📜

၂၂။ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

ပဌမမဂ္ဂဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၈၀၆။ ဣဒါနိ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိယာ နိဒ္ဒေသေ အနုပ္ပတ္တေ သာ ယဿ ဉာဏဿ အနန္တရံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ တာဝ ဒဿေန္တော ‘‘ဣတော ပရံ ဂေါတြဘုဉာဏံ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ ဣတော ပရန္တိ ဣတော အနုလောမဉာဏတော ဥပရိ။ တန္တိ ဂေါတြဘုဉာဏံ။ နေဝ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိံ ဘဇတိ အနိစ္စာဒိဝသေန သင်္ခါရာနံ အဂ္ဂဟဏတော။ န ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိံ ဘဇတိ သတိပိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတ္တေ ကိလေသာနံ အခေပနတော။ တတော ဧဝေတံ ဝိညာဏဓာတူနံ ဝိသယံ ဥဒ္ဒေသန္တံ ဒဿနကိစ္စံ ကရောန္တံ ကိရိယမနောဓာတု ဝိယ မဂ္ဂဿ အာဝဇ္ဇနဋ္ဌာနိယံ ဝုစ္စတိ။ အန္တရာတိ ဆဋ္ဌသတ္တမဝိသုဒ္ဓီနံ ဝေမဇ္ဈေ။ အဗ္ဗောဟာရိကမေဝ ဟောတိ ဥဘယဝိသုဒ္ဓိလက္ခဏတာဘာဝတော။ တထာပိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ပရိယောသာနတာယ ဝိပဿနာပက္ခိကံ။ တေနေဝဿ တံသောတပတိတတာ။ တေနာဟ ‘‘ဝိပဿနာသောတေ…ပေ… သင်္ခံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ ဧတေနဿ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိဘဇနံ ဒဿေတိ။ သောတဿ အရိယဿအာဒိတော ပဇ္ဇနံ သောတာပတ္တိ၊ သော ဧဝ မဂ္ဂေါ၊ သောတံ ဝါ အရိယံ အာဒိတော ပဇ္ဇတိ အဓိဂစ္ဆတီတိ သောတာပတ္တိ၊ ပဌမကော။ တဿ မဂ္ဂေါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ။ ပဋိသန္ဓိဝသေန သကိဒေဝ ဣမံ မနုဿလောကံ အာဂစ္ဆတီတိ သကဒါဂါမီ၊ တဿ မဂ္ဂေါ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ။ ပဋိသန္ဓိဝသေန ကာမဘဝံ န အာဂစ္ဆတီတိ အနာဂါမီ၊ တဿ မဂ္ဂေါ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ။ ကိလေသာဒီနံ ဟနနာဒိနာ အရဟံ၊ အဂ္ဂမဂ္ဂဋ္ဌော။ တဿ ဘာဝေါ အရဟတ္တံ၊ သော ဧဝ မဂ္ဂေါတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ။ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏံ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ နာမ။

တေဟိ တီဟိပီတိ ဟေဋ္ဌာ တိဏ္ဏံ အနုလောမဉာဏာနံ ဝုတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ၊ တီသု ဝါ ဒွိန္နံ အန္တောဂဓတ္တာ။ တီဟိပီတိ ဝါ ဝိကပ္ပန္တရသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော ပိ-သဒ္ဒေါ၊ တေန တီဟိပိ ဒွီဟိပီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အတ္တနော ဗလာနုရူပေနာတိ အတ္တနော အတ္တနော အာနုဘာဝါနုကူလံ။ ပဌမဉှိ အနုလောမဉာဏံ သဗ္ဗောဠာရိကံ၊ ဒုတိယံ တတော နာတိဩဠာရိကံ၊ တတိယံ တတော နာတိဩဠာရိကံ တမံ အန္တရဓာပေတိ။ အထ ဝါ ဗလာနုရူပေနာတိ ဟေဋ္ဌာ သင်္ခါရုပေက္ခာယ အာဟိတဗလာနုရူပေန ။ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဝသေန ဟိ အနုလောမဉာဏဿာပိ မဂ္ဂဉာဏဿ ဝိယ သဒ္ဓါဝိမုတ္တဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တာနံ ပဝတ္တိအာကာရသိဒ္ဓါ အတ္ထေဝ မုဒုတိက္ခတာဝိသေသော။ ပလိဗောဓတော ဥပဋ္ဌာတိ ပလိဗောဓဘာဝပဋိစ္ဆာဒကဿ တမဿ အန္တရဓာပိတတ္တာ။ ‘‘အာသေဝနန္တေ’’တိ ဣမိနာ ဒုတိယဿ ဝါ တတိယဿ ဝါ အနုလောမဉာဏဿ အနန္တရံ ဂေါတြဘုဉာဏုပ္ပတ္တိ၊ န ပဌမဿာတိ ဒဿေတိ တဿ အနာသေဝနတ္တာ။ န ဟိ အလဒ္ဓါသေဝနံ ဂေါတြဘုဉာဏံ ဥပ္ပာဒေတုံ သက္ကောတိ။ နိမိတ္တာဒိဝိရဟတော၊ တဗ္ဗိဓုရတော စ ‘‘အနိမိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ နိဗ္ဗာနံ ဝိသေသိတံ။ ပုထုဇ္ဇနဂေါတ္တန္တိ အရိယေဟိ အသမ္မိဿံ ပုထုဇ္ဇနသမညံ။ ဂေါတ္တန္တိ ဟိ ဧကဝံသဇာနံ သမာနာ သမညာ၊ ဧဝံ ဣဓာပီတိ။ ပုထုဇ္ဇနသင်္ခန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ၊ ပုထုဇ္ဇနဘူမိန္တိ ပုထုဇ္ဇနဝတ္ထုံ။ ဧကန္တိကတာယ ဧကဝါရမေဝ စ ဥပ္ပဇ္ဇနတော အပုနရာဝဋ္ဋကံ။

ဗဟိဒ္ဓါ ဝုဋ္ဌာနဝိဝဋ္ဋနေတိ အသင်္ခတဓာတုယာ ဗဟိဘာဝတော ဗဟိဒ္ဓါသညိတာ သင်္ခါရဂတာ ဝုဋ္ဌာနဘူတေ ဝိဝဋ္ဋနေ နိပ္ဖဇ္ဇမာနေ ပညာ။ အဘိဘုယျတီတိ အဘိဘဝတိ။ ပက္ခန္ဒတီတိ အနုပဝိသတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဥပ္ပာဒံ အဘိဘုယျတီ’’တိအာဒိနာ ပုထုဇ္ဇနဂေါတ္တာဘိဘဝနံ တဒတိက္ကမနမာဟ။ ‘‘အနုပ္ပာဒံ ပက္ခန္ဒတီ’’တိအာဒိနာ အရိယဂေါတ္တဘာဝနံ တဒုဘယဘာဝတော။

၈၀၇။ ဧကာဝဇ္ဇနာနံ နာနာဝီထိတာ နတ္ထီတိ န တံနိသေဓနာယ ဧကဝီထိဂ္ဂဟဏံ၊ အထ ခေါ နာနာရမ္မဏာနမ္ပိ ဧကာဝဇ္ဇနာနံ နာနာဝီထိတာ နတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မဟာမာတိကန္တိ မဟန္တံ ဥဒကဝါဟကံ။ လင်္ဃိတွာတိ အနောတရန္တော ဧဝ အတိက္ကမိတွာ။ ဥလ္လင်္ဃိတွာတိ ဥပရိဘာဂေနေဝ လင်္ဃိတွာ။ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရတာ ဥတ္တရုတ္တရဝိသိဋ္ဌာ နိန္နတာဝ။

အဋ္ဌဟိ ဉာဏေဟိ အနုက္ကမေန အာဟိတဝိသေသံ အနုလောမဉာဏံ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏဿ ဉာဏဿ ပစ္စယော ဘဝိတုံ သမတ္ထံ ဇာတန္တိ အာဟ ‘‘ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာဒိနာ ဝေဂေန ဓာဝိတွာ’’တိ။ ရူပံ အနေကသန္တတိသမ္ဗန္ဓတာယ အနေကဝဋ္ဋရစိတာ ရဇ္ဇု ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ရူပရဇ္ဇုံ ဝါ’’တိ။ အတ္တဘာဝဿ ရုက္ခဋ္ဌာနိယတာယ ဝုတ္တတ္တာ တံသမ္ဗန္ဓဒဏ္ဍဋ္ဌာနိယတာ ဝေဒနာဒီသု ဧကဿေဝ ယုတ္တာ၊ န ဝေဒနာဒိသမုဒါယဿာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝေဒနာဒီသု အညတရဒဏ္ဍံ ဝါ’’တိ။ အနုလောမာဝဇ္ဇနေနာတိ အနုလောမဿ အာဝဇ္ဇနေန။ ယေန အာဝဇ္ဇနေန အနုလောမဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေန တံ အာရမ္မဏံ။ ‘‘ပဌမေန အနုလောမစိတ္တေန ဥလ္လင်္ဃိတွာ’’တိ ဣဒံ သက္ကာယတီရဿ တဿ အတိက္ကမနာရမ္ဘတာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒုတိယေန နိဗ္ဗာနနိန္နပေါဏပဗ္ဘာရမာနသော’’တိ ဣဒံ တဿ သဗ္ဗသင်္ခါရတော သာတိသယံ အလဂ္ဂံ ဟုတွာ ဝိသင်္ခါရေ အလ္လီနဘာဝတော ဝုတ္တံ။ နိဗ္ဗာနေ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ပတတိ ယောဂါဝစရော။ ဧကာရမ္မဏေတိ ဧကဝါရံယေဝ အာလမ္ဗိတေ အာရမ္မဏေ။ တေနာဟ ‘‘အလဒ္ဓါသေဝနတာယာ’’တိ။ တေန ဧကာရမ္မဏေ အာသေဝနာ ဥပကာရဝတီ၊ န တထာ နာနာရမ္မဏေတိ ဒဿေတိ။

၈၀၈။ တတြာတိ အနုလောမဂေါတြဘူနံ ဣတရီတရကိစ္စာကရဏေ။ နက္ခတ္တယောဂန္တိ နက္ခတ္တေန စန္ဒဿ ယောဂံ၊ နက္ခတ္တယောဂဝိဘာဝနိယံ ဝါ ကာလံ၊ ဒိဝသန္တိ အတ္ထော။

တတ္ထာတိအာဒိ ဥပမာသံသန္ဒနံ။

ဧဝံ နိဗ္ဗတ္တာဟီတိ အနုလောမဉာဏာနိ ဝိယ သင်္ခါရေ အနာလမ္ဗိတွာ အဟံ ဝိယ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏေ ဝတ္တာဟီတိ မဂ္ဂဿ ဂေါတြဘုနာ ဒိန္နသညာမုဉ္စနံ၊ အနုဗန္ဓနဉ္စ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏကရဏမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၈၀၉။ တတြာတိ တသ္မိံ ဂေါတြဘုနာ ဒိန္နသညံ အမုဉ္စိတွာ ဝိယ တေန ဂဟိတာရမ္မဏေယေဝ ဝတ္တိတွာ မဂ္ဂဿ လောဘက္ခန္ဓာဒိနိဗ္ဗိဇ္ဈနေ။ ဥသုံ အသတိ ခိပ္ပတီတိ ဣဿာသော၊ ဓနုဂ္ဂဟော။ သရဂေါစရဋ္ဌာနံ နာမ အဋ္ဌဥသဘမတ္တံ။ တဉ္စ ခေါ ဒူရေ ပါတိနော မဇ္ဈိမပုရိသဿ ဝသေန စတုဟတ္ထာယ ယဋ္ဌိယာ ဝီသတိယဋ္ဌိ ဥသဘံ၊ တေန အဋ္ဌဥသဘမတ္တေ ပဒေသေ ဟတ္ထဝသေန စတ္တာရီသာဓိကဆသတဟတ္ထေ ပဒေသေ။ ဖလကသတန္တိ အသနသာရမယံ ဖလကသတံ။ ကုမ္ဘကာရစက္ကသဒိသေ စက္ကယန္တေ။ အာဝိဇ္ဈိတွာတိ ဘမေတွာ။ ဒဏ္ဍကဃဋ္ဋနာယ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗသဒ္ဒေါ ဒဏ္ဍကသညာ။ ဖလကသတဝိနိဝိဇ္ဈနဿ ပစ္စယဘူတာ ဒဏ္ဍကသညာ ဝိယ ဂေါတြဘုဉာဏံ လောဘက္ခန္ဓာဒိနိဗ္ဗိဇ္ဈနဿ မဂ္ဂဉာဏဿ ပစ္စယဘာဝတော။ ဣဿာသော ဝိယ မဂ္ဂဉာဏံ နိဗ္ဗိဇ္ဈိတဗ္ဗနိဝိဇ္ဈနတော။

၈၁၀။ အဋ္ဌမဘဝတော ပဋ္ဌာယ နိဗ္ဗတ္တနကံ အနမတဂ္ဂသံသာရဝဋ္ဋဒုက္ခသမုဒ္ဒံ သောသေတိ။ သဒ္ဓါဓနံ သီလဓနံ ဟိရိဓနံ ဩတ္တပ္ပဓနံ သုတဓနံ စာဂဓနံ ပညာဓနန္တိ ဣမေသံ သတ္တန္နံ အရိယဓနာနံ။ သမ္မုခီဘာဝန္တိ ပစ္စက္ခသိဒ္ဓိံ။ ပါဏာတိပါတာဒိပဉ္စဝေရာနိ စေဝ ပဉ္စဝီသတိမဟာဘယာနိ စာတိ သဗ္ဗဝေရဘယာနိ။ အညေသဉ္စ ရတနတ္တယေ နိဝိဋ္ဌသဒ္ဓါဒီနံ။ သမုဒါယေ ပဝတ္တော သောတာပတ္တိမဂ္ဂသဒ္ဒေါ တဒေကဒေသေပိ ပဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန သမ္ပယုတ္တံ ဉာဏ’’န္တိ။

ပဌမမဂ္ဂဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

သောတာပန္နပုဂ္ဂလကထာဝဏ္ဏနာ

၈၁၁။ တဿေဝ သောတာပတ္တိမဂ္ဂစိတ္တဿ။ ကာမဉ္စေတ္ထ နာတိတိက္ခပညဿ ဒွေ၊ တိက္ခပညဿ တီဏိ ဖလစိတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ အဝိသေသတော ပန ဂဟိတဿ မဂ္ဂဿ ဝသေန ‘‘ဒွေ၊ တီဏိ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ သမာဓိမာနန္တရိကညမာဟူတိ ယံ အတ္တနော ပဝတ္တိသမနန္တရံ နိယမေနေဝ ဖလပ္ပဒါနတော အာနန္တရိကသမာဓီတိ အာဟူတိ အတ္ထော။ အနန္တရမေဝ ပဝတ္တနကံ ဖလံ အနန္တရံ၊ တတ္ထ နိယုတ္တော၊ တံ ဝါ ပယောဇနံ ဧတဿာတိ အာနန္တရိကော၊ မဂ္ဂေါ။

အာသေဝနန္တေတိ အာသေဝနတော အန္တေ၊ အာသေဝနလာဘိနော အနုလောမဉာဏဿ အနန္တရန္တိ အတ္ထော။ လဒ္ဓါသေဝနမေဝ အနုလောမံ ဂေါတြဘုံ ဥပ္ပာဒေတိ။ ဥပရိ ပန ဆ၊ သတ္တ ဝါ ဇဝနာနိ ပဝတ္တန္တိ၊ တသ္မာ စတ္တာရိ ဖလစိတ္တာနိ ဟောန္တီတိ ဝဒေယျာတိ အာဟ ‘‘သတ္တစိတ္တပရမာ စ ဧကာဝဇ္ဇနဝီထီ’’တိ။

တံ ပန န သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။

၈၁၂။ ဧတ္တာဝတာတိ ပဌမမဂ္ဂါနန္တရံ ဖလဿ ဥပ္ပတ္တိမက္ကေန။ ဘုသံ ပမတ္တောပီတိ ဒေဝရဇ္ဇစက္ကဝတ္တိရဇ္ဇာဒိပမာဒဋ္ဌာနံ အာဂမ္မ ဘုသံ ပမတ္တောပိ။ ယေသံ ယထာဝုတ္တအာဝဇ္ဇနဇဝနစိတ္တာနံ ဥပ္ပတ္တိယာ ဧသ သောတာပန္နော ပစ္စဝေက္ခတိ နာမာတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧတေနေဝ ပသင်္ဂေန သေသာနံ အရိယာနံ ပစ္စဝေက္ခဏာနိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါယေဝစေသော၊ ယဒိဒံ ပဉ္စန္နံ၊ စတုန္နဉ္စ ပစ္စဝေက္ခဏာနံ ဒဿနန္တိ အတ္ထော။ ‘‘အဘာဝေနေဝါ’’တိ ဧတေန ပဟီနာဝသိဋ္ဌကိလေသပစ္စဝေက္ခဏသမတ္ထတာ ကဿစိ ဟောတိ၊ ကဿစိ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ လောဘော ဧဝ လောဘဓမ္မော။

ဒုတိယမဂ္ဂဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၈၁၃။ ကာမရာဂဗျာပါဒါနံ တနုဘာဝါယာတိ ဧတေသံ ကိလေသာနံ တနုဘာဝတ္ထံ။ တတ္ထ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ တနုဘာဝေါ အဓိစ္စုပ္ပတ္တိယာ၊ ပရိယုဋ္ဌာနမန္ဒတာယ စ။ သကဒါဂါမိဿ ဟိ ဝဋ္ဋာနုသာရိမဟာဇနဿ ဝိယ ကိလေသာ အဘိဏှံ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ကဒါစိ ကဒါစိ ဝိရဠာကာရာ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တထာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တာပိ မဒ္ဒန္တာ ဆာဒေန္တာ အန္ဓကာရံ ကရောန္တာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဒွီဟိ ပန မဂ္ဂေဟိ ပဟီနတ္တာ မန္ဒမန္ဒာ တနုကာကာရာ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘သကဒါဂါမိဿာပိ ကိလေသာ စိရေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပ္ပဇ္ဇန္တာပိ ဗဟလာဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တထာ ဟိဿ ပုတ္တဓီတရော ဒိဿန္တီ’’တိ၊ တံ အကာရဏံ ဝတ္ထုပဋိသေဝနေန ဝိနာပိ ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏသဗ္ဘာဝတော။ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ တေသံ တနုဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒုတိယာယာတိ ဂဏနဝသေနပိ ဒုတိယာယ၊ ဥပ္ပတ္တိဝသေနပိ ဒုတိယာယ ဘူမိယာ။ ပတ္တိယာတိ သာမညဖလဿ ပဋိလာဘာယ။ တဉှိ သမ္ပယုတ္တာနံ နိဿယဘာဝတော တေ ဓမ္မာ ဘဝန္တိ ဧတ္ထာတိ ဘူမိ။ ယသ္မာ ဝါ သမာနေပိ လောကုတ္တရဘာဝေ သယမ္ပိ ဘဝတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န နိဗ္ဗာနံ ဝိယ အပါတုဘူတံ၊ တသ္မာပိ ‘‘ဘူမီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယောဂံ ကရောတီတိ ဝိပဿနာဘိယောဂံ ကရောတိ။ ‘‘နဝဟာကာရေဟိ ဣန္ဒြိယာနိ တိက္ခာနိ ဘဝန္တီ’’တိအာဒိနာ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၉၉) ဝုတ္တနယေနေဝ ယဒဂ္ဂေန ဣန္ဒြိယာနံ တိက္ခတံ သမ္ပာဒေတိ၊ တဒဂ္ဂေန ဗလာနိ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ စ ပဋုတရဘာဝံ အာပါဒေန္တော ဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ သမောဓာနေတွာ လက္ခဏတ္တယတီရဏဝသေန ဉာဏေန ပရိမဒ္ဒတိ။ တတ္ထ အပရာပရံ ဉာဏံ စာရေန္တော ပရိဝတ္တေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိပဿနာဝီထိံ ဩဂါဟတီ’’တိ။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏာဒီနံ ဥပ္ပာဒနေ ဝုတ္တနယေန။ ဂေါတြဘုအနန္တရန္တိ ဧတ္ထ ဂေါတြဘု ဝိယ ဂေါတြဘု။ ပဌမမဂ္ဂပုရေစာရိကဉာဏဉှိ ပုထုဇ္ဇနဂေါတ္တာဘိဘဝနတော၊ အရိယဂေါတ္တဘဝနတော စ နိပ္ပရိယာယတော ဂေါတြဘူတိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဒံ ပန တံသဒိသတာယ ပရိယာယတော ဂေါတြဘု။ ဧကစ္စသံကိလေသဝိသုဒ္ဓိယာ ၊ ပန အစ္စန္တဝိသုဒ္ဓိယာ အာရမ္မဏကရဏတော စ ဝေါဒါနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟ ပဋ္ဌာနေ ‘‘အနုလောမံ ဝေါဒါနဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ ၁။၁။၄၁၇)။ ယသ္မာ ပန ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ ဥပ္ပာဒါဒိအဘိဘဝနတ္ထံ ဥပါဒါယ ‘‘အဋ္ဌ ဂေါတြဘုဓမ္မာ သမာဓိဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဒသ ဂေါတြဘုဓမ္မာ ဝိပဿနာဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိအာဒီသု (ပဋိ။ မ။ ၁။၆၀) ဂေါတြဘုနာမေနေဝေတံ အာဂတံ၊ တသ္မာ ဣဓာပိ ‘‘ဂေါတြဘုအနန္တရ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဒုတိယဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

တတိယမဂ္ဂဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၈၁၄။ သကိဒေဝါတိ ဧကဝါရံယေဝ။ ‘‘ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ’’တိ ဣမိနာ ပဉ္စသု သကဒါဂါမီသု စတ္တာရော ဝဇ္ဇေတွာ ဧကောဝ ဂဟိတော။ ဧကစ္စော ဣဓ သကဒါဂါမိဖလံ ပတွာ ဣဓေဝ လောကေ ပရိနိဗ္ဗာတိ၊ ဧကစ္စော ဣဓ ပတွာ ဒေဝလောကေ ပရိနိဗ္ဗာတိ၊ ဧကစ္စော ဒေဝလောကေ ပတွာ တတ္ထေဝ ပရိနိဗ္ဗာတိ၊ ဧကစ္စော ဒေဝလောကေ ပတွာ ဣဓူပပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာတိ။ ဣမေ စတ္တာရောပိ ဣဓ န ဂဟိတာ။ ယော ပန ဣဓ ပတွာ ဒေဝလောကေ ယာဝတာယုကံ ဝသိတွာ ပုန ဣဓူပပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာတိ၊ အယံ ဧကောဝ ဣဓ ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကာမရာဂဗျာပါဒါနံ အနဝသေသပ္ပဟာနာယာတိ တေသံယေဝ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန တနုကတာနံ သံယောဇနာနံ နိရဝသေသပ္ပဟာနာယ။ ပဋိသန္ဓိဝသေန ကာမဘဝဿ အနာဂမနတော အနာဂါမီ။

တတိယဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

စတုတ္ထမဂ္ဂဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၈၁၅။ ဩပပါတိကောတိ ဥပပါတယောနိကော။ ဣမိနာဿ ဂဗ္ဘသေယျာ ပဋိက္ခိတ္တာ။ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ တတ္ထ သုဒ္ဓါဝါသေ ပရိနိဗ္ဗာယိတာ။ အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာတိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန တသ္မာ လောကာ ဣဓ အနာဝတ္တနသဘာဝေါ၊ ဗုဒ္ဓဒဿနဓမ္မဿဝနာနံ ပနတ္ထာယ အာဂမနံ ဟောတိယေဝ။

ရူပရာဂအရူပရာဂမာနဥဒ္ဓစ္စအဝိဇ္ဇာနံ အနဝသေသပ္ပဟာနာယာတိ ဧတေသံ ပဉ္စန္နံ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနံ နိဿေသပ္ပဇဟနတ္ထာယ။ တတ္ထ ရူပဘဝေ ဆန္ဒရာဂေါ ရူပရာဂေါ။ အရူပဘဝေ ဆန္ဒရာဂေါ အရူပရာဂေါ။ မာနော အရဟတ္တမဂ္ဂဝဇ္ဈမာနော။ တထာ ဥဒ္ဓစ္စာဝိဇ္ဇာ။

စတုတ္ထဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

အရဟန္တပုဂ္ဂလကထာဝဏ္ဏနာ

၈၁၆။ မဟာခီဏာသဝေါတိ မဟာနုဘာဝတာနိဗန္ဓနံ ပူဇာဝစနမေတံ၊ န ဥပါဒါယဝစနံ ယထာ ‘‘မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော’’တိ။ န ဟိ စူဠခီဏာသဝေါ နာမ အတ္ထိ။ အန္တိမဒေဟံ ဓာရေတီတိ အန္တိမဒေဟဓာရီ။ ခန္ဓကိလေသာဘိသင်္ခါရဘာရာနံ ဩဟိတတ္တာ ဩရောပိတတ္တာ ဩဟိတဘာရော။ အနုပ္ပတ္တော သဒတ္ထံ သကတ္ထန္တိ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော။ သဒတ္ထောတိ စ အရဟတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဉှိ အတ္တုပနိဗန္ဓနဋ္ဌေန၊ အတ္တာနံ အဝိဇဟနဋ္ဌေန၊ အတ္တနော ပရမတ္ထဋ္ဌေန စ အတ္တနော အတ္ထတ္တာ သကတ္ထောတိ ဝုစ္စတိ။ ပရိက္ခီဏာနိ ဒသပိ ဘဝသံယောဇနာနိ ဧတဿာတိ ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော။ ခန္ဓာဒိအတ္ထံ သမ္မာ အညာယ ဝိမုတ္တောတိ သမ္မဒညာဝိမုတ္တော။ အဂ္ဂေါ စ သော ဒက္ခိဏေယျော စ၊ အဂ္ဂဒက္ခိဏံ ဝါ အရဟတီတိ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျော။

ဗောဓိပက္ခိယကထာဝဏ္ဏနာ

၈၁၇။ စတုန္နံ မဂ္ဂဉာဏာနံ ဝသေန စတုဉာဏာယ။ အာနုဘာဝဝိဇာနနတ္ထန္တိ သတိပဋ္ဌာနပါရိပူရိအာဒိကဿ အာနုဘာဝဿ ဗောဓနတ္ထံ။

ပရိပုဏ္ဏာ ဗောဓိပက္ခိယာ ဧတဿာတိ ပရိပုဏ္ဏဗောဓိပက္ခိယော၊ မဂ္ဂေါ။ တဿ ဘာဝေါ ပရိပုဏ္ဏဗောဓိပက္ခိယဘာဝေါ။ ဝုဋ္ဌာနဗလေဟိ သမ္ပယုတ္တတာဝ ဝုဋ္ဌာနဗလသမာယောဂေါ၊ ယေ သံယောဇနာဒယော ယေန ပဌမမဂ္ဂါဒိနာ ပဟာတဗ္ဗာ။

၈၁၈။ ဗုဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝါ ဗောဓော၊ မဂ္ဂစိတ္တုပ္ပာဒေါ။ တဿ ဗုဇ္ဈနကိရိယာယ အနုဂုဏဘာဝတော ပက္ခေ ဘဝါတိ ဗောဓိပက္ခိယာ။

၈၁၉။ တေသု ဗောဓိပက္ခိယေသု။ အာရမ္မဏေသူတိ ကာယာဒိအာရမ္မဏေသု။ ဩက္ခန္ဒိတွာတိ အနုပဝိသိတွာ။ ပက္ခန္ဒိတွာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဥပဋ္ဌာနတောတိ အသုဘာကာရာဒိဂ္ဂဟဏဝသေန ဥပဂန္တွာ အဝဋ္ဌာနတော။ ကာယာဒီသု အသုဘာကာရာဒိဂ္ဂဟဏံ ပုဗ္ဗဘာဂသတိပဋ္ဌာနဝသေန သုဘသညာဒိပဟာနကိစ္စသာဓနံ မဂ္ဂသတိပဋ္ဌာနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဟိ ဧကာဝ သတိ စတုကိစ္စသာဓနဝသေန ပဝတ္တတိ။

၈၂၀။ ပဒဟန္တီတိ ဝါယမန္တိ၊ ကာယစိတ္တာနိ ပဂ္ဂဏှန္တိ ဝါ။ အသောဘာဟေတူနံ သံကိလေသဓမ္မာနံ ပဇဟနေန၊ သောဘာဟေတူနဉ္စ ဝေါဒါနဓမ္မာနံ ဘာဝနေန သောဘနံ၊ သုန္ဒရန္တိ အတ္ထော။ သေဋ္ဌဘာဝါဝဟနတောတိ ပါသံသတမဘာဝသာဓနတော။ ပဓာနဘာဝကာရဏတောတိ ဥတ္တမဘာဝဟေတုတော။

၈၂၁။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေနာတိ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏနိဒ္ဒေသေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၃၆၉) ဝုတ္တေန။ ဣဇ္ဈနဋ္ဌော နိပ္ဖဇ္ဇနဋ္ဌော၊ ပဋိလာဘသမ္ပဒါ ဝါ၊ ယေန ဝါ ဣဇ္ဈန္တိ ဣဒ္ဓါ ဝုဒ္ဓါ ဥက္ကံသဂတာ ဟောန္တိ၊ တံ ဣဇ္ဈနံ။ သမာဓိပဓာနသင်္ခါရပမုခါ မဂ္ဂဓမ္မာ ဣဓ ‘‘ဣဒ္ဓီ’’တိ အဓိပ္ပေတာ။ ပုဗ္ဗင်္ဂမဋ္ဌော အဓိပတိပစ္စယဘာဝေါ။ တသ္မာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ ဣဇ္ဈတီတိ ဣဒ္ဓိ၊ တသ္မာ သမ္ပယုတ္တာ ဆန္ဒာဒယော ပုဗ္ဗင်္ဂမဋ္ဌေန ပါဒေါ။ တဿာ ဧဝ ဖလဘူတာယ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ဆန္ဒာဒယော ပုဗ္ဗဘာဂကာရဏဋ္ဌေန ပါဒေါ။ သောတိ ဣဒ္ဓိပါဒေါ။ ဣမေ လောကုတ္တရာဝါတိ ဣမေ ယထာဝုတ္တာ ဆန္ဒာဒယော ဥတ္တရစူဠဘာဇနီယေ အာဂတနယေန လောကုတ္တရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဆန္ဒာဒိအဓိပတိဝသေန ပဋိလဒ္ဓဓမ္မာပိ ဖဿာဒယော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ကာမဉ္စေတ္ထ ဣဒ္ဓိပါဒေါ နော အဓိပတိ၊ အဓိပတိ ဝါ နော ဣဒ္ဓိပါဒေါ နာမ နတ္ထိ၊ ယထာ ပန ဧကသ္မိံ ရဇ္ဇေ ရဇ္ဇာရဟေသု စတူသု ရာဇကုမာရေသု ဧကသ္မိံ ကာလေ ဧကောဝ ရဇ္ဇမနုသာသတိ၊ န သဗ္ဗေ၊ ဧဝံ ဧကမေကသ္မိံ စိတ္တုပ္ပာဒေ ဧကောဝ အဓိပတိ၊ ဣဒ္ဓိပါဒေါ စ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၈၂၂။ အဿဒ္ဓိယံ သဒ္ဓါပဋိပက္ခာ အကုသလာ ဓမ္မာ၊ အဝတ္ထုဂတော ပသာဒပတိရူပကော မိစ္ဆာဓိမောက္ခော ဝါ။ ကောသဇ္ဇံ ထိနမိဒ္ဓပဓာနော အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒေါ။ ပမာဒေါ သတိသမ္မောသော တထာပဝတ္တာ အကုသလာ ခန္ဓာ။ အဘိဘဝနသင်္ခါတေန အဓိပတိယဋ္ဌေနာတိ အဿဒ္ဓိယာဒီနံ အဘိဘဝနတော အဘိဘဝနန္တိ ဝတ္တဗ္ဗေန အဓိမောက္ခပဂ္ဂဟဥပဋ္ဌာနအဝိက္ခေပပဇာနနဿ ဧကလက္ခဏေန သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု အဓိပတိယဋ္ဌေန။ အဿဒ္ဓိယာဒီဟိ စာတိ စ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော၊ တသ္မာ အကမ္ပိယဋ္ဌေန စ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု ထိရဘာဝေန စ ဗလန္တိ ဧဝမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၈၂၃။ ဗုဇ္ဈနကသတ္တဿာတိ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ပဋိဝိဇ္ဈနကသတ္တဿ။ ယော ဟေသော လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ သတိအာဒိဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ ကရဏဘူတာယ ဗုဇ္ဈတိ ကိလေသသန္တာနနိဒ္ဒါယ ဥဋ္ဌဟတိ၊ စတ္တာရိ ဝါ အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝါ သစ္ဆိကရောတီတိ ဗောဓီတိ ဝုစ္စတိ အရိယသာဝကော၊ တဿ ဗောဓိဿ ဗုဇ္ဈနကသတ္တဿ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ။ နိယျာနိကဋ္ဌေနာတိ ဝဋ္ဋတော နိဿရဏဋ္ဌေန။

၈၂၄။ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာစိတ္တေသု လဗ္ဘန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ စုဒ္ဒသဝိဓေနာတိ အာနာပါနဣရိယာပထစတုသမ္ပဇညပဋိက္ကူလမနသိကာရဓာတုမနသိကာရပဗ္ဗာနိ၊ နဝ သိဝထိကပဗ္ဗာနိ စာတိ ဧဝံ စုဒ္ဒသဝိဓေန။ ကာယံ ပရိဂ္ဂဏှတော စ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ လဗ္ဘတိ၊ န ဝေဒနာဒယော ပရိဂ္ဂဏှတော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ‘‘သုခံ ဝေဒန’’န္တိအာဒိနာတိ ဝါ ‘‘သာမိသ’’န္တိအာဒိနာတိ ဝါ ‘‘နိရာမိသ’’န္တိအာဒိနာတိ ဝါ ဧဝံ နဝဝိဓေန။ သရာဂဒေါသမောဟသံခိတ္တမဟဂ္ဂတသမာဟိတသဥတ္တရဝိမုတ္တပဒါနံ သပဋိပက္ခာနံ ဝသေန သောဠသဝိဓေန။ နီဝရဏုပါဒါနက္ခန္ဓာယတနဗောဇ္ဈင်္ဂသစ္စပဗ္ဗာနံ ဝသေန ပဉ္စဝိဓေန။ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေတိ ပစ္စုပ္ပန္နေ အတ္တဘာဝေ။ အနုပ္ပန္နပုဗ္ဗန္တိ အတ္တနော အဘူတပုဗ္ဗံ။ ပရဿ ဥပ္ပန္နံ အကုသလံ ဒိသွာ တန္နိမိတ္တဉ္စ ဝဓဗန္ဓာရဟာဒီနီတိ အဓိပ္ပာယော။ တဿာတိ တာဒိသဿ။ ဘဝတိ ဟိ တံသဒိသေပိ တဗ္ဗောဟာရော ယထာ ‘‘တာနိယေဝ ဩသဓာနီ’’တိ။ တဿ ပဟာနာယာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဈာနဝိပဿနာ ဣတော အညသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗာပိ သိယုန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အနုပ္ပန္နပုဗ္ဗ’’န္တိ၊ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒသမ္မာဝါစာနံယေဝ ဂဟဏံ။ တေသု ဝုတ္တေသု သေသိဒ္ဓိပါဒသေသဝိရတိယော အတ္ထတော ဝုတ္တာဝ ဟောန္တီတိ လက္ခဏဟာရဝသေန အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ နာနာစိတ္တေသု လဗ္ဘန္တိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဧတေ သတိပဋ္ဌာနသမ္မပ္ပဓာနဣဒ္ဓိပါဒါ။ စတုန္နံ ဉာဏာနန္တိ စတုန္နံ အရိယမဂ္ဂဉာဏာနံ။ ကာမံ သဗ္ဗေပိ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ မဂ္ဂစိတ္တုပ္ပာဒပရိယာပန္နာဝ၊ တထာပိ သာတိသယော သမ္မပ္ပဓာနဗျာပါရော မဂ္ဂက္ခဏေတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဖလက္ခဏေ ဌပေတွာ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ’’တိ။ အဝသေသာ တေတ္တိံသ လဗ္ဘန္တိ၊ တေ စ ခေါ ပရိယာယတော၊ န နိပ္ပရိယာယတောတိ အဓိပ္ပာယော။

၈၂၅။ သေသေသု ပနာတိ ဣဒ္ဓိပါဒါဒီသု ပဉ္စသု ကောဋ္ဌာသေသု။ ယထာ သတိဝီရိယေသု ‘‘သတိပဋ္ဌာနံ သမ္မပ္ပဓာန’’န္တိ သင်္ခိပနဝသေန ဟာပနံ၊ ‘‘ကာယာနုပဿနာ’’တိအာဒိဝိဘာဂဒဿနဝသေန ဝဍ္ဎနံ အတ္ထိ၊ ဤဒိသံ ဟာပနဝဍ္ဎနံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

၈၂၆။ ဣဒါနိ သဗ္ဗေသု ဧဝ ယထာရဟံ လဗ္ဘမာနဝိဘာဂဒဿနတ္ထံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တေသူတိ သတ္တတိံသာယ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေသု။ ဆဒ္ဓါတိ ဧကဓာ ဒွေဓာ စတုဓာ ပဉ္စဓာ အဋ္ဌဓာ နဝဓာတိ ဧဝံ ဆပ္ပကာရေန တေ ဘဝန္တိ။

ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒါဒိဝသေနာတိ ဆန္ဒော ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒဝသေနေဝ၊ စိတ္တံ စိတ္တိဒ္ဓိပါဒဝသေနေဝ၊ ပီတိပဿဒ္ဓိဥပေက္ခာ ဗောဇ္ဈင်္ဂဝသေနေဝ၊ သင်္ကပ္ပာဒယော မဂ္ဂဝသေနေဝါတိ ဧဝံ နဝ ဧကဝိဓာဝ ဟောန္တိ။

စုဒ္ဒသေဝ အသမ္ဘိန္နာတိ သတိ ဝီရိယံ ဆန္ဒော စိတ္တံ ပညာ သဒ္ဓါ သမာဓိ ပီတိ ပဿဒ္ဓိ ဥပေက္ခာ သမ္မာသင်္ကပ္ပော သမ္မာဝါစာ သမ္မာကမ္မန္တော သမ္မာအာဇီဝေါတိ ဣမေ အသမ္ဘိန္နာ ပဒန္တရသမ္ဘေဒေန ဝိနာ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ဂယှမာနာ စုဒ္ဒသေဝ စ သဘာဝဓမ္မာ။ စုဒ္ဒသာတိ စ ဥက္ကံသပရိစ္ဆေဒေန ဝုတ္တံ။ တဉ္စ ခေါ ပဌမဇ္ဈာနိကမဂ္ဂစိတ္တုပ္ပာဒဝသေန၊ ဒုတိယဇ္ဈာနိကေ ပန သမ္မာသင်္ကပ္ပာဘာဝတော တေရသ၊ တတိယစတုတ္ထပဉ္စမဇ္ဈာနိကေသု ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါဘာဝတော ဒွါဒသ ဟောန္တိ။ ‘‘သတ္တတိံသပ္ပဘေဒတော’’တိ ဣဒမ္ပိ ဥက္ကံသဝသေနေဝ ဝုတ္တံ၊ အဝကံသတော ပန ဝုတ္တနယေန ဧကသ္မိံ ခဏေ ဆတ္တိံသ၊ ပဉ္စတိံသ ဟောန္တိ၊ စတုန္နံ အဓိပတီနံ ဧကဇ္ဈံ အနုပ္ပဇ္ဇနတော ဧကသ္မိံ ခဏေ ဧကဿေဝ ဣဒ္ဓိပါဒဿ သမ္ဘဝေါတိ ဒွတ္တိံသ စ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သတ္တတိံသပဘေဒတော ကထန္တိ အာဟ ‘‘သကိစ္စနိပ္ဖာဒနတော’’တိအာဒိ၊ ဧကစ္စဿ သဘာဝတော ဧကဿာပိ အတ္တနော အာနုဘာဝါနုရူပကာယာနုပဿနာဒိတံတံကိစ္စသာဓနတောတိ အတ္ထော။ သရူပေန စ ဝုတ္တိတောတိ အဘေဒဿ စိတ္တိဒ္ဓိပါဒါဒိကဿ သရူပေနေဝ ပဝတ္တနတော စ။

ဧတ္ထာတိ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိယံ။ ကသ္မာ ပန ဗောဓိပက္ခိယေသု ဈာနကောဋ္ဌာသော န ဂဟိတော၊ နနု ဈာနရဟိတော အရိယမဂ္ဂေါ နတ္ထီတိ? သစ္စံ နတ္ထိ၊ တတော ဧဝ န ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ‘‘ဗောဓိပက္ခိယေသု ဈာနံ န ဂဟိတ’’န္တိ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနလက္ခဏဿ ဈာနဿ မဂ္ဂဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတတ္တာ။ တဉှိ သန္ဓာယ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ ဈာနံ ဘာဝေတီ’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ ၂၇၇၊ ၃၄၃ အာဒယော) ဝုတ္တံ။ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနလက္ခဏဿ ပနေတ္ထ သမ္ဘဝေါ ဧဝ နတ္ထိ။ အပရော နယော – ကသ္မာ ပန ဗောဓိပက္ခိယေသု ဈာနကောဋ္ဌာသော န ဂဟိတော၊ နနု ဈာနရဟိတော အရိယမဂ္ဂေါ နတ္ထိ၊ န စ တံ ပဋိပဒါ ဝိယ ဧကန္တပုဗ္ဗဘာဂိယံ၊ နာပိ ဧကစ္စပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိယ မဂ္ဂနိဿန္ဒော၊ အထ ခေါ မဂ္ဂစိတ္တုပ္ပာဒပရိယာပန္နော၊ ယတော ‘‘လောကုတ္တရံ ဈာနံ ဘာဝေတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၂၇၇၊ ၃၄၃ အာဒယော) ဝုတ္တံ၊ မဂ္ဂမဂ္ဂပရိဝါရဓမ္မာ စ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာတိ? ဝုစ္စတေ – ယံ တာဝ ဝုတ္တံ ဈာနရဟိတော အရိယမဂ္ဂေါ နတ္ထီ’’တိ၊ တတ္ထ န အရိယမဂ္ဂသမ္ပယောဂမတ္တေန ဈာနဿ ဗောဓိပက္ခိယတာ လဗ္ဘတိ အတိပ္ပသင်္ဂတော။ အာဟာရာဒီနမ္ပိ ဟိ ဗောဓိပက္ခိယတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ။ ဧတေန မဂ္ဂစိတ္တုပ္ပာဒပရိယာပန္နတာ ဗောဓိပက္ခိယဘာဝဿ အကာရဏန္တိ ဒဿိတံ ဟောတိ။

ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘မဂ္ဂမဂ္ဂပရိဝါရဓမ္မာ စ ဗောဓိပက္ခိယာ’’တိ၊ တတ္ထ ပရိဝါရဋ္ဌော ကိံ သဟပဝတ္တိအတ္ထော၊ ဥဒါဟု ပရိက္ခာရဋ္ဌောတိ? ယဒိ ပုရိမော ပက္ခော၊ သော ပဂေဝ နိလ္လောစိတော။ အထ ဒုတိယော၊ ဣဒံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ ကထံ ပဝတ္တမာနံ ဈာနံ မဂ္ဂဿ ပရိက္ခာရော? ယဒိ သဟဇာတာဒိပစ္စယဘာဝေန၊ ဧဝံ သတိ ဖဿာဒီနမ္ပိ မဂ္ဂပရိက္ခာရတာ အာပဇ္ဇတိ။ အထ ပဋိပက္ခဝိဓံသနေန၊ န သဗ္ဗေ ဈာနဓမ္မာ ပဋိပက္ခဝိဓံသနသမတ္ထာ။ န ဟိ ဝိစာရော၊ ဝေဒနာ စ ကဿစိ သံကိလေသဓမ္မဿ ဥဇုပဋိပက္ခဘာဝေန ပဝတ္တန္တိ။ ယံ ပန ပေဋကေ ‘‘သုခံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ၊ ဝိစာရော ဝိစိကိစ္ဆာယ ပဋိပက္ခော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပရိယာယေန ဝုတ္တံ။ န ဟိ သုခံ သယံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ ပဋိပက္ခော၊ ပဋိပက္ခဿ ပန သမာဓိဿ ပစ္စယတာယ ပဋိပက္ခော။ န စ ဝိစာရော ပညာ ဝိယ၊ အဓိမောက္ခော ဝိယ ဝါ ဝိစိကိစ္ဆာယ ပဋိပက္ခော၊ ပဋိပက္ခဿ ပဋိရူပတာယ ပန ပဋိပက္ခော ဝုတ္တော။ တထာ ပီတိပိ န ဗျာပါဒဿ အဒေါသော ဝိယ ဥဇုပဋိပက္ခော၊ အဒေါသသမ္ပယောဂတော ပန ပဋိပက္ခော ဝုတ္တော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တံ ပရိယာယေန ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဝိတက္ကသမာဓယော ဧဝ ပန ဈာနဓမ္မေသု ဥဇုကံ ပဋိပက္ခဝိဓံသနသမတ္ထာတိ ပဋိပက္ခဝိဒ္ဓံသနသမတ္ထဿ ပရိပုဏ္ဏဿ ဈာနကောဋ္ဌာသဿ အဘာဝတော န စဿ ဗောဓိပက္ခိယေသု သင်္ဂဟော ကတော။ ယသ္မာ ပန သမ္မာသင်္ကပ္ပော၊ သမ္မာသမာဓိ စ မဂ္ဂပရိယာပန္နာ ဈာနဓမ္မာ၊ တသ္မာ တေ သန္ဓာယ တံသမ္ပယုတ္တတာယ ဝါ ဣတရေပိ ဂဟေတွာ ပရိယာယေန ဝုတ္တံ ပါဠိယံ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ ဈာနံ ဘာဝေတိ နိယျာနိက’’န္တိအာဒိ (ဓ။ သ။ ၂၇၇)။

ဝုဋ္ဌာနဗလသမာယောဂကထာဝဏ္ဏနာ

၈၂၇။ ဝုဋ္ဌာနံ နိမိတ္တတော၊ ပဝတ္တတော စ ဝုဋ္ဌာနံ။ ဗလသမာယောဂေါ သမထဝိပဿနာဗလေဟိ သမ္ပယုတ္တတာ။ ပရိညာဘိသမယာဒိဝသေန ဒုက္ခာဒီသု ဝိသေသဒဿနဋ္ဌေန မဂ္ဂပညာပိ ဝိပဿနာတိ ဝုစ္စတီတိ ‘‘လောကိယဝိပဿနာ’’တိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဝုဋ္ဌာနဋ္ဌေန သမထဝိပဿနံ ယုဂနဒ္ဓံ ဘာဝေတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၂။၅)။ နိမိတ္တာရမ္မဏတ္တာ နေဝနိမိတ္တာ ဝုဋ္ဌာတိ၊ ပဝတ္တိ…ပေ… ဆိန္ဒနတော န ပဝတ္တာ ဝုဋ္ဌာတီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ နိမိတ္တတော ဝုဋ္ဌာနံ သင်္ခါရနိမိတ္တံ နိဿဇ္ဇိတွာ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏကရဏံ။ ပဝတ္တတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟေတုနိရောဓေန အာယတိံ ဝိပါကပ္ပဝတ္တဿ အနုပ္ပဝတ္တိဓမ္မတာပါဒနံ။ တေနာဟ ‘‘သမုဒယဿ အသမုစ္ဆိန္ဒနတော ပဝတ္တာ န ဝုဋ္ဌာတီ’’တိ။

ဒုဘတောတိ ဥဘတော၊ ဒ-ကာရာဂမံ ကတွာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဒုဘာတိ ဝါ ပဒန္တရမေဝေတံ ဥဘယသဒ္ဒေန သမာနတ္ထံ။ ဒဿနဋ္ဌေနာတိ ပရိညာဘိသမယာဒိလက္ခဏေန စတုသစ္စဒဿနဋ္ဌေန။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာတိ ဒွါသဋ္ဌိပ္ပဘေဒါယပိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ။ တဒနုဝတ္တကကိလေသေဟီတိ အပါယဂမနီယတာယ တဿာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ အနုဝတ္တကေဟိ ဝိစိကိစ္ဆာဒိကိလေသေဟိ။ ခန္ဓေဟီတိ ဧတ္ထာပိ တဒနုဝတ္တကသဒ္ဒေါ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗော။ တေ စ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒိပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပာတိအာဒီသုပိ တဒနုဝတ္တကကိလေသေဟိ စ ခန္ဓေဟိ စ ဝုဋ္ဌာတိ။ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗနိမိတ္တေဟိ ဝုဋ္ဌာတီတိ ပါဠိ သံခိတ္တာ။ ယထာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိမိစ္ဆာသင်္ကပ္ပာ၊ ဧဝံ မိစ္ဆာဝါစာဒယောပိ အပါယဂမနီယာ ဧဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မိစ္ဆာဝါစာကမ္မန္တာဇီဝါ စေတနာသဘာဝါ။ မိစ္ဆာသတိ တထာပဝတ္တာ စတ္တာရော ခန္ဓာ။ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယေ သမ္မာဒိဋ္ဌိ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈာ မာနတော ဝုဋ္ဌာတိ။ သော ဟိ ‘‘အဟမသ္မီ’’တိ ပဝတ္တိယာ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနိယော၊ မိစ္ဆာမဂ္ဂတော ပနေတ္ထ ဝုဋ္ဌာနံ အနုဒ္ဓရိတွာ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈသံယောဇနာနုသယေဟေဝ ဝုဋ္ဌာနံ ဥဒ္ဓဋံ။

အဏုသဟဂတာတိ အဏုဘာဝံ ဂတာ ပတ္တာ၊ တနုဘူတာတိ အတ္ထော။

၈၂၈။ ဧဝံ ဝုဋ္ဌာနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဗလသမာယောဂံ ဒဿေတုံ ‘‘လောကိယာနဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမထဗလံ အဓိကံ ဟောတိ သမာဓိဘာဝနာဘာဝတော။ ဝိပဿနာဗလံ အဓိကံ ဟောတိ ဉာဏုတ္တရတ္တာ ဝိပဿနာဘာဝနာယ။ သမာနဘာဝေန ယုဂေ နဒ္ဓါ ဗဒ္ဓါ ဝိယ ဟောန္တီတိ ယုဂနဒ္ဓါ။ တေနာဟ ‘‘အညမညံ အနတိဝတ္တနဋ္ဌေနာ’’တိ၊ ကိစ္စတော အနူနာဓိကဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ တတော ဧဝ သမာယောဂေါတိ သမပရိစ္ဆေဒယောဂေါတိ အတ္ထော။

သမာဓိပဋိပက္ခဒဿနတ္ထံ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတကိလေသေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဥဒ္ဓစ္စပဓာနေဟိ ကိလေသေဟီတိ အဓိပ္ပာယော။ အဝိက္ခေပေါ သမာဓီတိ သမုစ္ဆိန္ဒနေန ဝိက္ခေပဿ ဥဇုပဋိပက္ခဘူတော သမာဓိ။ နိရောဓဂေါစရောတိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏော။ ဝုဋ္ဌာနဋ္ဌေနာတိ ဝုဋ္ဌာနကဘာဝေန နိမိတ္တတော၊ ပဝတ္တတော စ ဝုဋ္ဌဟမာနဝသေန။ ဧကရသာတိ သမာနကိစ္စာ။

ပဟာတဗ္ဗဓမ္မပဟာနကထာဝဏ္ဏနာ

၈၂၉။ ယေဓမ္မာတိ ယေ သံကိလေသဓမ္မာ။ သံယောဇနာဒီသု သံယောဇနဋ္ဌေန ဗန္ဓနဋ္ဌေန သံယောဇနာနိ၊ ဝိဗာဓနဋ္ဌေန၊ ဥပတာပနဋ္ဌေန ဝါ ကိလေသာ၊ မိစ္ဆာသဘာဝါတိ မိစ္ဆတ္တာ၊ လောကေ ဓမ္မာ လောကပရိယာပန္နာ ဓမ္မာတိ လောကဓမ္မာ၊ မစ္ဆေရဿ ဘာဝေါ၊ ကမ္မံ ဝါတိ မစ္ဆရိယံ၊ ဝိပရီတဋ္ဌေန ဝိပလ္လာသာ၊ ဂန္ထနဋ္ဌေန ဂန္ထာ၊ အယုတ္တာ ဂတီတိ အဂတိ၊ အာသဝန္တီတိ အာသဝါ၊ ဩဟနန္တီတိ ဩဃာ၊ ယောဇနဋ္ဌေန ယောဂါ၊ နီဝရန္တီတိ နီဝရဏာနိ၊ ဓမ္မသဘာဝံ အတိက္ကမ္မ ပရတော အာမသန္တီတိ ပရာမာသာ၊ ဘုသံ အာဒိယန္တီတိ ဥပါဒါနာနိ၊ အပ္ပဟီနဘာဝေန သန္တာနေ အနု အနု သေန္တီတိ အနုသယာ၊ မလီနဘာဝကရဏဋ္ဌေန မလာ၊ အကုသလကမ္မာနိ စ တာနိ သုဂတိဒုဂ္ဂတီနံ၊ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တနကသုခဒုက္ခာနဉ္စ ပထာ စာတိ အကုသလကမ္မပထာ၊ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတ္ထာတိ စိတ္တုပ္ပာဒေါ၊ စိတ္တစေတသိကရာသိ ၊ အကုသလော စ သော စိတ္တုပ္ပာဒေါ စာတိ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒေါတိ အကုသလသဒ္ဒံ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

ခန္ဓေဟိ ခန္ဓာနန္တိ ဣဓလောကက္ခန္ဓေဟိ ပရလောကက္ခန္ဓာနံ။ ယာဝဉှိ တေတိ တေ ရူပရာဂါဒယော ယာဝ ပဝတ္တန္တိ န သမုစ္ဆိဇ္ဇန္တိ၊ တာဝ ဧတေသံ ခန္ဓဖလဒုက္ခာနံ အနုပရမော အဝိစ္ဆေဒေါတိ။ ဧတေန တေသံ သံယောဇနတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ။ ဥဒ္ဓန္တိ ရူပါရူပဘဝေသု၊ တတိယမဂ္ဂုပ္ပတ္တိယာ ဝါ ဥဒ္ဓံ။ ဥဒ္ဓံ ဘဇန္တီတိ ဥဒ္ဓံဘာဂါ၊ ရူပါရူပဘဝါ၊ တေသံ အဝိစ္ဆေဒဟေတုတာယ ဟိတာနိ ဥဒ္ဓံဘာဂိယာနိ။

ကိလိဿန္တိ၊ ကိလေသေန္တိ စာတိ ဒုဝိဓမ္ပိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘သယံ သံကိလိဋ္ဌတ္တာ’’တိအာဒိမာဟ။

မိစ္ဆာဝိမုတ္တိ ‘‘လောကထူပိကာဒီသု မောက္ခော’’တိ ပဝတ္တမိစ္ဆာဝိမောက္ခော။ အဘိနိဝိသနာဒိဝသေန မိစ္ဆာ ဝိပရီတံ န သမ္မာ ပဝတ္တနတော မိစ္ဆာဉာဏံ မောဟောဝ။

လောကပ္ပဝတ္တိယာတိ ခန္ဓပ္ပဝတ္တိယံ သတိ။ အနုပရမဓမ္မကတ္တာတိ ပုညပါပဝသေန အပရာပရံ အဝိစ္ဆိဇ္ဇနတော။ ‘‘လာဘဟေတုကော လာဘော’’တိအာဒိနာ ကာရဏောပစာရေန။

အာဝါသေ မစ္ဆရိယံ၊ အာဝါသဟေတုကံ ဝါ မစ္ဆရိယံ အာဝါသမစ္ဆရိယံ။

တယောတိ ဝတ္ထုံ အဘိန္ဒိတွာ ဝုတ္တံ၊ ဘိန္ဒိတွာ ပန ဝုစ္စမာနေ ဒွါဒသ ဟောန္တိ။

ဂန္ထကရဏံ ကာရဏဘာဝေန ပဋိဗဒ္ဓတာကရဏံ ဂန္ထနန္တိ တံ ရူပကာယေပိ လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘နာမကာယဿ စေဝ ရူပကာယဿ စာ’’တိ။ တတ္ထ ဗျာပါဒဿာပိ အဘိသဇ္ဇနုပနယှဝသေန ပဝတ္တနတော ဂန္ထနဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ယတော တဿ ပဋိဃသံယောဇနဘာဝေါ ဝုတ္တော။

ဆန္ဒဒေါသမောဟဘယေဟီတိ ဆန္ဒဒေါသမောဟဘယဟေတု။ တဉှီတိ အကတ္တဗ္ဗကရဏံ၊ ကတ္တဗ္ဗာကရဏဉ္စ။

သဝနာတိ ပဝတ္တနတော။ သဝနတောတိ ကိလေသာသုစိဘာဝေန ဝိဿန္ဒနတော။ ပုန သဝနတောတိ ပသဝနတော။

အာကဍ္ဎနဋ္ဌေန၊ ဒုရုတ္တရဏဋ္ဌေန စာတိ ဧတေန ဩဃာ ဝိယ ဩဃာတိ ဒဿေတိ။ အာရမ္မဏေန၊ ဒုက္ခေန စ ဝိယောဂဿ အပ္ပဒါနသင်္ခါတေန ယောဇနဋ္ဌေန ယောဂါတိ ဒဿေတိ၊ သံကိလေသကရဏဋ္ဌေနာတိ အတ္ထော။ တေသညေဝါတိ ကာမရာဂါဒီနံယေဝ။ တေ ဟိ သောတဝသေန ဝတ္တမာနာ သောတော ဝိယ သောတပတိတေ သတ္တေ အပါယသမုဒ္ဒံ ပါပေန္တိ၊ သံသာရသမုဒ္ဒတော စ သီသံ ဥက္ခိပိတုံ န ဒေန္တိ၊ ယထာဂဟိတဉ္စ အာရမ္မဏံ ဝိဿဇ္ဇိတုံ န ဒေန္တိ၊ ယာဒိသဉ္စ ပါပံ ကတွာ ဒုက္ခပ္ပတ္တေ ပုနပိ တာဒိသေန ယောဇေန္တိ။

စိတ္တဿာတိ ကုသလစိတ္တဿ၊ ဝိသေသတော ဈာနစိတ္တဿ။ အာဒိတော ဝရဏံ အာဝရဏံ။ ကိလေသဝါသနံ နေတွာ ဝရဏံ နီဝရဏံ။ ကုဋ္ဋကဝါဋာဒီဟိ ဝိယ ပိဒဟနံ ပဋိစ္ဆာဒနံ၊ တံ ပန ကုသလာဒီနိ သင်္ဂဏှိတုံ၊ ပရိညာတုံ၊ ဉာတုဉ္စ အပ္ပဒါနဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တဿ တဿ ဓမ္မဿ သဘာဝန္တိ ကာယာဒိကဿ တဿ တဿ ဓမ္မဿ အသုဘာဒိသဘာဝံ။ အဘူတံ သဘာဝန္တိ သုဘာဒိသဘာဝံ။

ထာမဂတဋ္ဌေနာတိ ထာမဂတဘာဝေန။ ထာမဂတန္တိ စ အနညသာဓာရဏော ကာမရာဂါဒီနံ သဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယေန တေ ဧဝ ဘဂဝတာ ‘‘အနုသယာ’’တိ ဝုတ္တာ။ အနုသယနဉ္စ မဂ္ဂေန အပ္ပဟီနဘာဝေန ပစ္စယသမဝါယေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟတာ။ တေနာဟ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ကာမရာဂါဒီနံ ဥပ္ပတ္တိဟေတုဘာဝေန အနုသေန္တိယေဝါ’’တိ။

ဒုမ္မောစနီယဘာဝေန ပဝတ္တိံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တေလဉ္ဇနကလလံ ဝိယာ’’တိ။

၈၃၀။ သေသာတိ အနပါယဂမနီယာ။ သုခုမာ ကာမရာဂပဋိဃာတိ သမ္ဗန္ဓော။ စတုတ္ထဉာဏဝဇ္ဈာ ဧဝါတိ အဝဓာရဏေန ပဌမဉာဏာဒိဝဇ္ဈတာ နိဝတ္တီယတိ။ တယိဒံ နိယမဒဿနံ အညတ္ထာပိ နေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ပရတော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘နိယမံ န ကရိဿာမာ’’တိ ဧတေန နိယမေ အကတေ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂဝဇ္ဈတာပိ အနုညာတာ ဧဝ ဟောတီတိ။

လောဘ…ပေ… စတုတ္ထဉာဏဝဇ္ဈာနီတိအာဒီသု ပဌမဉာဏာဒီဟိ ဟတာပါယဂမနီယာဒိဘာဝါနီတိ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာဒိသဒ္ဒေန ဩဠာရိကသုခုမတာ ဂဟိတာ။

ယသေတိ ပရိဝါရေ။

အဂတီသု ဆန္ဒာဒယော ကိဉ္စာပိ ဥပရိမဂ္ဂဝဇ္ဈာ၊ တထာပိ တံမူလကဿ အကတ္တဗ္ဗကရဏဿ၊ ကတ္တဗ္ဗာကရဏဿ စ အပါယဂမနီယတာယ ပဌမမဂ္ဂဝဇ္ဈာ။

ကတာကတာကုသလာကုသလဝိသယံ ယံ ဝိပ္ပဋိသာရဘူတံ ကုက္ကုစ္စံ၊ တံ ဣဓ တတိယဉာဏဝဇ္ဈံ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ‘‘ကုက္ကုစ္စပကတတာယ အာပတ္တိမာပဇ္ဇတီ’’တိ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၄၃၈၊ ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ ကုက္ကုစ္စံ၊ တံ သန္ဓာယ ‘‘ကုက္ကုစ္စဝိစိကိစ္ဆာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ပဟီယန္တီ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၇၆) အဋ္ဌသာလိနိယံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဒွိန္နံ ဝစနာနံ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အညေသုပိ ဧဒိသေသု ဌာနေသု အဓိပ္ပာယော မဂ္ဂိတဗ္ဗော၊ န ဝိရောဓတော ပစ္စေတဗ္ဗော။ ဩဠာရိကာနဝသေသပ္ပဟာနံ ဝါ သန္ဓာယ ကုက္ကုစ္စဿ ပဌမတတိယဉာဏဝဇ္ဈတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘဂဝတာ ပဋိက္ခိတ္တံ အနုဝသိတွာ အနုဝသိတွာ အာဝသထပိဏ္ဍံ ဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ၊ ‘‘ကုက္ကုစ္စာယန္တော န ပဋိဂ္ဂဟေသီ’’တိ (ပါစိ။ ၂၀၄) ပန အာဂတံ ကုက္ကုစ္စံ၊ န နီဝရဏံ အရဟတော ဥပ္ပဇ္ဇနတော၊ နီဝရဏပဋိရူပကံ ပန ‘‘ကပ္ပတိ န ကပ္ပတီ’’တိ ဝီမံသနဘူတံ ဝိနယကုက္ကုစ္စံ နာမ၊ တံ တထာပဝတ္တစိတ္တုပ္ပာဒေါဝ။

ကာမရာဂပဋိဃာနုသယာ အဏုသဟဂတာ တတိယဉာဏဝဇ္ဈာ။ ဩဠာရိကာနံ ပန ဒုတိယဉာဏဝဇ္ဈတာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာဝ။

စိတ္တုပ္ပာဒဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ မက္ခပဠာသမာယာသာဌေယျပမာဒထမ္ဘသာရမ္ဘာဒီနံ သင်္ဂဟော ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၈၃၁။ အဖလော ဝါယာမောတိ ဧတ္ထ အတီတာနံ တာဝ ပဇဟနေ အဖလော ဟောတု ဝါယာမော နိရုဒ္ဓတ္တာ၊ အနာဂတာနံ ပန ကထန္တိ တေသမ္ပိ ဝက္ခမာနံ အဝိပရီတမတ္ထံ အဇာနန္တော နတ္ထိတာမတ္တံ ဂဟေတွာ စောဒေတိ၊ တထာပိ ‘‘အဖလော’’တိ ပုဗ္ဗေ ပဟာတဗ္ဗာနံ နတ္ထိတာယ စောဒနာ ကတာ၊ ဣဒါနိ ပဟာနဿ။ ယဒိ ဟိ ပဟာနံ အတ္ထိ၊ ကထံ ပဟာတဗ္ဗာ သန္တိ? အထ ပဟာတဗ္ဗာ သန္တိ၊ ကထံ ပဟာနံ ဟောတိ? ပဟာတဗ္ဗာ စ သန္တိ၊ ပဟာနဉ္စ ဟောတီတိ ဝိပ္ပဋိသိဒ္ဓမေတံ။ ကသ္မာ? ပဟာတဗ္ဗေသု သန္တေသု ပဟာနဿ အသမ္ဘဝတော တဒုပဂေါ ဝါယာမော အဖလော အာလောကတမာနံ သဟာဝဋ္ဌာနေ သတိ အာလောကဿ အဖလတာ ဝိယ။ အထာပိ ကထဉ္စိ ပဟာနံ သိယာ? သံကိလေသိကာ စ မဂ္ဂဘာဝနာ အာပဇ္ဇတိ ပဟာတဗ္ဗပဟာယကာနံ သဟာဝဋ္ဌာနတော ။ ဝိပ္ပယုတ္တတာ ဝါ ကိလေသာနံ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တသင်္ခါရဝါဒီနံ ဝိပ္ပယုတ္တသင်္ခါရာနံ ဝိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ တံ ပန နေသံ ဝါဒီနံ ယထာ မတိမတ္တံ၊ ဧဝမိဓာပီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘န စ ပစ္စုပ္ပန္နကိလေသော စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တော နာမ အတ္ထီ’’တိ။ အရူပဓမ္မာ ဟိ ဧကဝတ္ထုကာဒိဘာဝေန ဝတ္တမာနာ ခဏတ္တယပရိယာပန္နာ ပစ္စုပ္ပန္နာ၊ တေ ကထံ စိတ္တေန ဝိပ္ပယုတ္တာ နာမ သိယုံ၊ တသ္မာ နတ္ထေဝ ဝိပ္ပယုတ္တတာ ကိလေသာနံ။ အာဝေဏိကာတိ အသာဓာရဏာ၊ သယမေဝ ဥပ္ပာဒိတာ ပါဠိ အနာရုဠှာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပါဠိယံယေဝ ဟိ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သွာယံ ပုဂ္ဂလော။ ဟဉ္စီတိ ယဒိ။

ဝိနိဗဒ္ဓါတိ မာနေန ပတ္ထဒ္ဓစိတ္တော။ ပရာမဋ္ဌောတိ မိစ္ဆာဘိနိဝိဋ္ဌော။ ထာမဂတောတိ ထာမဂတကိလေသော ထိရဘာဝဂတာနုသယော။ တေန ဟိ နတ္ထိ မဂ္ဂဘာဝနာတိ ယသ္မာ တီသုပိ ကာလေသု ကိလေသာနံ ပဟာနံ န ယုဇ္ဇတိ၊ တိကာလိကာ စ ကိလေသာ၊ တသ္မာ နတ္ထိ မဂ္ဂဘာဝနာ၊ တာယ သာဓေတဗ္ဗံ ကိစ္စံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ‘‘န ဟိ နတ္ထိ မဂ္ဂဘာဝနာ’’တိအာဒိနာ စတုက္ခတ္တုံ ဝုတ္တဿ ပဋိက္ခေပဿ ပဋိက္ခေပေါ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘ပါဠိယံယေဝ ဟီ’’တိအာဒိံ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

ဧဝမေဝါတိ ယထာ အဇာတဖလေ တရုဏရုက္ခေ မူလေ ဆိန္နေ အသတိ ဆေဒနေ အာယတိံ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာနိ ဆေဒနပစ္စယာ အနုပ္ပဇ္ဇမာနာနိ ဝိနဋ္ဌာနိ နာမ ဟောန္တိ၊ ဧဝမေဝ မဂ္ဂဘာဝနာယ အသတိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာ ကိလေသာ မဂ္ဂဘာဝနာယ အနုပ္ပဇ္ဇမာနာ ‘‘ပဟီနာ’’တိ ဝုစ္စန္တီတိ ဥပမာသံသန္ဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥပ္ပာဒေါတိ ဥပ္ပာဒသီသေန ဥပ္ပာဒဝန္တော ခန္ဓာ ဝုတ္တာ။ အနုပ္ပာဒေတိ နိဗ္ဗာနေ။ အဇာတာယေဝ န ဇာယန္တိ၊ တသ္မာ ပဟီနာ နာမ ဟောန္တီတိ ‘‘နတ္ထိ ကိလေသပ္ပဟာန’’န္တိ ပရဝါဒိနာ ကတော ပဋိက္ခေပေါ ‘‘န ဟီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တော။ တေ ပန နေဝ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဝိဂတာ၊ နာပိ ဘဝိဿန္တိ၊ န စ ဥပ္ပန္နာတိ ‘‘အတီတေ ကိလေသေ ပဇဟတီ’’တိအာဒိ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ ဟေတုနိရောဓာတိ ဒုက္ခဟေတူနံ ကိလေသာနံ နိရောဓာ။ ဒုက္ခနိရောဓောတိ အာယတိံ ဥပ္ပဇ္ဇနကဒုက္ခဿ နိရောဓော။ ဥပ္ပာဒပဝတ္တနိမိတ္တာယူဟနာ ပစ္စုပ္ပန္နဘဝဝသေန ဂဟိတာ။

၈၃၂။ ဧတေနာတိ ‘‘အဇာတာယေဝ န ဇာယန္တီ’’တိအာဒိဝစနေန။ ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓပဉ္စကသင်္ခါတံ ဘူမိပဝတ္တိဋ္ဌာနံ လဒ္ဓဝန္တော ဘူမိလဒ္ဓါ ယထာ ‘‘အဂ္ဂိအာဟိတော’’တိ၊ လဒ္ဓဘူမိကာတိ အတ္ထော ။ ဝတ္တမာနာဒိဥပ္ပန္နဝိဓုရတာယ ဘူမိလဒ္ဓုပ္ပန္နာ ဧဝ နာမ တေတိ ဝုတ္တံ။

၈၃၃။ အနုဘဝိတွာ၊ ဘဝိတွာ စ အပဂတံ ဘူတာပဂတံ။ အနုဘူတဘူတာ ဟိ ဘူတတာသာမညေန ဘူတသဒ္ဒေန ဝုတ္တာ။ သာမညမေဝ ဟိ ဥပသဂ္ဂေန ဝိသေသီယတီတိ။ အနုဘူတသဒ္ဒေါ စ ကမ္မဝစနိစ္ဆာယ အဘာဝတော အနုဘာဝကဝါစကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝိကပ္ပဂါဟဝသေန ရာဂါဒီဟိ၊ တဗ္ဗိပက္ခေဟိ စ အကုသလံ၊ ကုသလဉ္စ အာရမ္မဏရသံ အနုဘဝတိ၊ န ဝိပါကော ကမ္မဝေဂက္ခိတ္တတ္တာ၊ နာပိ ကိရိယာ အဟေတုကာနံ အတိဒုဗ္ဗလတာယ၊ သဟေတုကာနဉ္စ ခီဏကိလေသဿ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာဝတော ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ အတိသန္တဝုတ္တိတ္တာ။ ဧတ္ထ စ ပုရိမနယေ ကုသလာကုသလမေဝ ဝတ္တုံ အဓိပ္ပာယဝသေန ‘‘ဘူတာပဂတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယံ ‘‘ဥပ္ပန္နာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ဥပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၆၅၁-၆၆၂၊ ဝိဘ။ ၃၉၀-၃၉၁) ဧတ္ထ ‘‘ဥပ္ပန္န’’န္တိ ဂဟေတွာ တံသဒိသာနံ ပဟာနံ၊ ဝုဒ္ဓိ စ ဝုတ္တာ။ ပစ္ဆိမနယေ စ-သဒ္ဒေန ကုသလာကုသလဉ္စ အာကဍ္ဎိတွာ သဗ္ဗံ သင်္ခတံ ဝုတ္တံ ဘုတွာပဂတဘာဝါဘိဓာနာဓိပ္ပာယေန။ ဝိပစ္စိတုံ ဩကာသကရဏဝသေန ဥပ္ပတ္တိတံ အတီတံ ကမ္မဉ္စ တတော ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အာရဒ္ဓါ ဝိပါကော စ အနာဂတော ဩကာသကတုပ္ပန္နောတိ ဝုတ္တော ဩကာသော ကတော ဧတေန၊ ဩကာသော ကတော ဧတဿာတိ စ အတ္ထဒွယဝသေန၊ ယံ ဥပ္ပန္နသဒ္ဒေန ဝိနာပိ ဝိညာယမာနံ ဥပ္ပန္နံ သန္ဓာယ ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဉ္စေတနိကာနံ ကမ္မာန’’န္တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၁၇၊ ၂၁၉) ဝုတ္တံ။

တာသု တာသု ဘူမီသူတိ မနုဿဒေဝါဒိအတ္တဘာဝသင်္ခါတေသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု။ တသ္မိံ တသ္မိံ သန္တာနေ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတံ အနာပါဒိတတာယ အသမူဟတံ။ အသမူဟတတ္တာယေဝ ဟိဿ နတ္ထီတိ နဝတ္တဗ္ဗတာယ ဥပ္ပန္နဝေါဟာရော။

၈၃၄။ ‘‘ကာ ဘူမိ၊ ကော ဝါ ဘူမိလဒ္ဓါ’’တိ အာသင်္ကံ နိဝတ္တေတုံ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ‘‘ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတာ’’တိ ဧတေန ခန္ဓာနံ အပရိညာတတံ ဒဿေတိ၊ န အာရမ္မဏဘာဝမတ္တံ တေဘူမကဂ္ဂဟဏေနေဝ တဿ သိဒ္ဓတ္တာ။ အပရိညာတာ ဟိ ခန္ဓာ ကိလေသာနံ ဘူမီတိ အဓိပ္ပေတာ။ ခန္ဓေသု ဝတ္ထုဘူတေသု။ အာရမ္မဏဝသေနာတိ အာရမ္မဏကရဏဝသေန။ အတီတာနာဂတေ၊ ပဂေဝ ပစ္စုပ္ပန္နေတိ အဓိပ္ပာယော။ တန္တိ တံ အညသန္တာနဂတံ ကိလေသဇာတံ။ တတော အညသ္မိံ သန္တာနေ အာရမ္မဏကရဏမတ္တေန ဘူမိလဒ္ဓံ နာမ ယဒိ သိယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တဿာတိ ကိလေသဇာတဿ။ အပ္ပဟေယျတော ပရသန္တတိပတိတတ္တာ န ကောစိ ဘဝမူလံ ပဇဟေယျ။ ဘူမိလဒ္ဓဉှိ အနုသယိတံ နာမ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝတ္ထုဝသေနာတိ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဝသေန။ ယတ္ထ ယတ္ထ ဘဝေ၊ သန္တာနေ ဝါ။ ပရိညာတာနံ အဘူမိဘာဝတော ‘‘အပရိညာတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥပ္ပာဒတော ပဘုတီတိ တေသံ ခန္ဓာနံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ပဋ္ဌာယ။ ကိလေသာနံ အပ္ပဟီနဘာဝံ ဌပေတွာ အညဿ ကာရဏဿ အဘာဝတော တေသု ခန္ဓေသု ကိလေသဇာတံ အနုသေတိ၊ တသ္မာ တံ အနုသယိတံ ကိလေသဇာတံ၊ တေနေဝ အနုသယနသင်္ခါတေန အပ္ပဟီနဋ္ဌေန ဘူမိလဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၈၃၅။ တတ္ထ စ ဘူမိဘူတေသု ခန္ဓေသု န သဗ္ဗေ သဗ္ဗေသံ ဝတ္ထူ ဟောန္တိ၊ အထ ခေါ ဝိသေသော အတ္ထီတိ တံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယဿ ယေသူ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယဿာတိ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ။ ယေသူတိ သတိပိ အဇ္ဈတ္တဘာဝသာမညေ ယေသု အတီတာဒိကာမာဝစရာဒိဘေဒဘိန္နေသု ခန္ဓေသု။ တေ ဧဝ ယထာနုသယိတာ ခန္ဓာ။ ကိံ ပနေတေ ကိလေသာ အာရမ္မဏံ ကရောန္တာ ဝိယ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ အနုသေန္တီတိ? ယတော တေ ဧဝ ခန္ဓာ တေသံ ကိလေသာနံ ဝတ္ထူတိ ဝုတ္တာ၊ န ဟေဝ ခေါ အနုသယာနံ ဝတ္ထုံ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ပဝတ္တိ အတ္ထိ။ အတီတာဒိကာမာဝစရာဒိဝသေန ပန ယထာပရိစ္ဆိန္နေ ဝတ္ထုသ္မိံ ယော ကိလေသာနံ အပ္ပဟီနဋ္ဌော၊ သော ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ပဝတ္တော ဝိယ ဟောတီတိ ‘‘အတီတက္ခန္ဓေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန ဝတ္ထုဝသေန ဘူမိလဒ္ဓံ ဟောတီတိ ဝတ္ထုဘေဒေန သိယာ တဿ ဘေဒေါတိ ဒဿေတိ။ တထာဝဝတ္ထိတဘာဝတော ဧဝ ဟိ ‘‘အညတရော လောလဇာတိကော တံ ရသပထဝိံ အင်္ဂုလိယာ သာယီ’’တိအာဒိဝစနံ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၂၀) ကာမာဝစရက္ခန္ဓေသု အနုသယိတာနံ ရသတဏှာဒီနံ ရူပါရူပါဝစရက္ခန္ဓေ အတိက္ကမိတွာ ပုန ကာမာဝစရက္ခန္ဓဝတ္ထုကတံ ဝိဘာဝေတိ။ တေနာဟ ‘‘တထာ ကာမာဝစရက္ခန္ဓေသူ’’တိအာဒိ ။ ယထာ စေတ္ထ ရူပါရူပါဝစရက္ခန္ဓေ အတိက္ကမိတွာ ပဝတ္တိ၊ ဧဝံ ကာမာဝစရက္ခန္ဓေ အတိက္ကမိတွာ ပဝတ္တိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဧသ နယော ရူပါရူပါဝစရေသူ’’တိ။

ပရိယုဋ္ဌာနာဘိဘဝနဝသေန စ ကိလေသာနံ အနုသယနဋ္ဌော အနုမီယတိ တဒဘာဝေ အဘာဝတော။ ယဿ ယေ အနုသယာ ပဟီနာ၊ တေသံ ဝတ္ထု တေန သမတိက္ကန္တံ ပရိညာတတ္တာတိ ကုတော နေသံ ဘူမိသမညာတိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သောတာပန္နာဒီသု ပနာ’’တိအာဒိ။ ဣဓ ဝဋ္ဋမူလကိလေသာတိ အနုသယာ အဓိပ္ပေတာ၊ န အဝိဇ္ဇာ၊ ဘဝတဏှာ စ။ ယံ ကိဉ္စိ စေတနာစေတသိကဘေဒံ၊ ကာယိကာဒိဘေဒံ ဝါ။ ဣတီတိ ဧဝံ၊ အပ္ပဟီနာနုသယတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ အဿာတိ ပုထုဇ္ဇနဿ။ တေ ပနေတေ အနုသယာ အတီတာဒိကာမာဝစရာဒိဝသေန ယထာပရိစ္ဆိန္နေ တတ္ထ တတ္ထ ဝတ္ထုသ္မိံ အနုသယန္တာပိ တေ တေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ အဝိဘာဂေနေဝ ဝတ္ထုံ ကတွာ အနုသေန္တီတိ ဒဿေန္တော ‘‘တဿေတံ ဝဋ္ဋမူလ’’န္တိအာဒိမာဟ။

၈၃၆။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ အနွယဗျတိရေကဝသေန ဥပမာယ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ပထဝီရသာဒိ ဝိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ရုက္ခဂစ္ဆလတာဒီနံ ပစ္စယဘူတော သသမ္ဘာရပထဝိယာ ရသော ပထဝီရသော။ အာပေါရသေပိ ဧသေဝ နယော။ သာခါ နာမ ခုဒ္ဒကသာခါ။ ပသာခေါ ဝိဋပေါ။ ရုက္ခပဝေဏိန္တိ ရုက္ခပရာပရံ။ သန္တာနယမာနေတိ အပရာပရံ အနုပ္ပဗန္ဓန္တေ။

မဏ္ဍူကကဏ္ဋကောတိ ဧကော မစ္ဆကဏ္ဋကောတိ ဝဒန္တိ။ အနုပါဒါနောတိ ပဟီနစတုရုပါဒါနော၊ ရူပါဒီသု ဝါ ကိဉ္စိပိ အဂဏှန္တော။

၈၃၇။ ဣဓ သမုဒါစာရော နာမ လဒ္ဓတ္တလာဘတာတိ ခဏတ္တယသမင်္ဂိသမုဒါစာရုပ္ပန္နန္တိ အာဟ ‘‘ဝတ္တမာနုပ္ပန္နမေဝ သမုဒါစာရုပ္ပန္န’’န္တိ။ ပုဗ္ဗဘာဂေ အနုပ္ပဇ္ဇမာနမ္ပီတိ တသ္မိံ အာပါထဂတေ အာရမ္မဏေ အာဒိတော ပဝတ္တဇဝနဝါရေသု အနုပ္ပဇ္ဇမာနမ္ပိ။ အဓိဂ္ဂဟိတတ္တာတိ အယောနိသောမနသိကာရေန အဘိရုယှ ဂဟိတတ္တာ၊ ဒဠှံ ဂဟိတတ္တာတိ အတ္ထော။ အပရဘာဂေတိ အပရသ္မိံ ကာလဘာဂေ၊ ကာလန္တရေတိ အတ္ထော။ ဧကန္တေန ဥပ္ပတ္တိတောတိ ပစ္စယသမဝါယေ သတိ တထာ အယောနိသောမနသိကာရဿ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ နိယမေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော။ ကလျာဏိဂါမေတိ ဧဝံနာမကေ ဂါမေ။ ရောဟဏေ ကိရ အဘိရူပါနံ ဣတ္ထီနံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတာယ သော ဂါမော တထာ ဝုစ္စတိ။ စိတ္တသန္တတိမနာရုဠှန္တိ ပစ္စုပ္ပန္နတံ ပဋိသေဓေတိ။ ‘‘ဥပ္ပတ္တိနိဝါရကဿ ဟေတုနော အဘာဝါ’’တိ ဧတေန ပစ္စယေ သတိ ပစ္စယသမဝါယေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟတာယ အဝိက္ခမ္ဘိတဿ ဥပ္ပန္နတာပရိယာယောတိ ဒဿေတိ။ နနု စ အသမူဟတုပ္ပန္နမ္ပိ ပစ္စယေ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟမေဝ? သစ္စမေတံ၊ ပဟာနဝိသေသဘာဝကတော ပန နေသံ ဘေဒေါ။ ယထာ အဝိက္ခမ္ဘိတာသမူဟတဘူမိလဒ္ဓုပ္ပန္နံ သတိ ပစ္စယသမဝါယေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟံ၊ ဧဝံ အာရမ္မဏာဓိဂ္ဂဟိတုပ္ပန္နမ္ပီတိ တိဝိဓဿာပိ ဘူမိလဒ္ဓေန ဧကသင်္ဂဟတာ ဝုတ္တာ။

၈၃၈။ အကုသလမ္ပိ ဘူတာပဂတုပ္ပန္နံ အတီတတ္တာ န ပဟာတဗ္ဗံ၊ တထာ ဧကစ္စံ ဩကာသကတုပ္ပန္နံ ဣတရံ အပ္ပဟာတဗ္ဗတော၊ သေသဒွယံ ခဏတ္တယသမင်္ဂိဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘အမဂ္ဂဝဇ္ဈတ္တာ’’တိ။ ကေနစီတိ စတူသု မဂ္ဂဉာဏေသု ကေနစိ။ တဿာတိ ယထာဝုတ္တဿ စတုဗ္ဗိဓဿပိ ဥပ္ပန္နဿ။ တံ ဥပ္ပန္နဘာဝံ ဝိနာသယမာနန္တိ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာပါဒနေန ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟတံ ဝိနာသေန္တံ။ ပဌမံ လောကိယဉာဏေန ယထာဗလံ ပဟီနမေဝ လောကုတ္တရဉာဏံ ပဇဟတီတိ လောကိယဂ္ဂဟဏံ ကတံ။

ပရိညာဒိကိစ္စကထာဝဏ္ဏနာ

၈၃၉။ သစ္စာဘိသမယကာလသ္မိန္တိ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ပဋိဝိဇ္ဈနက္ခဏေ။ ဝုတ္တာနီတိ ‘‘ဒုက္ခံ ပရိညေယျ’’န္တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၉)၊ ‘‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ ပဿတီ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁၀၀) စ ဝုတ္တာနိ။ ယထာသဘာဝေနာတိ အဝိပရီတသဘာဝေန။ ‘‘ဇာနိတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝတွာ တေသံ ဇာနနဝိဓိံ ဥပမာဝသေန အဋ္ဌကထာယံ တာဝ ဝုတ္တနယေန ဒဿေတုံ ‘‘ဝုတ္တံ ဟေတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ယထာ ပဒီပေါတိအာဒိ ဧကဿ ဉာဏဿ ဧကက္ခဏေ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ကထံ သမ္ဘဝန္တိ။ န ဟိ တာဒိသံ ကိဉ္စိ လောကေ ဒိဋ္ဌံ အတ္ထိ၊ န စ ဝစနံ လဗ္ဘတီတိ အန္တောလီနစောဒနံ မနသိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ပရိညာဘိသမယေနာ’’တိ။ အနဝသေသတော ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဇာနနသင်္ခါတေန ပဋိဝိဇ္ဈနေန အဘိသမေတိ အသမ္မောဟဝသေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ ပဟာနာဘိသမယေနာတိ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနသင်္ခါတေန ပဋိဝိဇ္ဈနေန အသမ္မောဟတော အဘိသမေတိ။ မဂ္ဂံ ဘာဝနာဘိသမယေနာတိ မဂ္ဂဉာဏံ သမ္မာသင်္ကပ္ပာဒိသေသမဂ္ဂံ သဟဇာတာဒိပစ္စယတာဝသေန ဘာဝနာဘိသမယေန။ အဘိသမေတိ ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝနာသမ္ဘူတေန အရိယမဂ္ဂဘာဝနာသင်္ခါတေန ပဋိဝိဇ္ဈနေန အဘိသမေတိ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ အသမ္မောဟတော ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ မဂ္ဂဉာဏဉှိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု သမ္မောဟံ ဝိဒ္ဓံသေန္တံ အတ္တနိပိ သမ္မောဟံ ဝိဒ္ဓံသေတိယေဝ။ နိရောဓန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယေနာတိ ပစ္စက္ခကရဏသင်္ခါတေန ပဋိဝိဇ္ဈနေန။ ပါပုဏာတီတိ အဓိဂစ္ဆတိ။ သွာယံ အဓိဂမော ဒဿနပဋိဝေဓောတိ အာဟ ‘‘ပဿတိ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။

‘‘နိရောဓံ…ပေ… ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ ဧတေန နိရောဓသစ္စမေကံ အာရမ္မဏပဋိဝေဓေန စတ္တာရိပိ သစ္စာနိ အသမ္မောဟပဋိဝေဓေန မဂ္ဂဉာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဧဝံ ယုတ္တိဝသေန ဝိဘာဝိတံ ဧကပဋိဝေဓံ အာဂမေနပိ သာဓေတုံ ‘‘ဝုတ္တမ္ပိ စေတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သဗ္ဗံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ ‘‘ယော ဒုက္ခသမုဒယံ ပဿတိ၊ သော ဒုက္ခမ္ပိ ပဿတီ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁၀၀) အာဂတံ သမုဒယံ သစ္စာဒိမူလကံ ယောဇနံ သင်္ဂဏှာတိ။

န စေတံ ကာလန္တရဒဿနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ ဧကပဋိဝေဓမေဝါတိ ဒဿေန္တေန ‘‘မဂ္ဂသမင်္ဂိဿ ဉာဏံ၊ ဒုက္ခေပေတံ ဉာဏ’’န္တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၇၉၄၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၀၉) အပရံ သုတ္တပဒံ အာနီတံ။ တထာ ဟိ ‘‘ယော နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဒုက္ခံ ပဿတိ၊ ဒုက္ခသမုဒယမ္ပိ သော ပဿတိ…ပေ… ပဋိပဒမ္ပိ သော ပဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁၀၀) ဧကသစ္စဒဿနသမင်္ဂိနော အညသစ္စဒဿနသမင်္ဂိဘာဝဝိစာရဏာယ တမတ္ထံ သာဓေတုံ အာယသ္မတာ ဂဝမ္ပတိတ္ထေရေန ဝုတ္တံ၊ ပစ္စေကဉ္စ သစ္စတ္တယဒဿနယောဇနာ ကတာ။ အညထာ ကမာဘိသမယေ ပုရိမဒိဋ္ဌဿ ပုန အဒဿနတော သမုဒယာဒိံ ပဿတော ဒုက္ခာဒိဒဿနံ ပုန အဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ ဝုစ္စမာနေ စ သဗ္ဗဒဿနံ ဒဿနန္တရပရမန္တိ ဒဿနာနုပရမော ဧဝ သိယာတိ။

နိဿယဘာဝဟေတုတာယ ဒုက္ခပရိညာယ ဝဋ္ဋိဈာပနသဒိသတာ၊ ပဋိပက္ခဝိဒ္ဓံသနတာယ သမုဒယပ္ပဟာနဿ အန္ဓကာရဝိဓမနသဒိသတာ၊ ဉာဏာလောကပရိဗြူဟနတာယ မဂ္ဂဘာဝနာယ အာလောကဝိဒ္ဓံသနသဒိသတာ၊ တေန တေန မဂ္ဂေန ယထာ ယထာ နိရောဓဿ သစ္ဆိကိရိယာ၊ တထာ တထာ ကိလေသသ္နေဟပရိယာဒါနံ ဟောတီတိ နိရောဓသစ္ဆိကိရိယာယ သ္နေဟပရိယာဒါနသဒိသတာ ကာရဏူပစာရေန ဝုတ္တာ။

၈၄၀။ ဩဘာသေတီတိ ပကာသေတိ။ ကိလေသပဋိပ္ပဿဒ္ဓိန္တိ သဗ္ဗကိလေသဒရထပရိဠာဟဝူပသမဘာဝတော ကိလေသာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဘူတံ။

၈၄၁။ အပ္ပေတီတိ ပပ္ပောတိ။ ဒုက္ခပရိညာယ သက္ကာယတီရသမတိက္ကမဘာဝတော ဩရိမတီရပ္ပဟာနသဒိသတာ၊ မဂ္ဂဘာဝနာယ သတ္တတ္တိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာဝဟနတာယ ဘဏ္ဍဝဟနသဒိသတာ။

၈၄၂။ ပဝတ္တံ ဉာဏံ အဿာတိ ပဝတ္တဉာဏော၊ မဂ္ဂေါ။ အဿ မဂ္ဂဿ။

တထဋ္ဌေနာတိ တထသဘာဝေန၊ ပီဠနာဒိအဝိပရီတသဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ဧကပဋိဝေဓာနီတိ ဧကဇ္ဈံ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာကာရာနိ။

ဒုက္ခဿ ပီဠနဋ္ဌောတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဗုဒ္ဓါနုဿတိဝဏ္ဏနာယံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ မဟာဋီ။ ၁။၁၄၄) ဝုတ္တမေဝ။ ဧကသင်္ဂဟိတာနီတိ ဧကေနေဝ သင်္ဂဟိတာနိ။ ကေန? တထဋ္ဌေန၊ သစ္စဋ္ဌေနာတိ အတ္ထော။ ယံ ဧကသင်္ဂဟိတန္တိအာဒိ ဉာဏဿ ဧကပဋိဝေဓဒဿနံ။ မဂ္ဂဉာဏဉှိ နိရောဓမေဝ အာရမ္မဏံ ကရောန္တမ္ပိ ယော သော ဒုက္ခာဒီသု တစ္ဆာဝိပလ္လာသဘူတဘာဝသင်္ခါတော သစ္စဋ္ဌော၊ တပ္ပဋိစ္ဆာဒကသမ္မောဟဝိဒ္ဓံသနေန တံ ယာထာဝတော ပဋိဝိဇ္ဈန္တံ ပစ္စက္ခံ ကရောန္တမေဝ ပဝတ္တတိ။ ယတော အပရဘာဂေ ပီဠနာဒယော သောဠသပိ သစ္စဋ္ဌာ အရိယဿ ဟတ္ထာမလကံ ဝိယ ယာထာဝတော ဥပဋ္ဌဟန္တိ။

၈၄၃။ အတ္ထာတိ ဉာဏေန အရဏီယတော အတ္ထာတိ လဒ္ဓသမညာ အာကာရာ။ အညသစ္စဒဿနဝသေနာတိ သမုဒယာဒိသစ္စန္တရဒဿနဝသေန။ အာဝိဘာဝတောတိ ပကာသဘာဝတော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယေ အာကာရာ ဒုက္ခာဒီသု သဘာဝဝသေန၊ သစ္စန္တရဒဿနဝသေန စ အာဝိဘဝန္တိ၊ တေ ပီဠနာဒယော စတ္တာရောယေဝါတိ သောဠသေဝ ဝုတ္တာ၊ န အညေတိ။ အယမတ္ထော ဣဓာဓိပ္ပေတောတိ ကထမိဒံ ဝိညာယတီတိ အာဟ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဒုက္ခေ ဉာဏ’’န္တိအာဒိ။ တေနေတံ ဒဿေတိ – ယသ္မာ ပါဠိယံ ဝိသုံ ဝိသုံ အာရမ္မဏကရဏဝသေနပိ သစ္စဉာဏံ ဝုတ္တံ ကိစ္စနိဗ္ဗတ္တိဝသေနပိ၊ တသ္မာ ဝိညာယတိ ‘‘သဘာဝတော၊ သစ္စန္တရဒဿနတော စ သစ္စာနံ အာကာရာ အာဝိဘဝန္တီ’’တိ။

ကိစ္စနိဗ္ဗတ္တိဝသေန ဒဿနံ အာဝိဘာဝတော ဒဿနသဒိသန္တိ တံ အနာမသိတွာ ဣတရမေဝ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထာတိ တေသု ဒွီသု ဒဿနေသု။ အာယူဟိတန္တိ ပိဏ္ဍဝသေန နိဗ္ဗတ္တိတံ။ ယဉှိ ကိဉ္စိ ပစ္စယုပ္ပန္နံ နာမ၊ သဗ္ဗံ တံ သမုဒိတမေဝ နိဗ္ဗတ္တတီတိ။ သင်္ခတန္တိ ပစ္စယန္တရေဟိ သမေစ္စ သမ္ဘူယ ကတံ။ ရာသိကတန္တိ ပုဉ္ဇကတံ။ အနေကမေဝ ဟိ ပစ္စယုပ္ပန္နံ ဧကဇ္ဈံ နိဗ္ဗတ္တမာနံ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ ရာသိကတံ ဝိယ ဟောတီတိ။ တသ္မာတိ သမုဒယေန အာယူဟိတတ္တာ။ အဿာတိ ဒုက္ခသစ္စဿ။ ယသ္မိံ သန္တာနေ ဥပ္ပန္နော ၊ တဿ ကိလေသသန္တာပဟရော။ သယမ္ပိ ကိလေသပရိဠာဟာဘာဝတော သုသီတလော။ သန္တာပဋ္ဌော အာဝိဘဝတိ ဥဠာရဒဿနေန တဒညဿ အနုဠာရဘာဝေါ ဝိယာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာယသ္မတော’’တိအာဒိ။ အဝိပရိဏာမဓမ္မဿ နိစ္စသဘာဝဿ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ ပဋိပက္ခတော အာဝိဘဝနာကာရဿ သုခသိဒ္ဓိတော။

နိဒါနဋ္ဌော အာဝိဘဝတိ ဣဒမဿ နိဒဒါတီတိ။ သံယောဂပလိဗောဓဋ္ဌာ ပဋိပက္ခဝသေန အာဝိဘဝနာကာရာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝိသံယောဂဘူတဿာ’’တိအာဒိ။ ကိလေသဒုက္ခေဟိ သံယောဇနဋ္ဌော သံယောဂဋ္ဌော။ သံသာရစာရကေ ပလိဗုဒ္ဓနဋ္ဌော ပလိဗောဓဋ္ဌော။

ကိလေသသင်္ဂဏိကာဒိဝသေန အဝိဝေကဘူတဿ။ ဝိဝေကဋ္ဌော ဥပဓိဝိဝေကတာ။ သဗ္ဗသင်္ခါရဝိဝိတ္တတာ အသင်္ခတဘာဝေါတိ ဧဝံ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတသဘာဝေါပိ အရိယမဂ္ဂေါ သင်္ခတော ဧဝ၊ အယမေဝ စ ဧကော အသင်္ခတောတိ နိရောဓဿ အသင်္ခတဘာဝေါ သုပါကဋော ဟောတိ။ ဒုက္ခံ ဝိသံ မရဏဓမ္မတော တဿ အဂဒဘူတံ အမတံ နိဗ္ဗာနံ။

‘‘မဂ္ဂေါ’’တိ သမ္ဘာဝေတဗ္ဗတံ ပတ္တော သုခုမသန္တဘာဝေန ဥပဋ္ဌိတော နိကန္တိဘူတောပိ နာယံ သမုဒယော ဟေတု နိဗ္ဗာနဿ ပတ္တိယာ။ အယံ အရိယမဂ္ဂေါ ဟေတူတိ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနေ ဝုတ္တနယေန မဂ္ဂဿ ဟေတုဋ္ဌော အာဝိဘဝတိ။ နိရောဓဒဿနေနာတိ အတိဝိယ နိပုဏဿ ပရမဂမ္ဘီရဿ နိရောဓသစ္စဿ ဒဿနေန။ တေနာဟ ‘‘ပရမသုခုမာနီ’’တိအာဒိ။ ဒုက္ခဒဿနေနာတိ အတိဝိယ အာဒီနဝပ္ပတ္တိယာ ဝိပုလတရာဒီနဝဿ ဒုက္ခသစ္စဿ ဒဿနေန။ တပ္ပဋိပက္ခတော အာဓိပတေယျဋ္ဌော။ တေနာဟ ‘‘အနေကရောဂါတုရ…ပေ… ဥဠာရဘာဝေါ ဝိယာ’’တိ။ ဧဝမေတေ ယထာရဟံ အနွယတော၊ ဗျတိရေကတော စ သစ္စေသု အာဝိဘဝနာကာရာ ဝိဘာဝိတာ။

ဧကေကဿာတိ ဧကေကဿ အတ္ထဿ၊ ပီဠနာယူဟနနိဿရဏနိယျာနဋ္ဌေ သန္ဓာယာဟ။ တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏန္တိ သင်္ခတာဒိအတ္ထေ။ ယေ ပန ဝါဒိနော။ နာနာဘိသမယန္တိ နာနာဉာဏေန အဘိသမယံ၊ စတုန္နံ သစ္စာနံ နာနာက္ခဏေ နာနာဉာဏေန ပဋိဝိဇ္ဈနန္တိ အတ္ထော။ ယဒိ ဟိ မဂ္ဂဉာဏဿ စတူသု သစ္စေသု နာနာဘိသမယော သိယာ၊ ဒုက္ခဒဿနာဒီဟိ ပဌမမဂ္ဂါဒီဟိ ပဟာတဗ္ဗာနံ သံယောဇနတ္တယာဒီနံ ဧကဒေသပ္ပဟာနံ အာပဇ္ဇတိ။ တထာ စ သတိ ဧကဒေသသောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌတာဒိပ္ပသင်္ဂေါ။ တံတံဒဿနာနန္တရဉ္စ တံတံဖလေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ တံတံပဟေယျကိလေသပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဘူတာနံ ဖလာနံ မဂ္ဂါနံ ဝိယ စတုက္ကတာ သိယာ။ တထာ စ သတိ ဧကဒေသသောတာပန္နတာဒိပ္ပသင်္ဂေါ။ ကိဉ္စ ဘိယျော – ယဒိ မဂ္ဂဉာဏဿ နာနာဘိသမယော သိယာ၊ အညေန ဉာဏေန ဒုက္ခံ ပဿတိ။ အညေန သမုဒယံ၊ အညေန နိရောဓံ၊ အညေန မဂ္ဂံ၊ ဧဝံ သတိ မဂ္ဂကိစ္စံ အပရိပုဏ္ဏမေဝ သိယာ။ မဂ္ဂဒဿနေန ဟိ ဒွယဂတိ၊ တေနေဝ ဝါ တဿ ဒဿနံ၊ အညေန ဝါတိ။ တတ္ထ ပဌမော တာဝ ပက္ခော န ယုဇ္ဇတိ အတ္တနိ ပဝတ္တိယာ အသမ္ဘဝတော။ န ဟိ တေနေဝ အင်္ဂုလဂ္ဂေန တမေဝ ပရာမသိတုံ သက္ကာ။ အထ အညေန အနဝဋ္ဌာနပ္ပသင်္ဂေါ ‘‘ယေန မဂ္ဂံ ပဿတိ၊ သောပိ မဂ္ဂေါ။ တမ္ပိ ယေန ပဿတိ၊ သောပိ မဂ္ဂေါ’’တိ။ တသ္မာ ဧကာဘိသမယတော ယထာဝုတ္တော အသမ္မောဟပဋိဝေဓောဝ ယုတ္တော။ အပိစ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗံ၊ သမုစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗဉ္စ သစ္စဒွယံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တမာနဿ မဂ္ဂဉာဏဿ ပရိစ္ဆိန္ဒနသမုစ္ဆိန္ဒနာနိ န သမ္ဘဝန္တိ တတော အနိဿရဏတော။ န ဟိ ဒုက္ခပရိညာသမုဒယပ္ပဟာနာနိ ဒုက္ခသမုဒယသစ္စာရမ္မဏေန ဉာဏေန ကာတုံ သက္ကုဏေယျာနိ။ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏေန ပန တတ္ထ၊ ဣတရဒွယေ စ သမ္မောဟံ ဝိဒ္ဓံသေန္တေန သက္ကာ ကာတုန္တိ ဧကာဘိသမယော ဧဝ ယုတ္တော။ အယံ ပန အတ္ထော ပါဠိယံ အာဂတော ဧဝါတိ ‘‘တေသံ ဥတ္တရံ အဘိဓမ္မေ ကထာဝတ္ထုသ္မိံ ဝုတ္တမေဝါ’’တိ။

ပရိညာဒိပ္ပဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ

၈၄၅။ အဘိညာပညာတိအာဒီနံ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။ အပိစ သုတမယာယ၊ စိန္တာမယာယ၊ ဧကစ္စဘာဝနာမယာယ စ အဘိဝိသိဋ္ဌာယ ပညာယ ဉာတာ အဘိညာတာ။ အာဝေဏိကာ ဘူမိ ပရိညန္တရာနံ အဝိသယဘာဝတော။ န ဟိ နာမရူပပရိစ္ဆေဒပစ္စယပရိဂ္ဂဟဏဝသေန တီရဏပရိညာဒီနံ ပဝတ္တိ အတ္ထိ။

၈၄၆။ အနုလောမဉာဏမ္ပိ အနိစ္စာဒိဝသေနေဝ သင်္ခါရေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တတိ၊ ပဂေဝ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာဒယောတိ အာဟ ‘‘ယာဝ အနုလောမာ အာဝေဏိကာ ဘူမီ’’တိ။ ကာမဉ္စေတ္ထ တီရဏပရိညာဘူမိယံ ဉာတပ္ပဟာနပရိညာယောပိ လဒ္ဓါဝသရာ၊ တတ္ထ ပန ယထာ တီရဏပရိညာ သာတိသယံ ကိစ္စကာရီ၊ န တထာ ဣတရာတိ အာဝေဏိကဂ္ဂဟဏံ။

၈၄၇။ နိပ္ပရိယာယေန ပဟာနပရိညာ နာမ မဂ္ဂဉာဏန္တိ ‘‘ယာဝ မဂ္ဂဉာဏာ ဘူမီ’’တိ ဝုတ္တံ ။ အယံ ဣဓ အဓိပ္ပေတာတိ ဣဓ အဘိသမယကာလေ ကိစ္စဝိစာရေ အယံ ပဟာနပရိညာ အဓိပ္ပေတာ တဒတ္ထတ္တာ သေသပရိညာနံ။ တေနာဟ ‘‘ယသ္မာ ဝါ’’တိအာဒိ။

တဒတ္ထာယေဝါတိ ပဟာနပရိညတ္ထာ ဧဝ။ အထ ဝါ တဒတ္ထာယေဝါတိ ပဟာနတ္ထာ ဧဝ။ အထ ဝါ တဒတ္ထာယေဝါတိ မဂ္ဂတ္ထာ ဧဝ။ ဉာတတီရဏပရိညာ ဟိ ယာဝဒေဝ မဂ္ဂါဓိဂမတ္ထာယ ပဝတ္တာ။ နိယမတော ဉာတာ စေဝ တီရိတာ စ ဟောန္တိ ဉာတတီရိတဘာဝေဟိ ဝိနာ ပဟာနာဘာဝတော၊ ပဟာနသိဒ္ဓိယဉ္စ ဉာတတီရိတဘာဝသိဒ္ဓိတော။ မဂ္ဂဉာဏဉှိ ဒုက္ခေ ပရိညာဘိသမယဝသေန ပဝတ္တမာနံ တဿ သဘာဝလက္ခဏံ ဝိယ သာမညလက္ခဏမ္ပိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဝုစ္စတိ တပ္ပဋိစ္ဆာဒကသမ္မောဟဝိဒ္ဓံသနတော။ တေနာဟ ‘‘ပရိညတ္တယမ္ပိ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။

၈၄၈။ ပရိညာ ဝိယာတိ တိဝိဓတာသာမညံ နိဒဿေတိ၊ န ပရိညာပဟာတဗ္ဗတာသာမညံ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနဿ အရိပညာကိစ္စဘာဝတော။ ကာမစ္ဆန္ဒာဒယော ယထာ န စိတ္တံ ပရိယုဋ္ဌာယ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဧဝံ ပရိယုဋ္ဌာနဿ နိသေဓနံ အပ္ပဝတ္တိကရဏံ ဝိက္ခမ္ဘနံ၊ ဝိက္ခမ္ဘနမေဝ ပဟာနံ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ။ ပါကဋတ္တာတိ ‘‘အယံ အဗျာပန္နစိတ္တော ဝိဂတထိနမိဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၄။၁၉၈) ပရေသမ္ပိ ပါကဋတ္တာ။ ‘‘န သဟသာ စိတ္တံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တီ’’တိ ဣဒံ ပဋိလဒ္ဓမတ္တဿ ဈာနဿ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ သုဘာဝိတေ ပန ပဂုဏဇ္ဈာနေ ယာဝ စရိမကစိတ္တမ္ပိ န အဇ္ဈောတ္ထရန္တေဝ။ အထ ဝါ ဈာနဿ ပုဗ္ဗဘာဂေပီတိ ဈာနာဓိဂမတ္ထာယ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပတ္တိယာ။ ပစ္ဆာဘာဂေပီတိ ဈာနံ လဘိတွာ အညကိစ္စပ္ပသုတဿပိ။ ဝိတက္ကာဒယောတိ ဝိတက္ကဝိစာရပီတိသုခရူပသညာဒယော။ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနံ ပဋိပက္ခာ ဒုတိယာဒီသု အပ္ပိတေသုယေဝ ဝိက္ခမ္ဘန္တိ၊ တတော တတော ဝုဋ္ဌိတမတ္တဿ ပန ပဝတ္တန္တိ ပရိတ္တစိတ္တဝသေနေဝ ဝုဋ္ဌဟနတော။

၈၄၉။ ‘‘ပဒီပေန အန္ဓကာရဿ ဝိယာ’’တိ ဣဒံ ပဋိပက္ခေန ပဟီနဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ပဋိပက္ခော ဟိ ပဒီပေါ အန္ဓကာရဿ၊ ဃဋပ္ပဟာရော ပန သေဝါလဿ န ပဋိပက္ခော၊ ကေဝလံ ပဝတ္တိနိဝါရဏမတ္တမေဝ ကရောတီတိ။ တေန အသတိပိ ဥဇုဝိပစ္စနီကတာယ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနံ ဝိတက္ကာဒီနံ ဝိက္ခမ္ဘနဿ တံ နိဒဿနံ သုဋ္ဌုတရံ ယုဇ္ဇတိ။ ‘‘ဝိပဿနာယ အဝယဝဘူတေနာ’’တိ ဣဒံ ဣဓာဓိကတတဒင်္ဂပ္ပဟာနဿ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ သီလဝိသောဓနာဒိနာပိ ဟိ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ ဟောတိယေဝါတိ။ ဉာဏင်္ဂေနာတိ ဉာဏသင်္ခါတေန ကာရဏေန။ တဒင်္ဂေန တဒင်္ဂဿ ပဟာနံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ။ သတိ ဝိဇ္ဇမာနေ ခန္ဓပဉ္စကသင်္ခါတေ ကာယေ၊ သယံ ဝါ တတ္ထ သတိ ဒိဋ္ဌိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ၊ ‘‘ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၃။၈၁၊ ၄။၃၄၅) နယေန ဝုတ္တာ အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ။ သောဠသဝတ္ထုကာ၊ အဋ္ဌဝတ္ထုကာ စ ကင်္ခါဝ မလံ ကင်္ခါမလံ။ သမူဟဂါဟဿာတိ ‘‘အတ္တာ အတ္တနိယ’’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တသမူဟဂဟဏဿ ပဟာနံ ကလာပသမ္မသနေန ဧကာဒသသု ဩကာသေသု ပက္ခိပိတွာ ဝိကိရဏဝသေန ခန္ဓာနံ ဒဿနတော။ အဿာဒသညာယာတိ ပဉ္စက္ခန္ဓေ အဿာဒနဝသေန ပဝတ္တမိစ္ဆာသညာယ။ အပ္ပဋိသင်္ခါနဿာတိ ပဋိသင်္ခါနပဋိပက္ခဿ မောဟဿ။ အနုပေက္ခနဿာတိ အပေက္ခာယ။ သင်္ခါရေသု နိစ္စာဒိဂါဟော သစ္စပဋိလောမဂါဟော မဂ္ဂသစ္စာဓိဂမဿ ဝိလောမနတော။ သာဒီနဝေသု အနာဒီနဝသညိတာ၊ အနာဒီနဝေ စ သာဒီနဝသညိတာ သစ္စပဋိလောမဂါဟောတိ စ ဝဒန္တိ။

ဧဝံ ဝိသုဒ္ဓိက္ကမေန တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဋ္ဌာရသမဟာဝိပဿနာဝသေနပိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယံ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယံ ဝါ ပန ပဟာနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၈၅၀။ ဝုတ္တမေဝ ‘‘သဗ္ဗံ သင်္ခါရဂတံ အနိစ္စတော အနုပဿတီ’’တိအာဒိနာ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၇၄၂)။

သန္တတိသမူဟကိစ္စာရမ္မဏာနံ ဝသေန ဃနဂ္ဂဟဏံ ဃနသညာ၊ တဿာ ဃနသညာယ။

နိရောဓေ အဓိမုတ္တတာ၊ တာယာတိ တိယဒ္ဓဂတာနံ သင်္ခါရာနံ နိရောဓမေဝ ဒိသွာ တတ္ထ အဓိမုစ္စနဝသေန ပဝတ္တပညာ၊ တာယ။ အာယူဟနဿာတိ အဘိသင်္ခရဏဿ။

တံ တံ ပရိစ္ဆေဒန္တိ အာဒါနနိက္ခေပါဒိကံ တံ တံ ပရိစ္ဆေဒံ။ အညထာပဝတ္တိဒဿနန္တိ ဝုတ္တပရိစ္ဆေဒတော ပုဗ္ဗေ၊ ပစ္ဆာ စ အညာကာရပ္ပဝတ္တိယာ ဒဿနံ၊ အဝတ္ထာဝိသေသပ္ပဝတ္တိဒဿနံ ဝါ။ ဓုဝသညာယာတိ ထိရဘာဝဂ္ဂဟဏဿ။

သာရာဒါနာဘိနိဝေသဿာတိ အသာရေသု သာရဂဟဏာဘိနိဝေသဿ။

သံသယမိစ္ဆာဉာဏာနံ ဝသေန သမ္မုယှနံ သမ္မောဟော၊ သော ဧဝ အဘိနိဝေသောတိ သမ္မောဟာဘိနိဝေသော။ သင်္ခါရေသု လေဏတာဏဘာဝဂ္ဂဟဏံ အာလယာဘိနိဝေသော၊ အတ္ထတော ဘဝနိကန္တိ။

ယထာ စိတ္တံ သင်္ခါရေ မုဉ္စိတွာ ဝိဝဋ္ဋံ နိဗ္ဗာနံ ပက္ခန္ဒတိ၊ တထာ ပဝတ္တနတော သင်္ခါရုပေက္ခာ စ အနုလောမဉ္စ ‘‘ဝိဝဋ္ဋာနုပဿနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ နိဝိဋ္ဌဘာဝေန ဩဂါဠှဘာဝေန ပဝတ္တသံယောဇနာဒိကိလေသာ ဧဝ ကိလေသာဘိနိဝေသော။ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သမာဓိန္တိ ဝိပဿနာသမာဓိမာဟ။

၈၅၁။ အသနိဝိစက္ကံ အသနိမဏ္ဍလံ။ ဧဝံ ပဟာနန္တိ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာပါဒနမာဟ။ ကမ္မကိလေသာနံ၊ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝါ သင်္ခါရာနံ ခယံ နိရောဓံ ဂစ္ဆတီတိ ခယဂါမီ၊ အရိယမဂ္ဂေါ။ လောကုတ္တရဂ္ဂဟဏေနေဝ သိဒ္ဓေပိ ခယဂါမိဂ္ဂဟဏံ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထံ။ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနမေဝါတိ အဝဓာရဏံ နိပ္ပရိယာယတံ ဥပါဒါယ။ တဒတ္ထာနေဝါတိ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနတ္ထာနေဝ။ တေန ဝိက္ခမ္ဘနတဒင်္ဂပ္ပဟာနာနံ မဂ္ဂသမ္ဘာရတမာဟ တေဟိ ဝိနာ အသိဇ္ဈနတော။ အထ ဝါ တဒတ္ထာနေဝါတိ မဂ္ဂတ္ထာနေဝ။ တေန တဒတ္ထတာယ တေသံ တံကိစ္စတံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ။ တမေဝတ္ထံ ဥပမာယ ဒဿေတုံ ‘‘ပဋိရာဇာနံ ဝဓိတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယမ္ပိ တတော ပုဗ္ဗေ ကတန္တိ ယံ တတောရဇ္ဇပ္ပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ ကတံ ပစ္စန္တသာဓနဒုဂ္ဂဝိဒ္ဓံသနာဒိ။ ယထာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ရညာ ကတန္တိယေဝ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ လောကိယဉာဏေန သာဓိတာနိပိ ဝိက္ခမ္ဘနတဒင်္ဂပ္ပဟာနာနိ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနဝသေန ပဝတ္တဿ မဂ္ဂဿ ကိစ္စဘာဝေန ဝုစ္စန္တိ၊ တဒတ္ထတာယ၊ တေသံ တံသန္တတိပတိတတာယ စ မဂ္ဂဿာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၈၅၂။ လောကိယဿ၊ လောကိယာ ဝါ သစ္ဆိကိရိယာ လောကိယသစ္ဆိကိရိယာ။ ဧဝံ လောကုတ္တရသစ္ဆိကိရိယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ လာဘီမှီတိ လာဘီ အမှိ။ တထာ ဝသီမှီတိ ဧတ္ထာပိ။ ပစ္စက္ခတော ဉာဏဖဿေနာတိ ပစ္စက္ခတော အာရမ္မဏကရဏသင်္ခါတေန ဉာဏဖဿနေန။ ‘‘ပစ္စက္ခတော’’တိ စ ဣမိနာ အနုမာနတော အာရမ္မဏကရဏံ နိဝတ္တေတိ၊ ‘‘ဤဒိသမိဒ’’န္တိ ပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ပစ္စက္ခတော ဇာနနံ ဟေတ္ထ ‘‘ဉာဏဖဿော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ဖဿိတာတိ ဉာဏေန ဖုဋ္ဌာ။

ဈာနမဂ္ဂဖလာနိ ဝိယ အတ္တနော သန္တာနေ အနုပ္ပာဒေတွာပိ တပ္ပဋိစ္ဆာဒကသမ္မောဟဝိဒ္ဓံသနဝသေန တထာဝိဒ္ဓံသနပဝတ္တဉာဏံ အပရပ္ပစ္စယဉာဏံ။

ပဿန္တော ပစ္စက္ခတော ဇာနန္တော။ အမတောဂဓန္တိ အမတပရိယာပန္နံ၊ အမတသင်္ခါတန္တိ အတ္ထော။

သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ ပဌမံ နိဗ္ဗာနဒဿနတော ဒဿနံ၊ တေန ဒဿနေန သစ္ဆိကိရိယာ ဒဿနသစ္ဆိကိရိယာ။ ကိဉ္စာပိ ဂေါတြဘုဉာဏံ တတော ပဌမတရံ နိဗ္ဗာနံ ပဿတိ၊ အာလမ္ဗနကရဏတော ဒိသွာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စာကရဏတော ပန န ဒဿနန္တိ ဝုစ္စတိ။ သာ ဒုဝိဓာပီတိ သာ ဒဿနဘာဝနာဝသေန ဒုဝိဓာပိ သစ္ဆိကိရိယာ။ ဒဿနဘာဝနာဝသေနာတိ ဒဿနမဂ္ဂဘာဝနာမဂ္ဂဝသေန။ တေန အမဂ္ဂဝသေန ပဝတ္တနိဗ္ဗာနဿ ပစ္စဝေက္ခဏသစ္ဆိကိရိယံ နိဝတ္တေတိ။ နိဗ္ဗာနဿာတိ ပန ဣမိနာ မဂ္ဂဖလေသု ပစ္စဝေက္ခဏသစ္ဆိကိရိယံ။ ဣမဿ ဉာဏဿာတိ ဣမဿ ယထာဓိဂတဿ လောကုတ္တရဉာဏဿ။

၈၅၃။ အဘိမတာတိ အဓိပ္ပေတာ။ ဘာဝနာ နာမ ဥပ္ပာဒနာ၊ သန္တာနပရိဘာဝနာ စာတိ တဒုဘယံ ဒဿေန္တော ‘‘လောကိယာန’’န္တိအာဒိမာဟ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ လောကိယာ ကုသလာဒယော ဥပ္ပာဒိတာ၊ ဝဍ္ဎိတာ စ၊ တဒဂ္ဂေနဿ သီလဘာဝနာ၊ ကာယဘာဝနာ၊ စိတ္တဘာဝနာ၊ ပညာဘာဝနာ စ လောကိယာ နိပ္ဖာဒိတာ ဟောတိ၊ တာယ စ သန္တာနောပိ ပရိဘာဝိတောတိ။ တာသု လောကိယလောကုတ္တရဘာဝနာသု ဣဓ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိကထာယံ လောကုတ္တရဘာဝနာ အဓိပ္ပေတာ၊ န ဣတရာ တဿာ သမ္ဘာရဘာဝတော။ စတုဗ္ဗိဓမ္ပေတံ ဉာဏန္တိ ဧတံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ အရိယမဂ္ဂဉာဏံ လောကုတ္တရာနိ သမ္မာဝါစာဒိဘေဒါနိ သီလာဒီနိ ဥပ္ပာဒေတိ။ ကထံ? သဟဇာတာဒိပစ္စယတာယ။ သီလာဒီနီတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန သမာဓိဿ ဂဟဏံ၊ န ပညာယ။ န ဟိ တဒေဝ တံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ မဂ္ဂစိတ္တုပ္ပာဒေါ ပန ဥပ္ပာဒေတိ။ တဒန္တောဂဓဘာဝါ သမ္မာသင်္ကပ္ပော။ သော ဟိ ပဉ္စက္ခန္ဓသင်္ဂဟိတောတိ ဝဒန္တိ။ သီလာဒီနီတိ ဝါ ဖလသီလာဒီနမ္ပိ ဂဟဏန္တိ ပညာယပိ ဂဟဏံ ယုဇ္ဇတိယေဝ။ သဟဇာတပစ္စယာဒိတာယာတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန အနန္တရပစ္စယာဒိတာယပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေဟိ စ သန္တာနံ ဝါသေတီတိ တေဟိ သမုစ္ဆိန္ဒနပဋိပဿမ္ဘနဝသေန ပဝတ္တေဟိ လောကုတ္တရေဟိ သီလာဒီဟိ အရိယပုဂ္ဂလော အတ္တနော သန္တာနံ ပရိဘာဝေတိ။ ယံ နိဿာယ ပရာဝုတ္တီတိ ဝဒန္တိ။ ယထာ ပရိညတ္တယမ္ပိ ပဟာနတ္တယမ္ပိ မဂ္ဂဉာဏဿ ကိစ္စန္တိ ဝုတ္တံ ပရိယာယေန၊ န ဧဝမိဓ။ ဣဓ ပန လောကုတ္တရဘာဝနာဝ အဿ မဂ္ဂဉာဏဿ ကိစ္စံ။ န ဟေတ္ထ ဘာဝနာယ ပရိယာယော လဗ္ဘတီတိ အဝဓာရဏံ။ တေန လောကိယဘာဝနံ နိဝတ္တေတိ။

ဧဝံ သရူပေနေဝ အာဂတာယာတိ ‘‘စိတ္တံ ဘာဝယ’’န္တိ သမာဓိ ဝိယ စိတ္တသီသေန အနာဂန္တွာ ‘‘ပညံ ဘာဝယ’’န္တိ ဧဝံ သရူပေနေဝ အာဂတာယ ပညာယ။ ယံ ဝုတ္တံ ဥဒ္ဒေသဝသေန။ ဧတ္တာဝတာ တံ ဝိတ္ထာရိတံ ဟောတိ။ အယဉ္စ ပဉှော ဝိဿဇ္ဇိတော ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ ဗာဝီသတိမပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ။