📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂ-မဟာဋီကာ

(ဒုတိယော ဘာဂေါ)

၁၂။ ဣဒ္ဓိဝိဓနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

အဘိညာကထာဝဏ္ဏနာ

၃၆၅။ သံဝဏ္ဏနာဝသေန အနန္တရသမာဓိကထာယ အာသန္နပစ္စက္ခတံ ဒီပေန္တော ‘‘အယံ သမာဓိဘာဝနာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အဘိညာ သမ္ပာဒေတုံ ယောဂေါ ကာတဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ တတ္ထ ပယောဇနဝိသေသေ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ ထိရတရဘာဝေါ၊ ဝိပဿနာဘာဝနာသုခတာ စ သမာဓိဘာဝနာယ အာနိသံသော ဧဝ၊ တထာပိ ပဉ္စ လောကိယာဘိညာ ယထာဝုတ္တသမာဓိဘာဝနာယ အာနိသံသဘာဝေန ပါကဋာ ပညာတာတိ တာသံယေဝ ဝသေန ယောဂိနော အဓိဂတာနိသံသတာ ဝုတ္တာ၊ စုဒ္ဒသဓာ စိတ္တပရိဒမနေန ထိရတရတာ ဝုတ္တာ။ လောကိယာဘိညာသု ဝသီဘာဝေါပိ သမာဓိဿေဝ ဝသီဘာဝေါ၊ တထာ စ ‘‘သမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၅၊ ၄။၉၉၊ ၅။၁၀၇၁၊ နေတ္တိ။ ၄၀၊ မိ။ ပ။ ၂။၁။၁၄) ဝစနတော ‘‘သုခေနေဝ ပညာဘာဝနံ သမ္ပာဒေဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သမာဓိဘာဝနာယ အာနိသံသလာဘော ထိရတရတာ၊ သုခေနေဝ စ ပညာဘာဝနာ ဣဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ အဘိညာကထံ တာဝ အာရဘိဿာမ၊ ပညာဘာဝနာယ ဩကာသေ သမ္ပတ္တေပီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဘဂဝတာ ပဉ္စ လောကိကာဘိညာ ဝုတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။ န စတုက္ကဇ္ဈာနမတ္တမေဝ ဣဓ သာသနေ သမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ နပိ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏမေဝ၊ အထ ခေါ အညမ္ပိ အတ္ထီတိ ဥတ္တရုတ္တရိပဏီတပဏီတဓမ္မဒေသနတ္ထဉ္စ။

ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနန္တိ ဣဒ္ဓိသင်္ခါတံ ပကတိဝဏ္ဏဇဟနကိရိယံ၊ ဣဒံ ဣဒ္ဓီသု ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိယာ ပဓာနတာယ ဝုတ္တံ၊ ဣဒ္ဓိံ ဝိကုဗ္ဗနဉ္စာတိ ဧဝံ ဝါ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝိကုဗ္ဗနဿ ဝိသုံ ဂဟဏမ္ပိ ဝုတ္တကာရဏေနေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အာကာသကသိဏဝသေန အရူပသမာပတ္တိယော န သမ္ဘဝန္တိ၊ အာလောကကသိဏဉ္စ ဩဒါတကသိဏန္တောဂဓံ ကတွာ ‘‘ဩဒါတကသိဏပရိယန္တေသူ’’တိ ဝုတ္တံ ကသိဏာနုလောမာဒိစိတ္တပရိဒမနဝိဓိနော အဓိပ္ပေတတ္တာ၊ အာကာသနိမ္မာနာဒိအတ္ထံ ပန တဒုဘယမ္ပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗမေဝ။ အဋ္ဌ အဋ္ဌာတိ ယထာဝုတ္တေသု ကသိဏေသု ဧကေကသ္မိံ အဋ္ဌ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော။ ကသိဏာနုလောမတောတိ ကသိဏပဋိပါဋိတော၊ ပဋိပါဋိ စ ဒေသနာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဈာနာနုလောမော ပန ပဋိပတ္တိဝသေနပိ။ ဥက္ကမနံ ဥက္ကန္တံ၊ ဥက္ကန္တမေဝ ဥက္ကန္တိကံ၊ ဈာနဿ ဥက္ကန္တိကံ ဈာနုက္ကန္တိကံ၊ တတော၊ ဈာနလင်္ဃနတောတိ အတ္ထော။ အင်္ဂသင်္ကန္တိတော အင်္ဂါတိက္ကမတော။ စိတ္တံ ပရိဒမေတဗ္ဗံ ယဒိစ္ဆကံ ယတ္ထိစ္ဆကံ ဈာနာနံ သမာပဇ္ဇနာဒိသုခတ္ထံ၊ တေသံ အာရမ္မဏာနဉ္စ သလ္လက္ခဏတ္ထံ။ ဧဝဉှိဿ တတ္ထ ဝိသဝိတာ သမိဇ္ဈတီတိ။

၃၆၆။ ဈာနံ သမာပဇ္ဇတီတိ ကိံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ဈာနံ သမာပဇ္ဇတိ၊ ဥဒါဟု ဧကေကန္တိ? ကိဉ္စေတ္ထ ယဒိ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ သမာပဇ္ဇတိ၊ အင်္ဂသင်္ကန္တိတော ဝိသေသော န သိယာ၊ အထ ဧကေကံ အာရမ္မဏသင်္ကန္တိတော။ နာယံ ဒေါသော အာဘောဂဝသေန တေသံ ဝိသေသသိဒ္ဓိတော။ ယဒါ ဟိ ကသိဏာနုလောမမေဝ အာဘုဇိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ကသိဏေ ဈာနာနိ သမာပဇ္ဇတိ၊ န အင်္ဂသင်္ကန္တိံ၊ တဒါ ကသိဏာနုလောမော။ ယဒါ ပန အင်္ဂသင်္ကန္တိံ အာဘုဇိတွာ ဈာနာနိ သမာပဇ္ဇတိ၊ တဒါ အင်္ဂသင်္ကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမိနာ နယေန ကသိဏာနုလောမအာရမ္မဏသင်္ကန္တိအာဒီနမ္ပိ အညမညံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ ကသိဏာနုလောမံ နာမ စိတ္တပရိဒမနန္တိ အဓိပ္ပာယော။

တထေဝါတိ ‘‘ပဋိပါဋိယာ အဋ္ဌသု ကသိဏေသု သတက္ခတ္တုမ္ပိ သဟဿက္ခတ္တုမ္ပီ’’တိ ဧတဿ ဥပသံဟာရတ္ထော တထာ-သဒ္ဒေါ။ ပဋိလောမတော စေတ္ထ ပဋိပါဋိ။ တေနာဟ ‘‘ပဋိလောမက္ကမေနာ’’တိ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ပဌမံ ဩဒါတကသိဏေ ဈာနံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တတော လောဟိတကသိဏေတိ ယာဝ ပထဝီကသိဏာ ဝတ္တဗ္ဗာ။

ပုနပ္ပုနံ သမာပဇ္ဇနန္တိ ‘‘သတက္ခတ္တုံ သဟဿက္ခတ္တု’’န္တိ ဝုတ္တံ ဗဟုလာကာရမာဟ။

တတ္ထေဝါတိ ပထဝီကသိဏေယေဝ။ တတောတိ ပစ္ဆာ တတိယဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာနန္တရကာလံ။ တဒေဝါတိ ပထဝီကသိဏမေဝ။ တတော အာကိဉ္စညာယတနန္တိ တတော ပထဝီကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသေ ပဝတ္တိတအာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ အမနသိကရိတွာ တံ လင်္ဃိတွာ ယထာဝုတ္တအာကာသာနဉ္စာယတနဝိညာဏဿ အဘာဝေ ပဝတ္တိတံ အာကိဉ္စညာယတနံ သမာပဇ္ဇတိ။ ပထဝီကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသကသိဏံ ပထဝီကသိဏပက္ခိကမေဝ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကသိဏံ အနုက္ကမိတွာ’’တိ။ အထ ဝါ အဋ္ဌသု ကသိဏေသု ကဿစိ ဥက္ကမနံ ဣဓ ကသိဏုက္ကန္တိကံ နာမာတိ အာဟ ‘‘ကသိဏံ အနုက္ကမိတွာ’’တိ။ ဈာနုက္ကန္တိကန္တိ ဧတ္ထ ဣစ္ဆိတံ အဝဓာရဏေန နိဝတ္တေတဗ္ဗံ၊ ဥက္ကမနဿ စ သရူပံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ ကသိဏ’’န္တိအာဒိံ ဝတွာ ပုန တံ ပကာရံ သဟ နိဿယေန သေသကသိဏေသု အတိဒိသန္တော ‘‘ဧဝံ အာပေါကသိဏာဒိ…ပေ… ကာတဗ္ဗာ’’တိ အာဟ။ တေနာဟ ‘‘ဣမိနာ နယေနာ’’တိအာဒိ။ ယထာ ပဌမဇ္ဈာနမူလကံ ပထဝီကသိဏာဒီသု ဈာနုက္ကန္တိကံ ဒဿိတံ၊ ဧဝံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိမူလကမ္ပိ တံ ယထာရဟံ ဒဿေတဗ္ဗံ။

တဒေဝါတိ ပဌမဇ္ဈာနမေဝ။ ကသိဏုက္ကန္တိကေပိ အာပေါကသိဏာဒိမူလိကာ ယောဇနာ ဝုတ္တနယေနေဝ ကာတဗ္ဗာ၊ တထာ ယထာရဟံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိမူလိကာ။

လောဟိတကသိဏတော အာကိဉ္စညာယတနန္တိ လောဟိတကသိဏံ အာဝဇ္ဇေန္တော အဘိမုခံ ကတွာ တဿ ဥဂ္ဃာဋနေန ဥပဋ္ဌိတေ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသေ အမနသိကာရေန အာကာသာနဉ္စာယတနဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တဝိညာဏဿ အပဂမံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အာကိဉ္စညာယတနံ သမာပဇ္ဇတိ။

ဣတရေသန္တိ အဝသိဋ္ဌရူပါဝစရဇ္ဈာနာနံ။ န ဟိ အရူပဇ္ဈာနေသု အင်္ဂသင်္ကန္တိ အတ္ထိ၊ နာပိ တာနိ ပထဝီကသိဏေ ပဝတ္တန္တိ။ ယံ ပန အင်္ဂါရမ္မဏသင်္ကန္တိဝစနေ ‘‘နီလကသိဏံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ အာကာသာနဉ္စာယတန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ ယထာလာဘဝသေန ဝုတ္တံ၊ ပရိယာယေန ဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နိပ္ပရိယာယတော ပန ယထာ အင်္ဂသင်္ကန္တိ ရူပဇ္ဈာနေသု ဧဝ လဗ္ဘတိ၊ ဧဝံ အရူပဇ္ဈာနေသု ဧဝ အာရမ္မဏသင်္ကန္တိ။ တဿ တဿေဝ ဟိ ဈာနဿ အာရမ္မဏန္တရေ ပဝတ္တိ အာရမ္မဏသင်္ကန္တိ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗကသိဏေသု ဧကဿေဝ ဈာနဿ သမာပဇ္ဇနံ အာရမ္မဏသင်္ကန္တိကံ နာမာ’’တိ။

ယထာ ပန ‘‘သဗ္ဗကသိဏေသူ’’တိ ဣမိနာ အာကာသဝိညာဏကသိဏာနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဟောတီတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ ဣဓ အဋ္ဌန္နံယေဝ ကသိဏာနံ အဓိဂတတ္တာ၊ ဧဝံ သဗ္ဗမ္ပိ အရူပဇ္ဈာနံ ‘‘ဧကံ ဈာန’’န္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ အဋ္ဌန္နံ သမာပတ္တီနံ ဝသေန စိတ္တပရိဒမနဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ တသ္မာ အာရုပ္ပဇ္ဈာနာနံ ဝသေန အင်္ဂါရမ္မဏသင်္ကန္တိ ပရိယာယေန ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ပီတကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသေ ယံ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏံ၊ တဒါရမ္မဏံ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ပီတကသိဏတော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမာပဇ္ဇိတွာ’’တိ။ ဣမိနာ နယေန သေသဒွယေပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧကန္တရိကဝသေနာတိ အညတ္ထော အန္တရ-သဒ္ဒေါ။ အန္တရမေဝ အန္တရိကံ၊ ဧကဇ္ဈံ အန္တရိကံ ဧတသ္မိန္တိ ဧကန္တရိကံ၊ ဈာနသမာပဇ္ဇနံ၊ တဿ ဝသေန။ ယထာ အင်္ဂါနံ၊ အာရမ္မဏဿ စ ဧကဇ္ဈံ အညထာ ဝိသေသော ဟောတိ၊ တထာ သမာပဇ္ဇနဝသေနာတိ။ သော ပန ဝိသေသော ဟေဋ္ဌိမာနံ တေသံ အင်္ဂါရမ္မဏာနံ သမတိက္ကမနဝသေန ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကန္တရိကဝသေန အင်္ဂါနဉ္စ အာရမ္မဏာနဉ္စ သင်္ကမန’’န္တိ။ ‘‘ဣဒံ ဈာနံ ပဉ္စင်္ဂိက’’န္တိအာဒိနာ အင်္ဂေသု၊ ‘‘ဣဒံ ပထဝီကသိဏ’’န္တိအာဒိနာ အာရမ္မဏေသု စ ဝဝတ္ထာပိတေသု ဧကဇ္ဈံ တေသံ ဝဝတ္ထာပနေ န ကောစိ ဝိသေသော အတ္ထီတိ အဋ္ဌကထာသု အယံ ဝိဓိ နာဘတော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဈာနုက္ကန္တိကာဒီသု ပဋိလောမက္ကမေန၊ အနုလောမပဋိလောမက္ကမေန စ ဧကန္တရိကဘာဝေန လဗ္ဘမာနမ္ပိ ဈာနာဒီနံ ဥက္ကမနံ န ဥဒ္ဓဋံ၊ တေဟိ နယေဟိ ဝိနာပိ စိတ္တပရိဒမနံ ဣဇ္ဈတီတိ ပပဉ္စပရိဟာရတ္ထံ ဝါ တေ အဋ္ဌကထာသု အနာဂတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၃၆၇။ အဘာဝိတဘာဝနော ဈာနာဘိညာသု အကတာဓိကာရော။ တတ္ထ ဥပနိဿယရဟိတောပီတိ ကေစိ။ အာဒိဘူတံ ယောဂကမ္မံ အာဒိကမ္မံ၊ တံ ဧတဿ အတ္ထီတိ အာဒိကမ္မိကော၊ ပုဗ္ဗေ အကတပရိစယော ဘာဝနံ အနုယုဉ္ဇန္တော။ တေနာဟ ‘‘ယောဂါဝစရော’’တိ။ ကသိဏပရိကမ္မမ္ပိ ဘာရောတိ ဒေါသဝိဝဇ္ဇနာဒိဝိဓိနာ ကသိဏမဏ္ဍလေ ပဋိပတ္တိ ယာဝ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တုပ္ပတ္တိ ကသိဏပရိကမ္မံ၊ တမ္ပိ နာမ ဘာရော၊ ပဂေဝ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနာတိ အဓိပ္ပာယော။ နိမိတ္တုပ္ပာဒနန္တိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တုပ္ပာဒနံ ။ တံ ဝဍ္ဎေတွာတိ တံ နိမိတ္တံ၊ ဘာဝနဉ္စ ဝဍ္ဎေတွာ။ န ဟိ ဘာဝနာယ ဝိနာဝ နိမိတ္တဝဍ္ဎနံ လဗ္ဘတိ။ ကေစိ ဥပစာရသမာဓိံ လဘိတွာ အပ္ပနာသမာဓိံ အဓိဂန္တုံ န သက္ကောန္တိ၊ တာဒိသာပိ ဗဟူ ဟောန္တေဝါတိ အာဟ ‘‘အပ္ပနာဓိဂမော ဘာရော’’တိ။ အပ္ပနာဓိဂမောတိ ဝါ အဋ္ဌန္နံ သမာပတ္တီနံ အဓိဂမမာဟ။ အညောဝ သမာပတ္တီနံ ဥပနိဿယော ၊ အညော အဘိညာနန္တိ အာဟ ‘‘ပရိဒမိတစိတ္တဿာပိ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနံ နာမ ဘာရော’’တိ။ ခိပ္ပံ နိသန္တိ နိသာမနံ ဈာနစက္ခုနာ ပထဝီကသိဏာဒိဈာနာရမ္မဏဿ ဒဿနံ ဧတဿာတိ ခိပ္ပနိသန္တိ၊ သီဃတရံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတာ၊ တဿ ဘာဝေါ ခိပ္ပနိသန္တိဘာဝေါ။ အမ္ဗတရုနိစိတံ မဟာမဟိန္ဒတ္ထေရာဒီဟိ ဩတိဏ္ဏဋ္ဌာနံ ထေရမ္ဗတ္ထလံ။ ယထာ ပဋိပက္ခဝိဇယာယ ယောဓာဇီဝါ နိမ္မလမေဝ အသိတောမရာဒိံ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တိ၊ ဧဝံ ဘိက္ခုနာပိ ကိလေသဝိဇယာယ နိမ္မလာဝ ဈာနာဘိညာ ဝဠဉ္ဇိတဗ္ဗာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ပတိဋ္ဌာဘာဝေါတိ ဣဓ ပရဿ ဥပဒ္ဒဝူပသမနံ အဓိပ္ပေတံ။ တံ ဟိ ခိပ္ပနိသန္တိဘာဝတောပိ ဂရုတရံ အစ္စာယိကကိစ္စသာဓနဝသေန ဝိဓာတဗ္ဗတော ဒုရဘိသမ္ဘဝတရတ္တာ။ တံ ပန ရက္ခိတတ္ထေရနိဒဿနေနေဝ သိဒ္ဓမ္ပိ တတော ဂရုတရေန အင်္ဂါရဝဿပရိတ္တာဏေန ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ဂိရိဘဏ္ဍဝါဟနပူဇာယ…ပေ… ထေရော ဝိယာ’’တိ အာဟ။ ဂိရိဘဏ္ဍဝါဟနပူဇာ နာမ စေတိယဂိရိမာဒိံ ကတွာ သကလဒီပေ၊ သမုဒ္ဒေ စ ယာဝ ယောဇနာ မဟတီ ဒီပပူဇာ။ ပထဝိံ မာပေတွာတိ မာရေန ပဝတ္တိတံ အင်္ဂါရဝဿံ ဖုလိင်္ဂမတ္တေနပိ ယာဝ မနုဿေ န ပါပုဏာတိ၊ တာဝဒေဝ အာကာသေ ပထဝိံ နိမ္မိနိတွာ။

ဗလဝပုဗ္ဗယောဂါနန္တိ ဂရုတရူပနိဿယာနံ၊ ဣဒ္ဓိဝိဓာဒီနံ ဟေတုဘူတမဟာဘိနီဟာရာနန္တိ အတ္ထော။ အဂ္ဂသာဝကာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဧကစ္စေ မဟာသာဝကေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဘာဝနာနုက္ကမော ယထာဝုတ္တံ စိတ္တပရိဒမနံ။ ပဋိသမ္ဘိဒါဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဌာနာဌာနဉာဏာဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ န သေသာဘိညာနမေဝ။ သာဝကာနမ္ပိ ဟိ ဌာနာဌာနဉာဏာဒီနိ ပဒေသဝသေန ဣဇ္ဈန္တိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ပုဗ္ဗဟေတုသမ္ပန္နဿေဝ ယထာဝုတ္တံ ဘာဝနာနုက္ကမံ ဝိနာ အဘိညာယော ဣဇ္ဈန္တိ၊ န ဣတရဿ၊ တသ္မာ။ အဂ္ဂိဓမနာဒီဟီတိ အဂ္ဂိမှိ တာပနကောဋ္ဋနာဒီဟိ။ ယထာ စာတိ စ-သဒ္ဒေန လာခါကာရာဒီနံ လာခါကောဋ္ဋနာဒိံ အဝုတ္တမ္ပိ သင်္ဂဏှာတိ။ ဆန္ဒ…ပေ… ဝသေနာတိ ‘‘ဆန္ဒဝတော စေ အဘိညာ သိဇ္ဈတိ၊ မယှမ္ပိ သိဇ္ဈတီ’’တိ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒံ သီသံ ဓုရံ ဇေဋ္ဌံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ၊ ဆန္ဒံ ဝါ ဥပ္ပာဒေတွာ တံ ဘာဝနာယ မုခံ ကတွာ ဈာနဿ သမာပဇ္ဇနဝသေန။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ ‘‘အာဝဇ္ဇနာဒိဝသီဘာဝဝသေနာ’’တိ ဣဒံ အဋ္ဌသုပိ သမာပတ္တီသု သာတိသယံ ဝသီဘာဝါပါဒနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဉ္စ ခေါ အာဒိကမ္မိကဝသေန၊ န ကတာဓိကာရဝသေနာတိ အာဟ ‘‘ပုဗ္ဗဟေတု…ပေ… ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ပုဗ္ဗဟေတုသမ္ပန္နဿ ဟိ ယံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ အဘိညာ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗာ၊ တတ္ထေဝ သာတိသယံ စိဏ္ဏဝသိတာပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ၊ န သဗ္ဗတ္ထေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘စတုတ္ထဇ္ဈာနမတ္တေ စိဏ္ဏဝသိနာ’’တိ ဝစနတော အရူပသမာပတ္တိယော ဝိနာပိ အဘိညာ ဣဇ္ဈန္တီတိ ဝဒန္တိ။ တမ္ပိ ယဒိ ပုဗ္ဗဟေတုသမ္ပန္နဿ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ ယုတ္တမေဝ။ အထေတရဿ၊ တေသံ မတိမတ္တံ။ ယထာတိ ယေန ပကာရေန ယေန ဝိဓိနာ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ဣဒ္ဓိဝိဓနိပ္ဖာဒနေ။

၃၆၈။ တတြာတိ စ တဒေဝ ပစ္စာမသတိ။ ပါဠိနယာနုသာရေနေဝါတိ ပါဠိဂတိယာ အနုသရဏေနေဝ၊ ပါဌသံဝဏ္ဏနာနုက္ကမေနေဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘သော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘အဓိဂတစတုတ္ထဇ္ဈာနော ယောဂီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ သမာဟိတေ’’တိ ဧတ္ထ ဧဝံ-သဒ္ဒေါ ဟေဋ္ဌာဈာနတ္တယာဓိဂမပဋိပါဋိသိဒ္ဓဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓာနဿ နိဒဿနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဧဝန္တိ စတုတ္ထဇ္ဈာနက္ကမနိဒဿနမေတ’’န္တိ၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနဿ၊ တဿ စ အဓိဂမက္ကမဿ နိဒဿနံ။ ယေန သမာဓာနာနုက္ကမေန စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိ လဒ္ဓါ၊ တဒုဘယနိဒဿနန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဣမိနာ…ပေ… ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ယဒိပိ ‘‘ဧဝ’’န္တိ ဣဒံ အာဂမနသမာဓိနာ သဒ္ဓိံ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓာနံ ဒီပေတိ။ သတိပါရိသုဒ္ဓိသမာဓိ ဧဝ ပန ဣဒ္ဓိယာ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ပဓာနန္တိ အာဟ ‘‘စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိနာ သမာဟိတေ’’တိ။ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိဘာဝေနာတိ ဥပေက္ခာယ ဇနိတသတိပါရိသုဒ္ဓိသဗ္ဘာဝေန။ သဗ္ဗပစ္စနီကဓမ္မူပက္ကိလေသပရိသုဒ္ဓါယ ဟိ ပစ္စနီကသမနေပိ အဗျာဝဋာယ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေက္ခာယ ဝတ္တမာနာယ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ၊ တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ စ သုပရိသုဒ္ဓါ၊ သုဝိသဒါ စ ဟောန္တိ၊ သတိသီသေန ပန တတ္ထ ဒေသနာ ကတာတိ အာဟ ‘‘ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိဘာဝေန ပရိသုဒ္ဓေ’’တိ။ ပရိသုဒ္ဓိယာ ဧဝ ပစ္စယဝိသေသေန ပဝတ္တိဝိသေသော ပရိယောဒါတတာ သုဓန္တသုဝဏ္ဏဿ နိဃံသနေန ပဘဿရတာ ဝိယာတိ အာဟ ‘‘ပရိသုဒ္ဓတ္တာယေဝ ပရိယောဒါတေ၊ ပဘဿရေတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။

သုခါဒီနံ ပစ္စယာနံ ဃာတေနာတိ သုခသောမနဿာနံ၊ ဒုက္ခဒေါမနဿာနဉ္စ ယထာက္ကမံ ရာဂဒေါသပစ္စယာနံ ဝိက္ခမ္ဘနေန။ ‘‘သုခံ သောမနဿဿ ပစ္စယော၊ သောမနဿံ ရာဂဿ၊ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿဿာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ရာဂါဒယော စေတသော မလာသုစိဘာဝေန ‘‘အင်္ဂဏာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝံ ဥပဂန္တွာ ကိလေသနဋ္ဌေန ဥပက္ကိလေသာတိ အာဟ ‘‘အနင်္ဂဏတ္တာယေဝ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘အင်္ဂဏေန ဟိ တံ စိတ္တံ ဥပက္ကိလိဿတီ’’တိ၊ ဝိဗာဓီယတိ ဥပတာပီယတီတိ အတ္ထော။ သုဘာဝိတတ္တာတိ ပဂုဏဘာဝါပါဒနေန သုဋ္ဌု ဘာဝိတတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဝသီဘာဝပ္ပတ္တေ’’တိ၊ အာဝဇ္ဇနာဒိနာ ပဉ္စဓာ၊ စုဒ္ဒသဝိဓေန ဝါ ပရိဒမနေန ဝသဝတ္တိတံ ဥပဂတေတိ အတ္ထော။ ဝသေ ဝတ္တမာနံ ဟိ စိတ္တံ ပဂုဏဘာဝါပတ္တိယာ သုပရိမဒ္ဒိတံ ဝိယ စမ္မံ၊ သုပရိကမ္မကတာ ဝိယ စ လာခါ မုဒုန္တိ ဝုစ္စတိ။ ကမ္မက္ခမေတိ ဝိကုဗ္ဗနာဒိဣဒ္ဓိကမ္မက္ခမေ။ တဉ္စ ဥဘယန္တိ မုဒုတာကမ္မနိယဒွယံ။

နာဟန္တိအာဒီသု န-ကာရော ပဋိသေဓတ္ထော။ အဟန္တိ သတ္ထာ အတ္တာနံ နိဒ္ဒိသတိ။ ဘိက္ခဝေတိ ဘိက္ခူ အာလပတိ။ အညန္တိ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနစိတ္တတော အညံ။ ဧကဓမ္မမ္ပီတိ ဧကမ္ပိ သဘာဝဓမ္မံ န သမနုပဿာမီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အယံ ဟေတ္ထ အတ္ထော – အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဩလောကေန္တောပိ အညံ ဧကဓမ္မမ္ပိ န သမနုပဿာမိ။ ယံ ဝသီဘာဝါပါဒနေန ဘာဝိတံ၊ တထာ ပုနပ္ပုနံ ကရဏေန ဗဟုလီကတံ၊ ဧဝံ သဝိသေသမုဒုဘာဝပ္ပတ္တိယာ မုဒုံ၊ ကမ္မက္ခမတာယ ကမ္မနိယဉ္စ ဟောတိ။ ယထယိဒံ စိတ္တန္တိ အတ္တနော၊ တေသဉ္စ ပစ္စက္ခတာယ ဧဝမာဟာတိ။ ယထာ ယထာဝုတ္တာ ပရိသုဒ္ဓတာဒယော န ဝိဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ သုဘာဝိတံ စိတ္တံ။

တတ္ထ အဝဋ္ဌိတံ ဣဓ ‘‘ဌိတံ၊ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တ’’န္တိ စ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဧတေသု ပရိသုဒ္ဓတာဒီသု ဌိတတ္တာ ဌိတေ၊ ဌိတတ္တာယေဝ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ’’တိ။ ယထာ မုဒုကမ္မညတာ ဝသီဘာဝပ္ပတ္တိယာ လက္ခီယန္တိ၊ ဧဝံ ဝသီဘာဝပ္ပတ္တိပိ မုဒုကမ္မညတာဟိ လက္ခီယတီတိ၊ မုဒုကမ္မညဘာဝေန ဝါ အတ္တနော ဝသေ ဌိတတ္တာ ‘‘ဌိတေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဟိ ကာရဏေန ဖလံ နိဒ္ဓရီယတိ၊ ဧဝံ ဖလေနာပိ ကာရဏံ နိဒ္ဓရီယတီတိ နိစ္စလဘာဝေန အဝဋ္ဌာနံ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တိ။ သာ စ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု ထိရဘာဝေန၊ ပဋိပက္ခေဟိ အကမ္မနိယတာယ စ သမ္ဘဝန္တီ သဒ္ဓါဒိဗလာနံ အာနုဘာဝေန ဟောတီတိ ‘‘သဒ္ဓါဒီဟိ ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ’’တိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘သဒ္ဓါပရိဂ္ဂဟိတံ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သဒ္ဓါပရိဂ္ဂဟိတန္တိ ဧဝံ သုဘာဝိတံ ဝသီဘာဝပ္ပတ္တံ ဧတံ စိတ္တံ ဧကံသေန အဘိညာသစ္ဆိကရဏီယာနံ ဓမ္မာနံ အဘိညာသစ္ဆိကိရိယာယ သံဝတ္တတီတိ ဧဝံ ပဝတ္တာယ သဒ္ဓါယ ပရိဂ္ဂဟိတံ ယထာဝုတ္တသဒ္ဓါဗလေန ဥပတ္ထမ္ဘိတံ။ အဿဒ္ဓိယေနာတိ တပ္ပဋိပက္ခေန အဿဒ္ဓိယေန ဟေတုနာ န ဣဉ္ဇတိ န စလတိ န ကမ္ပတိ၊ အညဒတ္ထု ဥပရိ ဝိသေသာဝဟဘာဝေနေဝ တိဋ္ဌတိ။ ဝီရိယပရိဂ္ဂဟိတန္တိအာဒီသုပိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသော – ဝီရိယပရိဂ္ဂဟိတန္တိ ဝသီဘာဝါပါဒနပရိဒမနသာဓနေန ဝီရိယေန ဥပတ္ထမ္ဘိတံ။ သတိပရိဂ္ဂဟိတန္တိ ယထာဝုတ္တေ ဘာဝနာဗဟုလီကာရေ အသမ္မောသသာဓိကာယ၊ ကုသလာနဉ္စ ဓမ္မာနံ ဂတိယော သမန္နေသမာနာယ သတိယာ ဥပတ္ထမ္ဘိတံ။ သမာဓိပရိဂ္ဂဟိတန္တိ တတ္ထေဝ အဝိက္ခေပသာဓနေန သမာဓာနေန ဥပတ္ထမ္ဘိတံ။ ပညာပရိဂ္ဂဟိတန္တိ တဿာ ဧဝ ဘာဝနာယ ဥပကာရာနုပကာရဓမ္မာနံ ပဇာနနလက္ခဏာယ ပညာယ ဥပတ္ထမ္ဘိတံ။ ဩဘာသဂတန္တိ ဉာဏောဘာသသဟဂတံ။ ဩဘာသဘူတေန ဟိ ယထာဝုတ္တသမာဓာနသံဝဒ္ဓိတေန ဉာဏေန သံကိလေသပက္ခံ ယာထာဝတော ပဿန္တော တတော ဥတြသန္တော ဩတ္တပ္ပန္တော တံ အဓိဘဝတိ၊ န တေန အဘိဘူယတိ။ တေနာဟ ‘‘ကိလေသန္ဓကာရေန န ဣဉ္ဇတီ’’တိ။ ဧတေန ဉာဏပရိဂ္ဂဟိတံ ဟိရောတ္တပ္ပဗလံ ဒဿေတိ။

အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတန္တိ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိနာ သမာဟိတတာ၊ ပရိသုဒ္ဓတာ၊ ပရိယောဒါတတာ၊ အနင်္ဂဏတာ၊ ဝိဂတူပက္ကိလေသတာ၊ မုဒုဘာဝေါ၊ ကမ္မနိယတာ၊ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တိယာ ဌိတတာ၊ သမာဟိတဿ ဝါ စိတ္တဿ ဣမာနိ အင်္ဂါနီတိ ‘‘သမာဟိတေ’’တိ ဣမံ အင်္ဂဘာဝေန အဂ္ဂဟေတွာ ဌိတိအာနေဉ္ဇပ္ပတ္တိယော ဝိသုံ ဂဟေတွာ ဣမေဟိ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ။ အဘိနီဟာရက္ခမန္တိ ဣဒ္ဓိဝိဓာဒိအတ္ထံ အဘိနီဟာရက္ခမံ တဒဘိမုခံ ကရဏယောဂ္ဂံ။ တေနာဟ ‘‘အဘိညာသစ္ဆိကရဏီယာနံ ဓမ္မာနံ အဘိညာသစ္ဆိကိရိယာယာ’’တိ။

ကာမံ နီဝရဏာနိ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ဧဝ ပဌမဇ္ဈာနသမဓိဂမော၊ ဝိတက္ကာဒိကေ ဝူပသမေ ဧဝ စ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိသမဓိဂမော၊ တထာပိ န တထာ တေဟိ ဒူရီဘူတာ အပေတာ ဝါ ယထာ စတုတ္ထဇ္ဈာနတော၊ စေတသော မလီနဘာဝသင်္ခါတဥပ္ပိလာဘောဂကရေဟိ နီဝရဏာဒီဟိ သုဋ္ဌု ဝိမုတ္တိယာ တဿ ပရိသုဒ္ဓိ၊ ပရိယောဒါတတာ စ ယုတ္တာတိ အာဟ ‘‘နီဝရဏ…ပေ… ပရိယောဒါတေ’’တိ။ ဈာနပဋိလာဘပစ္စယာနန္တိ ဈာနပဋိလာဘဟေတုကာနံ ဈာနပဋိလာဘံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကာနံ။ ပါပကာနန္တိ လာမကာနံ။ ဣစ္ဆာဝစရာနန္တိ ဣစ္ဆာယ အဝစရာနံ ဣစ္ဆာဝသေန ဩတိဏ္ဏာနံ ‘‘အဟော ဝတ မမေဝ သတ္ထာ ပဋိပုစ္ဆိတွာ ပဋိပုစ္ဆိတွာ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မံ ဒေသေယျာ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာနံ မာနမာယာသာဌေယျာဒီနံ။ အဘိဇ္ဈာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေနာပိ တေသံယေဝ သင်္ဂဟော။ အဘိဇ္ဈာ စေတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနေန အဝိက္ခမ္ဘနေယျာ၊ မာနာဒယော စ တဒေကဋ္ဌာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ ‘‘ဈာနပဋိလာဘပစ္စယာန’’န္တိ အနုဝတ္တမာနတ္တာ။ ဝိက္ခမ္ဘနေယျာ ပန နီဝရဏဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတာ၊ ကထံ ပန ပဌမဇ္ဈာနေန အဝိက္ခမ္ဘနေယျာ ဣဓ ဝိဂစ္ဆန္တီတိ? ‘‘သဗ္ဗေ ကုသလာ ဓမ္မာ သဗ္ဗာကုသလာနံ ပဋိပက္ခာ’’တိ သလ္လေခပဋိပတ္တိဝသေန ဧဝံ ဝုတ္တံ ဈာနဿ အပရာမဋ္ဌဘာဝဒဿနတော။ ယေ ပနေတ္ထ ‘‘ဣစ္ဆာဝစရာနံ အဘိဇ္ဈာဒီန’’န္တိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ကောပအပစ္စယကအာမရာဂဗျာပါဒါဒယော ဂဟိတာတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဈာနပဋိလာဘပစ္စယာန’’န္တိ ပါဌံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘ဈာနပဋိလာဘပစ္စနီကာန’’န္တိ ပါဌောတိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ တထာ ပါဌဿေဝ အဘာဝတော။ ဈာနပဋိလာဘပစ္စနီကာ စ နီဝရဏာ စေဝ တဒေကဋ္ဌာ စ တေသံ ဒူရီဘာဝံ ဝတွာ ပုန အဘာဝဝိဂမစောဒနာယ အယုဇ္ဇမာနတ္တာ။ နနု စ အနင်္ဂဏသုတ္တ- (မ။ နိ။ ၁။၅၇ အာဒယော) ဝတ္ထသုတ္တေသု (မ။ နိ။ ၁။၇၀ အာဒယော) အယမတ္ထော န လဗ္ဘတိ၊ ဩဠာရိကာနံယေဝ ပါပဓမ္မာနံ တတ္ထ အဓိပ္ပေတတ္တာ? သစ္စမေတံ၊ ဣဓ ပန အဓိဂတစတုတ္ထဇ္ဈာနဿ ဝသေန ဝုတ္တတ္တာ သုခုမာယေဝ တေ ဂဟိတာ၊ အင်္ဂဏူပက္ကိလေသတာသာမညေန ပနေတ္ထ သုတ္တာနံ အပဒိသနံ။ တထာ ဟိ ‘‘သုတ္တာနုသာရေနာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန သုတ္တဝသေနာတိ။ အဝဿံ စေ တမေဝံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ အဓိဂတဇ္ဈာနာနမ္ပိ ကေသဉ္စိ ဣစ္ဆာဝစရာနံ ပဝတ္တိသဗ္ဘာဝတော။

ဣဒ္ဓိပါဒဘာဝူပဂမေနာတိ ဣဒ္ဓိယာ ပါဒကဘာဝဿ ပဒဋ္ဌာနဘာဝဿ ဥပဂမနေန။ ဘာဝနာပါရိပူရိယာတိ ဣတော ပရံ ကတ္တဗ္ဗဿ အဘာဝဝသေန အဘိနီဟာရက္ခမဘာဝနာယ ပရိပုဏ္ဏတ္တာ။ ပဏီတဘာဝူပဂမေနာတိ တတော ဧဝ ပဓာနဘာဝံ နီတတာယ ဥတ္တမဋ္ဌေန၊ အတိတ္တိကရဋ္ဌေန စ ပဏီတဘာဝဿ ဥပဂမနေန။ ဥဘယဉ္စေတံ ဌိတိယာ ကာရဏဝစနံ ပရိပုဏ္ဏာယ ဘာဝနာယ ပဏီတဘာဝပ္ပတ္တိယာ ‘‘ဌိတေ’’တိ။ ‘‘အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ’’တိ ဣဒံ ဌိတိယာ ဝိသေသနံ။ တေနာဟ ‘‘ယထာ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဌိတေ’’တိ။ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ ‘‘ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ’’တိ ဥဘယမေကံ အင်္ဂံ၊ ‘‘သမာဟိတေ’’တိ ပန ဣဒမ္ပိ ဧကမင်္ဂံ။ တေနေဝဿ ပဌမဝိကပ္ပတော ဝိသေသံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဧဝမ္ပိ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတ’’န္တိ။

ဒသဣဒ္ဓိကထာဝဏ္ဏနာ

၃၆၉။ နိပ္ဖတ္တိအတ္ထေနာတိ သိဇ္ဈနဋ္ဌေန။ ပဋိလာဘဋ္ဌေနာတိ ပါပုဏနဋ္ဌေန။ တန္တိ ကာမိတံ ဝတ္ထုံ။ သမိဇ္ဈတီတိ နိပ္ဖဇ္ဇတိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ ဈာနမဂ္ဂါ ဣဓ နေက္ခမ္မံ။ ဣဇ္ဈတီတိ ပါပုဏီယတိ။ ပဋိဟရတီတိ ပါဋိဟာရိယန္တိ ယသ္မာ ပဋိပက္ခံ ဟရတိ အပနေတိ၊ တသ္မာ ပါဋိဟာရိယံ။ အတ္တနော ပဋိပက္ခံ ဟရတီတိ ပဋိဟာရိယံ၊ နေက္ခမ္မာဒိ၊ ပဋိဟာရိယမေဝ ပါဋိဟာရိယံ၊ ယထာ ‘‘ဝေကတံ၊ ဝေသမ’’န္တိ စ။

ဣဇ္ဈနဋ္ဌေနာတိ နိပ္ဖဇ္ဇနဋ္ဌေန။ ဥပါယသမ္ပဒါယာတိ သမ္ပန္နဥပါယဿ၊ ဉာယာရမ္ဘဿာတိ အတ္ထော။ ဣဇ္ဈတီတိ ပသဝေတိ။ သီလဝါတိ အာစာရသီလေန သီလဝါ။ ကလျာဏဓမ္မောတိ ဒသကုသလကမ္မပထဝသေန သုန္ဒရဓမ္မော။ သီလသမ္ပတ္တိယာ ဝါ သီလဝါ။ ဒါနာဒိသေသပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေန ကလျာဏဓမ္မော။ ပဏိဒဟိဿတီတိ ပတ္ထေဿတိ။

ဣဇ္ဈန္တီတိ ဝဍ္ဎန္တိ၊ ဥက္ကံသံ ပါပုဏန္တီတိ အတ္ထော။ သာတိသယနိပ္ဖဇ္ဇနပဋိလာဘသိဇ္ဈနဗုဒ္ဓိအတ္ထေ ဟိ ဣဒ္ဓိ ဝုတ္တာ။ သာ ဒသဝိဓာတိ သဗ္ဗာ ဣဒ္ဓိယော အာနေတွာ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဣဓာဓိပ္ပေတံ ဣဒ္ဓိံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ဗဟုဘာဝါဒိကဿ အဓိဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌဟနံ ဧတိဿာ အတ္ထီတိ အဓိဋ္ဌာနာ။ ဝိဝိဓံ ရူပနိမ္မာနသင်္ခါတံ ကုဗ္ဗနံ ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ဝိကုဗ္ဗနာ။ မနောမယာတိ ဈာနမနေန နိဗ္ဗတ္တိဘာဝတော မနောမယာ။ ဉာဏဿ ဝိပ္ဖာရော ဝေဂါယိတတ္တံ ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ဉာဏဝိပ္ဖာရာ။ အရိယာနံ အယန္တိ အရိယာ။ ယတော ကုတောစိ ကမ္မဝိပါကတော ဇာတာ ဣဒ္ဓိ ကမ္မဝိပါကဇာ။ သာတိသယပုညနိဗ္ဗတ္တာ ဣဒ္ဓိ ပုညဝတော ဣဒ္ဓိ။ ကမ္မဝိပါကဇာ ဣဒ္ဓိ ဇာတိတော ပဋ္ဌာယ ဟောတိ၊ ဣတရာ ယဒါ တဒါ ပုညဿ ဝိပစ္စနကာလေတိ ဧဝံ ဝါ ဣမာသံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာထဗ္ဗနဝိဇ္ဇာဘိနိဗ္ဗတ္တာ ဝိဇ္ဇာမယာ။ သမ္မာပယောဂေါ ဥပါယပယောဂေါ ဉာယာရမ္ဘော။

၃၇၀။ ပကတိယာ ဧကောတိ သဘာဝေန ဧကော။ ဗဟုကန္တိ ဗဟုံ။ တေန အဂ္ဂဟိတပရိစ္ဆေဒံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗဿ အနေကဘာဝံ ဒဿေတွာ ပုန ပရိစ္ဆေဒတော ဒဿေတုံ ‘‘သတံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာဝဇ္ဇတီတိ ပရိကမ္မသင်္ခါတေန အာဘောဂေန အာဘုဇတိ ဘာဝိရူပေ တေန ပရိကမ္မမနသိကာရေန မနသိ ကရောတိ။ ဉာဏေန အဓိဋ္ဌာတီတိ တထာ ပရိကမ္မံ ကတွာ အဘိညာဉာဏေန ယထာဓိပ္ပေတေ ဗဟုကေ အဓိဋ္ဌာတိ၊ အဓိဋ္ဌာနစိတ္တေန သဟေဝ ဗဟုဘာဝါပတ္တိတော ဗဟုဘာဝါပါဒကံ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏံ ပဝတ္တေန္တော စ တထာ အဓိဋ္ဌာတီတိ ဝုစ္စတိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝန္တိ ပကာရတ္ထော ဧဝံ-သဒ္ဒေါ၊ တေန သဗ္ဗမ္ပိ အဓိဋ္ဌာနပ္ပကာရံ သင်္ဂဏှာတိ။ အဓိဋ္ဌာနဝသေနာတိ ‘‘ဉာဏေန အဓိဋ္ဌာတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၀) ဧဝံ ဝုတ္တအဓိဋ္ဌာနဝသေန နိပ္ဖန္နတ္တာ။

၃၇၁။ ပကတိဝဏ္ဏန္တိ ပကတိသဏ္ဌာနံ အတ္တနော ပါကတိကရူပံ။ ပကတိဝဏ္ဏဝိဇဟနဝိကာရဝသေနာတိ အတ္တနော ပကတိဝဏ္ဏဝိဇဟနပုဗ္ဗကဿ ကုမာရကဝဏ္ဏာဒိဝဏ္ဏဝိကာရဿ ဝသေန။

၃၇၂။ ဣမမှာ ကာယာတိ ပစ္စက္ခဘာဝေန ‘‘ဣမမှာ’’တိ ဝုတ္တာ ဘိက္ခုဿ ကရဇကာယာ။ အညံ ကာယန္တိ အညံ ဣဒ္ဓိမယံ ကာယံ။ တတော ဧဝ ဣဒ္ဓိမယရူပဝန္တတာယ ရူပိံ။ အဘိညာမနေန နိဗ္ဗတ္တတ္တာ မနောမယံ။ နိပ္ဖတ္တိဝသေနာတိ နိပ္ဖဇ္ဇနဝသေန။ အဘိညာဉာဏဿ ဟိ ယထာ မနောမယော ကာယော နိပ္ဖဇ္ဇတိ၊ တထာ ပဝတ္တိ မနောမယိဒ္ဓိ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ ယဒိ ဧဝံ ကထမယမေဝ မနောမယိဒ္ဓီတိ? ရုဠှီဝေသာ ဝေဒိတဗ္ဗာ ယထာ ‘‘မနောမယော အတ္တဘာဝေါ’’တိ၊ ယထာ ဝါ ‘‘ဂေါသမညာ ဝိသာဏာဒိမတိ ပိဏ္ဍေ’’။ အထ ဝါ အဗ္ဘန္တရတော နိက္ခန္တေ၊ ဣဒ္ဓိမတာ စ ဧကန္တသဒိသေ ဣမသ္မိံ နိမ္မာနေ သုပါကဋော မနသာ နိဗ္ဗတ္တိတဘာဝေါတိ ယထာ သာတိသယော မနောမယဝေါဟာရော၊ န တထာ အညာသု အဓိဋ္ဌာနဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓီသု သမညန္တရဝန္တာသူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃၇၃။ ဉာဏုပ္ပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ ဝါတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏုပ္ပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ ဝါ ဝိပဿနာက္ခဏေ၊ တတောပိ ဝါ ပုဗ္ဗေ အန္တိမဘဝိကဿ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ။ ပစ္ဆာ ဝါ ယာဝ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနာ။ တင်္ခဏေ ဝါ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိသမယေ။ ဉာဏာနုဘာဝနိဗ္ဗတ္တော ဝိသေသောတိ သူရိယဿ ဥဋ္ဌိတဋ္ဌာနေ၊ သမန္တတော စ အာလောကကရဏသမတ္ထတာ ဝိယ တဿေဝ ဉာဏဿ အာနုဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တော သဗ္ဗသော ပဟာတဗ္ဗပဟာနဘာဝေတဗ္ဗဘာဝနာပါရိပူရိသင်္ခါတော ဝိသေသော။ ဝတ္ထူနိ ပန အနန္တရာယတာဝသေန အာဂတာနိ။ အနိစ္စာနုပဿနာယာတိ သင်္ခါရေ အနိစ္စတော အနုပဿန္တိယာ ဗလဝဝိပဿနာယ။ အာရဒ္ဓဝိပဿနဿ ဟိ ယထာဝုတ္တဝိပဿနာယ ပဝတ္တိက္ခဏေ တတော ပုဗ္ဗေ၊ ပစ္ဆာ စ ပကိဏ္ဏကသမ္မသနဝါရေ နိစ္စသညာယ ပဟာနဋ္ဌော ဣဇ္ဈတိ။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ကာမံ ဧတ္တကာယ သင်္ခေပကထာယပိ အဓိပ္ပေတတ္ထော ပကာသိတောဝ ၊ ဝိတ္ထာရကထာယ ပန ဝိဘူတတရော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝိတ္ထာရေန ကထေတဗ္ဗ’’န္တိ။

ဂဗ္ဘဂတဿေဝါတိ အနာဒရေ သာမိဝစနံ။ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘ပစ္ဆိမဘဝိကဿာ’’တိအာဒိနာ ဗာကုလတ္ထေရဝတ္ထုမှိ ဝုတ္တနယေန။

ဒါရုဘာရံ ကတွာတိ ဒါရုဘာရံ သကဋေ ကတွာ၊ အာရောပေတွာတိ အတ္ထော။ ဩဿဇ္ဇိတွာတိ ဆဍ္ဍေတွာ။ သကဋမူလေတိ သကဋသမီပေ။ ဝါဠယက္ခာနုစရိတေတိ ကုရုရေဟိ ယက္ခေဟိ အနုဝိစရိတဗ္ဗေ။ ယက္ခပရိဂ္ဂဟိတဉှိ ရာဇဂဟနဂရံ။

၃၇၄။ သမာဓိတောတိ ပဌမဇ္ဈာနာဒိသမာဓိတော။ ပုဗ္ဗေတိ ဥပစာရဇ္ဈာနက္ခဏေ။ ပစ္ဆာတိ သမာပတ္တိယာ စိဏ္ဏပရိယန္တေ။ တင်္ခဏေတိ သမာပန္နက္ခဏေ။ သမထာနုဘာဝနိဗ္ဗတ္တော ဝိသေသောတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဈာနေ သမာဓိတေဇေန နိဗ္ဗတ္တော နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနဝိတက္ကာဒိသမတိက္ကမသညာဝေဒယိတနိရောဓပရိဿယသဟနာဒိကော ဝိသေသော။

ကပေါတကန္ဒရာယန္တိ ဧဝံနာမကေ အရညဝိဟာရေ။ ဇုဏှာယ ရတ္တိယာတိ စန္ဒာလောကဝတိယာ ရတ္တိယာ။ နဝေါရောပိတေဟိ ကေသေဟီတိ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ကရဏဝစနံ။ ယဿာတိ ပဟာရဿ။ တဿာတိ ယက္ခဿ။ ခိပ္ပနိသန္တိဘာဝဿ ဥက္ကံသဂတတ္တာ ထေရော တသ္မိံ ပဟရန္တေ ဧဝ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇီတိ အာဟ ‘‘ပဟရဏသမယေ သမာပတ္တိံ အပ္ပေသီ’’တိ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘နိသိန္နော ဟောတိ အညတရံ သမာဓိံ သမာပဇ္ဇိတွာ’’တိ (ဥဒါ။ ၃၄) ဝုတ္တံ။ ဣမေ ပန ထေရာ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနသမကာလံ တေန ပဟာရော ဒိန္နောတိ ဝဒန္တိ။

သဉ္ဇီဝတ္ထေရန္တိ ကကုသန္ဓဿ ဘဂဝတော ဒုတိယံ အဂ္ဂသာဝကံ မဟာထေရံ သန္ဓာယာဟ။ သော ဟိ အာယသ္မာ အရညာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိသိန္နော အပ္ပကသိရေနေဝ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဧကဒိဝသံ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘နိရောဓသမာပန္န’’န္တိအာဒိ။ စီဝရေ အံသုမတ္တမ္ပိ န ဈာယိတ္ထ၊ သရီရေ ကာ ကထာ။ တေနေဝ ဟိ ထေရော ‘‘သဉ္ဇီဝေါ’’ တွေဝ ပညာယိတ္ထ။ အယမဿာတိ အဿ အာယသ္မတော သဉ္ဇီဝတ္ထေရဿ ယော နိရောဓသမာပတ္တိယံ အဂ္ဂိပရိဿယာဘာဝေါ၊ အယံ သမာဓိဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓီတိ ယောဇနာ။ ကထံ ပန နိရောဓသမာပတ္တိယံ သမာဓိဝိပ္ဖာရသမ္ဘဝေါတိ အာဟ ‘‘အနုပုဗ္ဗ…ပေ… နိဗ္ဗတ္တတ္တာ’’တိ။

ပဌမံ ဌပိတဘဏ္ဍကဿာတိ သဗ္ဗပဌမံ ဌပိတဘဏ္ဍကဿ။ တဉှိ ဂဟဏကာလေ သဗ္ဗပစ္ဆိမံ ဂယှတိ။ ကာလပရိစ္ဆေဒဝသေနာတိ ‘‘ဧတ္တကေ ကာလေ ဂတေ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ သမာပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ ကတကာလပရိစ္ဆေဒဝသေန။ ဘီတာ ဝိရဝိံသူတိ ရတ္တန္ဓကာရေ ရူပဒဿနေန ‘‘ပိသာစော ဥဋ္ဌဟတီ’’တိ မညမာနာ။ ဧတ္တကေဟိ နာမ ဘဏ္ဍကေဟိ အဇ္ဈောတ္ထဋော နိဗ္ဗိကာရော ‘‘အဟော မဟာနုဘာဝေါ၊ အဟော ဝိဝေကဝါသီ’’တိ စ ထေရဂတေန ပသာဒေန။

တတ္တတေလကဋာဟန္တိ အာဓာရသီသေန အာဓေယျမာဟ၊ ကဋာဟေ တတ္တတေလံ ကဋာဟေန အာသိဉ္စီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝိဝဋ္ဋမာနန္တိ ကတ္ထစိပိ အလဂ္ဂနဝသေန ဘဿန္တံ။

သပရိဝါရာတိ ပဉ္စဟိ ဣတ္ထိသတေဟိ သပရိဝါရာ။ ရာဇာနံ မေတ္တာယ ဖရီတိ ဩဒိဿကမေတ္တာသမာပတ္တိယာ ရာဇာနံ ဖုသိ။ ခိပိတုန္တိ ဝိဇ္ဈိတုံ။ ဩရောပေတုန္တိ သရသန္နာဟံ ပဋိသံဟရိတုံ။

၃၇၅။ ပဋိက္ကူလာဒီသူတိ အနိဋ္ဌာဒီသု။ အနိဋ္ဌံ ဟိ ပဋိက္ကူလံ၊ အမနုညမ္ပိ ‘‘ပဋိက္ကူလ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အပဋိက္ကူလာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ တတ္ထာတိ ပဋိက္ကူလာရမ္မဏေ။ ဥပေက္ခကောတိ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာယ ဥပေက္ခကော။ တတ္ထာတိ ပဋိက္ကူလာပဋိက္ကူလဘေဒေ ဝတ္ထုသ္မိံ။ သတောတိ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ သတိမာ။ သမ္ပဇာနောတိ ပညာဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ သမ္ပဇာနကာရီ။ အယန္တိ အယံ ပဋိက္ကူလာဒိဝတ္ထူသု အပဋိက္ကူလသညီဝိဟာရာဒိကာ ခီဏာသဝါနံ အဂ္ဂမဂ္ဂါဓိဂမသိဒ္ဓါ စိတ္တိဿရိယတာ။ တေနာဟ ‘‘စေတောဝသိပ္ပတ္တာနံ…ပေ… ဝုစ္စတီ’’တိ။

အနိဋ္ဌေ ဝတ္ထုသ္မိံ သတ္တသညိတေ မေတ္တာဖရဏံ ဝါ ဓာတုသော ပစ္စဝေက္ခဏာယ ဓာတုမနသိကာရံ ဝါ ဂူထာဒိကေ ဓာတုမနသိကာရံ ကရောန္တောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အပဋိက္ကူလသညီ ဝိဟရတီတိ ဟိတေသိတာယ၊ ဓမ္မသဘာဝစိန္တနာယ စ န ပဋိက္ကူလသညီ ဟုတွာ ဣရိယာပထဝိဟာရေန ဝိဟရတိ။ ဣဋ္ဌေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဉာတိမိတ္တာဒိကေ။ ကေသာဒိအသုစိကောဋ္ဌာသမတ္တမေဝါတိ အသုဘဖရဏံ ဝါ အသုဘမနသိကာရံ ဝါ။ တတ္ထ ရူပဓမ္မဇာတံ အနိစ္စန္တိ အာဒိအတ္ထော ဣတိ-သဒ္ဒေါ၊ တသ္မာ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တဝိပရိဏာမဓမ္မောတိ မနသိကာရံ ဝါ ကရောန္တောတိ ယောဇနာ။ ပဋိက္ကူလာပဋိက္ကူလေသူတိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာနိ ဝတ္ထူနိ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ဝဒတိ။ ဧသ နယော ဣတရတ္ထ။ ယံ ဝါ သတ္တာနံ ပဌမံ ပဋိက္ကူလတော ဥပဋ္ဌိတမေဝ ပစ္ဆာ အပဋိက္ကူလတော ဥပတိဋ္ဌတိ၊ ယဉ္စ အပဋိက္ကူလတော ဥပဋ္ဌိတမေဝ ပစ္ဆာ ပဋိက္ကူလတော ဥပတိဋ္ဌတိ၊ တဒုဘယေပိ ခီဏာသဝေါ သစေ အာကင်္ခတိ၊ ဝုတ္တနယေန အပဋိက္ကူလသညီ ဝါ ဝိဟရေယျ၊ ပဋိက္ကူလသညီ ဝါတိ အယမရိယိဒ္ဓိ ဝုတ္တာ။

စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာတိ ကာရဏဝသေန ‘‘စက္ခူ’’တိ လဒ္ဓဝေါဟာရေန ရူပဒဿနသမတ္ထေန စက္ခုဝိညာဏေန၊ စက္ခုနာ ဝါ ကာရဏဘူတေန၊ ဒွါရဘူတေန ဝါ ရူပံ ပဿိတွာ။ နေဝ သုမနော ဟောတီတိ ဂေဟဿိတသောမနဿဿာယံ ပဋိက္ခေပေါ၊ န နေက္ခမ္မပက္ခိကာယ ကိရိယာသောမနဿဝေဒနာယ။ ဆဠင်္ဂုပေက္ခန္တိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဆဠာရမ္မဏာပါထေ ပရိသုဒ္ဓပကတိဘာဝါဝိဇဟနလက္ခဏံ ဆသု ဒွါရေသု ပဝတ္တိယာ ‘‘ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ’’တိ လဒ္ဓနာမံ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခံ။ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ပါဠိယာ သမတ္ထေတုံ ‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၃၇၆။ ပက္ခီအာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒေဝါဒီနံ သင်္ဂဟော။ ဝေဟာသဂမနာဒိကာတိ ပန အာဒိ-သဒ္ဒေန စက္ခုဝိသုဒ္ဓိအာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ကုသလကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တိတွာပိ အကုသလဝိပါကာနုဘာဝေန သုခသမုဿယတော ဝိနိပတိတတ္တာ ဝိနိပါတိကာနံ။ ဈာနန္တိ အဘိညာပတ္တံ ဈာနံ သန္ဓာယာဟ။ ဝိပဿနာပိ ဥက္ကံသဂတာ ဥဗ္ဗေဂပီတိသဟိတာ အာကာသေ လင်္ဃာပနမတ္တာပိ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိပဿနံ ဝါ’’တိ။ ‘‘ပဌမကပ္ပိကာန’’န္တိ ဣဒံ ‘‘ဧကစ္စာနံ မနုဿာန’’န္တိ ဣမဿ ဝိသေသနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပုနဗ္ဗသုမာတာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၃၇၇။ ဝေဟာသန္တိ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ အစ္စန္တသံယောဂေ ဝါ။ စက္ကဝတ္တီ ဟိ စက္ကရတနံ ပုရက္ခတွာ အတ္တနော ဘဝနတော အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ အာကာသေနေဝ သိနေရုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ သကလစက္ကဝါဠံ အနုသံယာယတီတိ။ အဿဗန္ဓာတိ အဿပါလာ၊ ယေ အဿာနံ ယဝဒါယကာ။ တထာ ဂေါဗန္ဓာ။

စက္ကဝတ္တိအာဒီနံ ပုညိဒ္ဓိယာ ဝိတ္ထာရိယမာနာယ အတိပပဉ္စော ဟောတီတိ ပုညဝတော ဣဒ္ဓိံ လက္ခဏတော ဒဿေန္တေန ‘‘ပရိပါကံ ဂတေ ပုညသမ္ဘာရေ ဣဇ္ဈနကဝိသေသော’’တိ ဝတွာပိ ဇောတိကာဒီနံ ပုညိဒ္ဓိံ ဧကဒေသေန ဒဿေတုံ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သုဝဏ္ဏပဗ္ဗတောတိ သဗ္ဗသုဝဏ္ဏမယော ပဗ္ဗတော။ တဿ ကိရ ဂဟိတဂဟိတဋ္ဌာနေ ဩဓိ န ပညာယတိ။ ဧကသီတာမတ္တေတိ ဧတ္ထ သီတာ နာမ ကသနဝသေန နင်္ဂလဿ ဂတမဂ္ဂေါ။ တုမ္ဗံ နာမ အာဠှကံ။ စုဒ္ဒသ မဂ္ဂါတိ စတုဒ္ဒသ ကသနမဂ္ဂါ။

၃၇၈။ ဝိဇ္ဇံ ပရိဇပိတွာတိ ဂန္ဓာရီဝိဇ္ဇာဒိကံ အတ္တနော ဝိဇ္ဇံ ကတူပစာရံ ပရိဝတ္တေတွာ မန္တပဌနက္ကမေန ပဌိတွာ။

၃၇၉။ သမ္မာပယောဂေနာတိ ဥပါယပယောဂေန၊ ယထာ ယထိစ္ဆိတတ္ထသိဒ္ဓိ ဟောတိ၊ တထာ ပဝတ္တိတဉာယာရမ္ဘေန။ တဿ တဿ ကမ္မဿာတိ ယထာဓိပ္ပေတဿ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗကမ္မဿ။ ဧတ္ထ စာတိ ‘‘တတ္ထ တတ္ထ သမ္မာပယောဂပ္ပစ္စယာ ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန ဣဒ္ဓီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၈) ဣမိဿာ ဒသမာယ ဣဒ္ဓိယာ နိဒ္ဒေသေပိ။ ပုရိမပါဠိသဒိသာဝါ’’တိ သမာဓိဝိပ္ဖာရဣဒ္ဓိအာဒီနံ နိဒ္ဒေသသဒိသာဝ။ သကဋဗျူဟာဒိကရဏဝသေနာတိ သကဋဗျူဟစက္ကဗျူဟပဒုမဗျူဟာဒီနံ သံဝိဓာနဝသေန နိဗ္ဗတ္တဝိသေသောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂဏိတဂန္ဓဗ္ဗာဒိ သိပ္ပကမ္မံ။ သလ္လကတ္တကာဒိ ဝေဇ္ဇကမ္မံ။ ဣရုဗ္ဗေဒါဒီနံ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ။

‘‘ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာဝ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၈၊ မ။ နိ။ ၁။၁၄၇၊ သံ။ နိ။ ၅။၈၃၄၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၀၂၊ ၃။၁၀) အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိယာ ဧဝ ဂဟိတတ္တာ အာဟ ‘‘အဓိဋ္ဌာနာ ဣဒ္ဓိယေဝ အာဂတာ’’တိ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေတိ ဣမသ္မိံ အဘိညာနိသံသသင်္ခါတေ၊ ဣဒ္ဓိဝိဓသင်္ခါတေ ဝါ အတ္ထေ။

၃၈၀။ ‘‘ဧကဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထု’’န္တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၇၅၁) ကောဋ္ဌာသတ္ထော ဝိဓသဒ္ဒေါ၊ ‘‘ဝိဝိဓမ္ပိ သေနာဗျူဟံ ဒဿေတီ’’တိအာဒီသု (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၃) ဝိကပ္ပတ္ထော၊ တဒုဘယမ္ပေတ္ထ ယုဇ္ဇတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဣဒ္ဓိဝိဓာယာတိ ဣဒ္ဓိကောဋ္ဌာသာယ၊ ဣဒ္ဓိဝိကပ္ပာယ ဝါ’’တိ။ ဣဒ္ဓိ ဟိ အဘိညာသု ဧကော ကောဋ္ဌာသော၊ ဝက္ခမာနေဟိ ဘေဒေဟိ အနေကပ္ပဘေဒါ စ။ ဝုတ္တပ္ပကာရဝသေနာတိ ဝုတ္တဿ စုဒ္ဒသပ္ပကာရဿ၊ စိတ္တပရိဒမနဿ သမာဟိတတာဒိပ္ပကာရဿ စ ဝသေန။ ‘‘ဣဒ္ဓိဝိဓာယာ’’တိ တဒတ္ထဿ သမ္ပဒါနဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဣဒ္ဓိဝိဓာဓိဂမတ္ထာယာ’’တိ။ ‘‘ကသိဏာရမ္မဏတော အပနေတွာ’’တိ ဣဒံ အဘိညာပါဒကပရိကမ္မစိတ္တာနံ သမာနသန္တာနတာယ ဝုတ္တံ၊ န ပရိကမ္မစိတ္တဿ ကသိဏာရမ္မဏတ္တာ။ ဣဒ္ဓိဝိဓာဘိမုခံ ပေသေတီတိ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗဿ ဣဒ္ဓိဝိဓဿ အဘိမုခဘာဝေန ပဝတ္တေတိ။ ယံ ဟိ ‘‘သတံ ဟောမီ’’တိအာဒိနာ ပရိကမ္မစိတ္တဿ ပဝတ္တနံ၊ တဒေဝဿ အဘိနီဟရဏံ၊ ဣဒ္ဓိဝိဓာဘိမုခပေသနဉ္စ တထေဝ ဣဒ္ဓိဝိဓဿ ပဝတ္တနတော အဘိနိန္နာမနံ ဣဓ ပရိကမ္မစိတ္တဿ ဣဒ္ဓိဝိဓေ အဓိမုတ္တီတိ အာဟ ‘‘အဓိဂန္တဗ္ဗဣဒ္ဓိပေါဏံ ဣဒ္ဓိပဗ္ဘာရံ ကရောတီ’’တိ။ ဣဓ ပစ္စနုဘဝနဖုသနာ သစ္ဆိကိရိယာပတ္တိပရိယာယာ ဧဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ပါပုဏာတီတိ အတ္ထော’’တိ အာဟ။ အဿာတိ ဣဒ္ဓိဝိဓဿ။

ဧကောပီတိ ပိ-သဒ္ဒေါ ဝက္ခမာနံ ဗဟုဘာဝံ ဥပါဒါယ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ သော ဟိဿ ပဋိယောဂီ ‘‘ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ ဟောတိ၊ ဗဟုဓာပိ ဟုတွာ ဧကော ဟောတီ’’တိ။ သော စ ခေါ ဗဟုဘာဝံ နိမ္မိနိတွာ ဌိတဿ အန္တရာဝ ဧကဘာဝူပဂမော။ ယထာကာလပရိစ္ဆေဒံ ပန သရသေနေဝ ဧကဘာဝူပဂမော ဣဓ နာဓိပ္ပေတော အနိဒ္ဓိနိမ္မာနဘာဝတော။ တမ္ပိ ပုဗ္ဗေ ကတကာလပရိစ္ဆေဒဝသေန သိဒ္ဓတ္တာ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေါယေဝါတိ ကေစိ။ အဋ္ဌာနေ ဝါယံ ပိ-သဒ္ဒေါ၊ ဧကော ဟုတွာ ဗဟုဓာပိ ဟောတိ၊ ဗဟုဓာ ဟုတွာ ဧကောပိ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ ပိ-သဒ္ဒေါ ဝက္ခမာနံ ဧကဘာဝံ ဥပါဒါယ ‘‘သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော’’တိ ဝတွာ ‘‘သော ဟီ’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ ယထာရဟံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဗဟုဘာဝနိမ္မာနေ ပယောဇနံ ဒဿေတုံ ‘‘ဗဟူနံ သန္တိကေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဗဟူနံ သန္တိကေတိ အတ္တနာ နိမ္မိတာနံ ဗဟူနံ သမီပေ၊ တေဟိ ပရိဝါရိတော ဟုတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝါ-သဒ္ဒေါ အဝုတ္တဝိကပ္ပတ္ထော၊ တေန ‘‘ဓမ္မံ ဝါ ကထေတုကာမော’’တိ ဧဝမာဒိ သင်္ဂယှတိ။ ‘‘ဉာဏေန အဓိဋ္ဌဟန္တော ဧဝံ ဟောတီ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

၃၈၁။ ဘဝတိ ဧတ္ထ ဣဒ္ဓီတိ ဘူမိယော၊ ဈာနာနိ။ ဧတ္ထာတိ စ ဟေတုမှိ ဘုမ္မဝစနံ။ ဝိဝေကတော ဇာတာ ဘူမိ ဝိဝေကဇဘူမိ။ ဝိဝေကဇံ ဟိ ပဌမံ ဈာနံ နီဝရဏဝိဝေကသမ္ဘူတတ္တာ။ ပီတိသုခဘူတာ ဘူမိ ပီတိသုခဘူမိ။ ဒုတိယဇ္ဈာနဉှိ ပီတိသုခဘူမိဘူတဉ္စေဝ ပီတိသုခသဉ္ဇာတဉ္စ သမာဓိဝသေန။ ဥပရိ ဒွီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဒ္ဓိလာဘာယာတိ ဣဒ္ဓိယာ အဓိဂမာယ။ ဣဒ္ဓိပဋိလာဘာယာတိ ဣဒ္ဓိယာ ပုနပ္ပုနံ လဘမာနာယ၊ ဗဟုလီကရဏာယာတိ အတ္ထော။ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနတာယာတိ ဣဒ္ဓိယာ ဝိဝိဓရူပကာရဏာယ၊ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိယာတိ အတ္ထော ။ ဣဒ္ဓိဝိသဝိတာယာတိ ဣဒ္ဓိယာ ဝိဝိဓာနိသံသပသဝနာယ။ ဣဒ္ဓိဝသိတာယာတိ ဣဒ္ဓိယာ ခိပ္ပနိသန္တိအာဒိဘာဝါဝဟဝသီဘာဝတ္ထာယ။ ဣဒ္ဓိဝေသာရဇ္ဇာယာတိ ဣဒ္ဓိယာ ပဋိပက္ခဒူရီဘာဝေန ဝိဂတသံကိလေသတာယ သုဋ္ဌု ဝိသာရဒဘာဝါယ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ တာဝ ဣဒ္ဓိယာ ဘူမိ ဟောတု တတ္ထ ပတိဋ္ဌာယ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗတော၊ ဣတရာနိ ပန ကထန္တိ အာဟ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တီဏိ ဈာနာနိ သမ္ဘာရဘူမိယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတိယဇ္ဈာနေ သုခဖရဏေန၊ ပဌမဒုတိယေသု ပီတိဖရဏေန သုခဖရဏေန စ ဟေတုဘူတေနာတိ ယထာရဟဝသေန ယောဇနာ။ ဖရဏံ စေတ္ထ ဈာနဿ သုဘာဝိတဘာဝေန သာတိသယာနံ ပီတိသုခါနံ ဝသေန ဈာနပ္ပစ္စယာဒိနာ သဟဇာတနာမကာယဿ ပရိဗြူဟနံ၊ ရူပကာယဿ စ တံသမုဋ္ဌာနေဟိ ပဏီတရူပေဟိ ပရိပ္ဖုဋတာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ပီတိသုခေန အဘိသန္ဒေတိ ပရိသန္ဒေတိ ပရိပူရေတိ ပရိပ္ဖရတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၂၆၊ မ။ နိ။ ၁။၄၂၇)။ သုခသညန္တိ ဈာနသုခေန သဟဂတံ သညံ။ လဟုသညန္တိ တံသမ္ပယုတ္တလဟုတာသဟဂတံ သညံ။ ဩက္ကမိတွာတိ အနုပဝိသိတွာ။ တေသု ဟိ ဈာနေသု သာတိသယာယ လဟုတာယ သမ္ပယုတ္တံ သုခံ သန္တာနဝသေန ပဝတ္တေန္တော ယောဂီ တံ သမောက္ကန္တော ဝိယ ဟောတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ သညာသီသေန နိဒ္ဒေသော။ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ ဟိ လဟုတာ ဝိနာပိ ဣဒ္ဓိယာ အာကာသံ လင်္ဃာပနပ္ပမာဏပ္ပတ္တာ ဝိယ ဟောတိ။ လဟုဘာဝဂ္ဂဟဏေနေဝ စေတ္ထ မုဒုကမ္မညဘာဝါပိ ဂဟိတာ ဧဝ။ တေနာဟ ‘‘လဟုမုဒုကမ္မညကာယော ဟုတွာ’’တိ။

ဣမိနာပရိယာယေနာတိ တိဏ္ဏံ ဈာနာနံ သမာပဇ္ဇနေန သုခလဟုဘာဝပ္ပတ္တနာမရူပကာယဿ သတိ စိတ္တပရိဒမနေ စတုတ္ထံ ဈာနံ သုခေနေဝ ဣဒ္ဓိပဋိလာဘာယ သံဝတ္တတီတိ ဣမိနာ ပရိယာယေန။ ပကတိဘူမိယာ ဟိ အဓိဋ္ဌာနဘူတာ သမ္ဘာရဘူမိယော ပါကာရဿ နေမိပ္ပဒေသော ဝိယာတိ။

၃၈၂။ ဣဒ္ဓိပါဒနိဒ္ဒေသေ စတ္တာရောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ဣဒ္ဓိပါဒါတိ ဧတ္ထ ဣဇ္ဈတီတိ ဣဒ္ဓိ၊ သမိဇ္ဈတိ နိပ္ဖဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဣဇ္ဈန္တိ ဝါ ဧတာယ သတ္တာ ဣဒ္ဓါ ဝုဒ္ဓါ ဥက္ကံသဂတာ ဟောန္တီတိ ဣဒ္ဓိ။ ပဌမေနတ္ထေန ဣဒ္ဓိ ဧဝ ပါဒေါတိ ဣဒ္ဓိပါဒေါ၊ ဣဒ္ဓိကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော။ ဒုတိယေနတ္ထေန ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါတိ ဣဒ္ဓိပါဒေါ။ ပါဒေါတိ ပတိဋ္ဌာ၊ အဓိဂမူပါယောတိ အတ္ထော။ တေန ဟိ ဥပရူပရိဝိသေသသင်္ခါတံ ဣဒ္ဓိံ ပဇ္ဇန္တိ ပါပုဏန္တိ။ အယံ တာဝ အဋ္ဌကထာနယော။ တတ္ထ ဣဒ္ဓိ-သဒ္ဒဿ ပဌမော ကတ္တုအတ္ထော၊ ဒုတိယော ကရဏတ္ထော ဝုတ္တော။ ပါဒ-သဒ္ဒဿ ဧကော ကရဏတ္ထောဝ။ ပဇ္ဇိတဗ္ဗာဝ ဣဒ္ဓိ ဝုတ္တာ၊ န စ ဣဇ္ဈန္တီ၊ ပဇ္ဇိတဗ္ဗာ စ ဣဒ္ဓိ ပဇ္ဇနကရဏေန ပါဒေန သမာနာဓိကရဏာ ဟောတီတိ ပဌမေန အတ္ထေန ‘‘ဣဒ္ဓိ ဧဝ ပါဒေါ ဣဒ္ဓိပါဒေါ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ တထာ ဣဒ္ဓိကိရိယာကရဏေန သာဓေတဗ္ဗာဝ ဝုဒ္ဓိသင်္ခါတာ ဣဒ္ဓိ ပဇ္ဇနကိရိယာကရဏေန ပဇ္ဇိတဗ္ဗာတိ ဒွိန္နံ ကရဏာနံ န အသမာနာဓိကရဏတာ သမ္ဘဝတီတိ ဒုတိယေနတ္ထေန ‘‘ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါ ဣဒ္ဓိပါဒေါ’’တိ စ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ တသ္မာ ပဌမေနတ္ထေန သမာနာဓိကရဏသမာသော၊ ဒုတိယေန သာမိဝစနသမာသော န ယုဇ္ဇတီတိ ပဌမေနတ္ထေန ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါ ဣဒ္ဓိပါဒေါ၊ ဒုတိယေနတ္ထေန ဣဒ္ဓိ ဧဝ ပါဒေါ ဣဒ္ဓိပါဒေါတိ သမာသော ယုတ္တော၊ ယထာဝုတ္တောပိ ဝါ၊ ပါဒဿ ဣဇ္ဈမာနကောဋ္ဌာသဣဇ္ဈနကရဏူပါယဘာဝတော။

ပုဗ္ဗဘာဂဆန္ဒဝသေန ဆန္ဒဟေတုကော။ သမ္ပယုတ္တဆန္ဒဝသေန ဆန္ဒာဓိကော။ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဝသေန ဧဝ ပန သဟဇာတဆန္ဒဿာပိ အဓိကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အထ ဝါ ‘‘ဆန္ဒဉ္စေ ဘိက္ခု အဓိပတိံ ကရိတွာ လဘတိ သမာဓိံ၊ လဘတိ စိတ္တဿေကဂ္ဂတံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဆန္ဒသမာဓီ’’တိ ဣမာယ ပါဠိယာ ဆန္ဒာဓိပတိသမာဓိ ဆန္ဒသမာဓီတိ အဓိပတိ-သဒ္ဒလောပံ ကတွာ သမာသော ဝုတ္တောတိ ဝိညာယတိ။ အဓိပတိသဒ္ဒတ္ထဒဿနဝသေန ပန အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဆန္ဒဟေတုကော ဆန္ဒာဓိကော ဝါ သမာဓီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဆန္ဒံ အဓိပတိံ ကရိတွာ’’တိအာဒိ။ ပဓာနဘူတာတိ ဝီရိယဘူတာတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ သင်္ခတသင်္ခါရနိဝတ္တနတ္ထံ ပန ပဓာနဂ္ဂဟဏံ။ အထ ဝါ တံ တံ ဝိသေသံ သင်္ခရောတီတိ သင်္ခါရော၊ သဗ္ဗမ္ပိ ဝီရိယံ။ တတ္ထ စတုကိစ္စသာဓကတော အညဿ နိဝတ္တနတ္ထံ ပဓာနဂ္ဂဟဏံ။ ပဓာနဘူတာ သေဋ္ဌဘူတာတိ အတ္ထော။ စတုဗ္ဗိဓဿ ပန ဝီရိယဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော။ ယော ပန ‘‘ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါ ဣဒ္ဓိပါဒေါ’’တိ ဧဝံ သမာသယောဇနာဝသေန ပါဒဿ ဥပါယတ္ထတံ ဂဟေတွာ ဣဒ္ဓိပါဒတ္ထော ဝုတ္တော၊ သော ပဋိလာဘပုဗ္ဗဘာဂါနံ ကတ္တုကရဏိဒ္ဓိဘာဝံ ‘‘ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒေါ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၄၅၇) ဝါ အဘိဓမ္မေ အာဂတတ္တာ ဆန္ဒာဒီဟိ ဣဒ္ဓိပါဒေဟိ သာဓေတဗ္ဗာယ ဝုဒ္ဓိယာ ကတ္တိဒ္ဓိဘာဝံ၊ ဆန္ဒာဒီနံ ကရဏိဒ္ဓိဘာဝဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝီရိယိဒ္ဓိပါဒေ ‘‘ဝီရိယသမာဓိပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတ’’န္တိ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝီရိယံ အာဂတံ။ တတ္ထ ပုရိမံ သမာဓိဝိသေသနံ ဝီရိယာဓိပတိ သမာဓိ ဝီရိယသမာဓီတိ။ ဒုတိယံ သမန္နာဂမင်္ဂဒဿနံ။ ဒွေ ဧဝ ဟိ သဗ္ဗတ္ထ သမန္နာဂမင်္ဂါနိ သမာဓိ ၊ ပဓာနသင်္ခါရော စ။ ဆန္ဒာဒယော သမာဓိဝိသေသနာနိ၊ ပဓာနသင်္ခါရော ပန ပဓာနဝစနေနေဝ ဝိသေသိတော၊ န ဆန္ဒာဒီဟီတိ န ဣဓ ဝီရိယာဓိပတိတာ ပဓာနသင်္ခါရဿ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ ဝီရိယဉ္စ သမာဓိံ ဝိသေသေတွာ ဌိတမေဝ သမန္နာဂမင်္ဂဝသေန ပဓာနသင်္ခါရဝစနေန ဝုတ္တန္တိ နာပိ ဒွီဟိ ဝီရိယေဟိ သမန္နာဂမော ဝုတ္တော ဟောတီတိ။ ယသ္မာ ပန ဆန္ဒာဒီဟိ ဝိသိဋ္ဌော သမာဓိ၊ တထာ ဝိသိဋ္ဌေနေဝ စ တေန သမ္ပယုတ္တော ပဓာနသင်္ခါရော၊ သေသဓမ္မာ စ၊ တသ္မာ သမာဓိဝိသေသနာနံ ဝသေန စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဝုတ္တာ။ ဝိသေသနဘာဝေါ စ ဆန္ဒာဒီနံ တံတံအဝဿယဝသေန ဟောတီတိ။

အထ ဝါတိအာဒိနာ နိဿယဋ္ဌေပိ ပါဒ-သဒ္ဒေ ဥပါယဋ္ဌေန ဆန္ဒာဒီနံ ဣဒ္ဓိပါဒတာ ဝုတ္တာ။ တေနေဝ အဘိဓမ္မေ ဥတ္တရစူဠဘာဇနီယေ ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒေါ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၄၅၇) ဆန္ဒာဒီနမေဝ ဣဒ္ဓိပါဒတာ ဝုတ္တာ။ ပဉှာပုစ္ဆကေ စ ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဣဓ ဘိက္ခု ဆန္ဒသမာဓီ’’တိအာဒိနာဝ (ဝိဘ။ ၄၆၂) ဥဒ္ဒေသံ ကတွာပိ ပုန ဆန္ဒာဒီနံယေဝ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝိဘတ္တော။ ဥပါယိဒ္ဓိပါဒဒဿနတ္ထမေဝ ဟိ သုတ္တေ၊ အဘိဓမ္မေ စ နိဿယိဒ္ဓိပါဒဒဿနံ ကတံ၊ အညထာ စတုဗ္ဗိဓတာ န ဟောတီတိ။

၃၈၃။ ဆန္ဒာဒီနိ အဋ္ဌာတိ ဆန္ဒသမာဓိ ဝီရိယသမာဓိ စိတ္တသမာဓိ ဝီမံသာသမာဓီတိ ဧဝံ ဆန္ဒာဒီနိ အဋ္ဌ။ ကာမံ စေတ္ထ စတူသုပိ ဌာနေသု သမာဓိ သမာဓိ ဧဝ၊ တထာပိ ဣဒ္ဓိံ ဥပ္ပာဒေတုကာမတာဆန္ဒသဟိတောဝ သမာဓိ ဣဒ္ဓိပဋိလာဘာယ သံဝတ္တတိ၊ န ကေဝလော။ ဧဝံ ဝီရိယသမာဓိအာဒယောပိ။ တသ္မာ ဆန္ဒာဒိသဟိတာ ဧတေ စတ္တာရော စ သမာဓီ၊ ဆန္ဒာဒယော စ စတ္တာရောတိ အဋ္ဌ ပဇ္ဇတိ ဣဒ္ဓိ ဧတေဟိ ပါပုဏီယတိ၊ သယံ ဝါ ပဇ္ဇန္တိ ဣဒ္ဓိပဋိလာဘာယ သမ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပဒါနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဣဒ္ဓိပဋိလာဘာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။ ယံ ပန ပါဠိယံ ‘‘ဆန္ဒော န သမာဓီ’’တိအာဒိ၊ တံ ယဒိပိ ဆန္ဒာဒယော သမာဓိသဟိတာဝ ဣဒ္ဓိံ နိပ္ဖာဒေန္တိ၊ တထာပိ ဝိသုံ နေသံ ပဒဘာဝဒဿနံ။ ဧကတော နိယုတ္တောဝ၊ န ဧကေကော ဟုတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ နိယုတ္တောဝါတိ သဟိတော ဧဝ၊ န ဝိယုတ္တော။

၃၈၄။ အနောနတန္တိ န ဩနတံ၊ ဝီရိယေန ပဂ္ဂဟိတတ္တာ အလီနန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ကောသဇ္ဇေ န ဣဉ္ဇတီ’’တိ၊ ကောသဇ္ဇနိမိတ္တံ န စလတီတိ အတ္ထော။ ဥဒ္ဓံ နတံ ဥန္နတံ၊ ဥဒ္ဓတံ ဝိက္ခိတ္တံ။ န ဥန္နတံ အနုန္နတံ၊ အဝိက္ခိတ္တံ သမာဟိတန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စေ န ဣဉ္ဇတီ’’တိ။ အဘိသင်္ဂဝသေန နတံ အဘိနတံ၊ န အဘိနတံ အနဘိနတံ၊ အရတ္တံ။ အပဂမနဝသေန နတံ အပနတံ၊ ကောဓဝသေန ဝိမုခံ။ န အပနတံ အနပနတံ၊ အဒုဋ္ဌံ။ ဒိဋ္ဌိယာ ‘‘အဟံ၊ မမ’’န္တိ နိဿယဝသေန န နိဿိတန္တိ အနိဿိတံ။ ဆန္ဒရာဂဝသေန န ပဋိဗဒ္ဓန္တိ အပ္ပဋိဗဒ္ဓံ။ ရာဂေါ ကေဝလံ အာသတ္တိမတ္တံ၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပန ဗဟလကိလေသော။ တထာ ဟိဿ ဒူရေ ဌိတမ္ပိ အာရမ္မဏံ ပဋိဗဒ္ဓမေဝ။ ဝိပ္ပမုတ္တန္တိ ဝိသေသတော ပမုတ္တံ။ ဈာနာနံ ကာမရာဂပဋိပက္ခတာယ အာဟ ‘‘ကာမရာဂေ’’တိ။ ဝိသံယုတ္တန္တိ ဝိဝိတ္တံ သံကိလေသတော၊ န ဝါ သံယုတ္တံ စတူဟိပိ ယောဂေဟိ။ ဝိမရိယာဒိကတံ ကိလေသမရိယာဒါယ၊ ယထာ ဤသကမ္ပိ ကိလေသမရိယာဒါ န ဟောတိ၊ တထာ ပဋိပန္နံ။ ဧကတ္တဂတန္တိ ဧကဂ္ဂတံ ဥပဂတံ အစ္စန္တမေဝ သမာဟိတံ။ တတော ဧဝ နာနတ္တကိလေသေဟိ နာနာသဘာဝေဟိ ကိလေသေဟိ န ဣဉ္ဇတိ။

ဧသ အတ္ထောတိ ကောသဇ္ဇာဒိနိမိတ္တံ။ ဣမဿ စိတ္တဿ အာနေဉ္ဇနတ္ထော သိဒ္ဓါ ဧဝ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တိယာ ပကာသနဝသေန ဒဿိတတ္တာ။ ပုန ဝုတ္တောတိ ဣဒ္ဓိယာ ဘူမိပါဒပဒဒဿနပ္ပသင်္ဂေန ‘‘ဣမာနိ မူလာနိ နာမာ’’တိ မူလဘာဝဒဿနတ္ထံ ပုန ဝုတ္တော။ ပုရိမောတိ ‘‘သဒ္ဓါဒီဟိ ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ’’တိအာဒိနာ ပုဗ္ဗေ ဆဓာ ဒဿိတနယော။ အယန္တိ အဓုနာ သောဠသဓာ ဒဿိတနယော။ သုတ္တနယေ၊ ပဋိသမ္ဘိဒါနယေ စ ဒဿိတေ တတ္ထ သမ္မောဟော န ဟောတိ၊ န အဒဿိတေတိ အာဟ ‘‘ဥဘယတ္ထ အသမ္မောဟတ္ထ’’န္တိ။

၃၈၅။ ဉာဏေန အဓိဋ္ဌဟန္တောတိ ‘‘ကထံ ပနာယံ ဧဝံ ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗေ အတ္တနာ ဝုတ္တပဒံ ဥဒ္ဓရတိ အဓိဋ္ဌာနဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘အဘိညာပါဒကံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယာ’’တိ။ ဧတ္ထ အနုပုဗ္ဗေန စတ္တာရိ ဈာနာနိ သမာပဇ္ဇိတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယာတိ ကေစိ၊ တံ အယုတ္တံ။ ယထိစ္ဆိတဇ္ဈာနသမာပဇ္ဇနတ္ထဉှိ စိတ္တပရိဒမနံ၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနမေဝ စ အဘိညာပါဒကံ၊ န ဣတရာနိ။ ပရိကမ္မံ ကတွာတိ ပါဒကဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ကာမာဝစရစိတ္တေန ‘‘သတံ ဟောမီ’’တိအာဒိနာ စိန္တနမေဝေတ္ထ ပရိကမ္မကရဏံ၊ တထာဝဇ္ဇနမေဝ စ အာဝဇ္ဇနံ။ ဒုတိယမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော၊ တေန တတိယမ္ပိ၊ တတော ဘိယျောပီတိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ။ ယထာ ဟိ ဈာနဘာဝနာ၊ ဧဝမဘိညာဘာဝနာပိ။ ‘‘ဧကဝါရံ ဒွေဝါရ’’န္တိ ဣဒမ္ပိ နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နိမိတ္တာရမ္မဏန္တိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တာရမ္မဏံ။ ပရိကမ္မစိတ္တာနီတိ ဧတ္ထ ဧကေကဿ ပရိကမ္မစိတ္တဿ သတာရမ္မဏတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ ‘‘သတံ ဟောမီ’’တိ ပဝတ္တနတော။ သဟဿာရမ္မဏာနီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဝဏ္ဏဝသေနာတိ အတ္တနာ ပရိကပ္ပိတဝဏ္ဏဝသေန။ နော ပဏ္ဏတ္တိဝသေနာတိ န သတ္တပဏ္ဏတ္တိဝသေန။ တံ အဓိဋ္ဌာနစိတ္တံ အပ္ပနာစိတ္တမိဝါတိ ဣဝဂ္ဂဟဏံ အဘိညာစိတ္တဿ ဈာနစိတ္တဿ ပဌမုပ္ပတ္တိသဒိသဘာဝတော ဝုတ္တံ၊ န တဿ အပ္ပနာဘာဝတော။ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနိကန္တိ ရူပါဝစရစတုတ္ထဈာနဝန္တံ၊ တေန သမ္ပယုတ္တံ။

၃၈၆။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘အာဝဇ္ဇိတွာ ဉာဏေန အဓိဋ္ဌာတီ’’တိ ပဋိသမ္ဘိဒါဝစနံ ကထန္တိ အာဟ ‘‘ယမ္ပီ’’တိအာဒိ။ တတြာပီတိ ပဋိသမ္ဘိဒါယမ္ပိ။ အာဝဇ္ဇတီတိ ‘‘ဗဟုကံ အာဝဇ္ဇတီ’’တိ ဣဒံ ပါဌပဒံ ပရိကမ္မဝသေနေဝ ဝုတ္တံ၊ န အာဝဇ္ဇနဝသေန။ အာဝဇ္ဇိတွာ ဉာဏေန အဓိဋ္ဌာတီတိ အဘိညာဉာဏဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ပရိကမ္မစိတ္တသမ္ပယုတ္တဿ၊ အညဿ ဝါ ကာမာဝစရဿ ဉာဏဿ ဝသေန။ န ဟိ တဿ တာဒိသော အာနုဘာဝေါ အတ္ထီတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အပ္ပနာပ္ပတ္တဿ အဘိညာဉာဏဿေဝ ဝသေန အဓိဋ္ဌာနံ၊ တသ္မာ။ အယမဓိဋ္ဌာနက္ကမောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဗဟုကံ အာဝဇ္ဇတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သန္နိဋ္ဌာပနဝသေနာတိ နိပ္ဖာဒနဝသေန။

ကာယသက္ခိဒဿနတ္ထန္တိ န ကေဝလံ ဝစနမတ္တမေဝ၊ အထ ခေါ အယမေတဿတ္ထဿ အတ္တနော ကာယေန သစ္ဆိကတတ္တာ ကာယသက္ခီတိ သက္ခိဒဿနတ္ထံ။

ကောကနဒန္တိ ပဒုမဝိသေသနံ ယထာ ‘‘ကောကာသက’’န္တိ။ တံ ကိရ ဗဟုပတ္တံ၊ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နံ၊ အတိဝိယ သုဂန္ဓဉ္စ ဟောတိ။ ပါတောတိ ပဂေဝ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ယထာ ကောကနဒသင်္ခါတံ ပဒုမံ ပါတော သူရိယဿုဂ္ဂမနဝေလာယံ ဖုလ္လံ ဝိကသိတံ အဝီတဂန္ဓံ သိယာ ဝိရောစမာနံ၊ ဧဝံ သရီရဂန္ဓေန၊ ဂုဏဂန္ဓေန စ သုဂန္ဓံ သရဒကာလေ အန္တလိက္ခေ အာဒိစ္စမိဝ အတ္တနော တေဇသာ တပန္တံ အင်္ဂေဟိ နိစ္ဆရဏကဇုတိတာယ အင်္ဂီရသံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ပဿာတိ။

အဘဗ္ဗောတိ ပဋိပတ္တိသာရမိဒံ သာသနံ၊ ပဋိပတ္တိ စ ပရိယတ္တိမူလိကာ၊ တွဉ္စ ပရိယတ္တိံ ဥဂ္ဂဟေတုံ အသမတ္ထော၊ တသ္မာ အဘဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ အဘဗ္ဗော နာမ န ဟောတိ ဝါသဓုရဿေဝ ပဓာနဘာဝတော။

ဘိက္ခူတိ ပဗ္ဗဇိတဝေါဟာရေန ဝုတ္တံ၊ ဘာဝိနံ ဝါ ဘိက္ခုဘာဝံ ဥပါဒါယ ယထာ ‘‘အဂမာ ရာဇဂဟံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ (သု။ နိ။ ၄၁၀)။ ပိလောတိကခဏ္ဍန္တိ သုဝိသုဒ္ဓံ စောဠခဏ္ဍံ ။ ရဇော ဟရတီတိ ရဇောဟရဏံ။ အဘိနိမ္မိနိတွာ အဒါသိ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ ကတာဓိကာရတ္တာ။ တထာ ဟိ ယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇန္တော ‘‘အတ္တဘာဝဿ ပနာယံ ဒေါသော’’တိ အသုဘသညံ၊ အနိစ္စသညဉ္စ ပဋိလဘိတွာ နာမရူပပရိဂ္ဂဟာဒိနာ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ဉာဏံ ဩတာရေတွာ ကလာပသမ္မသနာဒိက္ကမေန ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏာဒိပဋိပါဋိယာ ဝိပဿနံ အနုလောမဂေါတြဘုသမီပံ ပါပေသိ။ ဩဘာသဝိဿဇ္ဇနပုဗ္ဗိကာ ဘာသိတဂါထာ ဩဘာသဂါထာ။

ရာဂေါ ရဇော အရိယဿ ဝိနယေ၊ န စ ပန ရေဏု ဝုစ္စတိ ‘‘ရဇော’’တိ။ ကသ္မာ? စိတ္တဿ မလီနဘာဝကရဏတော။ ရာဂဿေတံ အဓိဝစနံ ‘‘ရဇော’’တိ။ ဧတံ ရဇန္တိ ဧတံ ရာဂသင်္ခါတံ ရဇံ။ ဝိပ္ပဇဟိတွာတိ အဂ္ဂမဂ္ဂေန ဝိသေသတော ပဇဟနဟေတု။ ပဏ္ဍိတာ ဝိဟရန္တိ တေတိ တေ ပဇဟနကာ ပဏ္ဍိတာ ဟုတွာ ဝိဟရန္တိ။ ဝီတရဇဿ သဗ္ဗသော ပဟီနရာဂါဒိရဇဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သာသနေ။ တထာ ဟိ ဝဒန္တိ –

‘‘စိတ္တမှိ သံကိလိဋ္ဌမှိ၊ သံကိလိဿန္တိ မာဏဝါ၊

စိတ္တေ သုဒ္ဓေ ဝိသုဇ္ဈန္တိ၊ ဣတိ ဝုတ္တံ မဟေသိနာ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၇၃၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၆၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃။၁၀၀၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၈၈)၊

ဆဠဘိညာဂဟဏေန ဂဟိတာယ ဆဠဘိညာယ ဝိဘာဝိတေပိ အရိယမဂ္ဂေ အနုတ္တရဘာဝသာမညေန ဖလနိဗ္ဗာနေဟိ သဒ္ဓိံ သင်္ဂဏှန္တော အာဟ ‘‘နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ’’တိ။

ပတ္တဿ ပိဒဟနာကာရေန ဟတ္ထံ ဌပေန္တော ‘‘ဟတ္ထံ ပိဒဟီ’’တိ ဝုတ္တော။ ဟတ္ထန္တိ ဝါ ကရဏတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ ဟတ္ထေန ပိဒဟီတိ အတ္ထော။

သဟဿက္ခတ္တုန္တိ သဟဿဓာ။ သဟဿဓာ ဟိ အတ္တာနံ ဧကစိတ္တေနေဝ နိမ္မိနန္တောပိ သဟဿဝါရံ နိမ္မိနန္တော ဝိယ ဟောတိ။ အသတိပိ ကိရိယာဗျာဝုတ္တိယံ တဒတ္ထသိဒ္ဓိတောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘သဟဿက္ခတ္တု’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အမ္ဗဝနေတိ အမ္ဗဝနေ ကတဝိဟာရေ။ ရမ္မေတိ ရမဏီယေ။ ယာဝ ကာလပ္ပဝေဒနာ၊ တာဝ နိသီဒီတိ ယောဇနာ။

အနိယမေတွာတိ ဝဏ္ဏာဝယဝသရီရာဝယဝပရိက္ခာရကိရိယာဝိသေသာဒီဟိ နိယမံ အကတွာ။ နာနာဝဏ္ဏေတိ နာနာကာရေ ယထာဝုတ္တဝဏ္ဏာဒိဝသေန နာနာဝိဓေ။ မိဿကကေသေတိ ပလိတေဟိ မိဿိတကေသေ။ ဥပဍ္ဎရတ္တဝဏ္ဏဥပဍ္ဎပဏ္ဍုဝဏ္ဏာဒီသု အညတရဝဏ္ဏန္တိ ဧဝံ ဥပဍ္ဎရတ္တစီဝရေ။ ပဒဝသေန အတ္ထဿ ၊ ဂမနဝသေန ပါဠိယာ ဘဏနံ ပဒဘာဏံ။ ပရိကထာဒိဝသေန ဓမ္မဿ ကထနံ ဓမ္မကထာ။ သရေန ဘညံ သုတ္တာဒီနံ ဥစ္စာရဏံ သရဘညံ။ အပရေပီတိ ဝုတ္တာကာရတော အညေပိ ဒီဃရဿကိသထူလာဒိကေ နာနပ္ပကာရကေ။ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတပ္ပကာရာယေဝ ဟောန္တီတိ ယထာ ယထာ ဣစ္ဆိတာ၊ တံတံပကာရာယေဝ ဟောန္တိ။ ယတ္တကာ ဟိ ဝိသေသာ ဝဏ္ဏာဒိဝသေန တေသု ဣစ္ဆိတာ၊ တတ္တကဝိသေသဝန္တောဝ တေ ဟောန္တိ။ တေ ပန တထာ ဗဟုဓာ ဘိန္နာကာရေပိ ဝဏ္ဏဝသေန အာရမ္မဏံ ကတွာ ဧကမေဝ အဓိဋ္ဌာနစိတ္တံ ပဝတ္တတိ။ အယံ ဟိဿ အာနုဘာဝေါ – ယထာ ဧကာဝ စေတနာ နာနာဝိသေသဝန္တံ အတ္တဘာဝံ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ တတ္ထ ဘဝပတ္ထနာ ကမ္မဿ ဝိသေသပစ္စယော ဟောတိ။ အစိန္တေယျော စ ကမ္မဝိပါကောတိ စေ၊ ဣဓာပိ ပရိကမ္မစိတ္တံ ဝိသေသပစ္စယော ဟောတိ၊ အစိန္တေယျော စ ဣဒ္ဓိဝိသယောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧသ နယောတိ ယွာယံ ဗဟုဘာဝနိမ္မာနေ ‘‘အဘိညာပါဒကံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ’’တိအာဒိနာ အဓိဋ္ဌာနနယော ဝုတ္တော၊ ဧသ နယော ဣတရေသုပိ အဓိဋ္ဌာနေသု။

ဣတိ အဝိသေသံ အတိဒေသေန ဒဿေတွာ ဝိသေသံ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘အယံ ပန ဝိသေသော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣမိနာ ဘိက္ခုနာ ဣစ္ဆန္တေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ မံ ဇာနိဿန္တီတိ ‘‘ဣဒ္ဓိမာ’’တိ မံ ဇာနိဿန္တိ။ အန္တရာဝါတိ ပရိစ္ဆိန္နကာလဿ အဗ္ဘန္တရေ ဧဝ။ ပါဒကဇ္ဈာနန္တိအာဒိ ပရိကမ္မကရဏာကာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ ဣတရံ ပန အတိဒေသေနေဝ ဝိဘာဝိတန္တိ။ ဧဝံ အကရောန္တောတိ ‘‘ဧကော ဟောမီ’’တိ အန္တရာ အဓိဋ္ဌာနံ အကရောန္တော။ ‘‘ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေနာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘သတံ ဟောမီ’’တိအာဒိနာ အဓိဋ္ဌာနံ ကရောန္တေန ကာလပရိစ္ဆေဒဝသေနေဝ ကာတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ သယမေဝ ဧကော ဟောတိ အဓိဋ္ဌာနဿ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္တာ။ ဧတ္ထ စ ပရိကမ္မာဓိဋ္ဌာနစိတ္တာနံ ဣဒ္ဓိမာ ဝဏ္ဏဝသေန သယမေဝ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ တေသု ပရိကမ္မစိတ္တာနိ သန္တတိပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာနိ။ အဓိဋ္ဌာနစိတ္တံ သမ္ပတိဝတ္တမာနာရမ္မဏံ အဓိဋ္ဌာနဿ ဧကစိတ္တက္ခဏိကတ္တာတိ ဝဒန္တိ။

၃၈၇။ ‘‘အာဝိဘာဝ’’န္တိ ပဒဿ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေန ဟောတိ-သဒ္ဒေန သမ္ဗန္ဓော န ယုဇ္ဇတိ ဥပယောဂဝစနေန ဝုတ္တတ္တာ၊ တထာ ဝက္ခမာနေန စ ဂစ္ဆတိ-သဒ္ဒေန အတ္တနော၊ ပရေသဉ္စ အာဝိဘာဝဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ၊ နာမပဒဉ္စ ကိရိယာပဒါပေက္ခန္တိ ကိရိယာသာမညဝါစိနာ ကရောတိ-သဒ္ဒေန ယောဇေတွာ အာဟ ‘‘အာဝိဘာဝံ ကရောတီ’’တိ။ တိရောဘာဝန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ ပဋိသမ္ဘိဒါယန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဣဒမေဝ ဟီ’’တိအာဒိ။ ကာမံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ‘‘အာဝိဘာဝန္တိ ကေနစိ အနာဝဋံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၁) အာဂတံ၊ တမ္ပိ ဣဒမေဝ အာဝိဘာဝကရဏံ၊ တိရောဘာဝကရဏဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သေသပဒါနိ တေသံယေဝ ဝေဝစနာနိ။ အန္ဓကာရန္တိ ရတ္တန္ဓကာရံ၊ ဒိဝါပိ ဝါ ဗိလဂုဟာဒိဂတံ အန္ဓကာရံ။ ပဋိစ္ဆန္နန္တိ ကုဋ္ဋကဝါဋာဒိနာ ပဋိစ္ဆာဒိတံ။ အနာပါထန္တိ ဒူရတာသုခုမတရတာဒိနာ န အာပါထဂတံ။ အယန္တိ ဣဒ္ဓိမာ။ ပဋိစ္ဆန္နောပိ ဒူရေ ဌိတောပိ အတ္တာ ဝါ ပရော ဝါ ယထာ ဒိဿတီတိ ဝိဘတ္တိံ ပရိဏာမေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အာလောကဇာတန္တိ အာလောကဘူတံ၊ ဇာတာလောကံ ဝါ။

၃၈၈။ ဧတံ ပန ပါဋိဟာရိယန္တိ အာဝိဘာဝပါဋိဟာရိယမာဟ။ ကေန ကတပုဗ္ဗန္တိ တတ္ထ ကာယသက္ခိံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သတ္ထာ တာဝ ကာယသက္ခီ’’တိ ဒဿေန္တေန ‘‘ဘဂဝတာ’’တိ ဝတွာ တမတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ဘဂဝါ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သာဝတ္ထိဝါသိကေ ပဿန္တီတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော၊ တထာ ‘‘ယာဝ အဝီစိံ ဒဿေသီ’’တိ။ အာကာသဂတေသု ဟေဋ္ဌိမဟေဋ္ဌိမဝိမာနေသု ဥပရူပရိဝိမာနံ ဗျဝဓာယကေသု ဗျူဟိယမာနေသု တဂ္ဂတံ အာကာသံ ဗျူဠှံ နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အာကာသဉ္စ ဒွိဓာ ဝိယူဟိတွာ’’တိ။

အယမတ္ထောတိ အာဝိဘာဝပါဋိဟာရိယဿ သတ္ထာရာ ကတဘာဝေါ။ ပုရိမဗုဒ္ဓါနံ ပဋိပတ္တိအာဝဇ္ဇနံ ဗုဒ္ဓပ္ပဝေဏိယာ အနုပါလနတ္ထံ။ ‘‘ဧကေန ပါဒေနာ’’တိအာဒိ တိဝိက္ကမဒဿနံ။ နယံ ဒေတိ ယဿ နယဿ အနုသာရေန ဝါစနာမဂ္ဂံ ဌပေသိ။

စူဠအနာထပိဏ္ဍိကော နာမ အနာထပိဏ္ဍိကမဟာသေဋ္ဌိဿ ကနိဋ္ဌဘာတာ။

သိနေရုပဗ္ဗတံနိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာတိ တံ ပရိသာယ ဒိဿမာနရူပံယေဝ ကတွာ နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ။ နန္တိ သိနေရုပဗ္ဗတံ။

အနေကသတသဟဿသင်္ခဿ ဩကာသလောကဿ၊ တံနိဝါသိသတ္တလောကဿ စ ဝိဝဋဘာဝကရဏပါဋိဟာရိယံ လောကဝိဝရဏံ နာမ။ မဟာဗြဟ္မာတိ သဟမ္ပတိမဟာဗြဟ္မာ။

ပဿထ တာဝ အပဏ္ဏကပဋိပဒါယ ဖလန္တိ နိရယဘယေန တဇ္ဇေတွာ သတ္ထု အနုပုဗ္ဗိကထာနယေန သဂ္ဂသုခေန ပလောဘေတွာ၊ န ပန သဂ္ဂသမ္ပတ္တိယံ နိန္နဘာဝါပါဒနေန။

၃၈၉။ ယထာ အာဝိဘာဝကရဏေ အာလောကကသိဏံ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ အာလောကနိမ္မာနာယ၊ ဧဝံ တိရောဘာဝကရဏေ အန္ဓကာရနိမ္မာနာယ နီလကသိဏံ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကာမဉ္စေတံ ပါဠိယံ သရူပတော နာဂတံ၊ ‘‘ဝိဝဋံ အာဝဋ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၁) ပန ဝစနတော အတ္ထတော အာဂတမေဝ။ ဩဒါတကသိဏန္တောဂဓံ ဝါ အာလောကကသိဏန္တိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ အန္ဓကာရန္တိ အန္ဓကာရဝန္တံ။

၃၉၀။ အဝသေသေ ဣဋ္ဋိယတ္ထေရာဒိကေ။

၃၉၁။ ပါကဋော ဣဒ္ဓိမာ ဧတဿ အတ္ထီတိ ပါကဋံ၊ ပါကဋဉ္စ တံ ပါဋိဟာရိယဉ္စာတိ ပါကဋပါဋိဟာရိယံ။ န ဧတ္ထ ဣဒ္ဓိမာ ပါကဋောတိ အပါကဋံ၊ အပါကဋဉ္စ တံ ပါဋိဟာရိယဉ္စာတိ အပါကဋပါဋိဟာရိယံ။ ဣဒ္ဓိမတော ဧဝ ဟိ ပါကဋာပါကဋဘာဝေနာယံ ဘေဒေါ၊ န ပါဋိဟာရိယဿ။ န ဟိ တံ အပါကဋံ အတ္ထိ။

ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာတိ မနုဿဓမ္မော ဝုစ္စတိ ဒသ ကုသလကမ္မပထဓမ္မာ၊ တတော မနုဿဓမ္မတော ဥတ္တရိ။ ဣဒ္ဓိသင်္ခါတံ ပါဋိဟာရိယံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ။ အာဠိန္ဒေတိ ပမုခေ။ ဩကာသေဟီတိ ပကိရ။ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရန္တိ ဣဒ္ဓိပယောဂံ။ အဘိသင်္ခါသီတိ အဘိသင်္ခရိ၊ အကာသီတိ အတ္ထော။ တာလစ္ဆိဂ္ဂဠေနာတိ ကုဉ္စိကစ္ဆိဒ္ဒေန။ အဂ္ဂဠန္တရိကာယာတိ ပိဋ္ဌသင်္ဃာတာနံ အန္တရေန။

အန္တရဟိတောတိ အန္တရဓာယိတုကာမော။ ဗကော ဗြဟ္မာ ယထာ အန္တရဓာယိတုံ န သက္ကောတိ၊ တထာ ကတွာ ဘဂဝါ သယံ တဿ၊ ဗြဟ္မဂဏဿ စ အနာပါထဘာဝဂမနေန အန္တရဟိတော ဟုတွာ ‘‘သမဏဿ ဂေါတမဿ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အတ္ထိဘာဝေါ ဝါ နတ္ထိဘာဝေါ ဝါ န သက္ကာ ဇာနိတု’’န္တိ ဧဝံ ဗြဟ္မဂဏဿ ဝစနောကာသော မာ ဟောတူတိ ‘‘ဘဝေဝါဟ’’န္တိ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ ဘဝေဝါဟံ ဘယံ ဒိသွာတိ အဟံ ဘဝေ သံသာရေ ဇာတိဇရာဒိဘေဒံ ဘယံ ဒိသွာ ဧဝ။ ဘဝဉ္စ ဝိဘဝေသိနန္တိ ဣမဉ္စ ကာမဘဝါဒိံ တိဝိဓမ္ပိ သတ္တဘဝံ၊ ဝိဘဝေသိနံ ဝိဘဝံ ဂဝေသမာနမ္ပိ ပရိယေသမာနမ္ပိ ပုနပ္ပုနံ ဘဝေ ဧဝ ဒိသွာ။ ဘဝံ နာဘိဝဒိန္တိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန ကိဉ္စိ ဘဝံ န အဘိဝဒိံ န ဂဟေသိံ။ နန္ဒိဉ္စ န ဥပါဒိယိန္တိ ဘဝတဏှံ န ဥပဂစ္ဆိံ၊ န အဂ္ဂဟေသိန္တိ အတ္ထော။

၃၉၂။ အလဂ္ဂမာနောတိ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဂမနေန ကုဋ္ဋာဒီသု ကတ္ထစိ န လဂ္ဂမာနော။ အာဝဇ္ဇိတွာ ကတပရိကမ္မေနာတိ ယဿ ပရတော ဂန္တုကာမော၊ တံ အာဝဇ္ဇိတွာ ‘‘အာကာသော ဟောတု၊ အာကာသော ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ကတပရိကမ္မေန ဣဒ္ဓိမတာ။ ပါကာရပဗ္ဗတာပေက္ခာယ ‘‘သုသိရော၊ ဆိဒ္ဒေါ’’တိ စ ပုလ္လိင်္ဂဝသေန ဝုတ္တံ။ ဥဗ္ဗေဓဝသေန ပဝတ္တံ ဝိဝရံ သုသိရံ။ တိရိယံ ပဝတ္တံ ဆိဒ္ဒံ။

ယတ္ထ ကတ္ထစိ ကသိဏေ ပရိကမ္မံ ကတွာတိ ပထဝီကသိဏာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ကသိဏေ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ပရိကမ္မံ ကတွာ ‘‘အာကာသော ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘အဋ္ဌသမာပတ္တိဝသီဘာဝေါယေဝ ပမာဏ’’န္တိ။ တသ္မာ ယံ ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ တဒေဝ ဟောတိ။ ဧတေန ပထဝိယာ ဥမ္မုဇ္ဇနနိမုဇ္ဇနေ အာပေါကသိဏသမာပဇ္ဇနံ၊ ဥဒကာဒီသု ပထဝီနိမ္မာနေ ပထဝီကသိဏသမာပဇ္ဇနံ န ဧကန္တတော ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတန္တိ ဧတံ တိရောကုဋ္ဋာဒိဂမနပါဋိဟာရိယကရဏေ အာကာသကသိဏသမာပဇ္ဇနံ အဝဿံ ဝတ္တဗ္ဗံ အနုစ္ဆဝိကဘာဝတော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘အာကာသကသိဏဝသေန ပဋိစ္ဆန္နာနံ ဝိဝဋကရဏ’’န္တိအာဒိဝစနံ ဝိယ ပထဝီကသိဏဝသေန ‘‘ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ ဟောတီ’’တိအာဒိဘာဝေါ ‘‘အာကာသေ ဝါ ဥဒကေ ဝါ ပထဝိံ နိမ္မိနိတွာ ပဒသာ ဂမနံ ဣစ္ဆတီ’’တိအာဒိနာ ယံ ပကိဏ္ဏကနယေ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။

‘‘ဒေါသော နတ္ထီ’’တိ ဒွိက္ခတ္တုံ ဗဒ္ဓံ သုဗဒ္ဓံ ဝိယ ဒဠှီကရဏံ နာမ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယေန ဝတွာ တေန ပယောဇနာဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ပုန သမာပဇ္ဇိတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဓိဋ္ဌိတတ္တာ အာကာသော ဟောတိယေဝါတိ သစေပိ ကိဉ္စိ အန္တရာ ဥပဋ္ဌိတံ ပဗ္ဗတာဒိ သိယာ၊ တမ္ပိ ‘‘အာကာသော ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌိတတ္တာ အာကာသော ဟောတိယေဝ။ ဣဒမ္ပိ အဋ္ဌာနပရိကပ္ပနမတ္တံ၊ တာဒိသဿ ဥပဋ္ဌာနမေဝ နတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အန္တရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၃၉၃။ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ယထိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ။ တတြာတိ တသ္မိံ ပထဝိယာ ဥဒကဘာဝါဓိဋ္ဌာနေ အယံ ယထာဝုတ္တပဋိပတ္တိဝိဘာဝိနီ ပါဠိ။ ပရတော ‘‘တတြာယံ ပါဠီ’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေသုပိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

သောတိ ဣဒ္ဓိမာ။ အဓိဋ္ဌာနကာလေ ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပရိစ္ဆိန္နကာလံ ပန အတိက္ကမိတွာ’’တိ။ ပကတိယာ ဥဒကံ အနိမ္မာနဥဒကံ။

၃၉၄။ ဝိပရီတန္တိ ယံ ဥဒကံ အက္ကမိတွာ အက္ကမန္တော န သံသီဒတိ၊ တံ ပနေတ္ထ ဣဒ္ဓိယာ ပထဝီနိမ္မာနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပထဝီကသိဏန္တိ ပထဝီကသိဏဇ္ဈာနံ။

၃၉၅။ ပလ္လင်္ကန္တိ သမန္တတော ဦရုဗဒ္ဓါသနံ။ ဆိန္နပက္ခော၊ အသဉ္ဇာတပက္ခော ဝါ သကုဏော ဍေတုံ န သက္ကောတီတိ ပါဠိယံ ‘‘ပက္ခီ သကုဏော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၁) ပက္ခီ-သဒ္ဒေန ဝိသေသေတွာ သကုဏော ဝုတ္တောတိ ‘‘ပက္ခေဟိ ယုတ္တသကုဏော’’တိ အာဟ။ ပရိကမ္မံ ကတွာတိ ‘‘ပထဝီ ဟောတူ’’တိ ပရိကမ္မံ ကတွာ။

အာကာသေ အန္တလိက္ခေတိ အန္တလိက္ခသညိတေ အာကာသေ။ ယတ္ထ ယတ္ထ ဟိ အာဝရဏံ နတ္ထိ၊ တံ တံ ‘‘အာကာသ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အယဉ္စ ဣဒ္ဓိမာ န ပထဝိယာ အာသန္နေ အာကာသေ ဂစ္ဆတိ။ ယတ္ထ ပန ပက္ခီနံ အဂေါစရော၊ တတ္ထ ဂစ္ဆတိ၊ တာဒိသဉ္စ လောကေ ‘‘အန္တလိက္ခ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အန္တလိက္ခသညိတေ အာကာသေ’’တိ။

ထေရောတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တ တိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရော။ သမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနန္တိ ပုန သမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနံ။ နနု သမာဟိတမေဝဿ စိတ္တန္တိ ဣဒ္ဓိမတော ပါဋိဟာရိယဝသေန ပဝတ္တမာနဿ စိတ္တံ အစ္စန္တံ သမာဟိတမေဝ ဟောတိ၊ န အညဒါ ဝိယ အသမာဟိတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တံ ပန ထေရဿ မတိမတ္တံ။ ပုဗ္ဗေ ဟိ ပထဝီကသိဏံ သမာပဇ္ဇိတွာ ပထဝိံ အဓိဋ္ဌာယ ဂစ္ဆတိ၊ ဣဒါနိ ပန အာကာသော ဣစ္ဆိတဗ္ဗော၊ တသ္မာ အာကာသကသိဏံ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗမေဝ။ တေနာဟ ‘‘ကိဉ္စာပီ’’တိအာဒိ။ တိရောကုဋ္ဋပါဋိဟာရိယေဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ယထာ တတ္ထ ကုဋ္ဋာဒိ ‘‘အာကာသော ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာနေန အာကာသော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဣဓာပိ ပဗ္ဗတရုက္ခာဒိံ အဓိဋ္ဌာနေန အာကာသံ ကတွာ ဂန္တဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ တိရောကုဋ္ဋပါဋိဟာရိယေ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ‘‘သစေ ပနဿ ဘိက္ခုနော အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဂစ္ဆန္တဿာ’’တိအာဒိနာ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၃၉၂) တတ္ထ ဝုတ္တနယေန။ ဧတေန ‘‘ပုရိမာဓိဋ္ဌာနဗလေနေဝ စဿ အန္တရာ အညော ပဗ္ဗတော ဝါ ရုက္ခော ဝါ ဥတုမယော ဥဋ္ဌဟိဿတီတိ အဋ္ဌာနမေဝေတ’’န္တိ နာဂါဒီဟိ ကယိရမာနော ဝိဗန္ဓော ဂမနန္တရာယံ န ကရောတီတိ ဒဿေတိ။

ဩကာသေတိ ဇနဝိဝိတ္တေ ယုတ္တဋ္ဌာနေ။ ပါကဋော ဟောတိ အာကာသစာရီ အယံ သမဏောတိ။

၃၉၆။ ဒွါစတ္တာလီသယောဇနသဟဿဂ္ဂဟဏံ ပဌမကပ္ပဝသေန ကတံ၊ တတော ပရံ ပန အနုက္ကမေန ပထဝိယာ ဥဿိတဘာဝေန တတော ကတိပယယောဇနူနတာ သိယာ၊ အပ္ပကံ အဓိကံ ဝါ ဦနံ ဝါ ဂဏနူပဂံ န ဟောတီတိ တထာ ဝုတ္တံ။ တီသု ဒီပေသု ဧကက္ခဏေ အာလောကကရဏေနာတိ ယဒါ ယသ္မိံ ဒီပေ မဇ္ဈေ တိဋ္ဌန္တိ၊ တဒါ တတော ပုရိမသ္မိံ အတ္ထံ ဂစ္ဆန္တာ ပစ္ဆိမေ ဥဒေန္တာ ဟုတွာ အာလောကကရဏေန။ အညဇောတီနံ ဝါ အဘိဘဝနေန၊ ဒုဒ္ဒသတာယ စ မဟိဒ္ဓိကေ။ သတ္တာနံ သီတပရိဠာဟဝူပသမနေန၊ ဩသဓိတိဏဝနပ္ပတီနံ ပရိဗြူဟနေန စ မဟာနုဘာဝေ။ ဆုပတီတိ ဖုသတိ။ ပရိမဇ္ဇတီတိ ဟတ္ထံ ဣတော စိတော စ သဉ္စာရေန္တော ဃံသေတိ။ အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနဝသေနေဝါတိ ယဿ ကဿစိ အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနဝသေန။ ဧဝ-ကာရေန ပါဒကဇ္ဈာနဝိသေသံ နိဝတ္တေတိ၊ န အဓိဋ္ဌာနံ။ တေနေဝါဟ ‘‘နတ္ထေတ္ထ ကသိဏသမာပတ္တိနိယမော’’တိ။ တိရောကုဋ္ဋပါဋိဟာရိယာဒီသု ဝိယ ဣမသ္မိံ နာမ ကသိဏေ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ န ဧတ္ထ ကောစိ နိယမော အတ္ထီတိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ ပါဠိယံ ကိဉ္စိ သမာပတ္တိံ အပရာမသိတွာ ‘‘ဣဓ သော ဣဒ္ဓိမာ’’တိအာဒိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၀-၁၁) ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထပါသေ ဟောတိ ‘‘စန္ဒိမသူရိယေ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ စန္ဒိမသူရိယမဏ္ဍလံ။ ရူပဂတံ ဟတ္ထပါသေတိ ဟတ္ထပါသေ ဌိတံ ရူပဂတံ၊ ဟတ္ထပါသေ ဝါ ရူပဂတံ။ ဟတ္ထံ ဝါ ဝဍ္ဎေတွာ ပရာမသတီတိ ယောဇနာ။

ဥပါဒိန္နကံ နိဿာယ အနုပါဒိန္နကဿ ဝဍ္ဎနံ ဝုတ္တံ။ ယုတ္တိယာ ပနေတ္ထ ဥပါဒိန္နကဿပိ ဝဍ္ဎနစ္ဆာယာ ဒိဿတိ။ အတ္တနော အဏုမဟန္တဘာဝါပါဒနေ ဥပါဒိန္နကဿ ဟာပနံ ဝိယ ဝဍ္ဎနမ္ပိ လဗ္ဘတေဝ။ ယထာ အာယသ္မတော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ နန္ဒောပနန္ဒဒမနေတိ ဧဝံ ပဝတ္တံ သဟဝတ္ထုနာ ထေရဝါဒံ အာဟရိတွာ တမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရော အာဟာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ကိံ ပန န ဟောတိ၊ ဟောတိယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒွေ ဟိ ပဋိသေဓာ ပကတိံ ဂမေန္တီတိ။ ‘‘တဒါ မဟန္တံ ဟောတိ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ ဝိယာ’’တိ ဣဒံ ယထာဓိကတတ္ထဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ၊ ခုဒ္ဒကဘာဝါပါဒနမ္ပေတ္ထ လဗ္ဘတေဝ။

နန္ဒောပနန္ဒနာဂဒမနကထာဝဏ္ဏနာ

ဩလောကေသိ ဗုဒ္ဓါစိဏ္ဏဝသေန ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ အဿ ဥပနိဿယော’’တိ။ လောကိယံ ရတနတ္တယေ ပသာဒလက္ခဏံ သာသနာဝတာရံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အပ္ပသန္နော’’တိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတော ဝိဝေစေတွာ ပသာဒေတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ကော နု ခေါ…ပေ… ဝိဝေစေယျာ’’တိ။

တံ ဒိဝသန္တိ ယဒါ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော တာဝတိံသဘဝနာဘိမုခေါ ဂစ္ဆတိ၊ တံ ဒိဝသဘာဂံ။ အာပါနဘူမိံ သဇ္ဇယိံသူတိ ယတ္ထ သော နိသိန္နော ဘောဇနကိစ္စံ ကရောတိ၊ တံ ပရိဝေသနဋ္ဌာနံ သိတ္တံ သမ္မဋ္ဌံ ဘောဇနူပကရဏူပနယနာဒိနာ သဇ္ဇယိံသု ပဋိယာဒေသုံ။ တိဝိဓနာဋကေဟီတိ ဝဓူကုမာရိကညာဝတ္ထာဟိ တိဝိဓာဟိ နာဋကိတ္ထီဟိ။ ဩလောကယမာနောတိ ပေက္ခန္တော၊ ဝိစာရေန္တော ဝါ။

ဥပရူပရီတိ မတ္ထကမတ္ထကေ။ ဘဝနေနာတိ ဘဝနပဒေသေန။ ဘောဂေဟီတိ သရီရဘောဂေဟိ။ အဝကုဇ္ဇေနာတိ နိကုဇ္ဇိတေန။ ဂဟေတွာတိ ယထာ တာဝတိံသဘဝနဿ ပဒေသောပိ နာဝသိဿတိ၊ ဧဝံ ပရိယာဒါယ။

သိနေရုပရိဘဏ္ဍန္တိ သိနေရုမေခလံ။ သိနေရုဿ ကိရ သမန္တတော ဗဟလတော၊ ပုထုလတော စ ပဉ္စယောဇနသဟဿပရိမာဏာနိ စတ္တာရိ ပရိဘဏ္ဍာနိ တာဝတိံသဘဝနဿ အာရက္ခာယ နာဂေဟိ၊ ဂရုဠေဟိ၊ ကုမ္ဘဏ္ဍေဟိ၊ ယက္ခေဟိ စ အဓိဋ္ဌိတာနိ၊ တာနိ ပရိဘဏ္ဍဘာဝသာမညေန ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ‘‘ပရိဘဏ္ဍ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေဟိ ကိရ သိနေရုဿ ဥပဍ္ဎံ ပရိယာဒိန္နံ။

အတ္တဘာဝံ ဝိဇဟိတွာတိ မနုဿရူပံ အန္တရဓာပေတွာ။ ဗာဓတီတိ ခေဒမတ္တံ ဥပ္ပာဒေတိ။

အတ္တဘာဝံ ဝိဇဟိတွာတိ သုခုမတ္တဘာဝနိမ္မာနေန နာဂရူပံ ဝိဇဟိတွာ။ မုခံ ဝိဝရိ ‘‘မုခဂတံ သမဏံ သံခါဒိဿာမီ’’တိ။ ပါစီနေန စ ပစ္ဆိမေန စာတိ နာဂဿ တထာနိပန္နတ္တာ ဝုတ္တံ။ သုဋ္ဌု သတိယာ ပစ္စုပဋ္ဌာပနတ္ထမာဟ ‘‘မနသိ ကရောဟီ’’တိ။

အာဒိတောပဋ္ဌာယ သဗ္ဗပါဋိဟာရိယာနီတိ တဒါ ထေရေန ကတပါဋိဟာရိယာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဣမံ ပန ဌာနန္တိ ဣမံ နာသာဝါတဝိဿဇ္ဇနကာရဏံ။

အနုဗန္ဓီတိ ‘‘န သက္ကာ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကဿ ဣမဿ သမဏဿ ပဋိပဟရိတု’’န္တိ ဘယေန ပလာယန္တံ အနုဗန္ဓိ။

ဧကပဋိပါဋိယာတိ ဧကာယ ပဋိပါဋိယာ၊ နိရန္တရန္တိ အတ္ထော။ အယမေဝါတိ ယာ ဥပါဒိန္နကံ နိဿာယ အနုပါဒိန္နကဿ ဝဍ္ဎိ၊ အယမေဝ။ ဧတ္ထ ဧဒိသေ ဟတ္ထဝဍ္ဎနာဒိပါဋိဟာရိယေ ယုတ္တိ ယုတ္တရူပါ စိတ္တတော၊ ဥတုတော ဝါ ဥပါဒိန္နကရူပါနံ အနုပ္ပဇ္ဇနတော။ အထ ဝါ ဥပါဒိန္နန္တိ သကလမေဝ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓံ အဓိပ္ပေတံ။ ဧဝမ္ပိ တဿ တထာ ဝဍ္ဎိ န ယုဇ္ဇတိ ဧဝါတိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝဍ္ဎိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧကသန္တာနေ ဥပါဒိန္နံ၊ အနုပါဒိန္နဉ္စ သမ္ဘိန္နံ ဝိယ ပဝတ္တမာနမ္ပိ အတ္ထတော အသမ္ဘိန္နမေဝ။ တတ္ထ ယထာ အာဠှကမတ္တေ ခီရေ အနေကာဠှကေ ဥဒကေ အာသိတ္တေ ယဒိပိ ခီရံ သဗ္ဗေန သမ္ဘိန္နံ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ လမ္ဗမာနံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ၊ တထာပိ န တတ္ထ ခီရံ ဝဍ္ဎတိ၊ ဥဒကမေဝ ဝဍ္ဎတိ၊ ဧဝမေဝံ ယဒိပိ ဥပါဒိန္နံ အနုပါဒိန္နဉ္စ သမ္ဘိန္နံ ဝိယ ပဝတ္တတိ၊ တထာပိ ဥပါဒိန္နံ န ဝဍ္ဎတိ၊ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေန စိတ္တဇံ၊ တဒနုသာရေန ဥတုဇဉ္စ ဝဍ္ဎတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သောတိ သော ဣဒ္ဓိမာ။ ဧဝံ ကတွာတိ ဝုတ္တာကာရေန ဟတ္ထံ ဝါ ဝဍ္ဎေတွာ တေ ဝါ အာဂန္တွာ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေ ကတွာ။ ပါဒဋ္ဌပနာဒိပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပရောပိ ဣဒ္ဓိမာ။ တထေဝါတိ ပါဋိဟာရိယကရဏတော ပုဗ္ဗေ ဝိယ။ တထူပမမေတန္တိ ယထာ ဥဒကပုဏ္ဏာသု နာနာပါတီသု ဗဟူဟိ နာနာစန္ဒမဏ္ဍလေသု ဒိဿမာနေသု န တေန စန္ဒမဏ္ဍလဿ ဂမနာဒိဥပရောဓော၊ ဗဟူနဉ္စ ပစ္စေကံ ဒဿနံ ဣဇ္ဈတိ၊ တထူပမမေတံ ပါဋိဟာရိယံ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဂမနာဒိဥပရောဓာဘာဝတော၊ ဗဟူနဉ္စ ဣဒ္ဓိမန္တာနံ တတ္ထ ဣဒ္ဓိပယောဂဿ ယထိစ္ဆိတံ သမိဇ္ဈနတောတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၉၇။ ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာတိ အဘိဝိဓိဝသေန ပန ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ၊ န မရိယာဒဝသေန။ တထာ ဟေသ ဗြဟ္မလောကေ အတ္တနော ကာယေန ဝသံ ဝတ္တေတိ။ ပါဠီတိ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပါဠိ။

ယာဝဗြဟ္မလောကာပိ ကာယေန ဝသံ ဝတ္တေတီတိ ဧတ္ထ ယသ္မာ န ဗြဟ္မလောကဿေဝ ဂမနံ အဓိပ္ပေတံ၊ နာပိ ဗြဟ္မလောကဿ ဂမနမေဝ၊ အထ ခေါ အညထာ အညမ္ပိ။ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာတိ ပန ဒူရာဝဓိနိဒဿနမေတံ၊ တသ္မာ ‘‘သစေ ဗြဟ္မလောကံ ဂန္တုကာမာ ဟောတီ’’တိ ဝတွာပိ ဣတရမ္ပိ ဒဿေတုံ ‘‘သန္တိကေပိ ဒူရေ အဓိဋ္ဌာတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော၊ တေန ဝုတ္တာဝသေသဿ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိယာ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗဿ သဗ္ဗဿာပိ သင်္ဂဟော၊ န ဝုတ္တဿေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ယမကပါဋိဟာရိယာဝသာနေတိအာဒိနာ တိဝိက္ကမဿ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိနိပ္ဖန္နတာ ဝုတ္တာ၊ အညတ္ထ ပန လက္ခဏာနိသံသတာ။ တဒုဘယံ ယထာ အညမညံ န ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တထာ ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

နီလမာတိကန္တိ နီလဝဏ္ဏောဒကမာတိကံ။

မဟာဗောဓိန္တိ အပရာဇိတပလ္လင်္ကံ မဟာဗောဓိံ။ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ သန္တိကေ အကာသီတိ တထာ စိတ္တုပ္ပတ္တိသမနန္တရမေဝ ပထဝိံ၊ သမုဒ္ဒဉ္စ သံခိပိတွာ မဟာဗောဓိသန္တိကေ အကာသိ။

နက္ခတ္တဒိဝသေတိ မဟဒိဝသေ။ စန္ဒပူဝေတိ စန္ဒသဒိသေ စန္ဒမဏ္ဍလာကာရေ ပူဝေ။ ဧကပတ္တပူရမတ္တမကာသီတိ ယထာ တေ ပမာဏတော သရူပေနေဝ အန္တောပတ္တပရိယာပန္နာ ဟောန္တိ၊ တထာ အကာသိ။

ကာကဝလိယဝတ္ထုသ္မိဉ္စ ‘‘ဘဂဝါ ထောကံ ဗဟုံ အကာသီ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ တံ ပန ဝတ္ထုံ သင်္ခေပတောဝ ဒဿေတုံ ‘‘မဟာကဿပတ္ထေရော ကိရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမာပတ္တိယာတိ နိရောဓသမာပတ္တိယာ။

ဂင်္ဂါတီရေတိ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ဂင်္ဂါနဒိယာ တီရေ။ သညံ အဒါသီတိ ယထာ တေ ယထာဓိဋ္ဌိတံ သပ္ပိံ ပဿန္တိ၊ တထာ သညံ အဒါသိ။

တဿာတိ ယဿ ဗြဟ္မုနော ရူပံ ဒဋ္ဌုကာမော၊ တဿ ဗြဟ္မုနော ရူပံ ပဿတိ။ သဒ္ဒံ သုဏာတီတိ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ ဗြဟ္မုနော သဒ္ဒံ သုဏာတိ။ စိတ္တံ ပဇာနာတီတိ စေတောပရိယဉာဏေန ဗြဟ္မုနော စိတ္တံ ပဇာနာတိ။ ကရဇကာယဿ ဝသေနာတိ စာတုမဟာဘူတိကရူပကာယဿ ဝသေန။ ‘‘စိတ္တံ ပရိဏာမေတီ’’တိ ဧတ္ထ ကိံ တံ စိတ္တံ၊ ကထံ ဝါ ပရိဏာမနန္တိ အာဟ ‘‘ပါဒကဇ္ဈာနစိတ္တံ ဂဟေတွာ ကာယေ အာရောပေတီ’’တိ။ ကထံ ပန ကာယေ အာရောပေတီတိ အာဟ ‘‘ကာယာနုဂတိကံ ကရောတီ’’တိ။ ဧဝမ္ပိ သဒ္ဒဒန္ဓရောဝါယန္တိ ဝစနပထံ ပစ္ဆိန္ဒန္တော အာဟ ‘‘ဒန္ဓဂမန’’န္တိ။ ကရောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကာယဂမနံ ဟိ ဒန္ဓံ၊ ဒန္ဓမဟာဘူတပစ္စယတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ဒိဿမာနေန ကာယေန ဂန္တုကာမတာယ ဝသေန စိတ္တံ ပရိဏာမေန္တော ယောဂီ ပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ဣဒံ စိတ္တံ ကာယော ဝိယ ဒန္ဓဂမနံ ဟောတူ’’တိ ပရိကမ္မံ ကရောတိ။ တထာ ပရိကမ္မကရဏံ ဟိ သန္ဓာယ ‘‘ပါဒကဇ္ဈာနစိတ္တံ ဂဟေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပရိကမ္မံ ပန ကတွာ ပုန သမာပဇ္ဇိတွာ ဉာဏေန အဓိဋ္ဌဟန္တော တံ စိတ္တံ ကာယေ အာရောပေတိ၊ ကာယာနုဂတိကံ ဒန္ဓဂမနံ ကရောတိ။

သုခသညန္တိ သုခသဟဂတံ သညံ၊ သညာသီသေန နိဒ္ဒေသော။ လဟုဘာဝေန သညာတန္တိ လဟုသညံ။ ကထံ ပန ဣဒ္ဓိစိတ္တေန သဟ သုခသညာယ သမ္ဘဝေါတိ အာဟ ‘‘သုခသညာ နာမ ဥပေက္ခာသမ္ပယုတ္တာ သညာ’’တိ။ သုခန္တိ သညာတန္တိ ဝါ သုခသညံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဥပေက္ခာ ဟိ သန္တံ သုခန္တိ ဝုတ္တာ’’တိ ဧကန္တဂရုကေဟိ နီဝရဏေဟိ၊ ဩဠာရိကေဟိ အနုပသန္တသဘာဝေဟိ စ ဝိတက္ကာဒီဟိ ဝိပ္ပယောဂေါ စိတ္တစေတသိကာနံ လဟုဘာဝဿ ကာရဏန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သာယေဝ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။ တံ ဩက္ကန္တဿာတိ တံ သုခလဟုသညံ အနုပ္ပတ္တဿ။ အဿာတိ ယောဂိနော။ ဂန္တုကာမတာ ဧဝ ဧတ္ထ ပမာဏန္တိ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ဒိဿမာနေန ကာယေန ဂမနေ ယံ ဌာနံ ဂန္တုကာမော၊ တံ ဥဒ္ဒိဿ ဂန္တုကာမတာဝသေန ပဝတ္တပရိကမ္မာဓိဋ္ဌာနာနိ ဧဝ ပမာဏံ၊ တာဝတာ ဂမနံ ဣဇ္ဈတိ။ တသ္မာ မဂ္ဂနိမ္မာနဝါယုအဓိဋ္ဌာနေဟိ ဝိနာပိ ဣစ္ဆိတဒေသပ္ပတ္တိ ဟောတီတိ။ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ ပါကဋတရံ ကာတုံ ‘‘သတိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ကာယံ ဂဟေတွာတိ ကရဇကာယံ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ပရိကမ္မစိတ္တေန ဂဟေတွာ။ စိတ္တေ အာရောပေတီတိ ‘‘အယံ ကာယော ဣဒံ စိတ္တံ ဝိယ ဟောတူ’’တိ ပါဒကဇ္ဈာနစိတ္တေ အာရောပေတိ တဂ္ဂတိကံ ကရောတိ။ တေနာဟ ‘‘စိတ္တာနုဂတိကံ ကရောတိ သီဃဂမန’’န္တိ။ စိတ္တဂမနန္တိ စိတ္တပ္ပဝတ္တိမာဟ။ ဣဒံ ပန စိတ္တဝသေန ကာယပရိဏာမနပါဋိဟာရိယံ။ စိတ္တဂမနမေဝါတိ စိတ္တေန သမာနဂမနမေဝ။ ကထံ ပန ကာယော ဒန္ဓပ္ပဝတ္တိကော လဟုပရိဝတ္တိနာ စိတ္တေန သမာနဂတိကော ဟောတီတိ? န သဗ္ဗထာ သမာနဂတိကော။ ယထေဝ ဟိ ကာယဝသေန စိတ္တပရိဏာမနေ စိတ္တံ သဗ္ဗထာ ကာယေန သမာနဂတိကံ န ဟောတိ။ န ဟိ တဒါ စိတ္တံ သဘာဝသိဒ္ဓေန အတ္တနော ခဏေန အဝတ္တိတွာ ဂရုဝုတ္တိကဿ ရူပဓမ္မဿ ခဏေန ဝတ္တတိ။ ‘‘ဣဒံ စိတ္တံ အယံ ကာယော ဝိယ ဟောတူ’’တိ ပန အဓိဋ္ဌာနေန ဒန္ဓဂတိကဿ ကာယဿ အနုဝတ္တနတော ယာဝ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနပ္ပတ္တိ၊ တာဝ ကာယဂတိအနုလောမေနေဝ ဟုတွာ သန္တာနဝသေန ပဝတ္တမာနံ စိတ္တံ ကာယဂတိယာ ပရိဏာမိတံ နာမ ဟောတိ၊ ဧဝံ ‘‘အယံ ကာယော ဣဒံ စိတ္တံ ဝိယ ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာနေန ပဂေဝ သုခလဟုသညာယ သမ္ပာဒိတတ္တာ အဘာဝိတိဒ္ဓိပါဒါနံ ဝိယ ဒန္ဓံ အဝတ္တိတွာ ယထာ လဟုကတိပယစိတ္တဝါရေဟေဝ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနပ္ပတ္တိ ဟောတိ၊ ဧဝံ ပဝတ္တမာနော ကာယော စိတ္တဂတိယာ ပရိဏာမိတော နာမ ဟောတိ၊ န ဧကစိတ္တက္ခဏေနေဝ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနပ္ပတ္တိယာ။

ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ၊ ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျာ’’တိ ဣဒမ္ပိ ဥပမာဝစနံ နိပ္ပရိယာယေနေဝ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ အဝဿံ စေတံ ဧဝံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ အညထာ သုတ္တာဘိဓမ္မပါဌေဟိ၊ ဝိနယအဋ္ဌကထာယ စ ဝိရောဓော သိယာ၊ ဓမ္မတာ စ ဝိလောမိတာ။ ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညံ ဧကဓမ္မမ္ပီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၁ အာဒယော) ဟိ ဧတ္ထ အညဂဟဏေန ရူပဓမ္မာ ဂဟိတာ အလဟုပရိဝတ္တိတာယ။ အဘိဓမ္မေ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁၀-၁၁) စ ပုရေဇာတပစ္စယော ရူပမေဝ ဝုတ္တော၊ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယော စ တဿေဝ။ ယတ္ထ ယတ္ထ စ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဘိဇ္ဇန္တိ။ နတ္ထိ ဒေသန္တရသင်္ကမနံ၊ န စ သဘာဝေါ အညထာ ဟောတီတိ။ န ဟိ ဣဒ္ဓိဗလေန ဓမ္မာနံ ကေနစိ လက္ခဏံ အညထတ္တံ ကာတုံ သက္ကာ၊ ဘာဝညထတ္တမေဝ ပန ကာတုံ သက္ကာ။ ‘‘တီသုပိ ခဏေသူ’’တိ ဣဒမ္ပိ ဂမနာရမ္ဘံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ဂမနနိဋ္ဌာနန္တိ ဝဒန္တိ။ ထေရောတိ အဋ္ဌကထာစရိယာနံ အန္တရေ ဧကော ထေရော။ ဣဓာတိ ဣဒံ ပါဋိဟာရိယံ ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တပါဌေ။ သယံ ဂမနမေဝ အာဂတံ ‘‘ဗြဟ္မလောကံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။

စက္ခုသောတာဒီနန္တိ စက္ခုသောတာဒီနံ အင်္ဂါနံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂ’’န္တိ၊ သဗ္ဗအင်္ဂပစ္စင်္ဂဝန္တန္တိ အတ္ထော။ ပသာဒေါ နာမ နတ္ထီတိ ဣမိနာဝ ဘာဝဇီဝိတိန္ဒြိယာနမ္ပိ အဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ရုစိဝသေနာတိ ဣစ္ဆာဝသေန။ အညမ္ပီတိ ဘဂဝတာ ကရိယမာနတော အညမ္ပိ ကိရိယံ ကရောတိ။ အယဉ္စေတ္ထ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေါ။ ယဒိ သာဝကနိမ္မိတေသု နာနပ္ပကာရတာ နတ္ထိ၊ ‘‘သစေ ပန နာနာဝဏ္ဏေ ကာတုကာမော ဟောတီ’’တိအာဒိ ယံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ၊ တံ ကထန္တိ? တံ တထာ တထာ ပရိကမ္မံ ကတွာ အဓိဋ္ဌဟန္တဿ တေ တေ ဝဏ္ဏဝယာဒိဝိသေသာ ပရိကမ္မာနုရူပံ ဣဇ္ဈန္တီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ယထာဓိဋ္ဌိတေ နိမ္မိတရူပေ သစေ သာဝကော ‘‘ဣမေ ဝိသေသာ ဟောန္တူ’’တိ ဣစ္ဆတိ၊ န ဣဇ္ဈတိ၊ ဗုဒ္ဓါနံ ပန ဣဇ္ဈတီတိ အယမတ္ထော ဒဿိတောတိ န ကောစိ ဝိရောဓော။

ဣဒါနိ ယာနိ တာနိ ‘‘ယာဝ ဗြဟ္မလောကာပိ ကာယေန ဝသံ ဝတ္တေတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၀) ပါဠိယာ အတ္ထဒဿနဝသေန ဝိဘတ္တာနိ ‘‘ဒူရေပိ သန္တိကေ အဓိဋ္ဌာတီ’’တိအာဒီနိ စုဒ္ဒသ ပါဋိဟာရိယာနိ ၊ တတ္ထ သိခါပ္ပတ္တံ ကာယေန ဝသဝတ္တနပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ယန္တိ ကိရိယာပရာမသနံ၊ တေန ‘‘ရူပံ ပဿတီ’’တိ ဧတ္ထ ယဒေတံ ရူပဒဿနံ၊ ‘‘သဒ္ဒံ သုဏာတီ’’တိ ဧတ္ထ ယဒေတံ သဒ္ဒသဝနံ၊ ‘‘စိတ္တံ ပဇာနာတီ’’တိ ဧတ္ထ ယဒေတံ စိတ္တဇာနနန္တိ ဧဝံ ဒိဗ္ဗစက္ခုသောတစေတောပရိယဉာဏကတ္တုကံ ဒဿနသဝနဇာနနကိရိယံ ပရာမသတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣတော ပရေသု သန္တိဋ္ဌတီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယမ္ပိဿာတိ ယမ္ပိ အဿ။ ယောဂိနော အဓိဋ္ဌာနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယဉ္စ ခေါတိ ဧတ္ထ ခေါ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏတ္ထော၊ ဝိသေသတ္ထော ဝါ၊ တေန အယမေဝေတ္ထ ကာယေန ဝသဝတ္တနပါဋိဟာရိယေသု ဥက္ကဋ္ဌတရန္တိ ဒီပေတိ။ ကသ္မာ? ‘‘အယံ နု ခေါ ဣဒ္ဓိမာ၊ အယံ နု ခေါ နိမ္မိတော’’တိ ဧကစ္စဿ ဗြဟ္မုနော အာသင်္ကုပ္ပာဒနတော။ ယဒဂ္ဂေန စေတံ အဓိဋ္ဌိတံ ဝိသေသတော မနောမယန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဒဂ္ဂေန ဥက္ကဋ္ဌတရန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ဧတ္တာဝတာ ကာယေန ဝသံ ဝတ္တေတိ နာမာ’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ဣဓ သေသာနိ ဂဟိတာနီတိ အာဟ ‘‘သေသံ…ပေ… ဝုတ္တ’’န္တိ။

၃၉၈။ ဣဒံ နာနာကရဏန္တိ ကာမမိမာပိ ဒွေ ဣဒ္ဓိယော အဓိဋ္ဌာနဝသေနေဝ ဣဇ္ဈန္တိ၊ တထာပိ ဣဒံ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနံ ဣမာသံ နာနာကရဏံ ဝိသေသော။ ပကတိဝဏ္ဏံ ဝိဇဟိတွာတိ အတ္တနော ပကတိရူပံ ဝိဇဟိတွာ အပနေတွာ၊ ပရေသံ အဒဿေတွာတိ အတ္ထော။ ကုမာရကဝဏ္ဏန္တိ ကုမာရကသဏ္ဌာနံ။ ဒဿေတီတိ တထာ ဝိကုဗ္ဗန္တော အတ္တနိ ဒဿေတိ။ နာဂဝဏ္ဏံ ဝါတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဟတ္ထိမ္ပိ ဒဿေတီတိ အတ္တာနမ္ပိ ဟတ္ထိံ ကတွာ ဒဿေတိ၊ ဗဟိဒ္ဓါပိ ဟတ္ထိံ ဒဿေတိ။ ဧတဒတ္ထမေဝ ဟိ ဣဓ ‘‘ဟတ္ထိဝဏ္ဏံ ဝါ ဒဿေတီ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဟတ္ထိမ္ပိ ဒဿေတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၃) ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ကေစိ ဗဟိဒ္ဓါ ဟတ္ထိအာဒိဒဿနဝစနံ ‘‘ပကတိဝဏ္ဏံ ဝိဇဟိတွာ’’တိ ဝစနေန ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိဘာဝေန ဝိရုဇ္ဈတီတိ ဝဒန္တိ၊ တဒယုတ္တံ။ ကသ္မာ? ပကတိဝဏ္ဏဝိဇဟနံ နာမ အတ္တနော ပကတိရူပဿ အညေသံ အဒဿနံ၊ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ တဿ နိရောဓနံ။ ဧဝံ သတိ အတ္တာနံ အဒဿေတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ဟတ္ထိံ ဒဿေန္တော ‘‘ပကတိဝဏ္ဏံ ဝိဇဟိတွာ ဟတ္ထိံ ဒဿေတီ’’တိ ဝုစ္စမာနေ ကော ဧတ္ထ ဝိရောဓော၊ အတ္တနာ ပန ဟတ္ထိဝဏ္ဏော ဟုတွာ ဗဟိဒ္ဓါပိ ဟတ္ထိံ ဒဿန္တေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါပိ ဟတ္ထိအာဒိဒဿနဝသေန ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိဘာဝေန စ န ကောစိ ဝိရောဓော။

ပါဠိယဉ္စ ကုမာရကဝဏ္ဏံ ဝါတိအာဒီသု အနိယမတ္ထော ဝါ-သဒ္ဒေါ ဝုတ္တော။ တေသု ဧကေကဿေဝ ကရဏဒဿနတ္ထံ။ ဟတ္ထိမ္ပီတိအာဒီသု ပန ဟတ္ထိအာဒီနံ ဗဟူနံ ဧကဇ္ဈံ ကာတဗ္ဗာဘာဝဒဿနတ္ထံ သမုစ္စယတ္ထော ပိ-သဒ္ဒေါ ဝုတ္တော။ တေန ‘‘ဟတ္ထိမ္ပိ ဒဿေတီ’’တိအာဒီသု ဒုတိယေ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

ဣဒ္ဓိမတော အတ္တနော ကုမာရကာကာရေန ပရေသံ ဒဿနံ ကုမာရကဝဏ္ဏနိမ္မာနံ၊ န ဧတ္ထ ကိဉ္စိ အပုဗ္ဗံ ပထဝီအာဒိဝတ္ထု နိပ္ဖာဒီယတီတိ ကသိဏနိယမေန ပယောဇနာဘာဝတော ‘‘ပထဝီကသိဏာဒီသု အညတရာရမ္မဏတော’’တိ ဝုတ္တံ။ သတိပိ ဝါ ဝတ္ထုနိပ္ဖာဒနေ ယထာရဟံ တံ ပထဝီကသိဏာဒိဝသေနေဝ ဣဇ္ဈတီတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ ကသိဏနိယမေန ပယောဇနံ နတ္ထေဝ။ ကုမာရကဝဏ္ဏဉှိ ဒဿေန္တေန နီလဝဏ္ဏံ ဝါ ဒဿေတဗ္ဗံ သိယာ၊ ပီတာဒီသု အညတရဝဏ္ဏံ ဝါ။ တထာ သတိ နီလာဒိကသိဏာနိ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗာနီတိ အာပန္နောဝ ကသိဏနိယမော။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ ဧဝမဓိဋ္ဌိတေ ယဒေကေ ပထဝီကသိဏဝသေန ‘‘ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ ဟောတီ’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၈၊ မ။ နိ။ ၁။၁၄၇၊ သံ။ နိ။ ၅။၈၄၂၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၁၀) ဘာဝေါတိ ဧဝံ ပဝတ္တေန ကသိဏနိဒ္ဒေသေန ဣဓ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိနိဒ္ဒေသေ ‘‘ပထဝီကသိဏာဒီသု အညတရာရမ္မဏတော’’တိအာဒိဝစနဿ ဝိရောဓံ အာသင်္ကန္တိ၊ သော အနောကာသောဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နိမ္မိနိတဗ္ဗဘာဝေန အတ္တနာ ဣစ္ဆိတောတိ အတ္တနော ကုမာရကဝဏ္ဏော၊ န ပန အတ္တနော ဒဟရကာလေ ကုမာရကဝဏ္ဏောတိ။ နာဂါဒိဝဏ္ဏေသုပိ အယံ နယော ဗျာပီ ဧဝါတိ ယဒေကေ ‘‘နာဂါဒိနိမ္မာနေ န ယုဇ္ဇတိ ဝိယာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တဒပေါဟတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဗဟိဒ္ဓါပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ဟတ္ထိမ္ပိ ဒဿေတီတိအာဒိ အဇ္ဈတ္တံ၊ ဗဟိဒ္ဓါပိ ဟတ္ထိအာဒိဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ‘‘ကုမာရကဝဏ္ဏံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝိယ အဇ္ဈတ္တမေဝ ကုမာရကဝဏ္ဏာဒီနံ ဒဿနဝသေနာတိ။ ယံ ဧတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ အဓိဋ္ဌာနဝိဓာနံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။

၃၉၉။ ကာယန္တိ အတ္တနော ကရဇကာယံ။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ‘‘အယံ ကာယော သုသိရော ဟောတူ’’တိ ပရိကမ္မံ ကတွာ ပုန ‘‘ပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယာ’’တိ ဣမံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာနုသာရမာဟ။ အညံ ကာယန္တိ ယံ မနောမယံ ကာယံ နိမ္မိနိတုကာမော၊ တံ။ မုဉ္ဇမှာတိ မုဉ္ဇတိဏတော။ ဤသိကန္တိ တဿ ကဏ္ဍံ။ ကောသိယာတိ အသိကောသတော။ ကရဏ္ဍာယာတိ ပေဠာယ၊ နိမ္မောကတောတိ စ ဝဒန္တိ။ အဗ္ဗာဟတီတိ ဥဒ္ဓရတိ။ ပဝါဟေယျာတိ အာကဍ္ဎေယျ။

ဣဒ္ဓိဝိဓနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ ဒွါဒသမပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ။