📜

၁၃။ အဘိညာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

ဒိဗ္ဗသောတဓာတုကထာဝဏ္ဏနာ

၄၀၀။ တတ္ထာတိ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုယာ နိဒ္ဒေသေ။ အဘိညာပါဠိယာ ဟိ နိဒ္ဒေသမုခေန အဘိညာနံ နိဗ္ဗတ္တနဝိဓိ ဝိဓီယတိ။ အဘိညာသီသေနေတ္ထ အဘိညာပါဠိ ဝုတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘တတော ပရာသု စ တီသု အဘိညာသူ’’တိ။ တတော ပရာသူတိ စ သတ္ထုနော ဒေသနာက္ကမံ၊ အတ္တနော စ ဥဒ္ဒေသက္ကမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပဋိပတ္တိက္ကမံ။ န ဟိ ပဋိပဇ္ဇန္တာ ဣမိနာဝ ကမေန ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုပါဠိယံ၊ သေသာဘိညာပါဠိယဉ္စာတိ သဗ္ဗတ္ထ။ တတြာတိ ဝါကျောပညာသေ နိပါတမတ္တံ၊ တတြ ဝါ ယထာဝုတ္တပါဌေ။ ဒိဗ္ဗသဒိသတ္တာတိ ဒိဗ္ဗေ ဘဝါတိ ဒိဗ္ဗာ၊ ဒေဝါနံ သောတဓာတု၊ တာယ ဒိဗ္ဗာယ သဒိသတ္တာ။ ဣဒါနိ တံ ဒိဗ္ဗသဒိသတံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ဒေဝါနံ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သုစရိတကမ္မနိဗ္ဗတ္တာတိ သဒ္ဓါဗဟုလတာဝိသုဒ္ဓဒိဋ္ဌိတာနိသံသဒဿာဝိတာဒိသမ္ပတ္တိယာ သုဋ္ဌု စရိတတ္တာ သုစရိတေန ဒေဝူပပတ္တိဇနကေန ပုညကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တာ။ ပိတ္တသေမှရုဟိရာဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝါတရောဂါဒီနံ သင်္ဂဟော။ အပလိဗုဒ္ဓါတိ အနုပဒ္ဒုတာ။ ပိတ္တာဒီဟိ အနုပဒ္ဒုတတ္တာ၊ ကမ္မဿ စ ဥဠာရတာယ ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥပက္ကိလေသဒေါသရဟိတံ ဟိ ကမ္မံ တိဏာဒိဒေါသရဟိတံ ဝိယ သဿံ ဥဠာရဖလံ အနုပက္ကိလိဋ္ဌံ ဟောတိ။ ကာရဏူပစာရေန စဿ ဖလံ တထာ ဝေါဟရီယတိ၊ ယထာ ‘‘သုက္ကံ သုက္ကဝိပါက’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၂၊ မ။ နိ။ ၂။၈၁၊ အ။ နိ။ ၄။၂၃၃)။ ဒူရေပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန သုခုမဿာပိ အာရမ္မဏဿ သမ္ပဋိစ္ဆနသမတ္ထတံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပသာဒသောတဓာတူတိ စတုမဟာဘူတာနံ ပသာဒလက္ခဏာ သောတဓာတု။

ဝီရိယာရမ္ဘဝသေနေဝ ဣဇ္ဈနတော သဗ္ဗာပိ ကုသလဘာဝနာ ဝီရိယဘာဝနာ၊ ပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတာ ဝါ ဣဒ္ဓိပါဒဘာဝနာပိ ဝိသေသတော ဝီရိယဘာဝနာ၊ တဿာ အာနုဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တာ ဝီရိယဘာဝနာဗလနိဗ္ဗတ္တာ။ ဉာဏမယာ သောတဓာတု ဉာဏသောတဓာတု။ တာဒိသာယေဝါတိ ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တတာယ၊ ဒူရေပိ သုခုမဿပိ အာရမ္မဏဿ သမ္ပဋိစ္ဆနသမတ္ထတာယ စ တံသဒိသာ ဧဝ ။ ဒိဗ္ဗဝိဟာရဝသေန ပဋိလဒ္ဓတ္တာတိ ဒိဗ္ဗဝိဟာရသင်္ခါတာနံ စတုန္နံ ဘူမီနံ ဝသေန ပဋိလဒ္ဓတ္တာ၊ ဣမိနာ ကာရဏဝသေနဿာ ဒိဗ္ဗဘာဝမာဟ။ ယံ စေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ဒိဗ္ဗဝိဟာရသန္နိဿိတတ္တာတိ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂမေန ဥက္ကံသဂတံ ပါဒကဇ္ဈာနသင်္ခါတံ ဒိဗ္ဗဝိဟာရံ သန္နိဿာယ ပဝတ္တတ္တာ၊ ဒိဗ္ဗဝိဟာရပရိယာပန္နံ ဝါ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တံ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဿယပစ္စယဘူတံ သန္နိဿိတတ္တာတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သဝနဋ္ဌေနာတိ သဒ္ဒဂဟဏဋ္ဌေန။ ယာထာဝတော ဟိ သဒ္ဒူပလဒ္ဓိ သဒ္ဒသဘာဝါဝဗောဓော သဝနံ။ သန္တေသုပိ အညေသု သဘာဝဓာရဏာဒီသု ဓာတုအတ္ထေသု အတ္တသုညတာသန္ဒဿနတ္ထာ သတ္ထု ဓာတုဒေသနာတိ အာဟ ‘‘နိဇ္ဇီဝဋ္ဌေန စာ’’တိ။ သောတဓာတုကိစ္စံ သဒ္ဒသမ္ပဋိစ္ဆနံ၊ သဒ္ဒသန္နိဋ္ဌာနပစ္စယတာ စ။

ဉာဏဿ ပရိသုဒ္ဓိ ဥပက္ကိလေသဝိဂမေနေဝါတိ အာဟ ‘‘နိရုပက္ကိလေသာယာ’’တိ။ မာနုသိကာ မနုဿ သန္တကာ၊ မံသသောတဓာတု၊ ဒိဗ္ဗဝိဒူရာဒိဝိသယဂ္ဂဟဏသင်္ခါတေန အတ္တနော ကိစ္စဝိသေသေန အတိက္ကန္တံ မာနုသိကံ ဧတာယာတိ အတိက္ကန္တမာနုသိကာ။ တေနာဟ ‘‘မနုဿူပစာရံ အတိက္ကမိတွာ သဒ္ဒသဝနေနာ’’တိ။ တတ္ထ မနုဿူပစာရန္တိ မနုဿေဟိ ဥပစရိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ၊ ပကတိယာ သောတဒွါရေန ဂဟေတဗ္ဗံ ဝိသယန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘သဒ္ဒသဝနေနာ’’တိ။ ဒိဗ္ဗေတိ ဒေဝလောကပရိယာပန္နေ။ တေ ပန ဝိသေသတော ဒေဝါနံ ကထာ သဒ္ဒါ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဒေဝါနံ သဒ္ဒေ’’တိ။ မနုဿာနံ ဧတေတိ မာနုသာ၊ တေ မာနုသေ။ ဧဝံ ဒေဝမနုဿသဒ္ဒါနံယေဝ ဂဟိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ပဒေသပရိယာဒါန’’န္တိ၊ ဧကဒေသဂ္ဂဟဏန္တိ အတ္ထော။ သဒေဟသန္နိဿိတာ အတ္တနော သရီရေ သန္နိဿိတာ။ နိပ္ပဒေသပရိယာဒါနံ ဌာနဘေဒဂ္ဂဟဏမုခေန သဝိညာဏကာဒိဘေဒဘိန္နဿ သဒ္ဒဿ အနဝသေသေန သင်္ဂဏှနတော။

အယံ ဒိဗ္ဗသောတဓာတု။ ပရိကမ္မသမာဓိစိတ္တေနာတိ ပရိကမ္မဘူတာဝေဏိကသမာဓိစိတ္တေန၊ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏဿ ပရိကမ္မဝသေန ပဝတ္တက္ခဏိကသမာဓိနာ သမာဟိတစိတ္တေနာတိ အတ္ထော။ ပရိကမ္မသမာဓိ နာမ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုယာ ဥပစာရာဝတ္ထာတိပိ ဝဒန္တိ။ သာ ပန နာနာဝဇ္ဇနဝသေန ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သဗ္ဗောဠာရိကသဒ္ဒဒဿနတ္ထံ သီဟာဒီနံ သဒ္ဒေါ ပဌမံ ဂဟိတော။ တိယောဇနမတ္ထကေပိ ကိရ ကေသရသီဟဿ သီဟနာဒသဒ္ဒေါ သုယျတိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန မေဃသဒ္ဒဗျဂ္ဃသဒ္ဒါဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ယထာ ဩဠာရိကသဒ္ဒါဝဇ္ဇနံ ယာဝဒေဝ သုခုမသဒ္ဒါဝဇ္ဇနူပါယဒဿနတ္ထံ၊ တထာ သဒ္ဒဂ္ဂဟဏဘာဝနာဗလေန သုခုမတရသဒ္ဒဂ္ဂဟဏသံသိဒ္ဓိတော။

ဧဝံ အာသန္နသဒ္ဒဂ္ဂဟဏာနုသာရေန ဒူရဒူရတရသဒ္ဒဂ္ဂဟဏမ္ပိ သမိဇ္ဈတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပုရတ္ထိမာယဒိသာယာ’’တိအာဒိနာ ဒိသာသမ္ဗန္ဓဝသေန သဒ္ဒါနံ မနသိကာရဝိဓိ အာရဒ္ဓါ။ တတ္ထ သဒ္ဒနိမိတ္တန္တိ ဉာဏုပ္ပတ္တိဟေတုဘာဝတော သဒ္ဒေါ ဧဝ သဒ္ဒနိမိတ္တံ၊ ယော ဝါ ယထာဝုတ္တော ဥပါဒါယုပါဒါယ လဗ္ဘမာနော သဒ္ဒါနံ ဩဠာရိကသုခုမာကာရော၊ တံ သဒ္ဒနိမိတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘သဒ္ဒါနံ သဒ္ဒနိမိတ္တ’’န္တိ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘ဩဠာရိကာနမ္ပိ သုခုမာနမ္ပိ သဒ္ဒါနံ သဒ္ဒနိမိတ္တံ မနသိ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ၊ တံ ဩဠာရိကသုခုမသမ္မတေသုပိ ဩဠာရိကသုခုမသဗ္ဘာဝဒဿနတ္ထံ။ တဉ္စ သဗ္ဗံ သုခုမေ ဉာဏပရိစယဒဿနတ္ထံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဒ္ဒနိမိတ္တဿ အပစ္စုပ္ပန္နသဘာဝတ္တာ ‘‘သဒ္ဒေါဝ သဒ္ဒနိမိတ္တ’’န္တိ အယမေဝ ပက္ခော ဉာယာဂတောတိ ကေစိ၊ တံ န ဩဠာရိကသုခုမာနံ သဒ္ဒါနံ ဝဏ္ဏာရမ္မဏေန ဉာဏေန နီလပီတာဒိဝဏ္ဏာနံ ဝိယ တတ္ထေဝ ဂဟေတဗ္ဗတော။ ဩဠာရိကသုခုမဘာဝေါ စေတ္ထ သဒ္ဒနိမိတ္တန္တိ အဓိပ္ပေတန္တိ။ တဿာတိ ယထာဝုတ္တေန ဝိဓိနာ ပဋိပဇ္ဇန္တဿ ယောဂိနော။ တေ သဒ္ဒါတိ ယေ သဗ္ဗောဠာရိကတော ပဘုတိ အာဝဇ္ဇန္တဿ အနုက္ကမေန သုခုမသုခုမာ သဒ္ဒါ အာဝဇ္ဇိတာ၊ တေ။ ပါကတိကစိတ္တဿာပီတိ ပါဒကဇ္ဈာနသမာပဇ္ဇနတော ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တစိတ္တဿာပိ။ ပရိကမ္မသမာဓိစိတ္တဿာတိ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုယာ ဥပ္ပာဒနတ္ထံ ပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌိတဿ သဒ္ဒံ အာရဗ္ဘ ပရိကမ္မကရဏဝသေန ပဝတ္တက္ခဏိကသမာဓိစိတ္တဿ။ ပုဗ္ဗေပိ ဉာဏေန ပရိမဒ္ဒိတတ္တာ အတိဝိယ ပါကဋာ ဟောန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

တေသု သဒ္ဒေသူတိ ယေ ပရိကမ္မဿ ဝိသယဒဿနတ္ထံ ဗဟူ သဒ္ဒါ ဝုတ္တာ၊ တေသု သဒ္ဒေသု။ အညတရန္တိ ယတ္ထဿ ပရိကမ္မကရဏဝသေန အဘိဏှံ မနသိကာရော ပဝတ္တော၊ တံ ဧကံ သဒ္ဒံ။ တတော ပရန္တိ တတော အပ္ပနုပ္ပတ္တိတော ပရံ။ တသ္မိံ သောတေတိ တသ္မိံ ဉာဏသောတေ။ ပတိတော ဟောတီတိ ဒိဗ္ဗသောတဓာတု အန္တောဂဓာ ဟောတိ အပ္ပနာစိတ္တဿ ဥပ္ပတ္တိတော ပဘုတိ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏလာဘီ နာမ ဟောတိ၊ န ဒါနိဿ တဒတ္ထံ ဘာဝနာဘိယောဂေါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ တန္တိ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုံ။ ထာမဇာတန္တိ ဇာတထာမံ ဒဠှဘာဝပ္ပတ္တံ။ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗံ ပါဒကဇ္ဈာနာရမ္မဏံ။ ကိန္တိ ကိတ္တကန္တိ အာဟ ‘‘ဧတ္ထန္တရေ သဒ္ဒံ သုဏာမီတိ ဧကင်္ဂုလမတ္တံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ’’တိ။ ပါဒကဇ္ဈာနဿ ဟိ အာရမ္မဏဘူတံ ကသိဏနိမိတ္တံ ‘‘ဧတ္တကံ ဌာနံ ဖရတူ’’တိ မနသိ ကရိတွာ ပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇန္တဿ ကသိဏနိမိတ္တံ တတ္တကံ ဌာနံ ဖရိတွာ တိဋ္ဌတိ ။ သော သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ တတ္ထ ဂတေ သဒ္ဒေ အာဝဇ္ဇတိ၊ သုဘာဝိတဘာဝနတ္တာ တတ္ထ အညတရံ သဒ္ဒံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာဝဇ္ဇနာနန္တရံ စတ္တာရိ၊ ပဉ္စ ဝါ ဇဝနာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တေသု ပစ္ဆိမံ ဣဒ္ဓိစိတ္တံ၊ ဣတရဿ ပုနပိ ပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗမေဝ။ တတော ဧဝ ဟိ ပါဒကဇ္ဈာနာရမ္မဏေန ဖုဋ္ဌောကာသဗ္ဘန္တရဂတေပိ သဒ္ဒေ သုဏာတိယေဝါတိ သာသင်္ကံ ဝဒတိ။ ဧကင်္ဂုလဒွင်္ဂုလာဒိဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ သုခုမသဒ္ဒါပေက္ခာယ ကတံ။

ဧဝံသုဏန္တောဝါတိ ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ သဝနေန ဝသီကတာဘိညော ဟုတွာ ယထာဝဇ္ဇိတေ သဒ္ဒေ သုဏန္တော ဧဝ။ ပါဋိယေက္ကန္တိ ဧကဇ္ဈံ ပဝတ္တမာနေပိ တေ သဒ္ဒေ ပစ္စေကံ ဝတ္ထုဘေဒေန ဝဝတ္ထပေတုကာမတာယ သတိ။

ဒိဗ္ဗသောတဓာတုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စေတောပရိယဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၄၀၁။ ပရိယာတီတိ သရာဂါဒိဝိဘာဂေန ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဇာနာတိ။ တေနာဟ ‘‘ပရိစ္ဆိန္ဒတီတိ အတ္ထော’’တိ။ ယေသဉှိ ဓာတူနံ ဂတိ အတ္ထော၊ ဗုဒ္ဓိပိ တေသံ အတ္ထော။ ‘‘ပရသတ္တာန’’န္တိ ဧတ္ထ ပရ-သဒ္ဒေါ အညတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အတ္တာနံ ဌပေတွာ သေသသတ္တာန’’န္တိ၊ ယထာ ဟိ ယော ပရော န ဟောတိ၊ သော အတ္တာ။ ယော အတ္တာ န ဟောတိ၊ သော ပရောတိ။ သတ္တာနန္တိ စေတ္ထ ရူပါဒီသု သတ္တာတိ သတ္တာ။ တဿာ ပန ပညတ္တိယာ သဝိညာဏကသန္တာနေ နိရုဠှတ္တာ နိစ္ဆန္ဒရာဂါပိ သတ္တာတွေဝ ဝုစ္စန္တိ၊ ဘူတပုဗ္ဗဂတိယာ ဝါ။ ‘‘ပု’’န္တိ နရကံ၊ တတ္ထ ဂလန္တိ ပပတန္တီတိ ပုဂ္ဂလာ၊ ပါပကာရိနော။ ဣတရေပိ သံသာရေ သံသာရိနော တံသဘာဝါနာတိဝတ္တနတော ပုဂ္ဂလာတွေဝ ဝုစ္စန္တိ။ တံတံသတ္တနိကာယဿ ဝါ တတ္ထ တတ္ထ ဥပပတ္တိယာ ပူရဏတော၊ အနိစ္စတာဝသေန ဂလနတော စ ပုဂ္ဂလာတိ နေရုတ္တာ။

ဧတဉှီတိ ဧတ္ထ ဟိ-သဒ္ဒေါ ဟေတုအတ္ထော။ ယသ္မာ ‘‘ဧတံ စေတောပရိယဉာဏံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဝသေန ဣဇ္ဈတီ’’တိ တံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ၊ ဧတဿ စေတောပရိယဉာဏဿ ဥပ္ပာဒနေ ပရိကမ္မံ၊ တသ္မာ တေန စေတောပရိယဉာဏံ ဥပ္ပာဒေတုကာမေန အဓိဂတဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏေန ဘိက္ခုနာတိ ဧဝံ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ ။ ဟဒယရူပန္တိ န ဟဒယဝတ္ထု၊ အထ ခေါ ဟဒယမံသပေသိ။ ယံ ဗဟိ ကမလမကုဠသဏ္ဌာနံ၊ အန္တော ကောသာတကီဖလသဒိသန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဉှိ နိဿာယ ဒါနိ ဝုစ္စမာနံ လောဟိတံ တိဋ္ဌတိ။ ဟဒယဝတ္ထု ပန ဣမံ လောဟိတံ နိဿာယ ပဝတ္တတီတိ။ ကထံ ပန ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ လောဟိတဿ ဝဏ္ဏဒဿနေန အရူပံ စိတ္တံ ပရိယေသတီတိ အာဟ ‘‘ယဒါ ဟီ’’တိအာဒိ။ ကထံ ပန သောမနဿသဟဂတာဒိစိတ္တဝုတ္တိယာ ကမ္မဇဿ လောဟိတဿ ဝိဝိဓဝဏ္ဏဘာဝါပတ္တီတိ? ကော ဝါ ဧဝမာဟ ‘‘ကမ္မဇမေဝ တံ လောဟိတ’’န္တိ စတုသန္တတိရူပဿာပိ တတ္ထ လဗ္ဘမာနတ္တာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဣဒံ ရူပံ သောမနဿိန္ဒြိယသမုဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိ။ ဧဝမ္ပိ ယံ တတ္ထ အစိတ္တဇံ၊ တဿ ယထာဝုတ္တဝဏ္ဏဘေဒေန န ဘဝိတဗ္ဗန္တိ? ဘဝိတဗ္ဗံ၊ သေသတိသန္တတိရူပါနံ တဒနုဝတ္တနတော။ ယထာ ဟိ ဂမနာဒီသု စိတ္တဇရူပါနိ ဥတုကမ္မာဟာရသမုဋ္ဌာနရူပေဟိ အနုဝတ္တီယန္တိ၊ အညထာ ကာယဿ ဒေသန္တရုပ္ပတ္တိယေဝ န သိယာ၊ ဧဝမိဓာပိ စိတ္တဇရူပံ သေသတိသန္တတိရူပါနိ အနုဝတ္တမာနာနိ ပဝတ္တန္တိ။ ပသာဒကောဓဝေလာသု စက္ခုဿ ဝဏ္ဏဘေဒါပတ္တိယေဝ စ တဒတ္ထဿ နိဒဿနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပရိယေသန္တေနာတိ ပဌမံ တာဝ အနုမာနတော ဉာဏံ ပေသေတွာ ဂဝေသန္တေန။ စေတောပရိယဉာဏဉှိ ဥပ္ပာဒေတုကာမေန ယောဂိနာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ အဘိနီဟာရက္ခမံ ကတွာ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဿ လာဘီ သမာနော အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ပရဿ ဟဒယမံသပေသိံ နိဿာယ ပဝတ္တမာနဿ လောဟိတဿ ဝဏ္ဏဒဿနေန ‘‘ဣဒါနိ ဣမဿ စိတ္တံ သောမနဿသဟဂတ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဒေါမနဿသဟဂတ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဥပေက္ခာသဟဂတ’’န္တိ ဝါ နယဂ္ဂါဟဝသေနပိ ဝဝတ္ထပေတွာ ပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ဣမဿ စိတ္တံ ဇာနာမီ’’တိ ပရိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ ကာလသတမ္ပိ ကာလသဟဿမ္ပိ ပုနပ္ပုနံ ပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ တထေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ တဿေဝံ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဟဒယလောဟိတဝဏ္ဏဒဿနာဒိဝိဓိနာ ပဋိပဇ္ဇန္တဿ ဣဒါနိ စေတောပရိယဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ ယံ တဒါ ပဝတ္တတီတိ ဝဝတ္ထာပိတံ စိတ္တံ၊ တံ အာရမ္မဏံ ကတွာ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မိံ နိရုဒ္ဓေ စတ္တာရိ၊ ပဉ္စ ဝါ ဇဝနာနိ ဇဝန္တိ။ တေသံ ပုရိမာနိ တီဏိ၊ စတ္တာရိ ဝါ ပရိကမ္မာဒိသမညာနိ ကာမာဝစရာနိ၊ စတုတ္ထံ၊ ပဉ္စမံ ဝါ အပ္ပနာစိတ္တံ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနိကံ။ တတ္ထ ယံ အန္တေန အပ္ပနာစိတ္တေန သဒ္ဓိံ ဥပ္ပန္နံ ဉာဏံ၊ ဣဒံ စေတောပရိယဉာဏံ။ တဉှိ ယတ္ထာနေန ပရိကမ္မံ ကတံ၊ တံ ပရဿ စိတ္တံ ပစ္စက္ခတော ပဋိဝိဇ္ဈန္တံ ဝိဘာဝေန္တမေဝ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ ရူပံ ဝိယ စ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ၊ သဒ္ဒံ ဝိယ စ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏံ။ တတော ပရံ ပန ကာမာဝစရစိတ္တေဟိ သရာဂါဒိဝဝတ္ထာပနံ ဟောတိ နီလာဒိဝဝတ္ထာပနံ ဝိယ။ ဧဝမဓိဂတဿ ပန စေတောပရိယဉာဏဿ ထာမဂမနဝိဓာနမ္ပိ အဓိဂမနဝိဓာနသဒိသမေဝါတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တသ္မာ တေန…ပေ… ထာမဂတံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဧဝံ ထာမဂတေ ဟီတိအာဒိ ထာမဂတာနိသံသဒဿနံ။ သဗ္ဗမ္ပိ ကာမာဝစရစိတ္တန္တိ စတုပဏ္ဏာသဝိဓမ္ပိ ကာမာဝစရစိတ္တံ။ ‘‘သဗ္ဗမ္ပီ’’တိ ပဒံ ‘‘ရူပါဝစရာရူပါဝစရစိတ္တ’’န္တိ ဧတ္ထာပိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ တေန ပဉ္စဒသဝိဓမ္ပိ ရူပါဝစရစိတ္တံ၊ ဒွါဒသဝိဓမ္ပိ အရူပါဝစရစိတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဇာနာတီတိ သရာဂါဒိပကာရေဟိ ဇာနာတိ၊ ပစ္စက္ခတော ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပုထုဇ္ဇနဝသေနာယံ အဘိညာကထာတိ လောကုတ္တရံ စိတ္တံ ဣဓ အနုဒ္ဓဋံ။ တမ္ပိ ဟိ ဥပရိမော၊ သဒိသော ဝါ အရိယော ဟေဋ္ဌိမဿ၊ သဒိသဿ စ စိတ္တမ္ပိ ပဇာနာတိ ဧဝ။ တေနာဟ ‘‘အနုတ္တရံ ဝါ စိတ္တ’’န္တိအာဒိ။ သင်္ကမန္တောတိ ဉာဏေန ဥပသင်္ကမန္တော။ ဧကစ္စဉှိ စိတ္တံ ဉတွာ ပရိကမ္မေန ဝိနာ တဒညံ စိတ္တံ ဇာနန္တော ‘‘စိတ္တာ စိတ္တံ သင်္ကမန္တော’’တိ ဝုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘ဝိနာပိ ဟဒယရူပဒဿနေနာ’’တိ။ ဟဒယရူပဒဿနာဒိဝိဓာနံ ဟိ အာဒိကမ္မိကဝသေန ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဝုတ္တမ္ပိ စေတ’’န္တိအာဒိ။ ယတ္ထ ကတ္ထစီတိ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ၊ စတုဝေါကာရဘဝေပိ ဝါ။ န ကတော အဘိညာနုယောဂသင်္ခါတော အဘိနိဝေသော ဧတေနာတိ အကတာဘိနိဝေသော၊ တဿ၊ အာဒိကမ္မိကဿာတိ အတ္ထော။ အယံ ကထာတိ ‘‘အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တပရိကမ္မကထာ။

အဝသေသန္တိ ဝုတ္တာဝသေသံ။ ဧဝံ အဝိဘာဂေန ဝုတ္တံ ဝိဘာဂတော ဒဿေတုံ ‘‘စတုဘူမကံ ကုသလာဗျာကတံ စိတ္တံ ဝီတရာဂ’’န္တိ အာဟ။ တဉှိ ယောနိသောမနသိကာရပ္ပစ္စယတံဟေတုကတာဟိ ရာဂေန သမ္ပယောဂါသင်္ကာဘာဝတော ‘‘ဝီတရာဂ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတိ။ သေသာကုသလစိတ္တာနံ ရာဂေန သမ္ပယောဂါဘာဝတော နတ္ထေဝ သရာဂတာ၊ တံနိမိတ္တကတာယ ပန သိယာ တံသဟိတတာလေသောတိ နတ္ထေဝ ဝီတရာဂတာပီတိ ဒုကဝိနိမုတ္တတာဝ ယုတ္တာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဣမသ္မိံ ဒုကေ သင်္ဂဟံ န ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ ပဒေသိကံ စေတောပရိယဉာဏံ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ၊ ဒုကန္တရပရိယာပန္နတ္တာ တေသံ။ ယေ ပန ‘‘ပဋိပက္ခဘာဝေ အသတိပိ သမ္ပယောဂါဘာဝေါ ဧဝေတ္ထ ပမာဏံ ဧကစ္စအဗျာကတာနံ ဝိယာ’’တိ သေသာကုသလစိတ္တာနမ္ပိ ဝီတရာဂတံ ပဋိဇာနန္တိ ၊ တေ သန္ဓာယာဟ ‘‘ကေစိ ပန ထေရာ တာနိပိ သင်္ဂဏှန္တီ’’တိ။ သဒေါသဒုကေပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပါဋိပုဂ္ဂလိကနယေနာတိ အာဝေဏိကနယေန၊ တဒညာကုသလစိတ္တေသု ဝိယ လောဘဒေါသေဟိ အမိဿိတဿ မောဟဿေဝ သဗ္ဘာဝတောတိ အတ္ထော။ အကုသလမူလသင်္ခါတေသု သဟ မောဟေနေဝါတိ သမောဟံ ပဌမနယေ၊ ဒုတိယနယေ ပန သဟေဝ မောဟေနာတိ သမောဟန္တိ ဧဝံ ဥတ္တရပုရိမပဒါဝဓာရဏတော ဒွီသု နယေသု ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တံ ထိနမိဒ္ဓံ အနုဝတ္တနဝသေန ဂတံ ပဝတ္တံ ထိနမိဒ္ဓါနုဂတံ ပဉ္စဝိဓံ သသင်္ခါရိကာကုသလစိတ္တံ သံခိတ္တံ၊ အာရမ္မဏေ သင်္ကောစနဝသေန ပဝတ္တနတော။ ဝုတ္တနယေန ဥဒ္ဓစ္စာနုဂတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တံ ပန ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတံ စိတ္တံ၊ ယတ္ထ ဝါ ဥဒ္ဓစ္စံ ပစ္စယဝိသေသေန ထာမဇာတံ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ။ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနသမတ္ထတာယ၊ ဝိပုလဖလတာယ၊ ဒီဃသန္တာနတာယ စ မဟန္တဘာဝံ ဂတံ၊ မဟန္တေဟိ ဝါ ဥဠာရစ္ဆန္ဒဝီရိယစိတ္တပညေဟိ ဂတံ ပဋိပန္နန္တိ မဟဂ္ဂတံ။ အဝသေသန္တိ ပရိတ္တအပ္ပမာဏံ။ အတ္တာနံ ဥတ္တရိတုံ သမတ္ထေဟိ သဟ ဥတ္တရေဟီတိ သဥတ္တရံ။ ဥတ္တိဏ္ဏန္တိ ဥတ္တရံ၊ လောကေ အပရိယာပန္နဘာဝေန လောကတော ဥတ္တရန္တိ လောကုတ္တရံ။ တတော ဧဝ နတ္ထိ ဧတဿ ဥတ္တရန္တိ အနုတ္တရံ။ ဥပနိဇ္ဈာနလက္ခဏပ္ပတ္တေန သမာဓိနာ သမ္မဒေဝ အာဟိတန္တိ သမာဟိတံ။ တဒင်္ဂဝိမုတ္တိပ္ပတ္တံ ကာမာဝစရကုသလစိတ္တံ။ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိပ္ပတ္တံ မဟဂ္ဂတစိတ္တံ။ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိပ္ပတ္တံ မဂ္ဂစိတ္တံ။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိပ္ပတ္တံ ဖလစိတ္တံ။ နိဿရဏဝိမုတ္တိပ္ပတ္တမ္ပိ တဒုဘယမေဝ။ ကာမံ ကာနိစိ ပစ္စဝေက္ခဏစိတ္တာဒီနိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာနိ ဟောန္တိ၊ နိဿရဏဝိမုတ္တိပ္ပတ္တာနိ ပန န ဟောန္တိ တာဒိသကိစ္စာယောဂတော။ ပါဠိယံ အာဂတသရာဂါဒိဘေဒဝသေန စေဝ တေသံ အန္တရဘေဒဝသေန စ သဗ္ဗပ္ပကာရမ္ပိ။

စေတောပရိယဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၄၀၂။ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ၊ တဿ ဝါ အနုဿရဏံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိ၊ တံ နိဿယာဒိပစ္စယဘူတံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိမှိ ယံ ဉာဏံ၊ တဒတ္ထာယာ’’တိ သင်္ခေပေန ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရန္တော ပုဗ္ဗေနိဝါသံ တာဝ ဒဿေတွာ တတ္ထ သတိဉာဏာနိ ဒဿေတုံ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘ပုဗ္ဗေ’’တိ ဣဒံ ပဒံ ‘‘ဧကမ္ပိ ဇာတိ’’န္တိအာဒိဝစနတော အတီတဘဝဝိသယံ ဣဓာဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘အတီတဇာတီသူ’’တိ နိဝါသ-သဒ္ဒေါ ကမ္မသာဓနော၊ ခန္ဓဝိနိမုတ္တော စ နိဝသိတဓမ္မော နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘နိဝုတ္ထက္ခန္ဓာ’’တိ။ နိဝုတ္ထတာ စေတ္ထ သသန္တာနေ ပဝတ္တတာ၊ တထာဘူတာ စ တေ အနု အနု ဘူတာ ဇာတာ ပဝတ္တာ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဝိဂတာဝ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘နိဝုတ္ထာတိ အဇ္ဈာဝုတ္ထာ အနုဘူတာ အတ္တနော သန္တာနေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓါ’’တိ။ ဧဝံ သသန္တတိပရိယာပန္နဓမ္မဝသေန နိဝါသ-သဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဝတွာ ဣဒါနိ အဝိသေသေန ဝတ္တုံ ‘‘နိဝုတ္ထဓမ္မာ ဝါ နိဝုတ္ထာ’’တိ ဝတွာ တံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ဂေါစရနိဝါသေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဂေါစရဘူတာပိ ဟိ ဂေါစရာသေဝနာယ အာသေဝိတာ အာရမ္မဏကရဏဝသေန အနုဘူတာ နိဝုတ္ထာ နာမ ဟောန္တီတိ။ တေ ပန ဒုဝိဓာ သပရဝိညာဏဂေါစရတာယာတိ ဥဘယေပိ တေ ဒဿေတုံ ‘‘အတ္တနော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ‘‘အတ္တနော ဝိညာဏေန ဝိညာတာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ပရိစ္ဆိန္နာ’’တိ ဝစနံ ယေ တေ ဂေါစရနိဝါသေန နိဝုတ္ထဓမ္မာ၊ တေ န ကေဝလံ ဝိညာဏေန ဝိညာဏမတ္တာ၊ အထ ခေါ ယထာ ပုဗ္ဗေ ဇာတိနာမဂေါတ္တဝဏ္ဏလိင်္ဂါဟာရာဒိဝိသေသေဟိ ပရိစ္ဆေဒကာရိကာယ ပညာယ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဂဟိတာ၊ တထေဝေတံ ဉာဏံ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဂဏှာတီတိ ဣမဿ အတ္ထဿ ဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ပရဝိညာဏဝိညာတာပိ ဝါ နိဝုတ္ထာတိ သမ္ဗန္ဓော။ န ကေဝလံ အတ္တနောဝ ဝိညာဏေန၊ အထ ခေါ ပရေသံ ဝိညာဏေန ဝိညာတာပိ ဝါတိ အတ္ထော။ ဣဓာပိ ‘‘ပရိစ္ဆိန္နာ’’တိ ပဒံ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ ‘‘ပရေသမ္ပိ ဝါ ဝိညာဏေန ဝိညာတာ ပရိစ္ဆိန္နာ’’တိ။ တဿ စ ဂဟဏေ ပယောဇနံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေ စ ခေါ ယသ္မာ အဘီတာသု ဧဝ ဇာတီသု အညေဟိ ဝိညာတာ ပရိစ္ဆိန္နာ၊ တေ စ ပရိနိဗ္ဗုတာပိ ဟောန္တိ။ ယေ ဟိ တေ ဝိညာတာ၊ တေသံ တဒါ ဝတ္တမာနသန္တာနာနုသာရေန တေသမ္ပိ အတီတေ ပဝတ္တိ ဉာယတီတိ သိခါပ္ပတ္တံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ ဝိသယဘူတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဒဿေတုံ ‘‘ဆိန္နဝဋုမကာနုဿရဏာဒီသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဆိန္နဝဋုမကာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တေသံ အနုဿရဏာ ဆိန္နဝဋုမကာနုဿရဏံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကာနုဿရဏာနိ ဂယှန္တီတိ ဝဒန္တိ။ ဆိန္နဝဋုမကာ ပန သဗ္ဗေဝ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတာ။ တေသံ အနုဿရဏံ နာမ တေသံ ပဋိပတ္တိယာ အနုဿရဏံ၊ သာ ပန ပဋိပတ္တိ သင်္ခေပတော ဆဠာရမ္မဏဂ္ဂဟဏလက္ခဏာတိ တာနိ ဣဓ ပရဝိညာဏဝိညာတဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာနိ၊ တေ ပနေတေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဝိသယာ၊ န အညေသန္တိ အာဟ ‘‘တေ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ လဗ္ဘန္တီ’’တိ။ န ဟိ အတီတေ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော ဧဝံ ဝိပဿိံသု၊ ဧဝံ မဂ္ဂံ ဘာဝေသုံ၊ ဧဝံ ဖလနိဗ္ဗာနာနိ သစ္ဆာကံသု၊ ဧဝံ ဝေနေယျေ ဝိနေသုန္တိ ဧတ္ထ သဗ္ဗဒါ အညေသံ ဉာဏဿ ဂတိ အတ္ထီတိ။ ယာယ သတိယာ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ၊ သာ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတီတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

အနေကဝိဓန္တိ နာနာဘဝယောနိဂတိဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာဝါသာဒိဝသေန ဗဟုဝိဓံ။ ပကာရေဟီတိ နာမဂေါတ္တာဒိအာကာရေဟိ သဒ္ဓိံ၊ သဟယောဂေ စေတံ ကရဏဝစနံ။ ပဝတ္တိတံ ဒေသနာဝသေန။ တေနာဟ ‘‘သံဝဏ္ဏိတ’’န္တိ၊ ဝိတ္ထာရိတန္တိ အတ္ထော။ ‘‘နိဝါသ’’န္တိ အန္တောဂဓဘေဒသာမညဝစနမေတန္တိ တေ ဘေဒေ ဗျာပနိစ္ဆာဝသေန သင်္ဂဟေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ တတ္ထ နိဝုတ္ထသန္တာန’’န္တိ အာဟ။ သာဝကဿေဝေတံ အနုဿရဏံ၊ န သတ္ထုနောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ခန္ဓပဋိပါဋိဝသေန စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန ဝါ’’တိ။ ခန္ဓပဋိပါဋိ ခန္ဓာနံ အနုက္ကမော။ သာ စ ခေါ စုတိတော ပဋ္ဌာယ ဥပ္ပဋိပါဋိဝသေန။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘ဣရိယာပထပဋိပါဋိ ခန္ဓပဋိပါဋီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အနုဂန္တွာ အနုဂန္တွာတိ ဉာဏဂတိယာ အနုဂန္တွာ အနုဂန္တွာ။ တိတ္ထိယာတိ အညတိတ္ထိယာ၊ တေ ပန ကမ္မဝါဒိနော ကိရိယဝါဒိနော တာပသာဒယော။ ဌပေတွာ အဂ္ဂသာဝကမဟာသာဝကေ ဣတရေ သတ္ထု သာဝကာ ပကတိသာဝကာ။

ယသ္မာ တိတ္ထိယာနံ ဗြဟ္မဇာလာဒီသု စတ္တာလီသာယ ဧဝ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋာနံ အနုဿရဏံ အာဂတံ၊ တသ္မာ ‘‘န တတော ပရ’’န္တိ ဝတွာ တံ ကာရဏံ ဝဒန္တော ‘‘ဒုဗ္ဗလပညတ္တာ’’တိအာဒိမာဟ၊ တေန ဝိပဿနာဘိယောဂေါ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ ဝိသေသကာရဏန္တိ ဒဿေတိ။ ဗလဝပညတ္တာတိ ဧတ္ထ နာမရူပပရိစ္ဆေဒါဒိယေဝ ပညာယ ဗလဝကာရဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တဉှေတ္ထ နေသံ သာဓာရဏကာရဏံ။ ဧတ္တကောတိ ကပ္ပာနံ လက္ခံ၊ တဒဓိကံ ဧကံ၊ ဒွေ စ အသင်္ချေယျာနီတိ ကာလဝသေန ဧဝံပရိမာဏော ယထာက္ကမံ တေသံ မဟာသာဝကအဂ္ဂသာဝကပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ပုညဉာဏာဘိနီဟာရော သာဝကပစ္စေကဗောဓိပါရမိတာ သမိတာ။ ယဒိ ဗောဓိသမ္ဘာရသမ္ဘရဏကာလပရိစ္ဆိန္နော တေသံ တေသံ အရိယာနံ အဘိညာဉာဏဝိဘာဂေါ၊ ဧဝံ သန္တေ ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ဝိသယပရိစ္ဆေဒတာ အာပန္နာတိ အာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ပန ပရိစ္ဆေဒေါ နာမ နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ယာဝတကံ ဉေယျံ၊ တာဝတကံ ဉာဏ’’န္တိ (မဟာနိ။ ၁၅၆၊ စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၅) ဝစနတော သဗ္ဗညုတညာဏဿ ဝိယ ဗုဒ္ဓါနံ အဘိညာဉာဏာနမ္ပိ ဝိသယေ ပရိစ္ဆေဒေါ နာမ နတ္ထိ။ တတ္ထ ယံ ယံ ဉာတုံ ဣစ္ဆန္တိ၊ တံ တံ ဇာနန္တိ ဧဝ။ အထ ဝါ သတိပိ ကာလပရိစ္ဆေဒေ ကာရဏူပါယကောသလ္လပရိဂ္ဂဟာဒိနာ သာတိသယတ္တာ မဟာဗောဓိသမ္ဘာရာနံ ပညာပါရမိတာယ ပဝတ္တိအာနုဘာဝဿ ပရိစ္ဆေဒေါ နာမ နတ္ထိ၊ ကုတော တန္နိဗ္ဗတ္တာနံ အဘိညာဉာဏာနန္တိ အာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ပန ပရိစ္ဆေဒေါ နာမ နတ္ထီ’’တိ။ အတီတေ ဧတ္တကာနိ ကပ္ပာနံ အသင်္ချေယျာနီတိ ဧဝံ ကာလပရိစ္ဆေဒေါ နာမ နတ္ထိ၊ အနာဂတေ အနာဂတံသဉာဏဿ ဝိယ။

ဧဝံ ဆန္နံ ဇနာနံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿရဏံ ကာလဝိဘာဂတော ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏတော အာနုဘာဝဝိသေသတော၊ ပဝတ္တိအာကာရတော စ ဒဿေတုံ ‘‘တိတ္ထိယာ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေနာတိ အတ္တနော၊ ပရဿ ဝါ တသ္မိံ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ စုတိံ ဒိသွာ အန္တရာ ကိဉ္စိ အနာမသိတွာ ပဋိသန္ဓိယာ ဧဝ ဂဟဏဝသေန။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဗျတိရေကတော၊ အနွယတော စ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘တေသဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပကတိသာဝကာ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေနပိ သင်္ကမန္တီတိ အယမတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ‘‘ဗလဝပညတ္တာ’’တိ ဟေတုနာ ဝိဘာဝေတဗ္ဗော၊ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန သင်္ကမနံ ဝေမဇ္ဈဒဿနေ ပယောဇနာဘာဝတော။ ဉာဏဗလဒဿနတ္ထံ ပနေတ္ထ ဝုတ္တံ။

တံ တံ ပါကဋမေဝါတိ ယထာ နာမ သရဒသမယေ ဌိတမဇ္ဈနှိကဝေလာယံ စတုရတနိကေ ဂေဟေ စက္ခုမတော ပုရိသဿ ရူပဂတံ သုပါကဋမေဝ ဟောတီတိ လောကသိဒ္ဓမေတံ၊ သိယာ ပန တဿ သုခုမတရတိရောဟိတာဒိဘေဒဿ ရူပဂတဿ အဂေါစရတာ။ နတ္ထေဝ ဗုဒ္ဓါနံ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတဿ ဉေယျဿ အဂေါစရတာ၊ အထ ခေါ တံ ဉာဏာလောကေန ဩဘာသိတံ ဟတ္ထတလေ အာမလကံ ဝိယ သုပါကဋံ သုဝိဘူတမေဝ ဟောတိ တထာ ဉေယျာဝရဏဿ သုပဟီနတ္တာ။ ပေယျာလပါဠိံ ဝိယ သင်္ခိပိတွာတိ ယထာ ပေယျာလပါဠိံ ပဌန္တာ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ…ပေ… ပဉ္စမံ ဈာန’’န္တိ အာဒိပရိယောသာနမေဝ ဂဏှန္တာ သင်္ခိပိတွာ သဇ္ဈာယန္တိ၊ န အနုပဒံ၊ ဧဝံ အနေကာပိ ကပ္ပကောဋိယော သင်္ခိပိတွာ။ ယံ ယံ ဣစ္ဆန္တီတိ ယသ္မိံ ကပ္ပေ၊ ယသ္မိံ ဘဝေ ယံ ယံ ဇာနိတုံ ဣစ္ဆန္တိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတေ ဧဝ ဉာဏေန ဩက္ကမန္တာ။ သီဟောက္ကန္တဝသေန သီဟဂတိပတနဝသေန ဉာဏဂတိယာ ဂစ္ဆန္တိ။ သတဓာ ဘိန္နဿ ဝါဠဿ ကောဋိယာ ကောဋိပဋိပါဒနဝသေန ကတဝါလဝေဓပရိစယဿ။ သရဘင်္ဂသဒိသဿာတိ သရဘင်္ဂဗောဓိသတ္တသဒိသဿ (ဇာ။ ၂။၁၇။၅၀ အာဒယော)။ လက္ခဋ္ဌာနဿ အပ္ပတ္တဝသေန န သဇ္ဇတိ။ အတိက္ကမနပဿဂမနဝသေန န ဝိရဇ္ဈတိ။

ခဇ္ဇုပနကပ္ပဘာသဒိသံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတီတိ ဉာဏဿ အတိဝိယ အပ္ပာနုဘာဝတာယ ခဇ္ဇောတောဘာသသမံ ဟုတွာ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံ ဥပဋ္ဌာတိ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ဒီပပ္ပဘာသဒိသန္တိ ပါကတိကဒီပါလောကသဒိသံ။ ဥက္ကာပဘာ မဟာဥမ္မုကာလောကော။ ဩသဓိတာရကပ္ပဘာတိ ဥဿန္နာ ပဘာ ဧတာယ ဓီယတီတိ ဩသဓိ၊ ဩသဓီနံ ဝါ အနုဗလပ္ပဒါယိကတ္တာ ဩသဓီတိ ဧဝံ လဒ္ဓနာမာယ တာရကာယ ပဘာ။ သရဒသူရိယမဏ္ဍလသဒိသံ သဝိသယေ သဗ္ဗသော အန္ဓကာရဝိဓမနတော။

ယဋ္ဌိကောဋိဂမနံ ဝိယ ခန္ဓပဋိပါဋိယာ အမုဉ္စနတော။ ကုန္နဒီနံ အတိက္ကမနာယ ဧကေနေဝ ရုက္ခဒဏ္ဍေန ကတသင်္ကမော ဒဏ္ဍကသေတု။ စတူဟိ၊ ပဉ္စဟိ ဝါ ဇနေဟိ ဂန္တုံ သက္ကုဏေယျော ဖလကေ အတ္ထရိတွာ အာဏိယော ကောဋ္ဋေတွာ ကတသင်္ကမော ဇင်္ဃသေတု။ ဇင်္ဃသတ္ထဿ ဂမနယောဂ္ဂေါ သင်္ကမော ဇင်္ဃသေတု ဇင်္ဃမဂ္ဂေါ ဝိယ။ သကဋဿ ဂမနယောဂ္ဂေါ သင်္ကမော သကဋသေတု သကဋမဂ္ဂေါ ဝိယ။ မဟတာ ဇင်္ဃသတ္ထေန ဂန္တဗ္ဗမဂ္ဂေါ မဟာဇင်္ဃမဂ္ဂေါ။ ဗဟူဟိ ဝီသာယ ဝါ တိံသာယ ဝါ သကဋေဟိ ဧကဇ္ဈံ ဂန္တဗ္ဗမဂ္ဂေါ မဟာသကဋမဂ္ဂေါ။

ဣမသ္မိံ ပန အဓိကာရေတိ ‘‘စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၊ ၁၉၂၊ ပေဋကော။ ၂၂၊ မိ။ ပ။ ၂။၁။၉) စိတ္တသီသေန သာဝကဿ နိဒ္ဒိဋ္ဌသမာဓိဘာဝနာဓိကာရေ။

၄၀၃။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သာဝကာနံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿရဏံ ဣဓာဓိပ္ပေတံ၊ တသ္မာ။ ဧဝန္တိ ယထာ တေ အနုဿရန္တိ၊ ဧဝံ အနုဿရိတုကာမေန။ ဟေဋ္ဌာ တီသု ဈာနေသု ယထာရဟံ ပီတိသုခေဟိ ကာယစိတ္တာနံ သမ္ပီနနာယ ‘‘စတ္တာရိ ဈာနာနိ သမာပဇ္ဇိတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အညထာ ပါဒကဇ္ဈာနမေဝ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ သိယာ။ ယာယ နိသဇ္ဇာယ နိသိန္နဿ အနုဿရဏာရမ္ဘော၊ သာ ဣဓ သဗ္ဗပစ္ဆိမာ နိသဇ္ဇာ။ တတော အာသနပညာပနန္တိ တတော နိသဇ္ဇာယ ပုရိမကံ အာသနပညာပနံ အာဝဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ ။ ဘောဇနကာလောတိအာဒီသု ကာလသီသေန တသ္မိံ တသ္မိံ ကာလေ ကတကိစ္စမာဟ။ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏဝန္ဒနကာလောတိ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏေသု စေတိယဗောဓီနံ ဝန္ဒနကာလော။ သကလံ ရတ္တိန္ဒိဝန္တိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။

ကိဉ္စိ ကိစ္စံ။ ဧတ္တကေနာတိ ပါဒကဇ္ဈာနသမာပဇ္ဇနေန။ ပါဒကဇ္ဈာနဉှိ သတ္ထကဿ ဝိယ နိသာနသိလာ သတိပညာနမ္ပိ နိသိတဘာဝါဝဟံ။ ယံ တဿ၊ တာ တံ သမာပဇ္ဇနေန ပရမနေပက္ကပ္ပတ္တာ ဟောန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဒီပေ ဇလိတေ ဝိယ ပါကဋံ ဟောတီ’’တိ၊ အန္ဓကာရဋ္ဌာနေတိ အဓိပ္ပာယော။ ပုရိမဘဝေတိ ဣမဿ ဘဝဿ အနန္တရေ ပုရိမသ္မိံ ဘဝေ။ ပဝတ္တိတနာမရူပန္တိ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ ပဝတ္တိတနာမရူပံ။ တဉ္စ ခေါ ပဌမံ ရူပံ အာဝဇ္ဇိတွာ နာမံ အာဝဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ပဌမံ နာမံ အာဝဇ္ဇိတွာ ပစ္ဆာ ရူပန္တိ အပရေ။ ပဟောတီတိ သက္ကောတိ။ ပဏ္ဍိတော နာမ ဣမိဿာ အဘိညာဘာဝနာယ ကတာဓိကာရော။

‘‘အညံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ဣဒံ အညသ္မာ ကမ္မဘဝါ အညော ဥပပတ္တိဘဝေါ ဥပ္ပန္နောတိ ကတွာ ဝုတ္တံ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နန္တရဘာဝတော။ အညထာ ဧကဘဝေပိ အညမညမေဝ နာမရူပံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ နိရုဒ္ဓဉ္စ အပ္ပဋိသန္ဓိကံ။ တေနေဝါဟ –

‘‘ယေ နိရုဒ္ဓါ မရန္တဿ၊ တိဋ္ဌမာနဿ ဝါ ဣဓ၊

သဗ္ဗေပိ သဒိသာ ခန္ဓာ၊ ဂတာ အပ္ပဋိသန္ဓိကာ’’တိ။ (မဟာနိ။ ၃၉)၊

တံ ဌာနန္တိ တံ နိက္ခေပဋ္ဌာနံ။ အာဟုန္ဒရိကန္တိ သမန္တတော၊ ဥပရိ စ ဃနသဉ္ဆန္နံ သမ္ဗာဓဋ္ဌာနံ။ အန္ဓတမမိဝါတိ အန္ဓကာရတိမိသာ ဝိယ။

ကူဋာဂါရကဏ္ဏိကတ္ထာယာတိ ကူဋာဂါရဿ ကူဋတ္ထာယ။ ကူဋာဂါရဿ ကဏ္ဏိကာ ဝိယ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံ၊ မဟာရုက္ခော ဝိယ ပုရိမဘဝေ စုတိက္ခဏေ ပဝတ္တနာမရူပံ၊ သာခါပလာသာ ဝိယ တေန သမ္ဗန္ဓံ ဣမသ္မိံ ဘဝေ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ၊ ဖရသုဓာရာ ဝိယ ပရိကမ္မဘာဝနာ ၊ ကမ္မာရသာလာ ဝိယ ပါဒကဇ္ဈာနန္တိ ဧဝံ ဥပမာသံသန္ဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကဋ္ဌဖာလကောပမာပိ ‘‘ယထာ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော ဩဒနပစနာဒိအတ္ထံ မဟန္တံ ဒါရုံ ဖာလေန္တော တဿ တစဖေဂ္ဂုမတ္တဖာလနေ ဖရသုဓာရာယ ဝိပန္နာယ မဟန္တံ ဒါရုံ ဖာလေတုံ အသက္ကောန္တော ဓုရနိက္ခေပံ အကတွာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ ကေသောဟာရကူပမာ။

ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏံနာမ န ဟောတိ အတီတာသု ဇာတီသု နိဝုတ္ထဓမ္မာရမ္မဏတ္တာဘာဝါ။ တန္တိ ပစ္ဆိမနိသဇ္ဇတော ပဘုတိ ယာဝ ပဋိသန္ဓိ ပဝတ္တံ ဉာဏံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ ပရိကမ္မဘာဝေန ပဝတ္တသမာဓိနာ သမ္ပယုတ္တဉာဏံ ပရိကမ္မသမာဓိဉာဏံ။ တံ ရူပါဝစရံ သန္ဓာယ န ယုဇ္ဇတီတိ တံ တေသံ ဝစနံ အတီတံသဉာဏံ စေ၊ ရူပါဝစရံ အဓိပ္ပေတံ န ယုဇ္ဇတိ ပရိကမ္မသမာဓိဉာဏဿ ကာမာဝစရဘာဝတော။ န ဟိ အနန္တရစုတိစိတ္တဿ ဩရတော ပဝတ္တိက္ခန္ဓေ အာရဗ္ဘ ရူပါဝစရံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ပါဠိယံ၊ အဋ္ဌကထာယံ ဝါ အာဂတံ အတ္ထိ။ ယေသံ ဇဝနာနံ ပုရိမာနီတိ ယောဇနာ။ ယဒါ ပန အပ္ပနာစိတ္တံ ဟောတိ၊ တဒါဿာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဒံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံ နာမာတိ ကာမံ အနန္တရဿ ဘဝဿ စုတိက္ခဏေ ပဝတ္တိတနာမရူပံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တဉာဏံ ဒဿိတံ၊ တံ ပန နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဉာဏသာမညဿ ဇောတိတဘာဝတော။ ယထေဝ ဟိ တတော နာမရူပတော ပဘုတိ သဗ္ဗေ အတီတာ ခန္ဓာ၊ ခန္ဓပဋိဗဒ္ဓါ စ သဗ္ဗော ပုဗ္ဗေနိဝါသော၊ ဧဝံ တဿ ပဋိဝိဇ္ဈနဝသေန ပဝတ္တဉာဏံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံ။ တေနာဟ ‘‘တေန ဉာဏေန သမ္ပယုတ္တာယ သတိယာ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတီ’’တိ။

၄၀၄။ ဧကမ္ပိ ဇာတိန္တိ ဧကမ္ပိ ဘဝံ။ သော ဟိ ဧကကမ္မနိဗ္ဗတ္တော အာဒါနနိက္ခေပပရိစ္ဆိန္နော အန္တောဂဓဓမ္မပ္ပဘေဒေါ ခန္ဓပ္ပဗန္ဓော ဣဓ ဇာတီတိ အဓိပ္ပေတော။ တေနာဟ ‘‘ဧကမ္ပိ…ပေ… ခန္ဓသန္တာန’’န္တိ။ ပရိဟာယမာနောတိ ခီယမာနော ဝိနဿမာနော။ ကပ္ပောတိ အသင်္ချေယျကပ္ပော။ သော ပန အတ္ထတော ကာလော၊ တဒါ ပဝတ္တမာနသင်္ခါရဝသေနဿ ပရိဟာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝဍ္ဎမာနော ဝိဝဋ္ဋကပ္ပောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ယော ပန ‘‘ကာလံ ခေပေတီ’’တိ၊ ‘‘ကာလော ဃသတိ ဘူတာနိ၊ သဗ္ဗာနေဝ သဟတ္တနာ’’တိ (ဇာ။ ၁။၂။၁၉၀) စ အာဒီသု ကာလဿာပိ ခယော ဝုစ္စတိ၊ သော ဣဓ နာဓိပ္ပေတော အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂတော။ သံဝဋ္ဋနံ ဝိနဿနံ သံဝဋ္ဋော၊ သံဝဋ္ဋတော ဥဒ္ဓံ တထာ ဌာယီ သံဝဋ္ဋဋ္ဌာယီ။ တံမူလကတ္တာတိ တံပုဗ္ဗကတ္တာ။ ဝိဝဋ္ဋနံ နိဗ္ဗတ္တနံ၊ ဝဍ္ဎနံ ဝါ ဝိဝဋ္ဋော။

တေဇောသံဝဋ္ဋော အာပေါသံဝဋ္ဋော ဝါယောသံဝဋ္ဋောတိ ဧဝံ သံဝဋ္ဋသီမာနုက္ကမေန သံဝဋ္ဋေသု ဝတ္တဗ္ဗေသု တထာ အဝတွာ ‘‘အာပေါသံဝဋ္ဋောတေဇောသံဝဋ္ဋောဝါယောသံဝဋ္ဋော’’တိ ဝစနံ သံဝဋ္ဋကမဟာဘူတဒေသနာနုပုဗ္ဗိယာတိ ကေစိ။ သံဝဋ္ဋာနုပုဗ္ဗိယာတိ အပရေ။ အာပေန သံဝဋ္ဋော အာပေါသံဝဋ္ဋော။ သံဝဋ္ဋသီမာတိ သံဝဋ္ဋမရိယာဒါ။

သံဝဋ္ဋတီတိ ဝိနဿတိ။ သဒါတိ သဗ္ဗကာလံ၊ တီသုပိ သံဝဋ္ဋကာလေသူတိ အတ္ထော။

‘‘ဧကံ ဗုဒ္ဓခေတ္တ’’န္တိ ဣဓ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တံ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဗုဒ္ဓခေတ္တံ နာမ တိဝိဓ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယတ္တကေ ဌာနေ တထာဂတဿ ပဋိသန္ဓိဉာဏာနုဘာဝေါ ပုညဖလသမုတ္တေဇိတော သရသေနေဝ ပထဝီ ဝိဇမ္ဘတိ၊ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဗုဒ္ဓင်္ကုရဿ နိဗ္ဗတ္တနခေတ္တံ နာမာတိ အာဟ ‘‘ဇာတိခေတ္တံ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠပရိယန္တ’’န္တိ။ အာနုဘာဝေါ ဝတ္တတီတိ ဣဓ ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော အာဏာခေတ္တပရိယာပန္နေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ စက္ကဝါဠေ ဌတွာ အတ္တနော အတ္ထာယ ပရိတ္တံ ကတွာ တတ္ထေဝ အညံ စက္ကဝါဠံ ဂတောပိ ကတပရိတ္တော ဧဝ ဟောတိ။ အထ ဝါ တတ္ထ ဧကစက္ကဝါဠေ ဌတွာ သဗ္ဗသတ္တာနံ အတ္ထာယ ပရိတ္တေ ကတေ အာဏာခေတ္တေ သဗ္ဗသတ္တာနံ အဘိသမ္ဘုဏာတွေဝ ပရိတ္တာနုဘာဝေါ တတ္ထ ဒေဝတာဟိ ပရိတ္တာဏာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗတော။ ယံ ဝိသယခေတ္တံ သန္ဓာယ ဧကသ္မိံယေဝ ခဏေ သရေန အဘိဝိညာပနံ၊ အတ္တနော ရူပဒဿနဉ္စ ပဋိဇာနန္တေန ဘဂဝတာ ‘‘ယာဝတာ ဝါ ပန အာကင်္ခေယျာ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၁) ဝုတ္တံ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ အနန္တာပရိမာဏေ ဝိသယခေတ္တေ။ ယံ ယံ တထာဂတော အာကင်္ခတိ၊ တံ တံ ဇာနာတိ အာကင်္ခါမတ္တပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတာယ ဗုဒ္ဓဉာဏဿ။ သဏ္ဌဟန္တန္တိ ဝိဝဋ္ဋမာနံ ဇာယမာနံ။

၄၀၅။ ဂေါခါယိတကမတ္တေသူတိ ဂေါဟိ ခါဒိတဗ္ဗပ္ပမာဏေသု။ ယန္တိ ယသ္မိံ သမယေ။ ပုပ္ဖဖလူပဇီဝိနိယော စ ဒေဝတာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဧတေသန္တိ ‘‘ဝဿူပဇီဝိနော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တသတ္တာနံ။ တတ္ထာတိ ဗြဟ္မလောကေ။ သော စ ခေါ ပရိတ္တာဘာဒိဗြဟ္မလောကော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ပဋိလဒ္ဓဇ္ဈာနဝသေနာ’’တိ ဝတွာ ဈာနပ္ပဋိလာဘဿ သမ္ဘဝံ ဒဿေတုံ ‘‘တဒါ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ လောကံ ဗျူဟေန္တိ သမ္ပိဏ္ဍေန္တီတိ လောကဗျူဟာ။ တေ ကိရ ဒိသွာ မနုဿာ တတ္ထ တတ္ထ ဌိတာပိ နိသိန္နာပိ သံဝေဂဇာတာ၊ သမ္ဘမပ္ပတ္တာ စ ဟုတွာ တေသံ အာသန္နေ ဌာနေ သန္နိပတန္တိ။ သိခါဗန္ဓဿ မုတ္တတာယ မုတ္တသိရာ။ ဣတော စိတော စ ဝိဓူယမာနကေသတာယ ဝိကိဏ္ဏကေသာ။ လောကဝိနာသဘယေန သောကဝန္တစိတ္တတာယ အတိဝိယ ဝိရူပဝေသဓာရိနော။ မာရိသာတိ ဒေဝါနံ ပိယသမုဒါစာရော။ ကထံ ပနေတေ ကပ္ပဝုဋ္ဌာနံ ဇာနန္တီတိ? ဓမ္မတာယ သဉ္စောဒိတာတိ အာစရိယာ။ တာဒိသနိမိတ္တဒဿနေနာတိ ဧကေ။ ဗြဟ္မဒေဝတာဟိ ဥယျောဇိတာတိ အပရေ။

မေတ္တာဒီနီတိ မေတ္တာမနသိကာရာဒီနိ ကာမာဝစရပုညာနိ။ ဒေဝလောကေတိ ကာမဒေဝလောကေ။ ဒေဝါနံ ကိရ သုခသမ္ဖဿဝါတဂ္ဂဟဏပရိစယေန ဝါယောကသိဏေ ဈာနာနိ သုခေနေဝ ဣဇ္ဈန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝါယောကသိဏေ ပရိကမ္မံ ကတွာ ဈာနံ ပဋိလဘန္တီ’’တိ။ တဒညေ ပနာတိ အာပါယိကေ သန္ဓာယာဟ။ တတ္ထာတိ ဒေဝလောကေ။

ဒုတိယော သူရိယောတိ ဒုတိယံ သူရိယမဏ္ဍလံ။ သတ္တသူရိယန္တိ သတ္တသူရိယပါတုဘာဝသုတ္တံ။ ပကတိသူရိယေတိ ကပ္ပဝုဋ္ဌာနကာလတော ပုဗ္ဗေ ဥပ္ပန္နသူရိယဝိမာနေ။ ကပ္ပဝုဋ္ဌာနကာလေ ပန ယထာ အညေ ကာမာဝစရဒေဝါ၊ ဧဝံ သူရိယဒေဝပုတ္တောပိ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကံ ဥပပဇ္ဇတိ၊ သူရိယမဏ္ဍလံ ပန ပဘဿရတရဉ္စေဝ တေဇဝန္တတရဉ္စ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ။ တံ အန္တရဓာယိတွာ အညမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အပရေ။ ဂင်္ဂါ ယမုနာ သရဘူ အစိရဝတီ မဟီတိ ဣမာ ပဉ္စ မဟာနဒိယော။

ပဘဝါတိ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဘူတာ။ ဟံသပါတနောတိ မန္ဒာကိနိမာဟ။

န သဏ္ဌာတီတိ န တိဋ္ဌတိ။

ပရိယာဒိန္နသိနေဟန္တိ ပရိက္ခီဏသိနေဟံ။ ယာယ အာပေါဓာတုယာ တတ္ထ တတ္ထ ပထဝီဓာတု အာဗန္ဓတ္တာ သမ္ပိဏ္ဍတာ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ၊ သာ ဆသူရိယပါတုဘာဝေန ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆတိ။ ယထာ စိဒန္တိ ယထာ စ ဣဒံ စက္ကဝါဠံ။ ဧဝံ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠာနိပီတိ ဝိပတ္တိမဟာမေဃုပ္ပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ ဣဓ ဝုတ္တံ သဗ္ဗံ ကပ္ပဝုဋ္ဌာနံ၊ တံ တတ္ထ အတိဒိသတိ။

ပလုဇ္ဇိတွာတိ ဆိဇ္ဇိတွာ။ သင်္ခါရဂတန္တိ ဘူတုပါဒါယပ္ပဘေဒံ သင်္ခါရဇာတံ။ သဗ္ဗသင်္ခါရပရိက္ခယာတိ ဈာပေတဗ္ဗသင်္ခါရပရိက္ခယာ။ သယမ္ပိ သင်္ခါရဂတံ သမာနံ ဣန္ဓနာဘာဝတော ဆာရိကမ္ပိ အသေသေတွာ နိဍ္ဍဟိတွာ ဝူပသမတီတိ အာဟ ‘‘သပ္ပိ…ပေ… နိဗ္ဗာယတီ’’တိ။

၄၀၆။ ဒီဃဿအဒ္ဓုနောတိ သံဝဋ္ဋဋ္ဌာယီအသင်္ချေယျကပ္ပသင်္ခါတဿ ဒီဃဿ ကာလဿ အစ္စယေန ။ တာလက္ခန္ဓာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သာကသာလာဒိရုက္ခေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဃနံ ကရောတီတိ ဝိသရိတုံ အဒတွာ ပိဏ္ဍိတံ ကရောတိ။ တေနာဟ ‘‘ပရိဝဋုမ’’န္တိ၊ ဝဋ္ဋဘာဝေန ပရိစ္ဆိန္နံ။ တန္တိ ဥဒကံ။ အဿာတိ ဝါတဿ။ ဝိဝရံ ဒေတီတိ ယထာ ဃနံ ကရောတိ သမ္ပိဏ္ဍေတိ၊ ဧဝံ တတ္ထ အန္တရံ ဒေတိ။ ပရိက္ခယမာနန္တိ ပုဗ္ဗေ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ ဧကောဃဘူတေန ဝါတေန ပရိသောသိယမာနတာယ ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆန္တံ။ ဗြဟ္မလောကော ပါတုဘဝတီတိ ယောဇနာ။ ဗြဟ္မလောကောတိ စ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိမာဟ။ ဥပရိ စတုကာမာဝစရဒေဝလောကဋ္ဌာနေတိ ယာမဒေဝလောကာဒီနံ စတုန္နံ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌာနေ။ စာတုမဟာရာဇိကတာဝတိံသဘဝနာနံ ပန ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌာနာနိ ပထဝီသမ္ဗန္ဓတာယ န တာဝ ပါတုဘဝန္တိ။

ရုန္ဓန္တီတိ ယထာ ဟေဋ္ဌာ န ဘဿတိ၊ ဧဝံ နိရောဓေန္တိ။

‘‘ပဌမတရာဘိနိဗ္ဗတ္တာ’’တိ ဣဒံ အာယုက္ခယဿ သမ္ဘဝဒဿနံ၊ တေန ဒွိန္နံ၊ စတုန္နံ၊ အဋ္ဌန္နံ ဝါ ကပ္ပာနံ အာဒိမှိ နိဗ္ဗတ္တာတိ ဒဿေတိ။ တတောတိ အာဘဿရဗြဟ္မလောကတော။ ပရိတ္တာဘအပ္ပမာဏာဘာပိ ဟိ အာဘဿရဂ္ဂဟဏေနေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ ‘‘တေ ဟောန္တိ သယံပဘာ အန္တလိက္ခစရာ’’တိ ဣဒံ ဥပစာရဇ္ဈာနပုညဿ မဟာနုဘာဝတာယ ဝုတ္တံ။ အာလုပ္ပကာရကန္တိ အာလောပံ ကတွာ ကတွာတိ ဝဒန္တိ၊ အာလုပ္ပနံ ဝိလောပံ ကတွာတိ အတ္ထော။

ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာတိ အတိဝိယ ဟဋ္ဌာ ဥပ္ပိလာဝိတစိတ္တာ။ နာမံ ကရောန္တီတိ တထာ ဝေါဟရန္တိ။

သိနေရုစက္ကဝါဠဟိမဝန္တပဗ္ဗတာတိ ဧတ္ထ ဒီပသမုဒ္ဒါပီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘နိန္နနိန္နဋ္ဌာနေ သမုဒ္ဒါ၊ သမသမဋ္ဌာနေ ဒီပါ’’တိ။ ထူပထူပါတိ ဥန္နတုန္နတာ။

အတိမညန္တီတိ အတိက္ကမိတွာ မညန္တိ၊ ဟီဠေန္တီတိ အတ္ထော။ တေနေဝ နယေနာတိ ‘‘ဧကစ္စေ ဝဏ္ဏဝန္တော ဟောန္တီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၂၃) ဝုတ္တေန နယေနေဝ။ ပဒါလတာတိ ဧဝံနာမိကာ လတာဇာတိ။ တဿာ ကိရ ပါရာသဝဇာတိ ဂဠောစီတိ ဝဒန္တိ။ အကဋ္ဌေ ဧဝ ဘူမိပ္ပဒေသေ ပစ္စနကော အကဋ္ဌပါကော။ အကဏောတိ ကုဏ္ဍကရဟိတော။

သုမနသင်္ခါတဇာတိပုပ္ဖသဒိသော သုမနဇာတိပုပ္ဖသဒိသော။ ယော ယော ရသော ဧတဿာတိ ယံယံရသော၊ ဩဒနော၊ တံ ယံယံရသံ၊ ယာဒိသရသဝန္တန္တိ အတ္ထော။ ရသပထဝီ၊ ဘူမိပပ္ပဋကော၊ ပဒါလတာ စ ပရိဘုတ္တာ သုဓာဟာရော ဝိယ ခုဒ္ဒံ ဝိနောဒေတွာ ရသဟရဏီဟိ ရသမေဝ ဗြူဟေန္တာ တိဋ္ဌန္တိ၊ န ဝတ္ထုနော သုခုမဘာဝေန နိဿန္ဒာ၊ သုခုမဘာဝေနေဝ ဂဟဏိန္ဓနမေဝ စ ဟောန္တိ။ ဩဒနော ပန ပရိဘုတ္တော ရသံ ဝဍ္ဎေန္တောပိ ဝတ္ထုနော ဩဠာရိကဘာဝေန နိဿန္ဒံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ပဿာဝံ၊ ကသဋဉ္စ ဥပ္ပာဒေတီတိ အာဟ ‘‘တတော ပဘုတိ မုတ္တကရီသံ သဉ္ဇာယတီ’’တိ။ ပုရိမတ္တဘာဝေသု ပဝတ္တဥပစာရဇ္ဈာနာနုဘာဝေန ယာဝ သတ္တသန္တာနေ ကာမရာဂဝိက္ခမ္ဘနဝေဂေါ န သမိတော၊ န တာဝ ဗလဝကာမရာဂူပနိဿယာနိ ဣတ္ထိပုရိသိန္ဒြိယာနိ ပါတုရဟေသုံ။ ယဒါ ပနဿ ဝိစ္ဆိန္နတာယ ဗလဝကာမရာဂေါ လဒ္ဓါဝသရော အဟောသိ၊ တဒါ တဒုပနိဿယာနိ တာနိ သတ္တာနံ အတ္တဘာဝေသု သဉ္ဇာယိံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပုရိသဿ…ပေ… ပါတုဘဝတီ’’တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘တတြ သုဒ’’န္တိအာဒိ။

အလသဇာတိကဿာတိ သဇ္ဇုကမေဝ တဏ္ဍုလံ အဂ္ဂဟေတွာ ပရဒိဝသဿတ္ထာယ ဂဟဏေန အလသပကတိကဿ။

အနုတ္ထုနန္တီတိ အနုသောစန္တိ။ သမ္မန္နေယျာမာတိ သမနုဇာနေယျာမ။ နောတိ အမှေသု။ သမ္မာတိ သမ္မဒေဝ ယထာရဟံ။ ခီယိတဗ္ဗန္တိ ခီယနာရဟံ နိန္ဒနီယံ။ ဂရဟိတဗ္ဗန္တိ ဟီဠေတဗ္ဗံ။

အယမေဝ ဘဂဝါ ပဋိဗလော ပဂ္ဂဟနိဂ္ဂဟံ ကာတုန္တိ ယောဇနာ။ ရဉ္ဇေတီတိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ သမ္မဒေဝ ရမေတိ ပီဏေတိ။

ဝိဝဋ္ဋဋ္ဌာယီအသင်္ချေယျံ စတုသဋ္ဌိအန္တရကပ္ပသင်္ဂဟံ။ ဝီသတိအန္တရကပ္ပသင်္ဂဟန္တိ ကေစိ။ သေသာသင်္ချေယျာနိ ကာလတော တေန သမပ္ပမာဏာနေဝ။

၄၀၇။ မဟာဓာရာဟီတိ တာလသာလက္ခန္ဓပ္ပမာဏာဟိ မဟတီဟိ ခါရုဒကဓာရာဟိ။ သမန္တတောတိ သဗ္ဗသော။ ပထဝိတောတိ ပထဝိယာ ဟေဋ္ဌိမန္တတော ပဘုတိ။ တေန ဟိ ခါရုဒကေန ဖုဋ္ဌဖုဋ္ဌာ ပထဝီပဗ္ဗတာဒယော ဥဒကေ ပက္ခိတ္တလောဏသက္ခရာ ဝိယ ဝိလီယန္တေဝ၊ တသ္မာ ပထဝီသန္ဓာရုဒကေန သဒ္ဓိံ ဧကူဒကမေဝ တံ ဟောတီတိ ကေစိ။ အပရေ ‘‘ပထဝီသန္ဓာရကံ ဥဒကက္ခန္ဓဉ္စ ဥဒကသန္ဓာရကံ ဝါယုက္ခန္ဓဉ္စ အနဝသေသတော ဝိနာသေတွာ သဗ္ဗတ္ထ သယမေဝ ဧကောဃဘူတံ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တံ။ တယောပိ ဗြဟ္မလောကေတိ ပရိတ္တာဘအပ္ပမာဏာဘအာဘဿရဗြဟ္မလောကေ၊ တယိဒံ ‘‘အယံ ပန ဝိသေသော’’တိ အာရဒ္ဓတ္တာ ဝုတ္တံ၊ အညထာ ‘‘ဆပိ ဗြဟ္မလောကေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ သုဘကိဏှေတိ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန တတိယဇ္ဈာနဘူမိယာ ဥပလက္ခဏံ။ ပရိတ္တာသုဘအပ္ပမာဏာသုဘေပိ ဟိ အာဟစ္စ ဥဒကံ တိဋ္ဌတိ။ ဟေဋ္ဌာ ‘‘အာဘဿရေ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တန္တိ တံ ကပ္ပဝိနာသကဥဒကံ။ ဥဒကာနုဂတန္တိ ဥဒကေန အနုဂတံ ဖုဋ္ဌံ။ အဘိဘဝိတွာတိ ဝိလီယာပေတွာ။

ဣဒမေကံ အသင်္ချေယျန္တိ ဣဒံ သံဝဋ္ဋသင်္ခါတံ ကပ္ပဿ ဧကံ အသင်္ချေယျံ။

၄၀၈။ ထူလရဇေ အပဂတေ ဧဝ ပထဝီနိဿိတံ သဏှရဇံ အပဂစ္ဆတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘တတော သဏှရဇ’’န္တိ။ သမုဋ္ဌာပေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဝိသမဋ္ဌာနေ ဌိတမဟာရုက္ခေ’’တိ ဣဒံ ပဌမံ သမုဋ္ဌာပေတဗ္ဗတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

စက္ကဝါဠပဗ္ဗတမ္ပိ သိနေရုပဗ္ဗတမ္ပီတိ မဟာပထဝိယာ ဝိပရိဝတ္တနေနေဝ ဝိပရိဝတ္တိတံ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတမ္ပိ သိနေရုပဗ္ဗတမ္ပိ ဝါတော ဥက္ခိပိတွာ အာကာသေ ခိပတိ။ တေ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတာဒယော။ အဘိဟန္တွာတိ ဃဋ္ဋေတွာ။ အညမညန္တိ ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ စက္ကဝါဠဟိမဝန္တသိနေရုံ အညိဿာ လောကဓာတုယာ စက္ကဝါဠာဒီဟီတိ ဧဝံ အညမညံ သမာဂမဝသေန ဃဋ္ဋေတွာ။ သဗ္ဗသင်္ခါရဂတန္တိ ပထဝီသန္ဓာရကဥဒကံ၊ တံသန္ဓာရကဝါတန္တိ သဗ္ဗံ သင်္ခါရဂတံ ဝိနာသေတွာ သယမ္ပိ ဝိနဿတိ အဝဋ္ဌာနဿ ကာရဏာဘာဝတော။

၄၀၉။ ယဒိပိ သင်္ခါရာနံ အဟေတုကော သရသနိရောဓော ဝိနာသကာဘာဝတော၊ သန္တာနနိရောဓော ပန ဟေတုဝိရဟိတော နတ္ထိ ယထာ တံ သတ္တကာယေသူတိ။ ဘာဇနလောကဿာပိ သဟေတုကေန ဝိနာသေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဟေတုံ ပုစ္ဆတိ ‘‘ကိံ ကာရဏာ ဧဝံ လောကော ဝိနဿတီ’’တိ။ ဣတရော ယထာ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တနကသတ္တာနံ ပုညဗလေန ပဌမံ လောကော ဝိဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ တေသံ ပါပဗလေန သံဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အကုသလမူလကာရဏာ’’တိ အာဟ။ ယထာ ဟိ ရာဂဒေါသမောဟာနံ အဓိကဘာဝေန ယထာက္ကမံ ရောဂန္တရကပ္ပော၊ သတ္ထန္တရကပ္ပော၊ ဒုဗ္ဘိက္ခန္တရကပ္ပောတိ ဣမေ တိဝိဓာ အန္တရကပ္ပာ ဝိဝဋ္ဋဋ္ဌာယိမှိ အသင်္ချေယျကပ္ပေ ဇာယန္တိ၊ ဧဝမေတေ ယထာဝုတ္တာ တယော သံဝဋ္ဋာ ရာဂါဒီနံ အဓိကဘာဝေနေဝ ဟောန္တီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အကုသလမူလေသု ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဥဿန္နတရေတိ အတိဝိယ ဥဿန္နေ။ ဒေါသေ ဥဿန္နတရေ အဓိကတရဒေါသေန ဝိယ တိက္ခတရေန ခါရုဒကေန ဝိနာသော ယုတ္တောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒေါသေ ဥဿန္နတရေ ဥဒကေန ဝိနဿတီ’’တိ။ ပါကဋသတ္တုသဒိသဿ ဒေါသဿ အဂ္ဂိသဒိသတာ၊ အပါကဋသတ္တုသဒိသဿ ရာဂဿ ခါရုဒကသဒိသတာ စ ယုတ္တာတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဒေါသေ ဥဿန္နတရေ အဂ္ဂိနာ၊ ရာဂေ ဥဿန္နတရေ ဥဒကေနာ’’တိ ကေစိဝါဒဿ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ရာဂေါ သတ္တာနံ ဗဟုလံ ပဝတ္တတီတိ ရာဂဝသေန ဗဟုသော လောကဝိနာသော။

၄၁၀။ ဧဝံ ပသင်္ဂေန သံဝဋ္ဋာဒိကေ ပကာသေတွာ ဣဒါနိ ယထာဓိကတံ နေသံ အနုဿရဏာကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တောပီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။

‘‘အမုမှိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေ’’တိ ဣဒံ သံဝဋ္ဋကပ္ပဿ အာဒိတော ပါဠိယံ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၄၄) ဂဟိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာပိ ဟိ ဣမဿ ကတိပယံ ကာလံ ဘဝါဒီသု သံသရဏံ ဥပလဗ္ဘတီတိ။ သံဝဋ္ဋကပ္ပေ ဝါ ဝဋ္ဋမာနေသု ဘဝါဒီသု ဣမဿ ဥပပတ္တိ အဟောသိ၊ တံဒဿနမေတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ အမုမှိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တေန စ အနိယမတ္ထေန ဣတရာသင်္ချေယျာနမ္ပိ သင်္ဂဟော သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ ဘဝေ ဝါတိအာဒီသု ကာမာဒိဘဝေ ဝါ အဏ္ဍဇာဒိယောနိယာ ဝါ ဒေဝါဒိ ဂတိယာ ဝါ နာနတ္တကာယနာနတ္တသညီအာဒိဝိညာဏဋ္ဌိတိယာ ဝါ သတ္တာဝါသေ ဝါ ခတ္တိယာဒိ သတ္တနိကာယေ ဝါ။ အာသိန္တိ အဟောသိံ။ ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိံ ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒေန ဝဏ္ဏဝိပတ္တိံ ဝါတိ ဒဿေတိ။

သာလိမံသောဒနာဟာရော ဝါ ဂိဟိကာလေ။ ပဝတ္တဖလဘောဇနော ဝါ တာပသာဒိကာလေ။ သာမိသာ ဂေဟဿိတာ သောမနဿာဒယော။ နိရာမိသာ နေက္ခမ္မဿိတာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝိဝေကဇသမာဓိဇသုခါဒီနံ သင်္ဂဟော။

‘‘အမုတြာသိ’’န္တိအာဒိနာ သဗ္ဗံ ယာဝဒိစ္ဆကံ အနုဿရဏံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အညထာ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အမုတြာသိန္တိ သာမညနိဒ္ဒေသောယံ၊ ဗျာပနိစ္ဆာလောပေါ ဝါ၊ အမုတြ အမုတြာသိန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနုပုဗ္ဗေန အာရောဟန္တဿ ယာဝဒိစ္ဆကံ အနုဿရဏန္တိ ဧတ္ထ အာရောဟန္တဿာတိ ပဋိလောမတော ဉာဏေန ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အာရောဟန္တဿ။ ပစ္စဝေက္ခဏန္တိ အနုဿရိတာနုဿရိတဿ ပစ္စဝေက္ခဏံ၊ န အနုဿရဏံ။ ဣတီတိ ဝုတ္တတ္ထနိဒဿနံ။ တဉ္စ ခေါ ယထာရဟတော၊ န ယထာနုပုဗ္ဗတောတိ ဒဿေန္တော ‘‘နာမဂေါတ္တဝသေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဝဏ္ဏာဒီဟီတိ ဝဏ္ဏာဟာရဝေဒယိတာယုပရိစ္ဆေဒေဟိ။ ဩဒါတောတီတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ ပကာရတ္ထော ဝါ၊ တေန ဧဝမာဒိ ဧဝံပကာရနာနတ္တတောတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။

ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စုတူပပါတဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၄၁၁။ စုတိယာတိ စဝနေ။ ဥပပါတေတိ ဥပပဇ္ဇနေ။ သမီပတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ၊ စုတိက္ခဏသာမန္တာ၊ ဥပပတ္တိက္ခဏသာမန္တာ စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘ယေ ပန အာသန္နစုတိကာ’’တိအာဒိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၁၁)။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏေနေဝ သတ္တာနံ စုတိ စ ဥပပတ္တိ စ ဉာယတီတိ အာဟ ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ဒိဗ္ဗသဒိသတ္တာတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ အယံ ပန ဝိသေသော – တတ္ထ ‘‘သောတဓာတူ’’တိ ပဒံ အပေက္ခိတွာ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဣဓ နပုံသကလိင်္ဂဝသေန ဝတ္တဗ္ဗံ။ တတ္ထ စ အာလောကပရိဂ္ဂဟေန ပယောဇနံ နတ္ထိ၊ ဣဓ အတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အာလောကပရိဂ္ဂဟေန မဟာဇုတိကတ္တာပိ ဒိဗ္ဗ’’န္တိ၊ ကသိဏာလောကာနုဂ္ဂဟေန ပတ္တဗ္ဗတ္တာ၊ သယံ ဉာဏာလောကဖရဏဘာဝေန စ မဟာဇုတိကဘာဝတောတိ အတ္ထော။ မဟာဇုတိကမ္ပိ ဟိ ‘‘ဒိဗ္ဗ’’န္တိ ဝုစ္စတိ ‘‘ဒိဗ္ဗမိဒံ ဗျမှ’’န္တိအာဒီသု။ မဟာဂတိကတ္တာတိ မဟနီယဂမနတ္တာ၊ ဝိမှယနီယပဝတ္တိကတ္တာတိ အတ္ထော။ ဝိမှယနီယာ ဟိဿ ပဝတ္တိ တိရောကုဋ္ဋာဒိဂတရူပဒဿနတော။ ‘‘ဒိဗ္ဗသဒိသတ္တာ’’တိ စ ဟီနူပမာဒဿနံ ဒေဝတာနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုတောပိ ဣမဿ မဟာနုဘာဝတ္တာ။ တေန ဒိဗ္ဗစက္ခုလာဘာယ ယောဂိနော ပရိကမ္မကရဏံ တပ္ပဋိပက္ခာဘိဘဝဿ အတ္ထတော တဿ ဝိဇယိစ္ဆာ နာမ ဟောတိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုလာဘီ စ ဣဒ္ဓိမာ ဒေဝတာနံ ဝစနဂ္ဂဟဏက္ခမနဓမ္မဒါနဝသေန မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရာဒယော ဝိယ ဒါနဂ္ဂဟဏလက္ခဏေ၊ ဝေါဟာရေ စ ပဝတ္တေယျာတိ ဧဝံ ဝိဟာရဝိဇယိစ္ဆာဝေါဟာရဇုတိဂတိသင်္ခါတာနံ အတ္ထာနံ ဝသေန ဣမဿ အဘိညာဉာဏဿ ဒိဗ္ဗစက္ခုဘာဝသိဒ္ဓိတော ။ သဒ္ဒဝိဒူ စ တေသု ဧဝ အတ္ထေသု ဒိဝု-သဒ္ဒံ ဣစ္ဆန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘တံ သဗ္ဗံ သဒ္ဒသတ္ထာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။

ဒဿနဋ္ဌေနာတိ ရူပဒဿနဘာဝေန။ စက္ခုနာ ဟိ သတ္တာ ရူပံ ပဿန္တိ။ ယထာ မံသစက္ခု ဝိညာဏာဓိဋ္ဌိတံ သမဝိသမံ အာစိက္ခန္တံ ဝိယ ပဝတ္တတိ၊ န တထာ ဣဒံ။ ဣဒံ ပန သယမေဝ တတော သာတိသယံ စက္ခုကိစ္စကာရီတိ အာဟ ‘‘စက္ခုကိစ္စကရဏေန စက္ခုမိဝါတိပိ စက္ခူ’’တိ။ ‘‘ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိဟေတုတ္တာ’’တိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ယော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတိ ပရတော ဥပပတ္တိယာ အဒဿနတော ဧတ္ထေဝါယံ သတ္တော ဥစ္ဆိန္နော၊ ဧဝမိတရေပီတိ။ နဝသတ္တပါတုဘာဝဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတိ လာဘီ အဓိစ္စသမုပ္ပတ္တိကော ဝိယ။ ဗုဒ္ဓပုတ္တာ ပဿန္တိယေဝါတိ ဥတ္တရပဒါဝဓာရဏံ၊ န ပုရိမပဒါဝဓာရဏံ။ ဧဝံ ဟိ ဇယဒ္ဒိသဇာတကာဒီဟိ အဝိရောဓော သိဒ္ဓါ ဟောတိ။

မနုဿာနံ ဣဒန္တိ မာနုသကံ၊ မနုဿာနံ ဂေါစရဘူတံ ရူပါရမ္မဏံ။ တဒညဿ ပန ဒိဗ္ဗတိရောဟိတာတိသုခုမာဒိဘေဒဿ ရူပဿ ဒဿနတော အတိက္ကန္တမာနုသကံ။ ဧဝရူပဉ္စ မနုဿူပစာရံ အတိက္ကန္တံ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘မနုဿူပစာရံ အတိက္ကမိတွာ ရူပဒဿနေနာ’’တိ။ ဧဝံ ဝိသယမုခေန ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝိသယီမုခေန ဒဿေတုံ ‘‘မာနုသကံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာပိ မံသစက္ခာတိက္ကမော တဿ ကိစ္စာတိက္ကမေနေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဒိဗ္ဗစက္ခုနာတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏေနပိ။ ဒဋ္ဌုံ န သက္ကာ ခဏဿ အတိဣတ္တရတာယ အတိသုခုမတာယ ကေသဉ္စိ ရူပဿ။ အပိစ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ပစ္စုပ္ပန္နံ ရူပါရမ္မဏံ၊ တဉ္စ ပုရေဇာတပစ္စယဘူတံ၊ န စ အာဝဇ္ဇနပရိကမ္မေဟိ ဝိနာ မဟဂ္ဂတဿ ပဝတ္တိ အတ္ထိ၊ နာပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနမေဝ ရူပံ အာရမ္မဏပစ္စယော ဘဝိတုံ သက္ကောတိ၊ ဘိဇ္ဇမာနံ ဝါ။ တသ္မာ ‘‘စုတူပပါတက္ခဏေ ရူပံ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဒဋ္ဌုံ န သက္ကာ’’တိ သုဝုတ္တမေတံ။ ယဒိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ ရူပါရမ္မဏမေဝ၊ အထ ကသ္မာ ‘‘သတ္တေ ပဿတီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ? ယေဘုယျေန သတ္တသန္တာနဂတရူပဒဿနတော ဧဝံ ဝုတ္တံ။ သတ္တဂဟဏဿ ဝါ ကာရဏဘာဝတော ဝေါဟာရဝသေန ဝုတ္တန္တိပိ ကေစိ။ တေ စဝမာနာတိ အဓိပ္ပေတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝရူပေတိ န စုတူပပါတက္ခဏသမင်္ဂိနောတိ အဓိပ္ပာယော။

မောဟူပနိဿယံ နာမ ကမ္မံ နိဟီနံ နိဟီနဖလံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘မောဟနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ’’တိ။ တဗ္ဗိပရီတေတိ တဿ ဟီဠိတာဒိဘာဝဿ ဝိပရီတေ ၊ အဟီဠိတေ အနောဟီဠိတေ အနောညာတေ အနဝညာတေ စိတ္တီကတေတိ အတ္ထော။ သုဝဏ္ဏေတိ သုန္ဒရဝဏ္ဏေ။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေတိ အသုန္ဒရဝဏ္ဏေ။ သာ ပနာယံ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏတာ ယထာက္ကမံ ကမ္မဿ အဒေါသဒေါသူပနိဿယတာယ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အဒေါသနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ’’တိအာဒိ။ သုန္ဒရံ ဂတိံ ဂတာ သုဂတာတိ အာဟ ‘‘သုဂတိဂတေ’’တိ၊ သုဂတိံ ဥပပန္နေတိ အတ္ထော။ အလောဘဇ္ဈာသယာ သတ္တာ ဝဒညူ ဝိဂတမစ္ဆေရာ အလောဘူပနိဿယေန ကမ္မုနာ သုဘဂါ သမိဒ္ဓါ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘အလောဘနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ ဝါ အဍ္ဎေ မဟဒ္ဓနေ’’တိ။ ဒုက္ခံ ဂတိံ ဂတာ ဒုဂ္ဂတာတိ အာဟ ‘‘ဒုဂ္ဂတိဂတေ’’တိ။ လောဘဇ္ဈာသယာ သတ္တာ လုဒ္ဓါ မစ္ဆရိနော လောဘူပနိဿယေန ကမ္မုနာ ဒုဂ္ဂတာ ဒုရုပေတာ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘လောဘနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ ဝါ ဒလိဒ္ဒေ အပ္ပန္နပါနေ’’တိ။

ဥပစိတန္တိ ဖလာဝဟဘာဝေန ကတံ။ ယထာ ကတံ ဟိ ကမ္မံ ဖလဒါနသမတ္ထံ ဟောတိ၊ တထာ ကတံ ဥပစိတံ။ စဝမာနေတိအာဒီဟိ ဒိဗ္ဗစက္ခုကိစ္စံ ဝုတ္တန္တိ ဝိသယမုခေန ဝိသယီဗျာပါရမာဟ။ ပုရိမေဟီတိ ဝါ ‘‘ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ’’တိအာဒီနိ ပဒါနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အာဒီဟီတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော ။ တသ္မာ ‘‘ဒိဗ္ဗေန…ပေ… ပဿတီ’’တိ ဣမေဟိ၊ ‘‘စဝမာနေ’’တိအာဒီဟိ စ ဒိဗ္ဗစက္ခုကိစ္စံ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။

ဣမိနာ ပန ပဒေနာတိ ‘‘ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတီ’’တိ ဣမိနာ ဝါကျေန။ ဣဓ ဘိက္ခူတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ ဘိက္ခု၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏလာဘီတိ အဓိပ္ပာယော။ သော စ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏလာဘီ နေရယိကေ စ သတ္တေ ပစ္စက္ခတော ဒိသွာ ဌိတော။ ဧဝံ မနသိ ကရောတီတိ တေသံ နေရယိကာနံ နိရယသံဝတ္တနိယဿ ကမ္မဿ ဉာတုကာမတာဝသေန ပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ ပရိကမ္မဝသေန မနသိ ကရောတိ။ ကိံ နု ခေါတိအာဒိ မနသိကာရဝိဓိဒဿနံ။ ဧဝံ ပန ပရိကမ္မံ ကတွာ ပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌိတဿ တံ ကမ္မံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အာဝဇ္ဇနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မိံ နိရုဒ္ဓေ စတ္တာရိ၊ ပဉ္စ ဝါ ဇဝနာနိ ဇဝန္တီတိအာဒိ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ‘‘ဝိသုံ ပရိကမ္မံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဣဒံ ပန ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏေန ဝိနာ ယထာကမ္မူပဂဉာဏဿ ဝိသုံ ပရိကမ္မံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္စေတံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ အညထာ ယထာကမ္မူပဂဉာဏဿ မဟဂ္ဂတဘာဝေါ ဧဝ န သိယာ။ ဒေဝါနံ ဒဿနေပိ ဧသေဝ နယော။ နေရယိကဒေဝဂ္ဂဟဏံ စေတ္ထ နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အာကင်္ခမာနော ဟိ ဒိဗ္ဗစက္ခုလာဘီ အညဂတိကေသုပိ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇတိယေဝ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘အပါယဂ္ဂဟဏေန တိရစ္ဆာနယောနိံ ဒီပေတီ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၁၁)၊ ‘‘သုဂတိဂ္ဂဟဏေန မနုဿဂတိပိ သင်္ဂယှတီ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၁၁) စ။ တံ နိရယသံဝတ္တနိယံ ကမ္မံ အာရမ္မဏံ ဧတဿာတိ တံကမ္မာရမ္မဏံ။ ဖာရုသကဝနာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန စိတ္တလတာဝနာဒီနံ သင်္ဂဟော။

ယထာ စိမဿာတိ ယထာ စ ဣမဿ ယထာကမ္မူပဂဉာဏဿ ဝိသုံ ပရိကမ္မံ နတ္ထိ၊ ဧဝံ အနာဂတံသဉာဏဿပီတိ ဝိသုံ ပရိကမ္မာဘာဝံ နိဒဿေတိ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုပါဒကာနေဝ ဟိ ဣမာနီ’’တိ။ တတြာယမဓိပ္ပာယော – ယထာ ဒိဗ္ဗစက္ခုလာဘီ နိရယာဒိအဘိမုခံ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ၊ နေရယိကာဒိကေ သတ္တေ ဒိသွာ တေဟိ ပုဗ္ဗေ အာယူဟိတံ နိရယသံဝတ္တနိယာဒိကံ ကမ္မံ တာဒိသေန သမာဒါနေန၊ တဇ္ဇေန စ မနသိကာရေန ပရိက္ခတေ စိတ္တေ ယာထာဝတော ဇာနာတိ၊ ဧဝံ ယဿ ယဿ သတ္တဿ သမနန္တရာ အနာဂတံ အတ္တဘာဝံ ဉာတုကာမော တံ တံ ဩဒိဿ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ တေန တေန အတီတေ၊ ဧတရဟိ ဝါ အာယူဟိတံ တဿ နိဗ္ဗတ္တကံ ကမ္မံ ယထာကမ္မူပဂဉာဏေန ဒိသွာ တေန နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗံ အနာဂတံ အတ္တဘာဝံ ဉာတုကာမော တာဒိသေန သမာဒါနေန၊ တဇ္ဇေန စ မနသိကာရေန ပရိက္ခတေ စိတ္တေ ယာထာဝတော ဇာနာတိ။ ဧသေဝ နယော တတော ပရေသုပိ အတ္တဘာဝေသု။ ဧတံ အနာဂတံသဉာဏံ နာမ။ ယသ္မာ ဧတံ ဒွယံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏေ သတိယေဝ သိဇ္ဈတိ၊ နာသတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣမာနိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ သဟေဝ ဣဇ္ဈန္တီ’’တိ။

ကာယေန ဒုဋ္ဌု စရိတံ၊ ကာယတော ဝါ ဥပ္ပန္နံ ကိလေသပူတိကတ္တာ ဒုဋ္ဌံ စရိတံ ကာယဒုစ္စရိတန္တိ ဧဝံ ယောဇေတဗ္ဗော။ ကာယောတိ စေတ္ထ စောပနကာယော အဓိပ္ပေတော။ ကာယဝိညတ္တိဝသေန ပဝတ္တံ အကုသလံ ကာယကမ္မံ ကာယဒုစ္စရိတန္တိ။ ဣတရေသူတိ ဝစီမနောဒုစ္စရိတေသု။ ယသ္မိံ သန္တာနေ ကမ္မံ ကတူပစိတံ၊ အသတိဿ အန္တရုပစ္ဆေဒေ ဝိပါကာရဟဘာဝဿ အဝိဂစ္ဆနတော သော တေန သဟိတောယေဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘သမန္နာဂတာတိ သမင်္ဂီဘူတာ’’တိ။ ‘‘အနတ္ထကာမာ ဟုတွာ’’တိ ဧတေန မာတာပိတရော ဝိယ ပုတ္တာနံ၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ဝိယ စ နိဿိတကာနံ အတ္ထကာမာ ဟုတွာ ဂရဟကာ ဥပဝါဒကာ န ဟောန္တီတိ ဒဿေတိ။ ဂုဏပရိဓံသနေနာတိ ဝိဇ္ဇမာနာနံ ဂုဏာနံ ဝိဒ္ဓံသနေန၊ ဝိနာသနေနာတိ အတ္ထော။ နနု စ အန္တိမဝတ္ထုနာပိ ဥပဝါဒေါ ဂုဏပရိဓံသနမေဝါတိ? သစ္စမေတံ။ ဂုဏာတိ ပနေတ္ထ ဈာနာဒိဝိသေသာ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အဓိပ္ပေတာတိ သီလပရိဓံသနံ ဝိသုံ ဂဟိတံ။ တေနာဟ ‘‘နတ္ထိ ဣမေသံ သမဏဓမ္မော’’တိအာဒိ။ သမဏဓမ္မောတိ စ သီလသံယမံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဇာနံ ဝါတိ ယံ ဥပဝဒတိ၊ တဿ အရိယဘာဝံ ဇာနန္တော ဝါ။ အဇာနံ ဝါတိ အဇာနန္တော ဝါ။ ဇာနနံ အဇာနနံ စေတ္ထ အပ္ပမာဏံ၊ အရိယဘာဝေါ ဧဝ ပမာဏံ။ တေနာဟ ‘‘ဥဘယထာပိ အရိယူပဝါဒေါဝ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘အရိယော’’တိ ပန အဇာနတော အဒုဋ္ဌစိတ္တဿေဝ တတ္ထ အရိယဂုဏာဘာဝံ ပဝေဒေန္တဿ ဂုဏပရိဓံသနံ န ဟောတီတိ တဿ အရိယူပဝါဒေါ နတ္ထီတိ ဝဒန္တိ။ သတေကိစ္ဆံ ပန ဟောတိ ခမာပနေန၊ န အနန္တရိယံ ဝိယ အတေကိစ္ဆံ။

ရုဇ္ဈတီတိ တုဒတိ၊ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဥပ္ပာဒေတီတိ အတ္ထော။ တန္တိ တံ ထေရံ၊ တံ ဝါ ကိရိယံ။ ဇာနန္တော ဧဝ ထေရော ‘‘အတ္ထိ တေ၊ အာဝုသော၊ ပတိဋ္ဌာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဣတရောပိ သစ္စာဘိသမယော သာသနေ ပတိဋ္ဌာတိ အာဟ ‘‘သောတာပန္နော အဟ’’န္တိ။ ထေရော တံ ကရုဏာယမာနော ‘‘ခီဏာသဝေါ တယာ ဥပဝဒိတော’’တိ အတ္တာနံ အာဝိကာသိ။

သစေ နဝကတရာ ဟောန္တိ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ။ သမ္မုခါ အခမာပေန္တေပီတိ ပုရတော ခမာပနေ အသမ္ဘဝန္တေပိ။ ‘‘အခမန္တေ’’တိ ဝါ ပါဌော။ တံ သောတာပန္နဿ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပရိနိဗ္ဗုတမဉ္စဋ္ဌာနန္တိ ပူဇာကရဏဋ္ဌာနံ သန္ဓာယာဟ။

သမာဒါတဗ္ဗဋ္ဌေန သမာဒါနာနိ၊ ကမ္မာနိ သမာဒါနာနိ ယေသံ၊ တေ ကမ္မသမာဒါနာ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝသေန ကမ္မသမာဒါနာ၊ ဟေတုအတ္ထံ ဝါ အန္တောဂဓံ ကတွာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝသေန ပရေ ကမ္မေသု သမာဒါပကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာ။ တယိမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝသေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ သီလသမ္ပန္နောတိအာဒိ ပရိပက္ကိန္ဒြိယဿ မဂ္ဂသမင်္ဂိနော ဝသေန ဝုတ္တံ။ အဂ္ဂမဂ္ဂဋ္ဌေ ပန ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ အညန္တိ အရဟတ္တံ။ ဧဝံသမ္ပဒန္တိ ယထာ တံ အဝဿမ္ဘာဝီ၊ ဧဝမိဒမ္ပီတိ အတ္ထော။ တံ ဝါစံ အပ္ပဟာယာတိအာဒီသု အရိယူပဝါဒံ သန္ဓာယ ‘‘ပုန ဧဝရူပိံ ဝါစံ န ဝက္ခာမီ’’တိ ဝဒန္တော ဝါစံ ပဇဟတိ နာမ၊ ‘‘ပုန ဧဝရူပံ စိတ္တံ န ဥပ္ပာဒေဿာမီ’’တိ စိန္တေန္တော စိတ္တံ ပဇဟတိ နာမ၊ ‘‘ပုန ဧဝရူပိံ ဒိဋ္ဌိံ န ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပဇဟန္တော ဒိဋ္ဌိံ ပဇဟတိ နာမ၊ တထာ အကရောန္တော နေဝ ပဇဟတိ၊ န ပဋိနိဿဇ္ဇတိ။ ယထာဘတံနိက္ခိတ္တော၊ ဧဝံ နိရယေတိ ယထာ နိရယပါလေဟိ အာဟရိတွာ နိရယေ ဌပိတော၊ ဧဝံ နိရယေ ဌပိတောယေဝါတိ အတ္ထော။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝသေန အကတ္တဗ္ဗံ နာမ ပါပံ နတ္ထိ၊ ယတော သံသာရခါဏုဘာဝေါပိ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပရမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဇ္ဇာနီ’’တိ။

‘‘ဥစ္ဆိန္နဘဝနေတ္တိကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတဿ ကာယော တိဋ္ဌတိ၊ အယဉ္စေဝ ကာယော၊ ဗဟိဒ္ဓါ စ နာမရူပ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၄၇) ဧဝမာဒီသု ဝိယ ဣဓ ကာယ-သဒ္ဒေါ ခန္ဓပဉ္စကဝိသယောတိ အာဟ ‘‘ကာယဿ ဘေဒါတိ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓပရိစ္စာဂါ’’တိ။ အဝီတရာဂဿ မရဏတော ပရံ နာမ ဘဝန္တရူပါဒါနမေဝါတိ အာဟ ‘‘ပရံ မရဏာတိ တဒနန္တရံ အဘိနိဗ္ဗတ္တိက္ခန္ဓဂ္ဂဟဏေ’’တိ။ ယေန တိဋ္ဌတိ၊ တဿ ဥပစ္ဆေဒေနေဝ ကာယော ဘိဇ္ဇတီတိ အာဟ ‘‘ကာယဿ ဘေဒါတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ဥပစ္ဆေဒါ’’တိ။

ဧတိ ဣမသ္မာ သုခန္တိ အယော၊ ပုညန္တိ အာဟ ‘‘ပုညသမ္မတာ အယာ’’တိ။ အယန္တိ ဧတသ္မာ သုခါနီတိ အာယော၊ ပုညကမ္မာဒိသုခသာဓနံ။ တေနာဟ ‘‘သုခါနံ ဝါ အာယဿ အဘာဝါ’’တိ။ ဣယတိ အဿာဒိယတီတိ အယော၊ အဿာဒေါတိ အာဟ ‘‘အဿာဒသညိတော အယော’’တိ။

နာဂရာဇာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သုပဏ္ဏာဒီနံ သင်္ဂဟော။ အသုရသဒိသန္တိ ပေတာသုရသဒိသံ။ သောတိ အသုရကာယော။ သဗ္ဗသမုဿယေဟီတိ သဗ္ဗေဟိ သမ္ပတ္တိသမုဿယေဟိ။ ဝုတ္တဝိပရိယာယေနာတိ ‘‘သုဋ္ဌု စရိတံ၊ သောဘနံ ဝါ စရိတံ အနဝဇ္ဇတ္တာ’’တိအာဒိနာ ‘‘ကာယဒုစ္စရိတေနာ’’တိအာဒီနံ ပဒါနံ ဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ဝိပရိယာယေန။

နိဂမနဝစနံ ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ ပုန ဝစနန္တိ ကတွာ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထောတိ ‘‘ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ…ပေ… ပဿတီ’’တိ ဧတ္ထ အယံ ယထာဝုတ္တော သင်္ခေပတ္ထော။

၄၁၂။ ကသိဏာရမ္မဏန္တိ အဋ္ဌန္နမ္ပိ ကသိဏာနံ ဝသေန ကသိဏာရမ္မဏံ။ သဗ္ဗာကာရေနာတိ ‘‘စုဒ္ဒသဝိဓေန စိတ္တပရိဒမနေန အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂမေန ဘူမိပါဒပဒမူလသမ္ပာဒနေနာ’’တိ ဣမိနာ သဗ္ဗပ္ပကာရေန။ အဘိနီဟာရက္ခမံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏာဘိမုခံ ပေသနာရဟံ ပေသနယောဂ္ဂံ ကတွာ။ အာသန္နံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏုပ္ပတ္တိယာ သမီပဘူတံ ကာတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဥပစာရဇ္ဈာနံ ပဂုဏတရံ ကတွာ အာရမ္မဏဉ္စ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ဥပစာရဇ္ဈာနဂေါစရံ ကတွာဝဍ္ဎေတွာ ဌပေတဗ္ဗ’’န္တိ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဝဍ္ဎိတေ ကသိဏာရမ္မဏေ။ အပ္ပနာတိ ဈာနဝသေန အပ္ပနာ။ န ဟိ အကတပရိကမ္မဿ အဘိညာဝသေန အပ္ပနာ ဣဇ္ဈတိ။ တေနာဟ ‘‘ပါဒကဇ္ဈာနနိဿယံ ဟောတီ’’တိ၊ ပါဒကဇ္ဈာနာရမ္မဏံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ န ပရိကမ္မနိဿယန္တိ ပရိကမ္မဿ တံ ကသိဏာရမ္မဏံ အပဿယော န ဟောတိ။ တထာ သတိ ရူပဒဿနံ န သိယာ။ ဣမေသူတိ ယထာဝုတ္တေသု တေဇောကသိဏာဒီသု တီသု ကသိဏေသု။ ဥပ္ပာဒေတွာတိ ဥပစာရဇ္ဈာနုပ္ပာဒနေန ဥပ္ပာဒေတွာ။ ဥပစာရဇ္ဈာနပဝတ္တိယာ ဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိဘာဂနိမိတ္တုပ္ပတ္တိ။ တတ္ထာတိ ကသိဏနိဒ္ဒေသေ။

အန္တောယေဝ ရူပဂတံ ပဿိတဗ္ဗံ န ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခေပါပတ္တိဟေတုဘာဝတော။ ပရိကမ္မဿ ဝါရော အတိက္ကမတီတိ ဣဓ ပရိကမ္မံ နာမ ယထာဝုတ္တကသိဏာရမ္မဏံ ဥပစာရဇ္ဈာနံ၊ တံ ရူပဂတံ ပဿတော န ပဝတ္တတိ။ ကသိဏာလောကဝသေန စ ရူပဂတဒဿနံ၊ ကသိဏာလောကော စ ပရိကမ္မဝသေနာတိ တဒုဘယမ္ပိ ပရိကမ္မဿ အပ္ပဝတ္တိယာ န ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘တတော အာလောကော အန္တရဓာယတိ၊ တသ္မိံ အန္တရဟိတေ ရူပဂတမ္ပိ န ဒိဿတီ’’တိ။ ရူပဂတံ ပဿတော ပရိကမ္မဿ ဝါရော အတိက္ကမတိ၊ ပရိကမ္မမတိက္ကန္တဿ ကသိဏာရမ္မဏံ ဉာဏံ န ဟောတီတိ ရူပဂတံ န ဒိဿတိ၊ ကထံ ပန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘အထာနေနာ’’တိအာဒိ။ ဧဝံ အနုက္ကမေနာတိ ပုနပ္ပုနံ ပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ တတော တတော ဝုဋ္ဌာယ အဘိဏှံ အာလောကဿ ဖရဏဝသေန အာလောကော ထာမဂတော ဟောတိ စိရဋ္ဌာယီ။ တထာ စ သတိ တတ္ထ သုစိရမ္ပိ ရူပဂတံ ပဿတေဝ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧတ္ထ အာလောကော…ပေ… ဟောတီ’’တိ။

သွာယမတ္ထော တိဏုက္ကူပမာယ ဝိဘာဝေတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ရတ္တိံ တိဏုက္ကာယာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပုနပ္ပုနံ ပဝေသနန္တိ ပုနပ္ပုနံ ပါဒကဇ္ဈာနသမာပဇ္ဇနံ။ ထာမဂတာလောကဿယထာပရိစ္ဆေဒေန ဌာနန္တိ ယတ္တကံ ဌာနံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ကသိဏံ ဝဍ္ဎိတံ၊ ထာမဂတဿ အာလောကဿ တတ္တကံ ဖရိတွာ အဝဋ္ဌာနံ။

အနာပါထဂတန္တိ အာပါထဂမနယောဂျဿ ဝသေန ဝုတ္တံ။ အန္တောကုစ္ဆိဂတာဒိ ပန တဒဘာဝတော တေန ဝိသေသိတဗ္ဗမေဝ။ တဒေဝါတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုမေဝ ။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု ရူပမာရဗ္ဘ ပဝတ္တစိတ္တေသု။ ရူပဒဿနသမတ္ထန္တိ ရူပံ သဘာဝတော ဝိဘာဝနသမတ္ထံ စက္ခုဝိညာဏံ ဝိယ။ ပုဗ္ဗဘာဂစိတ္တာနီတိ အာဝဇ္ဇနပရိကမ္မသင်္ခါတာနိ ပုဗ္ဗဘာဂစိတ္တာနိ။ တာနိ ဟိ အာရမ္မဏံ ကရောန္တာနိပိ န ယာထာဝတော တံ ဝိဘာဝေတွာ ပဝတ္တန္တိ အာဝဇ္ဇနသမ္ပဋိစ္ဆနစိတ္တာနိ ဝိယ။

တံ ပနေတံ ဒိဗ္ဗစက္ခု။ ပရိပန္ထောတိ အန္တရာယိကော။ ဈာနဝိဗ္ဘန္တကောတိ ဈာနုမ္မတ္တကော ဈာနဘာဝနာမုခေန ဥမ္မာဒပ္ပတ္တော။ အပ္ပမတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခု မယာ အဓိဂတ’’န္တိ သန္တောသံ အနာပဇ္ဇိတွာ ဝိပဿနာနုယောဂဝသေန ဝါ သစ္စာဘိသမယဝသေန ဝါ အပ္ပမတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗံ။

‘‘ဧဝံ ပဿိတုကာမေနာ’’တိအာဒိနာ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ နာနာဝဇ္ဇနပရိကမ္မဉ္စေဝ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဉ္စ ဒဿိတံ၊ န တဿ ဥပ္ပတ္တိက္ကမောတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တတြာယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ သုဝိညေယျမေဝ။

စုတူပပါတဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပကိဏ္ဏကကထာဝဏ္ဏနာ

၄၁၃။ ဣတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေနာတိ အတ္ထော။ တေန ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၄၄-၂၄၅၊ မ။ နိ။ ၁။၃၈၄၊ ၄၃၁-၄၃၃၊ ပါရာ။ ၁၂-၁၄) ယထာဒဿိတပါဠိဂတိံ၊ တဿာ အတ္ထဝိဝရဏနယဉ္စ ပစ္စာမသတိ။ သစ္စေသု ဝိယ အရိယသစ္စာနိ ခန္ဓေသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ အန္တောဂဓာ။ တဒုဘယေ စ သဘာဝတော၊ သမုဒယတော၊ အတ္ထင်္ဂမတော၊ အဿာဒတော၊ အာဒီနဝတော၊ နိဿရဏတော စ ယထာဘူတံ သယမ္ဘုဉာဏေန အဝေဒိ အညာသိ ပဋိဝိဇ္ဈိ ပဝေဒေသိ ဝါတိ သာတိသယေန ပဉ္စက္ခန္ဓာဝဗောဓေန ဘဂဝါဝ ထောမေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓဝိဒူ’’တိ။ ဉတွာ ဝိညေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တာသူတိ ပဉ္စသု အဘိညာသု။ တဂ္ဂဟဏေနေဝ စ ပရိဘဏ္ဍဉာဏာနံ ဂဟိတတ္တာ ‘‘ပဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဧတာသု ဟီ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ပရိဘဏ္ဍဉာဏာနီတိ ပရိဝါရဉာဏာနိ။ ယထာ ဟိ သိနေရုဿ ပရိဝါရဋ္ဌာနာနိ ယာနိ တံသိဒ္ဓိယာ သိဒ္ဓါနိ မေခလဋ္ဌာနာနိ ပရိဘဏ္ဍာနီတိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝံ ဣမာနိပိ ဒိဗ္ဗစက္ခုသိဒ္ဓိယာ သိဒ္ဓါနိ တဿ ပရိဘဏ္ဍာနီတိ ဝုတ္တာနိ။ ဣဓာဂတာနီတိ ဧတ္ထ ဣဓာတိ ယထာဒဿိတာနိ သုတ္တပဒါနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတော အညေသု ပန သာမညဖလာဒီသု မနောမယဉာဏမ္ပိ ဝိသုံ အဘိညာဉာဏဘာဝေန အာဂတံ။

‘‘တေသူ’’တိ ဣဒံ ပစ္စာမသနံ ကိံ တိကာနံ၊ ဥဒါဟု အာရမ္မဏာနန္တိ? ကိဉ္စေတ္ထ ယဒိ တိကာနံ၊ တဒယုတ္တံ။ န ဟိ တိကေသု အဘိညာဉာဏာနိ ပဝတ္တန္တိ။ အထ အာရမ္မဏာနံ၊ တမ္ပိ အယုတ္တံ။ န ဟိ အညံ ဥဒ္ဒိသိတွာ အညဿ ပစ္စာမသနံ ယုတ္တန္တိ။ ယထာ ဣစ္ဆတိ၊ တထာ ဘဝတု တာဝ တိကာနံ၊ နနု ဝုတ္တံ ‘‘န ဟိ တိကေသု အဘိညာဉာဏာနိ ပဝတ္တန္တီ’’တိ? နာယံ ဝိရောဓော တိကဝေါဟာရေန အာရမ္မဏာနံယေဝ ဂယှမာနတ္တာ။ အထ ဝါ ပန ဟောတု အာရမ္မဏာနံ၊ နနု ဝုတ္တံ ‘‘န ဟိ အညံ ဥဒ္ဒိသိတွာ အညဿ ပစ္စာမသနံ ယုတ္တ’’န္တိ? အယမ္ပိ န ဒေါသော ယထာဝုတ္တကာရဏေနေဝါတိ။

၄၁၄။ အသတိပိ ဝတ္ထုဘေဒေ ဘူမိကာလသန္တာနဘေဒဝသေန ဘိန္နေသု သတ္တသု အာရမ္မဏေသု။ တိကဝသေန ဟေသ ဘေဒေါ ဂဟိတော။ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏဿ မဂ္ဂါရမ္မဏတာယ အဘာဝတော ဣဓ မဂ္ဂါရမ္မဏတိကော န လဗ္ဘတိ။ တန္တိ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏံ။ ကာယံ စိတ္တသန္နိဿိတံ ကတွာတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ဥပယောဂလဒ္ဓန္တိ လဒ္ဓဥပယောဂဝစနံ။ ဒုတိယာဝိဘတ္တိဝသေန ဝုတ္တံ ‘‘ကာယံ ပရိဏာမေတီ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘ရူပကာယာရမ္မဏတော’’တိ၊ ရူပကာယဿ ဝဏ္ဏာရမ္မဏတောတိ အတ္ထော။

တဒေဝ စိတ္တန္တိ ယဒေဝ ကာယဝသေန စိတ္တပရိဏာမနေ ဝုတ္တံ ပါဒကဇ္ဈာနစိတ္တံ၊ တဒေဝ။ ရာမဂါမေ စေတိယံ ဌပေတွာ သေသေသု သတ္တသု စေတိယေသု ဓာတုယော ဣဒ္ဓိယာ အာဟရိတွာ ရာဇဂဟေ ဘူမိဃရမဏ္ဍပေ ကတံ မဟာဓာတုနိဓာနံ။ ‘‘ဣမေ ဂန္ဓာ’’တိအာဒိနာ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဂန္ဓာဒိကေ ဂဟေတွာပိ အသုဿနာဒိဝိသေသယုတ္တံ အနာဂတမေဝ နေသံ ရူပံ အဓိဋ္ဌာနစိတ္တဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ အနာဂတာဓိဋ္ဌာနတ္တာ။ ဝတ္တနိယသေနာသနံ နာမ ဝိဉ္ဈာဋဝိယံ ဝိဟာရော။ ဒဓိရသန္တိ ဒဓိမဏ္ဍော၊ တံ အဓိဋ္ဌဟန္တဿ အနာဂတံ ဒဓိဝဏ္ဏံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ ဟောတိ ပစ္စုပ္ပန္နဿ ရူပကာယဿ အာရမ္မဏကရဏတော။

သကာယစိတ္တာနန္တိ အတ္တနော ကာယဿ၊ စိတ္တဿ စ။

၄၁၅။ သဒ္ဒေါ စ ပရိတ္တော သဗ္ဗဿ ရူပဿ ကာမာဝစရဘာဝတော။ ဝိဇ္ဇမာနမေဝါတိ ဝတ္တမာနံယေဝ။

၄၁၆။ သောတာပန္နဿစိတ္တန္တိ သောတာပန္နဿ အာဝေဏိကံ စိတ္တံ။ သကဒါဂါမိဿာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယာဝ အရဟတော နေတဗ္ဗန္တိ ‘‘သကဒါဂါမီ အနာဂါမိနော စိတ္တံ န ဇာနာတိ၊ အနာဂါမီ အရဟတော’’တိ ဧဝံ နေတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗေသန္တိ သဗ္ဗေသံ အရိယာနံ ဇာနာတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ အနရိယာနံ။ အညောပိ စ ဥပရိမော အနာဂါမိအာဒိ ဟေဋ္ဌိမဿ သကဒါဂါမိအာဒိကဿ စိတ္တံ ဇာနာတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

အတီတဿ၊ အနာဂတဿ စ ပရဿ စိတ္တဿ ဇာနနံ သမ္ဘဝတိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နဿ ပန န သမ္ဘဝတီတိ အဓိပ္ပာယေန ပုစ္ဆတိ ‘‘ကထံ ပစ္စုပ္ပန္နံ အာရမ္မဏံ ဟောတီ’’တိ။ ဣတရော ယတ္ထ သမ္ဘဝတိ၊ တံဒဿနတ္ထံ ပစ္စုပ္ပန္နံ တာဝ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နံ နာမ တိဝိဓ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥပ္ပာဒဋ္ဌိတိဘင်္ဂပ္ပတ္တန္တိ ဥပ္ပာဒံ၊ ဌိတိံ၊ ဘင်္ဂဉ္စ ပတ္တံ၊ ခဏတ္တယပရိယာပန္နန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထန္တရေ ဧကဒွေသန္တတိဝါရာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထန္တရေ ပဝတ္တာ ရူပသန္တတိဝါရာ ဧကဒွေသန္တတိဝါရာ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ အာလောကဋ္ဌာနတော ဩဝရကံ ပဝိဋ္ဌဿ ပဂေဝ တတ္ထ နိသိန္နဿ ဝိယ ယာဝ ရူပဂတံ ပါကဋံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဥပဍ္ဎဝေလာ အဝိဘူတဝါရာ၊ ဥပဍ္ဎဝေလာ ဝိဘူတဝါရာ၊ တဒုဘယံ ဂဟေတွာ ‘‘ဒွေ သန္တတိဝါရာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တယိဒံ န သဗ္ဗသာဓာရဏံ၊ ဧကစ္စဿ သီဃမ္ပိ ပါကဋံ ဟောတီတိ ‘‘ဧကဒွေသန္တတိဝါရာ’’တိ ဧကဂ္ဂဟဏမ္ပိ ကတံ၊ အတိပရိတ္တသဘာဝဥတုအာဒိသမုဋ္ဌာနာ ဝါ ဧကဒွေသန္တတိဝါရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တီရေ အက္ကန္တဥဒကလေခါ နာမ ကာလုဿိယံ ဂတာ တီရသမီပေ ဥဒကရာဇိ။ ယာဝ န ဝိပ္ပသီဒတီတိ ကာလုဿိယဝိဂမေန ယာဝ ဝိပ္ပသန္နာ န ဟောတိ။ ကေစိ ပန ‘‘အတိန္တေ တီရေ အလ္လပါဒေန အက္ကန္တေ ယာဝ ပါဒေ ဥဒကလေခါ န ဝိပ္ပသီဒတိ၊ န သံသီဒတိ၊ န ဝူပသမ္မတီ’’တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ တေ ပနေတေ ကိရိယာဘေဒေန ဝုတ္တာ ကာလဝိသေသာ၊ န အညမညံ သမသမာ၊ ဦနာဓိကဘာဂဝန္တောဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဒွေ တယော ဇဝနဝါရာ ကာမာဝစရဇဝနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န ဣတရဇဝနဝသေန။ န ဟိ တေ ပရိမိတကာလာ၊ အနန္တရာ ပဝတ္တဘဝင်္ဂါဒယောပိ တဒန္တောဂဓာဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တဒုဘယန္တိ ရူပါရူပသန္တတိဒွယံ။

ဧကဘဝပရိစ္ဆိန္နန္တိ ပဋိသန္ဓိစုတိပရိစ္ဆိန္နံ။ ဧကဘဝပရိယာပန္နံ ဓမ္မဇာတံ ဧတရဟီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နံ နာမ။ မနောတိ သသမ္ပယုတ္တံ ဝိညာဏမာဟ။ ဓမ္မာတိ အာရမ္မဏဓမ္မာ။ မနောတိ ဝါ မနာယတနံ။ ဓမ္မာတိ ဝေဒနာဒယော အရူပက္ခန္ဓာ။ ဥဘယမေတံ ပစ္စုပ္ပန္နန္တိ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နံ ဟောန္တံ ဧတံ ဥဘယံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဝိညာဏန္တိ နိကန္တိဝိညာဏံ။ တဉှိ တသ္မိံ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဆန္ဒရာဂဝသေန ပဋိဗဒ္ဓံ ဟောတိ။ အဘိနန္ဒတီတိ တဏှာဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနာဟိ အဘိနန္ဒတိ။ တထာဘူတော စ ဝတ္ထုပရိညာယ အဘာဝတော တေသု ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု သံဟီရတိ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အာကဍ္ဎီယတိ။ ဧတ္ထ စ ဒွါဒသာယတနာနံ ‘‘ဧတံ ပစ္စုပ္ပန္န’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၈၄) အာဂတတ္တာ တတ္ထ ပဝတ္တော ဆန္ဒရာဂေါ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏော၊ န ခဏပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏောတိ ဝိညာယတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယံ သန္ဓာယ ဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တေ…ပေ… သံဟီရတီတိ ဝုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ ယော ဓမ္မံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝိပဿတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၇၂၊ ၂၈၅) ဧတ္ထာပိ ဝိပဿနာစိတ္တံ ခဏပစ္စုပ္ပန္နံ၊ ဝိပဿိတဗ္ဗဓမ္မာ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အညထာ ဝိပဿနာဝ န သမ္ဘဝေယျ။ ‘‘ခဏပစ္စုပ္ပန္နံ ပါဠိယံ အာဂတ’’န္တိ န ဝုတ္တံ တဿ ဝသေန အာရမ္မဏကရဏဿ အဋ္ဌကထာယံ အနာဂတတ္တာ။

ကေစီတိ အဘယဂိရိဝါသိနော။ ဧကက္ခဏေ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣဒ္ဓိစိတ္တဿ ဥပ္ပတ္တိသမကာလမေဝ ပရစိတ္တဿပိ ဥပ္ပတ္တိသမ္ဘဝတောတိ ယုတ္တိဒဿနံ။ ယထာ အာကာသေတိအာဒိ သဒိသူဒါဟရဏံ။ တံ ပန တေသံ ဝစနံ အယုတ္တံ။ ကသ္မာ? မဂ္ဂဖလဝီထိတော အညတ္ထ အနိဋ္ဌေ ဌာနေ အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ နာနာရမ္မဏဘာဝပ္ပတ္တိဒေါသတောတိ ယုတ္တိဝစနံ။

ယဒိ ဧဝံ ကထံ စေတောပရိယဉာဏံ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သန္တတိပစ္စုပ္ပန္နံ ပနာ’’တိအာဒိ ။ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နံ ပန ဇဝနဝါရေန ဒီပေတဗ္ဗံ၊ န သကလေန ပစ္စုပ္ပန္နဒ္ဓုနာတိ အဓိပ္ပာယော။

တတြာယံ ဒီပနာတိအာဒိ ဇဝနဝါရဿ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နဘာဝဒီပနမုခေန ဣဒ္ဓိစိတ္တဿ ပဝတ္တိအာကာရဒီပနံ။ ဣတရာနီတိ အာဝဇ္ဇနပရိကမ္မစိတ္တာနိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ကေစီ’’တိ ယဒိပိ အဘယဂိရိဝါသိနော အဓိပ္ပေတာ၊ တေ ပန စိတ္တဿ ဌိတိက္ခဏံ န ဣစ္ဆန္တီတိ ‘‘ဌိတိက္ခဏေ ဝါ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ တထာ ယေ ‘‘ဣဒ္ဓိမဿ စ ပရဿ စ ဧကက္ခဏေ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေသံ ‘‘ဌိတိက္ခဏေ ဝါ ဘင်္ဂက္ခဏေ ဝါ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ ဝစနံ န သမေတိ။ န ဟိ တသ္မိံ ခဏဒွယေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ပရစိတ္တေန သဟ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမာတိ။ ဌိတိဘင်္ဂက္ခဏေသု စ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဧကဒေသံ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ၊ ဧကဒေသံ အတီတာရမ္မဏံ အာပဇ္ဇတိ။ ယဉ္စ ဝုတ္တံ ‘‘ပရဿ စိတ္တံ ဇာနိဿာမီတိ ရာသိဝသေန မဟာဇနဿ စိတ္တေ အာဝဇ္ဇိတေ’’တိ၊ ဧတ္ထ စ မဟာဇနော အတ္ထတော ပရေ အနေကပုဂ္ဂလာတိ ‘‘ပရေသံ စိတ္တံ ဇာနိဿာမီ’’တိ အာဝဇ္ဇနပ္ပဝတ္တိ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ။ အထာပိ ပရဿာတိ မဟာဇနဿာတိ အတ္ထော သမ္ဘဝေယျ၊ တထာပိ တဿ ဧကပုဂ္ဂလဿေဝ ဝါ စိတ္တရာသိံ အာဝဇ္ဇိတွာ ဧကဿ ပဋိဝိဇ္ဈနံ အယုတ္တံ။ န ဟိ ရာသိအာဝဇ္ဇနံ ဧကဒေသာဝဇ္ဇနံ ဟောတီတိ၊ တသ္မာ တေဟိ ‘‘မဟာဇနဿ စိတ္တေ အာဝဇ္ဇိတေ’’တိအာဒိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။

ယံ ပန တေ ဝဒန္တိ ‘‘ယသ္မာ ဣဒ္ဓိမဿ စ ပရဿ စ ဧကက္ခဏေ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ တတ္ထာယံ အဓိပ္ပာယော ယုတ္တော သိယာ၊ စေတောပရိယဉာဏလာဘီ ပရဿ စိတ္တံ ဉာတုကာမော ပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ အတီတာဒိဝိဘာဂံ အကတွာ စိတ္တသာမညေန ‘‘ဣမဿ စိတ္တံ ဇာနာမိ၊ ဣမဿ စိတ္တံ ဇာနာမီ’’တိ ပရိကမ္မံ ကတွာ ပုန ပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ သာမညေနေဝ စိတ္တံ အာဝဇ္ဇိတွာ တိဏ္ဏံ၊ စတုန္နံ ဝါ ပရိကမ္မာနံ အနန္တရာ စေတောပရိယဉာဏေန ပရစိတ္တံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ ဝိဘာဝေတိ ရူပံ ဝိယ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ။ တတော ပရံ ပန ကာမာဝစရစိတ္တေဟိ သရာဂါဒိဝဝတ္ထာနံ ဟောတိ နီလာဒိဝဝတ္ထာနံ ဝိယ။ တတ္ထ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဒိဋ္ဌဟဒယဝတ္ထုရူပဿ သတ္တဿ အဘိမုခီဘူတဿ စိတ္တသာမညေန စိတ္တံ အာဝဇ္ဇယမာနံ အာဝဇ္ဇနံ အဘိမုခီဘူတံ ဝိဇ္ဇမာနံ စိတ္တံ အာရမ္မဏံ ကတွာ စိတ္တံ အာဝဇ္ဇေတိ။ ပရိကမ္မာနိ စ တံ တံ ဝိဇ္ဇမာနံ စိတ္တံ စိတ္တသာမညေနေဝ အာရမ္မဏံ ကတွာ စိတ္တဇာနနပရိကမ္မာနိ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တိ။ စေတောပရိယဉာဏံ ပန ဝိဇ္ဇမာနံ စိတ္တံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တံ ဝိဘာဝေန္တံ တေန သဟ ဧကက္ခဏေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

တတ္ထ ယသ္မာ သန္တာနဿ သန္တာနဂ္ဂဟဏတော ဧကတ္တဝသေန အာဝဇ္ဇနာဒီနိ ‘‘စိတ္တ’’န္တွေဝ ပဝတ္တာနိ။ တဉ္စ စိတ္တမေဝ၊ ယံ စေတောပရိယဉာဏေန ဝိဘာဝိတံ။ တသ္မာ သမာနာကာရပ္ပဝတ္တိတော န အနိဋ္ဌေ မဂ္ဂဖလဝီထိတော အညသ္မိံ ဌာနေ နာနာရမ္မဏတာ အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ ဟောတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဉ္စ ပရိကမ္မံ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဿ စေတောပရိယဉာဏဿ အာသေဝနပစ္စယေန ပစ္စယောတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ အတီတတ္တိကော စ ဧဝံ ဥပပန္နော ဟောတိ။ အညထာ သန္တတိပစ္စုပ္ပန္နေ၊ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နေ စ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္န’’န္တိ ဣဓ ဝုစ္စမာနေ အတီတာနာဂတာနဉ္စ ပစ္စုပ္ပန္နတာ အာပဇ္ဇေယျ။ တထာ စ သတိ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န စ တံ ဝုတ္တံ။ ‘‘အတီတော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော။ ပုရိမာ ပုရိမာ အတီတာ ခန္ဓာ ပစ္ဆိမာနံ ပစ္ဆိမာနံ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ ခန္ဓာနံ အနန္တရ …ပေ… အနုလောမံ ဂေါတြဘုဿာ’’တိအာဒိ ဝစနတော (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၈။၅) န အဒ္ဓါသန္တတိပစ္စုပ္ပန္နေသွေဝ စ အနန္တရာတီတာ စတ္တာရော ခန္ဓာ အတီတာတိ ဝိညာယန္တိ။ န စ အဘိဓမ္မမာတိကာယံ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၁၈-၁၉) အာဂတဿ ပစ္စုပ္ပန္နပဒဿ အဒ္ဓါသန္တတိပစ္စုပ္ပန္နပဒတ္ထတာ ကတ္ထစိ ပါဠိယံ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ တေဟိ ဣဒ္ဓိမဿ စ ပရဿ စ ဧကက္ခဏေ စိတ္တုပ္ပတ္တိယာ စေတောပရိယဉာဏဿ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏတာ ဝုတ္တာ။ ယဒါ ပန ‘‘ယံ ဣမဿ စိတ္တံ ပဝတ္တံ၊ တံ ဇာနာမိ။ ယံ ဘဝိဿတိ၊ တံ ဇာနာမီ’’တိ ဝါ အာဘောဂံ ကတွာ ပါဒကဇ္ဈာနသမာပဇ္ဇနာဒီနိ ကရောတိ၊ တဒါ အာဝဇ္ဇနပရိကမ္မာနိ၊ စေတောပရိယဉာဏဉ္စ အတီတာနာဂတာရမ္မဏာနေဝ ဟောန္တိ အာဝဇ္ဇနေနေဝ ဝိဘာဂဿ ကတတ္တာ။

ယေ ပန ‘‘ဣဒ္ဓိမာ ပရဿ စိတ္တံ ဇာနိတုကာမော အာဝဇ္ဇေတိ၊ အာဝဇ္ဇနံ ခဏပစ္စုပ္ပန္နံ အာရမ္မဏံ ကတွာ တေနေဝ သဟ နိရုဇ္ဈတိ။ တတော စတ္တာရိ၊ ပဉ္စ ဝါ ဇဝနာနိ၊ ယေသံ ပစ္ဆိမံ ဣဒ္ဓိစိတ္တံ၊ သေသာနိ ကာမာဝစရာနိ၊ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ တဒေဝ နိရုဒ္ဓံ စိတ္တံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ န စ တာနိ နာနာရမ္မဏာနိ ဟောန္တိ အဒ္ဓါနဝသေန ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏတ္တာ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ နိဿာယ ‘‘အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ ပစ္စုပ္ပန္နာတီတာရမ္မဏဘာဝေပိ နာနာရမ္မဏတာဘာဝေါ ဝိယ ဧကဒွိတိစတုပဉ္စစိတ္တက္ခဏာနာဂတေသုပိ စိတ္တေသု အာဝဇ္ဇိတေသု အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ ယထာသမ္ဘဝံ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာတီတာရမ္မဏဘာဝေပိ နာနာရမ္မဏတာ န သိယာ။ တေန စတုပဉ္စစိတ္တက္ခဏာနာဂတေ အာဝဇ္ဇိတေ အနာဂတာရမ္မဏပရိကမ္မာနန္တရံ ခဏပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ စေတောပရိယဉာဏံ သိဒ္ဓ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တေသံ ဝါဒေါ ‘‘အနာဂတာရမ္မဏော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဿ ဓမ္မဿ အာသေဝနပစ္စယေန ပစ္စယော၊ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏော ဓမ္မော အတီတာရမ္မဏဿ ဓမ္မဿ အာသေဝနပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဣမေသံ ပဉှာနံ အနုဒ္ဓဋတ္တာ၊ ဂဏနာယ စ ‘‘အာသေဝနေ တီဏီ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၉။၃၉) ဝုတ္တတ္တာ န သိဇ္ဈတိ။ န ဟိ ကုသလကိရိယာမဟဂ္ဂတံ အနာသေဝနံ အတ္ထီတိ။ ဧတဿ စ ဝါဒဿ နိဿယဘာဝေါ အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ ခဏပစ္စုပ္ပန္နနိရုဒ္ဓါရမ္မဏတာဝစနဿ န သိဇ္ဈတိ၊ ‘‘ယံ ပဝတ္တံ၊ ပဝတ္တိဿတိ စာ’’တိ ဝိသေသံ အကတွာ ဂဟဏေ အာဝဇ္ဇနဿ အနာဂတဂ္ဂဟဏာဘာဝံ၊ တဒဘာဝါ ဇဝနာနမ္ပိ ဝတ္တမာနဂ္ဂဟဏာဘာဝဉ္စ သန္ဓာယေဝ တဿ ဝုတ္တတ္တာ။ တဒါ ဟိ ဘဝင်္ဂစလနာနန္တရံ အဘိမုခီဘူတမေဝ စိတ္တံ အာရဗ္ဘ အာဝဇ္ဇနာ ပဝတ္တတီတိ ဇာနနစိတ္တဿပိ ဝတ္တမာနာရမ္မဏဘာဝေ အာဝဇ္ဇနဇာနနစိတ္တာနံ သဟဋ္ဌာနဒေါသာပတ္တိယာ၊ ရာသိဧကဒေသာဝဇ္ဇနပဋိဝေဓေ သမ္ပတ္တသမ္ပတ္တာဝဇ္ဇနဇာနနေ စ အနိဋ္ဌေ ဌာနေ အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ နာနာရမ္မဏဘာဝဒေါသာပတ္တိယာ စ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ခဏပစ္စုပ္ပန္နံ စိတ္တံ စေတောပရိယဉာဏဿ အာရမ္မဏံ ဟောတီ’’တိ၊ တံ အယုတ္တန္တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ယထာဝုတ္တဒေါသာပတ္တိံ၊ ကာလဝသေန စ အဒ္ဓါသန္တတိပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏတ္တာ နာနာရမ္မဏတာဘာဝံ ဒိသွာ အာဝဇ္ဇနဇဝနာနံ ဝတ္တမာနတံ နိရုဒ္ဓါရမ္မဏဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ။ တမ္ပိ ဝစနံ ပုရိမဝါဒိနော နာနုဇာနေယျုံ။ တသ္မိံ ဟိ သတိ ‘‘အာဝဇ္ဇနာ ကုသလာန’’န္တိအာဒီသု (ပဋ္ဌာ ၁။၁။၄၁၇) ဝိယ အညပဒသင်္ဂဟိတဿ အနန္တရပစ္စယဝိဓာနတော ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏအာဝဇ္ဇနာ အတီတာရမ္မဏာနံ ခန္ဓာနံ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ စ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ န စ ဝုတ္တန္တိ။

ကသ္မာ ပနေဝံ စေတောပရိယဉာဏဿ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏတာ ဝိစာရိတာ၊ နနု ‘‘အတီတော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ၊ အနာဂတော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၈။၂) ဧတေသံ ဝိဘင်္ဂေသု ‘‘အတီတာ ခန္ဓာ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏဿ စေတောပရိယဉာဏဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ ယထာကမ္မူပဂဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော၊ အနာဂတာ ခန္ဓာ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏဿ စေတောပရိယဉာဏဿ အနာဂတံသဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ၊ ဥပ္ပန္နတ္တိကေ စ ‘‘အနုပ္ပန္နာ ခန္ဓာ ဥပ္ပာဒိနော ခန္ဓာ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏဿ စေတောပရိယဉာဏဿ အနာဂတံသဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၇။၃) စေတောပရိယဉာဏဂ္ဂဟဏံ ကတွာ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿာ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၈။၃) ဧတဿ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နာ ခန္ဓာ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၈။၃)၊ ဥပ္ပန္နတ္တိကေ စ ‘‘ဥပ္ပန္နာ ခန္ဓာ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၇။၂) ဧတ္တကဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ ပစ္စုပ္ပန္နေ စိတ္တေ စေတောပရိယဉာဏံ နပ္ပဝတ္တတီတိ ဝိညာယတိ။ ယဒိ ဟိ ပဝတ္တေယျ၊ ပုရိမေသု ဝိယ ဣတရေသု စ စေတောပရိယဉာဏဂ္ဂဟဏံ ကတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ? သစ္စံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ နယဒဿနဝသေန ပန တံ သံခိတ္တန္တိ အညာယ ပါဠိယာ ဝိညာယတိ။

‘‘အတီတာရမ္မဏော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော၊ အနာဂတာရမ္မဏော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဿ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဿာ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၉။၂၀-၂၂) ဧတေသံ ဟိ ဝိဘင်္ဂေသု ‘‘စေတောပရိယဉာဏေန အတီတာရမ္မဏပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တသမင်္ဂိဿ စိတ္တံ ဇာနာတိ၊ အတီတာရမ္မဏာ ပစ္စုပ္ပန္နာ ခန္ဓာ စေတောပရိယဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော၊ စေတောပရိယဉာဏေန အနာဂတာရမ္မဏပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တသမင်္ဂိဿ စိတ္တံ ဇာနာတိ၊ အနာဂတာရမ္မဏာ ပစ္စုပ္ပန္နာ ခန္ဓာ စေတောပရိယဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော၊ စေတောပရိယဉာဏေန ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တသမင်္ဂိဿ စိတ္တံ ဇာနာတိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ ပစ္စုပ္ပန္နာ ခန္ဓာ စေတောပရိယဉာဏဿ အာဝဇ္ဇနာယ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၉။၂၀-၂၂) စေတောပရိယဉာဏဿ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏေ ပဝတ္တိ ဝုတ္တာတိ။ တေနေဝါယံ ဝိစာရဏာ ကတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၁၇။ တေသန္တိ တေသု ဒွီသု ဉာဏေသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ။ စိတ္တမေဝ အာရမ္မဏံ စေတောပရိယဉာဏတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘အညံ ခန္ဓံ ဝါ ခန္ဓပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ဝါ န ဇာနာတီ’’တိ။ တတ္ထ ခန္ဓပ္ပဋိဗဒ္ဓံ နာမဂေါတ္တာဒိ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ မဂ္ဂါရမ္မဏန္တိ အာဟ ‘‘မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တစိတ္တာရမ္မဏတ္တာ ပန ပရိယာယတော မဂ္ဂါရမ္မဏန္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ။ စေတနာမတ္တမေဝ အာရမ္မဏံ၊ တထာ ဟိ တံ ‘‘ယထာကမ္မူပဂဉာဏ’’န္တိ ဝုစ္စတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ခန္ဓပ္ပဋိဗဒ္ဓေသူတိ ဧတ္ထ နိဗ္ဗာနမ္ပိ ခန္ဓပ္ပဋိဗဒ္ဓမေဝ။ ခန္ဓေဟိ ဝိသယီကတတ္တာတိ ဝဒန္တိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌသာလိနိယံ ‘‘အတီတေ ဗုဒ္ဓါ မဂ္ဂံ ဘာဝယိံသု၊ ဖလံ သစ္ဆာကံသု၊ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိံသူတိ ဆိန္နဝဋုမကာနုဿရဏဝသေန မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနပစ္စဝေက္ခဏတောပိ အပ္ပမာဏာရမ္မဏ’’န္တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၂၁)။ တတ္ထ မဂ္ဂဖလပစ္စဝေက္ခဏာနိ တာဝ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏေန မဂ္ဂဖလေသု ဉာဏေသု ပဝတ္တန္တိ။ နိဗ္ဗာနပစ္စဝေက္ခဏဉ္စ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏေသု အပ္ပမာဏဓမ္မေသု ဉာဏေသူတိ မဂ္ဂါဒိပစ္စဝေက္ခဏာနိ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ အပ္ပမာဏာရမ္မဏတံ သာဓေန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ‘‘အပ္ပမာဏာ ခန္ဓာ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’ဣစ္စေဝ (ပဋ္ဌာ။ ၉။၁၂။၅၈) ဟိ ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ‘‘နိဗ္ဗာန’’န္တိ။ တသ္မာ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏေန ဧဝ မဂ္ဂဖလပစ္စဝေက္ခဏကိစ္စေ ဝုစ္စမာနေပိ နိဗ္ဗာနပစ္စဝေက္ခဏတာ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတာ နိဒဿိတာ။

ကုသလာခန္ဓာတိ ဣဒ္ဓိဝိဓပုဗ္ဗေနိဝါသာနာဂတံသဉာဏာပေက္ခော ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော၊ န စေတောပရိယယထာကမ္မူပဂဉာဏာပေက္ခာတိ တေသံ စတုက္ခန္ဓာရမ္မဏဘာဝဿ အသာဓကောတိ စေ? န၊ အညတ္ထ ‘‘အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ ခန္ဓာ စ ဝိစာရော စ စေတောပရိယဉာဏဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ အနာဂတံသဉာဏဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၆။၇၂)၊ ‘‘သဝိတက္ကသဝိစာရာ ခန္ဓာ စ ဝိတက္ကော စ စေတောပရိယဉာဏဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ အနာဂတံသဉာဏဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၆။၇၃) စ ဝုတ္တတ္တာ စေတောပရိယဉာဏာပေက္ခာပိ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသောတိ ဣမဿ အတ္ထဿ သိဒ္ဓိတော။ ဧဝမ္ပိ ယထာကမ္မူပဂဉာဏဿ ‘‘အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ ခန္ဓာ စ ဝိစာရော စာ’’တိအာဒီသု အဝုတ္တတ္တာ စတုက္ခန္ဓာရမ္မဏတာ န သိဇ္ဈတီတိ? န၊ တတ္ထ အဝစနဿ အညကာရဏတ္တာ။ ယထာကမ္မူပဂဉာဏေန ဟိ ကမ္မသံသဋ္ဌာ စတ္တာရော ခန္ဓာ ကမ္မမုခေန ဂယှတိ။ တဉှိ ယထာ စေတောပရိယဉာဏံ ပုရိမပရိကမ္မဝသေန အဝိတက္ကာဒိဝိဘာဂံ၊ သရာဂါဒိဝိဘာဂဉ္စ စိတ္တံ ဝိဘာဝေတိ၊ န ဧဝံ ဝိဘာဂံ ဝိဘာဝေတိ။ ကမ္မဝသေနေဝ ပန သမုဒါယံ ဝိဘာဝေတိ၊ တသ္မာ ‘‘အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ ခန္ဓာ စ ဝိစာရော စာ’’တိအာဒိကေ ဝိဘာဂကရဏေ တံ န ဝုတ္တံ၊ န စတုက္ခန္ဓာနာရမ္မဏတောတိ။ ဣဒံ ပနဿ အကာရဏန္တိ ကေစိ။ တတ္ထာပိ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ ယထာကမ္မူပဂဉာဏဿ အနာဂတံသဉာဏဿာ’’တိ ပဌန္တိ ဧဝ။ န ဟိ တံ ကုသလာကုသလဝိဘာဂံ ဝိယ သဝိတက္ကာဒိဝိဘာဂံ ကမ္မံ ဝိဘာဝေတုံ အသမတ္ထံ။ ဒုစ္စရိတသုစရိတဝိဘာဝနမ္ပိ ဟိ လောဘာဒိအလောဘာဒိသမ္ပယောဂဝိဘာဂဝိသေသဝိဘာဝနံ ဟောတီတိ။

‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံ နာမဂေါတ္တာနုဿရဏကာလေ န ဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ နာမဂေါတ္တံ ပန ခန္ဓူပနိဗန္ဓော သမ္မုတိသိဒ္ဓါ ဗျဉ္ဇနတ္ထော၊ န ဗျဉ္ဇနန္တိ။ အယမေတ္ထ အမှာကံ ခန္တီတိ အာစရိယဿာယံ အတ္တနော မတိ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘န ဗျဉ္ဇန’’န္တိ၊ တဿ သမတ္ထနံ ‘‘ဗျဉ္ဇနဉှီ’’တိအာဒိ။

၄၁၉။ ကာမာဝစရေနိဗ္ဗတ္တိဿတီတိ နိဗ္ဗတ္တိက္ခန္ဓဇာနနမာဟ။

၄၂၀။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏတ္တိကဝသေန အဘိညာဉာဏာနံ၊ အာရမ္မဏဝိစာရေ။ ‘‘အဇ္ဈတ္တာရမ္မဏဉ္စေဝ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏဉ္စာ’’တိ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ယံ ဝုတ္တံ ပေါရာဏဋ္ဌကထာယံ၊ တံ ‘‘ကာလေန…ပေ… ဟောတိယေဝါ’’တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ န ဟိ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ နာမ ဝိသုံ ဧကံ အတ္ထိ၊ နာပိ တံ ဧကဇ္ဈံ အာရမ္မဏံ ကရီယတီတိ။ ယဒိ ဧဝံ တိကော ဧဝ န ပူရတိ ပဒဒွယာသင်္ဂဟိတဿ တတိယဿ အတ္ထန္တရဿ အဘာဝတော၊ န၊ ပကာရဘေဒဝိသယတ္တာ တိကနိဒ္ဒေသဿ။ တထာ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘တေ ဧဝ တိပ္ပကာရေပိ ဓမ္မေ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေ ဧဝ အဇ္ဈတ္တာဒိဝသေန တိဝိဓေပိ ဓမ္မေတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘တေ ဧဝ ဓမ္မေ’’တိ အဝတွာ ‘‘တိပ္ပကာရေ’’တိ ဝစနံ ပကာရဘေဒနိဗန္ဓနာ အယံ တိကဒေသနာတိ ဒဿနတ္ထံ။ ယထာ ဟိ ကုသလတ္တိကာဒီနံ ဒေသနာ ယထာရဟံ ဓမ္မာနံ ဇာတိသမ္ပယောဂပ္ပဟာနသိက္ခာဘူမိအာရမ္မဏပ္ပဘေဒနိယမကာလာဒိဘေဒနိဗန္ဓနာ၊ န ဧဝမယံ ဇာတိအာဒိဘေဒနိဗန္ဓနာ၊ နာပိ သနိဒဿနတ္တိကဟေတုဒုကာဒိဒေသနာ ဝိယ သဘာဝါဒိဘေဒနိဗန္ဓနာ၊ အထ ခေါ ပကာရဘေဒနိဗန္ဓနာ။ ပဉ္စေဝ ဟိ ခန္ဓာ သသန္တတိပရိယာပန္နတံ ဥပါဒါယ ‘‘အဇ္ဈတ္တာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ပရသန္တတိပရိယာပန္နတံ ဥပါဒါယ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ’’တိ၊ တဒုဘယံ ဥပါဒါယ ‘‘အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓရူပဉ္စ နိဗ္ဗာနဉ္စ ဌပေတွာ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ သိယာ အဇ္ဈတ္တာ၊ သိယာ ဗဟိဒ္ဓါ၊ သိယာ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၄၃၅)။ နနု စေတ္ထ အတ္ထန္တရာဘာဝတော၊ ပကာရန္တရဿ စ အနာမဋ္ဌတ္တာ တတိယော ရာသိ နတ္ထီတိ? နယိဒမေဝံ။ ယဒိပိ ဟိ ပဌမပဒေန အသင်္ဂဟိတသင်္ဂဏှနဝသေန ဒုတိယပဒဿ ပဝတ္တတ္တာ သဗ္ဗေပိ သဘာဝဓမ္မာ ပဒဒွယေနေဝ ပရိဂ္ဂဟိတာ၊ တေဟိ ပန ဝိသုံ ဝိသုံ ဂဟိတဓမ္မေ ဧကဇ္ဈံ ဂဟဏဝသေန တတိယပဒံ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထေဝ တတိယော ရာသိ။ န ဟိ သမုဒါယော အဝယဝေါ ဟောတိ၊ ဘိန္နဝတ္ထုကေ ပန ဓမ္မေ အဓိဋ္ဌာနဘေဒံ အမုဉ္စိတွာ ဧကဇ္ဈံ ဂဟဏံ န သမ္ဘဝတီတိ ကာလေန အဇ္ဈတ္တံ၊ ကာလေန ဗဟိဒ္ဓါ ဇာနနကာလေတိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အဘိညာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ တေရသမပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ။