ္စ တဿ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဓမ္မံ ဟိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဿတိ၊ ဓမ္မံ ပဿန္တော မံ ပဿတီ’’တိ (ဣတိဝု။ ၉၂)။

တထာရူပါ ဟိ ပုဂ္ဂလာ သတ္ထု ယောဇနသဟဿန္တရိကာပိ ဟောန္တိ၊ န တာဝတာ တေ ‘‘သတ္ထု ဒူရစာရိနော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ တထာ သတ္ထာပိ နေသံ။ ဣတိ သပ္ပုရိသာနံ အာရကာ အာသန္နေတိ အရဟံ။

ယေ သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ သုပ္ပဏီတာဓိမုတ္တိကာ၊

အာရကာ တေဟိ အာသန္နေ၊ တေနာပိ အရဟံ ဇိနော။

ယေ ဣမေ ရာဂါဒယော ပါပဓမ္မာ ယသ္မိံ သန္တာနေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကမ္ပိ သမ္ပရာယိကမ္ပိ အနတ္ထံ အာဝဟန္တိ။ နိဗ္ဗာနဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ဧကံသေနေဝ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘူတာ စ၊ တေ အတ္တဟိတံ၊ ပရဟိတဉ္စ ပရိပူရေတုံ သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇန္တေဟိ သာဓူဟိ ဒူရတော ရဟိတဗ္ဗာ ပရိစ္စဇိတဗ္ဗာ ပဟာတဗ္ဗာတိ ရဟာ နာမ၊ တေ စ ယသ္မာ ဘဂဝတော ဗောဓိမူလေယေဝ အရိယမဂ္ဂေန သဗ္ဗသော ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ။ ယထာဟ –

‘‘တထာဂတဿ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ရာဂေါ ပဟီနော ဒေါသော မောဟော၊ သဗ္ဗေပိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာ’’တိ (ပါရာ။ ၉-၁၀ အတ္ထတော သမာနံ)။

တသ္မာ သဗ္ဗသော န သန္တိ ဧတဿ ရဟာတိ အရဟောတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဩကာရဿ သာနုသာရံ အ-ကာရာဒေသံ ကတွာ ‘‘အရဟ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ပါပဓမ္မာ ရဟာ နာမ၊ သာဓူဟိ ရဟိတဗ္ဗတော၊

တေသံ သုဋ္ဌု ပဟီနတ္တာ၊ ဘဂဝါ အရဟံ မတော။

ယေ တေ သဗ္ဗသော ပရိညာတက္ခန္ဓာ ပဟီနကိလေသာ ဘာဝိတမဂ္ဂါ သစ္ဆိကတနိရောဓာ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ၊ ယေ စ သေက္ခာ အပ္ပတ္တမာနသာ အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ ပတ္ထယမာနာ ဝိဟရန္တိ၊ ယေ စ ပရိသုဒ္ဓပယောဂါ ကလျာဏဇ္ဈာသယာ သဒ္ဓါသီလသုတာဒိဂုဏသမ္ပန္နာ ပုဂ္ဂလာ၊ တေဟိ န ရဟိတဗ္ဗော န ပရိစ္စဇိတဗ္ဗော၊ တေ စ ဘဂဝတာတိ အရဟံ။ တထာ ဟိ အရိယပုဂ္ဂလာ သတ္ထာရာ ဒိဋ္ဌဓမ္မဿ ပစ္စက္ခကရဏတော သတ္ထု ဓမ္မသရီရေန အဝိရဟိတာ ဧဝ ဟောန္တိ။ ယထာဟ အာယသ္မာ ပိင်္ဂိယော –

‘‘ပဿာမိ နံ မနသာ စက္ခုနာဝ၊

ရတ္တိန္ဒိဝံ ဗြာဟ္မဏ အပ္ပမတ္တော၊

နမဿမာနော ဝိဝသေမိ ရတ္တိံ၊

တေနေဝ မညာမိ အဝိပ္ပဝါသံ။

‘‘သဒ္ဓါ စ ပီတိ စ မနော သတိ စ၊

နာပေန္တိမေ ဂေါတမသာသနမှာ၊

ယံ ယံ ဒိသံ ဝဇတိ ဘူရိပညော၊

သ တေန တေနေဝ နတောဟမသ္မီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၁၄၈-၁၁၄၉)၊

တေနေဝ စ တေ အညံ သတ္ထာရံ န ဥဒ္ဒိသန္တိ။ ယထာဟ –

‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝကာသော၊ ယံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော အညံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိသေယျာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၈၊ အ။ နိ။ ၁။၂၇၆)။

ကလျာဏပုထုဇ္ဇနာပိ ယေဘုယျေန သတ္ထရိ နိစ္စလသဒ္ဓါ ဧဝ ဟောန္တိ။ ဣတိ သုပ္ပဋိပန္နေဟိ ပုရိသဝိသေသေဟိ အဝိရဟိတဗ္ဗတော၊ တေသဉ္စ အဝိရဟနတော န သန္တိ ဧတဿ ရဟာ ပရိစ္စဇနကာ၊ နတ္ထိ ဝါ ဧတဿ ရဟော သာဓူဟိ ပရိစ္စဇိတဗ္ဗတာတိ အရဟံ။

‘‘ယေ သစ္ဆိကတသဒ္ဓမ္မာ၊ အရိယာ သုဒ္ဓဂေါစရာ၊

န တေဟိ ရဟိတော ဟောတိ၊ နာထော တေနာရဟံ မတော’’တိ။

ရဟောတိ စ ဂမနံ ဝုစ္စတိ၊ ဘဂဝတော စ နာနာဂတီသု ပရိဗ္ဘမနသင်္ခါတံ သံသာရေ ဂမနံ နတ္ထိ ကမ္မက္ခယကရေန အရိယမဂ္ဂေန ဗောဓိမူလေယေဝ သဗ္ဗသော သသမ္ဘာရဿ ကမ္မဝဋ္ဋဿ ဝိဒ္ဓံသိတတ္တာ။ ယထာဟ –

‘‘ယေန ဒေဝူပပတျဿ၊ ဂန္ဓဗ္ဗော ဝါ ဝိဟင်္ဂမော၊

ယက္ခတ္တံ ယေန ဂစ္ဆေယျံ၊ မနုဿတ္တဉ္စ အဗ္ဗဇေ၊

တေ မယှံ အာသဝါ ခီဏာ၊ ဝိဒ္ဓသ္တာ ဝိနဠီကတာ’’တိ။ (အ။ နိ။ ၄။၃၆)၊

ဧဝံ နတ္ထိ ဧတဿ ရဟောဂမနံ ဂတီသု ပစ္စာဇာတီတိပိ အရဟံ။

ရဟော ဝါ ဂမနံ ယဿ၊ သံသာရေ နတ္ထိ သဗ္ဗသော၊

ပဟီနဇာတိမရဏော၊ အရဟံ သုဂတော မတော။

ပါသံသတ္တာ ဝါ ဘဂဝါ အရဟံ။ အက္ခရစိန္တကာ ဟိ ပသံသာယံ အရဟ-သဒ္ဒံ ဝဏ္ဏေန္တိ။ ပါသံသဘာဝေါ စ ဘဂဝတော အနညသာဓာရဏော ယထာဘုစ္စဂုဏာဓိဂတော သဒေဝကေ လောကေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတော။ တထာ ဟေသ အနုတ္တရေန သီလေန အနုတ္တရေန သမာဓိနာ အနုတ္တရာယ ပညာယ အနုတ္တရာယ ဝိမုတ္တိယာ အသမော အသမသမော အပ္ပဋိမော အပ္ပဋိဘာဂေါ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလောတိ ဧဝံ တသ္မိံ တသ္မိံ ဂုဏေ ဝိဘဇိတွာ ဝုစ္စမာနေ ပဏ္ဍိတပုရိသေဟိ ဒေဝေဟိ ဗြဟ္မေဟိ ဘဂဝတာ ဝါ ပန ပရိယောသာပေတုံ အသက္ကုဏေယျရူပေါ။ ဣတိ ပါသံသတ္တာပိ ဘဂဝါ အရဟံ။

ဂုဏေဟိ သဒိသော နတ္ထိ၊ ယသ္မာ လောကေ သဒေဝကေ၊

တသ္မာ ပါသံသိယတ္တာပိ၊ အရဟံ ဒွိပဒုတ္တမော။

ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ –

‘‘အာရကာ မန္ဒဗုဒ္ဓီနံ၊ အာရကာ စ ဝိဇာနတံ၊

ရဟာနံ သုပ္ပဟီနတ္တာ၊ ဝိဒူနမရဟေယျတော၊

ဘဝေသု စ ရဟာဘာဝါ၊ ပါသံသာ အရဟံ ဇိနော’’တိ။

၁၃၁။ သမ္မာတိ အဝိပရီတံ။ သာမန္တိ သယမေဝ။ သမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဟိ ဧတ္ထ သံ-သဒ္ဒေါ ‘‘သယ’’န္တိ ဧတဿ အတ္ထဿ ဗောဓကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ အနဝသေသာနံ ဉေယျဓမ္မာနံ။ ကထံ ပနေတ္ထ သဗ္ဗဓမ္မာဝဗောဓော လဗ္ဘတီတိ? ဧကဒေသဿ အဂ္ဂဟဏတော။ ပဒေသဂ္ဂဟဏေ ဟိ အသတိ ဂဟေတဗ္ဗဿ နိပ္ပဒေသတာဝ ဝိညာယတိ ယထာ ‘‘ဒိက္ခိတော န ဒဒါတီ’’တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အတ္ထဝိသေသာနပေက္ခာ ကတ္တရိ ဧဝ ဗုဒ္ဓသဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ ကမ္မဝစနိစ္ဆာယ အဘာဝတော။ ‘‘သမ္မာ သာမံ ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဟိ ဣဓ သဒ္ဒတော လဗ္ဘတိ၊ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မာန’’န္တိ ပန အတ္ထတော လဗ္ဘမာနံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ န ဟိ ဗုဇ္ဈနကိရိယာ အဝိသယာ ယုဇ္ဇတိ။

ဣဒါနိ တဿာ ဝိသယံ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မေ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘အဘိညေယျေ ဓမ္မေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဘိညေယျေတိ အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဉာဏေန ဇာနိတဗ္ဗေ။ ကေ ပန တေတိ? စတုသစ္စဓမ္မေ။ အဘိညေယျတော ဗုဒ္ဓါတိ အဘိညေယျဘာဝတော ဗုဇ္ဈိ။ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝိပဿနာပညာယ၊ အဓိဂမက္ခဏေ မဂ္ဂပညာယ၊ အပရဘာဂေ သဗ္ဗညုတညာဏာဒီဟိ အညာသီတိ အတ္ထော။ ဣတော ပရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပရိညေယျေ ဓမ္မေတိ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စမာဟ။ ပဟာတဗ္ဗေတိ သမုဒယပက္ခိယေ။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗေတိ နိဗ္ဗာနံ သန္ဓာယာဟ။ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ပန သောပါဒိသေသာဒိကံ ပရိယာယသိဒ္ဓံ ဘေဒံ ဂဟေတွာ ကတော၊ ဥဒ္ဒေသော ဝါ အယံ စတုသစ္စဓမ္မာနန္တိ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘စက္ခုံ ဒုက္ခသစ္စ’’န္တိအာဒိ။ ဥဒ္ဒေသော စ အဝိနိစ္ဆိတတ္ထပရိစ္ဆေဒဿ ဓမ္မဿ ဝသေန ကရီယတိ။ ဥဒ္ဒေသေန ဟိ ဥဒ္ဒိသိယမာနာနံ ဓမ္မာနံ အတ္ထိတာမတ္တံ ဝုစ္စတိ၊ န ပရိစ္ဆေဒေါတိ အပရိစ္ဆေဒေန ဗဟုဝစနေန ဝုတ္တံ ယထာ ‘‘အပ္ပစ္စယာ ဓမ္မာ၊ အသင်္ခတာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၇-၈)။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗေတိ ဝါ ဖလဝိမုတ္တီနမ္ပိ ဂဟဏံ၊ န နိဗ္ဗာနဿေဝါတိ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော။ ဧဝဉ္စ ဘာဝေတဗ္ဗေတိ ဧတ္ထ ဈာနာနမ္ပိ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဂါထာယံ ဘာဝေတဗ္ဗဉ္စာတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေါ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထော၊ တေန သစ္ဆိကာတဗ္ဗဿ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓါသ္မီတိ ယသ္မာ စတ္တာရိ သစ္စာနိ မယာ ဗုဒ္ဓါနိ၊ သစ္စဝိနိမုတ္တဉ္စ ကိဉ္စိ ဉေယျံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗမ္ပိ ဉေယျံ ဗုဒ္ဓါသ္မိ၊ အဗ္ဘညာသိန္တိ အတ္ထော။

၁၃၂။ ဧဝံ သစ္စဝသေန သာမညတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဒွါရာရမ္မဏေဟိ သဒ္ဓိံ ဒွါရပ္ပဝတ္တဓမ္မေဟိ၊ ခန္ဓာဒီဟိ စ သစ္စဝသေနေဝ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘အပိ စာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ မူလကာရဏဘာဝေနာတိ သန္တေသုပိ အဝိဇ္ဇာဒီသု အညေသု ကာရဏေသု တေသမ္ပိ မူလဘူတကာရဏဘာဝေန။ တဏှာ ဟိ ကမ္မဿ ဝိစိတ္တဘာဝဟေတုတော၊ သဟာယဘာဝူပဂမနတော စ ဒုက္ခဝိစိတ္တတာယ ပဓာနကာရဏံ။ သမုဋ္ဌာပိကာတိ ဥပ္ပာဒိကာ။ ပုရိမတဏှာတိ ပုရိမဘဝသိဒ္ဓါ တဏှာ။ ဥဘိန္နန္တိ စက္ခုဿ ၊ တံသမုဒယဿ စ။ အပ္ပဝတ္တီတိ အပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တံ။ နိရောဓပဇာနနာတိ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယဝသေန နိရောဓဿ ပဋိဝိဇ္ဈနာ။ ဧကေကပဒုဒ္ဓါရေနာတိ ‘‘စက္ခုံ စက္ခုသမုဒယော’’တိအာဒိနာ ဧကေကကောဋ္ဌာသနိဒ္ဓါရဏေန ။ တဏှာယပိ ပရိညေယျဘာဝသဗ္ဘာဝတော၊ ဥပါဒါနက္ခန္ဓန္တောဂဓတ္တာ စ ဒုက္ခသစ္စသင်္ဂဟံ ဒဿေတုံ ‘‘ရူပတဏှာဒယော ဆ တဏှာကာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ကသိဏာနီတိ ကသိဏဇ္ဈာနာနိ။ ဒွတ္တိံသာကာရာတိ ဒွတ္တိံသ ကောဋ္ဌာသာ၊ တဒါရမ္မဏဇ္ဈာနာနိ စ။ နဝ ဘဝါတိ ကာမဘဝါဒယော တယော၊ သညီဘဝါဒယော တယော၊ ဧကဝေါကာရဘဝါဒယော တယောတိ နဝ ဘဝါ။ စတ္တာရိ ဈာနာနီတိ အဂ္ဂဟိတာရမ္မဏဝိသေသာနိ စတ္တာရိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနိ၊ ဝိပါကဇ္ဈာနာနံ ဝါ ဧတံ ဂဟဏံ။ ဧတ္ထ စ ကုသလဓမ္မာနံ ဥပနိဿယဘူတာ တဏှာ သမုဋ္ဌာပိကာ ပုရိမတဏှာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကိရိယဓမ္မာနံ ပန ယတ္ထ တေ တဿ အတ္တဘာဝဿ ကာရဏဘူတာ။

အနုဗုဒ္ဓါတိ ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗဓမ္မဿ အနုရူပတော ဗုဒ္ဓါ။ တေနာတိ တသ္မာ။ ယသ္မာ သာမညတော၊ ဝိသေသတော စ ဧကေကပဒုဒ္ဓါရေန သဗ္ဗဓမ္မေ ဗုဒ္ဓါ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ။ ကိန္တိ အာဟ ‘‘သမ္မာ သာမဉ္စ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ’’တိ၊ သဗ္ဗဿပိ ဉေယျဿ သဗ္ဗာကာရတော အဝိပရီတံ သယမေဝ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာတိ အတ္ထော။ ဣမိနာဿ ပရောပဒေသရဟိတဿ သဗ္ဗာကာရေန သဗ္ဗဓမ္မာဝဗောဓနသမတ္ထဿ အာကင်္ခပ္ပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိနော အနာဝရဏဉာဏသင်္ခါတဿ သဗ္ဗညုတညာဏဿ အဓိဂမော ဒဿိတော။

နနု စ သဗ္ဗညုတညာဏတော အညံ အနာဝရဏဉာဏံ၊ အညထာ ‘‘ဆ အသာဓာရဏဉာဏာနိ ဗုဒ္ဓဉာဏာနီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ မာတိကာ ၁။၇၃) ဝစနံ ဝိရုဇ္ဈေယျာတိ? န ဝိရုဇ္ဈတိ၊ ဝိသယပဝတ္တိဘေဒဝသေန အညေဟိ အသာဓာရဏဘာဝဒဿနတ္ထံ ဧကဿေဝ ဉာဏဿ ဒွိဓာ ဝုတ္တတ္တာ။ ဧကမေဝ ဟိ တံ ဉာဏံ အနဝသေသသင်္ခတာသင်္ခတသမ္မုတိဓမ္မဝိသယတာယ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ တတ္ထ စ အာဝရဏာဘာဝတော နိဿင်္ဂစာရမုပါဒါယ ‘‘အနာဝရဏဉာဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယထာဟ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ‘‘သဗ္ဗံ သင်္ခတမသင်္ခတံ အနဝသေသံ ဇာနာတီတိ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ တတ္ထ အာဝရဏံ နတ္ထီတိ အနာဝရဏဉာဏ’’န္တိအာဒိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၉)။ တသ္မာ နတ္ထိ နေသံ အတ္ထတော ဘေဒေါ၊ ဧကန္တေန စေတံ ဧဝမိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ အညထာ သဗ္ဗညုတာနာဝရဏဉာဏာနံ သာဓာရဏတာ၊ အသဗ္ဗဓမ္မာရမ္မဏတာ စ အာပဇ္ဇေယျ။ န ဟိ ဘဂဝတော ဉာဏဿ အဏုမတ္တမ္ပိ အာဝရဏံ အတ္ထိ၊ အနာဝရဏဉာဏဿ စ အသဗ္ဗဓမ္မာရမ္မဏဘာဝေ ယတ္ထ တံ န ပဝတ္တတိ၊ တတ္ထာဝရဏသဗ္ဘာဝတော အနာဝရဏဘာဝေါယေဝ န သိယာ။ အထ ဝါ ပန ဟောတု အညမေဝ အနာဝရဏဉာဏံ သဗ္ဗညုတညာဏတော၊ ဣဓ ပန သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပဋိဟတဝုတ္တိတာယ အနာဝရဏဉာဏန္တိ သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ အဓိပ္ပေတံ။ တဿ စာဓိဂမေန ဘဂဝါ ‘‘သဗ္ဗညူ၊ သဗ္ဗဝိဒူ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ စ ဝုစ္စတိ န သကိံယေဝ သဗ္ဗဓမ္မာဝဗောဓတော။ တထာ စ ဝုတ္တံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၂) ‘‘ဝိမောက္ခန္တိကမေတံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ ဗောဓိယာ မူလေ သဟ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပဋိလာဘာ သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ ယဒိဒံ ‘‘ဗုဒ္ဓါ’’တိ။ သဗ္ဗဓမ္မာဝဗောဓနသမတ္ထဉာဏသမဓိဂမေန ဟိ ဘဂဝတော သန္တာနေ အနဝသေသဓမ္မေ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထတာ အဟောသီတိ။

ဧတ္ထာဟ – ကိံ ပနိဒံ ဉာဏံ ပဝတ္တမာနံ သကိံယေဝ သဗ္ဗသ္မိံ ဝိသယေ ပဝတ္တတိ၊ ဥဒါဟု ကမေနာတိ? ကိဉ္စေတ္ထ – ယဒိ တာဝ သကိံယေဝ သဗ္ဗသ္မိံ ဝိသယေ ပဝတ္တတိ၊ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နအဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါဒိဘေဒဘိန္နာနံ သင်္ခတဓမ္မာနံ၊ အသင်္ခတသမ္မုတိဓမ္မာနဉ္စ ဧကဇ္ဈံ ဥပဋ္ဌာနေ ဒူရတော စိတ္တပဋံ ပေက္ခန္တဿ ဝိယ ပဋိဝိဘာဂေနာဝဗောဓော န သိယာ၊ တထာ စ သတိ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ ဝိပဿန္တာနံ အနတ္တာကာရေန ဝိယ သဗ္ဗဓမ္မာ အနိရူပိတရူပေန ဘဂဝတော ဉာဏဿ ဝိသယာ ဟောန္တီတိ အာပဇ္ဇတိ။ ယေပိ ‘‘သဗ္ဗဉေယျဓမ္မာနံ ဌိတလက္ခဏဝိသယံ ဝိကပ္ပရဟိတံ သဗ္ဗကာလံ ဗုဒ္ဓါနံ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ၊ တေန တေ ‘သဗ္ဗဝိဒူ’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘စရံ သမာဟိတော နာဂေါ၊ တိဋ္ဌန္တောပိ သမာဟိတော’တိ ဣဒမ္ပိ ဝစနံ သုဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေသမ္ပိ ဝုတ္တဒေါသာနာတိဝတ္တိ၊ ဌိတလက္ခဏာရမ္မဏတာယ စ အတီတာနာဂတသမ္မုတိဓမ္မာနံ တဒဘာဝတော ဧကဒေသဝိသယမေဝ ဘဂဝတော ဉာဏံ သိယာ။ တသ္မာ သကိံယေဝ ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ န ယုဇ္ဇတိ။

အထ ကမေန သဗ္ဗသ္မိံ ဝိသယေ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ? ဧဝမ္ပိ န ယုဇ္ဇတိ။ န ဟိ ဇာတိဘူမိသဘာဝါဒိဝသေန၊ ဒိသာဒေသကာလာဒိဝသေန စ အနေကဘေဒဘိန္နေ ဉေယျေ ကမေန ဂယှမာနေ တဿ အနဝသေသပဋိဝေဓော သမ္ဘဝတိ၊ အပရိယန္တဘာဝတော ဉေယျဿ။ ယေ ပန ‘‘အတ္ထဿ အဝိသံဝါဒနတော ဉေယျဿ ဧကဒေသံ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ‘သေသေပိ ဧဝ’န္တိ အဓိမုစ္စိတွာ ဝဝတ္ထာပနေန သဗ္ဗညူ ဘဂဝါ၊ တဉ္စ ဉာဏံ န အနုမာနိကံ သံသယာဘာဝတော။ သံသယာနုဗဒ္ဓံ ဟိ လောကေ အနုမာနဉာဏ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တေသမ္ပိ တံ န ယုတ္တံ။ သဗ္ဗဿ ဟိ အပ္ပစ္စက္ခဘာဝေ အတ္ထာဝိသံဝါဒနေန ဉေယျဿ ဧကဒေသံ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ‘‘သေသေပိ ဧဝ’’န္တိ အဓိမုစ္စိတွာ ဝဝတ္ထာပနဿ အသမ္ဘဝတော။ ယဉှိ တံ သေသံ၊ တံ အပ္ပစ္စက္ခန္တိ။

အထ တမ္ပိ ပစ္စက္ခံ၊ တဿ သေသဘာဝေါ ဧဝ န သိယာတိ? သဗ္ဗမေတံ အကာရဏံ။ ကသ္မာ ? အဝိသယဝိစာရဏဘာဝတော။ ဝုတ္တံ ဟေတံ ဘဂဝတာ ‘‘ဗုဒ္ဓဝိသယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစိန္တေယျော န စိန္တေတဗ္ဗော။ ယော စိန္တေယျ၊ ဥမ္မာဒဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၇၇)။ ဣဒံ ပနေတ္ထ သန္နိဋ္ဌာနံ – ယံကိဉ္စိ ဘဂဝတာ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတံ သကလံ၊ ဧကဒေသော ဝါ၊ တတ္ထ အပ္ပဋိဟတဝုတ္တိတာယ ပစ္စက္ခတော ဉာဏံ ပဝတ္တတိ၊ နိစ္စသမာဓာနဉ္စ ဝိက္ခေပါဘာဝတော။ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတဿ စ သကလဿ အဝိသယဘာဝေ တဿ အာကင်္ခပ္ပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတာ န သိယာ၊ ဧကန္တေနေဝ သာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အာဝဇ္ဇနပ္ပဋိဗဒ္ဓါ အာကင်္ခပ္ပဋိဗဒ္ဓါ မနသိကာရပ္ပဋိဗဒ္ဓါ စိတ္တုပ္ပာဒပ္ပဋိဗဒ္ဓါ’’တိ ဝစနတော။ အတီတာနာဂတဝိသယမ္ပိ ဘဂဝတော ဉာဏံ အနုမာနာဂမတက္ကဂ္ဂဟဏဝိရဟိတတ္တာ ပစ္စက္ခမေဝ။

နနု စ ဧတသ္မိံ ပက္ခေ ယဒါ သကလံ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတံ၊ တဒါ သကိံယေဝ သကလဝိသယတာယ အနိရူပိတရူပေန ဘဂဝတော ဉာဏံ ပဝတ္တေယျာတိ ဝုတ္တဒေါသာနာတိဝတ္တိယေဝါတိ? န၊ တဿ ဝိသောဓိတတ္တာ။ ဝိသောဓိတော ဟိ သော ဗုဒ္ဓဝိသယော အစိန္တေယျောတိ။ အညထာ ပစုရဇနဉာဏသမာနဝုတ္တိတာယ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ ဉာဏဿ အစိန္တေယျတာ န သိယာ။ တသ္မာ သကလဓမ္မာရမ္မဏမ္ပိ တံ ဧကဓမ္မာရမ္မဏံ ဝိယ သုဝဝတ္ထာပိတေယေဝ တေ ဓမ္မေ ကတွာ ပဝတ္တတီတိ ဣဒမေတ္ထ အစိန္တေယျံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ယာဝတကံ ဉေယျံ၊ တာဝတကံ ဉာဏံ။ ယာဝတကံ ဉာဏံ၊ တာဝတကံ ဉေယျံ။ ဉေယျပရိယန္တိကံ ဉာဏံ၊ ဉာဏပရိယန္တိကံ ဉေယျ’’န္တိ (မဟာနိ။ ၆၉၊ စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၅)။ ဧဝမေကဇ္ဈံ၊ ဝိသုံ၊ သကိံ၊ ကမေန ဝါ ဣစ္ဆာနုရူပံ သမ္မာ သာမဉ္စ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။

၁၃၃။ ဝိဇ္ဇာဟီတိ ဧတ္ထ ဝိန္ဒိယံ ဝိန္ဒတီတိ ဝိဇ္ဇာ၊ ယာထာဝတော ဥပလဗ္ဘတီတိ အတ္ထော။ အတ္တနော ဝါ ပဋိပက္ခဿ ဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာ၊ တမောက္ခန္ဓာဒိကဿ ပဒါလနဋ္ဌေနာတိ အတ္ထော။ တတော ဧဝ အတ္တနော ဝိသယဿ ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေနပိ ဝိဇ္ဇာ။ သမ္ပန္နတ္တာတိ သမန္နာဂတတ္တာ၊ ပရိပုဏ္ဏတ္တာ ဝါ၊ အဝိကလတ္တာတိ အတ္ထော။ တိဿန္နံ၊ အဋ္ဌန္နံ စ ဝိဇ္ဇာနံ တတ္ထ တတ္ထ သုတ္တေ ဂဟဏံ ဝိနေယျဇ္ဈာသယဝသေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သတ္တ သဒ္ဓမ္မာ နာမ သဒ္ဓါ ဟိရီ ဩတ္တပ္ပံ ဗာဟုသစ္စံ ဝီရိယံ သတိ ပညာ စ။ ယေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု သဒ္ဓါ ဟောတီ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၁)။ စတ္တာရိ ဈာနာနီတိ ယာနိ ကာနိစိ စတ္တာရိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနိ။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ သီလာဒယော ပန္နရသေဝ ‘‘စရဏ’’န္တိ ဝုတ္တာတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဣမေယေဝ ဟီ’’တိအာဒိ ။ တေန တေသံ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟတော နိဗ္ဗာနုပဂမနေ ဧကံသတော သာဓနဘာဝမာဟ။ ဣဒါနိ တဒတ္ထသာဓနာယ အာဂမံ ဒဿေန္တော ‘‘ယထာဟာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဘဂဝါတိအာဒိ ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ နိဂမနဝသေန ဝုတ္တံ။

နနု စာယံ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပဒါ သာဝကေသုပိ လဗ္ဘတီတိ? ကိဉ္စာပိ လဗ္ဘတိ၊ န ပန တထာ၊ ယထာ ဘဂဝတောတိ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဝိဇ္ဇာသမ္ပဒါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စရဏဓမ္မပရိယာပန္နတ္တာ ကရုဏာဗြဟ္မဝိဟာရဿ၊ သော စေတ္ထ မဟဂ္ဂတဘာဝပ္ပတ္တာ သာဓာရဏဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘စရဏသမ္ပဒါ မဟာကာရုဏိကတံ ပူရေတွာ ဌိတာ’’တိ။ ယထာ သတ္တာနံ အနတ္ထံ ပရိဝဇ္ဇေတွာ အတ္ထေ နိယောဇနံ ပညာယ ဝိနာ န ဟောတိ၊ ဧဝံ နေသံ အတ္ထာနတ္ထဇာနနံ သတ္ထု ကရုဏာယ ဝိနာ န ဟောတီတိ ဥဘယမ္ပိ ဥဘယတ္ထ သကိစ္စကမေဝ သိယာ။ ယတ္ထ ပန ယဿာ ပဓာနဘာဝေါ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သော သဗ္ဗညုတာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယထာ တံ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နောတိ ယထာ အညောပိ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော၊ တေန ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နဿေဝါယံ အာဝေဏိကာ ပဋိပတ္တီတိ ဒဿေတိ။ သာ ပနာယံ သတ္ထု ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပဒါ သာသနဿ နိယျာနိကတာယ သာဝကာနံ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ဧကန္တကာရဏန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘တေနဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဧတ္ထ စ ဝိဇ္ဇာသမ္ပဒါယ သတ္ထု ပညာမဟတ္တံ ပကာသိတံ ဟောတိ၊ စရဏသမ္ပဒါယ ကရုဏာမဟတ္တံ။ တေသု ပညာယ ဘဂဝတော ဓမ္မရဇ္ဇပ္ပတ္တိ၊ ကရုဏာယ ဓမ္မသံဝိဘာဂေါ။ ပညာယ သံသာရဒုက္ခနိဗ္ဗိဒါ၊ ကရုဏာယ သံသာရဒုက္ခသဟနံ။ ပညာယ ပရဒုက္ခပရိဇာနနံ၊ ကရုဏာယ ပရဒုက္ခပတိကာရာရမ္ဘော။ ပညာယ ပရိနိဗ္ဗာနာဘိမုခဘာဝေါ၊ ကရုဏာယ တဒဓိဂမော။ ပညာယ သယံ တရဏံ၊ ကရုဏာယ ပရေသံ တာရဏံ။ ပညာယ ဗုဒ္ဓဘာဝသိဒ္ဓိ၊ ကရုဏာယ ဗုဒ္ဓကိစ္စသိဒ္ဓိ။ ကရုဏာယ ဝါ ဗောဓိသတ္တဘူမိယံ သံသာရာဘိမုခဘာဝေါ၊ ပညာယ တတ္ထ အနဘိရတိ။ တထာ ကရုဏာယ ပရေသံ အဘိံသာပနံ ၊ ပညာယ သယံ ပရေဟိ အဘာယနံ။ ကရုဏာယ ပရံ ရက္ခန္တော အတ္တာနံ ရက္ခတိ၊ ပညာယ အတ္တာနံ ရက္ခန္တော ပရံ ရက္ခတိ။ တထာ ကရုဏာယ အပရန္တပေါ၊ ပညာယ အနတ္တန္တပေါ။ တေန အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နာဒီသု စတူသု ပုဂ္ဂလေသု စတုတ္ထပုဂ္ဂလဘာဝေါ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ တထာ ကရုဏာယ လောကနာထတာ၊ ပညာယ အတ္တနာထတာ။ ကရုဏာယ စဿ နိန္နတာဘာဝေါ၊ ပညာယ ဥန္နမာဘာဝေါ။ တထာ ကရုဏာယ သဗ္ဗသတ္တေသု ဇနိတာနုဂ္ဂဟော ပညာနုဂတတ္တာ န စ န သဗ္ဗတ္ထ ဝိရတ္တစိတ္တော၊ ပညာယ သဗ္ဗဓမ္မေသု ဝိရတ္တစိတ္တော ကရုဏာနုဂတတ္တာ န စ န သဗ္ဗသတ္တာနုဂ္ဂဟာယ ပဝတ္တော။ ယထာ ဟိ ကရုဏာ ဘဂဝတော သိနေဟသောကဝိရဟိတာ၊ ဧဝံ ပညာ အဟံကာရမမံကာရဝိနိမုတ္တာတိ အညမညဝိသောဓိတာ ပရမဝိသုဒ္ဓါ ဂုဏဝိသေသာ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပဒါဟိ ပကာသိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၃၄။ ဂမနမ္ပိ ဟိ ဂတန္တိ ဝုစ္စတိ ‘‘ဂတေ ဌိတေ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁၄၊ ၂။၃၇၆)။ သောဘနန္တိ သုဘံ။ သုဘဘာဝေါ ဝိသုဒ္ဓတာယ၊ ဝိသုဒ္ဓတာ ဒေါသဝိဂမေနာတိ အာဟ ‘‘ပရိသုဒ္ဓမနဝဇ္ဇ’’န္တိ။ ဂမနဉ္စ နာမ ဗဟုဝိဓန္တိ ဣဓာဓိပ္ပေတံ ဂမနံ ဒဿေန္တော ‘‘အရိယမဂ္ဂေါ’’တိ အာဟ။ သော ဟိ နိဗ္ဗာနဿ ဂတိ အဓိဂမောတိ ကတွာ ‘‘ဂတံ၊ ဂမန’’န္တိ စ ဝုစ္စတိ။ ဣဒါနိ တဿေဝ ဂဟဏေ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘တေန ဟေသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ခေမံ ဒိသန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ အသဇ္ဇမာနောတိ ပရိပန္ထာဘာဝေန သုဂတိဂမနေပိ အသဇ္ဇန္တော သင်္ဂံ အကရောန္တော၊ ပဂေဝ ဣတရတ္ထ။ အထ ဝါ ဧကာသနေ နိသီဒိတွာ ခိပ္ပဘိညာဝသေနေဝ စတုန္နမ္ပိ မဂ္ဂါနံ ပဋိလဒ္ဓဘာဝတော အသဇ္ဇမာနော အသဇ္ဇန္တော ဂတော။ ယံ ဂမနံ ဂစ္ဆန္တော သဗ္ဗမနတ္ထံ အပဟရတိ၊ သဗ္ဗဉ္စ အနုတ္တရံ သမ္ပတ္တိံ အာဝဟတိ၊ တဒေဝ သောဘနံ နာမ။ တေန စ ဘဂဝါ ဂတောတိ အာဟ ‘‘ဣတိ သောဘနဂမနတ္တာ သုဂတော’’တိ သောဘနတ္ထော သု-သဒ္ဒေါတိ ကတွာ။

အသုန္ဒရာနံ ဒုက္ခာနံ သင်္ခါရပ္ပဝတ္တီနံ အဘာဝတော အစ္စန္တသုခတ္တာ ဧကန္တတော သုန္ဒရံ နာမ အသင်္ခတာ ဓာတူတိ အာဟ ‘‘သုန္ဒရဉ္စေသ ဌာနံ ဂတော အမတံ နိဗ္ဗာန’’န္တိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘နိဗ္ဗာနံ ပရမံ သုခ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၁၅၊ ဓ။ ပ။ ၂၀၃-၂၀၄)။ သမ္မာတိ သုဋ္ဌု။ သုဋ္ဌု ဂမနဉ္စ နာမ ပဋိပက္ခေန အနဘိဘူတဿ ဂမနန္တိ အာဟ ‘‘ပဟီနေ ကိလေသေ ပုန အပစ္စာဂစ္ဆန္တော’’တိ။ ဣဒဉ္စ သိခါပ္ပတ္တံ သမ္မာဂမနံ၊ ယာယ အာဂမနီယပဋိပဒါယ သိဒ္ဓံ၊ သာပိ သမ္မာဂမနမေဝါတိ ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ သုဂတောတိ ဒဿေတုံ ‘‘သမ္မာ ဝါ ဂတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမ္မာပဋိပတ္တိယာတိ သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ သမ္ပာပနေ အဝိပရီတပဋိပတ္တိယာ။ ‘‘သဗ္ဗလောကဿ ဟိတသုခမေဝ ကရောန္တော’’တိ ဧတေန မဟာဗောဓိယာ ပဋိပဒါ အဝိဘာဂေန သဗ္ဗသတ္တာနံ သဗ္ဗဒါ ဟိတသုခါဝဟဘာဝေနေဝ ပဝတ္တတီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘သဿတံ ဥစ္ဆေဒန္တိ ဣမေ အန္တေ အနုပဂစ္ဆန္တော ဂတော’’တိ ဧတေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဂတိံ ဒဿေတိ။ ‘‘ကာမသုခံ အတ္တကိလမထန္တိ ဣမေ အနုပဂစ္ဆန္တော ဂတော’’တိ ဧတေန အရိယမဂ္ဂဂတိံ ဒဿေတိ။

တတြာတိ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ယုတ္တဿေဝ ဘာသနေ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗေ၊ သာဓေတဗ္ဗေ စေတံ ဘုမ္မံ။ အဘူတန္တိ အဘူတတ္ထံ။ အတ္ထမုခေန ဟိ ဝါစာယ အဘူတတာ၊ ဘူတတာ ဝါ။ အတစ္ဆန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အဘူတန္တိ ဝါ အသန္တံ အဝိဇ္ဇမာနံ။ အတစ္ဆန္တိ အတထာကာရံ အညထာသန္တံ။ အနတ္ထသဉှိတန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေန၊ သမ္ပရာယိကေန ဝါ အနတ္ထေန သဉှိတံ၊ အနတ္ထာဝဟံ။ န အတ္ထောတိ အနတ္ထော၊ အတ္ထဿ ပဋိပက္ခော၊ အဘာဝေါ စ၊ တေန သဉှိတံ၊ ပိသုဏဝါစံ၊ သမ္ဖပ္ပလာပဉ္စာတိ အတ္ထော။ ဧဝမေတ္ထ စတုဗ္ဗိဓဿာပိ ဝစီဒုစ္စရိတဿ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ပဌမာ ဝါစာ သီလဝန္တံ ‘‘ဒုဿီလော’’တိ၊ အစဏ္ဍာလာဒိမေဝ ‘‘စဏ္ဍာလော’’တိအာဒိနာ ဘာသမာနဿ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဒုတိယာ ဒုဿီလံ ‘‘ဒုဿီလော’’တိ၊ စဏ္ဍာလာဒိမေဝ ‘‘စဏ္ဍာလော’’တိအာဒိနာ အဝိနယေန ဘာသမာနဿ။ တတိယာ နေရယိကာဒိကဿ နေရယိကာဒိဘာဝဝိဘာဝနီကထာ ယထာ ‘‘အာပါယိကော ဒေဝဒတ္တော နေရယိကော’’တိအာဒိကာ (စူဠဝ။ ၃၄၈)။ စတုတ္ထီ ‘‘ဝေဒဝိဟိတေန ယညဝိဓိနာ ပါဏာတိပါတာဒိကတံ သုဂတိံ အာဝဟတီ’’တိ လောကဿ ဗျာမောဟနကထာ။ ပဉ္စမီ ဘူတေန ပေသုညူပသံဟာရာဒိကထာ။ ဆဋ္ဌာ ယုတ္တပ္ပတ္တဋ္ဌာနေ ပဝတ္တိတာ ဒါနသီလာဒိကထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သမ္မာ ဂဒတ္တာတိ ယထာဝုတ္တံ အဘူတာဒိံ ဝဇ္ဇေတွာ ဘူတံ တစ္ဆံ အတ္ထသဉှိတံ ပိယံ မနာပံ တတော ဧဝ သမ္မာ သုဋ္ဌု ဂဒနတော သုဂတော ဒ-ကာရဿ တ-ကာရံ ကတွာ။ အာပါထဂမနမတ္တေန ကဿစိ အပ္ပိယမ္ပိ ဟိ ဘဂဝတော ဝစနံ ပိယံ မနာပမေဝ အတ္ထသိဒ္ဓိယာ လောကဿ ဟိတသုခါဝဟတ္တာ။

အပိစ သောဘနံ ဂတံ ဂမနံ ဧတဿာတိ သုဂတော။ ဘဂဝတော ဟိ ဝေနေယျဇနုပသင်္ကမနံ ဧကန္တေန တေသံ ဟိတသုခနိပ္ဖာဒနတော သောဘနံ ဘဒ္ဒကံ ။ တထာ လက္ခဏာနုဗျဉ္ဇနပဋိမဏ္ဍိတရူပကာယတာယ ဒုတဝိလမ္ဗိတခလိတာနုကဍ္ဎနနိပ္ပီဠနုက္ကုဋိကကုဋိလာကုလတာဒိဒေါသရဟိတဝိလာသိတရာဇဟံသဝသဘဝါရဏမိဂရာဇဂမနံ ကာယဂမနံ၊ ဉာဏဂမနဉ္စ ဝိပုလနိမ္မလကရုဏာသတိဝီရိယာဒိဂုဏဝိသေသသဟိတံ အဘိနီဟာရတော ယာဝ မဟာဗောဓိ အနဝဇ္ဇတာယ၊ သတ္တာနံ ဟိတသုခါဝဟတာယ စ သောဘနမေဝ။ အထ ဝါ သယမ္ဘူဉာဏေန သကလမ္ပိ လောကံ ပရိညာဘိသမယဝသေန ပရိဇာနန္တော သမ္မာ ဂတော အဝဂတောတိ သုဂတော။ တထာ လောကသမုဒယံ ပဟာနာဘိသမယဝသေန ပဇဟန္တော အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတံ အာပါဒေန္တော သမ္မာ ဂတော အတီတောတိ သုဂတော။ လောကနိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယဝသေန သမ္မာ ဂတော အဓိဂတောတိ သုဂတော။ လောကနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ ဘာဝနာဘိသမယဝသေန သမ္မာ ဂတော ပဋိပန္နောတိ သုဂတော။ တထာ ယံ ဣမဿ သဒေဝကဿ လောကဿ ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ ပတ္တံ ပရိယေသိတံ အနုဝိစရိတံ မနသာ၊ သဗ္ဗံ တံ ဟတ္ထတလေ အာမလကံ ဝိယ သမ္မာ ပစ္စက္ခတော ဂတော အဗ္ဘညာသီတိ သုဂတော။

၁၃၅။ သဗ္ဗထာတိ သဗ္ဗပ္ပကာရေန။ ယော ယော လောကော ယထာ ယထာ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ တထာ တထာ။ တေ ပန ပကာရေ ဒဿေတုံ ‘‘သဘာဝတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သဘာဝတောတိ ဒုက္ခသဘာဝတော။ သဗ္ဗော ဟိ လောကော ဒုက္ခသဘာဝေါ။ ယထာဟ ‘‘သံခိတ္တေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၃၈၇)။ သမုဒယတောတိ ယတော သော သမုဒေတိ၊ တတော တဏှာဒိတော။ နိရောဓတောတိ ယတ္ထ သော နိရုဇ္ဈတိ၊ တတော ဝိသင်္ခါရတော။ နိရောဓူပါယတောတိ ယေန ဝိဓိနာ သော နိရောဓော ပတ္တဗ္ဗော၊ တတော အရိယမဂ္ဂတော၊ ဣတော အညဿ ပကာရဿ အဘာဝါ။

ဣတိ ‘‘သဗ္ဗထာ လောကံ အဝေဒီ’’တိ ဝတွာ တဒတ္ထသာဓကံ သုတ္တံ ဒဿေန္တော ‘‘ယတ္ထ ခေါ အာဝုသော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘န ဇာယတီ’’တိအာဒိနာ ဥဇုကံ ဇာတိအာဒီနိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘န စဝတိ န ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ ပဒဒွယေန အပရာပရံ စဝနုပပဇ္ဇနာနိ ပဋိက္ခိပတိ။ ကေစိ ပန ‘‘န ဇာယတီတိအာဒိ ဂဗ္ဘသေယျကဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဣတရံ ဩပပါတိကဝသေနာ’’တိ ဝဒန္တိ။ တန္တိ ဇာတိအာဒိရဟိတံ။ ဂမနေနာတိ ပဒသာ ဂမနေန။ ဉာတေယျန္တိ ဇာနိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဉာတာယ’’န္တိ ဝါ ပါဌော၊ ဉာတာ အယံ နိဗ္ဗာနတ္ထိကောတိ အဓိပ္ပာယော။

ကာမံ ပါဒဂမနေန ဂန္တွာ လောကဿန္တံ ဉာတုံ၊ ဒဋ္ဌုံ၊ ပတ္တုံ ဝါ န သက္ကာ၊ အပိစ ပရိမိတပရိစ္ဆိန္နဋ္ဌာနေ တံ ပညာပေတွာ ဒဿေမီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သသညိမှီတိ သညာသဟိတေ။ တတော ဧဝ သမနကေ သဝိညာဏကေ။ အဝိညာဏကေ ပန ဥတုသမုဋ္ဌာနရူပသမုဒါယမတ္တေ ပညာပေတုံ န သက္ကာတိ အဓိပ္ပာယော။ လောကန္တိ ခန္ဓာဒိလောကံ။ လောကနိရောဓန္တိ တဿ လောကဿ နိရုဇ္ဈနံ၊ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝါ။ အဒေသမ္ပိ ဟိ တံ ယေသံ နိရောဓော၊ တေသံ ဝသေန ဥပစာရတော၊ ဒေသတောပိ နိဒ္ဒိသီယတိ ယထာ ‘‘စက္ခုံ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ ဧတ္ထေသာ တဏှာ ပဟီယမာနာ ပဟီယတိ၊ ဧတ္ထ နိရုဇ္ဈမာနာ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၁၊ မ။ နိ။ ၁။၁၃၄၊ ဝိဘ။ ၂၀၄)။

ဂမနေနာတိ ပါကတိကဂမနေန။ လောကဿန္တောတိ သင်္ခါရလောကဿ အန္တော အန္တကိရိယာဟေတုဘူတံ နိဗ္ဗာနံ။ ကုဒါစနန္တိ ကဒါစိပိ။ အပတွာတိ အဂ္ဂမဂ္ဂေန အနဓိဂန္တွာ။ ပမောစနန္တိ ပမုတ္တိ နိဿရဏံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ လောကဿန္တံ အပတွာ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော မုတ္တိ နတ္ထိ၊ တသ္မာ။ ဟဝေတိ နိပါတမတ္တံ။ လောကဝိဒူတိ သဘာဝါဒိတော သဗ္ဗံ လောကံ ဇာနန္တော။ သုမေဓောတိ သုန္ဒရပညော။ လောကန္တဂူတိ ပရိညာဘိသမယေန လောကံ ဝိဒိတွာ ပဟာနာဘိသမယေန လောကန္တဂူ။ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဝါသဿ ပရိနိဋ္ဌိတတ္တာ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယော။ သဗ္ဗေသံ ကိလေသာနံ သမိတတ္တာ၊ စတုသစ္စဓမ္မာနံ ဝါ အဘိသမိတတ္တာ သမိတာဝီ။ နာသီသတိ န ပတ္ထေတိ။ ယထာ ဣမံ လောကံ၊ ဧဝံ ပရဉ္စ လောကံ အပ္ပဋိသန္ဓိကတ္တာ။

၁၃၆။ ဧဝံ ယဒိပိ လောကဝိဒုတာ အနဝသေသတော ဒဿိတာ သဘာဝတော ဒဿိတတ္တာ၊ လောကော ပန ဧကဒေသေနေဝ ဝုတ္တောတိ တံ အနဝသေသတော ဒဿေတုံ ‘‘အပိစ တယော လောကာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓါနံ ခန္ဓာနံ သမူဟော၊ သန္တာနော စ သတ္တလောကော။ ရူပါဒီသု သတ္တဝိသတ္တတာယ သတ္တော၊ လောကီယန္တိ ဧတ္ထ ကုသလာကုသလံ၊ တဗ္ဗိပါကော စာတိ လောကောတိ။ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓါနံ ရူပါဒီနံ သမူဟော၊ သန္တာနော စ ဩကာသလောကော လောကိယန္တိ ဧတ္ထ တသာ၊ ထာဝရာ စ၊ တေသဉ္စ ဩကာသဘူတောတိ။ တဒါဓာရတာယ ဟေသ ‘‘ဘာဇနလောကော’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ ဥဘယေပိ ခန္ဓာ သင်္ခါရလောကော ပစ္စယေဟိ သင်္ခရီယန္တိ၊ လုဇ္ဇန္တိ ပလုဇ္ဇန္တိ စာတိ။ အာဟာရဋ္ဌိတိကာတိ ပစ္စယဋ္ဌိတိကာ၊ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိကာတိ အတ္ထော။ ပစ္စယတ္ထော ဟေတ္ထ အာဟာရ-သဒ္ဒေါ ‘‘အယမာဟာရော အနုပ္ပန္နဿ ဝါ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ဥပ္ပာဒါယာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၂) ဝိယ။ ဧဝံ ဟိ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ’’တိ ဣမိနာ အသညသတ္တာပိ ပရိဂ္ဂဟိတာ ဟောန္တိ။ သာ ပနာယံ အာဟာရဋ္ဌိတိကတာ နိပ္ပရိယာယတော သင်္ခါရဓမ္မော၊ န သတ္တဓမ္မောတိ အာဟ ‘‘အာဟာရဋ္ဌိတိကာတိ အာဂတဋ္ဌာနေ သင်္ခါရလောကော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။

ယဒိ ဧဝံ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ’’တိ ဣဒံ ကထန္တိ? ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာ ဒေသနာတိ နာယံ ဒေါသော။ ယထာ အညတ္ထာပိ ‘‘ဧကဓမ္မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သမ္မာ နိဗ္ဗိန္ဒမာနော သမ္မာ ဝိရဇ္ဇမာနော သမ္မာ ဝိမုစ္စမာနော သမ္မာ ပရိယန္တဒဿာဝီ သမ္မဒတ္ထံ အဘိသမေစ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတိ။ ကတမသ္မိံ ဧကဓမ္မေ? သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၇)။ ဒိဋ္ဌိဂတိကာနံ သဿတာဒိဝသေန ‘‘အတ္တာ၊ လောကော’’တိ စ ပရိကပ္ပနာ ယေဘုယျေန သတ္တဝိသယာ၊ န သင်္ခါရဝိသယာတိ အာဟ ‘‘သဿတော လောကောတိ ဝါ အသဿတော လောကောတိ ဝါ အာဂတဋ္ဌာနေ သတ္တလောကော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။

ယာဝတာ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဟရန္တီတိ ယတ္တကေ ဌာနေ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဝတ္တန္တိ ပရိဗ္ဘမန္တိ။ ဒိသာ ဘန္တိ ဝိရောစမာနာတိ တေသံ ပရိဗ္ဘမနေနေဝ တာ ဒိသာ ပဘဿရာ ဟုတွာ ဝိရောစန္တိ။ တာဝ သဟဿဓာ လောကောတိ တတ္တကံ သဟဿပ္ပကာရော ဩကာသလောကော၊ သဟဿလောကဓာတုယောတိ အတ္ထော။ ‘‘တာဝ သဟဿဝါ’’တိ ဝါ ပါဌော။

တမ္ပီတိ တံ တိဝိဓမ္ပိ လောကံ။ တထာ ဟိဿ သဗ္ဗထာပိ ဝိဒိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကော လောကောတိ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ ယာယ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ကထာယ သဗ္ဗေသံ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတာ ဝုတ္တာ၊ တာယ သဗ္ဗော သင်္ခါရလောကော ဧကော ဧကဝိဓော ပကာရန္တရဿ အဘာဝတော။ ဒွေ လောကာတိအာဒီသုပိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ နာမ-ဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ နိဗ္ဗာနဿ အဂ္ဂဟဏံ၊ တဿ အလောကသဘာဝတ္တာ။ နနု စ ‘‘အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ ဧတ္ထ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတာယ မဂ္ဂဖလဓမ္မာနမ္ပိ လောကတာ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ၊ ပရိညေယျာနံ ဒုက္ခသစ္စဓမ္မာနံ ဣဓ ‘‘လောကော’’တိ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ အထ ဝါ ‘‘န လုဇ္ဇတိ န ပလုဇ္ဇတီ’’တိ ယော ဂဟိတော တထာ န ဟောတိ၊ သော လောကောတိ တံဂဟဏရဟိတာနံ လောကုတ္တရာနံ နတ္ထိ လောကတာ။ ဥပါဒါနာနံ အာရမ္မဏဘူတာ ခန္ဓာ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ။ ဒသာယတနာနီတိ ဒသ ရူပါယတနာနိ။

ဧတ္ထ စ ‘‘အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတာဝစနေန သင်္ခါရာနံ အနိစ္စတာ။ တာယ စ ‘‘ယဒနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ၊ တဒနတ္တာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၅) ဝစနတော ဒုက္ခာနတ္တတာ စ ပကာသိတာ ဟောန္တီတိ တီဏိပိ သာမညလက္ခဏာနိ ဂဟိတာနိ။ နာမန္တိ စတ္တာရော အရူပိနော ခန္ဓာ၊ တေ စ အတ္ထတော ဖဿာဒယော။ ရူပန္တိ ဘူတုပါဒါယရူပါနိ၊ တာနိ စ အတ္ထတော ပထဝီအာဒယောတိ အဝိသေသေနေဝ သလက္ခဏတော သင်္ခါရာ ဂဟိတာ။ တဂ္ဂဟဏေနေဝ ယေ တေသံ ဝိသေသာ ကုသလာဒယော၊ ဟေတုအာဒယော စ၊ တေပိ ဂဟိတာ ဧဝ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဣတိ အယံ သင်္ခါရလောကောပိ သဗ္ဗထာ ဝိဒိတော’’တိ။

အာဂမ္မ စိတ္တံ သေတိ ဧတ္ထာတိ အာသယော မိဂါသယော ဝိယ။ ယထာ မိဂေါ ဂေါစရာယ ဂန္တွာ ပစ္စာဂန္တွာ တတ္ထေဝ ဝနဂဟနေ သယတီတိ သော တဿ အာသယော၊ ဧဝံ အညထာ ပဝတ္တိတွာပိ စိတ္တံ အာဂမ္မ ယတ္ထ သေတိ၊ သော တဿ အာသယောတိ ဝုစ္စတိ။ သော ပန သဿတဒိဋ္ဌိအာဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓော။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ စ၊ ခန္တိ စေဝါနုလောမိကာ၊

ယထာဘူတဉ္စ ယံ ဉာဏံ၊ ဧတံ အာသယသဒ္ဒိတ’’န္တိ။

တတ္ထ သဗ္ဗဒိဋ္ဌီနံ သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌီဟိ သင်္ဂဟိတတ္တာ သဗ္ဗေပိ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ သတ္တာ ဣမာ ဧဝ ဒွေ ဒိဋ္ဌိယော သန္နိဿိတာ။ ယထာဟ ‘‘ဒွယနိဿိတော ခွာယံ၊ ကစ္စာန၊ လောကော ယေဘုယျေန အတ္ထိတဉ္စ နတ္ထိတဉ္စာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅)။ အတ္ထိတာတိ ဟိ သဿတဂ္ဂါဟော အဓိပ္ပေတော၊ နတ္ထိတာတိ ဥစ္ဆေဒဂ္ဂါဟော။ အယံ တာဝ ဝဋ္ဋနိဿိတာနံ ပုထုဇ္ဇနာနံ အာသယော။ ဝိဝဋ္ဋနိဿိတာနံ ပန သုဒ္ဓသတ္တာနံ အနုလောမိကာ ခန္တိ၊ ယထာဘူတဉာဏန္တိ ဒုဝိဓော အာသယော။

အာသယံ ဇာနာတီတိ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ သတ္တာနံ အာသယံ ဇာနာတိ။ ဇာနန္တော စ တေသံ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ၊ တေသဉ္စ ဉာဏာနံ အပ္ပဝတ္တိက္ခဏေပိ ဇာနာတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ကာမံ သေဝန္တညေဝ ဇာနာတိ ‘အယံ ပုဂ္ဂလော ကာမဂရုကော ကာမာသယော ကာမာဓိမုတ္တော’တိ၊ ကာမံ သေဝန္တညေဝ ဇာနာတိ ‘အယံ ပုဂ္ဂလော နေက္ခမ္မဂရုကော နေက္ခမ္မာသယော နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တော’တိ’’အာဒိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၃)။

အပ္ပဟီနဘာဝေန သန္တာနေ အနု အနု သယန္တီတိ အနုသယာ၊ အနုရူပံ ကာရဏံ လဘိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။ ဧတေန နေသံ ကာရဏလာဘေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟတံ ဒဿေတိ။ အပ္ပဟီနာ ဟိ ကိလေသာ ကာရဏလာဘေ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ကေ ပန တေ? ရာဂါဒယော သတ္တ အနာဂတာ ကိလေသာ၊ အတီတာ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာ စ တံသဘာဝတ္တာ တထာ ဝုစ္စန္တိ။ န ဟိ ဓမ္မာနံ ကာလဘေဒေန သဘာဝဘေဒေါ အတ္ထိ။ တံ သတ္တဝိဓံ အနုသယံ တဿ တဿ သတ္တဿ သန္တာနေ ပရောပရဘာဝေန ပဝတ္တမာနံ ဇာနာတိ။

စရိတန္တိ သုစရိတဒုစ္စရိတံ။ တံ ဟိ ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၈၁၄၊ ၈၁၇) စရိတနိဒ္ဒေသေ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ အထ ဝါ စရိတန္တိ စရိယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တာ ပန ရာဂဒေါသမောဟသဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝိတက္ကဝသေန ဆ မူလစရိယာ၊ တာသံ အပရိယန္တော အန္တရဘေဒေါ၊ သံသဂ္ဂဘေဒေါ ပန တေသဋ္ဌိဝိဓော။ တံ စရိတံ သဘာဝတော သံကိလေသဝေါဒါနတော သမုဋ္ဌာနတော ဖလတော နိဿန္ဒတောတိ ဧဝမာဒိနာ ပကာရေန ဇာနာတိ။

အဓိမုတ္တိ အဇ္ဈာသယဓာတု။ သာ ဒုဝိဓာ ဟီနာဓိမုတ္တိ ပဏီတာဓိမုတ္တီတိ။ ယာယ ဟီနာဓိမုတ္တိကာ သတ္တာ ဟီနာဓိမုတ္တိကေယေဝ သေဝန္တိ၊ ပဏီတာဓိမုတ္တိကာ စ ပဏီတာဓိမုတ္တိကေယေဝ။ သာ အဇ္ဈာသယဓာတု အဇ္ဈာသယသဘာဝေါ အဓိမုတ္တိ။ တံ အဓိမုတ္တိံ ဇာနာတိ ‘‘ဣမဿ အဓိမုတ္တိ ဟီနာ၊ ဣမဿ ပဏီတာ’’တိ၊ တတ္ထာပိ ‘‘ဣမဿ မုဒု၊ ဣမဿ မုဒုတရာ၊ ဣမဿ မုဒုတမာ’’တိအာဒိနာ။ ဣန္ဒြိယာနံ ဟိ တိက္ခမုဒုဘာဝါဒိနာ ယထာရဟံ အဓိမုတ္တိယာ တိက္ခမုဒုဘာဝါဒိကော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ သမ္မောဟဝိနောဒနီယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၈၁၈၊ ၈၂၀) ‘‘ဟေဋ္ဌာ ဂဟိတာပိ အဓိမုတ္တိ ဣဓ သတ္တာနံ တိက္ခိန္ဒြိယမုဒိန္ဒြိယဘာဝဒဿနတ္ထံ ပုန ဂဟိတာ’’တိ။

အပ္ပရဇံ အက္ခံ ဧတေသန္တိ အပ္ပရဇက္ခာ၊ အပ္ပံ ဝါ ရဇံ ပညာမယေ အက္ခိမှိ ဧတေသန္တိ အပ္ပရဇက္ခာ၊ အနုဿဒရာဂါဒိရဇာ သတ္တာ၊ တေ အပ္ပရဇက္ခေ။ မဟာရဇက္ခေတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဥဿဒရာဂါဒိရဇာ မဟာရဇက္ခာ။

တိက္ခိန္ဒြိယေတိ တိခိဏေဟိ သဒ္ဓါဒီဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ သမန္နာဂတေ။ မုဒိန္ဒြိယေတိ မုဒုကေဟိ သဒ္ဓါဒီဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ သမန္နာဂတေ။ ဥပနိဿယဣန္ဒြိယာနိ နာမ ဣဓာဓိပ္ပေတာနိ။ သွာကာရေတိ သုန္ဒရာကာရေ ကလျာဏပကတိကေ၊ ဝိဝဋ္ဋဇ္ဈာသယေတိ အတ္ထော။ သုဝိညာပယေတိ သမ္မတ္တနိယာမံ ဝိညာပေတုံ သုကရေ သဒ္ဓေ၊ ပညဝန္တေ စ။ ဘဗ္ဗေ အဘဗ္ဗေတိ ဧတ္ထ ဘဗ္ဗေတိ ကမ္မာဝရဏကိလေသာဝရဏဝိပါကာဝရဏရဟိတေ။ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဒွါကာရဒုဝိညာပယာဘဗ္ဗာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဣမဿ ရာဂရဇော အပ္ပော၊ ဣမဿ ဒေါသရဇော အပ္ပော’’တိအာဒိနာ အပ္ပရဇက္ခေသု ဇာနနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဘဂဝါ အပရိမာဏေ သတ္တေ အာသယာဒိတော အနဝသေသေတွာ ဇာနာတိ၊ တသ္မာ အဿ ဘဂဝတော သတ္တလောကောပိ သဗ္ဗထာ ဝိဒိတော။

နနု စ သတ္တေသု ပမာဏာဒိပိ ဇာနိတဗ္ဗော အတ္ထီတိ? အတ္ထိ။ တဿ ပန ဇာနနံ န နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယာတိ ဣဓ န ဂဟိတံ၊ ဘဂဝတော ပန တမ္ပိ သုဝိဒိတံ သုဝဝတ္ထာပိတမေဝ၊ ပယောဇနာဘာဝါ ဒေသနံ နာရုဠှံ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ ပရိတ္တံ နခသိခါယံ ပံသုံ အာရောပေတွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ ‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကတမံ နု ခေါ ဗဟုတရံ – ယော ဝါယံ မယာ ပရိတ္တော နခသိခါယံ ပံသု အာရောပိတော၊ အယံ ဝါ မဟာပထဝီ’’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁၂၁)။

၁၃၇။ ဩကာသလောကောပိ သဗ္ဗထာ ဝိဒိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ စက္ကဝါဠန္တိ လောကဓာတု။ သာ ဟိ နေမိမဏ္ဍလသဒိသေန စက္ကဝါဠပဗ္ဗတေန သမန္တတော ပရိက္ခိတ္တတ္တာ ‘‘စက္ကဝါဠ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ စတုတိံသသတာနိ စာတိ စတုအဓိကာနိ တိံသသတာနိ၊ တီဏိသဟဿာနိ၊ စတ္တာရိသတာနိ စာတိ အတ္ထော ။ အဍ္ဎုဍ္ဎာနီတိ ဥပဍ္ဎစတုတ္ထာနိ၊ တီဏိသတာနိ၊ ပညာသဉ္စာတိ အတ္ထော။ နဟုတာနီတိ ဒသသဟဿာနိ။ သင်္ခါတာတိ ကထိတာ။ သဏ္ဌိတီတိ ဟေဋ္ဌာ၊ ဥပရိတော စာတိ သဗ္ဗသော ဌိတိ။

ဧဝံ သဏ္ဌိတေတိ ဧဝမဝဋ္ဌိတေ။ ဧတ္ထာတိ စက္ကဝါဠေ။ အစ္စုဂ္ဂတော တာဝဒေဝါတိ တတ္တကမေဝ စတုရာသီတိ ယောဇနသဟဿာနိယေဝ ဥဗ္ဗေဓော ။ န ကေဝလံ စေတ္ထ ဥဗ္ဗေဓောဝ၊ အထ ခေါ အာယာမဝိတ္ထာရာပိဿ တတ္တကာယေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘သိနေရု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဗ္ဗတရာဇာ စတုရာသီတိ ယောဇနသဟဿာနိ အာယာမေန၊ စတုရာသီတိ ယောဇနသဟဿာနိ ဝိတ္ထာရေနာ’’တိ (အ။ နိ။ ၇။၆၆)။

တတောတိ သိနေရုဿ ဟေဋ္ဌာ၊ ဥပရိ စ ဝုတ္တပ္ပမာဏတော။ ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎေနာတိ ဥပဍ္ဎေန ဥပဍ္ဎေန။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဒွါစတ္တာလီသ ယောဇနသဟဿာနိ သမုဒ္ဒေ အဇ္ဈောဂါဠှော တတ္တကမေဝ စ ဥပရိ ဥဂ္ဂတော ယုဂန္ဓရပဗ္ဗတော၊ ဧကဝီသ ယောဇနသဟဿာနိ သမုဒ္ဒေ အဇ္ဈောဂါဠှော တတ္တကမေဝ စ ဥပရိ ဥဂ္ဂတော ဤသဓရော ပဗ္ဗတောတိ ဣမိနာ နယေန သေသေသုပိ ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎပမာဏတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာ မဟာသမုဒ္ဒေါ ယာဝ စက္ကဝါဠပါဒမူလာ အနုပုဗ္ဗနိန္နော၊ ဧဝံ ယာဝ သိနေရုပါဒမူလာတိ ဟေဋ္ဌာ သိနေရုပမာဏတော ဥပဍ္ဎပမာဏောပိ ယုဂန္ဓရပဗ္ဗတော ပထဝိယံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတော၊ ဧဝံ ဤသဓရာဒယောပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝုတ္တံ ဟေတံ ‘‘မဟာသမုဒ္ဒေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုပုဗ္ဗနိန္နော အနုပုဗ္ဗပေါဏော အနုပုဗ္ဗပဗ္ဘာရော’’တိ (ဥဒါ။ ၄၅၊ စူဠဝ။ ၃၈၄၊ အ။ နိ။ ၈။၁၉)။ သိနေရုယုဂန္ဓရာဒီနံ အန္တရေ သီဒန္တရသမုဒ္ဒါ နာမ။ တေ ဝိတ္ထာရတော ယထာက္ကမံ သိနေရုအာဒီနံ အစ္စုဂ္ဂတသမာနပရိမာဏာတိ ဝဒန္တိ။ ဗြဟာတိ မဟန္တော။

သိနေရုဿ သမန္တတောတိ ပရိက္ခိပနဝသေန သိနေရုဿ သမန္တတော ဌိတာ။ သိနေရုံ တာဝ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတော ယုဂန္ဓရော၊ တံ ပရိက္ခိပိတွာ ဤသဓရော။ ဧဝံ တံ တံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတာ ‘‘သိနေရုဿ သမန္တတော’’တိ ဝုတ္တာ။

ယောဇနာနံ သတာနုစ္စော၊ ဟိမဝါ ပဉ္စ ပဗ္ဗတောတိ ဟိမဝါ ပဗ္ဗတော ပဉ္စ ယောဇနာနံ သတာနိ ဥစ္စော ဥဗ္ဗေဓော။ နဂဝှယာတိ နဂ-သဒ္ဒေန အဝှာတဗ္ဗာ ရုက္ခာဘိဓာနာ။ ပညာသယောဇနက္ခန္ဓသာခါယာမာတိ’ ဥဗ္ဗေဓတော ပညာသယောဇနက္ခန္ဓာယာမာ၊ ဥဗ္ဗေဓတော၊ သမန္တတော စ ပညာသယောဇနသာခါယာမာ စ။ တတော ဧဝ သတယောဇနဝိတ္ထိဏ္ဏာ၊ တာဝဒေဝ စ ဥဂ္ဂတာ။ ယဿာနုဘာဝေနာတိ ယဿာ မဟန္တတာ ကပ္ပဋ္ဌာယိတာဒိပ္ပကာရေန ပဘာဝေန။

ဂရုဠာနံ သိမ္ဗလိရုက္ခော သိနေရုဿ ဒုတိယပရိဘဏ္ဍေ ပတိဋ္ဌိတော။

သိရီသေနာတိ ပစ္စတ္တေ ကရဏဝစနံ။ သတ္တမန္တိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ၊ သိရီသော ဘဝတိ သတ္တမောတိ အတ္ထော။

တတ္ထ စဏ္ဍမဏ္ဍလံ ဟေဋ္ဌာ၊ သူရိယမဏ္ဍလံ ဥပရိ။ တဿ အာသန္နဘာဝေန စန္ဒမဏ္ဍလံ အတ္တနော ဆာယာယ ဝိကလဘာဝေန ဥပဋ္ဌာတိ။ တာနိ ယောဇနန္တရိကာနိ ယုဂန္ဓရဂ္ဂပမာဏေ အာကာသေ ဝိစရန္တိ။ အသုရဘဝနံ သိနေရုဿ ဟေဋ္ဌာ။ အဝီစိ ဇမ္ဗုဒီပဿ။ ဇမ္ဗုဒီပေါ သကဋသဏ္ဌာနော။ အပရဂေါယာနံ အာဒါသသဏ္ဌာနော။ ပုဗ္ဗဝိဒေဟော အဒ္ဓစန္ဒသဏ္ဌာနော။ ဥတ္တရကုရု ပီဌသဏ္ဌာနော။ တံတံနိဝါသီနံ၊ တံတံပရိဝါရဒီပဝါသီနဉ္စ မနုဿာနံ မုခမ္ပိ တံတံသဏ္ဌာနန္တိ ဝဒန္တိ။ တဒန္တရေသူတိ တေသံ စက္ကဝါဠာနံ အန္တရေသု။ တိဏ္ဏံ ဟိ ပတ္တာနံ အညမညအာသန္နဘာဝေန ဌပိတာနံ အန္တရသဒိသေ တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ စက္ကဝါဠာနံ အန္တရေ ဧကေကော လောကန္တရနိရယော။

အနန္တာနီတိ အပရိမာဏာနိ၊ ‘‘ဧတ္တကာနီ’’တိ အညေဟိ မိနိတုံ အသက္ကုဏေယျာနိ။ ဘဂဝါ အနန္တေန ဗုဒ္ဓဉာဏေန အဝေဒိ ‘‘အနန္တော အာကာသော၊ အနန္တော သတ္တနိကာယော၊ အနန္တာနိ စက္ကဝါဠာနီ’’တိ တိဝိဓမ္ပိ အနန္တံ ဗုဒ္ဓဉာဏံ ပရိစ္ဆိန္ဒတိ သယမ္ပိ အနန္တတ္တာ။ ယာဝတကံ ဟိ ဉေယျံ၊ တာဝတကံ ဉာဏံ။ ယာဝတကံ ဉာဏံ၊ တာဝတကံ ဉေယျံ။ ဉေယျပရိယန္တိကံ ဉာဏံ၊ ဉာဏပရိယန္တိကံ ဉေယျန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အနန္တေန ဗုဒ္ဓဉာဏေန အဝေဒီ’’တိ။ အနန္တတာ စဿ အနန္တဉေယျပဋိဝိဇ္ဈနေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ တတ္ထ အပ္ပဋိဟတစာရတ္တာ။ နနု စေတ္ထ ဝိဝဋ္ဋာဒီနမ္ပိ ဝိဒိတတာ ဝတ္တဗ္ဗာတိ? သစ္စံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ သာ ပန ပရတော အဘိညာကထာယံ အာဂမိဿတီတိ ဣဓ န ဂဟိတာ။

၁၃၈။ အတ္တနာတိ နိဿက္ကဝစနမေတံ။ ဂုဏေဟိ အတ္တနာ ဝိသိဋ္ဌတရဿာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တရ-ဂ္ဂဟဏံ စေတ္ထ ‘‘အနုတ္တရော’’တိ ပဒဿ အတ္ထနိဒ္ဒေသတာယ ကတံ၊ န ဝိသိဋ္ဌဿ ကဿစိ အတ္ထိတာယ။ သဒေဝကေ ဟိ လောကေ သဒိသကပ္ပောပိ နာမ ကောစိ တထာဂတဿ နတ္ထိ၊ ကုတော သဒိသော။ ဝိသိဋ္ဌေ ပန ကာ ကထာ။ ကဿစီတိ ကဿစိပိ။ အဘိဘဝတီတိ သီလသမ္ပဒါယ ဥပနိဿယဘူတာနံ ဟိရောတ္တပ္ပမေတ္တာကရုဏာနံ၊ ဝိသေသပစ္စယာနံ သဒ္ဓါသတိဝီရိယပညာနဉ္စ ဥက္ကံသပ္ပတ္တိယာ သမုဒါဂမတော ပဋ္ဌာယ အနညသာဓာရဏော သဝါသနပဋိပက္ခဿ ပဟီနတ္တာ ဥက္ကံသပါရမိပ္ပတ္တော သတ္ထု သီလဂုဏော။ တေန ဘဂဝါ သဒေဝကံ လောကံ အညဒတ္ထု အဘိဘုယျ ပဝတ္တတိ၊ န သယံ ကေနစိ အဘိဘုယျတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ သမာဓိဂုဏာဒီသုပိ ယထာရဟံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သီလာဒယော စေတေ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ပန လောကိယံ ကာမာဝစရမေဝ။

ယဒိ ဧဝံ၊ ကထံ တေန သဒေဝကံ လောကံ အဘိဘဝတီတိ? တဿာပိ အာနုဘာဝတော အသဒိသတ္တာ။ တမ္ပိ ဟိ ဝိသယတော၊ ပဝတ္တိတော၊ ပဝတ္တိ အာကာရတော စ ဥတ္တရိတရမေဝ။ တံ ဟိ အနညသာဓာရဏံ သတ္ထု ဝိမုတ္တိဂုဏံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တတိ၊ ပဝတ္တမာနဉ္စ အတက္ကာဝစရံ ပရမဂမ္ဘီရံ သဏှသုခုမံ သဝိသယံ ပဋိပက္ခဓမ္မာနံ သုပ္ပဟီနတ္တာ သုဋ္ဌု ပါကဋံ ဝိဘူတတရံ ကတွာ ပဝတ္တတိ၊ သမ္မဒေဝ စ ဝသီဘာဝဿ ပါပိတတ္တာ၊ ဘဝင်္ဂပရိဝါသဿ စ အတိပရိတ္တကတ္တာ လဟုံ လဟုံ ပဝတ္တတီတိ။

ဧဝံ သီလာဒိဂုဏေဟိ ဘဂဝတော ဥတ္တရိတရဿ အဘာဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သဒိသဿာပိ အဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘အသမော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အသမောတိ ဧကသ္မိံ ကာလေ နတ္ထိ ဧတဿ သီလာဒိဂုဏေန သမာ သဒိသာတိ အသမော။ တထာ အသမေဟိ အတီတာနာဂတဗုဒ္ဓေဟိ သမော၊ အသမာ ဝါ သမာ ဧတဿာတိ အသမသမော။ သီလာဒိဂုဏေန နတ္ထိ ဧတဿ ပဋိမာတိ အပ္ပဋိမော။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ဥပမာမတ္တံ ပဋိမာ၊ သဒိသူပမာ ပဋိဘာဂေါ၊ ယုဂဂ္ဂါဟဝသေန ဌိတော ပဋိပုဂ္ဂလော ဝေဒိတဗ္ဗော။

န ခေါ ပနာဟံ သမနုပဿာမီတိ မမ သမန္တစက္ခုနာ ဟတ္ထတလေ အာမလကံ ဝိယ သဗ္ဗလောကံ ပဿန္တောပိ တတ္ထ သဒေဝကေ…ပေ… ပဇာယ အတ္တနာ အတ္တတော သီလသမ္ပန္နတရံ သမ္ပန္နတရသီလံ ကဉ္စိ ပုဂ္ဂလံ န ခေါ ပန ပဿာမိ၊ တာဒိသဿ အဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။ အဂ္ဂပ္ပသာဒသုတ္တာဒီနီတိ ဧတ္ထ –

‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ အပဒါ ဝါ ဒွိပဒါ ဝါ စတုပ္ပဒါ ဝါ ဗဟုပ္ပဒါ ဝါ ရူပိနော ဝါ အရူပိနော ဝါ သညိနော ဝါ အသညိနော ဝါ နေဝသညိနာသညိနော ဝါ၊ တထာဂတော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ ယေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗုဒ္ဓေ ပသန္နာ၊ အဂ္ဂေ တေ ပသန္နာ။ အဂ္ဂေ ခေါ ပန ပသန္နာနံ အဂ္ဂေါ ဝိပါကော ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ၅။၃၂၊ ၁၀။၁၅၊ ဣတိဝု၉၀) –

ဣဒံ အဂ္ဂပ္ပသာဒသုတ္တံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန –

‘‘သဒေဝကေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ တထာဂတော အဘိဘူ အနဘိဘူတော အညဒတ္ထုဒသော ဝသဝတ္တီ၊ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄၊ ဒီ။ နိ။ ၃။၁၈၈) –

ဧဝမာဒီနိ သုတ္တပဒါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အာဒိကာ ဂါထာယောတိ ဧတ္ထ –

‘‘အဟံ ဟိ အရဟာ လောကေ၊ အဟံ သတ္ထာ အနုတ္တရော၊

ဧကောမှိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ သီတိဘူတောသ္မိ နိဗ္ဗုတော။ (မဟာဝ။ ၁၁၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၅၊ ၂။၃၄၁)၊

‘‘ဒန္တော ဒမယတံ သေဋ္ဌော၊ သန္တော သမယတံ ဣသိ၊

မုတ္တော မောစယတံ အဂ္ဂေါ၊ တိဏ္ဏော တာရယတံ ဝရော။ (ဣတိဝု။ ၁၁၂)၊

‘‘နယိမသ္မိံ လောကေ ပရသ္မိံ ဝါ ပန၊

ဗုဒ္ဓေန သေဋ္ဌော သဒိသော စ ဝိဇ္ဇတိ၊

ယမာဟု ဒက္ခိဏေယျာနံ အဂ္ဂတံ ဂတော၊

ပုညတ္ထိကာနံ ဝိပုလဖလေသိန’’န္တိ။ (ဝိ။ ဝ။ ၁၀၄၇၊ ကထာ။ ၇၉၉) –

ဧဝမာဒိကာ ဂါထာ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာ။

၁၃၉။ ဒမေတီတိ သမေတိ၊ ကာယသမာဒီဟိ ယောဇေတီတိ အတ္ထော။ တံ ပန ကာယသမာဒီဟိ ယောဇနံ ယထာရဟံ တဒင်္ဂဝိနယာဒီသု ပတိဋ္ဌာပနံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝိနေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ဒမေတုံ ယုတ္တာတိ ဒမနာရဟာ။ အမနုဿပုရိသာတိ ဧတ္ထ န မနုဿာတိ အမနုဿာ။ တံသဒိသတာ ဧတ္ထ ဇောတီယတိ၊ တေန မနုဿတ္တမတ္တံ နတ္ထိ၊ အညံ သမာနန္တိ ယက္ခာဒယော ‘‘အမနုဿာ’’တိ အဓိပ္ပေတာ၊ န ယေ ကေစိ မနုဿေဟိ အညေ။ တထာ ဟိ တိရစ္ဆာနပုရိသာနံ ဝိသုံ ဂဟဏံ ကတံ၊ ယက္ခာဒယော ဧဝ စ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ အပလာလော ဟိမဝန္တဝါသီ။ စူဠောဒရမဟောဒရာ နာဂဒီပဝါသိနော။ အဂ္ဂိသိခဓူမသိခါ သီဟဠဒီပဝါသိနော။ နိဗ္ဗိသာ ကတာ ဒေါသဝိသဿ ဝိနောဒနေန။ တေနာဟ ‘‘သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌာပိတာ’’တိ။ ကူဋဒန္တာဒယောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဃောဋမုခဥပါလိဂဟပတိအာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သက္ကဒေဝရာဇာဒယောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဇကလာပယက္ခဗကဗြဟ္မာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣဒံ စေတ္ထ သုတ္တန္တိ ဣဒံ ကေသိသုတ္တံ။ ဝိနီတာ ဝိစိတြေဟိ ဝိနယနူပါယေဟီတိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ ယထာရဟံ သဏှာဒီဟိ ဥပါယေဟိ ဝိနယဿ ဒီပနတော။

ဝိသုဒ္ဓသီလာဒီနံ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနီတိ ‘‘ဝိသုဒ္ဓသီလဿ ပဌမဇ္ဈာနံ၊ ပဌမဇ္ဈာနလာဘိနော ဒုတိယဇ္ဈာန’’န္တိအာဒိနာ တဿ တဿ ဥပရူပရိ ဝိသေသံ အာစိက္ခန္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။ သောတာပန္နာဒီနန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ဒန္တေပိ ဒမေတိယေဝါ’’တိ ဣဒံ ပုဗ္ဗေ ‘‘သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဒမထံ အနုပဂတာ ပုရိသဒမ္မာ’’တိ ဝုတ္တာတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ယေ ပန ဝိပ္ပကတဒမ္မဘာဝါ သဗ္ဗထာ ဒမေတဗ္ဗတံ နာတိဝတ္တာ၊ တေ သတ္တေ သန္ဓာယ ‘‘ဒန္တေပိ ဒမေတိယေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေပိ ဟိ ပုရိသဒမ္မာ ဧဝါတိ၊ ယတော နေ သတ္ထာ ဒမေတိ။

အတ္ထပဒန္တိ အတ္ထာဘိဗျဉ္ဇကပဒံ၊ ဝါကျန္တိ အတ္ထော။ ဝါကျေန ဟိ အတ္ထာဘိဗျတ္တိ၊ န နာမာဒိပဒမတ္တေန။ ဧကပဒဘာဝေန စ အနညသာဓာရဏော သတ္ထု ပုရိသဒမ္မသာရထိဘာဝေါ ဒဿိတော ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဘဂဝါ ဟီ’’တိအာဒိ။ အဋ္ဌ ဒိသာတိ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော။ တာ ဟိ အညမညသမ္ဗန္ဓာပိ အသံကိဏ္ဏဘာဝေန ဒိဿန္တိ အပဒိဿန္တီတိ ဒိသာ၊ ဒိသာ ဝိယာတိ ဝါ ဒိသာ။ အသဇ္ဇမာနာတိ န သဇ္ဇမာနာ ဝသီဘာဝပ္ပတ္တိယာ နိဿင်္ဂစာရာ။ ဓာဝန္တိ ဇဝနဝုတ္တိယောဂတော။ ဧကံယေဝ ဒိသံ ဓာဝတိ၊ အတ္တနော ကာယံ အပရိဝတ္တေန္တောတိ အဓိပ္ပာယော။ သတ္ထာရာ ပန ဒမိတာ ပုရိသဒမ္မာ ဧကိရိယာပထေနေဝ အဋ္ဌ ဒိသာ ဓာဝန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဧကပလ္လင်္ကေနေဝ နိသိန္နာ’’တိ။ အဋ္ဌ ဒိသာတိ စ နိဒဿနမတ္တမေတံ၊ လောကိယေဟိ အဂတပုဗ္ဗံ နိရောဓသမာပတ္တိဒိသံ၊ အမတဒိသဉ္စ ပက္ခန္ဒနတော။

၁၄၀။ ဒိဋ္ဌဓမ္မော ဝုစ္စတိ ပစ္စက္ခော အတ္တဘာဝေါ၊ တတ္ထ နိယုတ္တောတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော၊ ဣဓလောကတ္ထော ။ ကမ္မကိလေသဝသေန သမ္ပရေတဗ္ဗတော သမ္မာ ဂန္တဗ္ဗတော သမ္ပရာယော၊ ပရလောကော၊ တတ္ထ နိယုတ္တောတိ သမ္ပရာယိကော၊ ပရလောကတ္ထော။ ပရမော ဥတ္တမော အတ္ထော ပရမတ္ထော၊ နိဗ္ဗာနံ။ တေဟိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထေဟိ။ ယထာရဟန္တိ ယထာနုရူပံ။ တေသု အတ္ထေသု ယော ယော ပုဂ္ဂလော ယံ ယံ အရဟတိ၊ တဒနုရူပံ။ အနုသာသတီတိ ဝိနေတိ တသ္မိံ အတ္ထေ ပတိဋ္ဌပေတိ၊ သဟ အတ္ထေန ဝတ္တတီတိ သတ္ထော၊ ဘဏ္ဍမူလေန ဝါဏိဇ္ဇာယ ဒေသန္တရံ ဂစ္ဆန္တော ဇနသမူဟော။ ဟိတုပဒေသာဒိဝသေန ပရိပါလေတဗ္ဗော သာသိတဗ္ဗော သော ဧတဿ အတ္ထီတိ သတ္ထာ၊ သတ္ထဝါဟော။ သော ဝိယ ဘဂဝါတိ အာဟ ‘‘သတ္ထာ ဝိယာတိ သတ္ထာ၊ ဘဂဝါ သတ္ထဝါဟော’’တိ။

ဣဒါနိ တမတ္ထံ နိဒ္ဒေသပါဠိနယေန ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ သတ္ထဝါဟော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သတ္ထေတိ သတ္ထိကေ ဇနေ။ ကံ တာရေန္တိ ဧတ္ထာတိ ကန္တာရော၊ နိရုဒကော အရညပ္ပဒေသော။ ရုဠှီဝသေန ပန ဣတရောပိ အရညပ္ပဒေသော တထာ ဝုစ္စတိ။ စောရကန္တာရန္တိ စောရေဟိ အဓိဋ္ဌိတကန္တာရံ။ တထာ ဝါဠကန္တာရံ။ ဒုဗ္ဘိက္ခကန္တာရန္တိ ဒုလ္လဘဘိက္ခံ ကန္တာရံ။ တာရေတီတိ အခေမန္တဋ္ဌာနံ အတိက္ကာမေတိ။ ဥတ္တာရေတီတိအာဒိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎေတွာ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ဥတ္တာရေတီတိ ခေမန္တဘူမိံ ဥပနေန္တော တာရေတိ။ နိတ္တာရေတီတိ အခေမန္တဋ္ဌာနတော နိက္ခာမေန္တော တာရေတိ။ ပတာရေတီတိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ တာရေတိ၊ ဟတ္ထေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝိယ တာရေတီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗမ္ပေတံ တာရဏုတ္တာရဏာဒိခေမဋ္ဌာနေ ဌပနမေဝါတိ အာဟ ‘‘ခေမန္တဘူမိံ သမ္ပာပေတီ’’တိ။ သတ္တေတိ ဝေနေယျသတ္တေ။ မဟာဂဟနတာယ၊ မဟာနတ္ထတာယ၊ ဒုန္နိတ္ထရဏတာယ စ ဇာတိယေဝ ကန္တာရော ဇာတိကန္တာရော၊ တံ ဇာတိကန္တာရံ။

ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဝသေနာတိ ဥက္ကဋ္ဌသတ္တပရိစ္ဆေဒဝသေန။ ဒေဝမနုဿာ ဧဝ ဟိ ဥက္ကဋ္ဌသတ္တာ၊ န တိရစ္ဆာနာဒယော။ ဘဗ္ဗပုဂ္ဂလပရိစ္ဆေဒဝသေနာတိ သမ္မတ္တနိယာမောက္ကမနဿ ယောဂျပုဂ္ဂလဿ ပရိစ္ဆိန္ဒနဝသေန။ ဧတန္တိ ‘‘ဒေဝမနုဿာန’’န္တိ ဧတံ ဝစနံ။ ဘဂဝတောတိ နိဿက္ကဝစနံ ယထာ ‘‘ဥပဇ္ဈာယတော အဇ္ဈေတီ’’တိ၊ ဘဂဝတော သန္တိကေတိ ဝါ အတ္ထော။ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိန္တိ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိအာဒိကံ မဂ္ဂဖလာဓိဂမဿ ဗလဝကာရဏံ။

ဂဂ္ဂရာယာတိ ဂဂ္ဂရာယ နာမ ရညော ဒေဝိယာ၊ တာယ ဝါ ကာရိတတ္တာ ‘‘ဂဂ္ဂရာ’’တိ လဒ္ဓနာမာယ။ သရေ နိမိတ္တံ အဂ္ဂဟေသီတိ ‘‘ဓမ္မော ဧသော ဝုစ္စတီ’’တိ ဓမ္မသညာယ သရေ နိမိတ္တံ ဂဏှိ၊ ဂဏှန္တော စ ပသန္နစိတ္တော ပရိသပရိယန္တေ နိပဇ္ဇိ။ သန္နိရုမ္ဘိတွာ အဋ္ဌာသီတိ တဿ သီသေ ဒဏ္ဍဿ ဌပိတဘာဝံ အပဿန္တော တတ္ထ ဒဏ္ဍံ ဥပ္ပီဠေတွာ အဋ္ဌာသိ။ မဏ္ဍူကောပိ ဒဏ္ဍေ ဌပိတေပိ ဥပ္ပီဠိတေပိ ဓမ္မဂတေန ပသာဒေန ဝိဿရမကရောန္တောဝ ကာလမကာသိ။ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တသတ္တာနံ အယံ ဓမ္မတာ၊ ယာ ‘‘ကုတောဟံ ဣဓ နိဗ္ဗတ္တော၊ တတ္ထ ကိံ နု ခေါ ကမ္မမကာသိ’’န္တိ အာဝဇ္ဇနာ။ တသ္မာ အတ္တနော ပုရိမဘဝဿ ဒိဋ္ဌတ္တာ အာဟ ‘‘အရေ အဟမ္ပိ နာမ ဣဓနိဗ္ဗတ္တော’’တိ ။ ဘဂဝတော ပါဒေ ဝန္ဒိ ကတညုတာသံဝဍ္ဎိတေန ပေမဂါရဝဗဟုမာနေန။

ဘဂဝါ ဇာနန္တောဝ မဟာဇနဿ ကမ္မဖလံ၊ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝဉ္စ ပစ္စက္ခံ ကာတုကာမော ‘‘ကော မေ ဝန္ဒတီ’’တိ ဂါထာယ ပုစ္ဆိ။ တတ္ထ ကောတိ ဒေဝနာဂယက္ခဂန္ဓဗ္ဗာဒီသု ကော၊ ကတမောတိ အတ္ထော။ မေတိ မမ။ ပါဒါနီတိ ပါဒေ။ ဣဒ္ဓိယာတိ ဣမာယ ဧဝရူပါယ ဒေဝိဒ္ဓိယာ။ ‘‘ယသသာ’’တိ ဣမိနာ ဧဒိသေန ပရိဝါရေန၊ ပရိစ္ဆေဒေန စ။ ဇလန္တိ ဝိဇ္ဇောတမာနော။ အဘိက္ကန္တေနာတိ အတိဝိယ ကန္တေန ကမနီယေန သုန္ဒရေန။ ဝဏ္ဏေနာတိ ဆဝိဝဏ္ဏေန သရီရဝဏ္ဏနိဘာယ။ သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာတိ သဗ္ဗာ ဒသပိ ဒိသာ ပဘာသေန္တော၊ စန္ဒော ဝိယ၊ သူရိယော ဝိယ စ ဧကောဘာသံ ဧကာလောကံ ကရောန္တောတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ပန ဘဂဝတာ ပုစ္ဆိတော ဒေဝပုတ္တော အတ္တာနံ ပဝေဒေန္တော ‘‘မဏ္ဍူကောဟံ ပုရေ အာသိ’’န္တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ပုရေတိ ပုရိမဇာတိယံ။ ‘‘ဥဒကေ’’တိ ဣဒံ တဒါ အတ္တနော ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဒဿနံ။ ‘‘ဥဒကေ မဏ္ဍူကော’’တိ ဧတေန ဥဒ္ဓမာယိကာဒိကဿ ထလေ မဏ္ဍူကဿ နိဝတ္တနံ ကတံ ဟောတိ။ ဂါဝေါ စရန္တိ ဧတ္ထာတိ ဂေါစရော၊ ဂုန္နံ ဃာသေသနဋ္ဌာနံ။ ဣဓ ပန ဂေါစရော ဝိယာတိ ဂေါစရော၊ ဝါရိ ဥဒကံ ဂေါစရော ဧတဿာတိ ဝါရိဂေါစရော။ ဥဒကစာရီပိ ဟိ ကောစိ ကစ္ဆပါဒိ အဝါရိဂေါစရောပိ ဟောတီတိ ‘‘ဝါရိဂေါစရော’’တိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ။ တဝ ဓမ္မံ သုဏန္တဿာတိ ဗြဟ္မဿရေန ကရဝီကရုတမဉ္ဇုနာ ဒေသေန္တဿ တဝ ဓမ္မံ ‘‘ဓမ္မော ဧသော ဝုစ္စတီ’’တိ သရေ နိမိတ္တဂ္ဂါဟဝသေန သုဏန္တဿ။ အနာဒရေ စေတံ သာမိဝစနံ။ အဝဓိ ဝစ္ဆပါလကောတိ ဝစ္ဆေ ရက္ခန္တော ဂေါပါလဒါရကော မမ သမီပံ အာဂန္တွာ ဒဏ္ဍမောလုဗ္ဘ တိဋ္ဌန္တော မမ သီသေ ဒဏ္ဍံ သန္နိရုမ္ဘိတွာ မံ မာရေသီတိ အတ္ထော။

သိတံ ကတွာတိ ‘‘တထာ ပရိတ္တတရေနာပိ ပုညာနုဘာဝေန ဧဝံ အတိဝိယ ဥဠာရာ လောကိယလောကုတ္တရာ သမ္ပတ္တိယော လဗ္ဘန္တီ’’တိ ပီတိသောမနဿဇာတော ဘာသုရတရဓဝလဝိပ္ဖုရန္တဒဿနကိရဏာဝလီဟိ ဘိယျောသော မတ္တာယ တံ ပဒေသံ ဩဘာသေန္တော သိတံ ကတွာ။ ပီတိသောမနဿဝသေန ဟိ သော –

‘‘မုဟုတ္တံ စိတ္တပသာဒဿ၊ ဣဒ္ဓိံ ပဿ ယသဉ္စ မေ၊

အာနုဘာဝဉ္စ မေ ပဿ၊ ဝဏ္ဏံ ပဿ ဇုတိဉ္စ မေ။

‘‘ယေ စ တေ ဒီဃမဒ္ဓါနံ၊ ဓမ္မံ အဿောသုံ ဂေါတမ၊

ပတ္တာ တေ အစလဋ္ဌာနံ၊ ယတ္ထ ဂန္တွာ န သောစရေ’’တိ။ (ဝိ။ ဝ။ ၈၅၉-၈၆၀)၊

ဣမာ ဒွေ ဂါထာ ဝတွာ ပက္ကာမိ။

၁၄၁။ ယံ ပန ကိဉ္စီတိ ဧတ္ထ ယန္တိ အနိယမိတဝစနံ။ တထာ ကိဉ္စီတိ။ ပနာတိ ဝစနာလင်္ကာရမတ္တံ။ တသ္မာ ယံ ကိဉ္စီတိ ဉေယျဿ အနဝသေသပရိယာဒါနံ ကတံ ဟောတိ။ ပနာတိ ဝါ ဝိသေသတ္ထဒီပကော နိပါတော။ တေန ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဣမိနာ သင်္ခေပတော၊ ဝိတ္ထာရတော စ သတ္ထု စတုသစ္စာဘိသမ္ဗောဓော ဝုတ္တော။ ‘‘ဗုဒ္ဓါ’’တိ ပန ဣမိနာ တဒညဿပိ ဉေယျဿာဝဗောဓော။ ပုရိမေန ဝါ သတ္ထု ပဋိဝေဓဉာဏာနုဘာဝေါ၊ ပစ္ဆိမေန ဒေသနာဉာဏာနုဘာဝေါ။ ပီတိ ဥပရိ ဝုစ္စမာနော ဝိသေသော ဇောတီယတိ။ သဗ္ဗသော ပဋိပက္ခေဟိ ဝိမုစ္စတီတိ ဝိမောက္ခော၊ အဂ္ဂမဂ္ဂေါ။ တဿ အန္တော အဂ္ဂဖလံ၊ တတ္ထ ဘဝံ တသ္မိံ လဒ္ဓေ လဒ္ဓဗ္ဗတော ဝိမောက္ခန္တိကဉာဏံ၊ သဗ္ဗညုတညာဏေန သဒ္ဓိံ သဗ္ဗမ္ပိ ဗုဒ္ဓဉာဏံ။ ဧဝံ ပဝတ္တောတိ ဧတ္ထ –

‘‘သဗ္ဗညုတာယ ဗုဒ္ဓါ၊ သဗ္ဗဒဿာဝိတာယ ဗုဒ္ဓါ၊ အနညနေယျတာယ ဗုဒ္ဓါ၊ ဝိသဝိတာယ ဗုဒ္ဓါ၊ ခီဏာသဝသင်္ခါတေန ဗုဒ္ဓါ၊ နိရုပလေပသင်္ခါတေန ဗုဒ္ဓါ၊ ဧကန္တဝီတရာဂေါတိ ဗုဒ္ဓါ၊ ဧကန္တဝီတဒေါသောတိ ဗုဒ္ဓါ၊ ဧကန္တဝီတမောဟောတိ ဗုဒ္ဓါ၊ ဧကန္တနိက္ကိလေသောတိ ဗုဒ္ဓါ၊ ဧကာယနမဂ္ဂံ ဂတောတိ ဗုဒ္ဓါ၊ ဧကော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဗုဒ္ဓါ၊ အဗုဒ္ဓိဝိဟတတ္တာ ဗုဒ္ဓိပဋိလာဘာ ဗုဒ္ဓါ။ ဗုဒ္ဓါတိ နေတံ နာမံ မာတရာ ကတံ၊ န ပိတရာ ကတံ၊ န ဘာတရာ ကတံ၊ န ဘဂိနိယာ ကတံ၊ န မိတ္တာမစ္စေဟိကတံ၊ န ဉာတိသာလောဟိတေဟိ ကတံ၊ န သမဏဗြာဟ္မဏေဟိ ကတံ၊ န ဒေဝတာဟိ ကတံ။ ဝိမောက္ခန္တိကမေတံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ ဗောဓိယာ မူလေ သဟ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပဋိလာဘာ သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ ယဒိဒံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ (မဟာနိ။ ၁၉၂) –

အယံ နိဒ္ဒေသပါဠိနယော။ ယသ္မာ စေတ္ထ တဿာ ပဋိသမ္ဘိဒါပါဠိယာ ဘေဒေါ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဒွီသု ဧကေနာပိ အတ္ထသိဒ္ဓီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါနယော ဝါ’’တိ အနိယမတ္ထော ဝါ-သဒ္ဒေါ ဝုတ္တော။

တတ္ထ ယထာ လောကေ အဝဂန္တာ ‘‘အဝဂတော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဗုဇ္ဈိတာ သစ္စာနီတိ ဗုဒ္ဓါ သုဒ္ဓကတ္တုဝသေန။ ယထာ ပဏ္ဏသောသာ ဝါတာ ‘‘ပဏ္ဏသုသာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝံ ဗောဓေတာ ပဇာယာတိ ဗုဒ္ဓါ ဟေတုကတ္တုဝသေန၊ ဟေတုအတ္ထော စေတ္ထ အန္တောနီတော။

သဗ္ဗညုတာယ ဗုဒ္ဓါတိ သဗ္ဗဓမ္မဗုဇ္ဈနသမတ္ထာယ ဗုဒ္ဓိယာ ဗုဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗဒဿာဝိတာယ ဗုဒ္ဓါတိ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဉာဏစက္ခုနာ ဒိဋ္ဌတ္တာ ဗုဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ အနညနေယျတာယ ဗုဒ္ဓါတိ အညေန အဗောဓနီတော သယမေဝ ဗုဒ္ဓတ္တာ ဗုဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ဝိသဝိတာယ ဗုဒ္ဓါတိ နာနာဂုဏဝိသဝနတော ပဒုမမိဝ ဝိကသနဋ္ဌေန ဗုဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ခီဏာသဝသင်္ခါတေန ဗုဒ္ဓါတိ ဧဝမာဒီဟိ ဆဟိ ပရိယာယေဟိ နိဒ္ဒက္ခယဝိဗုဒ္ဓါ ပုရိသော ဝိယ သဗ္ဗကိလေသနိဒ္ဒက္ခယဝိဗုဒ္ဓတ္တာ ဗုဒ္ဓါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧကာယနမဂ္ဂံ ဂတောတိ ဗုဒ္ဓါတိ ဂမနတ္ထာနံ ဗုဒ္ဓိအတ္ထတာယ ဗုဒ္ဓိအတ္ထာနမ္ပိ ဂမနတ္ထတာ လဗ္ဘတီတိ ဧကာယနမဂ္ဂံ ဂတတ္တာ ဗုဒ္ဓါတိ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။ ဧကော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဗုဒ္ဓါတိ န ပရေဟိ ဗုဒ္ဓတ္တာ ဗုဒ္ဓါ၊ အထ ခေါ သယမေဝ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ ဗုဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ အဗုဒ္ဓိဝိဟတတ္တာ ဗုဒ္ဓိပဋိလာဘာ ဗုဒ္ဓါတိ ဗုဒ္ဓိ ဗုဒ္ဓံ ဗောဓောတိ အနတ္ထန္တရံ။ တတ္ထ ယထာ ရတ္တဂုဏယောဂတော ရတ္တော ပဋော၊ ဧဝံ ဗုဒ္ဓဂုဏယောဂတော ဗုဒ္ဓါတိ ဉာပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတော ပရံ ဗုဒ္ဓါတိ နေတံ နာမန္တိအာဒိ အတ္ထာနုဂတာယံ ပညတ္တီတိ ဗောဓနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ ဧဝမေတ္ထ ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၄၂။ အဿာတိ ဘဂဝတော။ ဂုဏဝိသိဋ္ဌသဗ္ဗသတ္တုတ္တမဂရုဂါရဝါဓိဝစနန္တိ သဗ္ဗေဟိ သီလာဒိဂုဏေဟိ ဝိသိဋ္ဌဿ တတော ဧဝ သဗ္ဗသတ္တေဟိ ဥတ္တမဿ ဂရုနော ဂါရဝဝသေန ဝုတ္တဝစနမိဒံ ဘဂဝါတိ။ တထာ ဟိ လောကနာထော အပရိမိတနိရုပမပ္ပဘာဝသီလာဒိဂုဏဝိသေသသမင်္ဂိတာယ သဗ္ဗာနတ္ထပရိဟာရပုဗ္ဗင်္ဂမာယ နိရဝသေသဟိတသုခဝိဓာနတပ္ပရာယ နိရတိသယာယ ပယောဂသမ္ပတ္တိယာ သဒေဝမနုဿာယ ပဇာယ၊ အစ္စန္တုပကာရိတာယ စ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ ဥတ္တမဂါရဝဋ္ဌာနန္တိ။

ဘဂဝါတိ ဝစနံ သေဋ္ဌန္တိ သေဋ္ဌဝါစကံ ဝစနံ သေဋ္ဌဂုဏသဟစရဏတော ‘‘သေဋ္ဌ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ဝုစ္စတီတိ ဝစနံ၊ အတ္ထော။ တသ္မာ ယော ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ဝစနေန ဝစနီယော အတ္ထော၊ သော သေဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ ဘဂဝါတိ ဝစနမုတ္တမန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဂါရဝယုတ္တောတိ ဂရုဘာဝယုတ္တော ဂရုဂုဏယောဂတော၊ ဂရုကရဏံ ဝါ သာတိသယံ အရဟတီတိ ဂါရဝယုတ္တော၊ ဂါရဝါရဟောတိ အတ္ထော။

ဂုဏဝိသေသဟေတုကံ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ဣဒံ ဘဂဝတော နာမန္တိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဝိဘဇိတုကာမော နာမံယေဝ တာဝ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘စတုဗ္ဗိဓံ ဝါ နာမ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာဝတ္ထိကန္တိ အဝတ္ထာယ ဝိဒိတံ တံ တံ အဝတ္ထံ ဥပါဒါယ ပညတ္တံ ဝေါဟရိတံ။ တထာ လိင်္ဂိကံ တေန တေန လိင်္ဂေန ဝေါဟရိတံ။ နေမိတ္တိကန္တိ နိမိတ္တတော အာဂတံ။ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နန္တိ ယဒိစ္ဆာယ ပဝတ္တံ၊ ယဒိစ္ဆာယ အာဂတံ ယဒိစ္ဆကံ။ ပဌမေန အာဒိ-သဒ္ဒေန ဗာလော၊ ယုဝါ၊ ဝုဍ္ဎောတိ ဧဝမာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ၊ ဒုတိယေန မုဏ္ဍီ၊ ဇဋီတိ ဧဝမာဒိံ၊ တတိယေန ဗဟုဿုတော၊ ဓမ္မကထိကော၊ ဈာယီတိ ဧဝမာဒိံ၊ စတုတ္ထေန အဃမရိသနံ ပါဝစနန္တိ ဧဝမာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘နေမိတ္တိက’’န္တိ ဝုတ္တမတ္ထံ ဗျတိရေကဝသေန ပတိဋ္ဌာပေတုံ ‘‘န မဟာမာယာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝိမောက္ခန္တိက’’န္တိ ဣမိနာ ဣဒံ နာမံ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတက္ခဏေယေဝ ဇာတန္တိ ဒဿေတိ။ ယဒိ ဝိမောက္ခန္တိကံ၊ အထ ကသ္မာ အညေဟိ ခီဏာသဝေဟိ အသာဓာရဏန္တိ အာဟ ‘‘သဟ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပဋိလာဘာ’’တိ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ အရဟတ္တဖလံ နိပ္ဖဇ္ဇမာနံ သဗ္ဗညုတညာဏာဒီဟိ သဗ္ဗေဟိ ဗုဒ္ဓဂုဏေဟိ သဒ္ဓိံယေဝ နိပ္ဖဇ္ဇတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝိမောက္ခန္တိက’’န္တိ။ သစ္ဆိကာ ပညတ္တီတိ သဗ္ဗဓမ္မာနံ သစ္ဆိကိရိယာနိမိတ္တာ ပညတ္တိ။ အထ ဝါ သစ္ဆိကာ ပညတ္တီတိ ပစ္စက္ခသိဒ္ဓါ ပညတ္တိ။ ယံဂုဏနိမိတ္တာ ဟိ သာ၊ တေ သတ္ထု ပစ္စက္ခဘူတာတိ ဂုဏာ ဝိယ သာပိ သစ္ဆိကတာ ဧဝ နာမ ဟောတိ၊ န ပရေသံ ဝေါဟာရမတ္တေနာတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၄၃။ ဝဒန္တီတိ မဟာထေရဿ ဂရုဘာဝတော ဗဟုဝစနေနာဟ၊ သင်္ဂီတိကာရေဟိ ဝါ ကတမနုဝါဒံ သန္ဓာယ။ ဣဿရိယာဒိဘေဒေါ ဘဂေါ အဿ အတ္ထီတိ ဘဂီ။ အကာသိ ဘဂ္ဂန္တိ ရာဂါဒိပါပဓမ္မံ ဘဂ္ဂံ အကာသိ၊ ဘဂ္ဂဝါတိ အတ္ထော။ ဗဟူဟိ ဉာယေဟီတိ ကာယဘာဝနာဒိကေဟိ အနေကေဟိ ဘာဝနာက္ကမေဟိ။ သုဘာဝိတတ္တနောတိ သမ္မဒေဝ ဘာဝိတသဘာဝဿ။ ပစ္စတ္တေ စေတံ သာမိဝစနံ။

နိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယေနာတိ ဧတ္ထာယံ နိဒ္ဒေသနယော –

‘‘ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနမေတံ။ အပိစ ဘဂ္ဂရာဂေါတိ ဘဂဝါ၊ ဘဂ္ဂဒေါသောတိ ဘဂဝါ၊ ဘဂ္ဂမောဟောတိ ဘဂဝါ၊ ဘဂ္ဂမာနောတိ ဘဂဝါ၊ ဘဂ္ဂဒိဋ္ဌီတိ ဘဂဝါ၊ ဘဂ္ဂတဏှောတိ ဘဂဝါ၊ ဘဂ္ဂကိလေသောတိ ဘဂဝါ၊ ဘဇိ ဝိဘဇိ ပဝိဘဇိ ဓမ္မရတနန္တိ ဘဂဝါ၊ ဘဝါနံ အန္တကရောတိ ဘဂဝါ၊ ဘာဝိတကာယော ဘာဝိတသီလော ဘာဝိတစိတ္တော ဘာဝိတပညောတိ ဘဂဝါ၊ ဘဇိ ဝါ ဘဂဝါ အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ အပ္ပသဒ္ဒါနိ အပ္ပနိဂ္ဃောသာနိ ဝိဇနဝါတာနိ မနုဿရာဟဿေယျကာနိ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပာနီတိ ဘဂဝါ၊ ဘာဂီ ဝါ ဘဂဝါ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနန္တိ ဘဂဝါ၊ ဘာဂီ ဝါ ဘဂဝါ အတ္ထရသဿ ဓမ္မရသဿ ဝိမုတ္တိရသဿ အဓိသီလဿ အဓိစိတ္တဿ အဓိပညာယာတိ ဘဂဝါ၊ ဘာဂီ ဝါ ဘဂဝါ စတုန္နံ ဈာနာနံ စတုန္နံ အပ္ပမညာနံ စတုန္နံ အရူပသမာပတ္တီနန္တိ ဘဂဝါ၊ ဘာဂီ ဝါ ဘဂဝါ အဋ္ဌန္နံ ဝိမောက္ခာနံ အဋ္ဌန္နံ အဘိဘာယတနာနံ နဝန္နံ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရသမာပတ္တီနန္တိ ဘဂဝါ၊ ဘာဂီ ဝါ ဘဂဝါ ဒသန္နံ သညာဘာဝနာနံ ဒသန္နံ ကသိဏသမာပတ္တီနံ အာနာပါနဿတိသမာဓိဿ အသုဘသမာပတ္တိယာတိ ဘဂဝါ၊ ဘာဂီ ဝါ ဘဂဝါ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ စတုန္နံ သမ္မပ္ပဓာနာနံ စတုန္နံ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ ပဉ္စန္နံ ဗလာနံ သတ္တန္နံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ အရိယဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿာတိ ဘဂဝါ၊ ဘာဂီ ဝါ ဘဂဝါ ဒသန္နံ တထာဂတဗလာနံ စတုန္နံ ဝေသာရဇ္ဇာနံ စတုန္နံ ပဋိသမ္ဘိဒါနံ ဆန္နံ အဘိညာနံ ဆန္နံ ဗုဒ္ဓဓမ္မာနန္တိ ဘဂဝါ၊ ဘဂဝါတိ နေတံ နာမံ…ပေ… သစ္ဆိကာ ပညတ္တိ ယဒိဒံ ဘဂဝါ’’တိ (မဟာနိ။ ၈၃)။

ဧတ္ထ စ ‘‘ဂါရဝါဓိဝစန’’န္တိအာဒီနိ ယဒိပိ ဂါထာယံ အာဂတပဒါနုက္ကမေန န နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ၊ ယထာရဟံ ပန တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ နိဒ္ဒေသဘာဝေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ဂါရဝါဓိဝစနန္တိ ဂရူနံ ဂရုဘာဝဝါစကံ ဝစနံ။ ဘဇီတိ ဘာဂသော ကထေသိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိဘဇီ’’တိ။ ဓမ္မရတနန္တိ မဂ္ဂဖလာဒိအရိယဓမ္မရတနံ။ ပုန ဘဇီတိ သေဝိ။ ဘာဂီတိ ဘာဂဓေယျဝါ။ ပုန ဘာဂီတိ ဘဇနသီလော။ အတ္ထရသဿာတိ အတ္ထသန္နိဿယဿ ရသဿ။ ဝိမုတ္တာယတနသီသေ ဟိ ဌတွာ ဓမ္မံ ကထေန္တဿ၊ သုဏန္တဿ စ တဒတ္ထံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇနကပီတိသောမနဿံ အတ္ထရသော။ ဓမ္မံ အာရဗ္ဘ ဓမ္မရသော။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘လဘတိ အတ္ထဝေဒံ၊ လဘတိ ဓမ္မဝေဒ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၆။၁၀)။ ဝိမုတ္တိရသဿာတိ ဝိမုတ္တိဘူတဿ၊ ဝိမုတ္တိသန္နိဿယဿ ဝါ ရသဿ။ သညာဘာဝနာနန္တိ အနိစ္စသညာဒီနံ ဒသန္နံ သညာဘာဝနာနံ။ ဆန္နံ ဗုဒ္ဓဓမ္မာနန္တိ ဆ အသာဓာရဏဉာဏာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ သဒ္ဒသိဒ္ဓိ နိရုတ္တိနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၄၄။ ယဒိပိ ‘‘ဘာဂျဝါ’’တိအာဒီဟိ ပဒေဟိ ဝုစ္စမာနော အတ္ထော ‘‘ဘဂီ ဘဇီ’’တိ နိဒ္ဒေသဂါထာယ သင်္ဂဟိတော ဧဝ၊ တထာပိ ပဒသိဒ္ဓိ အတ္ထဝိဘာဂအတ္ထယောဇနာဒိသဟိတော သံဝဏ္ဏနာနယော တတော အညာကာရောတိ ဝုတ္တံ ‘‘အယံ ပန အပရော နယော’’တိ။ အာဒိကန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝဏ္ဏဝိကာရော ၊ ဝဏ္ဏလောပေါ၊ ဓာတုအတ္ထေန နိယောဇနဉ္စာတိ ဣမံ တိဝိဓံ လက္ခဏံ သင်္ဂဏှာတိ။ သဒ္ဒနယေနာတိ ဗျာကရဏနယေန။ ပိသောဒရာဒီနံ သဒ္ဒါနံ အာကတိဂဏဘာဝတော ဝုတ္တံ ‘‘ပိသောဒရာဒိပက္ခေပလက္ခဏံ ဂဟေတွာ’’တိ။ ပက္ခိပနမေဝ လက္ခဏံ။ တပ္ပရိယာပန္နတာကရဏံ ဟိ ပက္ခိပနံ။ ပါရပ္ပတ္တန္တိ ပရမုက္ကံသဂတံ ပါရမိဘာဝပ္ပတ္တံ။ ဘာဂျန္တိ ကုသလံ။ တတ္ထ မဂ္ဂကုသလံ လောကုတ္တရသုခနိဗ္ဗတ္တကံ၊ ဣတရံ လောကိယသုခနိဗ္ဗတ္တကံ၊ ဣတရမ္ပိ ဝါ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ပရိယာယတော လောကုတ္တရသုခနိဗ္ဗတ္တကံ သိယာ။

လောဘာဒယော ဧကကဝသေန ဂဟိတာ။ တထာ ဝိပရီတမနသိကာရော ဝိပလ္လာသဘာဝသာမညေန၊ အဟိရိကာဒယော ဒုကဝသေန။ လောဘာဒယော စ ပုန ‘‘တိဝိဓာကုသလမူလ’’န္တိ တိကဝသေန ဂဟိတာ။ ကာယဒုစ္စရိတာဒိ-တဏှာသံကိလေသာဒိရာဂမလာဒိရာဂဝိသမာဒိကာမသညာဒိကာမဝိတက္ကာဒိတဏှာပပဉ္စာဒယော တိဝိဓဒုစ္စရိတာဒယော။ သုဘသညာဒိကာ စတုဗ္ဗိဓဝိပရိယေသာ။ ‘‘စီဝရဟေတု ဝါ ဘိက္ခုနော တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပိဏ္ဍပါတ ၊ သေနာသန၊ ဣတိဘဝါဘဝဟေတု ဝါ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၉) ဧဝမာဂတာ စတ္တာရော တဏှုပ္ပာဒါ။ ‘‘ဗုဒ္ဓေ ကင်္ခတိ၊ ဓမ္မေ၊ သင်္ဃေ၊ သိက္ခာယ၊ သဗြဟ္မစာရီသု ကုပိတော ဟောတိ အနတ္တမနော အာဟတစိတ္တော ခီလဇာတော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၉၊ မ။ နိ။ ၁။၁၈၅၊ အ။ နိ။ ၅။၂၀၅၊ ၉။၇၁၊ ဝိဘ။ ၉၄၁) ဧဝမာဂတာနိ ပဉ္စ စေတောခီလာနိ။ ‘‘ကာမေ အဝီတရာဂေါ ဟောတိ၊ ကာယေ အဝီတရာဂေါ၊ ရူပေ အဝီတရာဂေါ၊ ယာဝဒတ္ထံ ဥဒရာဝဒေဟကံ ဘုဉ္ဇိတွာ သေယျသုခံ ပဿသုခံ မိဒ္ဓသုခံ အနုယုတ္တော ဝိဟရတိ၊ အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ပဏိဓာယ ဗြဟ္မစရိယံ စရတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၂၀၊ မ။ နိ။ ၁။၁၈၆) အာဂတာ ပဉ္စ ဝိနိဗန္ဓာ။ ရူပါဘိနန္ဒနာဒယော ပဉ္စာဘိနန္ဒနာ။ ကောဓော၊ မက္ခော၊ ဣဿာ၊ သာဌေယျံ၊ ပါပိစ္ဆတာ၊ သန္ဒိဋ္ဌိပရာမာသောတိ ဣမာနိ ဆ ဝိဝါဒမူလာနိ။ ရူပတဏှာဒယော ဆ တဏှာကာယာ။

ကာမရာဂပဋိဃဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာဘဝရာဂမာနာဝိဇ္ဇာ သတ္တာနုသယာ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒယော အဋ္ဌ မိစ္ဆတ္တာ။ ‘‘တဏှံ ပဋိစ္စ ပရိယေသနာ၊ ပရိယေသနံ ပဋိစ္စ လာဘော၊ လာဘံ ပဋိစ္စ ဝိနိစ္ဆယော၊ ဝိနိစ္ဆယံ ပဋိစ္စ ဆန္ဒရာဂေါ၊ ဆန္ဒရာဂံ ပဋိစ္စ အဇ္ဈောသာနံ၊ အဇ္ဈောသာနံ ပဋိစ္စ ပရိဂ္ဂဟော၊ ပရိဂ္ဂဟံ ပဋိစ္စ မစ္ဆရိယံ၊ မစ္ဆရိယံ ပဋိစ္စ အာရက္ခာ၊ အာရက္ခာဓိကရဏံ ဒဏ္ဍာဒါနာဒယော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၀၃၊ ၃။၃၅၉) ဧတေ နဝ တဏှာမူလကာ။ စတ္တာရော သဿတဝါဒါ၊ စတ္တာရော ဧကစ္စသဿတဝါဒါ၊ စတ္တာရော အန္တာနန္တိကာ၊ စတ္တာရော အမရာဝိက္ခေပိကာ၊ ဒွေ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိကာ၊ သောဠသ သညီဝါဒါ၊ အဋ္ဌ အသညီဝါဒါ၊ အဋ္ဌ နေဝသညီနာသညီဝါဒါ ၊ သတ္တ ဥစ္ဆေဒဝါဒါ၊ ပဉ္စ ပရမဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒါတိ ဧတာနိ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ။ အဇ္ဈတ္တိကဿ ဥပါဒါယ ‘‘အသ္မီ’’တိ ဟောတိ၊ ‘‘ဣတ္ထသ္မီ’’တိ၊ ‘‘ဧဝသ္မီ’’တိ၊ ‘‘အညထာသ္မီ’’တိ၊ ‘‘ဘဝိဿ’’န္တိ၊ ‘‘ဣတ္ထံ ဘဝိဿ’’န္တိ၊ ‘‘ဧဝံ ဘဝိဿ’’န္တိ၊ ‘‘အညထာ ဘဝိဿ’’န္တိ၊ ‘‘အသသ္မီ’’တိ၊ ‘‘သာတသ္မီ’’တိ၊ ‘‘သိယ’’န္တိ၊ ‘‘ဣတ္ထံ သိယ’’န္တိ၊ ‘‘ဧဝံ သိယ’’န္တိ၊ ‘‘အညထာ သိယ’’န္တိ၊ ‘‘အပါဟံ သိယ’’န္တိ၊ ‘‘အပါဟံ ဣတ္ထံ သိယ’’န္တိ၊ ‘‘အပါဟံ ဧဝံ သိယ’’န္တိ၊ ‘‘အပါဟံ အညထာ သိယ’’န္တိ ဟောတီတိ အဋ္ဌာရသ၊ ဗာဟိရဿုပါဒါယ ‘‘ဣမိနာ အသ္မီ’’တိ ဟောတိ၊ ‘‘ဣမိနာ ဣတ္ထသ္မီ’’တိ၊ ‘‘ဣမိနာ ဧဝသ္မီ’’တိ၊ ‘‘ဣမိနာ အညထာသ္မီ’’တိအာဒိကာ (ဝိဘ။ ၉၇၅-၉၇၆) ဝုတ္တနယာ အဋ္ဌာရသာတိ ဆတ္တိံသ၊ အတီတာ ဆတ္တိံသ၊ အနာဂတာ ဆတ္တိံသ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာ ဆတ္တိံသာတိ အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတာနိ။

ပဘေဒ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗော။ တတ္ထာယံ ယောဇနာ – လောဘပ္ပဘေဒါ ဒေါသပ္ပဘေဒါ ယာဝ အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတပ္ပဘေဒါတိ။ သဗ္ဗာနိ သတ္တာနံ ဒရထပရိဠာဟကရာနိ ကိလေသာနံ အနေကာနိ သတသဟဿာနိ အဘဉ္ဇီတိ ယောဇနာ။ အာရမ္မဏာဒိဝိဘာဂတော ဟိ ပဝတ္တိအာကာရဝိဘာဂတော စ အနန္တပ္ပဘေဒါ ကိလေသာတိ။ သင်္ခေပတောတိ ဧတ္ထ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနဝသေန သဗ္ဗသော အပ္ပဝတ္တိကရဏေန ကိလေသမာရံ၊ သမုဒယပ္ပဟာနပရိညာဝသေန ခန္ဓမာရံ၊ သဟာယဝေကလ္လကရဏဝသေန သဗ္ဗထာ အပ္ပဝတ္တိကရဏေန အဘိသင်္ခါရမာရံ၊ ဗလဝိဓမနဝိသယာတိက္ကမနဝသေန ဒေဝပုတ္တမစ္စုမာရဉ္စ အဘဉ္ဇိ ဘဂ္ဂေ အကာသိ။ ပရိဿယာနန္တိ ဥပဒ္ဒဝါနံ။ သမ္ပတိ၊ အာယတိဉ္စ သတ္တာနံ အနတ္ထာဝဟတ္တာ မာရဏဋ္ဌေန ဝိဗာဓနဋ္ဌေန ကိလေသာဝ မာရောတိ ကိလေသမာရော။ ဝဓကဋ္ဌေန ခန္ဓာဝ မာရောတိ ခန္ဓမာရော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝဓကံ ရူပံ ‘ဝဓကံ ရူပ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတီ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၃။၈၅)။ ဇာတိဇရာဒိမဟာဗျသနနိဗ္ဗတ္တနေန အဘိသင်္ခါရောဝ မာရောတိ အဘိသင်္ခါရမာရော။ သံကိလေသနိမိတ္တံ ဟုတွာ ဂုဏမာရဏဋ္ဌေန ဒေဝပုတ္တောဝ မာရောတိ ဒေဝပုတ္တမာရော။ သတ္တာနံ ဇီဝိတဿ၊ ဇီဝိတပရိက္ခာရာနဉ္စ ဇာနိကရဏေန မဟာဗာဓရူပတ္တာ မစ္စု ဧဝ မာရောတိ မစ္စုမာရော။

သတပုညလက္ခဏဓရဿာတိ အနေကသတပုညနိဗ္ဗတ္တမဟာပုရိသလက္ခဏဝဟတော ရူပကာယသမ္ပတ္တိ ဒီပိတာ ဟောတိ၊ ဣတရာသံ ဖလသမ္ပဒါနံ မူလဘာဝတော၊ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော စ။ ဓမ္မကာယသမ္ပတ္တိ ဒီပိတာ ဟောတိ၊ ပဟာနသမ္ပဒါပုဗ္ဗကတ္တာ ဉာဏသမ္ပဒါဒီနံ။ ဘာဂျဝတာယ လောကိယာနံ ဗဟုမတဘာဝေါ။ ဘဂ္ဂဒေါသတာယ ပရိက္ခကာနံ ဗဟုမတဘာဝေါတိ ယောဇနာ။ ဧဝံ ဣတော ပရေသုပိ ယထာသင်္ချံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပုညဝန္တံ ဟိ ဂဟဋ္ဌာ ခတ္တိယာဒယော အဘိဂစ္ဆန္တိ၊ ပဟီနဒေါသံ ပဗ္ဗဇိတတာပသပရိဗ္ဗာဇကာဒယော ‘‘ဒေါသဝိနယာယ ဓမ္မံ ဒေသေတီ’’တိ။ အဘိဂတာနဉ္စ နေသံ ကာယစိတ္တဒုက္ခာပနယနေ ပဋိဗလဘာဝေါ၊ အာမိသဒါနဓမ္မဒါနေဟိ ဥပကာရသဗ္ဘာဝတော။ ရူပကာယံ တဿ ပသာဒစက္ခုနာ၊ ဓမ္မကာယံ ပညာစက္ခုနာ ဒိသွာ ဒုက္ခဒွယဿ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနတော ဥပဂတာနဉ္စ တေသံ အာမိသဒါနဓမ္မဒါနေဟိ ဥပကာရိတာ၊ ‘‘ပုဗ္ဗေ အာမိသဒါနဓမ္မဒါနေဟိ မယာ အယံ လောကဂ္ဂဘာဝေါ အဓိဂတော၊ တသ္မာ တုမှေဟိပိ ဧဝမေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ သမ္မာပဋိပတ္တိယံ နိယောဇနေန အဘိဂတာနံ လောကိယလောကုတ္တရသုခေဟိ သံယောဇနသမတ္ထတာ စ ဒီပိတာ ဟောတိ။

သကစိတ္တေ ဣဿရိယံ အတ္တနော စိတ္တဿ ဝသီဘာဝါပါဒနံ၊ ယေန ပဋိက္ကူလာဒီသု အပ္ပဋိက္ကူလသညိတာဒိဝိဟာရသိဒ္ဓိ၊ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိအာဒိကော ဣဒ္ဓိဝိဓောပိ စိတ္တိဿရိယမေဝ စိတ္တဘာဝနာယ ဝသီဘာဝပ္ပတ္တိယာ ဣဇ္ဈနတော။ အဏိမာလဃိမာဒိကန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန မဟိမာ ပတ္တိ ပါကမ္မံ ဤသိတာ ဝသိတာ ယတ္ထကာမာဝသာယိတာတိ ဣမေ ဆပိ သင်္ဂဟိတာ။ တတ္ထ ကာယဿ အဏုဘာဝကရဏံ အဏိမာ။ လဟုဘာဝေါ လဃိမာ အာကာသေ ပဒသာ ဂမနာဒိနာ။ မဟတ္တံ မဟိမာ ကာယဿ မဟန္တတာပါဒနံ။ ဣဋ္ဌဒေသပ္ပတ္တိ ပတ္တိ။ အဓိဋ္ဌာနာဒိဝသေန ဣစ္ဆိတနိပ္ဖာဒနံ ပါကမ္မံ။ သယံဝသိတာ ဣဿရဘာဝေါ ဤသိတာ။ ဣဒ္ဓိဝိဓေ ဝသီဘာဝေါ ဝသိတာ။ အာကာသေန ဝါ ဂစ္ဆတော၊ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ကရောတော ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝေါသာနပ္ပတ္တိ ယတ္ထကာမာဝသာယိတာ။ ‘‘ကုမာရကရူပါဒိဒဿန’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ ဧဝမိဒံ အဋ္ဌဝိဓံ လောကိယသမ္မတံ ဣဿရိယံ။ တံ ပန ဘဂဝတော ဣဒ္ဓိဝိဓန္တောဂဓံ၊ အနညသာဓာရဏဉ္စာတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗာကာရပရိပူရံ အတ္ထီ’’တိ။

ကေသဉ္စိ ပဒေသဝုတ္တိ၊ အယထာဘူတဂုဏသန္နိဿယတ္တာ အပရိသုဒ္ဓါ စ ယသော ဟောတိ၊ န ဧဝံ တထာဂတဿာတိ ဒဿေတုံ ‘‘လောကတ္တယဗျာပကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣဓ အဓိဂတသတ္ထုဂုဏာနံ အာရုပ္ပေ ဥပ္ပန္နာနံ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ’’တိအာဒိနာ ဘဂဝတော ဂုဏေ အနုဿရန္တာနံ ယသော ပါကဋော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘လောကတ္တယဗျာပကော’’တိ။ ယထာဘုစ္စဂုဏာဓိဂတတ္တာ ဧဝ အတိဝိယ ပရိသုဒ္ဓါ။ အနဝသေသလက္ခဏာနုဗျဉ္ဇနာဒိသမ္ပတ္တိယာ သဗ္ဗာကာရပရိပူရာ။ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂသိရီ သဗ္ဗေသံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ သောဘာ။ ‘‘တိဏ္ဏော တာရေယျ’’န္တိအာဒိနာ ယံ ယံ ဧတေန လောကနာထေန ဣစ္ဆိတံ မနောဝစီပဏိဓာနဝသေန၊ ပတ္ထိတံ ကာယပဏိဓာနဝသေန။ တထေဝါတိ ပဏိဓာနာနုရူပမေဝ။ ဝီရိယပါရမိဘာဝပ္ပတ္တော၊ အရိယမဂ္ဂပရိယာပန္နော စ သမ္မာဝါယာမသင်္ခါတော ပယတ္တော။

ဘေဒေဟီတိ သဗ္ဗတ္တိကဒုကပဒသံဟိတေဟိ ပဘေဒေဟိ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန န ကေဝလံ ဝိဘင်္ဂပါဠိယံ အာဂတာ သတိပဋ္ဌာနာဒယောဝ သင်္ဂဟိတာ၊ အထ ခေါ သင်္ဂဟာဒယော၊ သမယဝိမုတ္တာဒယော၊ ဌပနာဒယော ၊ တိကပဋ္ဌာနာဒယော စ သင်္ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒုက္ခသစ္စဿ ပီဠနဋ္ဌော တံသမင်္ဂိနော သတ္တဿ ဟိံသနံ အဝိပ္ဖာရိကတာကရဏံ။ သင်္ခတဋ္ဌော သမေစ္စသမ္ဘူယပစ္စယေဟိ ကတဘာဝေါ။ သန္တာပဋ္ဌော ဒုက္ခဒုက္ခတာဒီဟိ သန္တပ္ပနံ ပရိဒဟနံ။ ဝိပရိဏာမဋ္ဌော ဇရာယ၊ မရဏေန စာတိ ဒွိဓာ ဝိပရိဏာမေတဗ္ဗတာ။ သမုဒယဿ အာယူဟနဋ္ဌော ဒုက္ခဿ နိဗ္ဗတ္တနဝသေန သမ္ပိဏ္ဍနံ။ နိဒါနဋ္ဌော ‘‘ဣဒံ တံ ဒုက္ခ’’န္တိ နိဒဒန္တဿ ဝိယ သမုဋ္ဌာပနံ။ သံယောဂဋ္ဌော သံသာရဒုက္ခေန သံယောဇနံ။ ပလိဗောဓဋ္ဌော မဂ္ဂါဓိဂမဿ နိဝါရဏံ။ နိရောဓဿ နိဿရဏဋ္ဌော သဗ္ဗူပဓီနံ ပဋိနိဿဂ္ဂသဘာဝတ္တာ တတော ဝိနိဿဋတာ၊ တန္နိဿရဏနိမိတ္တတာ ဝါ။ ဝိဝေကဋ္ဌော သဗ္ဗသင်္ခါရဝိသံယုတ္တတာ။ အသင်္ခတဋ္ဌော ကေနစိပိ ပစ္စယေန အနဘိသင်္ခတတာ။ အမတဋ္ဌော နိစ္စသဘာဝတ္တာ မရဏာဘာဝေါ၊ သတ္တာနံ မရဏာဘာဝဟေတုတာ ဝါ။ မဂ္ဂဿ နိယျာနဋ္ဌော ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိဂ္ဂမနဋ္ဌော။ ဟေတုအတ္ထော နိဗ္ဗာနဿ သမ္ပာပကဘာဝေါ။ ဒဿနဋ္ဌော အစ္စန္တသုခုမဿ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကရဏံ။ အာဓိပတေယျဋ္ဌော စတုသစ္စဒဿနေ သမ္ပယုတ္တာနံ အာဓိပစ္စကရဏံ၊ အာရမ္မဏာဓိပတိဘာဝေါ ဝါ ဝိသေသတော မဂ္ဂါဓိပတိဝစနတော။ သတိပိ ဟိ ဈာနာဒီနံ အာရမ္မဏာဓိပတိဘာဝေ ‘‘ဈာနာဓိပတိနော ဓမ္မာ’’တိ ဧဝမာဒိံ အဝတွာ ‘‘မဂ္ဂါဓိပတိနော ဓမ္မာ’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဝိညာယတိ ‘‘အတ္ထိ မဂ္ဂဿ အာရမ္မဏာဓိပတိဘာဝေ ဝိသေသော’’တိ။ ဧတေ စ ပီဠနာဒယော သောဠသာကာရာ နာမ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ အညေသု ရောဂဂဏ္ဌာဒိအာကာရေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု ဧတေဝ ပရိဂ္ဂယှန္တီတိ? သလက္ခဏတော စ သစ္စန္တရဒဿနတော စ အာဝိဘာဝတော။ သွာယမတ္ထော ပရတော သစ္စကထာယမေဝ အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ဒိဗ္ဗဝိဟာရော ကသိဏာဒိအာရမ္မဏာနိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနိ။ မေတ္တာဒိဇ္ဈာနာနိ ဗြဟ္မဝိဟာရော။ ဖလသမာပတ္တိ အရိယဝိဟာရော။ ကာမေဟိ ဝိဝေကဋ္ဌကာယတာဝသေန ဧကီဘာဝေါ ကာယဝိဝေကော။ ပဌမဇ္ဈာနာဒိနာ နီဝရဏာဒီဟိ ဝိဝိတ္တစိတ္တတာ စိတ္တဝိဝေကော။ ဥပဓိဝိဝေကော နိဗ္ဗာနံ။ အညေတိ လောကိယာဘိညာဒိကေ။

ကိလေသာဘိသင်္ခါရဝသေန ဘဝေသု ပရိဗ္ဘမနံ၊ သော စ တဏှာပ္ပဓာနောတိ ဝုတ္တံ ‘‘တဏှာသင်္ခါတံ ဂမန’’န္တိ။ ဝန္တန္တိ အရိယမဂ္ဂမုခေန ဥဂ္ဂိရိတံ ပုန အပစ္စာဝမနဝသေန ဆဍ္ဍိတံ။ ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတိ နိရုတ္တိနယေနာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယထာ…ပေ… မေခလာ’’တိ။

အပရော နယော – ဘာဂဝါတိ ဘဂဝါ၊ ဘတဝါတိ ဘဂဝါ၊ ဘာဂေ ဝနီတိ ဘဂဝါ၊ ဘဂေ ဝနီတိ ဘဂဝါ၊ ဘတ္တဝါတိ ဘဂဝါ၊ ဘဂေ ဝမီတိ ဘဂဝါ။ ဘာဂေ ဝမီတိ ဘဂဝါ။

ဘာဂဝါ ဘတဝါ ဘာဂေ၊ ဘဂေ စ ဝနိ ဘတ္တဝါ၊

ဘဂေ ဝမိ တထာ ဘာဂေ၊ ဝမီတိ ဘဂဝါ ဇိနော။

တတ္ထ ကထံ ဘာဂဝါတိ ဘဂဝါ? ယေ တေ သီလာဒယော ဓမ္မက္ခန္ဓာ ဂုဏကောဋ္ဌာသာ၊ တေ အနညသာဓာရဏာ နိရတိသယာ တထာဂတဿ အတ္ထိ ဥပလဗ္ဘန္တိ။ တထာ ဟိဿ သီလံ သမာဓိ ပညာ ဝိမုတ္တိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ၊ ဟိရီ ဩတ္တပ္ပံ၊ သဒ္ဓါ ဝီရိယံ၊ သတိ သမ္ပဇညံ၊ သီလဝိသုဒ္ဓိ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ၊ သမထော ဝိပဿနာ၊ တီဏိ ကုသလမူလာနိ၊ တီဏိ သုစရိတာနိ၊ တယော သမ္မာဝိတက္ကာ၊ တိဿော အနဝဇ္ဇသညာ၊ တိဿော ဓာတုယော၊ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ၊ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ၊ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ၊ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ၊ စတ္တာရိ အရိယဖလာနိ၊ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ စတုယောနိပရိစ္ဆေဒကဉာဏာနိ၊ စတ္တာရော အရိယဝံသာ၊ စတ္တာရိ ဝေသာရဇ္ဇဉာဏာနိ၊ ပဉ္စ ပဓာနိယင်္ဂါနိ၊ ပဉ္စင်္ဂိကော သမ္မာသမာဓိ၊ ပဉ္စဉာဏိကော သမ္မာသမာဓိ၊ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ၊ ပဉ္စ ဗလာနိ၊ ပဉ္စ နိဿာရဏီယာ ဓာတုယော၊ ပဉ္စ ဝိမုတ္တာယတနဉာဏာနိ၊ ပဉ္စ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယာ သညာ၊ ဆ အနုဿတိဋ္ဌာနာနိ၊ ဆ ဂါရဝါ၊ ဆ နိဿာရဏီယာ ဓာတုယော၊ ဆ သတတဝိဟာရာ၊ ဆ အနုတ္တရိယာနိ၊ ဆ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယာ သညာ၊ ဆ အဘိညာ၊ ဆ အသာဓာရဏဉာဏာနိ၊ သတ္တ အပရိဟာနိယာ ဓမ္မာ၊ သတ္တ အရိယဓမ္မာ၊ သတ္တ အရိယဓနာနိ၊ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ သတ္တ သပ္ပုရိသဓမ္မာ၊ သတ္တ နိဇ္ဇရဝတ္ထူနိ၊ သတ္တ သညာ၊ သတ္တဒက္ခိဏေယျပုဂ္ဂလဒေသနာ၊ သတ္တဝိညာဏဋ္ဌိတိဒေသနာ၊ သတ္တခီဏာသဝဗလဒေသနာ၊ အဋ္ဌပညာပဋိလာဘဟေတုဒေသနာ၊ အဋ္ဌ သမ္မတ္တာနိ၊ အဋ္ဌလောကဓမ္မာတိက္ကမာ၊ အဋ္ဌ အာရမ္ဘဝတ္ထူနိ၊ အဋ္ဌအက္ခဏဒေသနာ၊ အဋ္ဌ မဟာပုရိသဝိတက္ကာ၊ အဋ္ဌအဘိဘာယတနဒေသနာ၊ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခာ၊ နဝ ယောနိသောမနသိကာရမူလကာ ဓမ္မာ၊ နဝ ပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂါနိ၊ နဝသတ္တာဝါသဒေသနာ၊ နဝ အာဃာတပဋိဝိနယာ၊ နဝ သညာ၊ နဝ နာနတ္တာ၊ နဝ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရာ၊ ဒသ နာထကာရဏာ ဓမ္မာ၊ ဒသ ကသိဏာယတနာနိ၊ ဒသ ကုသလကမ္မပထာ၊ ဒသ သမ္မတ္တာနိ၊ ဒသ အရိယဝါသာ၊ ဒသ အသေက္ခဓမ္မာ၊ ဒသ တထာဂတဗလာနိ၊ ဧကာဒသ မေတ္တာနိသံသာ၊ ဒွါဒသ ဓမ္မစက္ကာကာရာ၊ တေရသ ဓုတဂုဏာ၊ စုဒ္ဒသ ဗုဒ္ဓဉာဏာနိ၊ ပဉ္စဒသ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယာ ဓမ္မာ၊ သောဠသဝိဓာ အာနာပါနဿတိ၊ သောဠသ အပရန္တပနီယာ ဓမ္မာ၊ အဋ္ဌာရသ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ၊ ဧကူနဝီသတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏာနိ၊ စတုစတ္တာလီသ ဉာဏဝတ္ထူနိ ၊ ပညာသ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏာနိ၊ ပရောပညာသ ကုသလဓမ္မာ၊ သတ္တသတ္တတိဉာဏဝတ္ထူနိ၊ စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿသမာပတ္တိသဉ္စာရိမဟာဝဇိရဉာဏံ၊ အနန္တနယသမန္တပဋ္ဌာနပဝိစယပစ္စဝေက္ခဏဒေသနာဉာဏာနိ၊ တထာ အနန္တာသု လောကဓာတူသု အနန္တာနံ သတ္တာနံ အာသယာဒိဝိဘာဝနဉာဏာနိ စာတိ ဧဝမာဒယော အနန္တာပရိမာဏဘေဒါ အနညသာဓာရဏာ နိရတိသယာ ဂုဏဘာဂါ ဂုဏကောဋ္ဌာသာ သံဝိဇ္ဇန္တိ ဥပလဗ္ဘန္တိ။ တသ္မာ ယထာဝုတ္တဝိဘာဂါ ဂုဏဘာဂါ အဿ အတ္ထီတိ ဘာဂဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗေ အာ-ကာရဿ ရဿတ္တံ ကတွာ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ဝုတ္တော။ ဧဝံ တာဝ ဘာဂဝါတိ ဘဂဝါ။

ယသ္မာ သီလာဒယော သဗ္ဗေ၊ ဂုဏဘာဂါ အသေသတော၊

ဝိဇ္ဇန္တိ သုဂတေ တသ္မာ၊ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ပဝုစ္စတိ။

ကထံ ဘတဝါတိ ဘဂဝါ? ယေ တေ သဗ္ဗလောကဟိတာယ ဥဿုက္ကမာပန္နေဟိ မနုဿတ္တာဒိကေ အဋ္ဌ ဓမ္မေ သမောဓာနေတွာ သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ ကတမဟာဘိနီဟာရေဟိ မဟာဗောဓိသတ္တေဟိ ပရိပူရေတဗ္ဗာ ဒါနပါရမီ၊ သီလနေက္ခမ္မပညာဝီရိယခန္တိသစ္စအဓိဋ္ဌာနမေတ္တာဥပေက္ခာပါရမီတိ ဒသ ပါရမိယော၊ ဒသ ဥပပါရမိယော၊ ဒသ ပရမတ္ထပါရမိယောတိ သမတိံသ ပါရမိယော၊ ဒါနာဒီနိ စတ္တာရိ သင်္ဂဟဝတ္ထူနိ၊ သစ္စာဒီနိ စတ္တာရိ အဓိဋ္ဌာနာနိ၊ အတ္တပရိစ္စာဂေါ၊ နယန၊ ဓန၊ ရဇ္ဇ၊ ပုတ္တဒါရပရိစ္စာဂေါတိ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂါ၊ ပုဗ္ဗယောဂေါ၊ ပုဗ္ဗစရိယာ၊ ဓမ္မက္ခာနံ၊ ဉာတတ္ထစရိယာ၊ လောကတ္ထစရိယာ၊ ဗုဒ္ဓတ္ထစရိယာတိ ဧဝမာဒယော၊ သင်္ခေပတော ဝါ သဗ္ဗေ ပုညသမ္ဘာရဉာဏသမ္ဘာရဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မာ၊ တေ မဟာဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ ကပ္ပာနံ သတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယာနိ ယထာ ဟာနဘာဂိယာ၊ သံကိလေသဘာဂိယာ၊ ဌိတိဘာဂိယာ ဝါ န ဟောန္တိ၊ အထ ခေါ ဥတ္တရုတ္တရိ ဝိသေသဘာဂိယာဝ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ သက္ကစ္စံ နိရန္တရံ အနဝသေသတော ဘတာ သမ္ဘတာ အဿ အတ္ထီတိ ဘတဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ဝုတ္တော နိရုတ္တိနယေန တ-ကာရဿ ဂ-ကာရံ ကတွာ။ အထ ဝါ ဘတဝါတိ တေယေဝ ယထာဝုတ္တေ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေ ဝုတ္တနယေန ဘရိ သမ္ဘရိ၊ ပရိပူရေသီတိ အတ္ထော။ ဧဝမ္ပိ ဘတဝါတိ ဘဂဝါ။

သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ သဗ္ဗေ၊ ဒါနပါရမိအာဒိကေ၊

သမ္ဘာရေ ဘတဝါ နာထော၊ တသ္မာပိ ဘဂဝါ မတော။

ကထံ ဘာဂေ ဝနီတိ ဘဂဝါ? ယေ တေ စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿသင်္ခါ ဒေဝသိကံ ဝဠဉ္ဇနကသမာပတ္တိဘာဂါ၊ တေ အနဝသေသတော လောကဟိတတ္ထံ၊ အတ္တနော စ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရတ္ထံ နိစ္စကပ္ပံ နိစ္စကပ္ပံ ဝနိ ဘဇိ သေဝိ ဗဟုလမကာသီတိ ဘာဂေ ဝနီတိ ဘဂဝါ။ အထ ဝါ အဘိညေယျဓမ္မေသု၊ ကုသလာဒီသု၊ ခန္ဓာဒီသု စ ယေ တေ ပရိညေယျာဒိဝသေန သင်္ခေပတော ဝါ စတုဗ္ဗိဓာ အဘိသမယဘာဂါ၊ ဝိတ္ထာရတော ပန ‘‘စက္ခုံ ပရိညေယျံ…ပေ… ဇရာမရဏံ ပရိညေယျ’’န္တိအာဒိနာ အနေကပရိညေယျဘာဂါ၊ ‘‘စက္ခုဿ သမုဒယော ပဟာတဗ္ဗော…ပေ… ဇရာမရဏဿ သမုဒယော ပဟာတဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ ပဟာတဗ္ဗဘာဂါ၊ ‘‘စက္ခုဿ နိရောဓော…ပေ… ဇရာမရဏဿ နိရောဓော သစ္ဆိကာတဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၁) သစ္ဆိကာတဗ္ဗဘာဂါ၊ ‘‘စက္ခုဿ နိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိအာဒိနာ၊ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိနာ စ အနေကဘေဒါ ဘာဝေတဗ္ဗဘာဂါ စ ဓမ္မာ၊ တေ သဗ္ဗေ ဝနိ ဘဇိ ယထာရဟံ ဂေါစရဘာဝနာသေဝနာနံ ဝသေန သေဝိ။ ဧဝမ္ပိ ဘာဂေ ဝနီတိ ဘဂဝါ။ အထ ဝါ ယေ ဣမေ သီလာဒယော ဓမ္မက္ခန္ဓာ သာဝကေဟိ သာဓာရဏာ ဂုဏကောဋ္ဌာသာ ဂုဏဘာဂါ၊ ‘‘ကိန္တိ နု ခေါ တေ ဝေနေယျသန္တာနေသု ပတိဋ္ဌပေယျ’’န္တိ မဟာကရုဏာယ ဝနိ အဘိပတ္ထယိ၊ သာ စဿ အဘိပတ္ထနာ ယထာဓိပ္ပေတဖလာဝဟာ အဟောသိ။ ဧဝမ္ပိ ဘာဂေ ဝနီတိ ဘဂဝါ။

ယသ္မာ ဉေယျသမာပတ္တိ-ဂုဏဘာဂေ တထာဂတော၊

ဘဇိ ပတ္ထယိ သတ္တာနံ၊ ဟိတာယ ဘဂဝါ တတော။

ကထံ ဘဂေ ဝနီတိ ဘဂဝါ? သမာသတော တာဝ ကတပုညေဟိ ပယောဂသမ္ပန္နေဟိ ယထာဝိဘဝံ ဘဇီယန္တီတိ ဘဂါ၊ လောကိယလောကုတ္တရသမ္ပတ္တိယော။ တတ္ထ လောကိယေ တာဝ တထာဂတော သမ္ဗောဓိတော ပုဗ္ဗေ ဗောဓိသတ္တဘူတော ပရမုက္ကံသဂတေ ဝနိ ဘဇိ သေဝိ၊ ယတ္ထ ပတိဋ္ဌာယ နိရဝသေသတော ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေ သမန္နာနေန္တော ဗုဒ္ဓဓမ္မေ ပရိပါစေသိ။ ဗုဒ္ဓဘူတော ပန တေ နိရဝဇ္ဇသုခူပသံဟိတေ အနညသာဓာရဏေ လောကုတ္တရေပိ ဝနိ ဘဇိ သေဝိ။ ဝိတ္ထာရတော ပန ပဒေသရဇ္ဇဣဿရိယစက္ကဝတ္တိသမ္ပတ္တိဒေဝရဇ္ဇသမ္ပတ္တိအာဒိဝသေန၊ ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တိဉာဏဒဿနမဂ္ဂဘာဝနာဖလသစ္ဆိကိရိယာဒိဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဝသေန စ အနေကဝိဟိတေ အနညသာဓာရဏေ ဘဂေ ဝနိ ဘဇိ သေဝိ။ ဧဝမ္ပိ ဘဂေ ဝနီတိ ဘဂဝါ။

ယာ တာ သမ္ပတ္တိယော လောကေ၊ ယာ စ လောကုတ္တရာ ပုထူ၊

သဗ္ဗာ တာ ဘဇိ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တသ္မာပိ ဘဂဝါ မတော။

ကထံ ဘတ္တဝါတိ ဘဂဝါ? ဘတ္တာ ဒဠှဘတ္တိကာ အဿ ဗဟူ အတ္ထီတိ ဘတ္တဝါ။ တထာဂတော ဟိ မဟာကရုဏာသဗ္ဗညုတညာဏာဒိအပရိမိတနိရုပမပ္ပဘာဝဂုဏဝိသေသသမင်္ဂိ ဘာဝတော သဗ္ဗသတ္တုတ္တမော သဗ္ဗာနတ္ထပရိဟာရပုဗ္ဗင်္ဂမာယ နိရဝသေသဟိတသုခဝိဓာနတပ္ပရာယ နိရတိသယာယ ပယောဂသမ္ပတ္တိယာ သဒေဝမနုဿာယ ပဇာယ အစ္စန္တုပကာရိတာယ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတိအနုဗျဉ္ဇနဗျာမပ္ပဘာဒိအနညသာဓာရဏဂုဏဝိသေသပဋိမဏ္ဍိတရူပကာယတာယ ယထာဘုစ္စဂုဏာဓိဂတေန ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေန လောကတ္တယဗျာပိနာသုဝိပုလေန၊ သုဝိသုဒ္ဓေန စ ထုတိဃောသေန သမန္နာဂတတ္တာ၊ ဥက္ကံသပါရမိပ္ပတ္တာသု အပ္ပိစ္ဆတာသန္တုဋ္ဌိအာဒီသု သုပတိဋ္ဌိတဘာဝတော၊ ဒသဗလစတုဝေသာရဇ္ဇာဒိနိရတိသယဂုဏဝိသေသသမင်္ဂိဘာဝတော စ ‘‘ရူပပ္ပမာဏော ရူပပ္ပသန္နော၊ ဃောသပ္ပမာဏော ဃောသပ္ပသန္နော၊ လူခပ္ပမာဏော လူခပ္ပသန္နော၊ ဓမ္မပ္ပမာဏော ဓမ္မပ္ပသန္နော’’တိ ဧဝံ စတုပ္ပမာဏိကေ လောကသန္နိဝါသေ သဗ္ဗထာပိ ပသာဒါဝဟဘာဝေန သမန္တပါသာဒိကတ္တာ အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ သဒေဝမနုဿာနံ အာဒရဗဟုမာနဂါရဝါယတနတာယ ပရမပေမသမ္ဘတ္တိဋ္ဌာနံ။ ယေ တဿ ဩဝါဒေ ပတိဋ္ဌိတာ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတာ ဟောန္တိ၊ ကေနစိ အသံဟာရိယာ တေသံ သမ္ဘတ္တိ သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ဒေဝေန ဝါ မာရေန ဝါ ဗြဟ္မုနာ ဝါတိ။ တထာ ဟိ တေ အတ္တနော ဇီဝိတပရိစ္စာဂေပိ တတ္ထ ပသာဒံ န ပရိစ္စဇန္တိ၊ တဿ ဝါ အာဏံ ဒဠှဘတ္တိဘာဝတော။ တေနေဝါဟ –

‘‘ယော ဝေ ကတညူ ကတဝေဒိ ဓီရော၊

ကလျာဏမိတ္တော ဒဠှဘတ္တိ စ ဟောတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၁၇။၇၈)၊

‘‘သေယျထာပိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဌိတဓမ္မော ဝေလံ နာတိဝတ္တတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ မယာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ၊ တံ မမ သာဝကာ ဇီဝိတဟေတုပိ နာတိက္ကမန္တီ’’တိ (ဥဒါ။ ၄၅၊ စူဠဝ။ ၃၈၅) စ။

ဧဝံ ဘတ္တဝါတိ ဘဂဝါ နိရုတ္တိနယေန ဧကဿ တ-ကာရဿ လောပံ ကတွာ ဣတရဿ ဂ-ကာရံ ကတွာ။

ဂုဏာတိသယယုတ္တဿ ၊ ယသ္မာ လောကဟိတေသိနော၊

သမ္ဘတ္တာ ဗဟဝေါ သတ္ထု၊ ဘဂဝါ တေန ဝုစ္စတိ။

ကထံ ဘဂေ ဝမီတိ ဘဂဝါ? ယသ္မာ တထာဂတော ဗောဓိသတ္တဘူတောပိ ပုရိမာသု ဇာတီသု ပါရမိယော ပူရေန္တော ဘဂသင်္ခါတံ သိရိံ၊ ဣဿရိယံ၊ ယသဉ္စ ဝမိ ဥဂ္ဂိရိ ခေဠပိဏ္ဍံ ဝိယ အနပေက္ခော ဆဍ္ဍယိ။ တထာ ဟိဿ သောမနဿကုမာရကာလေ (ဇာ။ ၁။၁၅။၂၁၁ အာဒယော) ဟတ္ထိပါလကုမာရကာလေ (ဇာ။ ၁။၁၅။၃၃၇ အာဒယော) အယောဃရပဏ္ဍိတကာလေ (ဇာ။ ၁။၁၅။၃၆၃ အာဒယော) မူဂပက္ခပဏ္ဍိတကာလေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁ အာဒယော) စူဠသုတသောမကာလေတိ (ဇာ။ ၂။၁၇။၁၉၅ အာဒယော) ဧဝမာဒီသု နေက္ခမ္မပါရမိပူရဏဝသေန ဒေဝရဇ္ဇသဒိသာယ ရဇ္ဇသိရိယာ ပရိစ္စတ္တအတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နတ္ထိ။ စရိမတ္တဘာဝေပိ ဟတ္ထဂတံ စက္ကဝတ္တိသိရိံ ဒေဝလောကာဓိပစ္စသဒိသံ စတုဒီပိဿရိယံ၊ စက္ကဝတ္တိသမ္ပတ္တိသန္နိဿယံ သတ္တရတနသမုဇ္ဇလံ ယသဉ္စ တိဏာယပိ အမညမာနော နိရပေက္ခော ပဟာယ အဘိနိက္ခမိတွာ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တသ္မာ ဣမေ သိရိအာဒိကေ ဘဂေ ဝမီတိ ဘဂဝါ။ အထ ဝါ ဘာနိ နာမ နက္ခတ္တာနိ၊ တေဟိ သမံ ဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ဘဂါ၊ သိနေရုယုဂန္ဓရဥတ္တရကုရုဟိမဝန္တာဒိဘာဇနလောကဝိသေသသန္နိဿယာ သောဘာ ကပ္ပဋ္ဌိယဘာဝတော။ တေပိ ဘဂဝါ ဝမိ တန္နိဝါသသတ္တာဝါသသမတိက္ကမနတော တပ္ပဋိဗဒ္ဓဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေန ပဇဟီတိ။ ဧဝမ္ပိ ဘဂေ ဝမီတိ ဘဂဝါ။

စက္ကဝတ္တိသိရိံ ယသ္မာ၊ ယသံ ဣဿရိယံ သုခံ၊

ပဟာသိ လောကစိတ္တဉ္စ၊ သုဂတော ဘဂဝါ တတော။

ကထံ ဘာဂေ ဝမီတိ ဘဂဝါ? ဘာဂါ နာမ သဘာဝဓမ္မကောဋ္ဌာသာ၊ တေ ခန္ဓာယတနဓာတာဒိဝသေန၊ တတ္ထာပိ ရူပဝေဒနာဒိဝသေန၊ အတီတာဒိဝသေန စ အနေကဝိဓာ၊ တေ စ ဘဂဝါ ‘‘သဗ္ဗံ ပပဉ္စံ၊ သဗ္ဗံ ယောဂံ၊ သဗ္ဗံ ဂန္ထံ၊ သဗ္ဗံ သံယောဇနံ သမုစ္ဆိန္ဒိတွာ အမတံ ဓာတုံ သမဓိဂစ္ဆန္တော ဝမိ ဥဂ္ဂိရိ အနပေက္ခော ဆဍ္ဍယိ န ပစ္စာဝမိ။ တထာ ဟေသ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ပထဝိံ အာပံ တေဇံ ဝါယံ၊ စက္ခုံ သောတံ ဃာနံ ဇိဝှံ ကာယံ မနံ၊ ရူပေ သဒ္ဒေ ဂန္ဓေ ရသေ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ ဓမ္မေ၊ စက္ခုဝိညာဏံ…ပေ… မနောဝိညာဏံ၊ စက္ခုသမ္ဖဿံ…ပေ… မနောသမ္ဖဿံ၊ စက္ခုသမ္ဖဿဇံ ဝေဒနံ…ပေ… မနောသမ္ဖဿဇံ ဝေဒနံ၊ စက္ခုသမ္ဖဿဇံ သညံ…ပေ… မနောသမ္ဖဿဇံ သညံ၊ စက္ခုသမ္ဖဿဇံ စေတနံ…ပေ… မနောသမ္ဖဿဇံ စေတနံ၊ ရူပတဏှံ …ပေ… ဓမ္မတဏှံ၊ ရူပဝိတက္ကံ…ပေ… ဓမ္မဝိတက္ကံ၊ ရူပဝိစာရံ…ပေ… ဓမ္မဝိစာရ’’န္တိအာဒိနာ အနုပဒဓမ္မဝိဘာဂဝသေနပိ သဗ္ဗေဝ ဓမ္မကောဋ္ဌာသေ အနဝသေသတော ဝမိ ဥဂ္ဂိရိ အနပေက္ခပရိစ္စာဂေန ဆဍ္ဍယိ။ ဝုတ္တံ ဟေတံ –

‘‘ယံ တံ၊ အာနန္ဒ၊ စတ္တံ ဝန္တံ မုတ္တံ ပဟီနံ ပဋိနိဿဋ္ဌံ၊ တံ တထာဂတော ပုန ပစ္စာဝမိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၈၃)။

ဧဝမ္ပိ ဘာဂေ ဝမီတိ ဘဂဝါ။ အထ ဝါ ဘာဂေ ဝမီတိ သဗ္ဗေပိ ကုသလာကုသလေ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇေ ဟီနပဏီတေ ကဏှသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂေ ဓမ္မေ အရိယမဂ္ဂဉာဏမုခေန ဝမိ ဥဂ္ဂိရိ အနပေက္ခော ပရိစ္စဇိ ပဇဟိ၊ ပရေသဉ္စ တထတ္တာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ဓမ္မာပိ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဟာတဗ္ဗာ၊ ပဂေဝ အဓမ္မာ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၀)။ ကုလ္လူပမံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမိ နိတ္ထရဏတ္ထာယ၊ နော ဂဟဏတ္ထာယာ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၀)။

ဧဝမ္ပိ ဘာဂေ ဝမီတိ ဘဂဝါ။

ခန္ဓာယတနဓာတာဒိ-ဓမ္မဘေဒါ မဟေသိနာ၊

ကဏှာ သုက္ကာ ယတော ဝန္တာ၊ တတောပိ ဘဂဝါ မတော။

တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဘာဂဝါ ဘတဝါ ဘာဂေ၊ ဘဂေ စ ဝနိ ဘတ္တဝါ၊

ဘဂေ ဝမိ တထာ ဘာဂေ၊ ဝမီတိ ဘဂဝါ ဇိနော’’တိ။

ဧတ္ထ စ ယသ္မာ သင်္ခေပတော အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိပရဟိတပဋိပတ္တိဝသေန ဒုဝိဓာ ဗုဒ္ဓဂုဏာ၊ တာသု အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိ ပဟာနသမ္ပဒါဉာဏသမ္ပဒါဘေဒတော ဒုဝိဓာ၊ အာနုဘာဝသမ္ပဒါဒီနံ တဒဝိနာဘာဝေန တဒန္တောဂဓတ္တာ။ ပရဟိတပဋိပတ္တိ ပယောဂါသယဘေဒတော ဒုဝိဓာ။ တတ္ထ ပယောဂတော လာဘသက္ကာရာဒိနိရပေက္ခစိတ္တဿ သဗ္ဗဒုက္ခနိယျာနိကဓမ္မူပဒေသော၊ အာသယတော ပဋိဝိရုဒ္ဓေသုပိ နိစ္စံ ဟိတေသိတာ၊ ဉာဏပရိပါကကာလာဂမနာဒိပရဟိတပဋိပတ္တိ စ၊ အာမိသပဋိဂ္ဂဟဏာဒိနာပိ အတ္ထစရိယာ ပရဟိတပဋိပတ္တိ ဟောတိယေဝ။ တသ္မာ တေသံ ဝိဘာဝနဝသေန ပါဠိယံ ‘‘အရဟ’’န္တိအာဒီနံ ပဒါနံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ‘‘အရဟ’’န္တိ ဣမိနာ ပဒေန ပဟာနသမ္ပဒါဝသေန ဘဂဝတော အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိ ဝိဘာဝိတာ။ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကဝိဒူ’’တိ စ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ဉာဏသမ္ပဒါဝသေန။ နနု စ ‘‘လောကဝိဒူ’’တိ ဣမိနာပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတာ ဝိဘာဝီယတီတိ? သစ္စံ ဝိဘာဝီယတိ၊ အတ္ထိ ပန ဝိသေသော၊ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဣမိနာ သဗ္ဗညုတညာဏာနုဘာဝေါ ဝိဘာဝိတော၊ ‘‘လောကဝိဒူ’’တိ ပန ဣမိနာ အာသယာနုသယဉာဏာဒီနမ္ပိ အာနုဘာဝေါ ဝိဘာဝိတောတိ။ ‘‘ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော’’တိ ဣမိနာ သဗ္ဗာပိ ဘဂဝတော အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိ ဝိဘာဝိတာ။ ‘‘သုဂတော’’တိ ပန ဣမိနာ သမုဒါဂမတော ပဋ္ဌာယ ဘဂဝတော အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိ၊ ပရဟိတပဋိပတ္တိ စ ဝိဘာဝိတာ။ ‘‘အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာန’’န္တိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ဘဂဝတော ပရဟိတပဋိပတ္တိ ဝိဘာဝိတာ။ ‘‘ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဣမိနာ ဘဂဝတော အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိ၊ ပရဟိတပဋိပတ္တိ စ ဝိဘာဝိတာ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝစနံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘အတ္တနာပိ ဗုဇ္ဈိ အညေပိ သတ္တေ ဗောဓေသီ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ စ ဣမိနာပိ သမုဒါဂမတော ပဋ္ဌာယ ဘဂဝတော သဗ္ဗာ အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိ၊ ပရဟိတပဋိပတ္တိ စ ဝိဘာဝိတာ။

အပရော နယော – ဟေတုဖလသတ္တူပကာရဝသေန သင်္ခေပတော တိဝိဓာ ဗုဒ္ဓဂုဏာ။ တတ္ထ ‘‘အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော လောကဝိဒူ’’တိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ဖလသမ္ပတ္တိဝသေန ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဝိဘာဝိတာ။ ‘‘အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာန’’န္တိ ဣမေဟိ သတ္တူပကာရဝသေန ဗုဒ္ဓဂုဏာ ပကာသိတာ။ ‘‘ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဣမိနာ ဖလဝသေန၊ သတ္တူပကာရဝသေန စ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဝိဘာဝိတာ။ ‘‘သုဂတော ဘဂဝါ’’တိ ပန ဣမေဟိ ပဒေဟိ ဟေတုဖလသတ္တူပကာရဝသေန ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဝိဘာဝိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၄၅။ တဿာတိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိကမ္မဋ္ဌာနိကဿ ယောဂိနော။ ဧဝန္တိ ‘‘တတြာယံ နယော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။ တသ္မိံ သမယေတိ ဗုဒ္ဓဂုဏာနုဿရဏသမယေ။ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတန္တိ ရာဂေန ပရိယုဋ္ဌိတံ၊ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပတ္တေဟိ ရာဂေဟိ သဟိတံ စိတ္တံ အရညမိဝ စောရေဟိ တေန ပရိယုဋ္ဌိတန္တိ ဝုတ္တံ၊ တဿ ပရိယုဋ္ဌာနဋ္ဌာနဘာဝတော၊ ပရိယုဋ္ဌိတရာဂန္တိ အတ္ထော။ ယံ ဝါ ရာဂဿ ပရိယုဋ္ဌာနံ၊ တံ တံသဟိတေ စိတ္တေ ဥပစရိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတသ္မိံ ပက္ခေ ရာဂေနာတိ ရာဂေန ဟေတုနာတိ အတ္ထော။ ဥဇုဂတမေဝါတိ ပဂေဝ ကာယဝင်္ကာဒီနံ အပနီတတ္တာ၊ စိတ္တဿ စ အနုဇုဘာဝကရာနံ မာယာဒီနံ အဘာဝတော၊ ရာဂါဒိပရိယုဋ္ဌာနာဘာဝေန ဝါ ဩနတိဥန္နတိဝိရဟတော ဥဇုဘာဝမေဝ ကတံ။ အထ ဝါ ဥဇုဂတမေဝါတိ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ဝီထိံ ဩတိဏ္ဏတာယ လီနုဒ္ဓစ္စဝိဂမနတော မဇ္ဈိမသမထနိမိတ္တပဋိပတ္တိယာ ဥဇုဘာဝမေဝ ဂတံ။ တထာဂတံ အာရဗ္ဘာတိ တထာဂတဂုဏေ အာရမ္မဏံ ကတွာ။

ဣစ္စဿာတိ ဣတိ အဿ။ ‘‘သော ဘဂဝါ ဣတိပိ အရဟ’’န္တိအာဒိနာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဗုဒ္ဓဂုဏေ အနုဝိတက္ကယတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝန္တိ ‘‘နေဝ တသ္မိံ သမယေ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေန။ ဗုဒ္ဓဂုဏပေါဏာတိ ဗုဒ္ဓဂုဏနိန္နာ။ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရာ ပဝတ္တန္တီ’’တိ ဧတေန ဗုဒ္ဓဂုဏသင်္ခါတံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိတက္ကာဟတံ၊ ဝိတက္ကပရိယာဟတံ၊ ပုနပ္ပုနံ အနုမဇ္ဇနဉ္စ ကရောတီတိ ဒဿေတိ။ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဘာဝနာဝသေန ဥပစာရဇ္ဈာနနိပ္ဖာဒိကာ ဗလဝတီ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပီတိမနဿ ဝုတ္တပ္ပကာရပီတိသဟိတစိတ္တဿ။ ကာယစိတ္တဒရထာတိ ကာယစိတ္တပဿဒ္ဓီနံ ပဋိပက္ခဘူတာ သုခုမာဝတ္ထာ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတာ ကိလေသာ။ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တီတိ သန္နိသီဒန္တိ။ အနုက္ကမေန ဧကက္ခဏေတိ ယဒါ ဗုဒ္ဓဂုဏာရမ္မဏာ ဘာဝနာ ဥပရူပရိ ဝိသေသံ အာဝဟန္တီ ပဝတ္တတိ၊ တဒါ နီဝရဏာနိ ဝိက္ခမ္ဘိတာနေဝ ဟောန္တိ၊ ကိလေသာ သန္နိသိန္နာဝ ဟောန္တိ၊ သုဝိသဒါနိ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ ဟောန္တိ၊ ဘာဝနာယ ပဂုဏတာယ ဝိတက္ကဝိစာရာ သာတိသယံ ပဋုကိစ္စာဝ ဟောန္တိ၊ ဗလဝတီ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပီတိပဒဋ္ဌာနာ ပဿဒ္ဓိ သဝိသေသာ ဇာယတိ၊ ပဿဒ္ဓကာယဿ သမာဓိပဒဋ္ဌာနံ သုခံ ထိရတရံ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ၊ သုခေန အနုဗြူဟိတံ စိတ္တံ ကမ္မဋ္ဌာနေ သမ္မဒေဝ သမာဓိယတိ။ ဧဝံ အနုက္ကမေန ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝိတက္ကာဒယော ဥပရူပရိ ပဋုပဋုတရဘာဝေန ပဝတ္တိတွာ ဘာဝနာယ မဇ္ဈိမသမထပဋိပတ္တိယာ ဣန္ဒြိယာနဉ္စ ဧကရသဘာဝေန ပဋုတမာနိ ဟုတွာ ဧကက္ခဏေ ဈာနင်္ဂါနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ –

‘‘ယသ္မိံ ၊ မဟာနာမ၊ သမယေ အရိယသာဝကော တထာဂတံ အနုဿရတိ၊ နေဝဿ တသ္မိံ သမယေ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ…ပေ… သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၁၀)။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဈာနံ အပ္ပနာပတ္တံ န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ ပန ဂမ္ဘီရတာယာ’’တိအာဒိ။ ဂမ္ဘီရေ ဟိ အာရမ္မဏေ ဂမ္ဘီရေ ဥဒကေ ပတိတနာဝါ ဝိယ သမထဘာဝနာ ပတိဋ္ဌံ န လဘတိ၊ ‘‘ဂမ္ဘီရတာယာ’’တိ စ ဣမိနာ သဘာဝဓမ္မတာပိ သင်္ဂဟိတာ။ သဘာဝဓမ္မော ဟိ ဂမ္ဘီရော န ပညတ္တိ။ နနု စ တဇ္ဇာပညတ္တိဝသေန သဘာဝဓမ္မော ဂယှတီတိ? သစ္စံ ဂယှတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ၊ ဘာဝနာယ ပန ဝဍ္ဎမာနာယ ပညတ္တိံ သမတိက္ကမိတွာ သဘာဝေယေဝ စိတ္တံ တိဋ္ဌတိ။ နနု စ သဘာဝဓမ္မေပိ ကတ္ထစိ အပ္ပနာ သမိဇ္ဈတိ ဒုတိယာရုပ္ပဇ္ဈာနာဒီတိ? သစ္စံ သမိဇ္ဈတိ၊ တဉ္စ ခေါ ဧကပ္ပကာရေ အာရမ္မဏေ၊ ဣဒံ ပန နာနပ္ပကာရန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘နာနပ္ပကာရဂုဏာနုဿရဏာဓိမုတ္တတာယာ’’တိ အာဟ။ ဧဝမ္ပိ ယထာ နာနပ္ပကာရေသု ကေသာဒိကောဋ္ဌာသေသု မနသိကာရံ ပဝတ္တေန္တဿ ဧကသ္မိံယေဝ ကောဋ္ဌာသေ အပ္ပနာဝသေန ဘာဝနာ အဝတိဋ္ဌတိ၊ ဧဝမိဓ ကသ္မာ န ဟောတီတိ? ဝိသမောယံ ဥပညာသော။ တတ္ထ ဟိ သတိပိ ကောဋ္ဌာသဗဟုဘာဝေ ဧကပ္ပကာရေနေဝ ဘာဝနာ ဝတ္တတိ ပဋိက္ကူလာကာရဿေဝ ဂဟဏတော၊ ဣဓ ပန နာနပ္ပကာရေန ဂုဏာနံ နာနပ္ပကာရတ္တာ၊ န အယမေကသ္မိံယေဝ ဂုဏေ ဌာတုံ သက္ကောတိ ဘာဝနာဗလေန ပစ္စက္ခတော ဗုဒ္ဓဂုဏေသု ဥပဋ္ဌဟန္တေသု သဒ္ဓါယ ဗလဝဘာဝတော။ တေနေဝ ဟိ ‘‘အဓိမုတ္တတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဥပစာရပ္ပတ္တံ ဈာနံ ဟောတိ၊ ကထံ ဗုဒ္ဓါနုဿတီတိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘တဒေတ’’န္တိအာဒိ။

သဂါရဝေါ ဟောတိ သပ္ပတိဿော၊ သတ္ထု ဂုဏသရီရဿ ပစ္စက္ခတော ဥပဋ္ဌဟနတော။ တတောယေဝ သဒ္ဓါဝေပုလ္လံ အဝေစ္စပ္ပသာဒသဒိသံ သဒ္ဓါမဟတ္တံ။ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ အနုဿရဏဝသေန ဘာဝနာယ ပဝတ္တတ္တာ သတိဝေပုလ္လံ။ တေသံ ပရမဂမ္ဘီရတာယ၊ နာနပ္ပကာရတာယ စ ပညာဝေပုလ္လံ။ တေသံ ဥဠာရပုညက္ခေတ္တတာယ ပုညဝေပုလ္လဉ္စ အဓိဂစ္ဆတိ။ ပီတိပါမောဇ္ဇဗဟုလော ဟောတိ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဋ္ဌာနီယတ္တာ ဗုဒ္ဓါနုဿတိယာ။ ဘယဘေရဝသဟော ဗုဒ္ဓဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဘယဘေရဝါဘိဘဝနတော။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘အနုဿရေထ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဘယံ တုမှာက နော သိယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၉ ထောကံ ဝိသဒိသံ)။ ဒုက္ခာဓိဝါသနသမတ္ထော ဗုဒ္ဓါနုဿတိယာ သရီရဒုက္ခဿ ပဒုမပလာသေ ဥဒကဿ ဝိယ ဝိနိဝဋ္ဋနတော ။ သံဝါသသညန္တိ သဟဝါသသညံ။ ဗုဒ္ဓဘူမိယံ စိတ္တံ နမတိ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ မဟန္တဘာဝဿ ပစ္စက္ခတော ဥပဋ္ဌာနတော။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိဘာဝနာယ သဗ္ဗဒါ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ စိတ္တေ ဝိပရိဝတ္တနတော ဝုတ္တံ ‘‘သမ္မုခါ သတ္ထာရံ ပဿတော ဝိယာ’’တိ။ ဥတ္တရိ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တောတိ ဣမာယ ဘာဝနာယ ဥပရိ တံ အဓိဋ္ဌာနံ ကတွာ သစ္စာနိ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တော။ သုဂတိပရာယဏောတိ သုဂတိသမ္ပရာယော။

အပ္ပမာဒန္တိ အပ္ပမဇ္ဇနံ သက္ကစ္စံ အနုယောဂံ။ ကယိရာထာတိ ကရေယျ။ သုမေဓသောတိ သုန္ဒရပညော ။ ဧဝံ မဟာနုဘာဝါယာတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနာဒိသမတ္ထေန သတ္ထရိ သဂါရဝဘာဝါဒိဟေတုဘူတေန မဟတာ သာမတ္ထိယေန သမန္နာဂတာယ။

၂။ ဓမ္မာနုဿတိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၄၆။ ဓမ္မာနုဿတိန္တိ ဧတ္ထ ပဒတ္ထော၊ သဘာဝတ္ထော စ အာဒိတော ဝုတ္တောယေဝါတိ တံ အနာမသိတွာ ဘာဝနာဝိဓာနမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဓမ္မာနုဿတိံ ဘာဝေတုကာမေနာပီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဗုဒ္ဓါနုဿတိယံ ဝိယ ‘‘အဝေစ္စပ္ပသာဒသမန္နာဂတေနာ’’တိ န ဝုတ္တံ။ နနု ဧတာ ပဋိပါဋိယာ ဆ အနုဿတိယော အရိယသာဝကာနံ ဝသေန ဒေသနံ အာရုဠှာတိ? သစ္စမေတံ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ‘‘ပရိသုဒ္ဓသီလာဒိဂုဏာနံ ပုထုဇ္ဇနာနမ္ပိ ဣဇ္ဈန္တီ’’တိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အဝေစ္စပ္ပသာဒသမန္နာဂတေနာ’’တိ ဣဓ န ဝုတ္တံ၊ အရိယသာဝကာနံ ပန သုခေန ဣဇ္ဈန္တီတိ။ တထာပိ ပါဠိယံ အာဂတတ္တာ စ ဗုဒ္ဓါနုဿတိနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ အယဉ္စ ဝိစာရော ပရတော အာဂမိဿတေဝ။

၁၄၇။ ပရိယတ္တိဓမ္မောပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန လောကုတ္တရဓမ္မံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ဣတရေသူတိ သန္ဒိဋ္ဌိကာဒိပဒေသု။ လောကုတ္တရဓမ္မောဝါတိ အဝဓာရဏံ နိပ္ပရိယာယေန သန္ဒိဋ္ဌိကာဒိအတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ပရိယာယတော ပနေတေ ပရိယတ္တိဓမ္မေပိ သမ္ဘဝန္တေဝ။ တထာ ဟိ ပရိယတ္တိဓမ္မော ဗဟုဿုတေန အာဂတာဂမေန ပရမေန သတိနေပက္ကေန သမန္နာဂတေန ပညဝတာ အာဒိကလျာဏတာဒိဝိသေသတော သယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ သန္ဒိဋ္ဌိကော။ အာစရိယပယိရုပါသနာယ ဝိနာ န လဗ္ဘာတိ စေ? လောကုတ္တရဓမ္မေပိ သမာနေ ကလျာဏမိတ္တသန္နိဿယေနေဝ သိဇ္ဈနတော၊ တထာ သတ္ထုသန္ဒဿနေပိ။ ‘‘သန္ဒိဋ္ဌိယာ ဇယတီ’’တိ အယံ ပနတ္ထော တိတ္ထိယနိမ္မဒ္ဒနေ နိပ္ပရိယာယတောဝ လဗ္ဘတိ ၊ ကိလေသဇယေ ပရိယာယတော ပရမ္ပရာဟေတုဘာဝတော။ ‘‘သန္ဒိဋ္ဌံ အရဟတီ’’တိ အယမ္ပိ အတ္ထော လဗ္ဘတေဝ၊ သဗ္ဗသော သံကိလေသဓမ္မာနံ ပဟာနံ၊ ဝေါဒါနဓမ္မာနံ ပရိဗြူဟနဉ္စ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တတ္တာ။ အယဉ္စ အတ္ထော ‘‘ယေ ခေါ တွံ၊ ဂေါတမိ၊ ဓမ္မေ ဇာနေယျာသိ၊ ဣမေ ဓမ္မာ သရာဂါယ သံဝတ္တန္တိ နော ဝိရာဂါယ၊ သညောဂါယ သံဝတ္တန္တိ နော ဝိသညောဂါယ၊ သဥပါဒါနာယ သံဝတ္တန္တိ နော အနုပါဒါနာယ။ ဧကံသေန၊ ဂေါတမိ၊ ဓာရေယျာသိ ‘နေသော ဓမ္မော၊ နေသော ဝိနယော၊ နေတံ သတ္ထုသာသန’’’န္တိ (စူဠဝ။ ၄၀၆၊ အ။ နိ။ ၈။၅၃)၊ ‘‘ဓမ္မာပိ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဟာတဗ္ဗာ၊ ပဂေဝ အဓမ္မာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၀) စ ဧဝမာဒီဟိ သုတ္တပဒေဟိ ဝိဘာဝေတဗ္ဗော။ အကာလိကာဓိဂမုပါယတာယ အကာလိကော။ ဝိဇ္ဇမာနတာပရိသုဒ္ဓတာဟိ ဧဟိပဿဝိဓိံ အရဟတီတိ ဧဟိပဿိကော။ တတော ဧဝ ဝဋ္ဋဒုက္ခနိတ္ထရဏတ္ထိကေဟိ အတ္တနော စိတ္တေ ဥပနယနံ၊ စိတ္တဿ ဝါ တတ္ထ ဥပနယနံ အရဟတီတိ ဩပနေယျိကော။ ဝိမုတ္တာယတနသီသေ ဌတွာ ပရိစယေန သမ္မဒေဝ အတ္ထဝေဒံ၊ ဓမ္မဝေဒဉ္စ လဘန္တေဟိ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီတိ။ ဧဝံ သန္ဒိဋ္ဌိကာဒိပဒေသု ပရိယတ္တိဓမ္မမ္ပိ ပက္ခိပိတွာ မနသိကာရော ယုဇ္ဇတေဝ။

သာတိ ဂါထာ။ သမန္တဘဒြကတ္တာတိ သဗ္ဗဘာဂေဟိ သုန္ဒရတ္တာ။ ဓမ္မဿာတိ သာသနဓမ္မဿ။ ကိဉ္စာပိ အဝယဝဝိနိမုတ္တော သမုဒါယော နာမ ပရမတ္ထတော ကောစိ နတ္ထိ၊ ယေသု ပန အဝယဝေသု သမုဒါယရူပေန အဝေက္ခိတေသု ‘‘ဂါထာ’’တိ သမညာ၊ တံ တတော ဘိန္နံ ဝိယ ကတွာ သံသာမိဝေါဟာရံ အာရောပေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ပဌမေန ပါဒေန အာဒိကလျာဏာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘ဧကာနုသန္ဓိက’’န္တိ ဣဒံ နာတိဗဟုဝိဘာဂံ ယထာနုသန္ဓိနာ ဧကာနုသန္ဓိကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဣတရဿ ပန တေနေဝ ဒေသေတဗ္ဗဓမ္မဝိဘာဂေန အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနဘာဂါ လဗ္ဘန္တီတိ။ နိဒါနေနာတိ ကာလဒေသဒေသကပရိသာဒိအပဒိသနလက္ခဏေန နိဒါနဂန္ထေန။ နိဂမနေနာတိ ‘‘ဣဒမဝေါစာ’’တိအာဒိကေန (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၉)၊ ‘‘ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၇) ဝါ ယထာဝုတ္တတ္ထနိဂမနေန။

အယံ ကထာ ဝိသေသတော သုတ္တပိဋကသံဝဏ္ဏနာတိ ကတွာ သုတ္တပိဋကဝသေန ဓမ္မဿ အာဒိကလျာဏာဒိကံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သုတ္တပိဋကဝိနယပိဋကာနံ ဝသေန တံ ဒဿေတုံ ‘‘သနိဒါနသဥပ္ပတ္တိကတ္တာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သနိဒါနသဥပ္ပတ္တိကတ္တာတိ ယထာဝုတ္တနိဒါနေန သနိဒါနတာယ၊ သအဋ္ဌုပ္ပတ္တိကတာယ စ။ ဝေနေယျာနံ အနုရူပတောတိ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ၊ ဓမ္မဒေသနာယ စ တံတံသိက္ခာပဒဘာဝေန ပညာပိယမာနဿ ဝေနေယျဇ္ဈာသယာနုရူပံ ပဝတ္တိယမာနဿ အနုရူပတော။ အတ္ထဿာတိ ဒေသိယမာနဿ စ သီလာဒိအတ္ထဿ။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၉)? သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၃။၉၅) တတ္ထ တတ္ထ ဟေတူပမာဂဟဏေန ဟေတုဒါဟရဏယုတ္တတော။

ဧဝံ သုတ္တဝိနယဝသေန ပရိယတ္တိဓမ္မဿ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနကလျာဏတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တီဏိ ပိဋကာနိ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သကလောပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သာသနဓမ္မောတိ –

‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ၊ ကုသလဿ ဥပသမ္ပဒါ၊

သစိတ္တပရိယောဒပနံ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသန’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၈၃၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၉၀) –

ဧဝံ ဝုတ္တဿ သတ္ထုသာသနဿ ပကာသကော ပရိယတ္တိဓမ္မော။ သီလေန အာဒိကလျာဏော သီလမူလကတ္တာ သာသနဿ။ သမထာဒီဟိ မဇ္ဈေကလျာဏော တေသံ သာသနသမ္ပတ္တိယာ ဝေမဇ္ဈဘာဝတော။ နိဗ္ဗာနေန ပရိယောသာနကလျာဏော တဒဓိဂမတော ဥတ္တရိကရဏီယာဘာဝတော။ သာသနေ သမ္မာပဋိပတ္တိ နာမ ပညာယ ဟောတိ၊ တဿာ စ သီလံ၊ သမာဓိ စ မူလန္တိ အာဟ ‘‘သီလသမာဓီဟိ အာဒိကလျာဏော’’တိ။ ပညာ ပန အနုဗောဓပဋိဝေဓဝသေန ဒုဝိဓာတိ တဒုဘယမ္ပိ ဂဏှန္တော ‘‘ဝိပဿနာမဂ္ဂေဟိ မဇ္ဈေကလျာဏော’’တိ အာဟ။ တဿ နိပ္ဖတ္တိ ဖလံ၊ ကိစ္စံ နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယာ၊ တတော ပရံ ကတ္တဗ္ဗံ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဖလနိဗ္ဗာနေဟိ ပရိယောသာနကလျာဏော’’တိ။ ဖလဂ္ဂဟဏေန ဝါ သဥပါဒိသေသနိဗ္ဗာနမာဟ၊ ဣတရေန ဣတရံ၊ တဒုဘယဉ္စ သာသနသမ္ပတ္တိယာ ဩသာနန္တိ အာဟ ‘‘ဖလနိဗ္ဗာနေဟိ ပရိယောသာနကလျာဏော’’တိ။

ဗုဒ္ဓဿ သုဗောဓိတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတာ၊ တာယ အာဒိကလျာဏော တပ္ပဘဝတ္တာ။ သဗ္ဗသော သံကိလေသပ္ပဟာနံ ဝေါဒါနံ၊ ပါရိပူရီ စ ဓမ္မသုဓမ္မတာ၊ တာယ မဇ္ဈေကလျာဏော တံသရီရတ္တာ။ သတ္ထာရာ ယထာနုသိဋ္ဌံ တထာ ပဋိပတ္တိ သင်္ဃသုပ္ပဋိပတ္တိ၊ တာယ ပရိယောသာနကလျာဏော၊ တာယ သာသနဿ လောကေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝတော။ တန္တိ သာသနဓမ္မံ။ တထတ္တာယာတိ ယထတ္တာယ ဘဂဝတာ ဓမ္မော ဒေသိတော၊ တထတ္တာယ တထဘာဝါယ။ သော ပန အဘိသမ္ဗောဓိ ပစ္စေကဗောဓိ သာဝကဗောဓီတိ တိဝိဓော ၊ ဣတော အညထာ နိဗ္ဗာနာဓိဂမဿ အဘာဝတော။ တတ္ထ သဗ္ဗဂုဏေဟိ အဂ္ဂဘာဝတော၊ ဣတရဗောဓိဒွယမူလတာယ စ ပဌမာယ ဗောဓိယာ အာဒိကလျာဏတာ၊ ဂုဏေဟိ ဝေမဇ္ဈဘာဝတော ဒုတိယာယ မဇ္ဈေကလျာဏတာ၊ တဒုဘယာဝရတာယ၊ တဒေါသာနတာယ စ သာသနဓမ္မဿ တတိယာယ ပရိယောသာနကလျာဏတာ ဝုတ္တာ။

ဧသောတိ သာသနဓမ္မော။ နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနတောတိ ဝိမုတ္တာယတနသီသေ ဌတွာ သဒ္ဓမ္မံ သုဏန္တဿ နီဝရဏာနံ ဝိက္ခမ္ဘနသမ္ဘဝတော။ ဝုတ္တံ ဟေတံ –

‘‘ယထာ ယထာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော သတ္ထာ ဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ အညတရော ဝါ ဂရုဋ္ဌာနိယော သဗြဟ္မစာရီ ၊ တထာ တထာ သော တတ္ထ လဘတိ အတ္ထဝေဒံ လဘတိ ဓမ္မဝေဒ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၅။၂၆)။

‘‘ယသ္မိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမယေ အရိယသာဝကော ဩဟိတသောတော ဓမ္မံ သုဏာတိ၊ ပဉ္စဿ နီဝရဏာနိ တသ္မိံ သမယေ ပဟီနာနိ ဟောန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၁၉) –

စ အာဒိ။ သမထဝိပဿနာသုခါဝဟနတောတိ သမထသုခဿ စ ဝိပဿနာသုခဿ စ သမ္ပာဒနတော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘သော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခ’’န္တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၇၉၊ မ။ နိ။ ၂။၁၃၈)။

တထာ –

‘‘ယတော ယတော သမ္မသတိ၊ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊

လဘတီ ပီတိပါမောဇ္ဇံ၊ အမတံ တံ ဝိဇာနတံ၊

အမာနုသီ ရတီ ဟောတိ၊ သမ္မာ ဓမ္မံ ဝိပဿတော’’တိ စ။ (ဓ။ ပ။ ၃၇၄၊ ၃၇၃)၊

တထာပဋိပန္နောတိ ယထာ သမထဝိပဿနာသုခံ အာဝဟတိ၊ ယထာ ဝါ သတ္ထာရာ အနုသိဋ္ဌံ၊ တထာ ပဋိပန္နော သာသနဓမ္မော။ တာဒိဘာဝါဝဟနတောတိ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာဝသေန ဣဋ္ဌာဒီသု တာဒိဘာဝဿ လောကဓမ္မေဟိ အနုပလေပဿ အာဝဟနတော။ ဧသ ဘဂဝါ ဝုတ္တနယေန တိဝိဓကလျာဏံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ယံ သာသနဗြဟ္မစရိယံ၊ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဉ္စ ပကာသေတိ၊ တံ ယထာနုရူပံ အတ္ထသမ္ပတ္တိယာ သာတ္ထံ၊ ဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိယာ သဗျဉ္ဇနန္တိ ယောဇနာ။

တတ္ထ အဝိသေသေန တိဿော သိက္ခာ၊ သကလော စ တန္တိဓမ္မော သာသနဗြဟ္မစရိယံ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ကတမေသာနံ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ ဗြဟ္မစရိယံ နစိရဋ္ဌိတိကံ အဟောသီ’’တိအာဒိ (ပါရာ။ ၁၈)။ သဗ္ဗသိက္ခာနံ မဏ္ဍဘူတသိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတော အရိယမဂ္ဂေါ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၃၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၈၆)။ ယထာနုရူပန္တိ ယထာရဟံ။ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟံ ဟိ သာသနဗြဟ္မစရိယံ အတ္ထသမ္ပတ္တိယာ သာတ္ထံ။ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ အတ္ထသမ္ပတ္တိယာတိ သမ္ပန္နတ္ထတာယ။ သမ္ပတ္တိအတ္ထော ဟိ ဣဓ သဟ-သဒ္ဒေါ။ ဣတရံ ပန ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန သာတ္ထံ၊ သဗျဉ္ဇနဉ္စ။ ယေ ပနေတ္ထ ‘‘ဝစနသဘာဝံ သာတ္ထံ၊ အတ္ထသဘာဝံ သဗျဉ္ဇန’’န္တိ ဝိဘဇိတွာ ဝဒန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ၊ တထာ ဝိဘတ္တဿ ပရိယတ္တိဓမ္မဿ အဘာဝတော။ သဒ္ဒတ္ထာ ဟိ အဘိန္နရူပါ ဝိယ ဟုတွာ ဝိနိယောဂံ ဂစ္ဆန္တိ။ တထာ ဟိ နေသံ လောကိယာမိဿီဘာဝံ ပဋိဇာနန္တိ။ သတိပိ ဝါ ဘေဒေ ‘‘သဗျဉ္ဇန’’န္တိ ဧတ္ထ ယဒိ တုလျယောဂေါ အဓိပ္ပေတော ‘‘သပုတ္တော အာဂတော’’တိအာဒီသု ဝိယ၊ ဧဝံ သတိ ‘‘အတ္ထပဋိသရဏာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟောထ၊ မာ ဗျဉ္ဇနပဋိသရဏာ’’တိ အတ္ထပ္ပဓာနဝါဒေါ ဗာဓိတော သိယာ၊ အထ ဝိဇ္ဇမာနတာမတ္တံ ‘‘သလောမကော သပက္ခကော’’တိအာဒီသု ဝိယ ဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိ အဂ္ဂဟိတာ သိယာ။ တသ္မာ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနန္တိ ဧတ္ထ နေတ္တိနယေနာပိ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘သင်္ကာသန…ပေ… သဗျဉ္ဇန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယဒိပိ နေတ္တိယံ ဗျဉ္ဇနမုခေန ဗျဉ္ဇနတ္ထဂ္ဂဟဏံ ဟောတီတိ ‘‘အက္ခရံ ပဒ’’န္တိအာဒိနာ (နေတ္တိ။ ၄ ဒွါဒသပဒ) ဗျဉ္ဇနပဒါနိ ပဌမံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ၊ ဣဓ ပန ပါဠိယံ ‘‘သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇန’’န္တိ အာဂတတ္တာ အတ္ထပဒါနိယေဝ ပဌမံ ဒဿေတုံ ‘‘သင်္ကာသနပကာသနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သင်္ခေပတော ကာသနံ ဒီပနံ သင်္ကာသနံ ‘‘မညမာနော ဘိက္ခု ဗဒ္ဓါ မာရဿ၊ အမညမာနော မုတ္တော’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၆၄) ဝိယ။ တတ္တကေန ဟိ တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဝိဒ္ဓံ။ တေနာဟ ‘‘အညာတံ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ။ ပဌမံ ကာသနံ ပကာသနံ။ အာဒိကမ္မသ္မိံ ဟိ အယံ ပသဒ္ဒေါ ‘‘ပညပေတိ ပဋ္ဌပေတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၂။၂၀) ဝိယ။ တိက္ခိန္ဒြိယာပေက္ခံ စေတံ ပဒဒွယံ ဥဒ္ဒေသဘာဝတော။ တိက္ခိန္ဒြိယော ဟိ သင်္ခေပတော ပဌမဉ္စ ဝုတ္တမတ္ထံ ပဋိပဇ္ဇတိ ။ သံခိတ္တဿ ဝိတ္ထာရဝစနံ၊ သကိံ ဝုတ္တဿ ပုန ဝစနဉ္စ ဝိဝရဏဝိဘဇနာနိ။ ယထာ ‘‘ကုသလာ ဓမ္မာ’’တိ သင်္ခေပတော သကိံယေဝ စ ဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာ? ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁) ဝိတ္ထာရတော ဝိဝရဏဝသေန၊ ဝိဘဇနဝသေန စ ပုန ဝစနံ။ မဇ္ဈိမိန္ဒြိယာပေက္ခမေတံ ပဒဒွယံ နိဒ္ဒေသဘာဝတော။ ဝိဝဋဿ ဝိတ္ထာရတရာဘိဓာနံ၊ ဝိဘတ္တဿ စ ပကာရေဟိ ဉာပနံ ဝေနေယျာနံ စိတ္တပရိတောသနံ ဥတ္တာနီကရဏပညာပနာနိ။ ယထာ ‘‘ဖဿော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၂) ဝိဝဋဝိဘတ္တဿ အတ္ထဿ ‘‘ကတမော တသ္မိံ သမယေ ဖဿော? ယော တသ္မိံ သမယေ ဖဿော ဖုသနာ သမ္ဖုသနာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၂) ဥတ္တာနီကိရိယာ၊ ပညာပနာ စ။ မုဒိန္ဒြိယာပေက္ခမေတံ ပဒဒွယံ ပဋိနိဒ္ဒေသဘာဝတော။ ‘‘ပညာပနပဋ္ဌပနဝိဝရဏဝိဘဇနဥတ္တာနီကရဏပကာသနအတ္ထပဒသမာယောဂတော’’တိပိ ပါဌော။

ကထံ ပနာယံ ပါဌဝိကပ္ပော ဇာတောတိ? ဝုစ္စတေ – နေတ္တိပါဠိယံ အာဂတနယေန ပုရိမပါဌော။ တတ္ထ ဟိ –

‘‘သင်္ကာသနာ ပကာသနာ၊

ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနုတ္တာနီကမ္မပညတ္တိ၊

ဧတေဟိ ဆဟိ ပဒေဟိ၊

အတ္ထော ကမ္မဉ္စ နိဒ္ဒိဋ္ဌ’’န္တိ။ (နေတ္တိ။ ၄ ဒွါဒသပဒ) –

ဒေသနာဟာရယောဇနာယ စ ဧတဿေဝတ္ထဿ ‘‘သင်္ကာသနာ ပကာသနာ’’တိအာဒိနာ အာဂတံ။ ပစ္ဆိမော ပန ‘‘ပညပေတိ ပဋ္ဌပေတိ ဝိဝရတိ ဝိဘဇတိ ဥတ္တာနီကရောတိ ‘ပဿထာ’တိ စာဟာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၀) သုတ္တေ အာဂတနယေန ဗျဉ္ဇနမတ္တကတော။ ဧဝဉ္စ နေသံ ဒွိန္နံ ပါဌာနံ ဝိသေသော၊ န အတ္ထတော။ တထာ ဟိ သင်္ခေပတော ‘‘ပဌမံ ဉာပနံ ပညာပနံ၊ ပဌမမေဝ ဌပနံ ပဋ္ဌပန’’န္တိ ဣမာနိ ပဒါနိ သင်္ကာသနပကာသနပဒေဟိ အတ္ထတော အဝိသိဋ္ဌာနိ။ ယဉ္စ ပုရိမပါဌေ ဆဋ္ဌံ ပဒံ ‘‘ပကာရတော ဉာပန’’န္တိ ပညာပနံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဒုတိယပါဌေ ပကာသနပဒေန ‘‘နိဗ္ဗိသေသံ ပကာရတော ကာသန’’န္တိ ကတွာ။ ယသ္မာ ဉာပနကာသနာနိ အတ္ထာဝဘာသနသဘာဝတာယ အဘိန္နာနိ၊ သဗ္ဗေသဉ္စ ဝေနေယျာနံ စိတ္တဿ တောသနံ၊ ဗုဒ္ဓိယာ စ နိသာနံ ယာထာဝတော ဝတ္ထုသဘာဝါဝဘာသနေ ဇာယတီတိ။ ဧဝံ အတ္ထပဒရူပတ္တာ ပရိယတ္တိအတ္ထဿ ယထာဝုတ္တဆအတ္ထပဒသမာယောဂတော သာတ္ထံ သာသနံ။

အက္ခရပဒဗျဉ္ဇနာကာရနိရုတ္တိနိဒ္ဒေသသမ္ပတ္တိယာတိ ဧတ္ထ ဥစ္စာရဏဝေလာယံ အပရိယောသိတေ ပဒေ ဝဏ္ဏော အက္ခရံ။ ‘‘ဧကက္ခရံ ပဒံ အက္ခရ’’န္တိ ဧကေ ‘‘အာ ဧဝံ ကိရ တ’’န္တိအာဒီသု အာ-ကာရာဒယော ဝိယ။ ‘‘ဝိသုဒ္ဓကရဏာနံ မနသာ ဒေသနာဝါစာယ အက္ခရဏတော အက္ခရ’’န္တိ အညေ။ ဝိဘတ္တိယန္တံ အတ္ထဉာပနတော ပဒံ။ သင်္ခေပတော ဝုတ္တံ ပဒါဘိဟိတံ အတ္ထံ ဗျဉ္ဇေတီတိ ဗျဉ္ဇနံ၊ ဝါကျံ။ ‘‘ကိရိယာပဒံ အဗျယကာရကဝိသေသနယုတ္တံ ဝါကျ’’န္တိ ဟိ ဝဒန္တိ။ ပကာရတော ဝါကျဝိဘာဂေါ အာကာရော။ အာကာရာဘိဟိတံ နိဗ္ဗစနံ နိရုတ္တိ။ နိဗ္ဗစနဝိတ္ထာရော နိဿေသုပဒေသတော နိဒ္ဒေသော။ ဧတေသံ အက္ခရာဒီနံ ဗျဉ္ဇနပဒါနံ သမ္ပတ္တိယာ သမ္ပန္နတာယ သဗျဉ္ဇနံ။

တတြာယမဿ အတ္ထပဒသမာယောဂေါ၊ ဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိ စ – အက္ခရေဟိ သင်္ကာသေတိ၊ ပဒေဟိ ပကာသေတိ၊ ဗျဉ္ဇနေဟိ ဝိဝရတိ၊ အာကာရေဟိ ဝိဘဇတိ၊ နိရုတ္တီဟိ ဥတ္တာနီကရောတိ၊ နိဒ္ဒေသေဟိ ပညပေတိ၊ တထာ အက္ခရေဟိ ဥဂ္ဃာဋေတွာ ပဒေဟိ ဝိနေတိ ဥဂ္ဃဋိတညုံ၊ ဗျဉ္ဇနေဟိ ဝိပဉ္စေတွာ အာကာရေဟိ ဝိနေတိ ဝိပဉ္စိတညုံ၊ နိရုတ္တီဟိ နေတွာ နိဒ္ဒေသေဟိ ဝိနေတိ နေယျံ။ ဧဝဉ္စာယံ ဓမ္မော ဥဂ္ဃဋိယမာနော ဥဂ္ဃဋိတညုံ ဝိနေတိ၊ ဝိပဉ္စိယမာနော ဝိပဉ္စိတညုံ၊ နိယျမာနော နေယျံ။ တတ္ထ ဥဂ္ဃဋနာ အာဒိ၊ ဝိပဉ္စနာ မဇ္ဈေ၊ နယနမန္တေ။ ဧဝံ တီသု ကာလေသု တိဓာ ဒေသိတော ဒေါသတ္တယဝိဓမနော ဂုဏတ္တယာဝဟော တိဝိဓဝေနေယျဝိနယနောတိ။ ဧဝမ္ပိ တိဝိဓကလျာဏောယံ ဓမ္မော အတ္ထဗျဉ္ဇနပါရိပူရိယာ ‘‘သာတ္ထော သဗျဉ္ဇနော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော ‘‘ပရိပုဏ္ဏော၊ ပရိသုဒ္ဓါ’’တိ စ။

အတ္ထဂမ္ဘီရတာတိအာဒီသု အတ္ထော နာမ တန္တိအတ္ထော။ ဓမ္မော တန္တိ။ ပဋိဝေဓော တန္တိယာ၊ တန္တိအတ္ထဿ စ ယထာဘူတာဝဗောဓော။ ဒေသနာ မနသာ ဝဝတ္ထာပိတာယ တန္တိယာ ဒေသနာ။ တေ ပနေတေ အတ္ထာဒယော ယသ္မာ သသာဒီဟိ ဝိယ မဟာသမုဒ္ဒေါ မန္ဒဗုဒ္ဓီဟိ ဒုက္ခောဂါဟာ၊ အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌာ စ၊ တသ္မာ ဂမ္ဘီရာ။ အထ ဝါ အတ္ထော နာမ ဟေတုဖလံ။ ဓမ္မော ဟေတု။ ဒေသနာ ပညတ္တိ၊ ယထာဓမ္မံ ဓမ္မာဘိလာပေါ၊ အနုလောမပဋိလောမသင်္ခေပဝိတ္ထာရာဒိဝသေန ဝါ ကထနံ။ ပဋိဝေဓော အဘိသမယော၊ အတ္ထာနုရူပံ ဓမ္မေသု၊ ဓမ္မာနုရူပံ အတ္ထေသု၊ ပညတ္တိပထာနုရူပံ ပညတ္တီသု အဝဗောဓော၊ တေသံ တေသံ ဝါ ဓမ္မာနံ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗော သလက္ခဏသင်္ခါတော အဝိပရီတသဘာဝေါ။ တေပိ စေတေ အတ္ထာဒယော ယသ္မာ အနုပစိတကုသလသမ္ဘာရေဟိ ဒုပ္ပညေဟိ သသာဒီဟိ ဝိယ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဒုက္ခောဂါဟာ၊ အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌာ စ၊ တသ္မာ ဂမ္ဘီရာ။ တေသု ပဋိဝေဓဿာပိ အတ္ထသန္နိဿိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အတ္ထဂမ္ဘီရတာပဋိဝေဓဂမ္ဘီရတာဟိ သာတ္ထ’’န္တိ အတ္ထဂုဏဒီပနတော။ တာသံ ဓမ္မဒေသနာနံ ဗျဉ္ဇနသန္နိဿိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဓမ္မဂမ္ဘီရတာဒေသနာဂမ္ဘီရတာဟိ သဗျဉ္ဇန’’န္တိ တာသံ ဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိဒီပနတော။

အတ္ထေသု ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ။ အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါသု ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါတိ ဣမိဿာပိ ပဋိသမ္ဘိဒါယ အတ္ထဝိသယတ္တာ အာဟ ‘‘အတ္ထပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါဝိသယတော သာတ္ထ’’န္တိ၊ အတ္ထသမ္ပတ္တိယာ အသတိ တဒဘာဝတော။ ဓမ္မောတိ တန္တိ ။ နိရုတ္တီတိ တန္တိပဒါနံ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝစနံ။ တတ္ထ ပဘေဒဂတာနိ ဉာဏာနိ ဓမ္မနိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါတိ အာဟ ‘‘ဓမ္မနိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါဝိသယတော သဗျဉ္ဇနန္တိ၊ အသတိ ဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိယာ တဒဘာဝတော။ ပရိက္ခကဇနပ္ပသာဒကန္တိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ဟေတုအတ္ထော။ ယသ္မာ ပရိက္ခကဇနာနံ ကိံကုသလဂဝေသီနံ ပသာဒါဝဟံ၊ တသ္မာ သာတ္ထံ။ အတ္ထသမ္ပန္နန္တိ ဖလေန ဟေတုနော အနုမာနံ နဒီပူရေန ဝိယ ဥပရိ ဝုဋ္ဌိပ္ပဝတ္တိယာ။ သာတ္ထကတာ ပနဿ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယတာယ၊ သာ ပရမဂမ္ဘီရသဏှသုခုမဘာဝတော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ဂမ္ဘီရော ဒုဒ္ဒသော’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၈)။ လောကိယဇနပ္ပသာဒကန္တိ သဗျဉ္ဇနန္တိ ယသ္မာ လောကိယဇနဿ ပသာဒါဝဟံ၊ တသ္မာ သဗျဉ္ဇနံ။ လောကိယဇနော ဟိ ဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိယာ တုဿတိ၊ ဣဓာပိ ဖလေန ဟေတုနော အနုမာနံ။ သဗျဉ္ဇနတာ ပနဿ သဒ္ဓေယျတာယ၊ သာ အာဒိကလျာဏာဒိဘာဝတော ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အထ ဝါ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယတော သာတ္ထ’’န္တိ ပညာပဒဋ္ဌာနတာယ အတ္ထသမ္ပန္နတံ အာဟ၊ တတော ပရိက္ခကဇနပ္ပသာဒကံ။ သဒ္ဓေယျတော သဗျဉ္ဇနန္တိ သဒ္ဓါပဒဋ္ဌာနတာယ ဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နတံ၊ တတော လောကိယဇနပ္ပသာဒကန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဂမ္ဘီရာဓိပ္ပာယတော သာတ္ထန္တိ အဓိပ္ပာယတော အဂါဓာပါရတာယ အတ္ထသမ္ပန္နံ အညထာ တဒဘာဝတော။ ဥတ္တာနပဒတော သဗျဉ္ဇနန္တိ သုဗောဓသဒ္ဒတာယ ဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နံ၊ ပရမဂမ္ဘီရဿပိ အတ္ထဿ ဝေနေယျာနံ သုဝိညေယျဘာဝါပါဒနတော။ သဗ္ဗောပေသ ပဌမဿ အတ္ထဒွယဿ ပဘေဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တထာ စေဝ တတ္ထ တတ္ထ သံဝဏ္ဏိတံ။ တထာ ဟေတ္ထ ဝိကပ္ပဿ၊ သမုစ္စယဿ ဝါ အဂ္ဂဟဏံ။ ဥပနေတဗ္ဗဿာတိ ပက္ခိပိတဗ္ဗဿ ဝေါဒါနတ္ထဿ အဝုတ္တဿ အဘာဝတော။ သကလပရိပုဏ္ဏဘာဝေနာတိ သဗ္ဗဘာဂေဟိ ပရိပုဏ္ဏတာယ။ အပနေတဗ္ဗဿာတိ သံကိလေသဓမ္မဿ။

ပဋိပတ္တိယာတိ သီလဝိသုဒ္ဓိယာဒိသမ္မာပဋိပတ္တိယာ၊ တန္နိမိတ္တံ။ အဓိဂမဗျတ္တိတောတိ သစ္စပဋိဝေဓေန အဓိဂမဝေယျတ္တိယသဗ္ဘာဝတော သာတ္ထံ ကပိလဝတာဒိ ဝိယ တုစ္ဆံ နိရတ္ထကံ အဟုတွာ အတ္ထသမ္ပန္နန္တိ ကတွာ။ ပရိယတ္တိယာတိ ပရိယတ္တိဓမ္မပရိစယေန။ အာဂမဗျတ္တိတောတိ ဒုရက္ခာတဓမ္မေသု ပရိစယံ ကရောန္တဿ ဝိယ သမ္မောဟံ အဇနေတွာ ဗာဟုသစ္စဝေယျတ္တိယသဗ္ဘာဝတော သဗျဉ္စနံ။ ဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိယာ ဟိ သတိ အာဂမဗျတ္တီတိ။ သီလာဒိပဉ္စဓမ္မက္ခန္ဓယုတ္တတောတိ သီလာဒီဟိ ပဉ္စဟိ ဓမ္မကောဋ္ဌာသေဟိ အဝိရဟိတတ္တာ။ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ အနဝသေသေန သမန္တတော ပုဏ္ဏံ ပူရိတံ။ နိရုပက္ကိလေသတောတိ ဒိဋ္ဌိမာနာဒိဥပက္ကိလေသာဘာဝတော။ နိတ္ထရဏတ္ထာယာတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိဿရဏာယ။ လောကာမိသနိရပေက္ခတောတိ ကထဉ္စိပိ တဏှာသန္နိဿယဿ အနိဿယနတော။

ဧဝံ အာဒိကလျာဏတာဒိအပဒေသေန သတ္ထု ပုရိမဝေသာရဇ္ဇဒွယဝသေန ဓမ္မဿ သွာက္ခာတတံ ဝိဘာဝေတွာ ဣဒါနိ ပစ္ဆိမဝေသာရဇ္ဇဒွယဝသေနာပိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အတ္ထဝိပလ္လာသာဘာဝတော ဝါ သုဋ္ဌု အက္ခာတောတိ သွာက္ခာတော’’တိ ဝတွာ တမတ္ထံ ဗျတိရေကမုခေန ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိပလ္လာသမာပဇ္ဇတီတိ တေသံ ဓမ္မေ ‘‘အန္တရာယိကာ’’တိ ဝုတ္တဓမ္မာနံ ဝိပါကာဒီနံ အန္တရာယိကတ္တာဘာဝတော ဧကံသေန အပါယူပပတ္တိဟေတုတာယ အဘာဝတော။ နိယျာနိကတ္တာဘာဝတောတိ အတမ္မယတာဘာဝတော၊ သံသာရတော စ နိယျာနိကာတိ ဝုတ္တဓမ္မာနံ ဧကစ္စယညကိရိယာပကတိပုရိသန္တရညာဏာဒီနံ တတော နိယျာနိကတ္တာဘာဝတော ဝိပရီတော ဧဝ ဟောတိ။ တေနာတိ အတ္ထဿ ဝိပလ္လာသာပဇ္ဇနေန။ တေ အညတိတ္ထိယာ။ တထာဘာဝါနတိက္ကမနတောတိ ကမ္မန္တရာယာဒီနံ ပဉ္စန္နံ အန္တရာယိကဘာဝဿ အရိယမဂ္ဂဓမ္မာနံ နိယျာနိကဘာဝဿ ကဒါစိပိ အနတိဝတ္တနတော။

နိဗ္ဗာနာနုရူပါယ ပဋိပတ္တိယာတိ အဓိဂန္တဗ္ဗဿ သဗ္ဗသင်္ခတဝိနိဿဋဿ နိဗ္ဗာနဿ အနုရူပါယ သဗ္ဗသင်္ခါရနိဿရဏူပါယဘူတာယ သပုဗ္ဗဘာဂါယ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ အက္ခာတတ္တာတိ ယောဇနာ။ ပဋိပဒါနုရူပဿာတိ သဗ္ဗဒုက္ခနိယျာနိကဘူတာ အာရမ္မဏကရဏမတ္တေနာပိ ကိလေသေဟိ အနာမသနီယာ ယာဒိသီ ပဋိပဒါ၊ တဒနုရူပဿ။ သုပညတ္တာတိ သီလာဒိက္ခန္ဓတ္တယသင်္ဂဟိတာ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိပ္ပဘေဒါ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ ပဟာယိကဘာဝေန သုဋ္ဌု သမ္မဒေဝ ဝိဟိတာ။ သံသန္ဒတိ ကိလေသမလဝိသုဒ္ဓိတာယ သမေတိ။ ဧဝံ မဂ္ဂနိဗ္ဗာနာနံ ပဋိပဒါပဋိပဇ္ဇနီယဘာဝေဟိ အညမညာနုရူပတာယ သွာက္ခာတတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တိဝိဓဿာပိ လောကုတ္တရဓမ္မဿ ပစ္စေကံ သွာက္ခာတတံ ဒဿေတုံ ‘‘အရိယမဂ္ဂေါ စေတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အန္တဒွယန္တိ သဿတုစ္ဆေဒံ၊ ကာမသုခအတ္တကိလမထာနုယောဂံ၊ လီနုဒ္ဓစ္စံ၊ ပတိဋ္ဌာနာယူဟနန္တိ ဧဝံ ပဘေဒံ အန္တဒွယံ။ အနုပဂမ္မာတိ အနုပဂန္တွာ၊ အနုပဂမနဟေတု ဝါ။ ပဋိပဿဒ္ဓကိလေသာနီတိ သုဋ္ဌု ဝူပသန္တကိလေသာနိ၊ ပဋိပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနဝသေန သမ္မဒေဝ ပဟီနဒေါသာနိ။ သဿတာဒိသဘာဝဝသေနာတိ ‘‘သဿတဉ္စ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမိ အမတဉ္စ တာဏဉ္စ လေဏဉ္စာ’’တိအာဒိနာ တေသု တေသု သုတ္တေသု သဿတာဒိဘာဝကိတ္တနဝသေန။

၁၄၈။ ‘‘ရာဂါဒီနံ အဘာဝံ ကရောန္တေန အရိယပုဂ္ဂလေန သာမံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ ဣမိနာ ‘‘အရိယမဂ္ဂေန မမ ရာဂါဒယော ပဟီနာ’’တိ သယံ အတ္တနာ အနညနေယျေန ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ သန္ဒိဋ္ဌိ၊ သန္ဒိဋ္ဌိ ဧဝ သန္ဒိဋ္ဌိကော။

တေနတေန အရိယသာဝကေန ပရသဒ္ဓါယ ပရဿ သဒ္ဒဟနေန ပရနေယျေန ဂန္တဗ္ဗတံ ဟိတွာ ဉာပေတဗ္ဗတံ ပဟာယ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေန ကရဏဘူတေန။ ပသတ္ထာ ဒိဋ္ဌိ သန္ဒိဋ္ဌိ ယထာ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။ အရိယမဂ္ဂေါ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တာယ သန္ဒိဋ္ဌိယာ ကိလေသေ ဇယတိ၊ အရိယဖလံ တာယ ဧဝ အတ္တနော ကာရဏဘူတာယ၊ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏကရဏေန အတ္တနော ဝိသယီဘူတာယ သန္ဒိဋ္ဌိယာ ကိလေသေ ဇယတီတိ ယောဇနာ။

ဘာဝနာဘိသမယဝသေန မဂ္ဂဓမ္မော။ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယဝသေန နိဗ္ဗာနဓမ္မော။ ဖလမ္ပိ ဟေဋ္ဌိမံ သကဒါဂါမိဝိပဿနာဒီနံ ပစ္စယဘာဝေန ဥပရိ မဂ္ဂါဓိဂမဿ ဥပနိဿယဘာဝတော ပရိယာယတော ‘‘ဒိဿမာနော ဝဋ္ဋဘယံ နိဝတ္တေတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတိ။

၁၄၉။ နာဿကာလောတိ နာဿ အာဂမေတဗ္ဗော ကာလော အတ္ထိ။ ယထာ ဟိ လောကိယကုသလဿ ‘‘ဥပပဇ္ဇေ၊ အပရပရိယာယေ’’တိအာဒိနာ ဖလဒါနံ ပတိ အာဂမေတဗ္ဗော ကာလော အတ္ထိ၊ န ဧဝမေတဿာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘န ပဉ္စာဟာ’’တိအာဒိ။ ပကဋ္ဌောတိ ဒူရော။ ဖလဒါနံ ပတိ ကာလော ပကဋ္ဌော အဿာတိ ကာလိကော၊ ကာလန္တရဖလဒါယီ။ တေနာဟ ‘‘အတ္တနော ဖလဒါနေ’’တိ။ ပတ္တောတိ ဥပနီတော။ ဣဒန္တိ ‘‘အကာလိကော’’တိ ပဒံ။

၁၅၀။ ဝိဓိန္တိ ဝိဓာနံ၊ ‘‘ဧဟိ ပဿာ’’တိ ဧဝံပဝတ္တဝိဓိဝစနံ။ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာတိ ပရမတ္ထတော ဥပလဗ္ဘမာနတ္တာ။ ပရိသုဒ္ဓတ္တာတိ ကိလေသမလဝိရဟေန သဗ္ဗထာ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ။ အမနုညမ္ပိ ကဒါစိ ပယောဇနဝသေန ယထာသဘာဝပ္ပကာသနေန ဒဿေတဗ္ဗံ ဘဝေယျာတိ တဒဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မနုညဘာဝပ္ပကာသနေနာ’’တိ။

၁၅၁။ ဥပနေတဗ္ဗောတိ ဥပနေယျော၊ ဥပနေယျောဝ ဩပနေယျိကောတိ ဣမဿ အတ္ထဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ အာဟ ‘‘ဥပနေတဗ္ဗောတိ ဩပနေယျိကော’’တိ။ စိတ္တေ ဥပနယနံ ဥပ္ပာဒနန္တိ အာဟ ‘‘ဣဒံ သင်္ခတေ လောကုတ္တရဓမ္မေ ယုဇ္ဇတီ’’တိ။ စိတ္တေ ဥပနယနန္တိ ပန အာရမ္မဏဘူတဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏဘာဝူပနယနေ အဓိပ္ပေတေ အသင်္ခတေပိ ယုဇ္ဇေယျ ‘‘အာရမ္မဏကရဏသင်္ခါတံ ဥပနယနံ အရဟတီတိ ဩပနေယျိကော’’တိ။ အလ္လီယနန္တိ ဖုသနံ။ နိဗ္ဗာနံ ဥပနေတိ အရိယပုဂ္ဂလန္တိ အဓိပ္ပာယော။

၁၅၂။ ဝိညူဟီတိ ဝိဒူဟိ၊ ပဋိဝိဒ္ဓသစ္စေဟီတိ အတ္ထော။ တေ ပန ဧကံသတော ဥဂ္ဃဋိတညူအာဒယော ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဥဂ္ဃဋိတညူအာဒီဟီ’’တိ။ ‘‘ပစ္စတ္တ’’န္တိ ဧတဿ ‘‘ပတိ အတ္တနီ’’တိ ဘုမ္မဝသေန အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘အတ္တနိ အတ္တနီ’’တိ။ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ၊ ကထံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဘာဝိတော မေ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘မေ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ပစ္စတ္တ’’န္တိ ပဒေန ဝုတ္တမတ္ထံ အနွယတော ဒဿေတွာ ပုန ဗျတိရေကေန ဒဿေတုံ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။ ‘‘ဝိညူဟီ’’တိ ဣဒံ အန္တောဂဓာဝဓာရဏန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဗာလာနံ ပန အဝိသယော စေသာ’’တိ အာဟ။

ဧဝံ အာဒိကလျာဏတာဒိနာ အညမညဿ အနုရူပဒေသနာယ ဓမ္မဿ သွာက္ခာတတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပုရိမဿ ပုရိမဿ ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ ပဒံ ကာရဏဝစနန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သန္ဒိဋ္ဌိကတ္တာတိ ယသ္မာ အယံ ဓမ္မော ဝုတ္တနယေန သာမံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ သန္ဒိဋ္ဌိယာ ကိလေသေ ဝိဒ္ဓံသေတိ၊ သန္ဒဿနဉ္စ အရဟတိ၊ တသ္မာ သွာက္ခာတော ဒုရက္ခာတေ တိတ္ထိယဓမ္မေ တဒဘာဝတော။ ဣမိနာ နယေန သေသပဒေသုပိ ယထာရဟံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၁၅၃။ တဿေဝန္တိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဗုဒ္ဓါနုဿတိယံ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃။ သင်္ဃာနုဿတိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၅၄။ အရိယသင်္ဃဂုဏာတိ အာရကတ္တာ ကိလေသေဟိ၊ အနယေ န ဣရိယနတော၊ အယေ စ ဣရိယနတော၊ သဒေဝကေန စ လောကေန ‘‘သရဏ’’န္တိ အရဏီယတော အရိယော စ သော သင်္ဃော စ၊ အရိယာနံ ဝါ သင်္ဃော အရိယသင်္ဃော၊ တဿ ဂုဏာ။

၁၅၅။ ယံ သမ္မာပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ‘‘သုဋ္ဌု ပဋိပန္နော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သာ အရိယမဂ္ဂပဋိပဒါ ပဋိပက္ခဓမ္မေ အနိဝတ္တိဓမ္မေ ကတွာ ပဇဟနတော ပယောဇနာဘာဝါ သယမ္ပိ အနိဝတ္တိဓမ္မာ၊ အဓိဂန္တဗ္ဗဿ စ နိဗ္ဗာနဿ ဧကံသတော အနုလောမီတိ။ တတော ဧဝ အပစ္စနီကာ၊ အနုဓမ္မဘူတာ စ၊ တဿာ စ ပဋိပန္နတ္တာ အရိယသင်္ဃော ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော’’တိ ဝုတ္တောတိ ဒဿေတုံ ‘‘သုဋ္ဌု ပဋိပန္နော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘အနိဝတ္တိပဋိပဒ’’န္တိ ဣမိနာ ဥဇုပ္ပဋိပတ္တိံ ဒဿေတိ။ ပုနပ္ပုနံ နိဝတ္တနေ ဟိ သတိ ဥဇုပ္ပဋိပတ္တိ န ဟောတိ။ ‘‘အနုလောမပဋိပဒံ အပစ္စနီကပဋိပဒ’’န္တိ ဣမိနာ ဉာယပ္ပဋိပတ္တိံ။ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗဿ ဟိ နိဗ္ဗာနဿ အနုလောမနေန၊ အပစ္စနီကတာယ စဿာ ဉာယတော။ ‘‘ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒ’’န္တိ ဣမိနာ သာမီစိပ္ပဋိပတ္တိံ အနုစ္ဆဝိကဘာဝဒီပနတော။ ဧတေန ပဌမပဒဿ ပပဉ္စနိဒ္ဒေသော၊ ဣတရာနိ တီဏိ ပဒါနီတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ယသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ။

ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇနေန ကိစ္စသိဒ္ဓိတော အရိယဘာဝါဝဟံ သဝနံ သက္ကစ္စသဝနံ နာမာတိ ဝုတ္တံ ‘‘သက္ကစ္စံ သုဏန္တီတိ သာဝကာ’’တိ၊ တေန အရိယာ ဧဝ နိပ္ပရိယာယတော သတ္ထု သာဝကာ နာမာတိ ဒဿေတိ။ သီလဒိဋ္ဌိသာမညတာယာတိ အရိယေန သီလေန၊ အရိယာယ စ ဒိဋ္ဌိယာ သမာနဘာဝေန။ အရိယာနဉှိ သီလဒိဋ္ဌိယော မဇ္ဈေ ဘိန္နသုဝဏ္ဏံ ဝိယ နိန္နာနာကရဏံ မဂ္ဂေနာဂတတ္တာ။ တေန တေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတာပိ သံဟတာဝ။ တေနာဟ ‘‘သင်္ဃာတဘာဝမာပန္နော’’တိ။ မာယာသာဌေယျာဒိပါပဓမ္မသမုစ္ဆေဒေန ဥဇု။ တတော ဧဝ ဂေါမုတ္တဝင်္ကာဘာဝေန အဝင်္ကာ။ စန္ဒလေခါဝင်္ကာဘာဝေန အကုဋိလာ။ နင်္ဂလကောဋိဝင်္ကာဘာဝေန အဇိမှာ။ အဝင်္ကာဒိဘာဝေန ဝါ ဥဇု။ ပရိသုဒ္ဓဋ္ဌေန အရိယာ။ အပဏ္ဏကဘာဝေန ဉာယတိ ကမတိ နိဗ္ဗာနံ၊ တံ ဝါ ဉာယတိ ပဋိဝိဇ္ဈီယတိ ဧတေနာတိ ဉာယော။ ဝဋ္ဋဒုက္ခနိယျာနာယ အနုစ္ဆဝိကတ္တာ။ အနုရူပတ္တာ သာမီစိ ဩပါယိကာတိပိ သင်္ခံ သမညံ ဂတာ သမ္မာပဋိပတ္တိ၊ တာယ သမင်္ဂိတာယ သုပ္ပဋိပန္နာ ‘‘သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇန္တီ’’တိ ကတွာ။ ဝတ္တမာနတ္ထော ဟိ အယံ ပဋိပန္န-သဒ္ဒေါ ယထာ ‘‘သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နော’’တိ (ပု။ ပ။ ၂၀၆)။ အတီတံ ပဋိပဒန္တိ ယထာဝုတ္တမဂ္ဂသမ္မာပဋိပတ္တိံ ဝဒတိ။ ဥဘယေန စ သာမညနိဒ္ဒေသေန၊ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နာ စ သုပ္ပဋိပန္နာ စ သုပ္ပဋိပန္နာ’’တိ ဧကသေသနယေန ဝါ ဂဟိတာနံ သမူဟော ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော’’တိ ဝုတ္တောတိ ဒဿေတိ။

ဧဝံ အာဒိပဒတ္ထနိဒ္ဒေသဘာဝေန ဣတရပဒါနံ အတ္ထံ ဝတွာ ဣဒါနိ စတုန္နမ္ပိ ပဒါနံ အဝေါမိဿကံ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယထာနုသိဋ္ဌန္တိ သတ္ထာရာ ယထာ အနုသိဋ္ဌံ၊ တထာ အနုသာသနီအနုရူပန္တိ အတ္ထော။ အပဏ္ဏကပဋိပဒန္တိ အဝိရဇ္ဈနကပဋိပဒံ၊ အနဝဇ္ဇပဋိပတ္တိန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ သွာက္ခာတေ ဓမ္မဝိနယေ အပဏ္ဏကပဋိပဒံ ပဋိပန္နတ္တာတိ ဧဝံ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ပုရိမပဒေန သမ္ဗန္ဓေ ဒုတိယပဒံ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ နနု စ ဒုတိယပဒေန သမ္ဗန္ဓေပိ ပဌမံ ပဒံ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ? န တဿ ပဌမံ အပေက္ခိတတ္တာ။ သာ ပန သာဝကာနံ အပဏ္ဏကပဋိပဒါ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဒါတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပန္နတ္တာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ။ ဥဘယဿာပိ ဝါ သုပ္ပဋိပန္နဘာဝသာဓနတ္တာ ဥဘယံ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ပိ-သဒ္ဒေန ဥဘယံ သမုစ္စိနောတိ။

ကိလေသဇိမှဝသေန အန္တဒွယဂါဟောတိ သဗ္ဗသော တံ ပဟာယ သမ္မာပဋိပဒါ ကာယာဒိဝင်္ကပ္ပဟာယိနီ ဥဇုပ္ပဋိပတ္တိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘မဇ္ဈိမာယ ပဋိပဒါယ…ပေ… ဥဇုပ္ပဋိပန္နော’’တိ။

ဉာယော နာမ ယုတ္တပ္ပတ္တပဋိပတ္တိ၊ နိဗ္ဗာနဉ္စ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထတာယ အာဒိတ္တံ စေလံ၊ သီသံ ဝါ အဇ္ဈုပေက္ခိတွာပိ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗမေဝါတိ အာဟ ‘‘ဉာယော ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာန’’န္တိ။ နိဗ္ဗာယနကိရိယာမုခေန စေတ္ထ နိဗ္ဗာနံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ၊ မဂ္ဂဉာဏာဒီဟိ ဝါ ဉာယတိ ပဋိဝိဇ္ဈီယတိ သစ္ဆိကရီယတိ စာတိ ဉာယော နိဗ္ဗာနန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဂုဏသမ္ဘာဝနာယ ပရေဟိ ကယိရမာနံ ပစ္စုပဋ္ဌာနာဒိသာမီစိကမ္မံ အရဟန္တီတိ သာမီစိကမ္မာရဟာ။

၁၅၆။ ယဒိဒန္တိ အန္တောဂဓလိင်္ဂဝစနဘေဒေါ နိပါတောတိ တဿ ဝစနဘေဒေန အတ္ထမာဟ ‘‘ယာ ဣမာနီ’’တိ။ ဧဝန္တိ ပကာရတ္ထေ နိပါတော၊ ဣမိနာ ပကာရေနာတိ အတ္ထော။ တေန ဣတရာနိ တီဏိ ယုဂဠာနိ ဒဿိတာနိ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂဠာနိ ဟောန္တီ’’တိ။ ဧတန္တိ ဧတံ ‘‘ပုရိသပုဂ္ဂလာ’’တိ ဗဟုဝစနဝသေန ဝုတ္တံ ပဒံ။ ပုရိသာ စ တေ ပုဂ္ဂလာ စ ပုရိသပုဂ္ဂလာ။ တတ္ထ ‘‘ပုရိသာ’’တိ ဣမိနာ ပဌမာယ ပကတိယာ ဂဟဏံ၊ ‘‘ပုဂ္ဂလာ’’တိ ပန ဒုတိယာယပိ သတ္တသာမညေနာတိ ဧဝံ ဝါ ဧတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ ကီဒိသာနံ? အာနေတွာ ဟုနိတဗ္ဗာနန္တိ အဓိကာရတော ပါကဋောယမတ္ထော။ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဝါ ပစ္စတ္တဝစနံ ‘‘စတုန္နံ ပစ္စယာန’’န္တိ ပဒံ အပေက္ခိတွာ သာမိဝသေန ပရိဏာမေတဗ္ဗံ၊ အညထာ ယေသံ ကေသဉ္စိ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ ‘‘အာဟုန’’န္တိ သမညာ သိယာ။ အာဟုနံ အရဟတီတိ ဝါ အာဟုနေယျော။ သက္ကာဒီနမ္ပိ ဝါ အာဟဝနန္တိ သက္ကာဒီဟိပိ ဒိယျမာနံ ဒါနံ။ ယတ္ထ ဟုတံ မဟပ္ဖလန္တိ ယသ္မိံ အာဝဟနီယဂ္ဂိမှိ ဟုတံ ဒဓိအာဒိ အာဟုနေယျဂ္ဂိဂဟပတဂ္ဂိဒက္ခိဏေယျဂ္ဂီသု ဟုတတော ဥဠာရဖလန္တိ တေသံ ဗြာဟ္မဏာနံ လဒ္ဓိ။ ဟုတန္တိ ဒိန္နံ။ နိကာယန္တရေတိ သဗ္ဗတ္ထိကဝါဒိနိကာယေ။

ဌပေတွာ ၁၆၅ တေတိ တေ ပိယမနာပေ ဉာတိမိတ္တေ အပနေတွာ၊ တေသံ အဒတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧသ ဧသော။ ဧကဗုဒ္ဓန္တရေ စ ဒိဿတီတိ ဧကသ္မိံ ဗုဒ္ဓန္တရေ ဝီတိဝတ္တေ ဒိဿတိ။ စ-သဒ္ဒေန ကဒါစိ အသင်္ချေယျေပိ ကပ္ပေ ဝီတိဝတ္တေတိ ဒဿေတိ။ အဗ္ဗောကိဏ္ဏန္တိ ပဋိပက္ခေဟိ အဝေါမိဿံ၊ ကိရိယာဝိသေသကဉ္စေတံ။ ပိယမနာပတ္တကရဓမ္မာ နာမ သီလာဒယော၊ တေ အရိယသင်္ဃေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ။ အယံ ဟေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ဉာတိမိတ္တာ ဝိပ္ပယုတ္တာ န စိရဿေဝ သမာဂစ္ဆန္တိ၊ အနဝဋ္ဌိတာ စ တေသု ပိယမနာပတာ၊ န ဧဝမရိယသင်္ဃော။ တသ္မာ သင်္ဃောဝ ပါဟုနေယျောတိ။ ပုဗ္ဗကာရန္တိ အဂ္ဂကိရိယံ။ သဗ္ဗပ္ပကာရေနာတိ အာဒရဂါရဝဗဟုမာနာဒိနာ၊ ဒေယျဓမ္မဿ သက္ကစ္စကရဏာဒိနာ စ သဗ္ဗေန ပကာရေန။ သွာယံ ပါဟဝနီယ-သဒ္ဒေါ ‘‘ပါဟုနေယျော’’တိ ဝုစ္စတိ ပရိယာယဘာဝေန။

ဒက္ခန္တိ ဧတာယ သတ္တာ ယထာဓိပ္ပေတာဟိ သမ္ပတ္တီဟိ ဝဍ္ဎန္တီတိ ဒက္ခိဏာ။ တထာဘာဝကရဏေန ဒက္ခိဏံ အရဟတိ။ ယထာ ဥဠာရာတိဝိပုလုဒြယလာဘေန ဝိသောဓိတံ နာမ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဒက္ခိဏာ ဝိပုလဖလတာယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘မဟပ္ဖလကရဏတာယ ဝိသောဓေတီ’’တိ။

ပုညတ္ထိကေဟိ အဉ္ဇလိ ကရဏီယာ ဧတ္ထာတိ အဉ္ဇလိကရဏီယော။

ယဒိပိ ပါဠိယံ ‘‘အနုတ္တရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ နတ္ထိ ဣတော ဥတ္တရံ ဝိသိဋ္ဌန္တိ ဟိ အနုတ္တရံ။ သမမ္ပိဿ ပန နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အသဒိသ’’န္တိ အာဟ။ ခိတ္တံ ဝုတ္တံ ဗီဇံ မဟပ္ဖလဘာဝကရဏေန တာယတိ ရက္ခတိ၊ ခိပန္တိ ဝပန္တိ ဧတ္ထ ဗီဇာနီတိ ဝါ ခေတ္တံ၊ ကေဒါရာဒိ၊ ခေတ္တံ ဝိယ ခေတ္တံ၊ ပုညာနံ ခေတ္တံ ပုညက္ခေတ္တံ။ သေသံ ဗုဒ္ဓါနုဿတိယံ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄။ သီလာနုဿတိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၅၈။ အဟော ဝတ သီလာနိ အခဏ္ဍာနိ၊ အဟော ဝတ အစ္ဆိဒ္ဒါနီတိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အဟော ဝတာတိ စ သမ္ဘာဝနေ နိပါတော။ တေနာဟ ‘‘အခဏ္ဍတာဒိဂုဏဝသေနာ’’တိ။ အခဏ္ဍဘာဝါဒိသမ္ပတ္တိဝသေနာတိ အတ္ထော။ ပရဿ သီလာနိ အနုဿရိယမာနာနိ ပိယမနာပဘာဝါဝဟနေန ကေဝလံ မေတ္တာယ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောန္တိ၊ န ဝိသုံ ကမ္မဋ္ဌာနန္တိ အာဟ ‘‘အတ္တနော သီလာနိ အနုဿရိတဗ္ဗာနီ’’တိ။ စာဂါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

ယေသန္တိ သီလာဒီနံ။ ပဋိပါဋိယာ သမာဒါနေ သမာဒါနက္ကမေန၊ ဧကဇ္ဈံ သမာဒါနေ ဥဒ္ဒေသက္ကမေန သီလာနံ အာဒိအန္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပရိယန္တေ ဆိန္နသာဋကော ဝိယာတိ ဝတ္ထန္တေ၊ ဒသန္တေ ဝါ ဆိန္နဝတ္ထံ ဝိယ၊ ဝိသဒိသူဒါဟရဏံ စေတံ။ ဧဝံ သေသာနိပိ ဥဒါဟရဏာနိ။ ဝိနိဝေဓဝသေန ဆိန္နသာဋကော ဝိနိဝိဒ္ဓသာဋကော။ ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေန ဂါဝီ ဝိယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗလရဟိတာနိ ဝါ အသဗလာနိ။ တထာ အကမ္မာသာနိ။ သတ္တဝိဓမေထုနသံယောဂေါ ဟေဋ္ဌာ သီလကထာယံ ဝုတ္တော ဧဝ။ ကောဓူပနာဟာဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန မက္ခပဠာသဣဿာမစ္ဆရိယမာယာသာဌေယျမာနာတိမာနာဒယော ဂဟိတာ။ တာနိယေဝ အခဏ္ဍာဒိဂုဏာနိ သီလာနိ။ သီလဿ တဏှာဒါသဗျတော မောစနံ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယဘာဝါပါဒနံ။ တတော ဧဝ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော သေရီ သယံဝသီ ဘုဇိဿော နာမ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဘုဇိဿဘာဝကရဏေန ဘုဇိဿာနီ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာဟံ သီလေန ဒေဝေါ ဝါ ဘဝေယျံ ဒေဝညတရော ဝါ၊ တတ္ထ နိစ္စော ဓုဝေါ သဿတော’’တိ၊ ‘‘သီလေန သုဒ္ဓီ’’တိ စ ဧဝမာဒိနာ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အပရာမဋ္ဌတ္တာ အယံ တေ သီလေသု ဒေါသောတိ စတူသု ဝိပတ္တီသု ယာယ ကာယစိ ဝိပတ္တိယာ ဒဿနေန ပရာမဋ္ဌုံ အနုဒ္ဓံသေတုံ။ သမာဓိသံဝတ္တနပ္ပယောဇနာနိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနိ။

၁၅၉။ သိက္ခာယ သဂါရဝေါတိ သီလဓနံ နိဿာယ ပဋိလဒ္ဓသမာဒါနတ္တာ သာတိသယံ သိက္ခာယ သဂါရဝေါ သပ္ပတိဿော ဟောတိ။ သဘာဂဝုတ္တီတိ သမ္ပန္နသီလေဟိ သဘာဂဝုတ္တိကော၊ တာယ ဧဝ ဝါ သိက္ခာယ သဘာဂဝုတ္တိ။ ယော ဟိ သိက္ခာဂါရဝရဟိတော၊ သော တာယ ဝိသဘာဂဝုတ္တိ နာမ ဟောတိ ဝိလောမနတော။ ယထာ ပရေဟိ သဒ္ဓိံ အတ္တနော ဆိဒ္ဒံ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ဓမ္မာမိသေဟိ ပဋိသန္ထရဏံ ပဋိသန္ထာရော။ သိက္ခာယ သဂါရဝတ္တာ ဧဝ တတ္ထ အပ္ပမတ္တော ဟောတိ။ အတ္တာနုဝါဒဘယံ ပရာနုဝါဒဘယံ ဒဏ္ဍဘယံ ဒုဂ္ဂတိဘယန္တိ ဧဝမာဒီနိ ဘယာနိ ဣမဿ ဒူရသမုဿာရိတာနီတိ အာဟ ‘‘အတ္တာနုဝါဒါဒိဘယဝိရဟိတော’’တိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

၅။ စာဂါနုဿတိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၆၀။ ပကတိယာတိ သဘာဝေန။ စာဂါဓိမုတ္တေနာတိ ဒေယျဓမ္မပရိစ္စာဂေ ယုတ္တပ္ပယုတ္တေန တန္နိန္နေန တပ္ပောဏေန။ နိစ္စံ သဒါ ပဝတ္တာ ဒါနသံဝိဘာဂါ ယဿ သော နိစ္စပဝတ္တဒါနသံဝိဘာဂေါ၊ တေန။ ဣဓာပိ ‘‘ပကတိယာ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ယံ ပရဿ ပဋိယတ္တံ ဒိယျတိ၊ တံ ဒါနံ။ ယံ အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော သံဝိဘဇတိ၊ သော သံဝိဘာဂေါ။ ဣတော ဒါနိ ပဘုတီတိ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဒါနိ အဇ္ဇတဂ္ဂေ အဇ္ဇဒိဝသံ အာဒိံ ကတွာ။ အဒတွာ န ဘုဉ္ဇိဿာမီတိ ဒါနသမာဒါနံ ကတွာ ။ တံဒိဝသန္တိ တသ္မိံ ဘာဝနာရမ္ဘဒိဝသေ။ တတ္ထ နိမိတ္တံ ဂဏှိတွာတိ တသ္မိံ ဒါနေ ပရိစ္စာဂစေတနာယ ပဝတ္တိအာကာရဿ သလ္လက္ခဏဝသေန နိမိတ္တံ ဂဟေတွာ။ ဝိဂတမလမစ္ဆေရတာဒိဂုဏဝသေနာတိ ဝိဂတာနိ မလမစ္ဆေရာနိ ဧတသ္မာတိ ဝိဂတမလမစ္ဆေရော၊ စာဂေါ၊ တဿ ဘာဝေါ ဝိဂတမလမစ္ဆေရတာ။ တဒါဒီနံ ဂုဏာနံ၊ သမ္ပတ္တီနံ၊ အာနိသံသာနံ ဝါ ဝသေန။

သတံဓမ္မံ အနုက္ကမန္တိ သာဓူနံ ဗောဓိသတ္တာနံ ဓမ္မံ ပဝေဏိံ အနု အနု ကမန္တော ဩက္ကမန္တော၊ အဝေါက္ကမန္တော ဝါ။ ယေ ဣမေ ဒါယကဿ လာဘာ အာယုဝဏ္ဏသုခဗလပဋိဘာနာဒယော၊ ပိယဘာဝါဒယော စ ဘဂဝတာ သံဝဏ္ဏိတာ ပကိတ္တိတာ။ မနုဿတ္တံ ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒေါ အဝုတ္တဝိကပ္ပတ္ထော၊ တေန ဣန္ဒြိယပါဋဝဘာဝကမ္မဿကတာဉာဏာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

မစ္ဆေရမလေနာတိ မစ္ဆေရသင်္ခါတေန မလေန။ အထ ဝါ မစ္ဆေရဉ္စ မလဉ္စ မစ္ဆေရမလံ၊ တေန မစ္ဆေရေန စေဝ လောဘာဒိမလေန စာတိ အတ္ထော။ ပဇာယနဝသေနာတိ ယထာသကံ ကမ္မနိဗ္ဗတ္တနဝသေန။ ကဏှဓမ္မာနန္တိ လောဘာဒိဧကန္တကာဠကာနံ ပါပဓမ္မာနံ။ ဝိဂတတ္တာတိ ပဟီနတ္တာ။ ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာတိ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ကရဏဝစနံ။ သောတာပန္နဿ သတောတိ ဂေဟံ အာဝသန္တဿ သောတာပန္နဿ သမာနဿ။ နိဿယဝိဟာရန္တိ နိဿာယ ဝိဟရိတဗ္ဗဝိဟာရံ၊ ဒေဝသိကံ ဝဠဉ္ဇနကကမ္မဋ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ အဘိဘဝိတွာတိ အဂါရံ အာဝသန္တာနံ အညေသံ ဥပ္ပဇ္ဇနကရာဂါဒိဥပက္ကိလေသေ အဘိဘုယျ။

ယော ကိဉ္စိ ဒေန္တောပိ သာပေက္ခောဝ ဒေတိ၊ သော မုတ္တစာဂေါ န ဟောတိ၊ အယံ ပန န ဧဝန္တိ ‘‘မုတ္တစာဂေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိဿဋ္ဌစာဂေါတိ နိရပေက္ခပရိစ္စာဂေါတိ အတ္ထော။ ယထာ ပါဏာတိပါတဗဟုလော ပုဂ္ဂလော ‘‘လောဟိတပါဏီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဒါနဗဟုလော ပုဂ္ဂလော ‘‘ပယတပါဏီ’’တိ ဝုတ္တောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဒါတုံ သဒါ ဓောတဟတ္ထောယေဝါ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ သဒါတိ နိစ္စံ၊ အဘိဏှန္တိ အတ္ထော။ ပရိစ္စာဂေါတိ ဒေယျဓမ္မပရိစ္စာဂေါတိ အဓိကာရတော ဝိညာယတိ။ ယံ ယံ ဒေယျဓမ္မံ ပရေ ယာစနကာ။ ယာစနေ ယောဂေါ ယာစနယောဂေါ၊ ပရေဟိ ယာစိတုံ ယုတ္တောတိ အတ္ထော။ ယာဇေန ယုတ္တောတိ ဒါနေန ယုတ္တော သဒါ ပရိစ္စဇနတော။ ဥဘယေတိ ယထာဝုတ္တေ ဒါနေ၊ သံဝိဘာဂေ စ ရတော အဘိရတော။

၁၆၁။ ယထာ ပရိသုဒ္ဓသီလဿ ပုဂ္ဂလဿ အခဏ္ဍတာဒိဂုဏဝသေန အတ္တနော သီလဿ အနုဿရန္တဿ သီလာနုဿတိဘာဝနာ ဣဇ္ဈတိ၊ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓဥဠာရပရိစ္စာဂဿ ပုဂ္ဂလဿ အနုပက္ကိလိဋ္ဌမေဝ အတ္တနော ပရိစ္စာဂံ အနုဿရန္တဿ ဘာဝနာ ဣဇ္ဈတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိဂတမလမစ္ဆေရတာဒိဂုဏဝသေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

ဘိယျောသောတိ ဥပရိပိ။ မတ္တာယ ပမာဏဿ မဟတိယာ မတ္တာယ၊ ဝိပုလေန ပမာဏေနာတိ အတ္ထော။ စာဂါဓိမုတ္တောတိ ပရိစ္စာဂေ အဓိမုတ္တော နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရော။ တတော ဧဝ အလောဘဇ္ဈာသယော ကတ္ထစိပိ အနဘိသင်္ဂစိတ္တော။ ပဋိဂ္ဂါဟကေသု မေတ္တာယနဝသေန ပရိစ္စာဂေါ ဟောတီတိ မေတ္တာယ မေတ္တာဘာဝနာယ အနုလောမကာရီ အနုရူပပဋိပတ္တိ။ ဝိသာရဒေါတိ ဝိသဒေါ အတ္တနောဝ ဂုဏေန ကတ္ထစိပိ အမင်္ကုဘူတော အဘိဘုယျ ဝိဟာရီ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

၆။ ဒေဝတာနုဿတိကထာဝဏ္ဏနာ

၁၆၂။ အရိယမဂ္ဂဝသေနာတိ အရိယမဂ္ဂဿ အဓိဂမဝသေန။ သမုဒါဂတေဟီတိ သမ္မဒေဝ တဒုပ္ပတ္တိတော ဥဒ္ဓံ အာဂတေဟိ။ ယာဒိသာ ဟိ အရိယာနံ သန္တာနေ လောကိယာပိ သဒ္ဓါဒယော၊ န တာဒိသာ ကဒါစိပိ ပေါထုဇ္ဇနိကာ သဒ္ဓါဒယော။ ဒိဗ္ဗန္တီတိ ဒေဝါ။ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော ဧတေသန္တိ စတုမဟာရာဇာ၊ တေ ဧဝ စာတုမဟာရာဇိကာ။ တေတ္တိံသ သဟပုညကာရိနော တတ္ထူပပန္နာတိ တံသဟစရိတံ ဌာနံ တာဝတိံသံ၊ တန္နိဝါသိနောပိ ဒေဝါ တံသဟစရဏတော ဧဝ တာဝတိံသာ။ ဒုက္ခတော ယာတာ အပယာတာတိ ယာမာ။ တုသာယ ပီတိယာ ဣတာ ဥပဂတာတိ တုသိတာ။ ဘောဂါနံ နိမ္မာနေ ရတိ ဧတေသန္တိ နိမ္မာနရတိနော။ ပရနိမ္မိတေသု ဘောဂေသု ဝသံ ဝတ္တေန္တီတိ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိနော။ ဗြဟ္မာနံ ကာယော သမူဟော ဗြဟ္မကာယော၊ တပ္ပရိယာပန္နတာယ တတ္ထ ဘဝါတိ ဗြဟ္မကာယိကာ။ တတုတ္တရီတိ တတော ဗြဟ္မကာယိကေဟိ ဥတ္တရိ၊ ဥပရိ ပရိတ္တာဘာဒိကေ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဒေဝတာ သက္ခိဋ္ဌာနေ ဌပေတွာတိ ‘‘ယထာရူပါယ မဂ္ဂေနာဂတာယ သဒ္ဓါယ သမန္နာဂတာ၊ သီလေန သုတေန စာဂေန ပညာယ သမန္နာဂတာ ဣတော စုတာ တတ္ထ ဥပပန္နာ တာ ဒေဝတာ၊ မယှမ္ပိ တထာရူပါ သဒ္ဓါ သီလံ သုတံ စာဂေါ ပညာ စ သံဝိဇ္ဇတီ’’တိ ဒေဝတာ သက္ခိဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ သက္ခိံ ဩတာရေန္တေန ဝိယ အတ္တနော သဒ္ဓါဒိဂုဏာ အနုဿရိတဗ္ဗာ။

ယဒိ ဧဝံ သုတ္တေ (အ။ နိ။ ၆။၁၀) ဥဘယဂုဏာနုဿရဏံ ဝုတ္တံ၊ တံ ကထန္တိ အနုယောဂံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘သုတ္တေ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဝုတ္တန္တိ ‘‘အတ္တနော စ၊ တာသဉ္စ ဒေဝတာန’’န္တိ ဥဘယံ သမဓုရံ ဝိယ သုတ္တေ (အ။ နိ။ ၆။၁၀) ကိဉ္စာပိ ဝုတ္တံ။ အထ ခေါ တံ ‘‘ဒေဝတာနံ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စာ’’တိအာဒိဝစနံ။ သက္ခိဋ္ဌာနေ ဌပေတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဝုတ္တ’’န္တိ ပရတော ပဒံ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ကိမတ္ထံ ပန သက္ခိဋ္ဌာနေ ဌပနန္တိ အာဟ ‘‘ဒေဝတာနံ အတ္တနော သဒ္ဓါဒီဟိ သမာနဂုဏဒီပနတ္ထန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ကသ္မာ ပန သုတ္တေ ယထာရုတဝသေန အတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ ဧဝံ အတ္ထော ဂယှတီတိ အာဟ ‘‘အဋ္ဌကထာယဉှီ’’တိအာဒိ။

၁၆၃။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အဋ္ဌကထာယံ ဒေဝတာ သက္ခိဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ အတ္တနော ဂုဏာနုဿရဏံ ဒဠှံ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ သီလစာဂါနုဿတီသု ဝိယ ဣဓာပိ အတ္တနော ဂုဏာနုဿရဏံ ဈာနုပ္ပတ္တိနိမိတ္တံ ယုတ္တံ၊ တသ္မာ။ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဘာဝနာရမ္ဘေ။ အပရဘာဂေတိ ယထာ ဘာဝေန္တဿ ဥပစာရဇ္ဈာနံ ဣဇ္ဈတိ၊ တထာ ဘာဝနာကာလေ။ ယဒိ အတ္တနော ဧဝ ဣဓ ဂုဏာ အနုဿရိတဗ္ဗာ၊ ကထမယံ ဒေဝတာနုဿတီတိ အာဟ ‘‘ဒေဝတာနံ ဂုဏသဒိသသဒ္ဓါဒိဂုဏာနုဿရဏဝသေနာ’’တိ။ တေန သဒိသကပ္ပနာယ အယံ ဘာဝနာ ‘‘ဒေဝတာနုဿတီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ န ဒေဝတာနံ၊ တာသံ ဂုဏာနံ ဝါ အနုဿရဏေနာတိ ဒဿေတိ။ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝါ ပဝတ္တံ ဒေဝတာဂုဏာနုဿရဏံ ဥပါဒါယ ‘‘ဒေဝတာနုဿတီ’’တိ ဣမိဿာ သမညာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘ပုဗ္ဗဘာဂေ ဒေဝတာ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တစိတ္တဝသေနာ’’တိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ

၁၆၄။ ဧတာသန္တိ ဧတာသံ ဗုဒ္ဓါနုဿတိအာဒီနံ ဆန္နံ အနုဿတီနံ။ ဝိတ္ထာရဒေသနာယန္တိ ဝိတ္ထာရဝသေန ပဝတ္တဒေသနာယံ၊ မဟာနာမသုတ္တံ (အ။ နိ။ ၆။၁၀၊ ၁၁။၁၁) သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဘဂဝါတိအာဒီနံ အတ္ထန္တိ ဘဂဝါတိအာဒီနံ ပဒါနံ အတ္ထံ။ အတ္ထဝေဒန္တိ ဝါ ဟေတုဖလံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နံ တုဋ္ဌိမာဟ။ ဓမ္မဝေဒန္တိ ဟေတုံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နံ တုဋ္ဌိံ။ ‘‘အာရကတ္တာ အရဟ’’န္တိ အနုဿရန္တဿ ဟိ ယံ တံ ဘဂဝတော ကိလေသေဟိ အာရကတ္တံ၊ သော ဟေတု။ ဉာပကော စေတ္ထ ဟေတု အဓိပ္ပေတော၊ န ကာရကော၊ သမ္ပာပကော ဝါ။ ယောနေန ဉာယမာနော အရဟတ္တတ္ထော၊ တံ ဖလံ။ ဣမိနာ နယေန သေသပဒေသုပိ ဟေတုဖလဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဓမ္မာနုဿတိအာဒီသုပိ ‘‘အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနကလျာဏတ္တာ’’တိအာဒိနာ၊ ‘‘ယသ္မာ ပန သာ သမ္မာပဋိပဒါ’’တိအာဒိနာ စ တတ္ထ တတ္ထ ဟေတုအပဒေသော ကတောယေဝါတိ။ ဓမ္မူပသံဟိတန္တိ ယထာဝုတ္တဟေတုဟေတုဖလသင်္ခါတဂုဏူပသံဟိတံ။ ဂုဏေတိ အတ္တနော ဂုဏေ။

၁၆၅။ အရိယသာဝကာနညေဝဣဇ္ဈန္တီတိ အရိယသာဝကာနံ ဣဇ္ဈန္တိယေဝါတိ ဥတ္တရပဒါဝဓာရဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ အဝဓာရဏဉ္စ တေသံ သုခသိဒ္ဓိဒဿနတ္ထံ။ တေနာဟ ‘‘တေသံ ဟီ’’တိအာဒိ။ န ပုထုဇ္ဇနာနံ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဣဇ္ဈန္တီတိ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘ဧဝံ သန္တေပီ’’တိအာဒိ။ ယဒိ ဧဝံ ၊ ကသ္မာ မဟာနာမသုတ္တာဒီသု (အ။ နိ။ ၆။၁၀၊ ၁၁။၁၁) ဗဟူသု သုတ္တေသု အရိယသာဝကဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ? တေသံ ဗဟုလဝိဟာရတာယာတိ အာစရိယာ။

နိက္ခန္တန္တိ နိဂ္ဂတံ နိဿဋံ။ မုတ္တန္တိ ဝိဿဋ္ဌံ။ ဝုဋ္ဌိတန္တိ အပေတံ။ သဗ္ဗမေတံ ဝိက္ခမ္ဘနမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဂေဓမှာတိ ပလိဗောဓတော။ ဣဒမ္ပီတိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိဝသေန လဒ္ဓံ ဥပစာရဇ္ဈာနမာဟ။ အာရမ္မဏံ ကရိတွာတိ ပစ္စယံ ကတွာ၊ ပါဒကံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဝိသုဇ္ဈန္တီတိ ပရမတ္ထဝိသုဒ္ဓိံ ပါပုဏန္တိ။

သမ္ဗာဓေတိ တဏှာသံကိလေသာဒိနာ သမ္ပီဠေ သံကဋေ ဃရာဝါသေ။ ဩကာသာဓိဂမော လောကုတ္တရဓမ္မဿ အဓိဂမာယ အဓိဂန္တဗ္ဗဩကာသော။ အနုဿတိယော ဧဝ အနုဿတိဋ္ဌာနာနိ။ ဝိသုဒ္ဓိဓမ္မာတိ ဝိသုဇ္ဈနသဘာဝါ၊ ဝိသုဇ္ဈိတုံ ဝါ ဘဗ္ဗာ။ ပရမတ္ထဝိသုဒ္ဓိဓမ္မတာယာတိ ပရမတ္ထဝိသုဒ္ဓိယာ နိဗ္ဗာနဿ ဘဗ္ဗဘာဝေန။ ဥပက္ကမေနာတိ ပယောဂေန။ ပရိယောဒပနာတိ ဝိသောဓနာ။

၁၆၆။ ဧဝံ သန္တေပီတိ ဧဝံ မဟာနာမသုတ္တာဒီသု အနေကေသု သုတ္တေသု အရိယသာဝကဿေဝ ဝသေန ဆသု အနုဿတီသု ဒေသိတာသုပိ။ ယဿာနုဘာဝေနာတိ ယဿ စိတ္တပ္ပသာဒဿ ဗလေန။ ပီတိံ ပဋိလဘိတွာတိ အနုဿဝဝသေန ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိံ ဥပ္ပာဒေတွာ။

ဆအနုဿတိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ သတ္တမပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ။