📜

၁၄။ ခန္ဓနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

ပညာကထာဝဏ္ဏနာ

၄၂၁။ သဗ္ဗာကာရေနာတိ ဥပစာရာကာရော၊ အပ္ပနာကာရော၊ ဝသီဘာဝါကာရော၊ ဝိတက္ကာဒိသမတိက္ကမာကာရော၊ ရူပါဒီဟိ ဝိရဇ္ဇနာကာရော၊ စုဒ္ဒသဓာ စိတ္တဿ ပရိဒမနာကာရော၊ ပဉ္စဝိဓအာနိသံသာဓိဂမာကာရောတိ ဧဝမာဒိနာ သဗ္ဗေန ဘာဝနာကာရေန။

တဒနန္တရာတိ ‘‘စိတ္တံ ပည’’န္တိ ဧဝံ ဒေသနာက္ကမေန၊ ပဋိပတ္တိက္ကမေန စ တဿ သမာဓိဿ အနန္တရာ။ ပညာ ဘာဝေတဗ္ဗာ သမာဓိဘာဝနာယ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ပညဉ္စ ဘာဝယ’’န္တိ ဧဝံ အတိသင်္ခေပဒေသိတတ္တာ၊ ဂါထာဝဏ္ဏနာယံ ဝါ ‘‘သမာဓိသိလာယံ သုနိသိတံ ဝိပဿနာပညာသတ္ထ’’န္တိ ဧဝံ အတိဝိယ သင်္ခေပေန ဘာသိတတ္တာ အယံ သာ ပညာတိ သဘာဝတော ဝိညာတုမ္ပိ တာဝ န သုကရာ။ ဘာဝနာဝိဓာနဿ ပန အဒဿိတတ္တာ ပဂေဝ ဘာဝေတုံ န သုကရာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုစ္ဆနဋ္ဌေန ပဉှာ၊ ကမ္မံ ကိရိယာ ကရဏံ၊ ပဉှာဝ ကမ္မံ ပဉှာကမ္မံ၊ ပုစ္ဆနပယောဂေါတိ အတ္ထော။

ကာ ပညာတိ သရူပပုစ္ဆာ။ ကေနဋ္ဌေန ပညာတိ ကေန အတ္ထေန ပညာတိ ဝုစ္စတိ၊ ‘‘ပညာ’’တိ ပဒံ ကံ အဘိဓေယျတ္ထံ နိဿာယ ပဝတ္တန္တိ အတ္ထော။ သာ ပနာယံ ပညာ သဘာဝတော၊ ကိစ္စတော၊ ဥပဋ္ဌာနာကာရတော၊ အာသန္နကာရဏတော စ ကထံ ဇာနိတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘ကာနဿာ လက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနာနီ’’တိ။ ကတိဝိဓာတိ ပဘေဒပုစ္ဆာ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ သံကိလေသဝေါဒါနပုစ္ဆာ န ဂဟိတာတိ? ဝုစ္စတေ – လောကုတ္တရာယ တာဝ ပညာယ နတ္ထေဝ သံကိလေသော။ အသတိ စ တသ္မိံ ကုတော ဝေါဒါနပုစ္ဆာတိ တဒုဘယံ န ဂဟိတံ။ လောကိယာယ ပန တာနိ ဘာဝနာဝိဓာနေ ဧဝ အန္တောဂဓာနီတိ ကတွာ ဝိသုံ န ဂဟိတာနိ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိအန္တောဂဓတ္တာ ၊ သမာဓိဘာဝနာယံ ဝါ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ န ဂဟိတာနိ။ ပဋိပတ္တိ နာမ ဒိဋ္ဌာနိသံသေ ဧဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပညာဘာဝနာယ ကော အာနိသံသော’’တိ။

၄၂၂။ တတြာတိ တသ္မိံ၊ တဿ ဝါ ပဉှာကမ္မဿ။ ဝိဿဇ္ဇနန္တိ ဝိဝရဏံ။ ပုစ္ဆိတော ဟိ အတ္ထော အဝိဘာဝိတတ္တာ နိဂူဠှော မုဋ္ဌိယံ ကတော ဝိယ တိဋ္ဌတိ၊ တဿ ဝိဝရဏံ ဝိဿဇ္ဇနံ ဝိဘူတဘာဝကရဏတော။ ကာ ပညာတိ ကာမဉ္စာယံ သရူပပုစ္ဆာ၊ ဝိဘာဂဝန္တာနံ ပန သဘာဝဝိဘာဝနံ ဝိဘာဂဒဿနမုခေနေဝ ဟောတီတိ ဝိဘာဂေါ တာဝ အနဝသေသတော ဒဿေတဗ္ဗော။ တံဒဿနေန စ အယမာဒီနဝေါတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပညာ ဗဟုဝိဓာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဗဟုဝိဓာတိ ကုသလာဒိဝသေန အနေကဝိဓာ။ နာနပ္ပကာရာတိ အတ္ထဇာပိကာဒိဘေဒေန၊ သုတမယဉာဏာဒိဘေဒေန စ နာနာဝိဓာ။ တံ သဗ္ဗန္တိ တံ အနဝသေသံ ပညာဝိဘာဂံ။ န သာဓေယျာတိ ဝိပဿနာဘာဝနာယ သဒ္ဓိံ မဂ္ဂဘာဝနာ ဣဓ အဓိပ္ပေတတ္ထော။ တာယ ဟိ တဏှာဇဋာဝိဇဋနံ၊ တဉ္စ န သာဓေယျ။ အနဝသေသတော ဟိ ပညာပဘေဒေ ဝိဿဇ္ဇိယမာနေ ‘‘ဧကဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထူ’’တိအာဒိကော (ဝိဘ။ ၇၅၁) သဗ္ဗော ဉာဏဝတ္ထု ဝိဘင်္ဂေ၊ သုတ္တန္တေသု စ တတ္ထ တတ္ထ အာဂတော ပညာပဘေဒေါ။ သကလောပိ ဝါ အဘိဓမ္မနယော အာဟရိတွာ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗော ဘဝေယျ၊ တထာ စ သတိ ယွာယံ ဣဓ ပညာဘာဝနာဝိဓိ အဓိပ္ပေတော၊ တဿ ဝိဿဇ္ဇနာယ ဩကာသောဝ န ဘဝေယျ။ ကိဉ္စ ယွာယံ ဌာနာဌာနကမ္မန္တရဝိပါကန္တရာဒိဝိသယေ ပညာယ ပဝတ္တိဘေဒေါ၊ သောပိ ယထာရဟံ သဒ္ဓိံ ဖလာဖလဘေဒေန ဝိဘဇိတွာ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗော သိယာ။ သော စ ပန ဝိဿဇ္ဇိယမာနော အညဒတ္ထု ဝိက္ခေပါယ သံဝတ္တေယျ၊ ယထာ တံ အဝိသယေ။ တေနာဟ ‘‘ဥတ္တရိ စ ဝိက္ခေပါယ သံဝတ္တေယျာ’’တိ။ ကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တံ ဝိပဿနာဉာဏန္တိ ဧတ္ထ ကုသလ-ဂ္ဂဟဏေန ဒုဝိဓမ္ပိ အဗျာကတံ နိဝတ္တေတိ၊ တထာ ‘‘အတ္ထိ သံကိလိဋ္ဌပညာ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တံ မိစ္ဆာဝါဒံ ပဋိသေဓေတိ။ ဝိပဿနာဉာဏ-ဂ္ဂဟဏေန သေသကုသလပညာ။

၄၂၃။ သဉ္ဇာနနဝိဇာနနာကာရဝိသိဋ္ဌန္တိ သဉ္ဇာနနာကာရဝိဇာနနာကာရေဟိ သာတိသယံ။ ယတော နာနပ္ပကာရတော ဇာနနံ ဇာနနဘာဝေါ ဝိသယဂ္ဂဟဏာကာရော။ သော ဟိ နေသံ သမာနော၊ န သဉ္ဇာနနာဒိအာကာရော။ ပီတကန္တီတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ တေန ‘‘လောဟိတကံ ဩဒါတံ ဒီဃံ ရဿ’’န္တိအာဒိကေ သညာယ ဂဟေတဗ္ဗာကာရေ သင်္ဂဏှာတိ။ သဉ္ဇာနနမတ္တမေဝါတိ ဧတ္ထ သဉ္ဇာနနံ နာမ ‘‘နီလံ ပီတ’’န္တိအာဒိကံ အာရမ္မဏေ ဝိဇ္ဇမာနံ ဝါ အဝိဇ္ဇမာနံ ဝါ သညာနိမိတ္တံ ကတွာ ဇာနနံ။ တထာ ဟေသာ ပုန သဉ္ဇာနနပစ္စယနိမိတ္တကရဏရသာ။ မတ္တ-သဒ္ဒေန ဝိသေသနိဝတ္တိအတ္ထေန ဝိဇာနနပဇာနနာကာရေ နိဝတ္တေတိ၊ ဧဝ-သဒ္ဒေန ကဒါစိပိ ဣမိဿာ တေ ဝိသေသာ နတ္ထေဝါတိ အဝဓာရေတိ။ တေနာဟ ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိ ။ တတ္ထ ဝိညာဏကိစ္စမ္ပိ ကာတုံ အသက္ကောန္တီ သညာ ကုတော ပညာကိစ္စံ ကရေယျာတိ ‘‘လက္ခဏပဋိဝေဓံ ပါပေတုံ န သက္ကောတိ’’စ္စေဝ ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ‘‘မဂ္ဂပါတုဘာဝ’’န္တိ။ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တမာနံ ဝိညာဏံ န တတ္ထ သညာ ဝိယ နီလပီတာဒိကဿ သဉ္ဇာနနဝသေနေဝ ပဝတ္တတိ၊ အထ ခေါ တတ္ထ အညဉ္စ ဝိသေသံ ဇာနန္တမေဝ ပဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘ဝိညာဏ’’န္တိအာဒိ။ ကထံ ပန ဝိညာဏံ လက္ခဏပဋိဝေဓံ ပါပေတီတိ? ပညာယ ဒဿိတမဂ္ဂေန။ လက္ခဏာရမ္မဏိကဝိပဿနာယ ဟိ အနေကဝါရံ လက္ခဏာနိ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ပဝတ္တမာနာယ ပဂုဏဘာဝတော ပရိစယဝသေန ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေနပိ ဝိပဿနာ သမ္ဘဝတိ၊ ယထာ တံ ပဂုဏဿ ဂန္ထဿ သဇ္ဈာယနေ ဉာယာဂတာပိ ဝါရာ န ဝိညာယန္တိ။ လက္ခဏပဋိဝေဓန္တိ စ လက္ခဏာနံ အာရမ္မဏကရဏမတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပဋိဝိဇ္ဈနံ။ ဥဿက္ကိတွာတိ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏပဋိပါဋိယာ အာယူဟိတွာ။ မဂ္ဂပါတုဘာဝံ ပါပေတုံ န သက္ကောတိ အသမ္ဗောဓသဘာဝတ္တာ။ ဝုတ္တနယဝသေနာတိ ဝိညာဏေ ဝုတ္တနယဝသေန အာရမ္မဏဉ္စ ဇာနာတိ၊ လက္ခဏပဋိဝေဓဉ္စ ပါပေတိ။ အတ္တနော ပန အနညသာဓာရဏေန အာနုဘာဝေန ဥဿက္ကိတွာ မဂ္ဂပါတုဘာဝဉ္စ ပါပေတိ။

ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ဥပမာယ ပတိဋ္ဌာပေတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဇာတဗုဒ္ဓီတိ အသဉ္ဇာတဗျဝဟာရဗုဒ္ဓိ။ ဥပဘောဂပရိဘောဂန္တိ ဥပဘောဂပရိဘောဂါရဟံ၊ ဥပဘောဂပရိဘောဂဝတ္ထူနံ ပဋိလာဘယောဂျန္တိ အတ္ထော။ ဆေကောတိ မဟာသာရော။ ကူဋောတိ ကဟာပဏပတိရူပကော တမ္ဗကံသာဒိမယော။ အဒ္ဓသာရောတိ ဥပဍ္ဎဂ္ဃနကော။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ တေန ပါဒသာရ သမသာရပရောပါဒသာရာဒီနံ သင်္ဂဟော။ တေ ပကာရေတိ ဣန္ဒဇာလာဇာတိပုပ္ဖာဒိပ္ပကာရေ စေဝ ဆေကာဒိပ္ပကာရေ စ။

သညာ ဟီတိအာဒိ ဥပမာသံသန္ဒနံ။ သညာ ဝိဘာဂံ အကတွာ ပိဏ္ဍဝသေနေဝ အာရမ္မဏဿ ဂဟဏတော ဒါရကဿ ကဟာပဏဒဿနသဒိသီ ဝုတ္တာ။ တထာ ဟိ သာ ‘‘ယထာဥပဋ္ဌိတဝိသယပဒဋ္ဌာနာ’’ ဝုစ္စတိ။ ဝိညာဏံ အာရမ္မဏေ ဧကစ္စဝိသေသဂဟဏသမတ္ထတာယ ဂါမိကပုရိသဿ ကဟာပဏဒဿနသဒိသံ ဝုတ္တံ။ ပညာ အာရမ္မဏေ အနဝသေသဝိသေသာဝဗောဓတော ဟေရညိကဿ ကဟာပဏဒဿနသဒိသီ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘နာနပ္ပကာရတောဇာနန’’န္တိ ဣမိနာ ဉေယျဓမ္မာ ပစ္စေကံ နာနပ္ပကာရာတိ တေသံ ယာထာဝတော အဝဗောဓော ပညာတိ ဒဿေတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ သဗ္ဗာကာရေန ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏမုခေ အာပါထမာဂစ္ဆန္တီ’’တိ (မဟာနိ။ ၁၅၆၊ စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၅)။

ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ စိတ္တုပ္ပာဒေ။ န တတ္ထ ဧကံသေန ဟောတီတိ တသ္မိံ စိတ္တုပ္ပာဒေ ပညာ ဧကန္တေန န ဟောတိ။ န ဟိ ဒုဟေတုကအဟေတုကစိတ္တုပ္ပာဒေသု ပညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အဝိနိဗ္ဘုတ္တာတိ အဝိယုတ္တာ။ တေဟီတိ သညာဝိညာဏေဟိ။ ယထာ ဟိ သုခံ ပီတိယာ န နိယမတော အဝိယုတ္တံ၊ ဧဝံ သညာဝိညာဏာနိ ပညာယ န နိယမတော အဝိယုတ္တာတိ။ ယထာ ပန ပီတိ သုခေန နိယမတော အဝိယုတ္တာ၊ ဧဝံ ပညာ သညာဝိညာဏေဟိ နိယမတော အဝိယုတ္တာ။ တသ္မာ ဧဝံ အဝိနိဗ္ဘုတ္တေသု ဣမေသု တီသု ဓမ္မေသု တေသံ ဝိနိဗ္ဘောဂေါ ဒုက္ကရောတိ တိဏ္ဏံ ဇနာနံ ကဟာပဏဒဿနံ နိဒဿိတန္တိ။ တေသံ ဒုဝိညေယျနာနတ္တတံယေဝ ဝစနန္တရေနပိ ဒဿေတုံ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ရူပဓမ္မေသုပိ တာဝ နာနာနဒီနံ ဥဒကဿ၊ နာနာတေလဿ ဝါ ဧကသ္မိံ ဘာဇနေ ပက္ခိပိတွာ မထိတဿ ‘‘ဣဒံ အသုကာယ နဒိယာ ဥဒကံ၊ ဣဒံ အသုကတေလ’’န္တိ နိဒ္ဓါရေတွာ သရူပတော ဒဿနံ ဒုက္ကရံ၊ ကိမင်္ဂံ ပန အရူပဓမ္မေသူတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယံ အရူပီနံ စိတ္တစေတသိကာန’’န္တိအာဒိမာဟ။

၄၂၄။ ဓမ္မာနံ သကော ဘာဝေါ၊ သမာနော စ ဘာဝေါ ဓမ္မသဘာဝေါ။ တတ္ထ ပဌမေန ကက္ခဠဖုသနာဒိသလက္ခဏံ ဂဟိတံ၊ ဒုတိယေန အနိစ္စဒုက္ခတာဒိသာမညလက္ခဏံ။ တဒုဘယဿ စ ယာထာဝတော ပဋိဝိဇ္ဈနလက္ခဏာ ပညာတိ အာဟ ‘‘ဓမ္မသဘာဝပဋိဝေဓလက္ခဏာ ပညာ’’တိ။ ဃဋပဋာဒိပဋိစ္ဆာဒကဿ ဗာဟိရန္ဓကာရဿ ဒီပါလောကာဒိ ဝိယ ယထာဝုတ္တဓမ္မသဘာဝပဋိစ္ဆာဒကဿ မောဟန္ဓကာရဿ ဝိဒ္ဓံသနရသာ။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဧဝ ဟိ ပညာလောကော ဟဒယန္ဓကာရံ ဝိဓမေန္တော ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတော ဧဝ ဓမ္မသဘာဝေသု အသမ္မုယှနာကာရေန ပစ္စုပတိဋ္ဌတီတိ အသမ္မောဟပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ ကာရဏဘူတာ ဝါ သယံ ဖလဘူတံ အသမ္မောဟံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတီတိ ဧဝမ္ပိ အသမ္မောဟပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ ဝိပဿနာပညာယ ဣဓ အဓိပ္ပေတတ္တာ ‘‘သမာဓိ တဿာ ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ‘‘သမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ သုတ္တပဒံ နိဗန္ဓနဘာဝေန အာဂတံ (သံ။ နိ။ ၃။၅၊ ၉၉၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၇၁၊ နေတ္တိ။ ၄၀၊ မိ။ ပ။ ၂။၁။၁၄)။

ပညာပဘေဒကထာဝဏ္ဏနာ

၄၂၅။ ဓမ္မသဘာဝပဋိဝေဓော နာမ ပညာယ အာဝေဏိကော သဘာဝေါ၊ န တေနဿာ ကောစိ ဝိဘာဂေါ လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘ဓမ္မသဘာဝပဋိဝေဓလက္ခဏေန တာဝ ဧကဝိဓာ’’တိ။ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကော ဝုစ္စတိ ဝဋ္ဋံ၊ တပ္ပရိယာပန္နတာယ လောကေ နိယုတ္တာ၊ တတ္ထ ဝါ ဝိဒိတာတိ လောကိယာ။ တတ္ထ အပရိယာပန္နတာယ လောကတော ဥတ္တရာ ဥတ္တိဏ္ဏာတိ လောကုတ္တရာ။ လောကုတ္တရာပိ ဟိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ဘာဝေတဗ္ဗာ။ ဝိပဿနာပရိယာယောပိ တဿာ လဗ္ဘတေဝါတိ လောကုတ္တရ-ဂ္ဂဟဏံ န ဝိရုဇ္ဈတိ။ အတ္တာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တေဟိ သဟ အာသဝေဟီတိ သာသဝါ၊ အာရမ္မဏကရဏဝသေနပိ နတ္ထိ ဧတိဿာ အာသဝါတိ အနာသဝါ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အာသဝဝိပ္ပယုတ္တသာသဝဒုကာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နာမရူပဝဝတ္ထာနဝသေနာတိ နာမဝဝတ္ထာနဝသေန၊ ရူပဝဝတ္ထာနဝသေန စ။ ပဌမံ နိဗ္ဗာနဒဿနတော ဒဿနဉ္စ၊ နိဿယဘာဝတော သမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ ဘဝန္တိ ဧတ္ထ၊ သယမ္ပိ ဝါ ဘဝတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ န နိဗ္ဗာနံ ဝိယ အပါတုဘာဝန္တိ ဘူမိ စာတိ ဒဿနဘူမိ၊ ပဌမမဂ္ဂေါ။ သေသမဂ္ဂတ္တယံ ပန ယသ္မာ ပဌမမဂ္ဂေန ဒိဋ္ဌသ္မိံယေဝ ဓမ္မေ ဘာဝနာဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ ကိဉ္စိ ပဿတိ၊ တသ္မာ ဘာဝနာ စ ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန ဘူမိ စာတိ ဘာဝနာဘူမိ။ တတ္ထ ပညာ ဒဿနဘူမိဘာဝနာဘူမိဝသေန ဒုဝိဓာတိ ဝုတ္တာ။ သုတာဒိနိရပေက္ခာယ စိန္တာယ နိဗ္ဗတ္တာ စိန္တာမယာ။ ဧဝံ သုတမယာ၊ ဘာဝနာမယာ စ။ မယသဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗော။ အာယေ ဝဍ္ဎိယံ ကောသလ္လံ အာယကောသလ္လံ၊ အပါယေ အဝဍ္ဎိယံ ကောသလ္လံ အပါယကောသလ္လံ၊ ဥပါယေ တဿ တဿ အတ္ထဿ နိဗ္ဗတ္တိကာရဏေ ကောသလ္လံ ဥပါယကောသလ္လန္တိ ဝိသုံ ဝိသုံ ကောသလ္လပဒံ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ အဇ္ဈတ္တံ အဘိနိဝေသော ပဋိပဇ္ဇနံ ဧတိဿာတိ အဇ္ဈတ္တာဘိနိဝေသာ။ ဧဝံ ဗဟိဒ္ဓါဘိနိဝေသာ၊ ဥဘယာဘိနိဝေသာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၂၆။ လောကိယမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာတိ လောကိယကုသလစိတ္တုပ္ပာဒေသု မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ၊ ဝိသေသတော ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိအာဒိဝိသုဒ္ဓိစတုက္ကသင်္ဂဟိတမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ။ သမုဒါယေသု ပဝတ္တာ သမညာ တဒေကဒေသေသုပိ ဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ’’တိ၊ ပစ္စေကမ္ပိ ဝါ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ မဂ္ဂသမညာတိ ကတွာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။

ဓမ္မနာနတ္တာဘာဝေပိ ပဒတ္ထနာနတ္တမတ္တေန ဒုက္ကရဝစနံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အတ္ထတော ပနေသာ လောကိယလောကုတ္တရာဝါ’’တိ။ အာသဝဝိပ္ပယုတ္တသာသဝဒုကာဒီသုပိ ဝိပ္ပယုတ္တတာဒိဂ္ဂဟဏမေဝ ဝိသေသော၊ အတ္ထတော လောကိယလောကုတ္တရာဝ ပညာတိ အာဟ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဩဃနီယဩဃဝိပ္ပယုတ္တဩဃနီယာဒိဒုကာနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဌမဇ္ဈာနိကာနိ စတ္တာရိ မဂ္ဂစိတ္တာနိ၊ တထာ ဒုတိယာဒိဇ္ဈာနိကာနိ စာတိ ဧဝံ သောဠသသု မဂ္ဂစိတ္တေသု။ ဝိပဿနာပညာယ ဣဓ အဓိပ္ပေတတ္တာ မဟဂ္ဂတပညာ န ဂဟိတာ။

၄၂၇။ အတ္တနော စိန္တာဝသေနာတိ တဿ တဿ အနဝဇ္ဇဿ အတ္ထဿ သာဓနေ ပရောပဒေသေန ဝိနာ အတ္တနော ဥပါယစိန္တာဝသေနေဝ။ သုတဝသေနာတိ ယထာသုတဿ ပရောပဒေသဿ ဝသေန။ ယထာ တထာ ဝါတိ ပရတော ဥပဒေသံ သုတွာ ဝါ အသုတွာ ဝါ သယမေဝ ဘာဝနံ အနုယုဉ္ဇန္တဿ။ ‘‘အပ္ပနာပ္ပတ္တာ’’တိ ဣဒံ သိခါပ္ပတ္တဘာဝနာမယံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ၊ န ပန ‘‘အပ္ပနာပ္ပတ္တာဝ ဘာဝနာမယာ’’တိ။

ယောဂဝိဟိတေသူတိ ပညာဝိဟိတေသု ပညာပရိဏာမိတေသု ဥပါယသမ္ပာဒိတေသု။ ကမ္မာယတနေသူတိ ဧတ္ထ ကမ္မမေဝ ကမ္မာယတနံ၊ ကမ္မဉ္စ တံ အာယတနဉ္စ အာဇီဝါနန္တိ ဝါ ကမ္မာယတနံ။ ဧသ နယော သိပ္ပာယတနေသုပိ။ တတ္ထ ဒုဝိဓံ ကမ္မံ ဟီနဉ္စ ဝဍ္ဎကီကမ္မာဒိ၊ ဥက္ကဋ္ဌဉ္စ ကသိဝါဏိဇာဒိ။ သိပ္ပမ္ပိ ဒုဝိဓံ ဟီနဉ္စ နဠကာရသိပ္ပာဒိ၊ ဥက္ကဋ္ဌဉ္စ မုဒ္ဒါဂဏနာဒိ။ ဝိဇ္ဇာဝ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနံ။ တံ ဓမ္မိကမေဝ နာဂမဏ္ဍလပရိတ္တဖုဓမနကမန္တသဒိသံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တာနိ ပနေတာနိ ဧကစ္စေ ပဏ္ဍိတာ ဗောဓိသတ္တသဒိသာ မနုဿာနံ ဖာသုဝိဟာရံ အာကင်္ခန္တာ နေဝ အညေဟိ ကရိယမာနာနိ ပဿန္တိ၊ န ဝါ ကတာနိ ဥဂ္ဂဏှန္တိ၊ န ကထေန္တာနံ သုဏန္တိ။ အထ ခေါ အတ္တနော ဓမ္မတာယ စိန္တာယ ကရောန္တိ၊ ပညဝန္တေဟိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ စိန္တာယ ကတာနိပိ အညေဟိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ကရောန္တေဟိ ကတသဒိသာနေဝ ဟောန္တိ။

ကမ္မဿကတန္တိ ‘‘ဣဒံ ကမ္မံ သတ္တာနံ သကံ၊ ဣဒံ နော သက’’န္တိ ဧဝံ ဇာနနဉာဏံ။ သစ္စာနုလောမိကန္တိ ဝိပဿနာဉာဏံ။ တံ ဟိ သစ္စပဋိဝေဓဿ အနုလောမနတော ‘‘သစ္စာနုလောမိက’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒါနိဿ ပဝတ္တနာကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘ရူပံ အနိစ္စန္တိ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေန အနိယမတ္ထေန ဒုက္ခာနတ္တလက္ခဏာနိပိ ဂဟိတာနေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ နာနန္တရိယကဘာဝတော။ ယံ ဟိ အနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ၊ တဒနတ္တာတိ။ ယံ ဧဝရူပိန္တိ ယံ ဧဝံ ဟေဋ္ဌာ နိဒ္ဒိဋ္ဌသဘာဝံ။ အနုလောမိကံ ခန္တိန္တိအာဒီနိ ပညာဝေဝစနာနိ။ သာ ဟိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနံ ကမ္မာယတနာဒီနံ အပစ္စနီကဒဿနေန အနုလောမနတော၊ တထာ သတ္တာနံ ဟိတစရိယာယ မဂ္ဂသစ္စဿ၊ ပရမတ္ထသစ္စဿ၊ နိဗ္ဗာနဿ စ အဝိလောမနတော အနုလောမေတီတိ အနုလောမိကာ။ သဗ္ဗာနိပိ ဧတာနိ ကာရဏာနိ ခမတိ ဒဋ္ဌုံ သက္ကောတီတိ ခန္တိ။ ပဿတီတိ ဒိဋ္ဌိ။ ရောစေတီတိ ရုစိ။ မုနာတီတိ မုတိ။ ပေက္ခတီတိ ပေက္ခာ။ တေ စ ကမ္မာယတနာဒယော ဓမ္မာ ဧတာယ နိဇ္ဈာယမာနာ နိဇ္ဈာနံ ခမန္တီတိ ဓမ္မနိဇ္ဈာနခန္တိ။ ပရတော အသုတွာ ပဋိလဘတီတိ အညဿ ဥပဒေသဝစနံ အသုတွာ သယမေဝ စိန္တေန္တော ပဋိလဘတိ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ စိန္တာမယာ ပညာ နာမ ဝုစ္စတိ။ သာ ပနေသာ အဘိညာတာနံ ဗောဓိသတ္တာနမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထာပိ သစ္စာနုလောမိကဉာဏံ ဒွိန္နံယေဝ ဗောဓိသတ္တာနံ အန္တိမဘဝိကာနံ၊ သေသပညာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပူရိတပါရမီနံ မဟာပညာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပရတော သုတွာ ပဋိလဘတီတိ ကမ္မာယတနာဒီနိ ပရေန ကရိယမာနာနိ ဝါ ကတာနိ ဝါ ဒိသွာပိ ပရဿ ကထယမာနဿ ဝစနံ သုတွာပိ အာစရိယသန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတွာပိ ပဋိလဒ္ဓါ သဗ္ဗာ ပရတော သုတွာဝ ပဋိလဒ္ဓါ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သမာပန္နဿာတိ သမာပတ္တိသမင်္ဂိဿ၊ နိဒဿနမတ္တဉ္စေတံ။ ဝိပဿနာမဂ္ဂပညာ ဣဓ ‘‘ဘာဝနာမယာ ပညာ’’တိ အဓိပ္ပေတာ။

သာတိ ‘‘ပရိတ္တာရမ္မဏာ မဟဂ္ဂတာရမ္မဏာ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၅၃) ဝုတ္တပညာ။ လောကိယဝိပဿနာတိ လောကိယဝိပဿနာပညာ။ သာ လောကုတ္တရဝိပဿနာတိ ယာ နိဗ္ဗာနံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာ အပ္ပမာဏာရမ္မဏာ ပညာ ဝုတ္တာ၊ သာ လောကုတ္တရဝိပဿနာတိ မဂ္ဂပညံ သန္ဓာယာဟ။ သာ ဟိ သင်္ခါရာနံ အနိစ္စတာဒိံ အဂဏှန္တီပိ ဝိပဿနာကိစ္စပါရိပူရိယာ၊ နိဗ္ဗာနဿ ဝါ တထလက္ခဏံ ဝိသေသတော ပဿတီတိ ဝိပဿနာတိ ဝုစ္စတိ။ ဂေါတြဘုဉာဏံ ပန ကိဉ္စာပိ အပ္ပမာဏာရမ္မဏံ၊ မဂ္ဂဿ ပန အာဝဇ္ဇနဋ္ဌာနိယတ္တာ န ဝိပဿနာဝေါဟာရံ လဘတိ။

အယန္တိ ဧတာယ သမ္ပတ္တိယောတိ အာယော၊ ဝုဒ္ဓိ။ တတ္ထ ကောသလ္လန္တိ တသ္မိံ အနတ္ထဟာနိအတ္ထုပ္ပတ္တိလက္ခဏေ အာယေ ကောသလ္လံ ကုသလတာ နိပုဏတာ။

တံ ပန ဧကန္တိကံ အာယကောသလ္လံ ပါဠိဝသေနေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမေ ဓမ္မေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣဒံ ဝုစ္စတီတိ ယာ ဣမေသံ အကုသလဓမ္မာနံ အနုပ္ပတ္တိပဟာနေသု၊ ကုသလဓမ္မာနဉ္စ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌိတီသု ပညာ၊ ဣဒံ အာယကောသလ္လံ နာမာတိ ဝုစ္စတိ။

ဝုဒ္ဓိလက္ခဏာ အာယတော အပေတတ္တာ အပါယော၊ အဝုဒ္ဓိ။ တတ္ထ ကောသလ္လန္တိ တသ္မိံ အတ္ထဟာနိအနတ္ထုပ္ပတ္တိလက္ခဏေ အပါယေ ကောသလ္လံ ကုသလတာ အပါယကောသလ္လံ။ တမ္ပိ ပါဠိဝသေနေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမေ ဓမ္မေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣဒံ ဝုစ္စတီတိ ယာ ဣမေသံ ကုသလဓမ္မာနံ အနုပ္ပဇ္ဇနနိရုဇ္ဈနေသု၊ အကုသလဓမ္မာနံ ဝါ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌိတီသု ပညာ၊ ဣဒံ အပါယကောသလ္လံ နာမာတိ ဝုစ္စတိ။ အာယကောသလ္လံ တာဝ ပညာ ဟောတု၊ အပါယကောသလ္လံ ကထံ ပညာ နာမ ဇာတာတိ? ဧဝံ မညတိ ‘‘အပါယုပ္ပာဒနသမတ္ထတာ အပါယကောသလ္လံ နာမ သိယာ’’တိ၊ တံ ပန တဿ မတိမတ္တံ။ ကသ္မာ? ပညဝါ ဧဝ ဟိ ‘‘မယှံ ဧဝံ မနသိ ကရောတော အနုပ္ပန္နာ ကုသလာ ဓမ္မာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ အနုပ္ပန္နာ အကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာ ပဝဍ္ဎန္တီ’’တိ ပဇာနာတိ၊ သော ဧဝံ ဉတွာ အနုပ္ပန္နေ အကုသလေ န ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဥပ္ပန္နေ ပဇဟတိ။ အနုပ္ပန္နေ ကုသလေ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဥပ္ပန္နေ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ပါပေတိ။ ဧဝံ အပါယကောသလ္လမ္ပိ ပညာ ဧဝါတိ။

သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု။ တေသံ တေသံ ဓမ္မာနန္တိ သတ္တာနံ တံတံဟိတသုခဓမ္မာနံ။ တင်္ခဏပ္ပဝတ္တန္တိ အစ္စာယိကေ ကိစ္စေ ဝါ ဘယေ ဝါ ဥပ္ပန္နေ တဿ တိကိစ္ဆနတ္ထံ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ပဝတ္တံ။ ဌာနေန ဥပ္ပတ္တိ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဌာနုပ္ပတ္တိကံ၊ ဌာနသော ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇနကံ။ တတြုပါယာတိ တတြ တတြ ကရဏီယေ ဥပါယဘူတာ။

ဂဟေတွာတိ ‘‘ဣဒံ ရူပံ၊ ဧတ္တကံ ရူပ’’န္တိအာဒိနာ ပရိဂ္ဂဏှနဝသေန ဂဟေတွာ။ ဥဘယံ ဂဟေတွာတိ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ဗဟိဒ္ဓါ’’တိ ဥဘယံ အနုပုဗ္ဗတော ပရိဂ္ဂဟေတွာ။ အထ ဝါ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ၊ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သဗ္ဗေပိ ပဉ္စက္ခန္ဓေ အဝိဘာဂေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ။ အယံ ပန တိက္ခဝိပဿကဿ မဟာပုညဿ ဘိက္ခုနော ဝိပဿနာဘိနိဝေသော။

၄၂၈။ ဒုက္ခသစ္စံ အာရဗ္ဘာတိ ဒုက္ခသစ္စံ အာရမ္မဏံ ကတွာ၊ တပ္ပဋိစ္ဆာဒကသမ္မောဟဝိဓံသနဝသေန စ ပဝတ္တံ ဉာဏံ ဒုက္ခေ ဉာဏံ။ ဒုက္ခသမုဒယံအာရဗ္ဘာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တထာ သေသပဒဒွယေပိ။ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဟိ စတုသစ္စံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တဉာဏံ နာမ၊ တတိယံ ပန မဂ္ဂဉာဏံ၊ ဣတရသစ္စာနိ ဝိပဿနာဉာဏန္တိ ပါကဋမေဝ။

‘‘အတ္ထာဒီသု ပဘေဒဂတာနိ ဉာဏာနီ’’တိ သင်္ခေပေန ဝုတ္တမတ္ထံ ပါဠိဝသေနေဝ ဝိဝရိတုံ ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အတ္ထေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါတိ ယံ အတ္ထပ္ပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ အတ္ထေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ၊ အယံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ နာမ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဓမ္မပ္ပဘေဒဿ ဟိ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ ဓမ္မေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ။ နိရုတ္တိပ္ပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ နိရုတ္တာဘိလာပေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ။ ပဋိဘာနပ္ပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ ပဋိဘာနေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ။ နိရုတ္တိပဋိဘာနပ္ပဘေဒါ တဗ္ဗိသယာနံ အတ္ထာဒီနံ ပစ္စယုပ္ပန္နတာဒိဘေဒေဟိ ဘိန္ဒိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

နိဗ္ဗာနမ္ပိ သမ္ပာပကဟေတုအနုသာရေန အရီယတိ၊ အဓိဂမ္မတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ပစ္စယသမ္ဘူတ’’န္တိ ဧတေန သစ္စဟေတုဓမ္မပစ္စယာကာရဝါရေသု အာဂတာနိ ဒုက္ခာဒီနိ ဂဟိတာနိ။ သစ္စပစ္စယာကာရဝါရေသု နိဗ္ဗာနံ၊ ပရိယတ္တိဝါရေ ဘာသိတတ္ထော၊ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ ဝိပါကော၊ ကိရိယာ စာတိ ဧဝံ ပါဠိယံ ဝုတ္တာနံ ဧဝ ဝသေန ပဉ္စ အတ္ထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒဟတီတိ ဝိဒဟတိ၊ နိဗ္ဗတ္တကဟေတုအာဒီနံ သာဓာရဏမေတံ နိဗ္ဗစနံ။ တဒတ္ထံ ပန ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ပဝတ္တေတိ ဝါ သမ္ပာပုဏိတုံ ဝါ ဒေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေသု ပုရိမော အတ္ထော မဂ္ဂဝဇ္ဇေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘာသိတမ္ပိ ဟိ အဝဗောဓနဝသေန အတ္ထံ ပဝတ္တေတိ၊ မဂ္ဂေါ ပန နိဗ္ဗာနံ ပါပေတီတိ တသ္မိံ ပစ္ဆိမော အတ္ထော။ နိဗ္ဗာနံ ဟိ ပတ္တဗ္ဗော အတ္ထော၊ ဘာသိတတ္ထော ဉာပေတဗ္ဗော အတ္ထော၊ ဣတရော နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗော အတ္ထောတိ ဧဝံ တိဝိဓော ဟောတိ။

‘‘ယော ကောစိ ဖလနိဗ္ဗတ္တကော ဟေတူ’’တိ ဧတေန သစ္စဟေတုဓမ္မပစ္စယာကာရဝါရေသု အာဂတာနိ သမုဒယာဒီနိ ဂဟိတာနိ၊ သစ္စပစ္စယာကာရဝါရေသု မဂ္ဂေါ၊ ပရိယတ္တိဝါရေ ဘာသိတံ၊ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ ကုသလာကုသလန္တိ ဧဝံ ပါဠိယံ ဝုတ္တာနံ ဧဝ ဝသေန ပဉ္စ ဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ မဂ္ဂေါ သမ္ပာပကော၊ ဘာသိတံ ဉာပကော၊ ဣတရံ နိဗ္ဗတ္တကောတိ ဧဝံ တိဝိဓော ဟေတု ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ကိရိယာနံ အဝိပါကတာယ ဓမ္မဘာဝေါ န ဝုတ္တော။ ယဒိ ဧဝံ ဝိပါကာ န ဟောန္တီတိ အတ္ထဘာဝေါပိ န ဝတ္တဗ္ဗော? န၊ ပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝတော။ ဧဝံ သတိ ကုသလာကုသလာနမ္ပိ အတ္ထဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ စေ? နာယံ ဒေါသော အပ္ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ။ ဝိပါကဿ ပန ပဓာနဟေတုတာယ ပါကဋဘာဝတော ဓမ္မဘာဝေါ ဧဝ တေသံ ဝုတ္တော။ ကိရိယာနံ ပစ္စယဘာဝတော ဓမ္မဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ စေ? နာယံ ဒေါသော အပ္ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ။ ကမ္မဖလသမ္ဗန္ဓဿ ပန ဟေတုဘာဝဿာဘာဝတော ဓမ္မဘာဝေါ န ဝုတ္တော။ အပိစ ‘‘အယံ ဣမဿ ပစ္စယော၊ အယံ ပစ္စယုပ္ပန္နော’’တိ ဧတံ ဘေဒမကတွာ ကေဝလံ ကုသလာကုသလေ၊ ဝိပါကကိရိယာဓမ္မေ စ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဓမ္မတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ ဟောန္တီတိ တေသံ အတ္ထဓမ္မတာ န ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အယမေဝ ဟိ အတ္ထောတိ ယွာယံ အတ္ထဓမ္မာနံ ပဉ္စဓာ ဝိဘဇနဝသေန အတ္ထော ဝုတ္တော၊ အယမေဝ အဘိဓမ္မေ ဝိဘဇိတွာ ဒဿိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။

‘‘ဓမ္မနိရုတ္တာဘိလာပေ’’တိ ဧတ္ထ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ သဘာဝဝါစကောတိ ကတွာ အာဟ ‘‘သဘာဝနိရုတ္တီ’’တိ၊ အဝိပရီတနိရုတ္တီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အဗျဘိစာရီ ဝေါဟာရော’’တိ၊ တဿ တဿ အတ္ထဿ ဗောဓနေ ပဋိနိယတသမ္ဗန္ဓော သဒ္ဒဝေါဟာရောတိ အတ္ထော။ တဒဘိလာပေတိ တဿ သဘာဝနိရုတ္တိသညိတဿ အဗျဘိစာရိဝေါဟာရဿ အဘိလာပနေ။ သာ ပနာယံ သဘာဝနိရုတ္တိ မာဂဓဘာသာ။ အတ္ထတော နာမပညတ္တီတိ အာစရိယာ။ အပရေ ပန ယဒိ သဘာဝနိရုတ္တိ ပညတ္တိသဘာဝါ၊ ဧဝံ သတိ ပညတ္တိ အဘိလပိတဗ္ဗာ၊ န ဝစနန္တိ အာပဇ္ဇတိ။ န စ ဝစနတော အညံ အဘိလပိတဗ္ဗံ ဥစ္စာရေတဗ္ဗံ အတ္ထိ။ အထ ဖဿာဒိဝစနေဟိ ဗောဓေတဗ္ဗံ အဘိလပိတဗ္ဗံ၊ ဧဝဉ္စ သတိ အတ္ထဓမ္မာနမ္ပိ ဗောဓေတဗ္ဗတ္တာ တေသမ္ပိ နိရုတ္တိဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ။ ဖဿောတိ စ သဘာဝနိရုတ္တိ၊ ဖဿံ ဖဿာတိ န သဘာဝနိရုတ္တီတိ ဒဿိတောဝါယမတ္ထော။ န စ အဝစနံ ဧဝံပကာရံ အတ္ထိ။ တသ္မာ ဝစနဘူတာယ ဧဝ တဿာ သဘာဝနိရုတ္တိယာ အဘိလာပေ ဥစ္စာရဏေတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

တံ သဘာဝနိရုတ္တိသဒ္ဒံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ တသ္မိံ သဘာဝနိရုတ္တာဘိလာပေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ‘‘ဧဝမယံ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ သဒ္ဒါရမ္မဏာ နာမ ဇာတာ၊ န ပညတ္တိအာရမ္မဏာ’’တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၇၁၈) စ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ နိရုတ္တိသဒ္ဒါရမ္မဏာယ သောတဝိညာဏဝီထိယာ ပရတော မနောဒွါရေ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ ပဝတ္တတီတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၄၉) စ ဝစနသဒ္ဒံ ဂဟေတွာ ပစ္ဆာ ဇာနနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ။ ဧဝံ ပန အညသ္မိံ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏေ အညံ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ ဝုတ္တန္တိ အာပဇ္ဇတိ။ ယထာ ပန ဒိဗ္ဗသောတဉာဏံ မနုဿာဒိသဒ္ဒဘေဒနိစ္ဆယဿ ပစ္စယဘူတံ တံတံသဒ္ဒဝိဘာဝကံ၊ ဧဝံ သဘာဝါသဘာဝနိရုတ္တိနိစ္ဆယဿ ပစ္စယဘူတံ ပစ္စုပ္ပန္နသဘာဝနိရုတ္တိသဒ္ဒါရမ္မဏံ တံဝိဘာဝကံ ဉာဏံ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါတိ ဝုစ္စမာနေ န ကောစိ ပါဠိဝိရောဓော။ ‘‘တံ သဘာဝနိရုတ္တိသဒ္ဒံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပစ္စဝေက္ခန္တဿာ’’တိ စ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နသဒ္ဒါရမ္မဏံ ပစ္စဝေက္ခဏံ ပဝတ္တေန္တဿာ’’တိ န နသက္ကာ ဝတ္တုံ။ တဉှိ ဉာဏံ သဘာဝနိရုတ္တိံ ဝိဘာဝေန္တမေဝ တံတံသဒ္ဒပစ္စဝေက္ခဏာနန္တရံ တံတံပဘေဒနိစ္ဆယဟေတုဘာဝတော နိရုတ္တိံ ဘိန္ဒန္တံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ပဘေဒဂတမ္ပိ ဟောတီတိ။

သဗ္ဗတ္ထ ဉာဏန္တိ သဗ္ဗသ္မိံ ဝိသယေ ဉာဏံ၊ သဗ္ဗမ္ပိ ဉာဏန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ဉာဏာရမ္မဏံ ဉာဏ’’န္တိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဝါ သဗ္ဗေသု အတ္ထာဒီသု၊ တီသု၊ စတူသုပိ ဝါ ပဝတ္တတ္တာ၊ ကုသလကိရိယာဘူတာယ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါယ ဓမ္မတ္ထဘာဝတော တီသု ဧဝ ဝါ ပဝတ္တတ္တာ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ ဉာဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ယထာဝုတ္တေသု ဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သဂေါစရကိစ္စာဒိဝသေနာတိ သဂေါစရဿ၊ ကိစ္စာဒိကဿ စ ဝသေန ‘‘ဣဒံ ဉာဏံ ဣဒံ နာမ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တံ ဣမိနာ နာမ ကိစ္စေနာ’’တိ ဇာနနံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန လက္ခဏပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနဘူမိအာဒီနံ သင်္ဂဟော။ တေနေဝါဟ ‘‘ဣမာနိ ဉာဏာနိ ဣဒမတ္ထဇောတကာနီ’’တိအာဒိ။

၄၂၉။ ပဘေဒံ ဂစ္ဆန္တီတိ အနေကဘေဒဘိန္နေသု အာရမ္မဏေသု တေသံ ယာထာဝတော တံတံပဘေဒါဝဗောဓနသမတ္ထတံ ဥပဂစ္ဆန္တိ။

မဟာသာဝကာနဉ္စ အသေက္ခဘူမိယံ ပဘေဒံ ဂတာတိ သာမညဝိဓိနာ ဒဿိတမတ္ထံ အပဝါဒေန နိဝတ္တေတုံ အာနန္ဒတ္ထေရ-ဂ္ဂဟဏံ ကတံ။

ဧတာ ပဋိသမ္ဘိဒါ။ သေက္ခဘူမိယံ ပဘေဒဂမနံ အပ္ပဝိသယံ၊ အသေက္ခဘူမိယံ ဗဟုဝိသယန္တိ အာဟ ‘‘အဓိဂမော နာမ အရဟတ္တပ္ပတ္တီ’’တိ၊ သာတိသယံ ဝါ အဓိဂမံ သန္ဓာယ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ သေက္ခေန ပတ္တာနမ္ပိ ဟိ ဣမာသံ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ ဝိသဒဘာဝါဓိဂမောတိ ။ ပုဗ္ဗယောဂေါ ဝိယ ပန အရဟတ္တပ္ပတ္တိ အရဟတောပိ ပဋိသမ္ဘိဒါဝိသဒတာယ ပစ္စယော န န ဟောတီတိ ပဉ္စန္နမ္ပိ ယထာယောဂံ သေက္ခာသေက္ခပဋိသမ္ဘိဒါဝိသဒတာယ ကာရဏတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ အတ္ထဓမ္မာဒီနံ အနဝသေသသင်္ဂဏှနတော ဗုဒ္ဓဝစနဝိသယာ ဧဝ ပရိယတ္တိအာဒယော ဒဿိတာ။ ပါဠိယာ သဇ္ဈာယော ပရိယာပုဏနံ၊ တဒတ္ထသဝနံ သဝနံ၊ ပရိတော သဗ္ဗသော ဉာတုံ ဣစ္ဆာ ပရိပုစ္ဆာတိ အာဟ ‘‘ပါဠိအဋ္ဌကထာဒီသု ဂဏ္ဌိပဒအတ္ထပဒဝိနိစ္ဆယကထာ’’တိ၊ ပဒတ္ထတော၊ အဓိပ္ပာယတော စ ဒုဝိညေယျဋ္ဌာနံ ဝိတ္ထာရတော သန္နိဋ္ဌာနကထာတိ အတ္ထော။ ယဿ ဟိ ပဒဿ အတ္ထော ဒုဝိညေယျော၊ တံ ဂဏ္ဌိပဒံ၊ ယဿ အဓိပ္ပာယော ဒုဝိညေယျော၊ တံ အတ္ထပဒံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ခန္ဓာဒိပဋိသံယုတ္တေ ကထာမဂ္ဂေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဘာဝနာနုယောဂသဟိတံ ဂတံ၊ ပစ္စာဂတဉ္စ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဂတပစ္စာဂတိကော၊ တဿ ဘာဝေါ၊ တေန ဂတပစ္စာဂတိကဘာဝေန။ ဝသနဋ္ဌာနတော ယာဝ ဂေါစရဂါမော၊ တတော စ ယာဝ ဝသနဋ္ဌာနံ ကမ္မဋ္ဌာနာနုယုတ္တောတိ အတ္ထော။ ယာဝ အနုလောမဂေါတြဘုသမီပန္တိ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏမာဟ။ တဉှိ တေသံ သမီပပ္ပဝတ္တံ။

သတ္ထေသူတိ အနဝဇ္ဇေသု သတ္တာနံ ဟိတသုခါဝဟေသု ဂန္ထေသု။ တထာ သိပ္ပာယတနေသူတိ ဧတ္ထာပိ။ ပုဗ္ဗကာလေ ဧကသတရာဇူနံ ဒေသဘာသာ ဧကသတဝေါဟာရာ။ ဓမ္မပဒေ (ဓ။ ပ။ ၁ အာဒယော) ယမကဝဂ္ဂေါ ဩပမ္မဝဂ္ဂေါတိ ဝဒန္တိ၊ မူလပဏ္ဏာသေ (မ။ နိ။ ၁။၃၂၅ အာဒယော၊ ၄၃၉ အာဒယော) ယမကဝဂ္ဂေါ ဩပမ္မဝဂ္ဂေါ ဧဝါတိ အပရေ။ သုတပဋိဘာနဗဟုလာနန္တိ ဗဟုဿုတာနံ ပဋိဘာနဝန္တာနံ။

သဗ္ဗာနီတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာနိ ပဉ္စ၊ ပစ္ဆာ ဝုတ္တာနိ အဋ္ဌပိ ဝါ။ သေက္ခဖလဝိမောက္ခပရိယောသာနေ ဘဝါ သေက္ခဖလဝိမောက္ခန္တိကာ။ ဌာနာဌာနဉာဏဗလာဒီနိ သဗ္ဗဗုဒ္ဓဂုဏေသု သကိစ္စတော ပါကဋတရာနီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒသ ဗလာနိ ဝိယာ’’တိ၊ အညေ ဝါ သဗ္ဗညုတညာဏာဒယောပိ သဗ္ဗေ ဘဂဝတော ဂုဏဝိသေသာ အသေက္ခဖလဝိမောက္ခန္တိကာ ဧဝ။

ပညာဘူမိ-မူလ-သရီရဝဝတ္ထာနဝဏ္ဏနာ

၄၃၀။ ဣမာယ ပညာယာတိ ဝိပဿနာပညာယ။ ဘူမိ သလ္လက္ခဏာဒိဂ္ဂဟဏဝသေန ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘာဝတော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အာဟာရာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကသ္မာ ပနေတေ ဧဝံ ဗဟုဓမ္မာ ဘူမိဘာဝေန ဂယှန္တိ၊ နနု ခန္ဓာဒီသု ဧကေနာပိ အတ္ထသိဒ္ဓိ ဟောတီတိ? န၊ တိဝိဓသတ္တာနုဂ္ဂဟတ္ထံ ခန္ဓာဒိတ္တယဂ္ဂဟဏံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ အညထာ သဗ္ဗသာဓာရဏော အနုဂ္ဂဟော န ကတော သိယာ။ တိဝိဓာ ဟိ သတ္တာ ရူပသမ္မူဠှာ အရူပသမ္မူဠှာ ဥဘယသမ္မူဠှာတိ။ တေသု ယေ အရူပသမ္မူဠှာ၊ တဒတ္ထံ ခန္ဓာနံ ဂဟဏံ အရူပဓမ္မာနံ စတုဓာ ဝိဘတ္တတ္တာ။ ယေ ရူပသမ္မူဠှာ၊ တဒတ္ထံ အာယတနာနံ ရူပဓမ္မာနံ အဒ္ဓေကာဒသဓာ ဝိဘတ္တတ္တာ။ ယေ ပန ဥဘယသမ္မူဠှာ၊ တဒတ္ထံ ဓာတူနံ ဥဘယေသမ္ပိ ဝိဘတ္တတ္တာ။ တထာ ဣန္ဒြိယဘေဒေန တိက္ခိန္ဒြိယာ မဇ္ဈိမိန္ဒြိယာ မုဒိန္ဒြိယာ၊ သံခိတ္တရုစီ မဇ္ဈိမရုစီ ဝိတ္ထာရရုစီတိ စ တိဝိဓာ သတ္တာ၊ တေသမ္ပိ အတ္ထာယ ယထာက္ကမံ ခန္ဓာဒိဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣန္ဒြိယဂ္ဂဟဏံ ပန ကာမံ ဧတေ ဓမ္မာ ဣဿရာ ဝိယ သဟဇာတဓမ္မေသု ဣဿရိယံ အာဓိပစ္စံ ပဝတ္တေန္တိ၊ တံ ပန နေသံ ဓမ္မသဘာဝသိဒ္ဓံ၊ န ဧတ္ထ ကဿစိ ဝသီဘာဝေါ ‘‘သုညာ ဧတေ အဝသဝတ္တိနော’’တိ အနတ္တလက္ခဏဿ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ။ တံ ပနေတံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ပဝတ္တိနိဝတ္တိတဒုဘယဟေတုဝသေန ဒိဋ္ဌမေဝ ဥပကာရာဝဟံ၊ န အညထာတိ သစ္စာဒိဒွယံ ဂဟိတံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂဟိတဓမ္မေသုပိ အယံ နယော နေတဗ္ဗော။ မူလံ ပတိဋ္ဌာဘာဝတော။ သတိ ဟိ သီလဝိသုဒ္ဓိယံ၊ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိယဉ္စ အယံ ပညာ မူလဇာတာ ဟောတိ၊ နာသတီတိ။ သရီရံ ပရိဗြူဟေတဗ္ဗတော။ ဣမိဿာ ဟိ ပညာယ သန္တာနဝသေန ပဝတ္တမာနာယ ပါဒပါဏိသီသဋ္ဌာနိယာ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိအာဒိကာ ဣမာ ပဉ္စ ဝိသုဒ္ဓိယော အဝယဝေန သမုဒါယူပလက္ခဏနယေန ‘‘သရီရ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၃၁။ ပဉ္စ ခန္ဓာတိ ဧတ္ထ ပဉ္စာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ၊ တေန န တတော ဟေဋ္ဌာ၊ န ဥဒ္ဓန္တိ ဒဿေတိ။ ခန္ဓာတိ ပရိစ္ဆိန္နဓမ္မနိဒဿနံ။ ယသ္မာ စေတ္ထ ခန္ဓ-သဒ္ဒေါ ရာသဋ္ဌော ‘‘မဟာဥဒကက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၅၁၊ ၆။၃၇) ဝိယ၊ တသ္မာ အတီတာဒိဝိဘာဂဘိန္နံ သဗ္ဗံ ရူပံ ရာသိဝသေန ဗုဒ္ဓိယာ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ‘‘ရူပမေဝ ခန္ဓော ရူပက္ခန္ဓော’’တိ သမာနာဓိကရဏသမာသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘တီဟိ ခန္ဓေဟိ ဣဏံ ဒဿာမာ’’တိအာဒီသု ဝိယ ကောဋ္ဌာသဋ္ဌေ ပန ခန္ဓ-သဒ္ဒေ နိဗ္ဗာနဿာပိ ခန္ဓန္တရဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ အတီတာဒိဝိဘာဂါဘာဝတော။ န ဟိ ဧကဿ နိစ္စဿ သတော နိဗ္ဗာနဿ အတီတာဒိဝိဘာဂေါ အတ္ထီတိ။ ပဌမေနတ္ထေန ရူပရာသီတိ အတ္ထော၊ ဒုတိယေန ရူပကောဋ္ဌာသောတိ။ ဝေဒနာက္ခန္ဓောတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကသ္မာ ပနေတေ ခန္ဓာ ပဉ္စေဝ ဝုတ္တာ ဣမိနာ ဧဝ စ ကမေနာတိ? ဘာဇနဘောဇနဗျဉ္ဇနဘတ္တကာရကဘုဉ္ဇကဝိကပ္ပဒဿနတော ၊ ယထောဠာရိကယထာသံကိလေသူပဒေသတော စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိဝါဒမူလဟေတုဘာဝံ သံသာရဟေတုတံ၊ ကမ္မဟေတုတဉ္စ စိန္တေတွာ ဝေဒနာသညာ သင်္ခါရက္ခန္ဓတော နီဟရိတွာ ဝိသုံ ခန္ဓဘာဝေန ဒေသိတာ။

ရူပက္ခန္ဓကထာဝဏ္ဏနာ

၄၃၂။ တတ္ထာတိ တေသု ပဉ္စသု ခန္ဓေသု။ ယံ ကိဉ္စီတိ အနဝသေသပရိယာဒါနံ။ ရုပ္ပနလက္ခဏန္တိ အတိပ္ပသင်္ဂနိယမနံ။ ယံ-သဒ္ဒေန ဟိ သနိပါတေန ကိံ-သဒ္ဒေန စ ဂဟိတေန အနိယမတ္ထတာယ အတိပ္ပသင်္ဂေ အာပန္နေ တံ ရုပ္ပနသဒ္ဒေါ နိဝတ္တေတိ၊ တေန ရူပဿ အနဝသေသပရိဂ္ဂဟော ကတော ဟောတိ။ သီတာဒီဟီတိ သီတုဏှဇိဃစ္ဆာပိပါသာဒီဟိ။ ဟေတုအတ္ထေ စေတံ ကရဏဝစနံ။ ရုပ္ပနံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ ရုပ္ပနလက္ခဏံ။ ဓမ္မော ဧဝ ဓမ္မဇာတံ။ ရုပ္ပနဉ္စေတ္ထ သီတာဒိဝိရောဓိပစ္စယသန္နိပါတေ ဝိသဒိသုပ္ပတ္တိ။ နနု စ အရူပဓမ္မာနမ္ပိ ဝိရောဓိပစ္စယသမာဂမေ ဝိသဒိသုပ္ပတ္တိ လဗ္ဘတီတိ? သစ္စံ လဗ္ဘတိ၊ န ပန ဝိဘူတတရံ။ ဝိဘူတတရံ ဟေတ္ထ ရုပ္ပနံ အဓိပ္ပေတံ သီတာဒိဂ္ဂဟဏတော။ ယဒိ ဧဝံ၊ ကထံ ဗြဟ္မလောကေ ရူပသမညာ? တတ္ထာပိ တံသဘာဝါနတိဝတ္တနတော ဟောတိယေဝ ရူပသမညာ၊ အနုဂ္ဂါဟကပစ္စယဝသေန ဝါ။ ဝိရောဓိပစ္စယသန္နိပါတေ ယော အတ္တနော သန္တာနေ ဘိန္နေ ဘိဇ္ဇမာနဿေဝ ဝိသဒိသုပ္ပတ္တိဟေတုဘာဝေါ၊ တံ ရုပ္ပနန္တိ အညေ။ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ ရူပယတိ ဝိကာရံ အာပါဒေတီတိ ရူပံ၊ ပုရိမပက္ခေ ပန ရုပ္ပတီတိ။ သင်္ဃဋ္ဋနေန ဝိကာရာပတ္တိယံ ရုပ္ပနသဒ္ဒေါ နိရုဠှောတိ ကေစိ။ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ အရူပဓမ္မေသု ရူပသမညာယ ပသင်္ဂေါ ဧဝ နတ္ထိ သင်္ဃဋ္ဋနာဘာဝတော။ ပဋိဃာတော ရုပ္ပနန္တိ အပရေ။ သဗ္ဗံ တံ ဧကတော ကတွာတိ ရာသဋ္ဌံ ဟဒယေ ဌပေတွာ ဝဒတိ။

ဘူတောပါဒါယဘေဒတောတိ ဧတ္ထ တဒဓီနဝုတ္တိတာယ ဘဝတိ ဧတ္ထ ဥပါဒါယရူပန္တိ ဘူတံ။ ဘူတာနိ ဥပါဒိယတေဝ၊ န ပန သယံ တေဟိ၊ အညေဟိ ဝါ ဥပါဒီယတီတိ ဥပါဒါယံ။

ကာမံ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနေ ဝစနတ္ထာဒိတောပိ ဘူတာနိ ဝိဘာဝိတာနေဝ၊ သဘာဝဓမ္မာနံ ပန လက္ခဏာဒိဝိဘာဝနာတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘လက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနာနိ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနေ ဝုတ္တာနီ’’တိ။ တတ္ထ ပဒဋ္ဌာနဿ အဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘ပဒဋ္ဌာနတော ပနာ’’တိအာဒိ။ အဝစနဉ္စ တဿ တဿတ္ထဿ ပစ္စယတောတိ ဧတ္ထ ပကာရန္တရေန ဝိဘာဝိတတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗာပီတိ စတဿောပိ ဓာတုယော။ အာပေါသင်္ဂဟိတာယ တေဇောနုပါလိတာယ ဝါယောဝိတ္ထမ္ဘိတာယ ဧဝ ပထဝီဓာတုယာ ပဝတ္တိ၊ န အညထာတိ သာ သေသဘူတတ္တယပဒဋ္ဌာနာ၊ ဧဝမိတရာပီတိ အာဟ ‘‘အဝသေသဓာတုတ္တယပဒဋ္ဌာနာ’’တိ။

စတုဝီသတိဝိဓန္တိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ ဗလရူပါဒီနံ ပဋိသေဓနတ္ထော။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။ စက္ခတီတိ စက္ခု၊ ဝိညာဏာဓိဋ္ဌိတံ ရူပံ အဿာဒေန္တံ ဝိယ ဟောတီတိ အတ္ထော။ စက္ခတီတိ ဟိ အယံ စက္ခတိ-သဒ္ဒေါ ‘‘မဓုံ စက္ခတိ၊ ဗျဉ္ဇနံ စက္ခတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ အဿာဒနတ္ထော။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘စက္ခုံ ခေါ၊ မာဂဏ္ဍိယ၊ ရူပါရာမံ ရူပရတံ ရူပသမုဒိတ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၀၉)။ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ ဝုစ္စတိ ‘‘ရူပေသု အာဝိဉ္ဆနရသ’’န္တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၃၃၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၆၀၀)။ သတိပိ သောတာဒီနံ သဒ္ဒါရမ္မဏာဒိဘာဝေ နိရုဠှတ္တာ ဒဿနေ ဧဝ စက္ခု-သဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ ပဒုမာဒီသု ပင်္ကဇာဒိသဒ္ဒါ ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ စက္ခတီတိ ဝိညာဏာဓိဋ္ဌိတံ သမဝိသမံ အာစိက္ခန္တံ ဝိယ အဘိဗျတ္တံ ဝဒန္တံ ဝိယ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဝိဘာဝေတိ စာ’’တိ (မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၅၄) ဝုတ္တံ။ တံ အနေကတ္ထတ္တာ ဓာတူနံ ဝိဘာဝနတ္ထတာပိ စက္ခတိ-သဒ္ဒဿ သမ္ဘဝတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ သုဏာတိ ဧတေန၊ ဝိညာဏာဓိဋ္ဌိတံ သယံ ဝါ သုဏာတီတိ သောတံ။ ဃာယတိ ဧတေန၊ သယံ ဝါ ဃာယတီတိ ဃာနံ။ ရသဂ္ဂဟဏမူလကတ္တာ အဇ္ဈောဟရဏဿ ဇီဝိတနိမိတ္တံ အာဟာရရသော ဇီဝိတံ၊ တသ္မိံ နိန္နတာယ တံ အဝှာယတီတိ ဇိဝှာ နိရုတ္တိနယေန။ ကုစ္ဆိတာနံ သာသဝဓမ္မာနံ အာယော ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနန္တိ ကာယော အနုတ္တရိယဟေတုဘာဝံ အနာဂစ္ဆန္တေသု ကာမရာဂနိဒါနကမ္မဇနိတေသု၊ ကာမရာဂဿ စ ဝိသေသပစ္စယေသု ဃာနဇိဝှာကာယေသု ကာယဿ ဝိသေသတော သာသဝပစ္စယတ္တာ။ တေန ဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗသုခံ အဿာဒေန္တာ သတ္တာ မေထုနမ္ပိ သေဝန္တိ။ ကာယိန္ဒြိယဝတ္ထုကာ ဝါ စတ္တာရော ခန္ဓာ ဗလဝကာမာသဝါဒိဟေတုဘာဝတော ဝိသေသေန သာသဝါတိ ကုစ္ဆိတာနံ သာသဝဓမ္မာနံ အာယောတိ ကာယော ဝုတ္တော။ ဝဏ္ဏဝိကာရံ အာပဇ္ဇမာနံ ဟဒယင်္ဂတဘာဝံ ရူပယတီတိ ရူပံ၊ ရူပမိဝ ပကာသံ ကရောတိ သဝိဂ္ဂဟမိဝ ဒဿေတီတိ အတ္ထော။ အနေကတ္ထတ္တာ ဝါ ဓာတူနံ ပကာသနတ္ထော ဧဝ ရူပသဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သပ္ပတီတိ သဒ္ဒေါ၊ ဥဒါဟရီယတိ၊ သကေဟိ ဝါ ပစ္စယေဟိ သပ္ပီယတိ သောတဝိညေယျဘာဝံ ဥပနီယတီတိ အတ္ထော။ ဂန္ဓယတီတိ ဂန္ဓော၊ အတ္တနော ဝတ္ထုံ သူစယတိ အပါကဋံ ‘‘ဣဒံ သုဂန္ဓံ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓ’’န္တိ ပကာသေတိ ၊ ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ပုပ္ဖဖလာဒိံ ‘‘ဣဒမေတ္ထ အတ္ထီ’’တိ ပေသုညံ ကရောန္တံ ဝိယ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ရသန္တိ တံ သတ္တာတိ ရသော၊ အသာဒေန္တီတိ အတ္ထော။

ဣတ္ထိယာဝ ဣန္ဒြိယံ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ၊ တထာ ပုရိသိန္ဒြိယံ။ ဇီဝန္တိ တေန သဟဇာတဓမ္မာတိ ဇီဝိတံ၊ တဒေဝ ဣန္ဒြိယံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ ဟဒယဉ္စ တံ ဝတ္ထု စ၊ ဟဒယဿ ဝါ မနောဝိညာဏဿ ဝတ္ထု ဟဒယဝတ္ထု။ စောပနကာယဘာဝတော ကာယော စ သော အဓိပ္ပာယဝိညာပနတော ဝိညတ္တိ စာတိ ကာယဝိညတ္တိ။ စောပနဝါစာဘာဝတော၊ အဓိပ္ပာယဝိညာပနတော စ ဝစီ စ သာ ဝိညတ္တိ စာတိ ဝစီဝိညတ္တိ။ ဝိဂ္ဂဟာဘာဝတော န ကဿတိ၊ ကသိတုံ ဆိန္ဒိတုံ န သက္ကာ၊ န ဝါ ကာသတိ ဒိဗ္ဗတီတိ အကာသံ၊ အကာသမေဝ အာကာသံ၊ တဒေဝ နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝဋ္ဌေန အာကာသဓာတု။ ရူပဿာတိ နိပ္ဖန္နရူပဿ။ လဟုဘာဝေါ လဟုတာ။ သယံ အနိပ္ဖန္နတာယ ‘‘ရူပဿာ’’တိ ဝိသေသိတံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ကမ္မနိ သာဓု ကမ္မညံ၊ တဿ ဘာဝေါ ကမ္မညတာ။ ပဌမံ၊ ဥပရိ စ စယော ပဝတ္တိ ဥပစယော။ ပုဗ္ဗာပရဝသေန သမ္ဗန္ဓာ တတိ ပဝတ္တိ သန္တတိ။ အနိစ္စဿ ဝိနာသိနော ဘာဝေါ အနိစ္စတာ။ ကဗလံ ကရီယတီတိ ကဗဠီကာရော။ အာဟရတီတိ အာဟာရော။ ဧဝံ တာဝ ဥပါဒါယရူပံ သဒ္ဒတ္ထတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကမတော ပန သဗ္ဗေသံ ရူပဓမ္မာနံ နိဿယဘာဝေန မူလဘူတတ္တာ ပဌမံ ဘူတရူပါနိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။ ဣတရေသု အဇ္ဈတ္တိကဘာဝေန အတ္တဘာဝသမညာယ မူလဘာဝတော စက္ခာဒီနိ ပဉ္စ အာဒိတော ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။ တေသံ ဝိသယီနံ ဣမေ ဝိသယာတိ ဒဿေတုံ ရူပါဒီနိ စတ္တာရိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ပန အနုပါဒါရူပတ္တာ၊ ဘူတဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ စ ဣဓ န ဂဟိတံ။ သွာယံ အတ္တဘာဝေါ ဣမေဟိ ‘‘ဣတ္ထီ’’တိ ဝါ ‘‘ပုရိသော’’တိ ဝါ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီတိ ဒဿနတ္ထံ တဒနန္တရံ ဣတ္ထိပုရိသိန္ဒြိယဒွယံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ‘‘ဣမိနာ ဇီဝတီ’’တိ ဝေါဟာရံ လဗ္ဘတီတိ ဒဿနတ္ထံ တတော ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ တဿ ဣမံ နိဿာယ ဝိညာဏပ္ပဝတ္တိယံ အတ္တဟိတာဒိသိဒ္ဓီတိ ဒဿနတ္ထံ ဟဒယဝတ္ထု။ တဿ ဣမာသံ ဝသေန သဗ္ဗေ ကာယဝစီပယောဂါတိ ဒဿနတ္ထံ ဝိညတ္တိဒွယံ။ ဣမာယ ရူပကာယဿ ပရိစ္ဆေဒေါ၊ အဉ္ဇသော စာတိ ဒဿနတ္ထံ အာကာသဓာတု။ ဣမေဟိဿ သုခပ္ပဝတ္တိ၊ ဥပ္ပတ္တိအာဒယော စာတိ ဒဿနတ္ထံ လဟုတာဒယော။ သဗ္ဗော စာယံ စတုသန္တတိရူပသန္တာနော ဣမိနာ ဥပတ္ထမ္ဘီယတီတိ ဒဿနတ္ထံ အန္တေ ကဗဠီကာရော အာဟာရော ဥဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၃၃။ ဣဒါနိ ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ ဥပါဒါရူပါနိ လက္ခဏာဒိတော နိဒ္ဒိသိတုံ ‘‘တတ္ထ ရူပါဘိဃာတာရဟဘူတပ္ပသာဒလက္ခဏ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တေသု ဥပါဒါရူပေသု။ ရူပေ၊ ရူပဿ ဝါ အဘိဃာတော ရူပါဘိဃာတော၊ တံ အရဟတီတိ ရူပါဘိဃာတာရဟော၊ ရူပါဘိဃာတော ဟောတု ဝါ မာ ဝါ ဧဝံသဘာဝေါ စတုန္နံ ဘူတာနံ ပသာဒေါ ရူပါဘိဃာတာရဟဘူတပ္ပသာဒေါ၊ ဧဝံလက္ခဏံ စက္ခူတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပစ္စယန္တရသဟိတော ဧဝ စက္ခုပသာဒေါ ရူပါဘိဟနနဝသေန ပဝတ္တတိ၊ န ကေဝလော။ တသ္မာ တံသဘာဝတာဝ ပမာဏံ၊ န ရူပါဘိဃာတောတိ ဒဿနတ္ထံ ရူပါဘိဃာတာရဟတာ ဝုတ္တာ ယထာ ဝိပါကာရဟံ ကုသလာကုသလန္တိ။ အဘိဃာတော စ ဝိသယဝိသယီနံ အညမညံ အဘိမုခီဘာဝေါ ယောဂျဒေသာဝဋ္ဌာနံ အဘိဃာတော ဝိယာတိ ကတွာ။ သော ရူပေ စက္ခုဿ၊ ရူပဿ ဝါ စက္ခုမှိ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ယံ စက္ခု အနိဒဿနံ သပ္ပဋိဃံ ရူပမှိ သနိဒဿနမှိ သပ္ပဋိဃမှိ ပဋိဟညိ ဝါ’’တိ၊ ‘‘ယမှိ စက္ခုမှိ အနိဒဿနမှိ သပ္ပဋိဃမှိ ရူပံ သနိဒဿနံ သပ္ပဋိဃံ ပဋိဟညိ ဝါ ပဋိဟညတိ ဝါ’’တိ (ဓ။ သ။ ၅၉၇) စ အာဒိ။ ပရိပုဏ္ဏာပရိပုဏ္ဏာယတနတ္တဘာဝနိဗ္ဗတ္တကဿ ကမ္မဿ နိဒါနဘူတာ ကာမတဏှာ၊ ရူပတဏှာ စ တဒါယတနိကဘဝပတ္ထနာဘာဝတော ဒဋ္ဌုကာမတာဒိဝေါဟာရံ အရဟတီတိ ဒုတိယနယော သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တော။ တတ္ထ ဒဋ္ဌုကာမတာနိဒါနကမ္မံ သမုဋ္ဌာနံ ဧတေသန္တိ ဒဋ္ဌုကာမတာနိဒါနကမ္မသမုဋ္ဌာနာနိ။ ဧဝံဝိဓာနံ ဘူတာနံ ပသာဒေါ ဒဋ္ဌုကာမတာ…ပေ… ပသာဒေါ၊ ဧဝံလက္ခဏံ စက္ခု။ တဿ တဿ ဟိ ဘဝဿ မူလကာရဏဘူတာ တဏှာ တသ္မိံ တသ္မိံ ဘဝေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာယတနဝိသယာပိ နာမ ဟောတီတိ ကာမတဏှာဒီနံ ဒဋ္ဌုကာမတာဒိဝေါဟာရာရဟတာ ဝုတ္တာ။

ဒဋ္ဌုကာမတာတိ ဟိ ဒဋ္ဌုမိစ္ဆာ၊ ရူပတဏှာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ဒဋ္ဌုကာမတာယ၊ သေသာနဉ္စ တံတံအတ္တဘာဝနိဗ္ဗတ္တကကမ္မာယူဟနက္ခဏတော သတိ ပုရိမနိဗ္ဗတ္တိယံ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ၊ အသတိ ပန မဂ္ဂေန အသမုဂ္ဃာတိတဘာဝေါယေဝ ကာရဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယတော မဂ္ဂေန အသမုစ္ဆိန္နံ ကာရဏလာဘေ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ အတ္တနော ဖလဿ ပစ္စယဘာဝူပဂမနတော ဝိဇ္ဇမာနမေဝါတိ ဥပ္ပန္နတာ အတ္ထိတာ ပရိယာယေဟိ ဝုစ္စတိ ‘‘အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တော အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဗဟုလီကရောန္တော ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ အန္တရာယေဝ အန္တရဓာပေတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၅၆)၊ ‘‘သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ကာမစ္ဆန္ဒံ ‘အတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ကာမစ္ဆန္ဒော’တိ ပဇာနာတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၈၂၊ မ။ နိ။ ၁။၁၁၅) စ ဧဝမာဒီသု။

ရူပေသု ပုဂ္ဂလဿ၊ ဝိညာဏဿ ဝါ အာဝိဉ္ဆနရသံ။ အာဓာရဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ နိဿယပစ္စယဘာဝတော။ ဒဋ္ဌုကာမတာနိဒါနကမ္မဇဘူတပဒဋ္ဌာနံ ယေသံ ဘူတာနံ ပသာဒေါ၊ တေဝဿ အာသန္နကာရဏန္တိ ကတွာ။ ဧတ္ထ စ တံတံအတ္တဘာဝနိပ္ဖာဒကသာဓာရဏကမ္မဝသေန ပုရိမံ စက္ခုလက္ခဏံ ဝုတ္တံ ကာရဏဝိသေသဿ အနာမဋ္ဌတ္တာ။ ‘‘ဧဝရူပံ နာမ မေ စက္ခု ဟောတူ’’တိ ဧဝံ နိဗ္ဗတ္တိတအာဝေဏိကကမ္မဝသေန ဒုတိယန္တိ ဝဒန္တိ။ သတိပိ ပန ပဉ္စန္နံ ပသာဒဘာဝသာမညေ သဝိသယာဝဘာသနသင်္ခါတဿ ပသာဒဗျာပါရဿ ဝသေန ပုရိမံ ဝုတ္တံ။ ပသာဒကာရဏဿ သတိပိ ကမ္မဘာဝသာမညေ၊ ဧကတ္တေ ဝါ အတ္တနော ကာရဏဘေဒေန ဘေဒဒဿနဝသေန ဒုတိယန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သောတာဒီနံ လက္ခဏာဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧတ္ထာဟ – စက္ခာဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ ကိံ ဧကကမ္မုနာ ဥပ္ပတ္တိ၊ ဥဒါဟု နာနာကမ္မုနာတိ? ဥဘယထာပီတိ ပေါရာဏာ။ တတ္ထ နာနာကမ္မုနာ တာဝ ဥပ္ပတ္တိယံ စက္ခာဒီနံ ဝိသေသေ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ ကာရဏဿ ဘိန္နတ္တာ။ ဧကကမ္မုနာ ပန ဥပ္ပတ္တိယံ ကထံ နေသံ ဝိသေသောတိ? ကာရဏဿ ဘိန္နတ္တာ ဧဝ။ တံတံဘဝပတ္ထနာဘူတာ ဟိ တဏှာ တံတံဘဝပရိယာပန္နာယတနာဘိလာသတာယ သယံ ဝိစိတ္တရူပါ ဥပနိဿယဘာဝေန တံတံဘဝနိဗ္ဗတ္တကကမ္မဿ ဝိစိတ္တဘေဒတံ ဝိဒဟတိ။ ယတော တဒါဟိတဝိသေသံ တံ တထာရူပသမတ္ထတာယောဂေနာနေကရူပါပန္နံ ဝိယ အနေကံ ဝိသိဋ္ဌသဘာဝံ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ န စေတ္ထ သမတ္ထတာ သမတ္ထဘာဝတော အညာ ဝေဒိတဗ္ဗာ ကာရဏဝိသေသေန အာဟိတဝိသေသဿ ဝိသိဋ္ဌဖလနိပ္ဖာဒနယောဂျတာမတ္တတော။ အယဉ္စ ဧကဿပိ ကမ္မဿ အနေကိန္ဒြိယဟေတုတာဝိသေသယောဂေါ ယုတ္တိတော၊ အာဂမနတော စ ပရတော အာဂမိဿတိ။ အပိစ ဧကဿေဝ ကုသလစိတ္တဿ သောဠသာဒိဝိပါကစိတ္တနိဗ္ဗတ္တိဟေတုတာ ဝုစ္စတိ။ လောကေပိ ဧကဿေဝ သာလိဗီဇဿ ပရိပုဏ္ဏာပရိပုဏ္ဏတဏ္ဍုလအာတဏ္ဍုလဖလနိဗ္ဗတ္တိဟေတုတာ ဒိဿတေဝ၊ ကိံ ဝါ ဧတာယ ယုတ္တိစိန္တာယ။ ယတော ကမ္မဖလံ စက္ခာဒီနိ၊ ကမ္မဝိပါကော စ သဗ္ဗသော ဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဉာဏဿ ဝိသယောတိ။

၄၃၄။ ကေစီတိ မဟာသင်္ဃိကေသု ဧကစ္စေ။ တေသု ဟိ ဝသုဓမ္မော ဧဝံ ဝဒတိ ‘‘စက္ခုမှိ တေဇော အဓိကံ၊ သောတေ ဝါယု၊ ဃာနေ ပထဝီ၊ ဇိဝှာယ အာပေါ၊ ကာယေ သဗ္ဗေပိ သမာ’’တိ။ စက္ခာဒီသု တေဇာဒိအဓိကတာ နာမ တန္နိဿယဘူတာနံ တဒဓိကတာယာတိ ဒဿေန္တော ‘‘တေဇာဓိကာနံ ဘူတာနံပသာဒေါ စက္ခူ’’တိအာဒိမာဟ။ ကာယော သဗ္ဗေသန္တိ ကော ဧတ္ထ ဝိသေသော၊ နနု တေဇာဒိအဓိကာနဉ္စ ဘူတာနံ ပသာဒါ သဗ္ဗေသံယေဝါတိ? သစ္စမေတံ၊ ဣဒံ ပန ‘‘သဗ္ဗေသ’’န္တိ ဝစနံ သမာနာနန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ အနုဝတ္တမာနဿ ဧကဒေသာဓိကဘာဝဿ နိဝါရဏဝသေန ဝုတ္တတ္တာ။ တေဇာဒီနံ ဟိ ပစ္စေကံ အဓိကဘာဝေ ဝိယ ဒွိန္နံ၊ တိဏ္ဏံ ဝါ အဓိကဘာဝေပိ ယထာဝုတ္တာဓိကဘာဝေနေဝ ဧကကာဒိဝသေန လဗ္ဘမာနာယ ဩမတ္တတာယပိ ကာယပ္ပသာဒေါ န ဟောတီတိ ပါကဋောယမတ္ထော။ တသ္မာ စတုန္နမ္ပိ ဘူတာနံ သမဘာဝေန ကာယပ္ပသာဒေါ ဟောတီတိ သဗ္ဗသဒ္ဒေါ ဣဓ သမဘာဝဒီပကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေဇာဒီနန္တိ ပဒီပသင်္ခါတဿ တေဇဿ ဩဘာသရူပေန၊ ဝါယုဿ သဒ္ဒေန၊ ပထဝိယာ ဂန္ဓေန၊ ခေဠသင်္ခါတဿ ဥဒကဿ ရသေနာတိ ပုရိမဝါဒေ၊ ပစ္ဆိမဝါဒေ စ ယထာယောဂံ တံတံဘူတဂုဏေဟိ အနုဂ္ဂယှဘာဝတော၊ ရူပါဒီနံ ဂဟဏေ ဥပကာရိတဗ္ဗတောတိ အတ္ထော။ အာလောကာဒိသဟကာရီကာရဏသဟိတာနံယေဝ စက္ခာဒီနံ ရူပါဒိအဝဘာသနသမတ္ထတာ၊ ဝိဝရဿ စ သောတဝိညာဏူပနိဿယဘာဝေါ ဂုဏောတိ တေသံ လဒ္ဓိ။ တေဇာဒီနံ ဝိယ ပန ဝိဝရဿ ဘူတဘာဝါဘာဝတော ယထာယောဂ-ဂ္ဂဟဏံ။ အထ ဝါ ရူပါဒယော ဝိယ ဝိဝရမ္ပိ ဘူတဂုဏောတိ ပရာဓိပ္ပာယေ တေဇဿ အာလောကရူပေန၊ အာကာသသင်္ခါတဿ ဝိဝရဿ သဒ္ဒေန၊ ဝါယုဿ ဂန္ဓေန၊ ဥဒကဿ ရသေန၊ ပထဝိယာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေနာတိ ဧဝံ ယထာယောဂံ တံတံဘူတဂုဏေဟီတိ ယောဇနာ။

ရူပါဒီနံ အဓိကဘာဝဒဿနတောတိ အဂ္ဂိမှိ ရူပဿ ပဘဿရဿ၊ ဝါယုမှိ သဒ္ဒဿ သဘာဝေန သုယျမာနဿ၊ ပထဝိယာ သုရဘိအာဒိနော ဂန္ဓဿ၊ အာပေ စ ရသဿ မဓုရဿာတိ ဣမေသံ ဝိသေသယုတ္တာနံ ဒဿနတော ‘‘ရူပါဒယော တေသံ ဂုဏာ’’တိ ပဌမဝါဒီ အာဟာတိ။ တဿေဝ ‘‘ဣစ္ဆေယျာမာ’’တိအာဒိနာ ဥတ္တရမာဟ။ ဣမိနာဝ ဥပါယေန ဒုတိယဝါဒိနောပိ နိဂ္ဂဟော ဟောတီတိ။ အထ ဝါ ရူပါဒိဝိသေသဂုဏေဟိ တေဇအာကာသပထဝီအာပဝါယူဟိ စက္ခာဒီနိ ကတာနီတိ ဝဒန္တဿ ကဏာဒဿ ဝါဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ တံ နိဂ္ဂဟေတုံ ‘‘အထာပိ ဝဒေယျု’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အာသဝေ ဥပလဗ္ဘမာနောပိ ဂန္ဓော ပထဝိယာ အာပေါသံယုတ္တာယ ကပ္ပာသတော ဝိသဒိသာယာတိ န ကပ္ပာသဂန္ဓဿ အဓိကဘာဝါပတ္တီတိ စေ? န၊ အနဘိဘူတတ္တာ။ အာသဝေ ဟိ ဥဒကသံယုတ္တာ ပထဝီ ဥဒကေန အဘိဘူတာ၊ န ကပ္ပာသပထဝီတိ တဿ ဧဝ ဂန္ဓေန အဓိကေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဥဏှောဒကသံယုတ္တော စ အဂ္ဂိ ဥပလဗ္ဘနီယော မဟန္တောတိ ကတွာ တဿ ဖဿော ဝိယ ဝဏ္ဏောပိ ပဘဿရော ဥပလဗ္ဘေယျာတိ ဥဏှောဒကေ ဝဏ္ဏတော အဂ္ဂိနာ အနဘိသမ္ဗန္ဓဿ သီတောဒကဿ ဝဏ္ဏော ပရိဟာယေထ။ တသ္မာတိ ဧတဿ ဥဘယဿ အဘာဝါ။ တဒဘာဝေန ဟိ ရူပါဒီနံ တေဇာဒိဝိသေသဂုဏတာ နိဝတ္တိတာ။ တန္နိဝတ္တနေန ‘‘တေဇာဒီနံ ဂုဏေဟိ ရူပါဒီဟိ အနုဂ္ဂယှဘာဝတော’’တိ ဣဒံ ကာရဏံ နိဝတ္တိတန္တိ ဧဝံ ပရမ္ပရာယ ဥဘယာဘာဝေါ ဝိသေသပရိကပ္ပနပဟာနဿ ကာရဏံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘တသ္မာ ပဟာယေတ’’န္တိအာဒိ။ ဧကကလာပေပိ ရူပရသာဒယော ဝိသဒိသာ၊ ကော ပန ဝါဒေါ နာနာကလာပေ စက္ခာဒယော ဘူတဝိသေသာဘာဝေပီတိ ဒဿေတုံ ရူပရသာဒိနိဒဿနံ ဝုတ္တံ။

ယဒိ ဘူတဝိသေသော နတ္ထိ၊ ကိံ ပန စက္ခာဒိဝိသေသဿ ကာရဏန္တိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယံ အညမညဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧကမ္ပိ ကမ္မံ ပဉ္စာယတနိကတ္တဘာဝဘဝပ္ပတ္ထနာနိပ္ဖန္နံ စက္ခာဒိဝိသေသဟေတုတာယ အညမညဿ အသာဓာရဏန္တိ စ ကမ္မဝိသေသောတိ စ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ တံ ယေန ဝိသေသေန စက္ခုဿ ပစ္စယော၊ တေနေဝ သောတဿ ပစ္စယော ဟောတိ ဣန္ဒြိယန္တရာဘာဝပ္ပတ္တိတော။ ‘‘ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ မဟဂ္ဂတာ စေတနာ ကဋတ္တာရူပါနံ ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၂။၇၈) ဝစနေန ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဝိဇ္ဇမာနာနံ သဗ္ဗေသံ ကဋတ္တာရူပါနံ ဧကာ စေတနာ ကမ္မပစ္စယော ဟောတီတိ ဝိညာယတိ။ နာနာစေတနာယ ဟိ တဒါ ဣန္ဒြိယုပ္ပတ္တိယံ သတိ ပရိတ္တေန စ မဟဂ္ဂတေန စ ကမ္မုနာ နိဗ္ဗတ္တိတံ ကဋတ္တာရူပံ အာပဇ္ဇေယျာတိ။ န စေကာ ပဋိသန္ဓိ အနေကကမ္မနိဗ္ဗတ္တာ ဟောတီတိ သိဒ္ဓမေကေန ကမ္မေန အနေကိန္ဒြိယုပ္ပတ္တိ ဟောတီတိ။

၄၃၅။ အနလ္လီနော နိဿယော ဧတဿာတိ အနလ္လီနနိဿယော၊ ရူပသဒ္ဒသင်္ခါတော ဝိသယော။ ဂန္ဓရသာနံ နိဿယာ ဃာနဇိဝှာနံ နိဿယေ အလ္လီယန္တီတိ တေ နိဿယဝသေန အလ္လီနာ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ သယံ ကာယနိဿယအလ္လီနံ ဘူတတ္တာ။ အပရော နယော – စက္ခုသောတာနိ အပ္ပတ္တဝိသယဂ္ဂါဟကာနိ သာန္တရေ၊ အဓိကေ စ ဝိသယေ ဝိညာဏုပ္ပတ္တိဟေတုဘာဝတော။ သောတမ္ပိ သမ္ပတ္တဝိသယဂ္ဂါဟီတိ ကေစိ။ ယဒိ သောတံ သမ္ပတ္တဂ္ဂါဟိ၊ စိတ္တဇော သဒ္ဒေါ သောတဝိညာဏဿ အာရမ္မဏံ န သိယာ။ န ဟိ ဗဟိဒ္ဓါ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနံ ဥပ္ပတ္တိ အတ္ထိ။ ပါဠိယဉ္စ အဝိသေသေန သဒ္ဒါရမ္မဏဿ သောတဝိညာဏာရမ္မဏဘာဝေါ ဝုတ္တော။ ကိဉ္စ ဒိသာဒေသဝဝတ္ထာနဉ္စ သဒ္ဒဿ န သိယာ၊ အတ္တနော ဝိသယိပဒေသဿ ဧဝ ဂဟေတဗ္ဗတော ဂန္ဓော ဝိယ။ တသ္မာ ယတ္ထ ဥပ္ပန္နော သဒ္ဒေါ၊ တတ္ထေဝ ဌိတော။ သစေ သောတပထေ အာပါထမာဂစ္ဆတိ၊ နနု ဒူရေ ဌိတေဟိ ရဇကာဒိသဒ္ဒါ စိရေန သုယျန္တီတိ? န ဒူရာသန္နာနံ ယထာပါကဋေ သဒ္ဒေ ဂဟဏဝိသေသတော။ ယထာ ဟိ ဒူရာသန္နာနံ ဝစနသဒ္ဒေ ယထာပါကဋေ ဂဟဏဝိသေသတော အာကာရဝိသေသာနံ အဂ္ဂဟဏံ၊ ဂဟဏဉ္စ ဟောတိ၊ ဧဝံ ရဇကာဒိသဒ္ဒေပိ အာသန္နဿ အာဒိတော ပဘုတိ ယာဝ အဝသာနာ ကမေန ပါကဋီဘူတေ၊ ဒူရဿ စ အဝသာနေ၊ မဇ္ဈေ ဝါ ပိဏ္ဍဝသေန ပဝတ္တိပါကဋီဘူတေ နိစ္ဆယဂ္ဂဟဏာနံ သောတဝိညာဏဝီထိယာ ပရတော ပဝတ္တာနံ ဝိသေသတော လဟုကံ သုတော ‘‘စိရေန သုတော’’တိ အဓိမာနော ဟောတိ။ သော ပန သဒ္ဒေါ ယတ္ထ ဥပ္ပန္နော၊ တန္နိဿိတောဝ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနက္ခဏေ သောတဿ အာပါထမာဂစ္ဆတိ ။ ယဒိ သဒ္ဒဿ ဘူတပရမ္ပရာယ သမန္တတော ပဝတ္တိ နတ္ထိ၊ ကထံ ပဋိဃောသုပ္ပတ္တီတိ? ဒူရေ ဌိတောပိ သဒ္ဒေါ အညတ္ထ ပဋိဃောသုပ္ပတ္တိယာ၊ ဘာဇနာဒိစလနဿ စ အယောကန္တော ဝိယ အယောစလနဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၄၃၆။ ပုဗ္ဗေ လက္ခဏာဒိနာ ဝိဘာဝိတမ္ပိ စက္ခုံ ဌိတဋ္ဌာနာဒိတော ဝိဘာဝေတုံ ‘‘စက္ခု စေတ္ထာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ စက္ခု သာဓယမာနံ တိဋ္ဌတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ စ-ကာရော ဗျတိရေကတ္ထော၊ တေနဿ ဝုစ္စမာနမေဝ ဝိသေသံ ဇောတေတိ။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု ယထာနိဒ္ဒိဋ္ဌေသု ပဉ္စသု ဥပါဒါရူပေသု။ ‘‘သရီရသဏ္ဌာနုပ္ပတ္တိဒေသေ’’တိ ဧတေန အဝသေသံ ကဏှမဏ္ဍလံ ပဋိက္ခိပတိ။ သ္နေဟမိဝ သတ္တ အက္ခိပဋလာနိ ဗျာပေတွာ ဌိတာဟေဝ အတ္တနော နိဿယဘူတာဟိ စတူဟိ ဓာတူဟိ ကတူပကာရံ တန္နိဿိတေဟေဝ အာယုဝဏ္ဏာဒီဟိ အနုပါလိတံ ပရိဝါရိတံ တိသန္တတိရူပသမုဋ္ဌာပကေဟိ ဥတုစိတ္တာဟာရေဟိဥပတ္ထမ္ဘိယမာနံ တိဋ္ဌတိ။ သတ္တအက္ခိပဋလဗျာပနဝစနေနေဝ စက္ခုဿ အနေကကလာပဂတဘာဝံ ဒဿေတိ။ ပမာဏတော ဦကာသိရမတ္တန္တိ ဦကာသိရမတ္တေ ပဒေသေ ပဝတ္တနတော ဝုတ္တံ။ စက္ခုဝိညာဏဿ ဝတ္ထုဘာဝံ နိဿယဘာဝတော အာဝဇ္ဇနသမ္ပဋိစ္ဆနာဒီနံ တဒါရမ္မဏာဝသာနာနံ ဒွါရဘာဝံ သမဝသရဋ္ဌာနတော။ တံ ပနေတံ စက္ခု အဓိဋ္ဌာနဘေဒတော၊ တတ္ထာပိ ပစ္စေကံ အနေကကလာပဂတဘာဝတော အနေကမ္ပိ သမာနံ သာမညနိဒ္ဒေသေန အာဝဇ္ဇနာယ ဧကတ္တာ၊ ဧကသ္မိံ ခဏေ ဧကဿေဝ စ ကိစ္စကရတ္တာ ဧကံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဧဝမ္ပိ ဗဟူသု ကထမေကဿေဝ ကိစ္စကရတ္တံ။ ယံ တတ္ထ ဝိသဒံ ဟုတွာ ရူပါဘိဃာတာရဟံ၊ တံ ဝိညာဏဿ နိဿယော ဟောတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဝိသေသော ဝိယ ကာယဝိညာဏဿ အာရမ္မဏဘာဝေ။

မနုပဿတီတိ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ အထ ဝါ မနူတိ မစ္စော။

အင်္ဂုလိဝေဓကံ အင်္ဂုလီယကံ။

ဝိသမဇ္ဈာသယတာယ စက္ခု ဝမ္မိကဆိဒ္ဒါဘိရတသပ္ပော ဝိယ၊ ဗိလဇ္ဈာသယတာယ သောတံ ဥဒကဗိလာဘိရတကုမ္ဘီလော ဝိယ၊ အာကာသဇ္ဈာသယတာယ ဃာနံ အဇဋာကာသာဘိရတပက္ခီ ဝိယ၊ ဂါမဇ္ဈာသယတာယ ဇိဝှာ ဂါမာဘိရတကုက္ကုရော ဝိယ၊ ဥပါဒိန္နကဇ္ဈာသယတာယ ကာယော အာမကသုသာနာဘိရတသိင်္ဂါလော ဝိယ ပဿိတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဝမ္မိ…ပေ… ဒဋ္ဌဗ္ဗာ’’တိ အာဟ။ ဝိသမဇ္ဈာသယတာ စ စက္ခုဿ ဝိသမဇ္ဈာသယံ ဝိယ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တာ၊ စက္ခုမတော ဝါ ပုဂ္ဂလဿ အဇ္ဈာသယဝသေန စက္ခု ဝိသမဇ္ဈာသယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ သဗ္ဗောပိ စ ယထာဝုတ္တော ပပဉ္စော သောတာဒီသုပိ ယထာရဟံ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၃၇။ စက္ခုမှိ၊ စက္ခုဿ ဝါ ပဋိဟနနံ စက္ခုပဋိဟနနံ၊ တံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ စက္ခုပဋိဟနနလက္ခဏံ။ ပဋိဟနနဉ္စေတ္ထ ယထာဝုတ္တော အဘိဃာတောဝ။ ဝိသယဘာဝေါ အာရမ္မဏပစ္စယတာ။ ကာမံ သာ ဧဝ ဂေါစရတာ၊ တထာပိ ဝိသယဂေါစရာနံ အယံ ဝိသေသော – အနညတ္ထဘာဝေါ၊ တဗ္ဗဟုလစာရိတာ စ စက္ခုဝိညာဏဿ။ ဝိသယဘာဝေ စဿ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ယတ္ထ ပန ကာယဝိညတ္တိအာဒိကေ။

၄၃၈။ ဣတ္ထိယာ ဘာဝေါ၊ ‘‘ဣတ္ထီ’’တိ ဝါ ဘဝတိ ဧတေန စိတ္တံ၊ အဘိဓာနဉ္စာတိ ဣတ္ထိဘာဝေါ၊ တံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ ဣတ္ထိဘာဝလက္ခဏံ။ တတော ဧဝ ‘‘ဣတ္ထီ’’တိ တံသဟိတံ သန္တာနံ ပကာသေန္တံ ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဣတ္ထီတိ ပကာသနရသ’’န္တိ။ ဝဋ္ဋံသတာ အဝိသဒဟတ္ထပါဒါဒိတာ စ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ။ ထနမံသာဝိသဒတာ၊ နိမ္မဿုဒါဌိတာ၊ ကေသဗန္ဓနံ၊ ဝတ္ထဂ္ဂဟဏဉ္စ ‘‘ဣတ္ထီ’’တိ သဉ္ဇာနနဿ ပစ္စယဘာဝတော ဣတ္ထိနိမိတ္တံ။ ဒဟရကာလေပိ သုပ္ပကမုသလကာဒီဟိ ကီဠာ၊ မတ္တိကတက္ကေန သုတ္တကန္တနာဒိ စ ဣတ္ထိကုတ္တံ၊ ဣတ္ထိကိရိယာတိ အတ္ထော။ အဝိသဒဋ္ဌာနဂမနာဒိကော အာကာရော ဣတ္ထာကပ္ပော။ အပရော နယော – ဣတ္ထီနံ မုတ္တကရဏံ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ။ သရာဓိပ္ပာယာ ဣတ္ထိနိမိတ္တံ။ အဝိသဒဋ္ဌာနဂမနနိသဇ္ဇာခါဒနဘောဇနာဒိကာ ဣတ္ထိကုတ္တံ။ ဣတ္ထိသဏ္ဌာနံ ဣတ္ထာကပ္ပော။ ဣမာနိ စ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီနိ ယထာသကံ ကမ္မာဒိနာ ပစ္စယေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနိပိ ယေဘုယျေန ဣတ္ထိန္ဒြိယသဟိတေ ဧဝ သန္တာနေ တံတဒါကာရာနိ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ တေသံ ကာရဏန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဣတ္ထိလိင်္ဂနိမိတ္တကုတ္တာကပ္ပာနံ ကာရဏဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာန’’န္တိ။ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒီသု ဧဝ စ ကာရဏဘာဝသင်္ခါတေန အဓိပတိဘာဝေန တဿ ဣန္ဒြိယတာ ဝုတ္တာ၊ ဣန္ဒြိယသဟိတေ သန္တာနေ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒိအာကာရရူပပစ္စယာနံ အညထာ အနုပ္ပာဒနတော၊ ဣတ္ထိဂ္ဂဟဏဿ စ တေသံ ရူပါနံ ပစ္စယဘာဝတော။

ယသ္မာ ပန ဘာဝဒသကေပိ ရူပါနံ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ န ဇနကံ၊ နာပိ အနုပါလကံ၊ ဥပတ္ထမ္ဘကံ ဝါ၊ န စ အညေသံ ကလာပရူပါနံ၊ တသ္မာ တံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဝိယ သကလာပရူပါနံ၊ အာဟာရော ဝိယ ဝါ ကလာပန္တရရူပါနဉ္စ ‘‘ဣန္ဒြိယအတ္ထိအဝိဂတပစ္စယော’’တိ ပါဠိယံ န ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ စ ပစ္စယန္တရာဓီနာနိ လိင်္ဂါဒီနိ၊ တသ္မာ ယတ္ထဿ အာဓိပစ္စံ၊ တံသဒိသေသု မတစိတ္တကတရူပေသုပိ တံသဏ္ဌာနတာ ဒိဿတိ။ ဧသ နယော ပုရိသိန္ဒြိယေပိ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝိသဒိသံ၊ တံ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ။ တယိဒံ ဒွယံ ယသ္မာ ဧကသ္မိံ သန္တာနေ သဟ န ပဝတ္တတိ ‘‘ယဿ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ပုရိသိန္ဒြိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? နော’’တိအာဒိ (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမက။၁၈၈) ဝစနတော၊ တသ္မာ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဿာပိ ဧကသ္မိံ ခဏေ ဧကမေဝ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယေ ပန ‘‘သရီရေကဒေသဝုတ္တိ ဘာဝရူပ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တေသမ္ပိ တံ မိစ္ဆာတိ ဒဿေတုံ ‘‘တဒုဘယမ္ပိ…ပေ… ဗျာပကမေဝါ’’တိ ဝတွာ ယဒိ ဧဝံ ကာယပ္ပသာဒေန သင်္ကရော သိယာတိ အာသင်္ကံ နိဝတ္တေန္တော ‘‘န စ ကာယပ္ပသာဒေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – ယဒိပိ သကလသရီရဗျာပိတာယ ကာယပ္ပသာဒေန အဋ္ဌိတောကာသေ ဌိတန္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ နာပဇ္ဇတိ၊ တေန ပန ဘိန္နနိဿယတ္တာ ဌိတောကာသေ ဌိတန္တိပိ ဝတ္တဗ္ဗတံ နာပဇ္ဇတီတိ အယမေဝ စေတ္ထ နိပ္ပရိယာယကထာ။ ‘‘ရူပရသာဒယော ဝိယာ’’တိ ဧတေန သမာနနိဿယေသုပိ နာမ သင်္ကရော နတ္ထိ လက္ခဏဘေဒတော၊ ကိမင်္ဂံ ပန ဘိန္နနိဿယသဘာဝေသူတိ ဒဿေတိ။

၄၃၉။ သဟဇရူပါနုပါလနလက္ခဏန္တိ အတ္တနာ သဟဇာတရူပါနံ အနုပါလနလက္ခဏံ။ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ဧကန္တကမ္မဇတ္တာ သဟဇ-ဂ္ဂဟဏေနေဝ အနုပါလေတဗ္ဗာနမ္ပိ ကမ္မဇဘာဝေါ သိဒ္ဓါတိ ကမ္မဇ-ဂ္ဂဟဏံ န ကတံ။ ယထာသကံ ခဏမတ္တဋ္ဌာယိနောပိ ကမ္မဇရူပဿ ပဝတ္တိဟေတုဘာဝေန တံ အနုပါလကံ၊ တသ္မာ သဟဇရူပါနုပါလနလက္ခဏံ။ န ဟိ ကမ္မဇာနံ ကမ္မံယေဝ ဌိတိဟေတု ဘဝိတုံ အရဟတိ အာဟာရဇာဒီနံ အာဟာရာဒိ ဝိယ။ ကိံ ကာရဏာ? တင်္ခဏာဘာဝတော။ တေသန္တိ သဟဇရူပါနံ။ ပဝတ္တနံ ယာပနံ။ ဌပနံ ဌိတိဟေတုတာ။ အတ္တနာ အနုပါလနဝသေန ယာပေတဗ္ဗာနိ ပဝတ္တေတဗ္ဗာနိ ဘူတာနိ ဧတဿ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ယာပယိတဗ္ဗဘူတပဒဋ္ဌာနံ။ အနုပါလနလက္ခဏာဒိမှီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပဝတ္တနရသာဒိမေဝ သင်္ဂဏှာတိ။ အတ္ထိက္ခဏေယေဝါတိ အနုပါလေတဗ္ဗာနံ အတ္ထိက္ခဏေယေဝ။ အသတိ အနုပါလေတဗ္ဗေ ဥပ္ပလာဒိမှိ ကိံ ဥဒကံ အနုပါလေယျ။ ယဒိ ကမ္မဇာနံ ဌိတိဟေတုမန္တရေန ဌိတိ န ဟောတိ၊ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ကော ဌိတိဟေတူတိ အာဟ ‘‘သယ’’န္တိအာဒိ။ ယဒိ ကမ္မဇာနံ ဌာနံ ဇီဝိတိန္ဒြိယပဋိဗဒ္ဓံ၊ အထ ကသ္မာ သဗ္ဗကာလံ န ဌပေတီတိ အာဟ ‘‘န ဘင်္ဂတော’’တိအာဒိ။ တဿ တဿ အနုပါလနာဒိကဿ သာဓနတော။ တံ သာဓနဉ္စ ဇီဝမာနတာဝိသေသဿ ပစ္စယဘာဝတော။ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓရူပဿ ဟိ မတရူပတော ကမ္မဇဿ၊ တဒနုဗန္ဓဘူတဿ စ ဥတုသမုဋ္ဌာနာဒိတော ဇီဝိတိန္ဒြိယကတော ဝိသေသော၊ န ကေဝလံ ခဏဋ္ဌိတိယာ ဧဝ၊ ပဗန္ဓာနုပစ္ဆေဒဿာပိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ကာရဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဣတရထာ အာယုက္ခယတော မရဏံ န ယုဇ္ဇေယျာတိ။

၄၄၀။ မနောဓာတုမနောဝိညာဏဓာတူနံ နိဿယလက္ခဏံ ဟဒယဝတ္ထူတိ ကထမေတံ ဝိညာတဗ္ဗန္တိ? အာဂမတော၊ ယုတ္တိတော စ။ ‘‘ယံ ရူပံ နိဿာယ မနောဓာတု စ မနောဝိညာဏဓာတု စ ပဝတ္တန္တိ၊ တံ ရူပံ မနောဓာတုယာ စ မနောဝိညာဏဓာတုယာ စ တံသမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ ဓမ္မာနံ နိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၈) ဧဝမာဒိ အာဂမော။ ယဒိ ဧဝံ၊ ကသ္မာ ရူပကဏ္ဍေ တံ န ဝုတ္တန္တိ? တတ္ထ အဝစနံ အညကာရဏံ။ ကိံ ပန တန္တိ? ဒေသနာဘေဒေါ။ ယထာ ဟိ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ဧကန္တတော စက္ခာဒိနိဿယာနိ၊ န ဧဝံ မနောဝိညာဏံ ဧကန္တေန ဟဒယဝတ္ထုနိဿယံ။ နိဿိတဝသေန စ ဝတ္ထုဒုကာဒိဒေသနာ ပဝတ္တာ ‘‘အတ္ထိ ရူပံ စက္ခုဝိညာဏဿ ဝတ္ထု၊ အတ္ထိ ရူပံ စက္ခုဝိညာဏဿ န ဝတ္ထူ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၅၈၄)။ ယမ္ပိ ဧကန္တတော ဟဒယဝတ္ထုနိဿယံ၊ တဿ ဝသေန ‘‘အတ္ထိ ရူပံ မနောဝိညာဏဿ ဝတ္ထူ’’တိအာဒိနာ ဒုကာဒီသု ဝုစ္စမာနေသုပိ န တဒနုဂုဏာ အာရမ္မဏဒုကာဒယော သမ္ဘဝန္တိ။ န ဟိ ‘‘အတ္ထိ ရူပံ မနောဝိညာဏဿ အာရမ္မဏံ၊ အတ္ထိ ရူပံ န မနောဝိညာဏဿ အာရမ္မဏ’’န္တိ သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ ဝတ္ထာရမ္မဏဒုကာ ဘိန္နဂတိကာ သိယုန္တိ ဧကရသာ ဒေသနာ န ဘဝေယျ။ ဧကရသဉ္စ ဒေသနံ ဒေသေတုံ ဣဓ သတ္ထု အဇ္ဈာသယော။ တသ္မာ တတ္ထ ဟဒယဝတ္ထု န ဝုတ္တံ၊ န အလဗ္ဘမာနတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ယုတ္တိ ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – နိပ္ဖန္နဥပါဒါယရူပနိဿယံ ဓာတုဒွယံ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ။ တတ္ထ ရူပါယတနာဒီနံ၊ ဩဇာယ စ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓတော ဗဟိပိ ပဝတ္တိဒဿနတော န တံနိဿယတာ ယုဇ္ဇတိ၊ ဣတ္ထိပုရိသိန္ဒြိယာနမ္ပိ တဒုဘယရဟိတေပိ သန္တာနေ ဓာတုဒွယဒဿနတော န တံနိဿယတာ ယုဇ္ဇတိ၊ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿာပိ အညကိစ္စံ ဝိဇ္ဇတီတိ န တံနိဿယတာ ယုဇ္ဇတိ ဧဝါတိ ပါရိသေသတော ဟဒယဝတ္ထု၊ တေသံ နိဿယောတိ ဝိညာယတိ။ သက္ကာ ဟိ ဝတ္တုံ နိပ္ဖန္နဥပါဒါယရူပနိဿယံ ဓာတုဒွယံ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ရူပပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိဘာဝတော။ ယံ ယဉှိ ရူပပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိ၊ တံ တံ နိပ္ဖန္နဥပါဒါယရူပနိဿယံ ဒိဋ္ဌံ ယထာ ‘‘စက္ခုဝိညာဏဓာတူ’’တိ။ ‘‘ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ’’တိ စ ဝိသေသနံ မနောဝိညာဏဓာတုဝသေန ကတံ။ မနောဓာတု ပန စတုဝေါကာရဘဝေ နတ္ထေဝ။ နနု စ ဣန္ဒြိယနိဿယတာယပိ သာဓနတော ဝိရုဒ္ဓါ ဟေတု အာပဇ္ဇတီတိ? န ဒိဋ္ဌဗာဓနတော။ ဒိဋ္ဌံ ဟေတံ စက္ခုဝိညာဏဿ ဝိယ ဓာတုဒွယဿ ဝတ္ထုနော မန္ဒတိက္ခာဒိအနနုဝိဓာနံ။ တထာ ဟိဿ ပါဠိယံ ဣန္ဒြိယပစ္စယတာ န ဝုတ္တာ။ တေန တဒနုဝိဓာနသင်္ခါတာ ဣန္ဒြိယနိဿယတာ ဗာဓီယတိ။ ဟောတု ဓာတုဒွယနိဿယော ဟဒယဝတ္ထု၊ ဥပါဒါယရူပဉ္စ၊ ဧတံ ပန ကမ္မသမုဋ္ဌာနံ၊ ပဋိနိယတကိစ္စံ၊ ဟဒယပဒေသေ ဌိတမေဝါတိ ကထံ ဝိညာယတီတိ? ဝုစ္စတေ – ဝတ္ထုရူပဘာဝတော ကမ္မသမုဋ္ဌာနံ စက္ခု ဝိယ၊ တတော ဧဝ ပဋိနိယတကိစ္စံ၊ ဝတ္ထုရူပဘာဝတောတိ စ ဝိညာဏနိဿယဘာဝတောတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကတွာ သဗ္ဗစေတသာ သမန္နာဟရိတွာ ကိဉ္စိ စိန္တေန္တဿ ဟဒယဿ ခိဇ္ဇနတော တတ္ထေတမဝဋ္ဌိတန္တိ ဝိညာယတိ။ တာသညေဝ ဓာတူနန္တိ မနောဓာတုမနောဝိညာဏဓာတူနံယေဝ ။ နိဿယဘာဝတော ဥပရိ အာရောပေတွာ ဝဟန္တံ ဝိယ ပစ္စုပတိဋ္ဌတီတိ ဥဗ္ဗဟနပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

၄၄၁။ အဘိက္ကမော အာဒိ ယေသံ တေ အဘိက္ကမာဒီ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပဋိက္ကမသမိဉ္ဇနပသာရဏဥက္ခေပနအဝေက္ခေပနာဒိကာ သဗ္ဗာ ကိရိယာ ပရိဂ္ဂယှတိ။ တေသံ အဘိက္ကမာဒီနံ ပဝတ္တကံ စိတ္တံ သမုဋ္ဌာနံ ယဿာ သာ အဘိက္ကမာဒိပ္ပဝတ္တကစိတ္တသမုဋ္ဌာနာ၊ ဝါယောဓာတု။ တဿာ ယံ သဟဇရူပကာယဿ ထမ္ဘနသန္ဓာရဏစလနသင်္ခါတံ ကိစ္စံ၊ တဿ သဟကာရီကာရဏဘူတော အာကာရဝိသေသော ကာယဝိညတ္တိ နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဘိက္ကမာဒိ…ပေ… ကာယဝိညတ္တီ’’တိ။

ကဿ ပန အာကာရဝိကာရောတိ? သာမတ္ထိယတော ဝါယောဓာတုအဓိကာနံ စိတ္တဇမဟာဘူတာနံ။ ကိံ တံ သာမတ္ထိယံ? စိတ္တဇတာ၊ ဥပါဒါယရူပတာ စ။ အထ ဝါ ဝါယောဓာတုယာ အာကာရဝိကာရော သဟဇ…ပေ… ပစ္စယောတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဧဝံ ဝိညတ္တိယာ ဥပါဒါယရူပဘာဝေါ န ယုဇ္ဇတိ။ န ဟိ ဥပါဒါယရူပံ ဧကဘူတသန္နိဿယံ အတ္ထိ။ ‘‘စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယရူပ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ၊ နာယံ ဒေါသော စတုန္နံ ဝိကာရော စတူသု ဧကဿာပိ ဟောတိ စတုသာဓာရဏဓနံ ဝိယ။ ဝါယောဓာတုအဓိကတာယ စ ကလာပဿ ‘‘ဝါယောဓာတုယာ’’တိ ဝစနံ န ဝိရုဇ္ဈတိ။ ဧဝံ အဓိကတာ စ သာမတ္ထိယတော၊ န ပမာဏတော။ အညထာ ဟိ အဝိနိဗ္ဘောဂဝုတ္တိတာ န ယုဇ္ဇေယျ။ ဝါယောဓာတုယာ ဧဝါတိ ကေစိ။ တေသံ မတေန ဝိညတ္တိယာ ဥပါဒါယရူပတာ ဒုရုပပါဒါ။ န ဟိ ဧကဿ ဝိကာရော စတုန္နံ ဟောတိ။ သာ ပနာယံ ဟတ္ထစလနာဒီသု ဖန္ဒမာနဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏာနန္တရမဝိညာယမာနန္တရေန မနောဒွါရဇဝနေန ဂယှတိ။ ဖန္ဒမာနဝဏ္ဏဝိနိမုတ္တော ကောစိ ဝိကာရော အတ္ထိ။ တဿ စ တဂ္ဂဟဏာနန္တရံ ဂဟဏံ ဟောတီတိ ကထမေတံ ဝိညာယတီတိ အဓိပ္ပာယဂ္ဂဟဏတော။ န ဟိ ဝိညတ္တိဝိကာရရဟိတေသု ရုက္ခစလနာဒီသု ‘‘ဣဒမေသ ကာရေတိ မညေ’’တိ အဓိပ္ပာယဂ္ဂဟဏံ ဒိဋ္ဌံ၊ ဟတ္ထစလနာဒီသု ပန ဒိဋ္ဌံ။ တသ္မာ ဖန္ဒမာနဝဏ္ဏဝိနိမုတ္တော ကောစိ ဝိကာရော အတ္ထိ အဓိပ္ပာယဿ ဉာပကောတိ ဝိညာယတိ။ ဉာပကော စ ဟေတု ဉာပေတဗ္ဗမတ္ထံ သယံ ဂဟိတော ဧဝ ဉာပေတိ၊ န ဝိဇ္ဇမာနတာမတ္တေနာတိ ဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏာနန္တရံ ဝိကာရဂ္ဂဟဏမ္ပိ အနုမာနတော ဝိညာယတိ။ တထာ ဟိ ဝဒန္တိ –

‘‘ဝိသယတ္တမနာပန္နာ၊ သဒ္ဒါ နေဝတ္ထဗောဓကာ၊

န သတ္တာမတ္တတော အတ္ထေ၊ တေ အညာတာ ပကာသကာ’’တိ။

ယဒိ ဝိကာရဂ္ဂဟဏမေဝ ကာရဏံ အဓိပ္ပာယဂ္ဂဟဏဿ၊ ကသ္မာ အဂ္ဂဟိတသင်္ကေတာနံ အဓိပ္ပာယဂ္ဂဟဏံ န ဟောတီတိ? န ကေဝလံ ဝိကာရဂ္ဂဟဏမေဝ အဓိပ္ပာယဂ္ဂဟဏဿ ကာရဏံ၊ အထ ခေါ ပုရိမသိဒ္ဓသမ္ဗန္ဓဂ္ဂဟဏဉ္စ ဣမဿ ဥပနိဿယောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ထမ္ဘနသန္ဓာရဏစလနာနိ ဝိညတ္တိဝိကာရသဟိတာယ ဝါယောဓာတုယာ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ။ ကိံ သဗ္ဗာဝ ဝါယောဓာတူ သဗ္ဗာနိ တာနိ ကရောန္တီတိ? နယိဒမေဝံ။ သတ္တမဇဝနသမ္ဘူတာ ဟိ ဝါယောဓာတု ပုရိမဇဝနသမ္ဘူတာ ဝါယောဓာတုယော ဥပထမ္ဘကပစ္စယေ လဘိတွာ ဒေသန္တရုပ္ပတ္တိဟေတုဘာဝေန စလယတိ စိတ္တဇရူပံ၊ န ဣတရာ။ ဣတရာ ပန သန္ထမ္ဘနသန္ဓာရဏမတ္တံ ကရောန္တိယော တဿာ ဥပကာရာယ ဟောန္တိ။ ဒေသန္တရုပ္ပတ္တိ ဧဝ စလနန္တိ နိမိတ္တေ စ ကတ္တုဘာဝေါ သမာရောပိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညထာ ဓမ္မာနံ အဗျာပါရတာ၊ ခဏိကတာ စ န သိယာ။ သတ္တဟိ ယုဂေဟိ အာကဍ္ဎိတဗ္ဗသကဋမေတ္ထ အဋ္ဌကထာယံ နိဒဿိတံ။ စိတ္တဇရူပေ ပန စလန္တေ တံသမ္ဗန္ဓတာယ ဥတုကမ္မာဟာရဇရူပမ္ပိ စလတိ နဒီသောတေ ပက္ခိတ္တသုက္ခဂေါမယပိဏ္ဍံ ဝိယ ဖန္ဒမာနဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏာနန္တရံ ဝိညတ္တိဂ္ဂဟဏဿ ဝုတ္တတ္တာ။ ကိံ စလနကရာ ဧဝ ဝါယောဓာတု ဝိညတ္တိဝိကာရသဟိတာတိ? နယိဒမေဝံ၊ တထာ စလယိတုမသက္ကုဏန္တိယောပိ ထမ္ဘနသန္ဓာရဏမတ္တကရာ ပဌမဇဝနာဒိသမ္ဘူတာပိ ဝါယောဓာတုယော ဝိညတ္တိဝိကာရသဟိတာ ဧဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယေန ဒိသာဘာဂေနာယံ အဘိက္ကမာဒိံ ပဝတ္တေတုကာမော၊ တဒဘိမုခဝိကာရသဗ္ဘာဝတော။ အဓိပ္ပာယသဟဘာဝီ ဟိ ဝိကာရော ဝိညတ္တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနဿာပိ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပကဝစနံ သုဋ္ဌု ယုဇ္ဇတိ။ ယထာဝုတ္တဝိကာရဂ္ဂဟဏမုခေန တံသမင်္ဂိနော အဓိပ္ပာယော ဝိညာယတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အဓိပ္ပာယပ္ပကာသနရသာ’’တိ။

ကာယဝိပ္ဖန္ဒနဿ ဟေတုဘူတာယ ဝါယောဓာတုယာ ဝိကာရဘာဝတော ပရိယာယေန ဝိညတ္တိ ကာယဝိပ္ဖန္ဒနဟေတုဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝုတ္တာ။ စိတ္တသမုဋ္ဌာနဝါယောဓာတုပဒဋ္ဌာနာတိ စ ဝါယောဓာတုယာ ကိစ္စာဓိကတာယ ဝုတ္တံ။ ကာယဝိပ္ဖန္ဒနေန အဓိပ္ပာယဝိညာပနဟေတုတ္တာတိ ကာယဝိပ္ဖန္ဒနေန ကရဏဘူတေန အဓိပ္ပာယဿ ဝိညာပနဟေတုဘာဝတော ကာယဝိညတ္တီတိ ဝုစ္စတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ဝိညာပေတီတိ ဝိညတ္တိ။ ကိံ ဝိညာပေတိ? အဓိပ္ပာယံ။ ကေန? ကာယေန။ ကီဒိသေန? ဝိပ္ဖန္ဒမာနေနာတိ။ ဒုတိယနယေ ပန ယထာဝုတ္တေန ကာယေန ဝိညာယတီတိ ကာယဝိညတ္တိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

အတ္ထာဝဗောဓနသမတ္ထော ဝစီဝိသေသော ဝစီဘေဒေါ။ တေန ဝါယုဝနပ္ပတိနဒီဃောသာဒိံ နိဝတ္တေတိ။ တဿ ပဝတ္တကံ စိတ္တံ သမုဋ္ဌာနံ ယဿာ သာ ဝစီဘေဒပ္ပဝတ္တကစိတ္တသမုဋ္ဌာနာ၊ ပထဝီဓာတု။ တဿာ ယံ ဥပါဒိန္နသင်္ခါတဿ အက္ခရုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဿ ဃဋ္ဋနသညိတံ ကိစ္စံ၊ တဿ သဟကာရီကာရဏဘူတော အာကာရဝိသေသော ဝစီဝိညတ္တိ နာမာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝစီဘေ…ပေ… ဝစီဝိညတ္တီ’’တိ။

ဣဒါနိ ‘‘ကဿ ပန အာကာရဝိကာရော’’တိအာဒိ ကာယဝိညတ္တိယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ယထာ တတ္ထ ‘‘ဖန္ဒမာနဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏာနန္တရ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓ ‘‘သုယျမာနသဒ္ဒသဝနာနန္တရ’’န္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣဓ စ ထမ္ဘနာဒီနံ အဘာဝတော ‘‘သတ္တမဇဝနသမ္ဘူတာ’’တိအာဒိနယော န လဗ္ဘတိ။ ဃဋ္ဋနေန ဟိ သဒ္ဓိံ သဒ္ဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဃဋ္ဋနဉ္စ ပဌမဇဝနာဒီသုပိ လဗ္ဘတေဝ။ ဃဋ္ဋနံ ပစ္စယဝသေန ဘူတကလာပါနံ အညမညံ အာသန္နတရုပ္ပာဒေါ။ စလနံ ဧကဿာပိ ဒေသန္တရုပ္ပာဒပရမ္ပရတာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ ယထာ စ ဝါယောဓာတုယာ စလနံ ကိစ္စံ၊ ဧဝံ ပထဝီဓာတုယာ ဃဋ္ဋနံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ပထဝီဓာတုယာ ဥပါဒိန္နဃဋ္ဋနဿ ပစ္စယော’’တိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ယထာ ဟီတိအာဒိ ကာယဝစီဝိညတ္တီနံ အနုမာနဝသေန ဂဟေတဗ္ဗဘာဝဝိဘာဝနံ။ ယထာ ဟိ ဥဿာပေတွာ ဗဒ္ဓဂေါသီသာဒိရူပါနိ ဒိသွာ တဒနန္တရပ္ပဝတ္တာယ အဝိညာယမာနန္တရာယ မနောဒွါရဝီထိယာ ဂေါသီသာဒီနံ ဥဒကသဟစာရိပ္ပကာရသညာဏာကာရံ ဂဟေတွာ ဥဒကဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဝိပ္ဖန္ဒမာနသမုစ္စာရိယမာနဝဏ္ဏသဒ္ဒေ ဂဟေတွာ တဒနန္တရပဝတ္တာယ အဝိညာယမာနန္တရာယ မနောဒွါရဝီထိယာ ပုရိမသိဒ္ဓသမ္ဗန္ဓဂဟဏူပနိဿယသဟိတာယ သာဓိပ္ပာယဝိကာရဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။

၄၄၂။ ရူပါနိ ပရိစ္ဆိန္ဒတိ၊ သယံ ဝါ တေဟိ ပရိစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ ရူပါနံ ဝါ ပရိစ္ဆေဒမတ္တံ ရူပပရိစ္ဆေဒေါ၊ တံ လက္ခဏံ ဧတိဿာတိ ရူပပရိစ္ဆေဒလက္ခဏာ။ အယံ ဟိ အာကာသဓာတု တံ တံ ရူပကလာပံ ပရိစ္ဆိန္ဒန္တီ ဝိယ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ရူပပရိယန္တပ္ပကာသနရသာ’’တိ။ အတ္ထတော ပန ယသ္မာ ရူပါနံ ပရိစ္ဆေဒမတ္တံ ဟုတွာ ဂယှတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ရူပမရိယာဒပစ္စုပဋ္ဌာနာ’’တိ။ ယသ္မိံ ကလာပေ ဘူတာနံ ပရိစ္ဆေဒေါ၊ တေဟေဝ အသမ္ဖုဋ္ဌဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ ဝိဇ္ဇမာနေပိ ဟိ ကလာပန္တရဘူတာနံ ကလာပန္တရဘူတေဟိ သမ္ဖုဋ္ဌဘာဝေ တံတံဘူတဝိဝိတ္တတာ ရူပပရိယန္တော အာကာသောတိ ယေသံ သော ပရိစ္ဆေဒေါ၊ တေဟိ သော အသမ္ဖုဋ္ဌောဝ။ အညထာ ပရိစ္ဆိန္နတာ န သိယာ တေသံ ဘူတာနံ ဗျာပိဘာဝါပတ္တိတော။ အဗျာပိတာ ဟိ အသမ္ဖုဋ္ဌတာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘အသမ္ဖုဋ္ဌံ စတူဟိ မဟာဘူတေဟီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၆၃၇၊ ၇၂၄)။ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒမုခဝိဝရာဒိဝသေန စ ဆိဒ္ဒဝိဝရဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝါ။ ယေသံ ရူပါနံ ပရိစ္ဆေဒေါ၊ တတ္ထေဝ တေသံ ပရိစ္ဆေဒဘာဝေန လဗ္ဘတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပရိစ္ဆိန္နရူပပဒဋ္ဌာနာ’’တိ။ ‘‘ယာယ ပရိစ္ဆိန္နေသူ’’တိအာဒိနာ အာကာသဓာတုယာ တံတံကလာပါနံ ကလာပန္တရေဟိ အသင်္ကရကာရဏတံ ဒဿေတိ။

၄၄၃။ အဒန္ဓတာတိ အဂရုတာ။ ဝိနောဒနံ ဝိက္ခိပနံ၊ အပနယနန္တိ အတ္ထော။ အထဒ္ဓတာတိ အကထိနတာ။ အတ္တနော မုဒုဘာဝေနေဝ သဗ္ဗကိရိယာသု အဝိရောဓိတာ။ မုဒု ဟိ ကတ္ထစိ န ဝိရုဇ္ဈတိ။ တီသုပိ ဌာနေသု ပဋိပက္ခေ အ-ကာရော ဒန္ဓတာဒိဟေတူနံ ပဋိပက္ခသမုဋ္ဌာနတ္တာ လဟုတာဒီနန္တိ ကေစိ။ အပရေ ပန ‘‘သတ္တာပဋိသေဓေ’’တိ ဝဒန္တိ။ သရီရေန ကတ္တဗ္ဗကိရိယာနံ အနုကူလတာသင်္ခါတကမ္မညဘာဝေါ လက္ခဏံ ဧတိဿာတိ သရီရကိရိယာနုကူလကမ္မညဘာဝလက္ခဏာ။ အကမ္မညံ ဒုဗ္ဗလံ နာမ ဟောတီတိ ကမ္မညတာ အဒုဗ္ဗလဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝုတ္တာ။

လဟုတာဒီနံ အညမညာဝိဇဟနေန ဒုဝိညေယျနာနတ္တတာ ဝုတ္တာတိ တံတံဝိကာရာဓိကရူပေဟိ တံနာနတ္တပ္ပကာသနတ္ထံ ‘‘ဧဝံ သန္တေပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဓာတုက္ခောဘော ဝါတပိတ္တသေမှပကောပေါ၊ ရသာဒိဓာတူနံ ဝါ ဝိကာရာဝတ္ထာ။ ဒွိဓာ ဝုတ္တောပိ အတ္ထတော ပထဝီဓာတုအာဒီနံ ဓာတူနံယေဝ ဝိကာရောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဋိပက္ခပစ္စယာ သပ္ပာယဥတုအာဟာရာဝိက္ခိတ္တစိတ္တတာ။ တေ စ တံတံဝိကာရဿ ဝိသေသပစ္စယဘာဝတော ဝုတ္တာ၊ အဝိသေသေန ပန သဗ္ဗေ သဗ္ဗေသံ ပစ္စယာ။ ယတော နေသံ အညမညာဝိဇဟနံ၊ ဣဒ္ဓိဝဠဉ္ဇနာဒီသု ဝိယ ဝသဝတ္တနံ မဒ္ဒဝပ္ပကာရော။ သုပရိမဒ္ဒိတစမ္မသုဓန္တသုဝဏ္ဏဂဟဏဉ္စေတ္ထ မုဒုကမ္မညသဒိသရူပနိဒဿနမတ္တံ၊ န တံ ဣဓ အဓိပ္ပေတံ မုဒုတာကမ္မညတာသဗ္ဘာဝတော။ န ဟိ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓရူပသန္တာနေ လဟုတာဒီနိ သမ္ဘဝန္တိ၊ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓေပိ ရူပဘဝေ န သန္တိ ဒန္ဓတ္တကရာဒိဓာတုက္ခောဘာဘာဝတော။ သတိ ဟိ တာဒိသေ ဓာတုက္ခောဘေ တပ္ပဋိပက္ခပစ္စယသမုဋ္ဌာနာဟိ လဟုတာဒီဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ကေစိ၊ တံ အကာရဏံ။ န ဟိ ဝူပသမေတဗ္ဗပစ္စနီကာပေက္ခော တဗ္ဗိရောဓိဓမ္မသမုပ္ပာဒေါ၊ တထာ သတိ သဟေတုကကိရိယစိတ္တုပ္ပာဒေသု ကာယလဟုတာဒီနံ အဘာဝေါဝ သိယာ။ ကသ္မာ ပန ကမ္မဇရူပေသု လဟုတာဒယော န ဟောန္တီတိ? ပစ္စုပ္ပန္နပစ္စယာပေက္ခတ္တာ။ အညထာ သဗ္ဗဒါဘာဝီဟိ လဟုတာဒီဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ သိယာတိ။

၄၄၄။ အာဒိ စယော၊ ဤသံ ဝါ စယောတိ အာစယော၊ ယထာပစ္စယံ တတော တတော အာဂတဿ ဝိယ စယောတိ ဝါ အာစယော၊ တဒုဘယံ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ အာစယော လက္ခဏံ ဧတဿာတိ အာစယလက္ခဏော။ ရူပဿ ဥပစယော ပဌမုပ္ပာဒေါ၊ ဝဍ္ဎိ စ ‘‘ဥပညတ္တံ ဥပသိတ္တ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ ဥပ-သဒ္ဒဿ ပဌမူပရိအတ္ထဿ နိဒဿနတော။ ပုဗ္ဗန္တတောတိ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌာသတော၊ အနာဂတဘာဝတောတိ အတ္ထော။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ ရူပဓမ္မေ ဥပ္ပာဒေါ အနာဂတက္ခဏတော ဥမ္မုဇ္ဇာပေန္တော ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥမ္မုဇ္ဇာပနရသော’’တိ။ တထာ သော ‘‘ဣမေ ရူပဓမ္မာ’’တိ နိယျာတေန္တော ဝိယ ဂယှတီတိ အာဟ ‘‘နိယျာတနပစ္စုပဋ္ဌာနော’’တိ။ ပရိပုဏ္ဏဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနတာ ‘‘ဥပရိစယော ဥပစယော’’တိ ဣမဿ အတ္ထဿ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဝတ္တိလက္ခဏာတိ ရူပါနံ ပဝတ္တနန္တိ လက္ခိတဗ္ဗာ။ အနုပ္ပဗန္ဓနရသာတိ ပုဗ္ဗာပရဝသေန အနု အနု ပဗန္ဓနကိစ္စာ။ တတော ဧဝ အနုပစ္ဆေဒဝသေန ဂဟေတဗ္ဗတော အနုပစ္ဆေဒပစ္စုပဋ္ဌာနာ။

ဥဘယမ္ပီတိ ဥပစယော သန္တတီတိ ဥဘယမ္ပိ။ ဇာတိရူပဿေဝါတိ ရူပုပ္ပာဒဿေဝ အဓိဝစနံ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ဝိဘဇ္ဇ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘အာကာရနာနတ္တတော’’တိ၊ ဇာတိရူပဿ ပဝတ္တိအာကာရဘေဒတောတိ အတ္ထော။ ဝေနေယျဝသေန ဝိဘဇ္ဇကထနေ ကာရဏံ ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ကထံ ပနေတံ ဝိညာတဗ္ဗံ၊ ပဝတ္တိအာကာရနာနတ္တတော ဇာတိရူပဿ ဘေဒေါ၊ န သဘာဝတောတိ ? နိဒ္ဒေသတောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယော အာယတနာနန္တိ ယော အဍ္ဎေကာဒသန္နံ ရူပါယတနာနံ အာဒိစယတ္တာ ‘‘အာစယော’’တိ ဝုတ္တော။ သော ဧဝ ဥပစယော ပဌမုပ္ပာဒဘာဝတော ဥပ-သဒ္ဒေါ ပဌမတ္ထောတိ ကတွာ။ ယော ပန တတ္ထေဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ ဥပရိ စယတ္တာ ဥပစယော၊ သာ ဧဝ သန္တတိ အနုပဗန္ဓဝသေန ဥပ္ပတ္တိဘာဝတော။ အထ ဝါ ယော အာယတနာနံ အာစယော ပဌမဘာဝေန ဥပလက္ခိတော ဥပ္ပာဒေါ၊ သော ပန တတ္ထေဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ ဥပရိ စယတ္တာ ဥပစယော၊ ဝဍ္ဎီတိ အတ္ထော။ ဥပစယော ဝဍ္ဎိဘာဝေန ဥပလက္ခိတော ဥပ္ပာဒေါ၊ သာ ဧဝ သန္တတိ ပဗန္ဓာကာရေန ဥပ္ပတ္တိဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘အဋ္ဌကထာယမ္ပီ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဧဝံ ကိံ ကထိတန္တိ ‘‘ယော အာယတနာနံ အာစယော’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၆၄၁) နိဒ္ဒေသေန ကိံ အတ္ထဇာတံ ကထိတံ ဟောတိ? အာယတနေန အာစယော ကထိတော။ အာစယုပစယသန္တတိယော ဟိ နိဗ္ဗတ္တိဘာဝေန အာစယော ဧဝါတိ အာယတနေဟိ အာစယာဒီနံ ပကာသိတတ္တာ တေဟိ အာစယော ကထိတော။ အာယတနာနံ အာစယာဒိဝစနေနေဝ အာစယသဘာဝါနိ ဥပ္ပာဒဓမ္မာနိ အာယတနာနီတိ အာစယေန တံပကတိကံ အာယတနံ ကထိတံ။ လက္ခဏဉှိ ဥပ္ပာဒေါ၊ န ရူပရူပန္တိ။

ရူပပရိပါကော ရူပဓမ္မာနံ ဇိဏ္ဏတာ။ ဥပနယနရသာတိ ဘင်္ဂုပနယနကိစ္စာ။ သဘာဝါနပဂမေပီတိ ကက္ခဠတာဒိသဘာဝဿ အဝိဂမေပိ။ ဌိတိက္ခဏေ ဟိ ဇရာ၊ န စ တဒါ ဓမ္မော သဘာဝံ ဝိဇဟတိ နာမ။ နဝဘာဝေါ ဥပ္ပာဒါဝတ္ထာ၊ တဿ အပဂမဘာဝေန ဂယှတီတိ အာဟ ‘‘နဝဘာဝါပဂမပစ္စုပဋ္ဌာနာ’’တိ။ ‘‘အရူပဓမ္မာန’’န္တိ ဣဒံ တေသံ ဇရာယ သုဋ္ဌု ပဋိစ္ဆန္နတာယ ဝုတ္တံ။ ရူပဓမ္မာနမ္ပိ ဟိ ခဏိကဇရာ ပဋိစ္ဆန္နာ ဧဝ၊ ယာ အဝီစိဇရာတိပိ ဝုစ္စတိ။ ဧသ ဝိကာရောတိ ခဏ္ဍိစ္စာဒိဝိကာရမာဟ။ သော ဟိ အရူပဓမ္မေသု န လဗ္ဘတိ။ ယာ အဝီစိဇရာ နာမ၊ တဿာပိ ဧသ ဝိကာရော နတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ နတ္ထိ ဧတိဿာ ဇရာယ ဝီစီတိ အဝီစိဇရာ၊ နဝဘာဝတော ဒုဝိညေယျန္တရဇရာတိ အတ္ထော။

ပရိတော သဗ္ဗသော ‘‘ဘိဇ္ဇန’’န္တိ လက္ခိတဗ္ဗာတိ ပရိဘေဒလက္ခဏာ။ နိစ္စံ နာမ ဓုဝံ၊ ရူပံ ပန ခဏဘင်္ဂိတာယ ယေန ဘင်္ဂေန န နိစ္စန္တိ အနိစ္စံ၊ သော အနိစ္စဿ ဘာဝေါတိ အနိစ္စတာ။ သာ ပန ယသ္မာ ဌိတိပ္ပတ္တံ ရူပံ ဝိနာသဘာဝေန သံသီဒန္တီ ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သံသီဒနရသာ’’တိ။ ယသ္မာ စ သာ ရူပဓမ္မာနံ ဘင်္ဂဘာဝတော ခယဝယာကာရေနေဝ ဂယှတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ခယဝယပစ္စုပဋ္ဌာနာ’’တိ။

၄၄၅။ ဩဇာလက္ခဏောတိ ဧတ္ထ အင်္ဂမင်္ဂါနုသာရိနော ရသဿ သာရော ဥပထမ္ဘဗလကရော ဘူတနိဿိတော ဧကော ဝိသေသော ဩဇာ။ ကဗဠံ ကရီယတီတိ ကဗဠီကာရော။ အာဟရီယတီတိ အာဟာရော၊ ကဗဠံ ကတွာ အဇ္ဈောဟရီယတီတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ပန သဝတ္ထုကံ ဩဇံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ဗာဟိရံ အာဟာရံ ပစ္စယံ လဘိတွာ ဧဝ အဇ္ဈတ္တိကာဟာရော ရူပံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ သော ပန ရူပံ အာဟရတီတိ အာဟာရော။ တေနာဟ ‘‘ရူပါဟရဏရသော’’တိ။ တတော ဧဝ ဩဇဋ္ဌမကရူပုပ္ပာဒနေန ဣမဿ ကာယဿ ဥပထမ္ဘနပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ဩဇာယ ရူပါဟရဏကိစ္စံ ဗာဟိရာဓီနန္တိ အာဟ ‘‘အာဟရိတဗ္ဗဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနော’’တိ။

၄၄၆။ ဗလရူပန္တိအာဒီသု ဣမသ္မိံ ကာယေ ဗလံ နာမ အတ္ထိ၊ သမ္ဘဝေါ နာမ အတ္ထိ၊ ရောဂေါ နာမ အတ္ထိ၊ ‘‘ဇာတိ သဉ္ဇာတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၁၉၁) ဝစနတော ဇာတိ နာမ အတ္ထိ၊ တေဟိပိ စတူဟိ မဟာဘူတေဟိ ဝိနာ အဘာဝတော ဥပါဒါယရူပေဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧကစ္စာနန္တိ အဘယဂိရိဝါသီနံ။ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဧဝံ ပဋိက္ခေပေါ ဝေဒိတဗ္ဗော – မိဒ္ဓံ ရူပမေဝ န ဟောတိ နီဝရဏေသု ဒေသိတတ္တာ။ ယဿ ဟိ နီဝရဏေသု ဒေသနာ၊ တံ န ရူပံ ယထာ ကာမစ္ဆန္ဒော။ သိယာ ပနေတံ ဒုဝိဓံ မိဒ္ဓံ ရူပံ၊ အရူပဉ္စာတိ။ တတ္ထ ယံ အရူပံ၊ တံ နီဝရဏေသု ဒေသိတံ ‘‘န ရူပ’’န္တိ? တံ န၊ ဝိသေသဝစနာဘာဝတော။ န ဟိ ဝိသေသေတွာ မိဒ္ဓံ နီဝရဏေသု ဒေသိတံ၊ တသ္မာ မိဒ္ဓဿ ဒုဝိဓတံ ပရိကပ္ပေတွာပိ န သက္ကာ နီဝရဏဘာဝံ နိဝတ္တေတုံ။ သက္ကာ ဟိ ဝတ္တုံ ‘‘ယံ တံ အရူပတော အညံ မိဒ္ဓံ ပရိကပ္ပိတံ၊ တမ္ပိ နီဝရဏံ မိဒ္ဓသဘာဝတ္တာ ဣတရံ မိဒ္ဓံ ဝိယာ’’တိ။

ဘဝတု နီဝရဏံ၊ ကော ဝိရောဓောတိ စေ? နီဝရဏဉ္စ ပဟာတဗ္ဗံ။ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ ‘‘အဒ္ဓါ မုနီသိ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ နတ္ထိ နီဝရဏာ တဝါ’’တိ (သု။ နိ။ ၅၄၆) ဝစနတော။ အပ္ပဟာတဗ္ဗဉ္စ ရူပံ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ နေဝ ဒဿနေန န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ? စတူသု ဘူမီသု ကုသလံ၊ စတူသု ဘူမီသု ဝိပါကော၊ တီသု ဘူမီသု ကိရိယာဗျာကတံ၊ ရူပဉ္စ နိဗ္ဗာနဉ္စ။ ဣမေ ဓမ္မာ နေဝ ဒဿနေန န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၄၀၇) ဝစနတော။ န စေတ္ထ တဒါရမ္မဏကိလေသပ္ပဟာနံ အဓိပ္ပေတံ ‘‘ရူပံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န တုမှာကံ၊ တံ ပဇဟထာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၃၄) ဝိယ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနံ တထာ ပဟာနဿ အနဓိပ္ပေတတ္တာ။ တသ္မာ န မိဒ္ဓံ ရူပံ။ ယဒိ မိဒ္ဓဿ ရူပဘာဝံ န သမ္ပဋိစ္ဆထ၊ ကထံ ဘဂဝတော နိဒ္ဒါ။ မိဒ္ဓဉှိ ‘‘နိဒ္ဒါပစလာယိကာ’’တိအာဒိနာ ဝိဘင်္ဂေ ဝိဘတ္တတ္တာ နိဒ္ဒါတိ? န မိဒ္ဓံ နိဒ္ဒါ၊ နိဒ္ဒါဟေတုဘာဝတော ပန တံ ‘‘နိဒ္ဒါ’’တိ ဝိဘတ္တံ ယထာ ဣတ္ထိလိင်္ဂါဒိ။ ဧဝမ္ပိ နိဒ္ဒါဟေတုနော မိဒ္ဓဿ အဘာဝတော ကထံ ဘဂဝတော နိဒ္ဒါတိ? နိဒ္ဒါ ဘဂဝတော သရီရဂိလာနိယာ၊ န မိဒ္ဓေန။ သာ စ နတ္ထီတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ ‘‘ပိဋ္ဌိ မေ အာဂိလာယတိ၊ တမဟံ အာယမိဿာမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၂) ဝစနတော။ န စေတ္ထ ဧဝမဝဓာရဏံ မိဒ္ဓမေဝ နိဒ္ဒါဟေတူတိ၊ နိဒ္ဒါဟေတု ဧဝ မိဒ္ဓန္တိ ဧဝမဝဓာရဏာ။ တသ္မာ အညောပိ အတ္ထိ နိဒ္ဒါဟေတု၊ ကော ပန သောတိ? သရီရဂိလာနိယာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နိဒ္ဒါ ဘဂဝတော သရီရဂိလာနိယာ၊ န မိဒ္ဓေနာ’’တိ။

နိဒ္ဒါ စ ဘဂဝတော နတ္ထီတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ ‘‘အဘိဇာနာမိ ခေါ ပနာဟံ အဂ္ဂိဝေဿန…ပေ… ဒိဝါ သုပိတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇) ဝစနတော။ ဣတောပိ န မိဒ္ဓံ ရူပံ သမ္ပယောဂဝစနတော။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏံ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏေန နီဝရဏဉ္စေဝ နီဝရဏသမ္ပယုတ္တဉ္စာ’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ ၁၁၇၆)။ န စေတ္ထ ယထာလာဘဘဝနံ? သက္ကာ ပစ္စေတုံ ‘‘သက္ခရကထလိကမ္ပိ မစ္ဆဂုမ္ဗမ္ပိ စရန္တမ္ပိ တိဋ္ဌန္တမ္ပီ’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၄၉) ဝိယ အပ္ပသိဒ္ဓတာယ ရူပဘာဝဿ။ သိဒ္ဓေ ဟိ တဿ ရူပဘာဝေ သမ္ဘဝတော ယထာလာဘပစ္စယော ယုဇ္ဇေယျာတိ။ ဣတောပိ န ရူပံ မိဒ္ဓံ အာရုပ္ပေသု ဥပ္ပဇ္ဇနတော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘နီဝရဏံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ နီဝရဏော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နပုရေဇာတပစ္စယာ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၃။၈။၈) ဣမဿ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘အာရုပ္ပေ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ ပဋိစ္စ ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏံ ဥဒ္ဓစ္စနီဝရဏံ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝိတ္ထာရော။ တသ္မာ ‘‘န မိဒ္ဓံ ရူပ’’န္တိ ယံ အဋ္ဌကထာသု ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တံ သုပဋိက္ခိတ္တမေဝ။

ဣတရေသူတိ ဗလရူပါဒီသု။ ကမ္မသမုဋ္ဌာနဿာပိ ရောဂဿ ဝိသဘာဂပစ္စယသမုပ္ပန္နော ဓာတုက္ခောဘော အာသန္နကာရဏံ၊ ပဂေဝ ဣတရဿ။ သော စ အတ္ထတော ရူပဓမ္မာနံ ဝိကာရာဝတ္ထာဌိတိဘင်္ဂက္ခဏေသု ဧဝ သိယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ရောဂရူပံ ဇရတာအနိစ္စတာဂဟဏေန ဂဟိတမေဝါ’’တိ။ ဥပစယသန္တတိဂဟဏေန ဂဟိတမေဝါတိ တဗ္ဗိနိမုတ္တဿ ရူပုပ္ပာဒဿ အဘာဝတော။ ဥပါဒါဝတ္ထာယ စ အညာ ဇာတိ နာမ နတ္ထေဝ။ သမ္ဘဝေါ ကာမဓာတုယံ ဧကစ္စိယသတ္တာနံ ဣန္ဒြိယပရိပါကပစ္စယော အာပေါဓာတုယာ ပဝတ္တိအာကာရဝိသေသောတိ အာဟ ‘‘သမ္ဘဝရူပံ အာပေါဓာတုဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတမေဝါ’’တိ။ ကာယဗလံ နာမ အတ္ထတော ဝါယောဓာတုယာ ပဝတ္တိအာကာရဝိသေသော တဿာ ဝိပ္ဖာရဘာဝတော။ ယတော နံ ‘‘ပါဏဗလ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တေနာဟ ‘‘ဗလရူပံ ဝါယောဓာတုဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတမေဝါ’’တိ။ ကသ္မာ ပန နေသံ အယထာက္ကမတော ပဋိက္ခေပေါ ကတောတိ? ဝိသုံ နတ္ထီတိ ကတွာ အနုပလဗ္ဘမာနတ္တာ အနာဒရဒဿနတ္ထံ၊ မိဒ္ဓပဋိက္ခေပေါ ဝါ မဟာပဉှောတိ ပဌမံ ကတော။ တဒနုသာရေန ပဋိလောမနယေန ဣတရေသမ္ပိ အဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ဣတီ’’တိ ဣဒံ ‘‘အဋ္ဌဝီသတိဝိဓ’’န္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ ဣမိနာ ဝုတ္တက္ကမေန အဋ္ဌဝီသတိဝိဓံ ဟောတီတိ။ သော စ ခေါ ပါဠိယံ အာဂတနယေနေဝါတိ အနူနတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အနဓိကဘာဝေါ ပန ဒဿိတော ဧဝ။

၄၄၇။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မရာသိ ဟိနောတိ ဧတေန ပတိဋ္ဌဟတီဟိ ဟေတု၊ မူလဋ္ဌေန လောဘာဒိကော၊ အလောဘာဒိကော စ၊ တာဒိသော ဟေတု န ဟောတီတိ နဟေတု။ နာဿ ဟေတု အတ္ထီတိ အဟေတုကံ၊ သဟေတုကပဋိယောဂိဘာဝတော ဟေတုနာ သဟ န ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ အဟေတုကမေဝ ဟေတုနာ ဝိပ္ပယုတ္တတာယ ဟေတုဝိပ္ပယုတ္တံ။ ဓမ္မနာနတ္တာဘာဝေပိ ဟိ သဒ္ဒတ္ထနာနတ္တေန ဝေနေယျဝသေန ဒုကန္တရဒေသနာ ဟောတီတိ ဒုကပဒဝသေန စေတံ ဝုတ္တံ။ ပစ္စယာဓီနဝုတ္တိတာယ သဟ ပစ္စယေနာတိ သပ္ပစ္စယံ။ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ လောကေ နိယုတ္တံ၊ ဝိဒိတန္တိ ဝါ လောကိယံ။ အာ ဘဝဂ္ဂံ၊ အာ ဂေါတြဘုံ ဝါ သဝန္တီတိ အာသဝါ၊ သဟ အာသဝေဟီတိ သာသဝံ၊ အာသဝေဟိ အာလမ္ဗိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အာဒိသဒ္ဒေန သံယောဇနီယံ ဩဃနီယံ ယောဂနီယံ နီဝရဏီယံ သံကိလေသိကံ ပရာမဋ္ဌံ အစေတသိကံ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တံ နရူပါဝစရံ နအရူပါဝစရံ နအပရိယာပန္နံ အနိယတံ အနိယျာနိကံ အနိစ္စန္တိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အာဟိတော အဟံ မာနော ဧတ္ထာတိ အတ္တာ၊ အတ္တဘာဝေါ။ တံ အတ္တာနံ အဓိကိစ္စ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တာ အဇ္ဈတ္တာ ၊ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓဓမ္မာ၊ တေသု ဘဝံ အဇ္ဈတ္တိကံ၊ စက္ခာဒိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဝုတ္တနယေန အဇ္ဈတ္တမေဝ အဇ္ဈတ္တိကံ ယထာ ဝေနယိကောတိ (အ။ နိ။ ၈။၁၁၊ ပါရာ။ ၈) ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အတ္တဘာဝံ အဓိကိစ္စ ပဝတ္တတ္တာ အဇ္ဈတ္တိက’’န္တိ။ သေသံ တေဝီသတိဝိဓံ။ ‘‘တတော ဗာဟိရတ္တာ’’တိ ဣဒံ အဇ္ဈတ္တိကလက္ခဏာဘာဝတော ဝုတ္တံ။ ဃဋ္ဋနဝသေနာတိ ဝိသယီ၊ ဝိသယော စ ဟုတွာ သင်္ဃဋ္ဋနဝသေန။ သေသံ သောဠသဝိဓံ။ ဝိပရီတတ္တာတိ ဃဋ္ဋနဝသေန အဂဟေတဗ္ဗတော။ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈသဘာဝတ္တာတိ သုခုမဘာဝေန ဒုဝိညေယျသဘာဝတ္တာ။ ဉာဏဿ အာသန္နေ န ဟောတီတိ ဒူရေ။ တေရသ ဟဒယဝတ္ထုပရိယောသာနာနိ။ သဘာဝေနေဝါတိ ‘‘ရူပဿ ပရိစ္ဆေဒေါ၊ ရူပဿ ဝိကာရော၊ ရူပဿ ဥပစယော’’တိအာဒိနာ အဂ္ဂဟေတွာ အတ္တနော သဘာဝေနေဝ ကက္ခဠတ္တာဒိနာ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဂဟေတဗ္ဗတော။ သေသံ ဒသဝိဓံ။ တဗ္ဗိပရီတတာယာတိ သဘာဝေန အပရိဂ္ဂဟိတဗ္ဗတော။ သောတာဒီနမ္ပိ စက္ခုနော ဝိယ ပသန္နသဘာဝတ္တာ ဧဝ ယထာသကံ ဝိသယဂ္ဂဟဏပစ္စယတာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘စက္ခာဒိ…ပေ… ပသာဒရူပ’’န္တိ။ ဝိပရီတတ္တာတိ တဗ္ဗိဓုရသဘာဝတ္တာ။ အဓိပတိယဋ္ဌေနာတိ ဧတ္ထ စက္ခာဒီနံ တာဝ ပဉ္စန္နံ စက္ခုဝိညာဏာဒီသု အာဓိပတေယျံ တေသံ ပဋုမန္ဒဘာဝါနုဝတ္တနတော၊ ဣတ္ထိပုရိသိန္ဒြိယဒွယဿ သကိစ္စေ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ သဟဇရူပါနုပါလနေ။ တဒုဘယံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ဥပါဒိန္နတ္တာတိ ဂဟိတတ္တာ။ ကမ္မနိဗ္ဗတ္တဉှိ ‘‘မမေတံ ဖလံ’’န္တိ ကမ္မုနာ ဂဟိတံ ဝိယ ဟောတိ အပဋိက္ခေပတော။

၄၄၈။ သနိဒဿနကမ္မဇာဒီနံ တိကာနန္တိ သနိဒဿနတ္တိကဿ၊ ကမ္မဇာဒိတ္တိကာနဉ္စ။ ဩဠာရိကေတိ ဒွါဒသဝိဓေ ဩဠာရိကရူပေ။ ရူပန္တိ ရူပါယတနံ။ ဒဋ္ဌဗ္ဗဘာဝသင်္ခါတေန သဟ နိဒဿနေနာတိ သနိဒဿနံ၊ ပဋိဟနနဘာဝသင်္ခါတေန သဟ ပဋိဃေနာတိ သပ္ပဋိဃံ၊ သနိဒဿနဉ္စ တံ သပ္ပဋိဃဉ္စာတိ သနိဒဿနသပ္ပဋိဃံ။ တတ္ထ ယဿ ဒဋ္ဌဗ္ဗဘာဝေါ အတ္ထိ၊ တံ သနိဒဿနံ။ စက္ခုဝိညာဏဂေါစရဘာဝေါဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗဘာဝေါ။ တဿ ရူပါယတနတော အနညတ္တေပိ အညေဟိ ဓမ္မေဟိ ရူပါယတနံ ဝိသေသေတုံ အညံ ဝိယ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘သဟ နိဒဿနေန သနိဒဿန’’န္တိ။ ဓမ္မဘာဝသာမညေန ဟိ ဧကီဘူတေသု ဓမ္မေသု ယော နာနတ္တကရော ဝိသေသော၊ သော အညော ဝိယ ကတွာ ဥပစရိတုံ ယုတ္တော။ ဧဝံ ဟိ အတ္ထဝိသေသာဝဗောဓော ဟောတီတိ။ ယော သယံ၊ နိဿယဝသေန စ သမ္ပတ္တာနံ၊ အသမ္ပတ္တာနဉ္စ ပဋိမုခဘာဝေါ အညမညံ ပတနံ၊ သော ပဋိဟနနဘာဝေါ၊ ယေန ဗျာပါရာဒိဝိကာရပစ္စယန္တရသဟိတေသု စက္ခာဒီနံ ဝိသယေသု ဝိကာရုပ္ပတ္တိ။ သေသံ ဧကာဒသဝိဓံ ဩဠာရိကရူပံ။ တဉှိ သနိဒဿနတ္တာဘာဝတော အနိဒဿနံ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ သပ္ပဋိဃံ။ ဥဘယပဋိက္ခေပေန အနိဒဿနအပ္ပဋိဃံ။ ကမ္မတော ဇာတန္တိ ဧတ္ထ ယံ ဧကန္တကမ္မသမုဋ္ဌာနံ အဋ္ဌိန္ဒြိယာနိ၊ ဟဒယဉ္စာတိ နဝဝိဓံ ရူပံ၊ ယဉ္စ နဝဝိဓေ စတုသမုဋ္ဌာနေ ကမ္မသမုဋ္ဌာနံ နဝဝိဓမေဝ ရူပန္တိ ဧဝံ အဋ္ဌာရသဝိဓမ္ပိ ကမ္မတော ဥပ္ပဇ္ဇနတော ကမ္မဇံ။ ယဉှိ ဇာတဉ္စ ယဉ္စ ဇာယတိ ယဉ္စ ဇာယိဿတိ၊ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ‘‘ကမ္မဇ’’န္တိ ဝုစ္စတိ ယထာ ဒုဒ္ဓန္တိ။ တဒညပစ္စယဇာတန္တိ ကမ္မတော အညပစ္စယတော ဇာတံ ဥတုစိတ္တာဟာရဇံ။ နကုတောစိဇာတန္တိ လက္ခဏရူပမာဟ။ ဝိညတ္တိဒွယံ၊ သဒ္ဒေါ၊ အာကာသဓာတု၊ လဟုတာဒိတ္တယံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနိ အဝိနိဗ္ဘောဂရူပါနီတိ ဧတံ ပဉ္စဒသဝိဓံ ရူပံ စိတ္တဇံ။ အာကာသဓာတု၊ လဟုတာဒိတ္တယံ၊ အာဟာရသမုဋ္ဌာနာနိ အဝိနိဗ္ဘောဂရူပါနီတိ ဧတံ ဒွါဒသဝိဓံ ရူပံ အာဟာရဇံ။ ဧတ္ထ သဒ္ဒံ ပက္ခိပိတွာ တေရသဝိဓံ ရူပံ ဥတုတော သမုဋ္ဌိတံ ဥတုဇံ။ သေသံ ကမ္မဇတိကေ ဝုတ္တနယာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၄၉။ ဒိဋ္ဌာဒိစတုက္ကဝသေန၊ ရူပရူပါဒိစတုက္ကဝသေန၊ ဝတ္ထာဒိစတုက္ကဝသေနာတိ ပါဋေက္ကံ စတုက္ကသဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ယံ ရူပါယတနံ အဒက္ခိ ယံ ပဿတိ ယံ ဒက္ခိဿတိ ယံ ပဿေယျ၊ တံ သဗ္ဗံ ဒိဋ္ဌံ နာမ ဒိဋ္ဌသဘာဝါနာတိဝတ္တနတော ယထာ ဒုဒ္ဓန္တိ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ဒဿနဝိသယတ္တာတိ စက္ခုဝိညာဏဝိညေယျတ္တာ။ သဝနဝိသယတ္တာတိ သောတဝိညာဏဝိညေယျတ္တာ။ ဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗတ္တယန္တိ ဂန္ဓော ရသော ဖောဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ဧတံ တယံ။ မုတံ နာမ မုတွာ ပတွာ ဂဟေတဗ္ဗတော။ တေနာဟ ‘‘သမ္ပတ္တဂ္ဂါဟကဣန္ဒြိယဝိသယတ္တာ’’တိ။

ကိမိဒံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ နာမာတိ? ပထဝီတေဇောဝါယောဓာတုတ္တယံ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ အာပေါဓာတု အဂ္ဂဟိတာ၊ နနု သီတတာ ဖုသိတွာ ဂယှတိ၊ သာ စ အာပေါဓာတူတိ? သစ္စံ ဂယှတိ၊ န ပန သာ အာပေါဓာတု။ ကိဉ္စရဟီတိ? တေဇောဓာတု ဧဝ။ မန္ဒေ ဟိ ဥဏှဘာဝေ သီတဗုဒ္ဓိ။ န ဟိ သီတံ နာမ ကောစိ ဂုဏော အတ္ထိ၊ ကေဝလံ ပန ဥဏှဘာဝဿ မန္ဒတာယ သီတတာဘိမာနော။ ကထမေတံ ဝိညာတဗ္ဗန္တိ စေ? အနဝဋ္ဌိတတ္တာ သီတဗုဒ္ဓိယာ ယထာ ပါရာပါရေ။ တထာ ဟိ ဃမ္မကာလေ အာတပေ ဌိတာနံ ဆာယံ ပဝိဋ္ဌာနံ သီတဗုဒ္ဓိ ဟောတိ၊ တတ္ထေဝ ပန ပထဝီဂဗ္ဘတော ဥဋ္ဌိတာနံ ဥဏှဗုဒ္ဓိ။ ယဒိ ဟိ သီတတာ အာပေါဓာတု သိယာ၊ ဧကသ္မိံ ကလာပေ ဥဏှဘာဝေန သဒ္ဓိံ ဥပလဗ္ဘေယျ၊ န စ ဥပလဗ္ဘတိ။ တသ္မာ ဝိညာယတိ န အာပေါဓာတု သီတတာတိ ။ ဣဒဉ္စ ဘူတာနံ အဝိနိဗ္ဘောဂဝုတ္တိတံ ဣစ္ဆန္တာနံ ဥတ္တရံ၊ အနိစ္ဆန္တာနမ္ပိ ပန စတုန္နံ ဘူတာနံ ဧကသ္မိံ ကလာပေ ကိစ္စဒဿနေန သဘာဂဝုတ္တိတာယ သာဓိတာယ ဥတ္တရမေဝ။ ယေ ပန ‘‘ဝါယောဓာတုယာ လက္ခဏံ သီတတာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေသမ္ပိ ဣဒမေဝ ဥတ္တရံ။ ယဒိ ဟိ ဝါယောဓာတု သီတတာ သိယာ၊ ဧကသ္မိံ ကလာပေ ဥဏှဘာဝေန သဒ္ဓိံ သီတတာ ဥပလဗ္ဘေယျ၊ န စ ဥပလဗ္ဘတိ။ တသ္မာ ဝိညာယတိ န ဝါယောဓာတု သီတတာတိ။ ယေသံ ပန ဒြဝတာ အာပေါဓာတု၊ သာ စ ဖုသိတွာ ဂယှတီတိ ဒဿနံ။ တေ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘ဒြဝဘာဝေါပိ ဖုသီယတီတိ အာယသ္မန္တာနံ အဓိမာနမတ္တံ သဏ္ဌာနံ ဝိယာ’’တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပုရာတနေဟိ –

‘‘ဒြဝတာ သဟဝုတ္တီနိ၊ တီဏိ ဘူတာနိ သမ္ဖုသံ၊

‘ဒြဝတံ သမ္ဖုသာမီ’တိ၊ လောကောယမဘိမညတိ။

‘‘ဖုသံ ဘူတာနိ သဏ္ဌာနံ၊ မနသာ ဂဏှတေ ယထာ၊

‘ပစ္စက္ခတော ဖုသာမီ’တိ၊ ဉာတဗ္ဗာ ဒြဝတာ တထာ’’တိ။

သေသန္တိ ယထာဝုတ္တံ ရူပါဒိသတ္တဝိဓံ ရူပံ ဌပေတွာ အဝသိဋ္ဌံ ဧကဝီသတိဝိဓံ ရူပံ။ ဝိညာဏဿေဝါတိ မနောဝိညာဏဿေဝ။ အဝဓာရဏေန ရူပါယတနာဒီနမ္ပိ မနောဝိညာဏဝိညေယျတ္တေ နိယမာဘာဝတော န ဝိညာတရူပတာတိ သင်္ကရာဘာဝံ ဒဿေတိ။

နိပ္ဖန္နရူပံ ပနေတ္ထ ရူပရူပံ နာမာတိ ယဒေတ္ထ အဋ္ဌဝီသတိဝိဓေ ရူပေ ‘‘နိပ္ဖန္န’’န္တိ ဝုတ္တံ ရူပံ၊ တဒေဝ ရူပလက္ခဏယောဂတော ရူပံ။ ရုပ္ပနံ ရူပံ၊ တံ ဧတဿ အတ္ထီတိ ယထာ အရိသသောတိ၊ ရူပဂုဏယောဂတော ဝါ ယထာ နီလဂုဏယောဂတော နီလံ ဝတ္ထန္တိ။ သွာယံ ရူပသဒ္ဒေါ ရုဠှိယာ အတံသဘာဝေပိ ပဝတ္တတီတိ အပရေန ရူပသဒ္ဒေန ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ရူပရူပ’’န္တိ ယထာ တိလတေလံ၊ ဒုက္ခဒုက္ခန္တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၃၉) စ၊ ရုပ္ပနသဘာဝံ ရူပန္တိ အတ္ထော။ ယဒိ ဧဝံ၊ အာကာသဓာတုအာဒီနံ ကထံ ရူပဘာဝေါတိ? နိပ္ဖန္နရူပဿ ပရိစ္ဆေဒဝိကာရလက္ခဏဘာဝတော တဂ္ဂတိကမေဝါတိ ‘‘ရူပ’’န္တွေဝ ဝုစ္စတိ။

ဝသန္တိ ဧတ္ထ စိတ္တစေတသိကာ ပဝတ္တန္တီတိ ဝတ္ထု၊ စိတ္တတံသမ္ပယုတ္တာနံ အာဓာရဘူတံ ရူပံ။ တံ ပန ဆဗ္ဗိဓံ။ တတ္ထ ဟဒယရူပံ ဝတ္ထု ဧဝ မနောဓာတုမနောဝိညာဏဓာတူနံ နိဿယဘာဝတော။ န ဒွါရံ အညနိဿယာနံ စက္ခာဒိ ဝိယ။ ယထာ ဟိ စက္ခာဒီနိ သမ္ပဋိစ္ဆနာဒီနံ ပဝတ္တိယာ ဒွါရံ ဟောန္တိ၊ န ဧဝံ ဟဒယဝတ္ထု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယံ ပနေတ္ထ ဟဒယရူပံ နာမ၊ တံ ဝတ္ထု၊ န ဒွါရ’’န္တိ။ ဝိညတ္တိဒွယံ ဒွါရံ ကမ္မဒွါရဘာဝတော။ တန္နိဿိတဿ စိတ္တုပ္ပာဒဿ အဘာဝတော န ဝတ္ထု။ ပသာဒရူပံ ဝတ္ထု စေဝ အတ္တသန္နိဿိတဿ စက္ခုဝိညာဏာဒိကဿ၊ ဒွါရဉ္စ အညနိဿိတဿ သမ္ပဋိစ္ဆနာဒိကဿ။ သေသံ ဧကဝီသတိဝိဓံ ရူပံ ဝုတ္တဝိပရိယာယတော နေဝ ဝတ္ထု န စ ဒွါရံ။

၄၅၀။ ဧကတော ဧဝ ဇာတံ ဧကဇံ။ နနု စ ဧကတော ဧဝ ပစ္စယတော ပစ္စယုပ္ပန္နဿ ဥပ္ပတ္တိ နတ္ထီတိ? သစ္စံ နတ္ထိ၊ ရူပဇနကပစ္စယေသု ဧကတောတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ န ဟိ ရူပုပ္ပတ္တိ ရူပဇနကတော အညံ ပစ္စယံ အပေက္ခတိ။ ဒွိဇန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမေသန္တိ ဣမေသံ ပဘေဒါနံ ဝသေန။ ကမ္မဇမေဝါတိ ကမ္မတော ဧဝ ဇာတံ။ စိတ္တဇမေဝါတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ စိတ္တတော စ ဥတုတော စ ဇာတန္တိ ကာလေန စိတ္တတော၊ ကာလေန ဥတုတောတိ ဧဝံ စိတ္တတော စ ဥတုတော စ ဇာတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တံ ဒွိဇံ ဒွီဟိ ဇာတန္တိ။ ပရတော ဒွီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သဒ္ဒါယတနမေဝါတိ ဧတ္ထ ယံ စိတ္တဇံ သဒ္ဒါယတနံ၊ တံ သဝိညတ္တိကမေဝါတိ ဧကေ။ အဝိညတ္တိကောပိ အတ္ထိ ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရသဒ္ဒေါတိ ပေါရာဏာ။

ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရသဒ္ဒေါ န သောတဝိညေယျောတိ ဟိ ဧဝံ ပဝတ္တမဟာအဋ္ဌကထာဝါဒံ နိဿာယ စိတ္တသမုဋ္ဌာနဿ သဒ္ဒဿ ဝိညတ္တိယာ ဝိနာပိ ဥပ္ပတ္တိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ န ဟိ ဝိညတ္တိ ‘‘ကာယဝါစာယ ဝိညတ္တီ’’တိ ဝစနတော အသောတဝိညေယျေန သဒ္ဒေန သဟ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ သန္တေ စိတ္တဇေနာပိ သဒ္ဒနဝကေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ သော စ ဝါဒေါ ‘‘သဒ္ဒေါ စ ဟောတိ၊ န သောတဝိညေယျော စာ’’တိ ဝိရုဒ္ဓမေဝေတန္တိ မညမာနေဟိ သင်္ဂဟကာရေဟိ ပဋိက္ခိတ္တော။ အပရေ ပန မဟာအဋ္ဌကထာဝါဒံ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ တဿ အဓိပ္ပာယံ ဝဏ္ဏေန္တိ။ ကထံ? ‘‘ဇိဝှာတာလုစလနာဒိကံ ဝိတက္ကသမုဋ္ဌိတံ ဝိညတ္တိသဟဇမေဝ သုခုမသဒ္ဒံ ဒိဗ္ဗသောတေန သုတွာ အာဒိသတီ’’တိ သုတ္တေ၊ ပဋ္ဌာနေ စ ဩဠာရိကံ သဒ္ဒံ သန္ဓာယ သောတဝိညာဏဿ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရသဒ္ဒဿ အသောတဝိညေယျတာ ဝုတ္တာတိ။ တံ စတုဇံ။ အဝသေသန္တိ အဝိနိဗ္ဘောဂရူပေန သဒ္ဓိံ အာကာသဓာတုမာဟ။

လက္ခဏရူပံပန နကုတောစိဇာတန္တိ ကုတောစိပိ ပစ္စယတော န ဇာတံ၊ နာပိ သယမေဝ ဇာတံ ပစ္စယေဟိ ဝိနာ သယမေဝ ဇာတဿ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဘာဝတော။ ကထံ ပနေတံ ဝိညာတဗ္ဗံ လက္ခဏရူပံ န ဇာယတီတိ? လက္ခဏာဘာဝတော။ ဥပ္ပတ္တိမန္တာနံ ဟိ ရူပါယတနာဒီနံ ဇာတိအာဒီနိ လက္ခဏာနိ ဝိဇ္ဇန္တိ၊ န ဧဝံ ဇာတိအာဒီနံ။ တသ္မာ ဝိညာတဗ္ဗမေတံ ဇာတိအာဒီနိ န ဇာယန္တီတိ။ သိယာ ပနေတံ ‘‘ဇာတိအာဒီနံ ဇာတိအာဒီနိ လက္ခဏာနိ ဝိဇ္ဇန္တီ’’တိ? တံ န၊ ကသ္မာ? တထာ သတိ အနဝဋ္ဌာနာပတ္တိတော။ ယဒိ ဟိ ဇာတိအာဒီနိ ဇာတိအာဒိမန္တာနိ သိယုံ၊ တာနိပိ ဇာတိအာဒိမန္တာနိ၊ တာနိပိ ဇာတိအာဒိမန္တာနီတိ အနဝဋ္ဌာနမေဝ အာပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ သုဋ္ဌု ဝုတ္တံ ‘‘ဇာတိအာဒီနိ န ဇာယန္တီ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘န ဟိ ဥပ္ပာဒဿ ဥပ္ပာဒေါ အတ္ထိ၊ ဥပ္ပန္နဿ စ ပရိပါကဘေဒမတ္တံ ဣတရဒွယ’’န္တိ၊ ဇရာမရဏန္တိ အတ္ထော။

တတ္ထ ‘‘ဥပ္ပာဒေါ နတ္ထီ’’တိ ဧတေန ဥပ္ပာဒဿ ဇရာမရဏာဘာဝမာဟ။ အသတိ ဥပ္ပာဒေ ကုတော ဇရာမရဏန္တိ မတ္တဂ္ဂဟဏေန ဇရာမရဏဿ ဥပ္ပာဒါဘာဝမ္ပိ။ ယဒိ ဧဝံ ဇာတိယာ ကုတောစိ ဇာတတာဝစနံ ကထန္တိ အာဟ ‘‘ယမ္ပီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ကိစ္စာနုဘာဝက္ခဏေ ဒိဋ္ဌတ္တာတိ ယေ တေ စိတ္တာဒယော ရူပါယတနာဒီနံ ရူပါနံ ဇနကပစ္စယာ၊ တေသံ တဒုပ္ပာဒနံ ပတိ အနုပရတဗျာပါရာနံ ယော သော ပစ္စယဘာဝူပလက္ခဏီယော ကိစ္စာနုဘာဝက္ခဏော၊ တဒါ ဇာယမာနာနံ ရူပါယတနာဒီနံ ဓမ္မာနံ ဝိကာရဘာဝေန ဥပလဗ္ဘမာနတံ သန္ဓာယ ဝေနေယျပုဂ္ဂလဝသေန ဇာတိယာ ကုတောစိ ပစ္စယတော ဇာတတ္တံ ပါဠိယံ အနုညာတံ ယထာ တံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနတာဒိ ဝိညတ္တိအာဒီနံ။ အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ယေဟိ ပစ္စယဓမ္မေဟိ ရူပါဒယော ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တေသံ ပစ္စယဘာဝူပဂမနက္ခဏေ ဥပလဗ္ဘမာနာ ရူပါဒယော တတော ပုရေ၊ ပစ္ဆာ စ အနုပလဗ္ဘမာနာ တတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဝိညာယန္တိ၊ ဧဝံ ဇာတိပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယဒိ ဧဝံ နိပ္ပရိယာယတော ဇာတိယာ ကုတောစိ ဇာတတာ သိဒ္ဓါ၊ အထ ကသ္မာ ဝေနေယျပုဂ္ဂလဝသေနာတိ ဝုတ္တန္တိ? နယိဒမေဝံ ဇာယမာနဓမ္မဝိကာရဘာဝေန ဥပလဗ္ဘမာနတ္တာ။ ယဒိ ဟိ ဓမ္မော ဝိယ ဥပလဗ္ဘေယျ ဇာတိ၊ နိပ္ပရိယာယောဝ တဿာ ကုတောစိ ဇာတဘာဝေါ၊ န ဧဝမုပလဗ္ဘတိ၊ အထ ခေါ ဝိကာရဘာဝေန။ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဝေနေယျပုဂ္ဂလဝသေနာ’’တိ။

တဒါ ကိရ သောတူနံ ဧဝံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ‘‘အယံ ဇာတိ သဗ္ဗေသံ ဓမ္မာနံ ပဘဝေါ၊ သယဉ္စ န ကုတောစိ ဇာယတိ ယထာ တံ ပကတိဝါဒီနံ ပကတီ’’တိ၊ တံ နေသံ မိစ္ဆာဂါဟံ ဝိဓမေန္တော သတ္ထာ ‘‘ဥပစယော သန္တတီ’’တိ ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ ကုတောစိ ပစ္စယတော ဇာတဉ္စ ကတွာ ဒေသေသိ၊ န ပန ဇရာမရဏံ ပစ္စယဓမ္မာနံ ကိစ္စာနုဘာဝက္ခဏေ အဒဿနတော။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ ‘‘ဇရာမရဏံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္န’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၀) ဝုတ္တံ? ယသ္မာ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာနံ ဓမ္မာနံ ပရိပါကဘင်္ဂတာယ တေသု သန္တေသု ဟောန္တိ၊ န အသန္တေသု။ န ဟိ အဇာတံ ပရိပစ္စတိ၊ ဘိဇ္ဇတိ ဝါ၊ တသ္မာ တံ ဇာတိပစ္စယတံ သန္ဓာယ ‘‘ဇရာမရဏံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္န’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၀) ပရိယာယေန သုတ္တေသု ဝုတ္တံ။ ယော ပနေတ္ထ ကာမဘဝါဒီသု ကမ္မာဒိနာ ပစ္စယေန ယောနိဝိဘာဂတော ပဋိသန္ဓိယံ၊ ပဝတ္တိယဉ္စ ရူပဓမ္မာနံ ပဝတ္တိဘေဒေါ ဝတ္တဗ္ဗော၊ သော ပရတော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကထာယံ အာဝိ ဘဝိဿတီတိ န ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဣတိ ရူပက္ခန္ဓေ ဝိတ္ထာရကထာမုခဝဏ္ဏနာ။

ဝိညာဏက္ခန္ဓကထာဝဏ္ဏနာ

၄၅၁။ ယံကိဉ္စီတိ အနဝသေသပရိယာဒါနဒီပကေန ပဒဒွယေန ဝေဒယိတဿ ဗဟုဘေဒတံ ဒဿေန္တော ဝုစ္စမာနံ ရာသဋ္ဌံ ဥလ္လိင်္ဂေတိ။ ဝေဒယိတံ အာရမ္မဏရသာနုဘဝနံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ ဝေဒယိတလက္ခဏံ။ သဗ္ဗံ တံ ဓမ္မဇာတန္တိ အဓိပ္ပာယော၊ ပုဗ္ဗေ ဝါ ရူပက္ခန္ဓကထာယံ ဝုတ္တံ အဓိကာရတော အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဧကတော ကတွာတိ အတီတာဒိဘေဒဘိန္နံ သဗ္ဗံ တံ ဗုဒ္ဓိယာ ဧကတော ကတွာ။ ဧဝဉှိ ရာသဋ္ဌဿ သမ္ဘဝေါ။ နီလာဒိဘေဒဿ အာရမ္မဏဿ သဉ္ဇာနနံ၊ ‘‘နီလံ ပီတံ ဒီဃံ ရဿ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၆၁၅) စ အာဒိနာ သညုပ္ပာဒဝသေန ဇာနနံ ဂဟဏံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ သဉ္ဇာနနလက္ခဏံ။ အဘိသင်္ခရဏံ အာယူဟနံ ဗျာပါရာပတ္တိ၊ အဘိသန္ဒဟနံ ဝါ၊ ဥဘယထာပိ စေတနာပဓာနတာယ သင်္ခါရက္ခန္ဓဿ ဧဝံ ဝုတ္တံ ‘‘အဘိသင်္ခရဏလက္ခဏ’’န္တိ။ တထာ ဟိ သုတ္တန္တဘာဇနီယေ သင်္ခါရက္ခန္ဓံ ဝိဘဇန္တေန ဘဂဝတာ ‘‘စက္ခုသမ္ဖဿဇာ စေတနာ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၂၁) စေတနာဝ ဝိဘတ္တာ။ မိနိတဗ္ဗဝတ္ထုံ နာဠိယာ မိနမာနော ပုရိသော ဝိယ ယေန သဉ္ဇာနနာကာရဝိသိဋ္ဌေန အာကာရေန ဝိသယံ ဂဏှာတိ၊ တံ အာရမ္မဏူပလဒ္ဓိသင်္ခါတံ ဝိဇာနနံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ ဝိဇာနနလက္ခဏံ။ ဣတရေ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒယော သုဝိညေယျာ ဟောန္တီတိ ဝိညာဏေန ဧကုပ္ပာဒါဒိဘာဝတော၊ သမာနဇာတိအာဒိဝိဘာဂတော စ။

အတ္တနာ ‘‘ဝိဇာနနလက္ခဏ’’န္တိ ဝုတ္တမတ္ထံ သုတ္တေန သမတ္ထေတုံ ‘‘ယံ ကိဉ္စီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာပစ္စယံ ပဝတ္တိမတ္တမေတံ၊ ယဒိဒံ သဘာဝဓမ္မောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိဇာနနလက္ခဏ’’န္တိ ဘာဝသာဓနဝသေန ဝုတ္တံ။ ဓမ္မသဘာဝါ ဝိနိမုတ္တော ကောစိ ကတ္တာ နာမ နတ္ထီတိ တဿေဝ ကတ္တုဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယံ ဝိဇာနနဋ္ဌေန ဝိညာဏံ၊ တဒေဝ စိန္တနာဒိအတ္ထေန စိတ္တံ၊ မနနဋ္ဌေန မနောတိ ပရိယာယတောပိ နံ ဗောဓေတိ။ ဧတ္တာဝတာ စ ခန္ဓတော၊ ဘေဒတော၊ ပရိယာယတော စ ဝိညာဏံ ဝိဘာဝိတံ ဟောတိ။

ဇာယန္တိ ဧတ္ထ ဝိသဒိသာပိ သဒိသာကာရာတိ ဇာတိ၊ သမာနာကာရော။ သာ ပနာယံ ဇာတိ ကာမံ အနေကဝိဓာ နာနပ္ပကာရာ၊ တံ ဣဓာဓိပ္ပေတမေဝ ပန ဒဿေန္တော ‘‘ကုသလံ၊ အကုသလံ၊ အဗျာကတဉ္စာ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ကုသလဋ္ဌေန ကုသလံ။ ကောယံ ကုသလဋ္ဌော နာမ? အာရောဂျဋ္ဌော အနဝဇ္ဇဋ္ဌော သုခဝိပါကဋ္ဌော။ အာရောဂျဋ္ဌေနာပိ ဟိ ကုသလံ ဝုစ္စတိ ‘‘ကစ္စိ နု ဘောတော ကုသလ’’န္တိအာဒီသု (ဇာ။ ၁။၁၅။၁၄၆၊ ၂။၂၀။၁၂၉)။ အနဝဇ္ဇဋ္ဌေနာပိ ‘‘ကတမော ပန၊ ဘန္တေ၊ ကုသလော ကာယသမာစာရော? ယော ခေါ၊ မဟာရာဇ ၊ အနဝဇ္ဇော ကာယသမာစာရော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၃၆၁)။ သုခဝိပါကဋ္ဌေနာပိ ‘‘ကုသလာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ သမာဒါနဟေတူ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၈၀)။ ကုသလစိတ္တဉှိ ရာဂါဒီနံ စေတသိကရောဂါနံ အဝဇ္ဇသဘာဝါနံ ပဋိပက္ခဘာဝတော၊ သုခဝိပါကဝိပစ္စနတော စ အရောဂံ၊ အနဝဇ္ဇံ၊ သုခဝိပါကဉ္စာတိ။

သဒ္ဒတ္ထတော ပန ကုစ္ဆိတေ ပါပဓမ္မေ သလယတိ စလယတိ ကမ္မေတိ ဝိဒ္ဓံသေတီတိ ကုသလံ။ ကုစ္ဆိတေန ဝါ အာကာရေန သယန္တီတိ ကုသာ၊ ပါပဓမ္မာ၊ တေ ကုသေ လုနာတိ ဆိန္ဒတီတိ ကုသလံ။ ကုစ္ဆိတာနံ ဝါ သာနတော တနုကရဏတော ဉာဏံ ကုသံ နာမ၊ တေန လာတဗ္ဗံ ဂဟေတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ကုသလံ။ ယထာ ဝါ ကုသော ဥဘယဘာဂဂတံ ဟတ္ထပဒေသံ လုနာတိ၊ ဧဝမိဒံ ဥပ္ပန္နာနုပ္ပန္နဝသေန ဥဘယဘာဂဂတံ သံကိလေသပက္ခံ လုနာတိ ဆိန္ဒတိ၊ တသ္မာ ကုသော ဝိယ လုနာတီတိ ကုသလံ။ ကုစ္ဆိတာနံ ဝါ သာဝဇ္ဇဓမ္မာနံ သလနတော သံဝရဏတော ကုသလံ။ ကုသလဓမ္မဝသေန ဟိ အကုသလာ ပဝတ္တိနိဝါရဏေန၊ အပ္ပဝတ္တိဘာဝါပါဒနေန စ မနစ္ဆဋ္ဌေသု ဒွါရေသု အပ္ပဝတ္တိယာ သံဝုတာ ပိဟိတာ ဟောန္တိ။ ကုစ္ဆိတေ ဝါ ပါပဓမ္မေ သလယတိ ကမ္ပေတိ အပနေတီတိ ကုသလံ။ ကုစ္ဆိတာနံ ဝါ ပါဏာတိပါတာဒီနံ ပါပဓမ္မာနံ သာနတော နိသာနတော တေဇနတော ကုသာ၊ ဒေါသလောဘာဒယော။ ဒေါသာဒီနဉှိ ဝသေန စေတနာယ တိက္ခဘာဝပ္ပတ္တိယာ ပါဏာတိပါတာဒီနံ မဟာသာဝဇ္ဇတာ၊ တေ ကုသေ လုနာတိ ဆိန္ဒတီတိ ကုသလံ။ ကုစ္ဆိတာနံ ဝါ သာနတော အန္တကရဏတော ဝိနာသနတော ကုသာနိ၊ ပုညကိရိယဝသေန ပဝတ္တာနိ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ၊ တေဟိ လာတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ကုသလံ။ ‘‘ကု’’ ဣတိ ဝါ ဘူမိ ဝုစ္စတိ၊ အဓိဋ္ဌာနဘာဝေန တံသဒိသဿ အတ္တနော နိဿယဘူတဿ ရူပါရူပပ္ပဗန္ဓဿ သမ္ပတိ၊ အာယတိဉ္စ အနုဒဟနေန ဝိနာသနတော ကုံ သိယန္တီတိ ကုသာ၊ ရာဂါဒယော၊ တေ ဝိယ အတ္တနော နိဿယဿ လဝနတော ဆိန္ဒနတော ကုသလံ။ ပယောဂသမ္ပာဒိတာ ဟိ ကုသလဓမ္မာ အစ္စန္တမေဝ ရူပါရူပဓမ္မေ အပ္ပဝတ္တိကရဏေန သမုစ္ဆိန္ဒန္တီတိ။

န ကုသလန္တိ အကုသလံ၊ ကုသလပဋိပက္ခန္တိ အတ္ထော။ န ကုသလန္တိ ဟိ ကုသလပဋိက္ခေပေန အကုသလပဒဿ အဝယဝဘေဒေန အတ္ထေ ဝုစ္စမာနေ ယထာ ယံ ဓမ္မဇာတံ န အရောဂံ၊ န အနဝဇ္ဇံ၊ န သုခဝိပါကံ၊ န စ ကောသလ္လသမ္ဘူတံ၊ တံ အကုသလန္တိ အယမတ္ထော ဒဿိတော ဟောတိ၊ ဧဝံ ယံ န ကုစ္ဆိတာနံ သလနသဘာဝံ၊ န ကုသာနံ လဝနသဘာဝံ၊ န ကုသေန ကုသေဟိ ဝါ ပဝတ္တေတဗ္ဗံ၊ န စ ကုသော ဝိယ လဝနကံ၊ တံ အကုသလံ နာမာတိ အယမ္ပိ အတ္ထော ဒဿိတော ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ ကုသလံ အကုသလဿ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘူတံ၊ ယတော စေတသိကရောဂပဋိပက္ခာဒိဘာဝတော အရောဂါဒိပရိယာယေနပိ ဗောဓိတံ၊ တသ္မာ အကုသလံ ပန ကုသလဿ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘူတန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ကုသလပဋိပက္ခန္တိ အတ္ထော’’တိ။ တံ ပန ယထာက္ကမံ ပဟာယကပဟာတဗ္ဗဘာဝေနေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

န ဗျာကတန္တိ အဗျာကတံ၊ ကုသလာကုသလဘာဝေန အကထိတန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ ကုသလဘာဝေါ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကဋ္ဌော။ အကုသလဘာဝေါ သာဝဇ္ဇဒုက္ခဝိပါကဋ္ဌော၊ တဒုဘယဘာဝေန အဝုတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတေနေဝ အရောဂသရောဂါဒိဘာဝေန စ အဝုတ္တတာ ဝဏ္ဏိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ကုသလံ အကုသလ’’န္တိ စ ဝတွာ ‘‘အဗျာကတ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ကုသလာကုသလဘာဝေနေဝ အဝုတ္တတာ ဝိညာယတိ၊ န ပကာရန္တရေန။ အဝုတ္တတာ စေတ္ထ န တထာ အဝတ္တဗ္ဗတာမတ္တေန၊ အထ ခေါ တဒုဘယဝိနိမုတ္တသဘာဝတာယ တေသံ ဓမ္မာနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တထာ ဟေတံ ‘‘အဝိပါကလက္ခဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

၄၅၂။ ဘူမိဘေဒတောတိ ဘဝန္တိ ဧတ္ထ ဓမ္မာတိ ဘူမိ၊ ဌာနံ၊ အဝတ္ထာ စ။ အဝတ္ထာပိ ဟိ အဝတ္ထာဝန္တာနံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ဝိယ ဂယှတိ၊ ဧဝံ နေသံ သုခဂ္ဂဟဏံ ဟောတီတိ ။ တတ္ထ လောကိယာ ဘူမိ ဌာနဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ လောကုတ္တရာ အဝတ္ထာဝသေန။ လောကိယာ ဝါ ဌာနာဝတ္ထာဝသေန၊ လောကုတ္တရာ အဝတ္ထာဝသေနေဝ။ ကာမာဝစရန္တိ ဧတ္ထ ဝတ္ထုကာမော ကိလေသကာမောတိ ဒွေ ကာမာ။ တေသု ဝတ္ထုကာမော ဝိသေသတော ပဉ္စ ကာမဂုဏာ ကာမီယန္တီတိ၊ ကိလေသကာမော တဏှာ ကာမေတီတိ။ တေ ဒွေပိ သဟိတာ ဟုတွာ ယတ္ထ အဝစရန္တိ၊ တံ ကာမာဝစရံ။ ကိံ ပန တန္တိ? ဧကာဒသဝိဓော ကာမဘဝေါ။ ဣဒံ ယေဘုယျေန တတ္ထ အဝစရတိ ပဝတ္တတီတိ ကာမာဝစရံ ဧကဿ အဝစရသဒ္ဒဿ လောပံ ကတွာ။ ဧဝံ ရူပါရူပါဝစရာနိပိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ ရူပတဏှာ ရူပံ၊ အရူပတဏှာ အရူပန္တိ ကတွာ။ အထ ဝါ ကာမတဏှာ ကာမော ဥတ္တရပဒလောပေန၊ အဝစရတိ ဧတ္ထာတိ အဝစရံ၊ ကာမဿ အဝစရံ ကာမာဝစရံ။ ဧဝံ ရူပါဝစရာရူပါဝစရာနိပိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ လောကတော ဥတ္တရတီတိ လောကုတ္တရံ ကုသလဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ ဣတရံ ပန လောကတော ဥတ္တိဏ္ဏန္တိ လောကုတ္တရံ။

သောမနဿုပေက္ခာဉာဏသင်္ခါရဘေဒတောတိ ဧတ္ထ သောမနဿုပေက္ခာဘေဒေါ တာဝ ယုတ္တော တေသံ ဘိန္နသဘာဝတ္တာ၊ ဉာဏသင်္ခါရဘေဒေါ ပန ကထန္တိ? နာယံ ဒေါသော ဉာဏသင်္ခါရကတော ဘေဒေါဉာဏသင်္ခါရဘေဒေါ၊ သော စ တေသံ ဘာဝါဘာဝကတောတိ ကတွာ။ သောဘနံ မနော၊ သုန္ဒရံ ဝါ မနော ဧတဿာတိ သုမနော၊ သုမနဿ ဘာဝေါ သောမနဿံ၊ မာနသိကသုခါ ဝေဒနာ ရုဠှိယာ၊ သောမနဿေန ဥပ္ပာဒတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဘင်္ဂါ သဟဂတံ ပဝတ္တံ သံသဋ္ဌံ၊ သမ္ပယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ သောမနဿသဟဂတတာ စဿ အာရမ္မဏဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ ဟိ စိတ္တံ သောမနဿသဟဂတံ ဟောတိ။ နနု စ ဣဋ္ဌာရမ္မဏံ လောဘဿ ဝတ္ထု၊ ကထံ တတ္ထ ကုသလံ ဟောတီတိ? နယိဒမေကန္တိကံ ဣဋ္ဌေပိ အာဘောဂါဒိဝသေန ကုသလဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတော။ ယဿ ဟိ စတုသမ္ပတ္တိစက္ကသမာယောဂါဒိဝသေန ယောနိသောဝ အာဘောဂေါ ဟောတိ၊ ကုသလမေဝ စ မယာ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ကုသလကရဏေ စိတ္တံ နိယမိတံ၊ အကုသလပ္ပဝတ္တိတော စ နိဝတ္တေတွာ ကုသလကရဏေ ဧဝ ပရိဏာမိတံ၊ အဘိဏှကရဏဝသေန စ သမုဒါစရိတံ၊ တဿ ဣဋ္ဌေပိ အာရမ္မဏေ အလောဘာဒိသမ္ပယုတ္တမေဝ စိတ္တံ ဟောတိ၊ န လောဘာဒိသမ္ပယုတ္တံ။

ဉာဏေန သမံ ပကာရေဟိ ယုတ္တန္တိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ။ ဧကုပ္ပာဒါဒယော ဧဝ စေတ္ထ ပကာရာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ကမ္မူပပတ္တိဣန္ဒြိယပရိပါကကိလေသဒူရီဘာဝါ ဉာဏသမ္ပယုတ္တတာယ ကာရဏံ။ ယော ဟိ ပရေသံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ အနဝဇ္ဇာနိ သိပ္ပာယတနကမ္မာယတနဝိဇ္ဇဋ္ဌာနာနိ သိက္ခာပေတီတိ ဧဝမာဒိကံ ပညာသံဝတ္တနိယံ ကရောတိ၊ တဿ ကမ္မူပနိဿယဝသေန ကုသလစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ။ တထာ အဗျာပဇ္ဇေ လောကေ ဥပ္ပန္နဿ ဥပပတ္တိံ နိဿာယ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘တဿ တတ္ထ သုခိနော ဓမ္မပဒါ ပ္လဝန္တိ၊ ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတုပ္ပာဒေါ၊ အထ ခေါ သော သတ္တော ခိပ္ပံယေဝ ဝိသေသဘာဂီ (အ။ နိ။ ၄။၁၉၁) ဟောတီ’’တိ။ တထာ ပညာဒသကပတ္တဿ ဣန္ဒြိယပရိပါကံ နိဿာယ ကုသလံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ။ ယေန ပန ကိလေသာ ဝိက္ခမ္ဘိတာ၊ တဿ ကိလေသဒူရီဘာဝံ နိဿာယ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ယောဂါ ဝေ ဇာယတေ ဘူရိ၊ အယောဂါ ဘူရိသင်္ခယော’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၈၂)။ အတ္တနော ဝါ ပရဿ ဝါ သမုဿာဟဇနိတံ စိတ္တပယောဂသင်္ခါတံ သင်္ခရဏံ သင်္ခါရော၊ သော ဧတဿ နတ္ထီတိ အသင်္ခါရံ။ တေန ပန သဟ သင်္ခါရေန ပဝတ္တတီတိ သသင်္ခါရံ။ ဉာဏေန ဝိပ္ပယုတ္တံ ဝိရဟိတန္တိ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တံ။ ဝိပ္ပယောဂေါတိ စေတ္ထ ဉာဏဿ အဘာဝေါ အပ္ပဝတ္တိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥပေက္ခတီတိ ဥပေက္ခာ၊ ဝေဒယမာနာပိ အာရမ္မဏံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ မဇ္ဈတ္တတာကာရသဏ္ဌိတတ္တာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဥပေတာ သုခဒုက္ခာနံ အဝိရုဒ္ဓါ ဣက္ခာ အနုဘဝနန္တိ ဥပေက္ခာ။ အထ ဝါ ဣဋ္ဌေ စ အနိဋ္ဌေ စ အာရမ္မဏေ ပက္ခပါတာဘာဝေန ဥပပတ္တိတော ယုတ္တိတော ဣက္ခတိ အနုဘဝတီတိ ဥပေက္ခာ၊ တာယ သဟဂတန္တိ ဥပေက္ခာသဟဂတံ။ သေသံ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဧဝံ အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလစိတ္တာနိ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဣဒါနိ တေသံ ပဝတ္တိအာကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘ယဒါ ဟီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ပဋိဂ္ဂါဟကာဒိသမ္ပတ္တိန္တိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒေသကာလကလျာဏမိတ္တာဒိသမ္ပတ္တိံ သင်္ဂဏှာတိ။ အညံ ဝါ သောမနဿဟေတုန္တိ ဧတ္ထ အညဂ္ဂဟဏေန သဒ္ဓါဗဟုလတာ၊ ဝိသုဒ္ဓဒိဋ္ဌိတာ၊ ကုသလကိရိယာယ အာနိသံသဒဿာဝိတာ၊ သောမနဿပဋိသန္ဓိကတာ၊ ဧကာဒသ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဋ္ဌာနိယာ ဓမ္မာတိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော။ အာဒိနယပ္ပဝတ္တန္တိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန န ကေဝလံ ‘‘အတ္ထိ ယိဋ္ဌ’’န္တိအာဒီနံ (မ။ နိ။ ၁။၄၄၁၊ ၂။၉၅) နဝန္နံယေဝ သမ္မာဒိဋ္ဌိဝတ္ထူနံ ဂဟဏံ၊ အထ ခေါ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဋ္ဌာနိယာဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပုရက္ခတွာတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ။ တဉ္စ ခေါ သဟဇာတပုဗ္ဗင်္ဂမဝသေန ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁-၂) ဝိယ သမ္ပယောဂဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ အသံသီဒန္တောတိ သိလောကမစ္ဆရိယာဒိဝသေန ပုညကိရိယာယံ သံသီဒံ သင်္ကောစံ အနာပဇ္ဇန္တော၊ တေန မုတ္တစာဂတာဒိံ ဒဿေတိ။ အနုဿာဟိတောတိ ကေနစိပိ န ဥဿာဟိတော။ သရသတော ဟိ ပုညပဋိပတ္တိဒဿနမိဒံ။ ပရေဟီတိ ပန ပါကဋုဿာဟနဒဿနံ။

ဒါနာဒီနီတိ ဒါနံ သီလံ ယာဝ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မန္တိ ဣမာနိ ဒါနာဒီနိ ဒသ ပုညာနိ၊ ဒါနာဒီနီတိ ဝါ ဒါနသီလဘာဝနာမယာနိ ဣတရေသမ္ပိ သတ္တန္နံ ဧတ္ထေဝန္တောဂဓတ္တာ။ ယတ္ထ သယံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တံ သန္တာနံ ပုနန္တိ၊ ပုဇ္ဇံ ဘဝဖလံ နိဗ္ဗတ္တေန္တီတိ ဝါ ပုညာနိ။ အဿ ပုညစေတနာသမင်္ဂိနော။ အမုတ္တစာဂတာ ဒေယျဓမ္မေ သာပေက္ခစိတ္တတာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန သီလသမာဒါနာဒီသု အနဓိမုတ္တတာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ တဒေဝါတိ သောမနဿသဟဂတာဒိနာ သဒိသတာယ ဝုတ္တံ။ သဒိသမ္ပိ ဟိ ‘‘တဒေဝါ’’တိ ဝေါဟရီယတိ ယထာ ‘‘သာ ဧဝ တိတ္တိရီ၊ တာနိယေဝ ဩသဓာနီ’’တိ။ ဣမသ္မိဉှိ အတ္ထေတိ လီနဿ စိတ္တဿ ဥဿာဟနပယောဂသင်္ခါတေ အတ္ထေ။ ဧတန္တိ ‘‘သင်္ခါရော’’တိ ဧတံ ပဒံ။ ပုဗ္ဗပယောဂဿာတိ ပုညကိရိယာယံ သင်္ကောစေ ဇာယမာနေ တတော ဝိဝေစေတွာ သမုဿာဟနဝသေန ပဝတ္တဿ စိတ္တပယောဂဿ၊ ပုဗ္ဗဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ တထာပဝတ္တပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဝသေန သော သင်္ခါရော ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ န တဿ သင်္ခါရဿ ပုဗ္ဗကာလိကတ္တာ။ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၁။၄၄၁၊ ၂။၉၅) နယပ္ပဝတ္တာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ အသမ္ဘဝဒဿနတ္ထံ ဗာလ-ဂ္ဂဟဏံ။ သံသီဒနုဿာဟနာဘာဝဒဿနတ္ထံ သဟသာ-ဂဟဏံ။ သောမနဿရဟိတာ ဟောန္တိ ပုညံ ကရောန္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ သောမနဿဟေတူနံ အဘာဝံ အာဂမ္မာတိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မဇ္ဈတ္တာရမ္မဏတထာရူပစေတောသင်္ခါရာဒယောပိ ဟိ ဥပေက္ခာသဟဂတတာယ ကာရဏံ ဟောန္တိယေဝါတိ။

ဧဝန္တိအာဒိ နိဂမနံ။ တယိဒံ အဋ္ဌဝိဓမ္ပိ ကာမာဝစရံ ကုသလစိတ္တံ ရူပါရမ္မဏံ ယာဝ ဓမ္မာရမ္မဏန္တိ ဆသု အာရမ္မဏေသု ယံ ဝါ တံ ဝါ အာလမ္ဗိတွာ ဥပေက္ခာသဟဂတာဟေတုကကိရိယာမနောဝိညာဏဓာတာနန္တရံ ကာယဒွါရာဒီဟိ တီဟိ ဒွါရေဟိ ကာယကမ္မာဒိဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာနိ စတ္တာရိ ယဒါ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ တဒါ သောဠသ ဝိပါကစိတ္တာနိ ဖလန္တိ။ ယဒါ ပန ဒုဟေတုကံ၊ တဒါ ဒွါဒသ တိဟေတုကဝဇ္ဇာနိ။ အဟေတုကံ ပန ပဋိသန္ဓိံ တိဟေတုကာနိ န ဥပ္ပာဒေန္တေဝ၊ ဒုဟေတုကာနိ ပန ဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိဒါနကာလေ ဒွါဒသ၊ အဟေတုကပဋိသန္ဓိံ ဒါနကာလေ အဋ္ဌ ဖလန္တိ။ တိဟေတုကာ ပန ပဋိသန္ဓိ ဒုဟေတုကေဟိ န ဟောတိယေဝ။ ‘‘အဋ္ဌ ဖလန္တီ’’တိ စေတံ ပဋိသန္ဓိံ ဇနကကမ္မဝသေန ဝုတ္တံ။ အညေန ပန ကမ္မုနာ ‘‘သဟေတုကံ ဘဝင်္ဂံ အဟေတုကဿ ဘဝင်္ဂဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၃။၁။၁၀၂) ဝစနတော သဟေတုကမ္ပိ ဝိပါကစိတ္တံ အဟေတုကပဋိသန္ဓိကဿ ဟောတိယေဝ။ ဣမသ္မိံ စ ပက္ခေ ဗလဝတာ ပစ္စယေန ဥပ္ပန္နံ အသင်္ခါရံ၊ ဒုဗ္ဗလေန သသင်္ခါရန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယေ ပန အာဂမနတော စ ဝိပါကဿ အသင်္ခါရသသင်္ခါရဘာဝံ ဣစ္ဆန္တိ၊ တေသံ မတေန ဒွါဒသ၊ အဋ္ဌ စ ဖလန္တီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ တိဓာ ဖလံ ဒဒန္တဉ္စေတံ ကာမာဝစရသုဂတိယံ ဥပပတ္တိံ၊ သုဂတိဒုဂ္ဂတီသု ဘောဂသမ္ပဒဉ္စ ကရောတိ။ နာဂသုပဏ္ဏာဒီနမ္ပိ ဟိ ယံ ဒေဝဘောဂသမ္ပတ္တိသဒိသံ ဘောဂဇာတံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တမ္ပိ ကာမာဝစရကုသလဿေဝ ဖလံ။ န ဟိ အကုသလဿ ဣဋ္ဌံ ဖလံ အတ္ထီတိ။

ရူပါဝစရံ ပနာတိ ပန-သဒ္ဒေါ ဝိသေသတ္ထဇောတကော။ တေန ယထာ ကာမာဝစရံ ကိလေသာနံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနမတ္တကရံ၊ န ဧဝမိဒံ၊ ဣဒံ ပန ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနကရံ။ ယထာ ဝါ တံ ဝေဒနာဉာဏသင်္ခါရဘေဒတော အဋ္ဌဓာ ဘိဇ္ဇတိ၊ န ဧဝမိဒံ၊ ဣဒံ ပန တတော အညထာ ဝါတိ ဝက္ခမာနံ ဝိသေသံ ဇောတေတိ။ တံ ပနေတံ သဝတ္ထုကံ၊ သာသဝံ၊ ဝိနီဝရဏဉ္စ ရူပါဝစရန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘သဝတ္ထုကံ ဧဝါ’’တိ ဟိ ဣမိနာ အရူပါဝစရံ နိဝတ္တေတိ၊ ‘‘သာသဝ’’န္တိ ဣမိနာ ပဌမမဂ္ဂစိတ္တံ၊ ‘‘ဝိနီဝရဏ’’န္တိ ဣမိနာ ပဋိဃသဟိတဒွယံ။ ကတ္ထစိ ပဉ္စ ဈာနင်္ဂါနိ၊ ကတ္ထစိ စတ္တာရိ၊ ကတ္ထစိ တီဏိ၊ ကတ္ထစိ ဒွေ၊ ကတ္ထစိ အပရာနိ ဒွေတိ ဧဝံ ဈာနင်္ဂယောဂဘေဒတော ပဉ္စဝိဓန္တိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘သေယျထိဒ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဈာနကထာယံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၇၉ အာဒယော) ဝုတ္တမေဝ။ တယိဒံ ဘာဝနာမယမေဝ ဟုတွာ ဝုတ္တနယေန ပထဝီကသိဏာဒိကံ အာလမ္ဗိတွာ ယထာရဟံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တကုသလာနန္တရံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဟီနာဒိဘေဒဘိန္နံ ပနေတံ ယထာက္ကမံ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာဒီသု သောဠသသုပိ ဗြဟ္မလောကေသု ဥပပတ္တိနိပ္ဖာဒကန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ရူပသညာသမတိက္ကမာဒိနာ သမဓိဂန္တဗ္ဗံ အရူပါဝစရံ။ စတုန္နံ အရူပါနန္တိ ဥပေက္ခာသမာဓိသင်္ခါတေဟိ စတူဟိ အရူပဇ္ဈာနေဟိ။ ကရဏေ ဟိ ဧတံ သာမိဝစနံ။ အရူပါနံ ဝါ ယော အာရမ္မဏာဒိကတော သမ္ပယုတ္တဓမ္မေဟိ ယောဂေါ ယောဂဘေဒေါ၊ တဿ ဝသေန။ ဝုတ္တပ္ပကာရေနာတိ ဟေဋ္ဌာ အာရုပ္ပကထာယံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၇၅ အာဒယော) ဝုတ္တပ္ပကာရေန။ ပဌမန္တိ ပဌမံ အရူပါဝစရကုသလစိတ္တံ။ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထာနီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တာနိမာနိ ဘာဝနာမယာနေဝ ဟုတွာ ယထာနုပုဗ္ဗံ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသံ၊ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏံ၊ နတ္ထိဘာဝံ၊ အာကိဉ္စညာယတနန္တိ ဣမာနိ အာလမ္ဗိတွာ ဥပေက္ခာသဟဂတဉာဏသမ္ပယုတ္တကုသလာနန္တရံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ စတူသု အရူပီဗြဟ္မလောကေသု ပဋိသန္ဓိပဝတ္တိဝိပါကဒါယီနိ။ သေသံ ပနေတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ဆဝိသုဒ္ဓိပရမ္ပရာယ သမဓိဂန္တဗ္ဗံ လောကုတ္တရံ။ တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ ပရတော အာဂမိဿတိ။ စတုမဂ္ဂသမ္ပယောဂတောတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂေါတိ ဣမေဟိ စတူဟိ အရိယမဂ္ဂေဟိ သမ္ပယောဂတော။ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ စေတံ ဘာဝနာမယမေဝ ဟုတွာ နိဗ္ဗာနံ အာလမ္ဗိတွာ သုညတော ဝိမောက္ခော၊ အနိမိတ္တော ဝိမောက္ခော၊ အပ္ပဏိဟိတော ဝိမောက္ခောတိ နာမေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သတ္တဘဝါဒိဘဝူပပတ္တိနိဝတ္တကန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကဝီသတိဝိဓံ ဟောတိ နာတိသင်္ခေပဝိတ္ထာရနယေနာတိ အဓိပ္ပာယော။

၄၅၃။ ကာမာဝစရမေဝါတိ ဧတ္ထ နိကာယန္တရိယာ ရူပါရူပါဝစရမ္ပိ အကုသလံ ဣစ္ဆန္တီတိ တေသံ မတိနိသေဓနတ္ထံ ကာမာဝစရဂ္ဂဟဏံ။ မဟဂ္ဂတဘူမိယံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တမ္ပိ တတ္ထ ရူပဓာတုယံ ပဝတ္တိဝိပါကံ ဒေန္တမ္ပိ ဧကန္တေန ကာမာဝစရမေဝါတိ ဒဿနတ္ထံ အဝဓာရဏံ။ ယဒိ ဧဝံ၊ ကသ္မာ ကာမာဝစရမေဝါတိ? တတ္ထ ကာရဏံ ဝုတ္တမေဝ။ ကထံ ဝုတ္တံ? ‘‘ကာမတဏှာ ကာမော ဥတ္တရပဒလောပတော၊ အဝစရတိ ဧတ္ထာတိ အဝစရံ၊ ကာမဿ အဝစရံ ကာမာဝစရ’’န္တိ။ ဧတ္ထ ဟိ ကာမတဏှာဝိသယတာ ‘‘ကာမာဝစရဘာဝဿ ကာရဏံ’’ ဝုတ္တာ ယထာ ရူပါရူပတဏှာဝိသယတာ ‘‘ရူပါရူပါဝစရဘာဝဿ’’။ ဧကံသေန စေတံ ဧဝံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ။ အညထာ ဗျာပိလက္ခဏံ န သိယာ။ ယဒိ ဟိ အာလမ္ဗိတဗ္ဗဓမ္မဝသေန ဘူမိဝဝတ္ထာနံ ကရေယျ၊ ဧဝံ သတိ အနာရမ္မဏာနံ သင်္ဂဟော န သိယာ။ အထ ဝိပါကဒါနဝသေန၊ ဧဝမ္ပိ အဝိပါကာနံ သင်္ဂဟော န သိယာ။ တသ္မာ အာလမ္ဗဏဓမ္မဝသေန ပရိယာပန္နာနံ သာ ကာတဗ္ဗာ၊ အပရိယာပန္နာနံ ပန လောကတော ဥတ္တိဏ္ဏတာယ လောကုတ္တရတာ၊ ဥတ္တရိတရာဘာဝတော အနုတ္တရတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပရိယာပန္နာတိ စ ပရိစ္ဆေဒကာရိကာယ တဏှာယ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ အာပန္နာ၊ ဂဟိတာတိ အတ္ထော။ နနု စေတ္ထ ကာမတဏှာ ကတမာ? ကာမာဝစရဓမ္မာရမ္မဏာ တဏှာ၊ ကာမာဝစရဓမ္မာ ကတမေ? ကာမတဏှာဝိသယာတိ ဣတရေတရသန္နိဿယတာဒေါသောတိ? နယိဒမေဝံ အဝီစိအာဒိဧကအာဒသောကာသနိန္နတာယ ကဉ္စိ တဏှံ ကာမတဏှာဘာဝေန ဂဟေတွာ တံသဘာဝါယ တဏှာယ ဝိသယဘာဝေန ကာမာဝစရဓမ္မာနံ ဥပလက္ခိတဗ္ဗတ္တာ။ နိက္ခေပကဏ္ဍေပိ (ဓ။ သ။ ၉၈၅ အာဒယော) ‘‘ဧတ္ထာဝစရာ’’တိ ဝစနံ အဝီစိပရနိမ္မိတပရိစ္ဆိန္နောကာသာယ ကာမတဏှာယ ဝိသယဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တဒေါကာသတာ စ တဏှာယ တန္နိန္နတာယ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

မူလတော တိဝိဓန္တိ တီဏိ အကုသလမူလာနိ လောဘာဒီနိ၊ တေသံ ဝသေန တံသဟိတမ္ပိ တိဝိဓန္တိ အတ္ထော။ တာနိ ဟိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝကာရဏတ္တာ မူလမိဝါတိ မူလာနိ၊ လောဘော မူလံ ဧတဿာတိ လောဘမူလံ။ အသာဓာရဏေန နိဒ္ဒေသော ယထာ ဘေရိသဒ္ဒေါ၊ ယဝင်္ကုရောတိ။ တထာ ဒေါသမူလံ။ မောဟော ဧဝ မူလံ ဣမဿ၊ နာညန္တိ မောဟမူလံ။

သောမနဿုပေက္ခာဒိဋ္ဌိဂတသင်္ခါရဘေဒတောတိ သောမနဿုပေက္ခာဘေဒတော ဒိဋ္ဌိဂတဘေဒတော သင်္ခါရဘေဒတောတိ ပစ္စေကံ ဘေဒသဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ယဒေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ္တန္တိ ဒိဋ္ဌိယေဝ ဒိဋ္ဌိဂတံ ‘‘ဂူထဂတံ၊ မုတ္တဂတ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၁၉၊ အ။ နိ။ ၉။၁၁) ယထာ။ အထ ဝါ ဝိပရိယေသဂ္ဂါဟတာယ ဒိဋ္ဌိယာ ဂတမေဝ၊ န ဧတ္ထ ဂန္တဗ္ဗဝတ္ထု တထာ သဘာဝန္တိ ဒိဋ္ဌိဂတံ။ တယိဒံ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ၊ မောဃမည’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၈၇၊ ၂၀၂၊ ၂၀၃၊ ၄၂၇၊ ၃။၂၇-၂၉) အဘိနိဝေသဘာဝတော လောဘေနေဝ သဒ္ဓိံ ပဝတ္တတိ၊ န ဒေါသေန။

ယဒါဟီတိအာဒိ လောဘမူလစိတ္တာနံ ပဝတ္တိအာကာရဒဿနံ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိန္တိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိအာဒိမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ။ တာယ ဟိ ဝိပလ္လတ္ထစိတ္တာ သတ္တာ ‘‘ဧတာဝကော ဇီဝဝိသယော ယာဝ ဣန္ဒြိယဂေါစရော’’တိ ပရလောကံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘နတ္ထိ ကာမေသု အာဒီနဝေါ’’တိ ယထာ တထာ ကာမေသု ပါတဗျတံ အာပဇ္ဇန္တိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဧသ ပန္ထော ပဂေဝ ဝိဟိတော ဒေဝယာနေ၊ ယေန ယန္တိ ပုတ္တဝန္တော ဝိသောကာ။ တံ ပဿန္တိ ပသဝေါ၊ ပက္ခိနော စ၊ တေန တေ မာတရိပိ မိထုနံ စရန္တီ’’တိအာဒိနာ နယေန ပုတ္တမုခဒဿနံ သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂေါတိ ဧဝမာဒိကံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ သင်္ဂဏှာတိ။

ကာမေဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ အနိယမတ္ထော၊ တေန ဗြာဟ္မဏာနံ သုဝဏ္ဏဟရဏမေဝ အဒိန္နာဒါနေ သာဝဇ္ဇံ၊ ဣတရံ အနဝဇ္ဇံ။ ဂရူနံ၊ ဂုန္နံ၊ အတ္တနော၊ ဇီဝိတဿ၊ ဝိဝါဟဿ စ အတ္ထာယ မုသာဝါဒေါ အနဝဇ္ဇော၊ ဣတရော သာဝဇ္ဇော။ ဂရုအာဒီနံ အတ္ထာယ ပေသုညဟရဏံ အနဝဇ္ဇံ၊ ဣတရံ သာဝဇ္ဇံ။ ဘာရတယုဒ္ဓသီတာဟရဏာဒိကထာ ပါပဝူပသမာယ ဟောတီတိ ဧဝမာဒိကေ မိစ္ဆာဂါဟေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလာဒီနီတိ ဒိဋ္ဌသုတမုတမင်္ဂလာနိ။ သဘာဝတိက္ခေနာတိ လောဘဿ၊ မိစ္ဆာဘိနိဝေသဿ ဝါ ဝသေန သရသေနေဝ တိခိဏေန ကုရူရေန။ မန္ဒေနာတိ ဒန္ဓေန အတိခိဏေန။ တာဒိသံ ပန အတ္တနော၊ ပရဿ ဝါ သမုဿာဟနေန ပဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘သမုဿာဟိတေနာ’’တိ။ ပရဘဏ္ဍံ ဝါ ဟရတီတိ ဝါ-သဒ္ဒေန တထာပဝတ္တနကမုသာဝါဒါဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကာမာနံ ဝါ အနုဘုယျမာနာနံ။ ဝါ-သဒ္ဒေန ပရသန္တကဿ ဝါ အယထာဓိပ္ပေတတာယ ယံ လဒ္ဓံ၊ တံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဂဟဏာဒိကံ သင်္ဂဏှာတိ။

ဒုဝိဓမေဝ ဟောတိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မဝသေန ဘေဒါဘာဝတော။ ယဒိ ဧဝံ၊ ကသ္မာ ‘‘ဒေါမနဿသဟဂတံ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ? အသာဓာရဏဓမ္မေဟိ တဿ စိတ္တဿ ဥပလက္ခဏတ္ထံ။ ပါဏာတိပါတာဒီသူတိ ပါဏာတိပါတနာဒီသု။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဒိန္နာဒါနမုသာဝါဒပေသုညဖရုသသမ္ဖပ္ပလာပဗျာပါဒေ သင်္ဂဏှာတိ။ သဘာဝတိက္ခံ ဟုတွာ ပဝတ္တမာနံ စိတ္တံ အသင်္ခါရမေဝ ဟောတိ၊ ဣတရံ သသင်္ခါရန္တိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘တိက္ခမန္ဒပ္ပဝတ္တိကာလေ’’တိ။ မန္ဒံ ပန ဟုတွာ ပဝတ္တမာနံ ဧကံသေန သသင်္ခါရမေဝါတိ န သက္ကာ ဝိညာတုံ။ ယံ သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန ပဝတ္တတိ၊ တံ မန္ဒမေဝ ဟောတီတိ ကတွာ တထာဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

မောဟေကဟေတုကံ စိတ္တံ မူလန္တရဝိရဟတော အတိမူဠှံ၊ ဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စယောဂတော စဉ္စလဉ္စာတိ ဥပေက္ခာသဟဂတမေဝ ဟောတိ၊ န တဿ ကဒါစိပိ သဘာဝတိက္ခတာ အတ္ထိ။ အာရမ္မဏေ ဟိ သံသပ္ပနဝသေန၊ ဝိက္ခိပနဝသေန စ ပဝတ္တမာနဿ စိတ္တဒွယဿ ကီဒိသေ ကိစ္စေ သဘာဝတိက္ခတာယ၊ ဥဿာဟေတဗ္ဗတာယ ဝါ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ န တတ္ထ သင်္ခါရဘေဒေါ အတ္ထိ။ အညေသု အကုသလစိတ္တေသု လဗ္ဘမာနမ္ပိ ဥဒ္ဓစ္စံ ဝိသေသတော ဧတ္ထေဝ ဗလဝံ၊ တတော ဧဝ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု ပဓာနံ ဟုတွာ ပဝတ္တတီတိ ဣဒမေဝ ဥဒ္ဓစ္စေန ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စသမ္ပယုတ္တ’’န္တိ။ တထာ ဟိ ပါဠိယံ (ဓ။ သ။ ၄၂၇) ဣဓ သရူပတော ဥဒ္ဓစ္စံ အာဂတံ၊ ဧဝံ အသာဓာရဏပဓာနဓမ္မဝသေန မောဟမူလံ ‘‘ဝိစိကိစ္ဆာသမ္ပယုတ္တံ၊ ဥဒ္ဓစ္စသမ္ပယုတ္တ’’န္တိ ဒုဝိဓံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အသန္နိဋ္ဌာနံ သံသယော။ ဝိက္ခေပေါ အဝူပသမော၊ ဘန္တတာတိ အတ္ထော။

တယိဒံ ဒွါဒသဝိဓမ္ပိ အကုသလစိတ္တံ ဆသု အာရမ္မဏေသု ယံ ဝါ တံ ဝါ အာလမ္ဗိတွာ ဥပေက္ခာသဟဂတာဟေတုကကိရိယာမနောဝိညာဏဓာတာနန္တရံ ကာယဒွါရာဒီဟိ တီဟိ ဒွါရေဟိ ကာယကမ္မာဒိဝသေန ယထာရဟံ ပါဏာတိပါတာဒိကမ္မပထဝသေန စေဝ ကမ္မဝသေန စ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ဌပေတွာ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတံ သေသံ ဧကာဒသဝိဓမ္ပိ စတူသုပိ အပါယေသု ပဋိသန္ဓိံ ဒေတိ၊ ပဝတ္တိဝိပါကံ သုဂတိယမ္ပိ။ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတံ ပန ပဝတ္တိဝိပါကမေဝါတိ။ ဧတ္ထာဟ – ကိံ ပန ကာရဏံ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလံ ဝိစိကိစ္ဆာသမ္ပယုတ္တံ ပဋိသန္ဓိံ ဒေတိ၊ အဓိမောက္ခသဗ္ဘာဝတော တတော ဗလဝန္တမ္ပိ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတံ န ဒေတီတိ? ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗေသု အဝုတ္တတ္တာ။ ဣဒံ ဟိ ပဋိသန္ဓိံ ဒေန္တံ အပါယေသု ဒဒေယျ၊ အပါယဂမနီယဉ္စ ဒဿနပဟာတဗ္ဗန္တိ တတ္ထ ဝုစ္စေယျ၊ န စ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ပဋိသန္ဓိံ န ဒေတိ၊ ပဝတ္တိဝိပါကဒါနံ ပနဿ န သက္ကာ ပဋိက္ခိပိတုံ။ ပဋိသမ္ဘိဒါဝိဘင်္ဂေ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတေ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ၊ တဿ ဝိပါကေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၃၀ အတ္ထတော သမာနံ) ဝစနတော။

အပရေ ပနာဟု – ပုထုဇ္ဇနဿ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတံ ဒဿနပ္ပဟာတဗ္ဗသဟာယသဗ္ဘာဝတော ဥဘယဝိပါကမ္ပိ ဒေတိ၊ န သေက္ခဿ တဒဘာဝတောတိ။ ဣဒမေတ္ထ ဝိစာရေတဗ္ဗံ၊ ယဿ ဝိပါကဒါနံ ဝုတ္တံ၊ ကိံ တံ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗံ၊ ဥဒါဟု နောတိ? ကိဉ္စေတ္ထ – ယဒိ တာဝ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗံ၊ ပဋ္ဌာနေ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗဿ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝေါ ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ။ အထ န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗံ၊ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗတ္တိကေ ‘‘နေဝဒဿနေနနဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗ’’မိစ္စဿ ဝိဘင်္ဂေ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ယဒိ တဗ္ဗိရုဒ္ဓသဘာဝတာယ တတ္ထ န ဝုစ္စေယျ၊ ဧဝမ္ပိ တသ္မိံ တိကေ တဿ နဝတ္တဗ္ဗတာ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ၊ ကိံ ကာရဏံ? စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍေ (ဓ။ သ။ ၃၆၅ အာဒယော) အာဂတာနံ ဒွါဒသန္နံ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါနံ ဒွီဟိ ပဒေဟိ သင်္ဂဟိတတ္တာ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတဗ္ဗဿ နိယောဂတော ကဿစိ စိတ္တုပ္ပာဒဿ အဘာဝါ၊ ယထာ ဥပ္ပန္နတ္တိကေ အတီတာဒီနံ နဝတ္တဗ္ဗတာ န ဝုတ္တာ၊ ဧဝမေတဿာပိ။ အထ ဝါ ဘာဝနာယ ပဟာတုံ အသက္ကုဏေယျဿာပိ တဿ ပုထုဇ္ဇနေ ဝတ္တမာနဿ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗသဘာဝသာမညတော၊ သာဝဇ္ဇတော စ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗပရိယာယော ဝိဇ္ဇတီတိ နတ္ထိ နဝတ္တဗ္ဗတာပသင်္ဂဒေါသော။ နိပ္ပရိယာယေန စ န ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗန္တိ တဿ ဝသေန နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝေါပိ န ဝုတ္တော။ ဒဿနပဟာတဗ္ဗပစ္စယဿာပိ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဿ သဟာယဝေကလ္လမတ္တမေဝ ဒဿနေန ကတံ၊ န ကောစိပိ ဘာဝေါ အနုပ္ပာဒဓမ္မတံ တဿ အာပါဒိတောတိ ဧကန္တေန ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗတာ ဝုတ္တာ။ အထ ဝါ အပါယဂမနီယဘာဝါပေက္ခံ ဒဿနပ္ပဟာတဗ္ဗဝစနန္တိ တဒဘာဝတော တံ ဝိဘဇနံ ဝုတ္တန္တိ။

၄၅၄။ ‘‘ဝိညာဏ’’န္တိ ပဒံ အပေက္ခိတွာ ‘‘အဗျာကတံ ဝိပါက’’န္တိ အာဒိကော နပုံသကနိဒ္ဒေသော၊ တတော ဧဝ အဓိကတာဗျာကတာပေက္ခာယ ဒုဝိဓန္တိ ဝုတ္တံ။ အညထာ ရူပနိဗ္ဗာနာနမ္ပိ အဗျာကတဘာဝတော တံ စတုဗ္ဗိဓန္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ဝိပါကဿ ကာမာဝစရာဒိဘာဝေါ ကုသလေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဟေတုကတာ သဟေတုကတာ ဝိယ သမ္ပယုတ္တဟေတုဝသေန၊ န နိဗ္ဗတ္တကဟေတုဝသေန။ ဝိပါကဿ ဟိ သဟေတုကတာ သဟေတုကကမ္မဝသေန သိဇ္ဈမာနာပိ သမ္ပယုတ္တဟေတုဝသေနေဝ ဝုစ္စတိ၊ အညထာ အဟေတုကာနမ္ပိ သဟေတုကတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ။ ကသ္မာ ပန သဟေတုကဿ အဟေတုကော ဝိပါကော ဟောတီတိ? တတ္ထ ကာရဏံ ဝုတ္တမေဝ။ ကိဉ္စ အာရမ္မဏာဘိနိပါတမတ္တေသု ပဉ္စသု ဝိညာဏေသု ယထာ အလောဘာဒိသမ္ပယောဂေါ န သမ္ဘဝတိ၊ ဧဝံ မန္ဒတရမန္ဒကိစ္စေသု သမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏေသူတိ ဟေတူနံ ဥပ္ပတ္တိယာ အသမ္ဘဝတောပိ နေသံ အဟေတုကတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

မနောဝိညာဏတော ဥပ္ပဇ္ဇနဝိသိဋ္ဌမနနကိစ္စာနံ အဘာဝတော မနောမတ္တာ ဓာတု မနောဓာတု။

စက္ခုသန္နိဿိတံ ဟုတွာ ရူပဿ ဝိဇာနနံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ စက္ခုသန္နိဿိတရူပဝိဇာနနလက္ခဏံ။ တတ္ထ စက္ခုသန္နိဿိတဝစနေန ရူပါရမ္မဏံ အညံ ဝိညာဏံ နိဝတ္တေတိ။ ဝိဇာနနဂ္ဂဟဏေန စက္ခုသန္နိဿိတေ ဖဿာဒိကေ နိဝတ္တေတိ။ စက္ခုရူပဂ္ဂဟဏေန နိဿယတော၊ အာရမ္မဏတော စ ဝိညာဏံ ဝိဘာဝေတိ ဥဘယာဓီနဝုတ္တိကတ္တာ။ ယဒိ ဟိ စက္ခု နာမ န သိယာ၊ အန္ဓာပိ ရူပံ ပဿေယျုံ၊ န စ ပဿန္တိ။ ယဒိ စ နီလာဒိရူပံ နာမ န သိယာ၊ ဒေသာဒိနိယမေန န ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အတ္ထေဝ စ နိယမော၊ ဧကန္တသာရမ္မဏတာ စ စိတ္တဿ ဝုတ္တာတိ ‘‘အာရမ္မဏေန ဝိနာ နီလာဒိအာဘာသံ စိတ္တံ ပဝတ္တတီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော ဝါဒေါ မိစ္ဆာဝါဒေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏ’’န္တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄၊ ၄၀၀၊ ၃။၄၂၁၊ ၄၂၅၊ သံ။ နိ။ ၂။၄၄၊ ၄။၆၀၊ ကထာ။ ၄၆၅)။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဝစနဘေဒေါ ကတောတိ? ဧကမ္ပိ စက္ခု ဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ရူပံ ပန အနေကမေဝ သံဟတန္တိ ဣမဿ ဝိသေသဿ ဒဿနတ္ထံ။ ကိံ ပန ကာရဏံ ဧကမ္ပိ စက္ခု ဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ရူပံ ပန အနေကမေဝါတိ? ပစ္စယဘာဝဝိသေသတော။ စက္ခု ဟိ စက္ခုဝိညာဏဿ နိဿယပုရေဇာတဣန္ဒြိယဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယေဟိ ပစ္စယော ဟောန္တံ အတ္ထိဘာဝေနေဝ ဟောတိ၊ တသ္မိံ သတိ တဿ ဘာဝတော၊ အသတိ အဘာဝတော။ ယတော တံ အတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေဟိဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဝုစ္စတိ၊ တံနိဿယတာ စဿ န ဧကဒေသေန အလ္လီယနဝသေန ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ အရူပဘာဝတော၊ အထ ခေါ ဂရုရာဇာဒီသု သိဿရာဇပုရိသာဒီနံ ဝိယ တပ္ပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတာယ။ ဣတရေ ပန ပစ္စယာ တေန တေန ဝိသေသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သွာယံ ပစ္စယဘာဝေါ န ဧကသ္မိံ န သမ္ဘဝတီတိ ဧကမ္ပိ စက္ခု ဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စာ’’တိ ဧကဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတော။

ရူပံ ပန ယဒိပိ စက္ခု ဝိယ ပုရေဇာတအတ္ထိအဝိဂတပစ္စယေဟိ ပစ္စယော ဟောတိ ပုရေတရံ ဟုတွာ ဝိဇ္ဇမာနက္ခဏေယေဝ ဥပကာရကတ္တာ၊ တထာပိ အနေကမေဝ သံဟတံ ဟုတွာ ပစ္စယော ဟောတိ အာရမ္မဏဘာဝတော။ ယဉှိ ပစ္စယဓမ္မံ သဘာဝဘူတံ၊ ပရိကပ္ပိတာကာရမတ္တံ ဝါ ဝိညာဏံ ဝိဘာဝေန္တံ ပဝတ္တတိ၊ တဒညေသဉ္စ သတိပိ ပစ္စယဘာဝေ သော တဿ သာရမ္မဏသဘာဝတာယ ယံ ကိဉ္စိ အနာလမ္ဗိတွာ ပဝတ္တိတုံ အသမတ္ထဿ ဩလုဗ္ဘ ပဝတ္တိကာရဏတာယ အာလမ္ဗနီယတော အာရမ္မဏံ နာမ။ တဿ ယသ္မာ ယထာ တထာ သဘာဝူပလဒ္ဓိဝသေန အာရမ္မဏပစ္စယလာဘော၊ တသ္မာ စက္ခုဝိညာဏံ ရူပံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တမာနံ တဿ သဘာဝံ ဝိဘာဝေန္တမေဝ ပဝတ္တတိ။ သာ စဿ ဣန္ဒြိယာဓီနဝုတ္တိကဿ အာရမ္မဏသဘာဝူပလဒ္ဓိ၊ န ဧကဒွိကလာပဂတဝဏ္ဏဝသေန ဟောတိ၊ နာပိ ကတိပယကလာပဂတဝဏ္ဏဝသေန၊ အထ ခေါ အာဘောဂါနုရူပံ အာပါထဂတဝဏ္ဏဝသေနာတိ အနေကမေဝ ရူပံ သံဟစ္စကာရိတာယ ဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ ‘‘ရူပေ စာ’’တိ ဗဟုဝစနေန နိဒ္ဒိသိ။

ယံ ပန ‘‘ရူပါယတနံ စက္ခုဝိညာဏဓာတုယာ တံသမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ ဓမ္မာနံ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၂) ဝုတ္တံ၊ တံ ကထန္တိ? တမ္ပိ ယာဒိသံ ရူပါယတနံ စက္ခုဝိညာဏဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော ဟောတိ၊ တာဒိသမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကီဒိသံ ပန တန္တိ? သမုဒိတန္တိ ပါကဋောယမတ္ထော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ယဒေကေ ဝဒန္တိ ‘‘အာယတနသလ္လက္ခဏဝသေန စက္ခုဝိညာဏာဒယော သလ္လက္ခဏာရမ္မဏာ၊ န ဒဗ္ဗသလ္လက္ခဏဝသေနာ’’တိ၊ တမ္ပိ ယုတ္တမေဝ ဟောတိ။ န စေတ္ထ သမုဒါယာရမ္မဏတာ အာသင်္ကိတဗ္ဗာ သမုဒါယာဘောဂဿေဝါဘာဝတော။ သမုဒိတာ ပန ဝဏ္ဏဓမ္မာ အာရမ္မဏပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ကထံ ပန ပစ္စေကံ အသမတ္ထာ သမုဒိတာ အာရမ္မဏာ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ န ဟိ ပစ္စေကံ ဒဋ္ဌုံ အသက္ကောန္တာ အန္ဓာ သမုဒိတာ ပဿန္တီတိ? နယိဒမေကန္တိကံ ဝိသုံ ဝိသုံ အသမတ္ထာနံ သိဝိကာဝဟနာဒီသု သမတ္ထတာယ ဒဿနတော။ ကေသာဒီနဉ္စ ယသ္မိံ ဌာနေ ဌိတာနံ ပစ္စေကံ ဝဏ္ဏံ ဂဟေတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ သမုဒိတာနံ ဝဏ္ဏံ ဂဟေတုံ သက္ကာတိ ဘိယျောပိ တေသံ သံဟစ္စကာရိတာ ပရိဗျတ္တာ။ ဧတေန စက္ခုဝိညာဏဿ ပရမာဏုရူပံ အာရမ္မဏံ၊ ဥဒါဟု တံသမုဒါယောတိအာဒိကာ စောဒနာ ပဋိက္ခိတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘သောတဉ္စ ပဋိစ္စ သဒ္ဒေ စာ’’တိအာဒီသုပိ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄၊ ၄၀၀၊ ၃။၄၂၁၊ ၄၂၅၊ ၄၂၆) ဧသေဝ နယော။ ဧဝံ ဥဘယာဓီနဝုတ္တိကတာယ စက္ခုဝိညာဏဿ နိဿယတော၊ အာရမ္မဏတော စ ဝိဘာဝနံ ကတံ၊ ဧဝံ သောတဝိညာဏာဒီသုပိ ယထာရဟံ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ရူပမတ္တာရမ္မဏရသန္တိ ရူပါယတနမတ္တဿေဝ အာရမ္မဏကရဏရသံ။ မတ္တသဒ္ဒေန ယထာ အာရမ္မဏန္တရံ နိဝတ္တေတိ၊ ဧဝံ ရူပါယတနေပိ လဗ္ဘမာနေ ဧကစ္စေ ဝိသေသေ နိဝတ္တေတိ။ န ဟိ စက္ခုဝိညာဏံ ဝဏ္ဏမတ္တတော အညံ ကိဉ္စိ ဝိသေသံ တတ္ထ ဂဟေတုံ သက္ကောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ပဉ္စဟိ ဝိညာဏေဟိ န ကိဉ္စိ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇာနာတိ အညတြ အဘိနိပါတမတ္တာ’’တိ။ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ရူပါရမ္မဏေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော တဒဘိမုခဘာဝေန ဂယှတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ရူပါဘိမုခဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာန’’န္တိ။ အတ္တနော အနန္တရံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ အရူပဓမ္မာနံ သမနန္တရဝိဂတာ အရူပဓမ္မာ ပဝတ္တိဩကာသဒါနေန အနန္တရသမနန္တရနတ္ထိဝိဂတပစ္စယေဟိ ဥပကာရကာ နိဿယာရမ္မဏဓမ္မာ ဝိယ အာသန္နကာရဏန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ရူပါရမ္မဏာယ ကိရိယမနောဓာတုယာ အပဂမပဒဋ္ဌာန’’န္တိ။ သောတဝိညာဏာဒီသုပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

စက္ခုဝိညာဏာဒိဂဟိတံ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ တဒနန္တရမေဝ အပရိပတန္တံ ကတွာ သမ္ပဋိစ္ဆန္တီ ဂဏှန္တီ ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ရူပါဒိသမ္ပဋိစ္ဆနရသာ’’တိ။ တထာဘာဝေန သမ္ပဋိစ္ဆနဘာဝေန ပစ္စုပတိဋ္ဌတီတိ တထာဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ။

ဆသု အာရမ္မဏေသု ကဒါစိ ပဉ္စန္နံ၊ တတော ဝါ ကတိပယာနံ ဝိဇာနနသဘာဝါပိ ဆဠာရမ္မဏဝိဇာနနလက္ခဏာ ဝုတ္တာ တံသဘာဝါနတိဝတ္တနတော၊ ဆသွေဝ ဝါ ဣတရေသံ အာရမ္မဏာနံ အန္တောဂဓတ္တာ။ သန္တီရဏာဒိကိစ္စာတိ သန္တီရဏတဒါရမ္မဏကိစ္စာ ဝါ၊ သန္တီရဏတဒါရမ္မဏပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂစုတိကိစ္စာ ဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဟဒယဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနာ’’တိ ဣဒံ ဣမာသံ ဒွိန္နံ မနောဝိညာဏဓာတူနံ ဧကန္တေနေဝ ဟဒယဝတ္ထုသန္နိဿယတာယ ဝုတ္တံ။ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ပန တံတံအနန္တရာတီတဝိညာဏာပဂမပဒဋ္ဌာနာတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တဿာ ဘေဒေါတိ တဿာ ဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတုယာ ‘‘ဒုဝိဓာ’’တိ ဝုတ္တာယ ဒုဝိဓတာသင်္ခါတော ဘေဒေါ။ ဧကန္တမိဋ္ဌာရမ္မဏေတိ ဧကန္တေနေဝ ဣဋ္ဌေ အာရမ္မဏေ၊ အတိဝိယ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေတိ အတ္ထော။ ပဉ္စဒွါရေ စေဝ ဇဝနာဝသာနေ စာတိ ဧတ္ထ ပဉ္စဒွါရေ သမ္ပဋိစ္ဆနဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာနံ အန္တရာဠံ ဌာနံ၊ ဣတရတြ ဇဝနဘဝင်္ဂါနန္တိ ဧဝံ ဒွိဌာနာ ဟောတိ။ ဣတရာယပိ သန္တီရဏတဒါရမ္မဏကာလေ ယထာဝုတ္တမေဝ ဌာနံ၊ ပဋိသန္ဓိအာဒိကာလေ ပန စုတိဘဝင်္ဂါနံ အန္တရာဠံ ပဋိသန္ဓိယာ၊ ပဋိသန္ဓိအာဝဇ္ဇနာနံ တဒါရမ္မဏာဝဇ္ဇနာနံ ဇဝနာဝဇ္ဇနာနံ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာဝဇ္ဇနာနဉ္စ အန္တရာဠံ ဘဝင်္ဂဿ၊ တဒါရမ္မဏပဋိသန္ဓီနံ ဇဝနပဋိသန္ဓီနံ ဝါ အန္တရာဠံ စုတိယာ ဌာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဆသူတိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကာယဿ နိဿယဘူတာနံ နာတိဣဋ္ဌဖောဋ္ဌဗ္ဗဘူတာနံ ပဋိဃဋ္ဋနာနိဃံသဿ ဗလဝဘာဝတော ကာယဝိညာဏံ သုခသမ္ပယုတ္တံ။ ဥပါဒါရူပါနံယေဝ ဃဋ္ဋနာ ဒုဗ္ဗလာတိ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ဥပေက္ခာသဟဂတာနိ။ တေနာဟ ‘‘သေသံ ဥပေက္ခာယုတ္တ’’န္တိ။ သေသံ ဆဗ္ဗိဓမ္ပိ။

အလောဘာဒေါသာမောဟာ စေဝ အလောဘာဒေါသာ စ အလောဘာဒယော၊ တေဟိ အလောဘာဒီဟိ ဝိပါကဟေတူဟိ သမ္ပယုတ္တံ အလောဘာဒိဝိပါကဟေတုသမ္ပယုတ္တံ။ ကာမာဝစရကုသလံ ဝိယ သောမနဿာဒိဘေဒတောတိ ယထာ ကာမာဝစရံ ကုသလံ သောမနဿုပေက္ခာဉာဏသင်္ခါရဘေဒတော အဋ္ဌဝိဓံ၊ ဧဝမိဒမ္ပီတိ အဋ္ဌဝိဓတာယ သဒိသတံ ဒဿေတိ။ ကာမာဝစရဘာဝတော ဟီနာဒိတော၊ ယောနီသု ဥပ္ပတ္တိတော စ သဒိသမေဝ၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မတော ပန အာရမ္မဏတော၊ ပဝတ္တိအာကာရတော စ ဝိသဒိသံ။ တထာ ဟိ ကုသလံ ကမ္မဒွါရဝသေန ပဝတ္တတိ၊ န ဣဒံ၊ ဝိပါကာနံ အဝိညတ္တိဇနကတ္တာ။ ဥပ္ပတ္တိဒွါရဝသေန ပန ဣမဿာပိ အတ္ထေဝ ပဝတ္တိဘေဒေါ ပဉ္စဒွါရမနောဒွါရေသု မဟာဝိပါကာနံ တဒါရမ္မဏဝသေန ပဝတ္တိသမ္ဘဝတော။ ယထာ ပန ကုသလံ ဂတိဝသေန ပဉ္စဝိဓံ၊ ဝိညာဏဋ္ဌိတိဝသေန သတ္တဝိဓဉ္စ၊ န ဧဝမိဒံ တဒေကဒေသေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော။ တတ္ထ အာရမ္မဏတော၊ ဧကစ္စပဝတ္တိအာကာရတော စ ဝိသဒိသတံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဆသု အာရမ္မဏေသူတိ ပရိတ္တာဒိအတီတာဒိအဇ္ဈတ္တာဒိပ္ပဘေဒေသု ဆသု အာရမ္မဏေသု။

အာဂမနာဒိဝသေနာတိ အာဂမနပစ္စယဝသေန။ တတ္ထ ဧကစ္စာနံ အာစရိယာနံ မတေန မုခေ စလိတေ အာဒါသတလေ မုခနိမိတ္တံ စလနံ ဝိယ အသင်္ခါရဿ ကုသလဿ ဝိပါကော အသင်္ခါရော၊ သသင်္ခါရဿ ကုသလဿ ဝိပါကော သသင်္ခါရောတိ ဧဝံ အာဂမနဝသေန။ ဧကစ္စာနံ ပန အာစရိယာနံ မတေန ဗလဝန္တေဟိ ဝိဘူတေဟိ ပစ္စယေဟိ ကမ္မာဒီဟိ ဥပ္ပန္နော အသင်္ခါရော၊ ဒုဗ္ဗလေဟိ သသင်္ခါရောတိ ဧဝံ ပစ္စယဝသေန။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနန္တိ ပါဠိယံ သရူပတော အာဂတသမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ။ တေသံ ဟိ ဝသေန ကုသလတော ဝိပါကဿ ဝိသေသာဘာဝေါ။ နိရုဿာဟန္တိ ဧတ္ထ ဥဿာဟော နာမ အနုပစ္ဆိန္နာဝိဇ္ဇာတဏှာမာနသန္တာနေ ဝိပါကုပ္ပာဒနသမတ္ထတာသင်္ခါတော ဗျာပါရော၊ သော ဝိပါကေသု နတ္ထီတိ တံ နိရုဿာဟံ။ ကုသလေသု ပန အဘိညာဝသပဝတ္တေသုပိ အတ္ထေဝါတိ တံ သဥဿာဟံ။

လောဘာဒီနံ ဧကန္တသာဝဇ္ဇတာယ အယောနိသောမနသိကာရဟေတုကာနံ နတ္ထိ ဝိပါကဘာဝေါ၊ အလောဘာဒီနမ္ပိ ဧကန္တအနဝဇ္ဇသဘာဝါနံ ကာရဏဿ တဗ္ဗိဓုရတာယ နတ္ထေဝ အကုသလဝိပါကဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘အကုသလဝိပါကံ အဟေတုကမေဝါ’’တိ။ ယထာ အတိဣဋ္ဌေ၊ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ စ အာရမ္မဏေ ဝေဒနာဘေဒသဗ္ဘာဝတော ကုသလဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတု ဒုဝိဓာ ဟောတိ သောမနဿသဟဂတာ၊ ဥပေက္ခာသဟဂတာတိ၊ န ဧဝံ အတိအနိဋ္ဌေ၊ အနိဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ စ အာရမ္မဏေ ဝေဒနာဘေဒေါ အတ္ထီတိ အကုသလဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတု ဧကမေဝါတိ ‘‘သတ္တဝိဓ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သတိ ဟိ တတ္ထ ဝေဒနာဘေဒေ အတိအနိဋ္ဌေ ဒေါမနဿေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န စ ပဋိဃေန ဝိနာ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။

ကာယဝိညာဏဿ ဒုက္ခသဟဂတတာ ကုသလဝိပါကေ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥပေက္ခာ ဟီနာတိ ဧကန္တနိဟီနဿ အကုသလဿ ဝိပါကဘာဝတော ဥပေက္ခာပိ သမာနာ ဟီနာ ဧဝ ဒုက္ခသဘာဝတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဒုက္ခံ ဝိယနာတိတိခိဏာ’’တိ။ ယထာ ဒုက္ခံ အတိဝိယ တိခိဏံ ကဋုကံ၊ န ဧဝမယံ၊ တထာပိ ဒုက္ခသဘာဝေနေဝ ပဝတ္တတိ။ န ဟိ အကုသလဿ ဝိပါကော အဒုက္ခော ဟောတိ။ ဥပေက္ခာဘာဝေါ စဿ ဗလဝတာ ဗာဓိယမာနဿ ပဋိပ္ပဟရိတုံ အသက္ကောန္တဿ ဒုဗ္ဗလဿ ပုရိသဿ တေန ကရိယမာနဗာဓာယ ဥပေက္ခနာ ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣတရေသူတိ ကုသလဝိပါကေသု။

ရူပါဝစရန္တိ ရူပါဝစရဝိပါကဝိညာဏံ။ ဝိပါကကထာ ဟေသာတိ။ ကုသလံ ဝိယာတိ ရူပါဝစရကုသလံ ဝိယ။ န ဟိ ရူပါဝစရဝိပါကော တဒညကုသလသဒိသော။ အပိစ သမ္ဗန္ဓိသဒ္ဒါ ဧတေ၊ ယဒိဒံ ‘‘ကုသလံ၊ ဝိပါကော’’တိ စ။ တသ္မာ ယထာ ‘‘မာတရံ ပယိရုပါသတီ’’တိ ဝုတ္တေ အတ္တနော မာတရန္တိ အဝုတ္တမ္ပိ သိဒ္ဓမေဝေတံ၊ ဧဝံ ဣဓာပီတိ အတ္တနော ကုသလံ ဝိယာတိ အတ္ထော။ ကုသလသဒိသတာ စေတ္ထ ဓမ္မတော၊ အာရမ္မဏတော စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ ဟိ ယေ ဖဿာဒယော ကုသလေ လဗ္ဘန္တိ၊ တေ ဝိပါကေပိ လဗ္ဘန္တိ။ ယသ္မိံ စ အာရမ္မဏေ ကုသလံ ပဝတ္တတိ၊ တတ္ထေဝ အယံ ဝိပါကောပိ ပဝတ္တတိ။ ယံ ပနေတ္ထ ပဉ္စမဇ္ဈာနစိတ္တံ အဘိညာပ္ပတ္တံ၊ တဿ ဝိပါကော ဧဝ နတ္ထိ။ ကသ္မာ နတ္ထိ? အသမ္ဘဝတော၊ အာနိသံသဘူတတ္တာ စ။ တဉှိ ဝိပါကံ ဒေန္တံ ရူပါဝစရမေဝ ဒဒေယျ။ န ဟိ အညဘူမိကံ ကမ္မံ အညဘူမိကံ ဝိပါကံ ဒေတိ။ ကမ္မနိမိတ္တာရမ္မဏတာ စ ရူပါဝစရဝိပါကဿ ဝုတ္တာတိ န တံ အညံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တတိ။ ပရိတ္တာရမ္မဏာဒိအာရမ္မဏဉ္စ တံ န ဟောတီတိ အယမသမ္ဘဝေါ။ ဈာနဿ အာနိသံသဘူတဉ္စ ဒါနာဒီနံ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ပစ္စယလာဘော ဝိယာတိ။

ပဝတ္တိတော ပန ဝိပါကဿ၊ ကုသလဿ စ အတ္ထေဝ ဘေဒေါတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ကုသလံ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကုသလံ ဝိယ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသာဒိအာရမ္မဏဘေဒတော စတုဗ္ဗိဓံ။ ပဝတ္တိဘေဒေါ ဝုတ္တနယောဝ ဇဝနဝသေန၊ ပဋိသန္ဓိအာဒိဝသေန စ ပဝတ္တနတော။

စတုမဂ္ဂယုတ္တစိတ္တဖလတ္တာတိ စတူဟိ အရိယမဂ္ဂေဟိ သမ္ပယုတ္တကုသလစိတ္တဿ ဖလတ္တာ၊ စတုဗ္ဗိဓသာမညဖလသမ္ပယုတ္တဘာဝတောတိ အတ္ထော။ မဂ္ဂဝီထိယံ ဒွိက္ခတ္တုံ၊ တိက္ခတ္တုံ ဝါ ဖလသမာပတ္တိယံ အပရိစ္ဆိန္နပရိမာဏံ ပဝတ္တမာနမ္ပိ ဒွီသု ဌာနေသု ပဝတ္တိယာ ‘‘ဒွိဓာ ပဝတ္တတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗမ္ပီတိ တေဝီသတိဝိဓံ ကာမာဝစရဝိပါကံ၊ ပဉ္စဝိဓံ ရူပါဝစရဝိပါကံ၊ စတုဗ္ဗိဓံ အရူပါဝစရဝိပါကံ၊ စတုဗ္ဗိဓမေဝ လောကုတ္တရဝိပါကန္တိ သဗ္ဗမ္ပိ ဝိပါကဝိညာဏံ နာတိသင်္ခေပဝိတ္ထာရနယေန ဆတ္တိံသဝိဓံ ဟောတိ။

ဘူမိဘေဒတောတိဝိဓံ လောကုတ္တရဿ အဘာဝတော။ လောကုတ္တရဉှိ ကိရိယစိတ္တံ နတ္ထိ ဧကန္တေန အနန္တရဝိပါကဒါယိဘာဝတော။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘သမာဓိမာနန္တရိကညမာဟူ’’တိ (ခု။ ပါ။ ၆။၅၊ သု။ နိ။ ၂၂၈)။ ဟောတု တာဝ သေက္ခာနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ အနုတ္တရံ ကုသလံ ပုဂ္ဂလန္တရဘာဝူပနယနတော သဖလံ၊ အရဟတော ပန ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ပုဂ္ဂလန္တရဘာဝူပနယနတော နိပ္ဖလံ၊ တဿ ကိရိယဘာဝေါ ကသ္မာ န ဣစ္ဆိတောတိ? ဣစ္ဆိတဗ္ဗော သိယာ။ ယဒိ တဿ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပတ္တိ သိယာ၊ သကိံယေဝ ပန လောကုတ္တရကုသလံ ပဝတ္တတိ။ ယဒိ ဟိ ပုနပ္ပုနံ ပဝတ္တေယျ၊ မဂ္ဂစိတ္တံ အရဟတောပိ ပဝတ္တတီတိ လောကုတ္တရကိရိယစိတ္တံ သိယာ၊ န စေတံ အတ္ထိ ပယောဇနာဘာဝတော။ တသ္မာ နတ္ထိ လောကုတ္တရကိရိယဝိညာဏံ။ ကိရိယဝိညာဏန္တိ စ ကိရိယာမတ္တံ ဝိညာဏံ၊ ကုသလာကုသလံ ဝိယ ကိဉ္စိ ဝိပါကံ အနုပ္ပာဒေတွာ ကိရိယာမတ္တမေဝ ဟုတွာ ပဝတ္တနကဝိညာဏန္တိ အတ္ထော။ ကသ္မာ ပနေတံ ဝိပါကံ န ဥပ္ပာဒေတီတိ? ဝုစ္စတေ – ဧတ္ထ ဟိ ယဒေတံ အာဝဇ္ဇနဒွယံ၊ တံ အနုပစ္ဆိန္နဘဝမူလေပိ သန္တာနေ ပဝတ္တံ အနာသေဝနတာယ ဒုဗ္ဗလဘာဝတော အဗီဇသာမတ္ထိယံ ဝိယ ပုပ္ဖံ အဖလမေဝ ဟောတိ။ ယံ ပန ဥစ္ဆိန္နဘဝမူလာယံ သန္တတိယံ ပဝတ္တံ အဋ္ဌာရသဝိဓံ ဝိညာဏံ၊ တံ သမုစ္ဆိန္နမူလာယ လတာယ ပုပ္ဖံ ဝိယ ဖလဒါယိ န ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အညဿ အသမ္ဘဝတော ကိရိယဟေတုနာ နာမ အလောဘာဒိနာဝ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘အလောဘာဒိကိရိယဟေတုဝိရဟိတ’’န္တိ။

စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ပုရေစရာ ဟုတွာ ရူပါဒိအာရမ္မဏာနံ ဝိဇာနနလက္ခဏာ စက္ခုဝိညာဏာဒိပုရေစရရူပါဒိဝိဇာနနလက္ခဏာ။ အယံ ပန မနောဝိညာဏတော ဥပ္ပန္နာပိ ဝိသိဋ္ဌမနနကိစ္စာဘာဝေန မနောမတ္တာ ဓာတူတိ မနောဓာတု။ တထာ ဟေသာ မနောဝိညာဏဿ ပစ္စယော န ဟောတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဓာတုနိဒ္ဒေသေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၁၇) အာဂမိဿတိ။ အာဝဇ္ဇနရသာတိ အာဘောဂရသာ၊ စိတ္တသန္တာနဿ ဝါ ပုရိမာကာရတော အညထာ ဩဏောဇနရသာ။ ဘဝင်္ဂဝိစ္ဆေဒပဒဋ္ဌာနာတိ ဘဝင်္ဂသန္တာနဝိစ္ဆေဒပဒဋ္ဌာနာ။ အပုဗ္ဗာရမ္မဏာ သကိဒေဝ ပဝတ္တမာနာ သဗ္ဗထာ ဝိသယရသံ အနုဘဝိတုံ န သက္ကောတီတိ ဣဋ္ဌာဒီသု သဗ္ဗတ္ထ ဥပေက္ခာယုတ္တာဝ ဟောတိ။

သာဓာရဏာတိ သေက္ခာသေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ သာဓာရဏာ။ အသာဓာရဏာတိ အသေက္ခာနံယေဝ အာဝေဏိကာ။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာဝဇ္ဇနရသာတိ ပဉ္စဒွါရေ သန္တီရဏေန ဂဟိတာရမ္မဏံ ဝဝတ္ထပေန္တီ ဝိယ ပဝတ္တနတော ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနရသာ၊ မနောဒွါရေ ပန ဝုတ္တနယေန အာဝဇ္ဇနရသာ။ တထာဘာဝေန ပဉ္စဒွါရမနောဒွါရေသု ယထာက္ကမံ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာဝဇ္ဇနဘာဝေန ပစ္စုပတိဋ္ဌတီတိ တထာဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနကာလေ သန္တီရဏကိစ္စာနံ တိဿန္နံ အဟေတုကဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတူနံ အာဝဇ္ဇနကာလေ ယဿ ကဿစိ ဘဝင်္ဂဿာတိ ဣမေသံ အညတရာပဂမော ဧတိဿာ အာသန္နကာရဏန္တိ အာဟ ‘‘အဟေတုက…ပေ… ပဒဋ္ဌာနာ’’တိ။

အရဟတန္တိ အရဟတံယေဝ အသာဓာရဏဘာဝတော။ အနုဠာရေသူတိ အဋ္ဌိကသင်္ခလိကပေတရူပါဒီသု၊ အညေသု ဝါ အပ္ပဏီတေသု ဝတ္ထူသု။ ဟသိတုပ္ပာဒနရသာတိ ဟသိတဿေဝ ဥပ္ပာဒနရသာ။ တထာ ဟိ တံ စိတ္တံ ‘‘ဟသိတုပ္ပာဒန’’န္တွေဝ ဝုစ္စတိ၊ န အညေသံ ဟသိတုပ္ပာဒကစိတ္တာနံ အဘာဝတော။ အညာနိပိ ဟိ ဒွါဒသ သောမနဿသဟဂတာနိ ပရိတ္တကုသလာကုသလကိရိယစိတ္တာနိ ယထာရဟံ ပုထုဇ္ဇနာဒီနံ ဟသိတုပ္ပာဒကာနိ ဝိဇ္ဇန္တိ၊ ဣဒံ ပန စိတ္တံ ဝိစာရဏပညာဝိရဟိတံ ပရိတ္တေသု အပ္ပဏီတေသု အာရမ္မဏေသု အရဟန္တာနံ သောမနဿမတ္တံ ဥပ္ပာဒေန္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဘဂဝတောပိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ၊ တံ အတီတံသာဒီသု အပ္ပဋိဟတဉာဏံ ဝတွာ ‘‘ဣမေဟိ တီဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တီ’’တိ (မဟာနိ။ ၆၉၊ စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၅) ဝစနတော ဝိစာရေတဗ္ဗန္တိ ဧကေ ။ တတ္ထ ဟသိတုပ္ပာဒစိတ္တေန ပဝတ္တိယမာနမ္ပိ ဘဂဝတော သိတကရဏံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနာဂတံသသဗ္ဗညုတညာဏာနံ အနုဝတ္တကတ္တာ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိယေဝါတိ ဧဝံ ပန ဉာဏာနုပရိဝတ္တိဘာဝေ သတိ န ကောစိ ပါဠိအဋ္ဌကထာနံ ဝိရောဓော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘တေသံ ဉာဏာနံ စိဏ္ဏပရိယန္တေ ဣဒံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဝဿဉ္စ ဧတံ ဧဝံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ အညထာ အညဿာပိ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပကဿ အဟေတုကစိတ္တဿ ဘဂဝတော ဥပ္ပတ္တိ န ယုဇ္ဇေယျ။ န ဟိ ဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပကဿ တံသမုဋ္ဌိတာယ ဝိညတ္တိယာ ကာယကမ္မာဒိဘာဝံ အာပဇ္ဇနဘာဝေါ ဝိဗန္ဓတီတိ။ ဧကန္တတော ဟဒယဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနာ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော။

အယမေတ္ထ ဝိသေသောတိ အယံ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ ဥပ္ပတ္တိယာ ဝိပါကုပ္ပာဒနသမတ္ထတာ၊ အရဟတံ ဥပ္ပတ္တိယာ တဒဘာဝေါတိ ဥဘယေသံ သန္တာနေ ဥပ္ပတ္တိသမုပလက္ခိတော ဧတ္ထ ကုသလကိရိယဝိညာဏေသု ဝိသေသော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ပစ္စယဝေကလ္လေန အဝိပါကဿာပိ ကုသလာကုသလဿ ကိရိယဘာဝပ္ပသင်္ဂေါ နိဝတ္တိတော ဟောတိ။ ပရတော ကုသလတော ဝိသေသောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

၄၅၅။ သဗ္ဗာနိပိ ကုသလာကုသလဗျာကတာနိ ဧကူနနဝုတိ ဝိညာဏာနိ ဟောန္တိ နာတိသင်္ခေပဝိတ္ထာရနယေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏာဒီနံ ကိစ္စံ နာမ ဘဝန္တရပဋိသန္ဓာဒိနာ အာကာရေန ပဝတ္တိ ဧဝ။ တဗ္ဗိနိမုတ္တဉ္စ စိတ္တဿ အညံ ကိစ္စံ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘စုဒ္ဒသဟိ အာကာရေဟိ ပဝတ္တန္တီ’’တိ။

အာနုဘာဝေနာတိ သာမတ္ထိယေန။ ကတူပစိတံ ဟိ ကမ္မံ အဝသေသပစ္စယသမဝါယေ ဝိပါကံ ဒေန္တံ အတ္တနော အာနုဘာဝံ ဝိဿဇ္ဇန္တံ ဝိယ ဟောတိ။ ဒေဝမနုဿေသူတိ ဆသု ကာမာဝစရဒေဝေသု စေဝ မနုဿေသု စ။ ကမ္မကမ္မနိမိတ္တဂတိနိမိတ္တာနန္တိ ဧတ္ထ ကမ္မံ နာမ ကတူပစိတံ ကာမာဝစရကုသလကမ္မံ၊ တဉ္စ ခေါ ဝိပါကဒါနာယ လဒ္ဓါကာသံ။ တေနာဟ ‘‘ပစ္စုပဋ္ဌိတ’’န္တိ။ ကမ္မနိမိတ္တံ ကမ္မာယူဟနက္ခဏေ စေတနာယ ပစ္စယဘူတံ ဒေယျဓမ္မာဒိ။ ဂတိနိမိတ္တံ ယံ ဂတိံ ဥပပဇ္ဇတိ၊ တပ္ပရိယာပန္နံ ရူပါယတနံ။ ပဏ္ဍကာဒိဘာဝန္တိ ပဏ္ဍကမူဂမမ္မနာဒိဘာဝံ။ ဒုဗ္ဗလဿ ဒွိဟေတုကကုသလဿ ဝိပါကဘူတာ ဥပေက္ခာသဟဂတာဟေတုမနောဝိညာဏဓာတု ဒုဗ္ဗလ…ပေ… မနောဝိညာဏဓာတု။ နေသန္တိ ဘာဝိတရူပါရူပါဝစရကုသလာနံ သတ္တာနံ။ ကမ္မနိမိတ္တမေဝါတိ ပထဝီကသိဏာဒိကံ အတ္တနော ကမ္မာရမ္မဏမေဝ။

ဧဝံတာဝေတ္ထာတိ ဧတ္ထ ဝိညာဏက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသေ ဧဝံ သင်္ခေပတော သရူပဒဿနမတ္တေနေဝ ဧကူနဝီသတိယာ ဝိပါကဝိညာဏာနံ ပဋိသန္ဓိဝသေန ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဘဝါလမ္ဗနာဒိဝိဘာဂေန ပန ယဒေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကထာယံ အာဂမိဿတီတိ။

တံ တန္တိ ဧကူနဝီသတိယာ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏေသု ယံ ယံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓံ၊ တံ တံ အနန္တရံ ဥပ္ပတ္တိယာ အနုဗန္ဓမာနံ။ တဿ တဿေဝါတိ ယဿ ယဿ ကမ္မဿ ဝိပါကဘူတံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ၊ တဿ တဿေဝ။ တသ္မိညေဝါတိ ကမ္မာဒိကေ ဧဝ။ ကမ္မဉ္စေ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ အာရမ္မဏံ၊ တသ္မိံ ကမ္မေ၊ အထ ကမ္မနိမိတ္တံ၊ ဂတိနိမိတ္တဉ္စ၊ တသ္မိံ ကမ္မနိမိတ္တေ ဂတိနိမိတ္တေတိ အတ္ထော။ တာဒိသမေဝါတိ ယာဒိသံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ ဟေတုတော၊ သေသသမ္ပယုတ္တဓမ္မတော စ တာဒိသမေဝ။ သန္တာနဝိနိဝတ္တကေတိ ဘဝင်္ဂသန္တာနဿ ဝိနိဝတ္တနကေ။ အညသ္မိံ အာဝဇ္ဇနသင်္ခါတေ စိတ္တုပ္ပာဒေ။ ကိရိယမယစိတ္တေနေဝ သုပိနဒဿနံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သုပိနံ အပဿတော’’တိ။ အပရိမာဏသင်္ချမ္ပိ ပဝတ္တတိယေဝ၊ တထာ ဟိဒံ ဥပပတ္တိဘဝဿ အင်္ဂဘာဝေန ပဝတ္တနတော ‘‘ဘဝင်္ဂ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တေသညေဝါတိ ပဋိသန္ဓိဘူတာနံယေဝ။

ဣန္ဒြိယာနီတိ စက္ခာဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ။ အာရမ္မဏဂဟဏက္ခမာနီတိ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ ဂဟေတုံ သမတ္ထာနိ။ မာတုကုစ္ဆိဂတကာလေ ဝိယ ဟိ ဗဟိနိက္ခန္တကာလေပိ န တာဝ ဣန္ဒြိယာနိ သကိစ္စကာနိ ဟောန္တိ၊ အနုက္ကမေန ပန ဝိသဒဘာဝံ ပတ္တကာလေ ဧဝ သကိစ္စကာနိ ဟောန္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဣဓ ပရိပက္ကတ္တာ အာယတနာန’’န္တိ။ အာပါထဂတေတိ ယောဂျဒေသာဝဋ္ဌိတေ။ တမေဝ ယောဂျဒေသာဝဋ္ဌိတံ ရူပံ ပဋိစ္စ ဃဋ္ဋနာ ပစ္စယံ လဒ္ဓါ။ ဃဋ္ဋနာတိ ပဋိဃာတော၊ ယေန ဗျာပါရာဒိဝိသေသပစ္စယန္တရသဟိတေ စက္ခုဿ ဝိသယေ ဝိကာရုပ္ပတ္တိဝိသဒိသုပ္ပတ္တိဝိသယဿ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဘာဝေန အနုဂ္ဂဟော၊ ဥပဃာတော စာတိ အတ္ထော။ တတောတိ ဃဋ္ဋနာနန္တရံ။ ဃဋ္ဋနာနုဘာဝေနာတိ ဃဋ္ဋနာဗလေန။ ဘဝင်္ဂစလနန္တိ ဘဝင်္ဂစိတ္တဿ ပကမ္ပနံ၊ တထာ ဒွိက္ခတ္တုံ ပဝတ္တိယာ ဝိသဒိသဿ ကာရဏဘာဝူပဂမနန္တိ အတ္ထော။ တဉှိ စိတ္တသန္တာနဿ ပုရိမာဝတ္ထာယ ဘိန္နာဝတ္ထာဟေတုတာယ စလနံ ဝိယာတိ ‘‘စလန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝိသယဝိသယီဘာဝသိဒ္ဓါယ ဓမ္မတာယ အာရမ္မဏဿ အဘိမုခီဘာဝေန ပသာဒဿ တာဝ ဃဋ္ဋနာ ဟောတု၊ အညသန္နိဿိတဿ ပန ဘဝင်္ဂဿ စလနံ ကထံ ဟောတီတိ? တံသမ္ဗန္ဓဘာဝတော။ ဘေရိတလေ ဌပိတာသု သက္ခရာသု ဧကိဿာ သက္ခရာယ ဃဋိတာယ တဒညသက္ခရာယံ ဌိတမက္ခိကာ စလနံ စေတ္ထ ဥဒါဟရဏန္တိ။ တဒေဝ ရူပန္တိ တဒေဝ ဘဝင်္ဂစလနဿ ပစ္စယဘူတံ အာပါထဂတံ ရူပါယတနံ။ ဘဝင်္ဂံ ဝိစ္ဆိန္ဒမာနာ ဝိယာတိ ဘဝင်္ဂသန္တာနံ ဝိစ္ဆိန္ဒန္တီ ဝိယ။ တဒါရမ္မဏုပ္ပတ္တိယာ ပရတော ဘဝင်္ဂဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဝိသယဂ္ဂဟဏံ ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇနံ ဝတွာ တဒနန္တရံ ဒဿနာဒီသု ဝတ္တဗ္ဗေသု တာနိ အဝတွာ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနဿ ဂဟဏံ ဥဒ္ဒေသေ ဒွိန္နံ အာဝဇ္ဇနာနံ အာဝဇ္ဇနသာမညေန ဂဟိတတ္တာ။

အာဝဇ္ဇနာနန္တရန္တိ ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇနာနန္တရံ။ ယေ ဟဒယဝတ္ထု ဝိယ သမ္ပဋိစ္ဆနာဒိဝီထိစိတ္တာနိပိ နာနုဇာနန္တိ၊ တေသံ ‘‘သမ္ပဋိစ္ဆနာယ စက္ခုဝိညာဏဓာတုယာ’’တိအာဒိနာ တတ္ထ တတ္ထ ပါဠိ အာဂတာ။ န ဟိ သက္ကာ ပါဠိံ ပဋိသေဓေတုံ။

‘‘သစေမဟန္တံ ဟောတီ’’တိ ဣဒံ ဇဝနပရိယောသာနာယ စိတ္တပ္ပဝတ္တိယာ ဝုစ္စမာနတ္တာ ဝုတ္တံ။ စုဒ္ဒသစိတ္တက္ခဏာယုကဉှိ အာရမ္မဏမိဓ ‘‘မဟန္တ’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ၊ တဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဒွိတိစိတ္တက္ခဏာတီတံ ဟုတွာ အာပါထဂမနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယထာဝဝတ္ထာပိတေတိ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနေန ဝုတ္တာကာရေန ကတဝဝတ္ထာပနေ။ အာဝဇ္ဇနာယ၊ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဿ စ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘အဝသေသကာမာဝစရကိရိယာန’’န္တိ အဝသေသဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ ဆ သတ္တ ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒေန ‘‘ပဉ္စ ဝါ’’တိ ဣဒမ္ပိ ဝုတ္တမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သုတ္တမုစ္ဆိတာဒိကာလေ ဟိ ပဉ္စပိ ဇဝနာနိ ဇဝန္တီတိ။

တာနိယေဝါတိ ‘‘အဋ္ဌန္နံ ဝါ’’တိအာဒိနာ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၅၅) ဝုတ္တာနိ ဧကူနတိံသ ကာမာဝစရဇဝနာနိယေဝ။ ဣတော အညံ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနာနန္တရံ ဥပ္ပဇ္ဇနကစိတ္တံ နာမ နတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထံ ဧဝကာရဂ္ဂဟဏံ။ ‘‘ဂေါတြဘူတော’’တိ ဣဒံ ဂေါတြဘုဋ္ဌာနိယာနံ ပရိကမ္မဝေါဒါနာနမ္ပိ ဂဟဏံ၊ န ဂေါတြဘုနော ဧဝ။ ဖလစိတ္တာနီတိ သမာပတ္တိဝသေန ပဝတ္တနကဖလစိတ္တာနိ။ ယံ ယံ လဒ္ဓပစ္စယန္တိ ယံ ယံ ဇဝနံ ရူပါဝစရဇဝနာဒိဝသေန ဂေါတြဘုအနန္တရံ ဥပ္ပတ္တိယာ လဒ္ဓပစ္စယံ။

အတိမဟန္တန္တိ သောဠသစိတ္တက္ခဏာယုကံ။ တတ္ထ ဟိ တဒါရမ္မဏစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န အညတ္ထ။ ဝိဘူတန္တိ သုပါကဋံ၊ တဉ္စ ကာမာဝစရမေဝ။ တတ္ထ ဟိ တဒါရမ္မဏဿ ဥပ္ပတ္တိ။ ကာမာဝစရဇဝနာဝသာနေတိ ကာမာဝစရဇဝနဿေဝ အဝသာနေ။ န ဟိ တံ ကာမတဏှာဟေတုကကမ္မနိဗ္ဗတ္တံ မဟဂ္ဂတာနုတ္တရဇဝနံ အနုဗန္ဓတိ အဇနကတ္တာ၊ ဇနကာသဒိသတ္တာ စ။ ယထာ ဂေဟတော ဗဟိ ဂန္တုကာမော တရုဏဒါရကော ဇနကံ၊ ဇနကသဒိသံ ဝါ အနုဗန္ဓတိ၊ န အညံ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ ။ တတ္ထာပိ န သဗ္ဗသ္မာ ဇဝနာ သဗ္ဗံ ဇဝနေန တဒါရမ္မဏဿ နိယမေတဗ္ဗတော၊ အာရမ္မဏေန စ ဝေဒနာယ ပရိဝတ္တေတဗ္ဗတော။ တတ္ထာယံ နိယမော – ပရိတ္တကုသလလောဘမောဟမူလသောမနဿသဟဂတကိရိယဇဝနာနံ အညတရာနန္တရံ အတိမဟတိ ဝိသယေ ပဉ္စန္နံ သောမနဿသဟဂတာနံ အညတရံ တဒါရမ္မဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တထာ ပရိတ္တကုသလာကုသလဥပေက္ခာသဟဂတကိရိယဇဝနာနံ အညတရာနန္တရံ ဥပေက္ခာသဟဂတာနံ ဆန္နံ တဒါရမ္မဏာနံ အညတရံ ပဝတ္တတိ။ ဣဋ္ဌာရမ္မဏာဒီနန္တိ ဣဋ္ဌဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တအနိဋ္ဌာရမ္မဏာနံ ဝသေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တယိဒံ အာရမ္မဏေန ဝေဒနာပရိဝတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပုရိမကမ္မဝသေနာ’’တိ ဣဒံ တဒါရမ္မဏဝိသေသဒဿနတ္ထံ။ န ဟိ ပဋိသန္ဓိဇနကမေဝ ကမ္မံ တဒါရမ္မဏံ ဇနေတိ၊ အထ ခေါ အညကမ္မမ္ပိ။ တံ ပန ပဋိသန္ဓိဒါယိနာ ကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗတဒါရမ္မဏတော ဝိသဒိသမ္ပိ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ။ ‘‘ဇဝနစိတ္တဝသေနာ’’တိ ဣဒံ တဒါရမ္မဏနိယမဒဿနတ္ထံ။ ‘‘ဇဝနေန တဒါရမ္မဏံ နိယမေတဗ္ဗ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ သင်္ဂဏှာတိ။ တဉှိ အတ္တနော ဥက္ကဋ္ဌတရဿ တဒါရမ္မဏဿ ပစ္စယော န ဟောတိ။ ယော ယော ပစ္စယော လဒ္ဓါ ဟောတီတိ ယထာဝုတ္တေသု ဣဋ္ဌာရမ္မဏာဒီသု ယော ယော တဒါရမ္မဏဿ ဥပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယော သမဝေတော ဟောတိ။ ကိဉ္စိ အန္တရန္တိ ကိဉ္စိ ခဏန္တရံ။ ဥဒကမိဝါတိ ပဋိသောတံ ဂစ္ဆန္တံ ဥဒကမိဝ။

ဒွိက္ခတ္တုံ သကိံ ဝါတိ ဝစနသိလိဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ ‘‘အဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဝါ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၁၁၊ ပါရာ။ ၁၁) ဝိယ။ ဒွိက္ခတ္တုံယေဝ ပန ဝဏ္ဏေန္တိ။ ဝိပါကစိတ္တတ္တာ၊ အာဝဇ္ဇနဿ စ ဝိဒူရတ္တာ၊ မူလဘဝင်္ဂါဒိဘဝင်္ဂသာမညသဗ္ဘာဝတော စ ဘဝင်္ဂဿ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တနာရဟံ သမာနံ တဿ ဇဝနဿ အာရမ္မဏံ အာရမ္မဏံ ဧတဿာတိ တဒါရမ္မဏန္တိ ဝုစ္စတိ ဧကဿ အာရမ္မဏသဒ္ဒဿ လောပံ ကတွာ ‘‘ကာမာဝစရံ၊ ဩဋ္ဌမုခ’’န္တိ စ ယထာ။ ဧတ္ထ စ ကေစိ ‘‘ပဋ္ဌာနေ ‘ကုသလာကုသလေ နိရုဒ္ဓေ ဝိပါကော တဒါရမ္မဏတာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၀၆) ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာနံ ဧဝ အနန္တရံ တဒါရမ္မဏံ ဝုတ္တ’’န္တိ ကိရိယာဇဝနာနန္တရံ န ဣစ္ဆန္တိ။ ဝိပ္ဖာရဝန္တံ ဟိ ဇဝနံ နာဝံ ဝိယ နဒီသောတော ဘဝင်္ဂံ အနုဗန္ဓတိ၊ န ပန ဆဠင်္ဂုပေက္ခာဝတော သန္တဝုတ္တိကိရိယဇဝနံ ပဏ္ဏပုဋံ ဝိယ နဒီသောတောတိ။ တယိဒံ လဗ္ဘမာနဿာပိ ကေနစိ အဓိပ္ပာယေန ကတ္ထစိ အဝစနံ ဒိဿတိ၊ ယထာ တံ ဓမ္မသင်္ဂဟေ အကုသလနိဒ္ဒေသေ လဗ္ဘမာနောပိ အဓိပတိ န ဝုတ္တော။ ယဉ္စ ပဏ္ဏပုဋံ နိဒဿိတံ၊ တမ္ပိ နိဒဿိတဗ္ဗေန န သမာနံ။ နာဝါပဏ္ဏပုဋာနဉှိ နဒီသောတဿ အာဝဋ္ဋနံ၊ ဂတိ စ ဝိသဒိသီတိ နာဝါယ နဒီသောတဿ အနုဗန္ဓနံ၊ ပဏ္ဏပုဋဿ အနနုဗန္ဓနဉ္စ ယုဇ္ဇတိ၊ ဣဓ ပန ကိရိယဇဝနေတရဇဝနာနံ ဘဝင်္ဂသောတဿ အာဝဋ္ဋနံ၊ ဂတိ စ သဒိသီတိ ဧတဿ အနနုဗန္ဓနံ၊ ဣတရဿ အနုဗန္ဓနဉ္စ န ယုဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။

ဘဝင်္ဂမေဝါတိ အဝဓာရဏံ ဘဝပရိယောသာနဿ ဣဓ န အဓိပ္ပေတတ္တာ။ အညထာ တဒါရမ္မဏာဝသာနေ စုတိပိ န ဟောတိယေဝ။ ဒဿနာဒီနီတိ ဒဿနသဝနဃာယနသာယနဖုသနာနိ။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ တေန သမ္ပဋိစ္ဆနာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဋိသန္ဓိတော ဘဝင်္ဂမေဝ၊ ဘဝင်္ဂတော အာဝဇ္ဇနမေဝါတိ ဧဝံ ပဝတ္တစိတ္တနိယမဝသေနေဝ။ တမ္ပီတိ စုတိစိတ္တမ္ပိ။ ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂစိတ္တာနိ ဝိယ ဧကူနဝီသတိဝိဓမေဝ ဟောတိ အတ္ထတော ဘေဒါဘာဝတော။

ဘဝဂတိဌိတိနိဝါသေသူတိ တီသု ဘဝေသု၊ ပဉ္စသု ဂတီသု၊ သတ္တသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု၊ နဝသု သတ္တာဝါသေသု စ။ ယော ပနေတ္ထ အစိတ္တကော၊ သော ဣဓ န ဂဟေတဗ္ဗော ဝိညာဏကထာဘာဝတော။ ‘‘ဧတ္ထာ’’တိ ဣဒံ ‘‘သံသရမာနာနံ သတ္တာန’’န္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ဧတေသု ဝုတ္တနယေန သံသရမာနေသု သတ္တေသု ယော ပန အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ သမ္မာပဋိပတ္တိမနွာယာတိ အဓိပ္ပာယော။ တဿ အရဟတော နိရုဒ္ဓမေဝ ဟောတိ စိတ္တံ အပ္ပဋိသန္ဓိကဘာဝတော။

ဣတိ ဝိညာဏက္ခန္ဓေ ဝိတ္ထာရကထာမုခဝဏ္ဏနာ။

ဝေဒနာက္ခန္ဓကထာဝဏ္ဏနာ

၄၅၆။ ဝေဒေန အနုဘဝနာကာရေန အယိတံ ပဝတ္တံ ဝေဒယိတံ၊ ဝေဒယိတန္တိ လက္ခိတဗ္ဗဓမ္မဇာတံ ဝေဒယိတလက္ခဏံ။ တံ ပန အတ္ထတော ဝေဒနာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဝေဒယိတလက္ခဏံ နာမ ဝေဒနာဝါ’’တိ။ အထ ဝါ ဝေဒယိတံ လက္ခဏံ ဧတိဿာတိ ကပ္ပနာသိဒ္ဓံ ဘေဒံ နိဿာယ အညပဒတ္ထသမာသဝသေနာပိ ဝေဒနာဝ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ဝေဒယိတလက္ခဏံ နာမ ဝေဒနာဝါ’’တိ။ ဝေဒယတိ ဝေဒယတီတိ ဗျာပနိစ္ဆာဝသေန ဝစနံ ဝေဒနာယ သဝိသယေ အဘိဏှပ္ပဝတ္တိဒဿနတ္ထံ။ သဘာဝဓမ္မတော အညော ကတ္တာ နတ္ထီတိ ဒဿနတ္ထံ ကတ္တုနိဒ္ဒေသော။ ဣတီတိ အနိယမတော ဟေတုအတ္ထော။ ခေါတိ ဝစနာလင်္ကာရမတ္တံ။ တသ္မာတိ တဿ နိယမနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယသ္မာ ယထာပစ္စယံ အာရမ္မဏရသံ အနုဘဝတိ၊ တသ္မာ ဝေဒနာတိ ဝုစ္စတီတိ။

‘‘ကုသလဝိညာဏေနသမ္ပယုတ္တာ’’တိ ဣဒံ ကုသလာယ ဝေဒနာယ ဥပလက္ခဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယာ ကာစိ ကုသလာ ဝေဒနာ၊ သဗ္ဗာ သာ ကုသလေန ဝိညာဏေန သမ္ပယုတ္တာတိ၊ န ပန တဿာ ကုသလဘာဝသံသိဒ္ဓိဒဿနတ္ထံ။ န ဟိ ကုသလေန ဝိညာဏေန သမ္ပယောဂတော ကုသလာယ ဝေဒနာယ ကုသလဘာဝေါ၊ အထ ခေါ ယောနိသောမနသိကာရာဒိကတော။ တေနာဟ ‘‘ဇာတိဝသေနာ’’တိ။ အကုသလာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယထာ ပန ဇာတိဝသေန ကုသလာဒိဝိညာဏသမ္ပယုတ္တတာယ တိဝိဓာ၊ ဧဝံ ယာဝ ဧကူနနဝုတိဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာတိ ဧကူနနဝုတိဝိဓာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဘာဝဘေဒတောတိ သမ္ပယုတ္တဘူမိအာရမ္မဏာဒိဝသေန လဗ္ဘမာနံ ဘေဒံ အဂ္ဂဟေတွာ ကေဝလံ သဘာဝကတဘေဒတော ဧဝါတိ အတ္ထော။

‘‘ပဉ္စဝိဓာ’’တိ ဝတွာ တံ ပဉ္စဝိဓတံ ဒဿေတုံ ‘‘သုခ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သုခယတီတိ သုခံ၊ ကာယံ၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ စ လဒ္ဓဿာဒေ ကရောတီတိ အတ္ထော။ သုဋ္ဌု ဝါ ခါဒတိ၊ ခဏတိ ဝါ ကာယိကံ အာဗာဓန္တိ သုခံ။ သုကရံ ဩကာသဒါနံ ဧတဿာတိ သုခန္တိ အပရေ။ ဒုက္ခယတီတိ ဒုက္ခံ၊ ကာယံ၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ စ ဝိဗာဓတီတိ အတ္ထော။ ဒုဋ္ဌု ဝါ ခါဒတိ၊ ခဏတိ ဝါ ကာယိကံ အဿာဒန္တိ ဒုက္ခံ။ ဒုက္ကရံ ဩကာသဒါနံ ဧတဿာတိ ဒုက္ခန္တိ အပရေ။ သောမနဿုပေက္ခာနံ သဒ္ဒတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။ ဒေါမနဿဿ သောမနဿေ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကိံ ပန ကာရဏံ မာနသေတရသာတာသာတဝသေန သုခံ၊ ဒုက္ခဉ္စ ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တံ ‘‘သုခံ သောမနဿံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿ’’န္တိ၊ ဥပေက္ခာ ပန မာနသီ၊ ဣတရာ စ ဧကဓာဝ ဝုတ္တာတိ? ဘေဒါဘာဝတော။ ယထာ ဟိ အနုဂ္ဂဟူပဃာတကတာယ သုခဒုက္ခာနိ အညထာ ကာယဿ အနုဂ္ဂဟမုပဃာတဉ္စ ကရောန္တိ၊ အညထာ မနသော၊ န ဧဝမုပေက္ခာ။ တသ္မာ ဘေဒါဘာဝတော ဧကဓာဝ ဥပေက္ခာ ဝုတ္တာတိ။

တတ္ထ ယေန သဘာဝဘေဒေန ဝေဒနာ ပဉ္စဝိဓာ၊ သာ ပဝတ္တိဋ္ဌာနေ ဒဿိတေ သုပါကဋာ ဟောတီတိ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ တာဝ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အကုသလဝိပါကေနာတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ကာယဝိညာဏေန သမ္ပယုတ္တ’’န္တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ယထာ အဓိကရဏီမတ္ထကေ ကပ္ပာသပိစုပိဏ္ဍံ ဌပေတွာ အယောကူဋေန ပဟရန္တဿ ပိစုပိဏ္ဍံ အတိက္ကမိတွာ ကူဋံ အဓိကရဏိံ ဂဏှာတိ၊ နိဃံသော ဗလဝါ ဟောတိ၊ ဧဝံ ပဋိဃဋ္ဋနာနိဃံသဿ ဗလဝဘာဝတော ဣဋ္ဌေ၊ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ စ အာရမ္မဏေ ကာယဝိညာဏံ သုခသဟဂတံ ဟောတိ။ အနိဋ္ဌေ၊ အနိဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ စ ဒုက္ခသဟဂတန္တိ အာဟ ‘‘ကုသလ…ပေ… ဒုက္ခ’’န္တိ။ ကာမာဝစရဝိပါကဝိညာဏာနိ ပဉ္စ ကမ္မာရမ္မဏဝသေန သောမနဿသဟဂတာနိ ဟောန္တိ၊ ရူပါဝစရဝိပါကာနိ စတ္တာရိ ကမ္မဝသေန၊ သေသာနိ တေရသ ကာမာဝစရာနိ၊ အဋ္ဌ ရူပါဝစရာနိ၊ ဒွတ္တိံသ လောကုတ္တရာနိ၊ ယထာရဟံ စေတောဘိသင်္ခါရာရမ္မဏပါဒကာဒိဝသေန သောမနဿသဟဂတာနိ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘သောမနဿံ ဒွါသဋ္ဌိယာ ဝိညာဏေဟိ သမ္ပယုတ္တ’’န္တိ။ ဒေါမနဿံ ဒွီဟိ အကုသလဝိညာဏေဟိ သမ္ပယုတ္တံ စေတောဘိသင်္ခါရာရမ္မဏာဒိဝသေန။

အဝသေသပဉ္စပညာသာယာတိ ယထာဝုတ္တာနိ ဆသဋ္ဌိ ဝိညာဏာနိ ဌပေတွာ အဝသေသာယ ပဉ္စပညာသာယ။ တတ္ထ ကုသလာကုသလဝိပါကာနိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု နိဗ္ဗိကပ္ပကာနိ သုခဒုက္ခသမ္ပယုတ္တာနိ ဘဝိတုံ ယုတ္တာနိပိ ဒွိန္နံ ပိစုပိဏ္ဍာနံ ဝိယ ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ ဥပါဒါရူပါနံ ဃဋ္ဋနာနိဃံသဿ မန္ဒဘာဝတော စက္ခာဒိသန္နိဿိတာနိ အဋ္ဌပိ ဝိညာဏာနိ သဗ္ဗတ္ထ ဥပေက္ခာသမ္ပယုတ္တာနေဝ ဟောန္တိ၊ တထာ ဗလဝပစ္စယတာယ သုခဒုက္ခာနံ တေသဉ္စ တဒဘာဝတော။ အပုဗ္ဗာရမ္မဏနိဿယပ္ပဝတ္တီနိ အာဝဇ္ဇနသမ္ပဋိစ္ဆနဝိညာဏာနိ၊ အသဒိသာနန္တရပ္ပစ္စယံ ကိရိယာရမ္ဘဿ အာဒိဘူတံ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ၊ ကာယဒုက္ခပဓာနတာယ အကုသလဖလဿ တဒုပနိဿယဘူတံ အကုသလဝိပါကပဋိသန္ဓိအာဒိ၊ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တာရမ္မဏပ္ပဝတ္တီနိ ကာမာဝစရကုသလဝိပါကဝိညာဏာနိ စ ဥပေက္ခာသဟဂတာနိယေဝ ဟောန္တိ။ ကမ္မဝသေန ဝါ ဝိပါကာနုဘဝနဿ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာရမ္မဏေသု အဒုက္ခမသုခဘာဝေါ ယုတ္တော။ သတိ စ ဝိပါကဘူတာယ ဥပေက္ခာယ သုခဒုက္ခမဇ္ဈတ္တဘာဝေ ကမ္မာရမ္မဏဝသေန ကုသလဝိပါကာယ ဣဋ္ဌဘာဝေါ၊ အကုသလဝိပါကာယ အနိဋ္ဌဘာဝေါ စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဝသိဋ္ဌာနိ ပန သတ္တတိံသ ဝိညာဏာနိ စေတောဘိသင်္ခါရာရမ္မဏပါဒကာဒိဝသေန ဥပေက္ခာသမ္ပယုတ္တာနိ ဟောန္တီတိ ဧဝံ ပဉ္စပညာသာယ ဝိညာဏေဟိ ဥပေက္ခာယ သမ္ပယုတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သလက္ခဏံ နာမ ဓမ္မာနံ အနညသာဓာရဏော သဘာဝေါ၊ အနုဘဝနဉ္စ သဗ္ဗဝေဒနာနံ သာဓာရဏလက္ခဏန္တိ တံ ပဋိနိယတေန အာရမ္မဏေန နိယမေတွာ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဣဋ္ဌဖောဋ္ဌဗ္ဗာနုဘဝနလက္ခဏံ သုခ’’န္တိ တဿ ဗျဘိစာရာဘာဝတော။ ဘုသံ ဗြူဟနံ ဝဍ္ဎနံ ဥပဗြူဟနံ။ တယိဒံ ကာမဉ္စ စေတသိကသုခေပိ လဗ္ဘတိ၊ တံ ပန သဝိကပ္ပကံ စေတောဘိသင်္ခါရဝသေနာပိ ဟောတိ။ ဣဒန္တု နိဗ္ဗိကပ္ပကံ သဘာဝသိဒ္ဓတ္တာ တတော သာတိသယန္တိ အာဟ ‘‘သမ္ပယုတ္တာနံ ဥပဗြူဟနရသ’’န္တိ။ အဿာဒိယတီတိ အဿာဒေါ၊ သုခါဝေဒနာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေသု အဿာဒေါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၂၆)။ ကာယနိဿိတတ္တာ ကာယေ ဘဝေါ ကာယိကော၊ သော ဧဝ အဿာဒေါ တထာ ပစ္စုပတိဋ္ဌတီတိ ကာယိကအဿာဒပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ ကာယိန္ဒြိယပဒဋ္ဌာနံ အနညဝတ္ထုကတ္တာ။

ဒုက္ခဿ လက္ခဏာဒီနိ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

သဘာဝတော ၊ ပရိကပ္ပတော ဝါ ဣဋ္ဌဿ အာရမ္မဏဿ အနုဘဝနလက္ခဏံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏာနုဘဝနလက္ခဏံ။ တေနာဟ ‘‘ယထာ တထာ ဝါ ဣဋ္ဌာကာရသမ္ဘောဂရသ’’န္တိ၊ ယထာဘူတေန ဝါ အယထာဘူတေန ဝါ ဣဋ္ဌာကာရေန အာရမ္မဏဿ သံဘုဉ္ဇနရသံ၊ ပစ္စနုဘဝနကိစ္စန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ပဿဒ္ဓိပဒဋ္ဌာန’’န္တိ ဣဒံ ‘‘ပဿဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒေတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၇၆၊ အ။ နိ။ ၁၁။၁၂) သုတ္တပဒံ နိဿာယ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန နိရာမိသသောမနဿဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သောမနဿေ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဒေါမနဿဿ လက္ခဏာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဒေါမနဿဿ ကာမဓာတုယံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဧကန္တေန ဟဒယဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနတာ တတော ဝိသေသော။

မဇ္ဈတ္တဿ၊ အာရမ္မဏဿ မဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဝေဒယိတံ အနုဘဝနံ လက္ခဏံ ဧတိဿာတိ မဇ္ဈတ္တဝေဒယိတလက္ခဏာ။ မဇ္ဈတ္တာနုဘဝနတော ဧဝ သမ္ပယုတ္တာနံ နာတိဥပဗြူဟနမိလာပနရသာ။ ‘‘သန္တဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ’’တိ ဣဒံ အနဝဇ္ဇာယ နိရာမိသာယ ဥပေက္ခာယ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န သဗ္ဗာယ။

ဣတိ ဝေဒနာက္ခန္ဓေ ဝိတ္ထာရကထာမုခဝဏ္ဏနာ။

သညာက္ခန္ဓကထာဝဏ္ဏနာ

၄၅၇။ သဉ္ဇာနနလက္ခဏံ နာမ သညာဝါတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝေဒနာက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကာမံ ဝေဒနာယပိ ဝိပ္ပယုတ္တံ ဝိညာဏံ နတ္ထိ၊ တဿာ ပန သဘာဝတော ဘိန္နတ္တာ ကာယစိ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တမ္ပိ ကာယစိ ဝိပ္ပယုတ္တံ ဟောတိ။ သညာယ ပန ဤဒိသံ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘န ဟိ တံ ဝိညာဏံ…ပေ… သညာယာ’’တိ။

သဗ္ဗာဝါတိ စတုဘူမိကာပိ။ အထ ဝါ ယထာ ဝေဒနာ ဘိန္နသဘာဝတ္တာ ဘေဒနလက္ခဏာဒိတော ဝုတ္တာ၊ န ဧဝမယံ၊ အယံ ပန သဗ္ဗာဝ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာ ။ နီလာဒိဘေဒဿ အာရမ္မဏဿ သဉ္ဇာနနံ သညံ ကတွာ ဇာနနံ လက္ခဏံ ဧတိဿာတိ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာ။ တထာ ဟိ သာ အဘိညာဏေန သဉ္ဇာနနတော ပစ္စာဘိညာဏရသာတိ ဝုစ္စတိ။ နိမိတ္တေန ဟိ ပုန သဉ္ဇာနနကိစ္စာ ပစ္စာဘိညာဏရသာ။ တဿာ ဝဍ္ဎကိဿ ဒါရုမှိ အဘိညာဏံ ကတွာ တေန အဘိညာဏေန ပစ္စာဘိဇာနနကာလေ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘တဒေဝေတ’’န္တိအာဒိ။ ပုန သဉ္ဇာနနဿ ပစ္စယော ပုနသဉ္ဇာနနပစ္စယော၊ တဒေဝ နိမိတ္တံ ပုန…ပေ… နိမိတ္တံ၊ တဿ ကရဏံ၊ ပုန…ပေ… ကရဏံ၊ ပုနသဉ္ဇာနနပစ္စယဘူတံ ဝါ နိမိတ္တကရဏံ ပုန…ပေ… ကရဏံ၊ တဒဿာ ကိစ္စန္တိ ပုနသဉ္ဇာနနပစ္စယနိမိတ္တကရဏရသာ။ ပုနသဉ္ဇာနနနိမိတ္တကရဏံ နိမိတ္တကာရိကာယ၊ နိမိတ္တေန သဉ္ဇာနနန္တိယာ စ သဗ္ဗာယ သညာယ သမာနံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အဘိနိဝေသကရဏံ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၈၇၊ ၂၀၂၊ ၂၀၃၊ ၄၂၇၊ မ။ နိ။ ၃။၂၇-၂၉) သညာဘိနိဝေသမတ္တေနေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာဥပဋ္ဌိတဝိသယပဒဋ္ဌာနာ အဝိကပ္ပသဘာဝတ္တာ။ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာ ပန သညာ ဉာဏမေဝ အနုဝတ္တတိ၊ တသ္မာ အဘိနိဝေသကာရိကာ၊ ဝိပရီတဂ္ဂါဟိကာ စ န ဟောတိ။ ဧတေနေဝ သမာဓိသမ္ပယုတ္တတာယ အစိရဋ္ဌာနတာ စ န ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ရာဂဒိဋ္ဌိမာနာဒိသမ္ပယုတ္တာယ သညာယ ရာဂါဒိအနုဝတ္တိကဘာဝေါတိ။

ဣတိ သညာက္ခန္ဓေ ဝိတ္ထာရကထာမုခဝဏ္ဏနာ။

သင်္ခါရက္ခန္ဓကထာဝဏ္ဏနာ

၄၅၈။ ရာသိကရဏလက္ခဏန္တိ သမ္ပိဏ္ဍနလက္ခဏံ၊ တတော သင်္ခါရာ အာယူဟနရသာ ဝုစ္စန္တိ။ စေတနာပဓာနတာယ ဟိ သင်္ခါရက္ခန္ဓဓမ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ကိံ ပန တန္တိ သင်္ခါရာယေဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သင်္ခတမဘိသင်္ခရောန္တီတိ ယထာ အတ္တနော ဖလံ သင်္ခတံ သမ္မဒေဝ နိပ္ဖန္နံ ဟောတိ၊ ဧဝံ အဘိသင်္ခရောန္တီတိ အတ္ထော။ ဝိပ္ဖာရပစ္စုပဋ္ဌာနာတိ ဧတ္ထ ဝိပ္ဖာရော နာမ ဝိပ္ဖာရဝန္တတာ၊ တသ္မာ သဗျာပါရပစ္စုပဋ္ဌာနာတိ အတ္ထော။

တသ္မိံ တသ္မိံ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ နိယမေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော နိယတာ။ သရူပေန အာဂတာတိ ဧဝံ ပိဋ္ဌိဝတ္တကေ အကတွာ ပါဠိယာ သရူပေနေဝ အာဂတာ။ ကဒါစိဒေဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော န နိယတာတိ အနိယတာ။ ယဒိပိ အနိယတာ ဧကဇ္ဈံ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မိံ ပန စိတ္တေ ဥပ္ပဇ္ဇနဓမ္မတာယ ‘‘ဆတ္တိံသာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇမာနာပိ စ န ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ။

၄၅၉။ ဖုသတီတိ ကတ္တုနိဒ္ဒေသော။ ယံ တတ္ထ ကာရဏံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ဖုသန္တိ ဧတေနာတိ ဝါ ဖဿော။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဟိ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တမာနာ တံ ဖုသနလက္ခဏေန ဖဿေန ဖုသန္တာ ဝိယ ဟောန္တိ။ အာရမ္မဏဖုသနမတ္တံ ဝါ ဖဿောတိ သာဓနတ္တယမ္ပိ ယုဇ္ဇတေဝ။ သဘာဝဓမ္မေသု ကတ္တုကရဏသာဓနဝစနံ တဒါကာရသမာရောပနတော ပရိယာယကထာ၊ ဘာဝသာဓနဝစနမေဝ နိပ္ပရိယာယကထာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဖုသနလက္ခဏော’’တိ။ အယဉှီတိအာဒိ ယထာဝုတ္တလက္ခဏာဒိသမတ္ထနံ။ ယဒိ အယံ ဓမ္မော စေတသိကော၊ သွာယံ အရူပဓမ္မော သမာနော ကထံ ဖုသနလက္ခဏော၊ သင်္ဃဋ္ဋနရသာဒိကော စ ဟောတီတိ အန္တောလီနံ စောဒနံ ဟဒယေ ဌပေတွာ တဿ သောဓနတ္ထံ ‘‘အရူပဓမ္မောပိ သမာနော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ဖုသနာကာရေနေဝ ပဝတ္တတီ’’တိ ဣမိနာ အရူပဿာပိ တဿ ဓမ္မဿ အယံ သဘာဝေါတိ ဒဿေတိ။ သာ စ တဿ ဖုသနာကာရပ္ပဝတ္တိ အမ္ဗိလအမ္ဗပက္ကာဒိံ ခါဒန္တံ ပဿန္တဿ ပရဿ ခေဠုပ္ပတ္တိ၊ ပရံ ဝိဗာဓိယမာနံ ဒိသွာ ဒယာလုကဿ သရီရကမ္ပနံ၊ ရုက္ခသာခဂ္ဂေ ဒုဋ္ဌိတံ ပုရိသံ ဒိသွာ ဘူမိယံ ဌိတဿ ဘီရုကပုရိသဿ ဇင်္ဃစလနံ၊ ပိသာစာဒိဘာယိတဗ္ဗံ ဒိသွာ ဦရုခမ္ဘောတိ ဧဝမာဒီသု ပရိဗျတ္တာ ဟောတိ။

ဧကဒေသေနာတိ ကဋ္ဌဒွယာဒိ ဝိယ အတ္တနော ဧကပဿေန။ အနလ္လီယမာနောပီတိ အသံသိလိယမာနောပိ။ ရူပသဒ္ဒေဟိ သဟ ဖဿဿ သာမညံ အနလ္လီယမာနသင်္ဃဋ္ဋနမေဝ၊ န ဝိသယဘာဝေါ။ ယထာ ရူပသဒ္ဒါ စက္ခုသောတာနိ အနလ္လီယမာနာ ဧဝ ‘‘ဖုသိတ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တာ၊ ဧဝံ ဖဿဿာပိ အာရမ္မဏဖုသနသင်္ဃဋ္ဋနာနီတိ။ သင်္ဃဋ္ဋနဉ္စ ဖဿဿ စိတ္တာရမ္မဏာနံ သန္နိပတနဘာဝေါ ဧဝ။ တေနာဟ ‘‘စိတ္တမာရမ္မဏဉ္စ သင်္ဃဋ္ဋေတီ’’တိ။ ကိစ္စဋ္ဌေန ရသေန သင်္ဃဋ္ဋနရသတာ ဝုတ္တာ၊ ဝတ္ထာရမ္မဏသန္နိပါတေန ဝါ သမ္ပဇ္ဇတီတိ သင်္ဃဋ္ဋနသမ္ပတ္တိကော ဖဿော သင်္ဃဋ္ဋနရသော ဝုတ္တော။ ယထာ ‘‘ဒွေ ပါဏီ ဝဇ္ဇေယျု’’န္တိအာဒီသု (မိ။ ပ။ ၂။၃။၈) ပါဏိဿ ပါဏိမှိ သင်္ဃဋ္ဋနံ တဗ္ဗိသေသဘူတာ ရူပဓမ္မာ၊ ဧဝံ စိတ္တဿ အာရမ္မဏေ သင်္ဃဋ္ဋနံ တဗ္ဗိသေသဘူတော ဧကော စေတသိကဓမ္မော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄၊ ၃။၄၂၁၊ ၄၂၅၊ ၄၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၄၃-၄၄၊ ၄။၆၀) ဝစနတော စက္ခုရူပဝိညာဏာဒီနံ သင်္ဂတိဝသေန ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ အာဟ ‘‘တိကသန္နိပါတသင်္ခါတဿာ’’တိအာဒိ။ တဿ ဖဿဿ ကာရဏဘူတော တဒနုရူပေါ သမန္နာဟာရော တဇ္ဇာသမန္နာဟာရော။ ဣန္ဒြိယဿ တဒဘိမုခဘာဝေါ၊ အာဝဇ္ဇနာယ စ အာရမ္မဏကရဏံ ဝိသယဿ ပရိက္ခတတာ အဘိသင်္ခတတာ၊ ဝိညာဏဿ ဝိသယဘာဝကရဏန္တိ အတ္ထော။ ယထာ နိစ္စမ္မာ ဂါဝီ ယံ ယံ ဌာနံ ဥပဂတာ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဒုက္ခမေဝ ပါပုဏာတိ၊ ဧဝံ ဖဿေ သတိ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇတေဝ။ ဝေဒနာ စ ဒုက္ခသလ္လာဒိသဘာဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝေဒနာဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ပန နိစ္စမ္မဂါဝီ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။

၄၆၀။ အဘိသန္ဒဟတိ ပဗန္ဓတိ ပဝတ္တေတိ။ စေတနာဘာဝေါ ဗျာပါရဘာဝေါ။ အာယူဟနံ စေတယနံ ဤရိယနံ။ သံဝိဒဟနံ ဝိစာရဏံ။ အာယူဟနရသာယ စေတနာယ ပဝတ္တမာနာယ သဗ္ဗေပိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ယထာသကံ ကိစ္စပ္ပသုတာ ဟောန္တီတိ သာ သကိစ္စပရကိစ္စသာဓိကာ ဝုတ္တာ။ ဇေဋ္ဌသိဿော ပရေ သဇ္ဈာယနေ ဥယျောဇေန္တော သယမ္ပိ သဇ္ဈာယတိ။ မဟာဝဍ္ဎကိမှိ ဝဍ္ဎကိကမ္မံ ကာတုမာရဒ္ဓေ ဣတရေပိ ကရောန္တိယေဝ။ ဥဿာဟနဘာဝေနာတိ အာဒရကရဏဘာဝေန။ သာ ဟိ သယံ အာဒရဘူတာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ အာဒရယတီတိ။ အာယူဟနဝသေန ဥဿာဟနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ န ဝီရိယုဿာဟဝသေန။

၄၆၁။ ဝီရဘာဝေါတိ ယေန ဝီရော နာမ ဟောတိ၊ သော ဓမ္မောတိ အတ္ထော။ ဝိဓိနာ ဤရေတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ဝါ ဝီရိယံ၊ ဥဿာဟော၊ တံတံကိစ္စသမာရမ္ဘော၊ ပရက္ကမော ဝါ။ ဥပတ္ထမ္ဘနံ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ကောသဇ္ဇပက္ခေ ပတိတုံ အဒတွာ ဓာရဏံ အနုဗလပ္ပဒါနံ၊ သမ္ပဂ္ဂဏှနံ ဝါ။ သံသီဒနပဋိပက္ခော ဓမ္မော အသံသီဒနံ၊ န သံသီဒနာဘာဝမတ္တန္တိ အသံသီဒနဘာဝေန ပစ္စုပတိဋ္ဌတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အသံသီဒနဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာန’’န္တိ။ သံဝေဂပဒဋ္ဌာနန္တိ အဋ္ဌသံဝေဂပုဗ္ဗိကာယ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၄၁၈) ကုသလကိရိယာယ ဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနံ။ ‘‘မဂ္ဂေါ ဂန္တဗ္ဗော ဟောတိ၊ မဂ္ဂေါ ဂတော၊ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ၊ ကမ္မံ ကတံ၊ အပ္ပမတ္တကော အာဗာဓော ဥပ္ပန္နော၊ ဂိလာနာ ဝုဋ္ဌိတော ဟောတိ၊ အစိရဝုဋ္ဌိတော ဂေလညာ၊ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ ဝိစရန္တော န လဘတိ လူခဿ ဝါ ပဏီတဿ ဝါ ဘောဇနဿ ယာဝဒတ္ထံ ပါရိပူရိံ၊ လဘတိ…ပေ… ပါရိပူရိ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တာနိ ဧတာနိ အနုရူပပစ္စဝေက္ခဏာသဟိတာနိ အဋ္ဌ ဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထူနိ၊ တံမူလကာနိ ဝါ ပစ္စဝေက္ခဏာနိ။

၄၆၂။ အတ္တနာ အနုပါလေတဗ္ဗာနံ သဟဇာတဓမ္မာနံ အနုပါလနံ ဇီဝိတဿ ဗျာပါရော၊ တဉ္စ နေသံ ဇီဝနန္တိ တံ တဿ ကာရဏဘာဝံ ပုရက္ခတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဇီဝန္တိ တေနာ’’တိ။ တမ္ပိ စဿ အတ္ထတော ဇီဝနမေဝါတိ အာဟ ‘‘ဇီဝနမတ္တမေဝ ဝါ တ’’န္တိ။

၄၆၃။ အာဓိယတီတိ ဌပေတိ။ အဝိသာရော အတ္တနော ဧဝ အဝိသရဏသဘာဝေါ။ အဝိက္ခေပေါ သမ္ပယုတ္တာနံ ဓမ္မာနံ အဝိက္ခိတ္တတာ။ ယေန သမ္ပယုတ္တာ အဝိက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ၊ သော ဓမ္မော အဝိက္ခေပေါတိ။ အဝူပသမလက္ခဏဿ ဝိက္ခေပဿ ပဋိပက္ခတာယ စိတ္တဿ ဥပသမနာကာရေန ပစ္စုပတိဋ္ဌတီတိ ဥပသမပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ဝိသေသတောတိ ယေဘုယျေန။ သုခဝိရဟိတောပိ ဟိ အတ္ထိ သမာဓီတိ။ ဒီပစ္စိနိဒဿနေန သန္တာနဌိတိဘာဝံ သမာဓိဿ ဒဿေတိ။

၄၆၄။ သဒ္ဒဟန္တိဧတာယာတိ သဒ္ဒဟနကိရိယာယ ပဝတ္တမာနာနံ ဓမ္မာနံ တတ္ထ အာဓိပစ္စဘာဝေန သဒ္ဓါယ ပစ္စယတံ ဒဿေတိ။ တဿာ ဟိ ဓမ္မာနံ တထာပစ္စယဘာဝေ သတိ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဒဟတီတိ ဝေါဟာရော ဟောတိ။ သဒ္ဒဟနံ သဒ္ဓေယျဝတ္ထုနော ပတ္တိယာယနံ၊ တံ လက္ခဏံ ဧတိဿာတိ သဒ္ဒဟနလက္ခဏာ။ ဩကပ္ပနလက္ခဏာတိ အနုပဝိသိတွာ ဧဝမေတန္တိ ကပ္ပနလက္ခဏာ။ ကာလုဿိယမလံ ဝိဓမေတွာ သမ္ပယုတ္တာနံ၊ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဝါ ပသာဒနံ အနာဝိလဘာဝကရဏံ ရသော ဧတိဿာတိ ပသာဒနရသာ။ ပက္ခန္ဒနံ အဓိမုစ္စနဝသေန အာရမ္မဏဿ အနုပဝိသနံ။ အကာလုသဘာဝေါ အကာလုဿိယံ၊ အနာဝိလဘာဝေါတိ အတ္ထော။ ပသာဒနီယဋ္ဌာနေသု ပသာဒဝိပရီတံ အကုသလံ အဿဒ္ဓိယံ၊ မိစ္ဆာဓိမုတ္တိ စ၊ တပ္ပစ္စနီကောဝ ပသာဒဘူတော ဝတ္ထုဂတော နိစ္ဆယော အဓိမုတ္တိ၊ န ယေဝါပနကာဓိမောက္ခော။ ရတနတ္တယံ၊ ကမ္မံ၊ ကမ္မဖလဉ္စ သဒ္ဓေယျဝတ္ထု။ သပ္ပုရိသသံသေဝနသဒ္ဓမ္မသဝနယောနိသောမနသိကာရဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပတ္တိယော သောတာပတ္တိယင်္ဂါနိ။ ကုသလဓမ္မာနံ အာဒါနေ ဟတ္ထံ ဝိယ၊ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိသမ္ပဒါနေ ဝိတ္တံ ဝိယ၊ အမတကသိဖလဖလနေ ဗီဇံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

၄၆၅။ သရန္တိ တာယာတိ သရဏကိရိယာယ ပဝတ္တမာနာနံ ဓမ္မာနံ တတ္ထ အာဓိပစ္စဘာဝေန သတိယာ ပစ္စယတံ ဒဿေတိ။ တဿာ ဟိ ဓမ္မာနံ တထာပစ္စယဘာဝေ သတိ တံသမင်္ဂိပုဂ္ဂလော သရတီတိ ဝေါဟာရော ဟောတိ။ ဥဒကေ အလာဗု ဝိယ ပိလဝိတွာ ဂန္တုံ အဒတွာ ပါသာဏဿ ဝိယ နိစ္စလဿ အာရမ္မဏဿ ဌပနံ သရဏံ အသမ္မုဋ္ဌတာကရဏံ အပိလာပနံ။ သမ္မောသပစ္စနီကံ ကိစ္စံ အသမ္မောသော၊ န သမ္မောသာဘာဝမတ္တံ။ ‘‘သတာရက္ခေန စေတသာ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၀) ဝစနတော အာရက္ခပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ အညတော အာဂန္တွာ စိတ္တဝိသယေ အဘိမုခေါ ဘဝတိ ဧတာယာတိ ဝိသယာဘိမုခဘာဝေါ၊ သတိ။ သတိယာ ဝတ္ထုဘူတာ ကာယာဒယောဝ ကာယာဒိသတိပဋ္ဌာနာနိ၊ သတိ ဧဝ ဝါ ပုရိမာ ပစ္ဆိမာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

၄၆၆။ ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟီတိ ဟေတုမှိ ကရဏဝစနံ။ ဟိရိယတီတိ လဇ္ဇာကာရေန ဇိဂုစ္ဆတိ။ တေဟိယေဝါတိ ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိယေဝ။ ဩတ္တပ္ပတီတိ ဥဗ္ဗိဇ္ဇတိ။ ဟိရီ ပါပဓမ္မေ ဂူထံ ဝိယ ပဿန္တီ ဇိဂုစ္ဆတီတိ အာဟ ‘‘ပါပတော ဇိဂုစ္ဆနလက္ခဏာ ဟိရီ’’တိ။ ဩတ္တပ္ပံ တေ ဥဏှံ ဝိယ ပဿန္တံ တတော ဥတ္တသတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥတ္တာသလက္ခဏံ ဩတ္တပ္ပ’’န္တိ။ ဝုတ္တပ္ပကာရေနာတိ လဇ္ဇာကာရေန၊ ဥတ္တာသာကာရေန စ။ အတ္တဂါရဝပဒဋ္ဌာနာ ဟိရီ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနတာယ၊ အတ္တာဓိပတိတာယ စ။ ပရဂါရဝပဒဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနတာယ၊ လောကာဓိပတိတာယ စ။ တမေဝတ္ထံ ပါကဋတရံ ကာတုံ ‘‘အတ္တာနံဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာဒိတာ စ ဟိရိဩတ္တပ္ပာနံ တတ္ထ တတ္ထ ပါကဋဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ န ပနေတေသံ ကဒါစိ အညမညဝိပ္ပယောဂါ။ န ဟိ လဇ္ဇနံ နိဗ္ဘယံ၊ ပါပဘယံ ဝါ အလဇ္ဇနံ အတ္ထီတိ။ လောကပါလကာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုက္ကာ ဓမ္မာ လောကံ ပါလေန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၂။၉၊ ဣတိဝု။ ၄၂) သုတ္တပဒံ အတ္တာဓိပတိ၊ လောကာဓိပတိဘာဝေ စ ‘‘သော အတ္တာနံယေဝ အဓိပတိံ ကရိတွာ၊ သော လောကံယေဝ အဓိပတိံ ကရိတွာ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၄၀) စ သုတ္တပဒါနိ အာဟရိတွာ ဝတ္တဗ္ဗာနိ။

၄၆၇။ ယသ္မာ လောဘပဋိပက္ခော အလောဘောတိ ယေ ဓမ္မာ တေန သမ္ပယုတ္တာ၊ တံသမင်္ဂိနော ဝါ သတ္တာ တေန န လုဗ္ဘန္တိ၊ သယံ ကဒါစိပိ န လုဗ္ဘတေဝ၊ အတ္ထတော ဝါ အလုဗ္ဘနာကာရော ဧဝ စ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘န လုဗ္ဘန္တီ’’တိအာဒိ။ ဧသေဝ နယောတိ ‘‘န ဒုဿန္တိ တေနာ’’တိအာဒိနာ ကာရကတ္တယယောဇနံ အတိဒိသတိ။ အဂေဓော အဂိဇ္ဈနံ အနဘိကင်္ခနံ။ အလဂ္ဂဘာဝေါ အနာသတ္တတာ။ အပရိဂ္ဂဟော ကဿစိ ဝတ္ထုနော မမတ္တဝသေန အသင်္ဂဟော။ အနလ္လီနော ဘာဝေါ အဓိပ္ပာယော ဧတဿာတိ အနလ္လီနဘာဝေါ။ ဧဝဉှိ ဥပမာယ သမေတိ။

၄၆၈။ စဏ္ဍိကဿ ဘာဝေါ စဏ္ဍိက္ကံ၊ ကောပေါ။ တပ္ပဋိပက္ခော အစဏ္ဍိက္ကံ၊ အဗျာပါဒေါ။ အဝိရောဓော အဝိဂ္ဂဟော။ အနုကူလမိတ္တော အနုဝတ္တကော။ ဝိနယရသောတိ ဝိနယနရသော။ သောမ္မဘာဝေါ မေဇ္ဇနဝသေန ဟိလာဒနီယတာ။

၄၆၉။ ဓမ္မာနံ ယော ယော သဘာဝေါ ယထာသဘာဝေါ၊ တဿ တဿ ပဋိဝိဇ္ဈနံ ယထာသဘာဝပဋိဝေဓော။ အက္ခလိတံ အဝိရဇ္ဈိတွာ ပဋိဝေဓော အက္ခလိတပဋိဝေဓော။ ဝိသယဿ ဩဘာသနံ တပ္ပဋိစ္ဆာဒကသမ္မောဟန္ဓကာရဝိဓမနံ ဝိသယောဘာသနံ။ ကတ္ထစိပိ ဝိသယေ အသမ္မုယှနာကာရေနေဝ ပစ္စုပတိဋ္ဌတိ၊ သမ္မောဟပဋိပက္ခတာယ ဝါ တဒဘာဝံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတီတိ အသမ္မောဟပစ္စုပဋ္ဌာနော။ သဗ္ဗကုသလာနံ မူလဘူတာတိ သဗ္ဗေသံ စတုဘူမကကုသလဓမ္မာနံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝသာဓနေန ပတိဋ္ဌာဘူတာ၊ န တေသံ ကုသလဘာဝသာဓနေန။ ယဒိ ဟိ တေသံ ကုသလဘာဝေါ ကုသလမူလပဋိဗဒ္ဓါ သိယာ၊ ဧဝံ သတိ တံသမုဋ္ဌာနရူပေသု ဟေတုပစ္စယတာ န သိယာ။ န ဟိ တေ တေသံ ကုသလာဒိဘာဝံ သာဓေန္တိ၊ န စ ပစ္စယာ န ဟောန္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ဟေတူ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာနံ ဓမ္မာနံ တံသမုဋ္ဌာနာနဉ္စ ရူပါနံ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁)။ ယထာ စ ကုသလဘာဝေါ၊ ဧဝံ အဗျာကတဘာဝေါပိ အဗျာကတမူလပ္ပဋိဗဒ္ဓါ သိယာ။ တထာ သတိ အဟေတုကစိတ္တာနံ အဗျာကတဘာဝေါ ဧဝ န သိယာ၊ အကုသလေသု စ ယတ္ထ ဧကံယေဝ မူလံ၊ တဿ အကုသလဘာဝေါ န သိယာ၊ ဥဘယမ္ပိ ဟောတိယေဝ။ တသ္မာ န မူလပ္ပဋိဗဒ္ဓါ ကုသလာဒိဘာဝေါ၊ အထ ခေါ ယောနိသောမနသိကာရာဒိပဋိဗဒ္ဓါ။ တေသံ ပန သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝသာဓနာနိ မူလာနီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၄၇၀။ ပဿမ္ဘနံ ဒရထဝူပသမော။ ကာယသဒ္ဒေါ သမူဟဝါစီ၊ သော စ ခေါ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယဝသေနာတိ အာဟ ‘‘ကာယောတိ စေတ္ထ ဝေဒနာဒယော တယော ခန္ဓာ’’တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘တတ္ထ ကတမာ တသ္မိံ သမယေ ကာယပဿဒ္ဓိ ဟောတိ? ယာ တသ္မိံ သမယေ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿာ’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ ၄၀)။ ဒရထော သာရမ္ဘော၊ ဒေါမနဿပစ္စယာနံ ဥဒ္ဓစ္စာဓိကာနံ ကိလေသာနံ၊ တထာပဝတ္တာနံ ဝါ စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဒရထနိမ္မဒ္ဒနေန ပရိဠာဟပရိပ္ဖန္ဒဝိရဟိတော သီတိဘာဝေါ အပရိပ္ဖန္ဒသီတိဘာဝေါ။ ဥဒ္ဓစ္စပ္ပဓာနာ ကိလေသာ ဥဒ္ဓစ္စာဒိကိလေသာ၊ ဥဒ္ဓစ္စံ ဝါ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗကိလေသေ သင်္ဂဏှာတိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဂရုဘာဝေါ ဒန္ဓတာ၊ ထိနမိဒ္ဓါဓိကာနံ၊ တထာပဝတ္တာနံ ဝါ စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဒန္ဓတာယ ပဋိပက္ခော အဒန္ဓတာ၊ န ဒန္ဓတာယ အဘာဝမတ္တံ။

ထဒ္ဓဘာဝေါ ထမ္ဘော၊ ဒိဋ္ဌိမာနာဓိကာနံ၊ တပ္ပဓာနာနံ ဝါ စတုန္နံ ခန္ဓာနမေတံ နာမံ။ ထဒ္ဓဘာဝနိမ္မဒ္ဒနတော ဧဝ ကတ္ထစိ အာရမ္မဏေ အပ္ပဋိဟတာကာရေန ပစ္စုပတိဋ္ဌန္တိ၊ သမ္ပယုတ္တာနံ ဝါ တတ္ထ အပ္ပဋိဃာတံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေန္တီတိ အပ္ပဋိဃာတပစ္စုပဋ္ဌာနာ။

ကမ္မနိ သာဓု ကမ္မညံ၊ န ကမ္မညံ အကမ္မညံ၊ တဿ ဘာဝေါ အကမ္မညဘာဝေါ၊ ဒါနသီလာဒိပုညကိရိယာယံ အယောဂျတာ။ အတ္ထတော ကာမစ္ဆန္ဒာဒိသံကိလေသဓမ္မာ၊ တပ္ပဓာနာ ဝါ စတ္တာရော အကုသလက္ခန္ဓာ။ ကမ္မညဘာဝေနေဝ သမ္ပန္နာကာရေန အာရမ္မဏဿ ဂဟဏံ အာရမ္မဏကရဏသမ္ပတ္တိ။ ဝုတ္တာဝသေသာ ကာမစ္ဆန္ဒာဒယော၊ တဒေကဋ္ဌာ စ သံကိလေသဓမ္မာ အဝသေသနီဝရဏာဒယော။ ဝိနိဗန္ဓနိမ္မဒ္ဒနေန သုခပ္ပဝတ္တိဟေတုတာယ ပသာဒနီယဝတ္ထူသု ပသာဒါဝဟာ။ သုဝဏ္ဏဝိသုဒ္ဓိ ဝိယာတိ ယထာ သုဝဏ္ဏဝိသုဒ္ဓိ အပဂတကာဠကာ အလင်္ကာရဝိကတိဝိနိယောဂက္ခမာ၊ ဧဝမယမ္ပိ သံကိလေသဝိဂမေန ဟိတကိရိယာဝိနိယောဂက္ခမာ။

ကာယစိတ္တာနံ ဂေလညံ၊ အဿဒ္ဓိယာဒိ၊ တဒေကဋ္ဌာ စ ပါပဓမ္မာ။ ဂေလညပဋိပက္ခော အဂေလညံ ၊ တဗ္ဘာဝေါ လက္ခဏံ ဧတာသန္တိ အဂေလညဘာဝလက္ခဏာ။ ယထာဝုတ္တဂေလညနိမ္မဒ္ဒနေနေဝ နတ္ထိ ဧတာသံ အာဒီနဝေါ ဒေါသော၊ န ဝါ ဧတာ အာဒီနံ ကပဏံ ဝန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ နိရာဒီနဝါ၊ တေနာကာရေန ပစ္စုပတိဋ္ဌန္တိ၊ တံ ဝါ သမ္ပယုတ္တေသု ပစ္စုပဋ္ဌပေန္တီတိ နိရာဒီနဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ။

ကာယသမ္ဗန္ဓီ၊ စိတ္တသမ္ဗန္ဓီ စ ဥဇုဘာဝေါတိ လက္ခိတဗ္ဗတာယ ကာယစိတ္တအဇ္ဇဝလက္ခဏာ။ ကာယစိတ္တာနံ နင်္ဂလသီသစန္ဒကောဋိဂေါမုတ္တဝင်္ကတာသင်္ခါတာနံ ကုဋိလဘာဝါနံ နိမ္မဒ္ဒနတော ကာယစိတ္တကုဋိလဘာဝနိမ္မဒ္ဒနရသာ။ တတော ဧဝ သဗ္ဗထာပိ အဇိမှဘာဝေန ပစ္စုပတိဋ္ဌန္တိ၊ သမ္ပယုတ္တာနံ ဝါ အဇိမှတံ ပစ္စုပဋ္ဌပေန္တီတိ အဇိမှတာပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ ‘‘သန္တဒေါသပဋိစ္ဆာဒနလက္ခဏာ မာယာ၊ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနလက္ခဏံ သာဌေယျ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တာ တဒါကာရပ္ပဝတ္တာ အကုသလာ ခန္ဓာ၊ တဒေကဋ္ဌာ စ သံကိလေသဓမ္မာ မာယာသာဌေယျာဒိကာ။ ဧတ္ထ စ စိတ္တပဿဒ္ဓိအာဒီဟိ စိတ္တမေဝ ပဿဒ္ဓံ၊ လဟု၊ မုဒု၊ ကမ္မညံ၊ ပဂုဏံ၊ ဥဇု စ ဟောတိ။ ကာယပဿဒ္ဓိအာဒီဟိ ပန ရူပကာယောပိ။ တေနေဝေတ္ထ ဘဂဝတာ ဓမ္မာနံ ဒုဝိဓတာ ဝုတ္တာ၊ န သဗ္ဗတ္ထ။

၄၇၁။ ဆန္ဒနံ ဆန္ဒော၊ အာရမ္မဏေန အတ္ထိကတာ။ ‘‘ဆန္ဒော ကာမော’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၅၆၄) ပန တဏှာပိ ဝုစ္စတိ၊ ‘‘ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတီ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၄၃၂) ဝီရိယမ္ပီတိ တတော နိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘ကတ္တုကာမတာယေတံ အဓိဝစန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကတ္တုကာမတာ ဝုစ္စတိ ကရဏိစ္ဆာ။ စေတသိကဿ စ ဓမ္မဿ သာရမ္မဏတ္တာ ကရဏိစ္ဆာ နာမ အာလမ္ဗနဿ အာလမ္ဗိတုကာမတာမုခေနေဝ ဟောတီတိ အာရမ္မဏကရဏိစ္ဆာလက္ခဏော ဆန္ဒော ကတ္တုကာမတာလက္ခဏော ဝုတ္တော။ တေနေဝါဟ ‘‘အာရမ္မဏပရိယေသနရသော၊ အာရမ္မဏေန အတ္ထိကတာပစ္စုပဋ္ဌာနော’’တိ စ။ ယဒဂ္ဂေန ပနာယံ အတ္တနော အာရမ္မဏပရိယေသနရသော၊ တဒဂ္ဂေန သမ္ပယုတ္တာနမ္ပိ ဟောတိယေဝ ဧကာရမ္မဏတာယ တေန တေသံ။ တေနေဝါဟ ‘‘အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏေ စာယံ စေတသော ဟတ္ထပ္ပသာရဏံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။ သွာယံ ကုသလေသု ဥပ္ပန္နော ကုသလစ္ဆန္ဒောတိ ဝုစ္စတိ ယောနိသောမနသိကာရသမုဋ္ဌာနတ္တာ။

၄၇၂။ အဓိမုစ္စနံ အာရမ္မဏေ သန္နိဋ္ဌာနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န ပသာဒနဝသေန။ ယထာ တထာ ဝါ ဟိ အာရမ္မဏေ နိစ္ဆယနံ အဓိမုစ္စနံ အနဓိမုစ္စန္တဿ ပါဏာတိပါတာဒီသု၊ ဒါနာဒီသု ဝါ ပဝတ္တိယာ အဘာဝါ၊ သဒ္ဓါ ပန ပသာဒနီယေသု ပသာဒါဓိမောက္ခာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ ပန ယထာ သန္တီရိတေ အတ္ထေ နိစ္ဆယနာကာရေန ပဝတ္တိတွာ ပရတော တ္တမာနာနံ တထာ ပဝတ္တိယာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ယဒိ ဧဝံ၊ ဝိစိကိစ္ဆာသမ္ပယုတ္တေသု ကထန္တိ? တေသမ္ပိ ဧကံသေနေဝ သံသပ္ပနာကာရဿ ပစ္စယတာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒါရကဿ ဝိယ ဣတော စိတော စ သံသပ္ပနဿ ‘‘ကရိဿာမိ န ကရိဿာမီ’’တိ အနိစ္ဆယဿ ပဋိပက္ခကိရိယာ အသံသပ္ပနံ၊ ယေသု စိတ္တုပ္ပာဒေသု အယံ သန္နိဋ္ဌာနလက္ခဏော အဓိမောက္ခော၊ တေသံ အာရမ္မဏဓမ္မော ဧဝ သန္နိဋ္ဌေယျဓမ္မော။

၄၇၃။ ကိရိယာကာရောတိ ကာရသဒ္ဒဿ ဘာဝသာဓနတမာဟ။ မနမှိ ကာရောတိ မနသိ အာရမ္မဏဿ ကရဏံ။ ယေန ဟိ မနော အာရမ္မဏေ ကရီယတိ အာရမ္မဏေနဿ သံယောဇနတော၊ တတော ဧဝ တေန အာရမ္မဏမ္ပိ မနသိ ကရီယတီတိ။ ပုရိမမနတောတိ ဘဝင်္ဂမနတော။ ဝိသဒိသမနန္တိ ဝီထိဇဝနံ မနံ ကရောတီတိ မနသိကာရသာမညေန ဝီထိဇဝနပဋိပါဒကေ ဒဿေတိ။

သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ အာရမ္မဏာဘိမုခံ သာရေန္တော ဝိယ ဟောတီတိ မနသိကာရော သာရဏလက္ခဏော ဝုတ္တော။ သတိယာ အသမ္မုဿနဝသေန ဝိသယာဘိမုခဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနတာ၊ မနသိကာရဿ ပန သံယောဇနဝသေန အာရမ္မဏာဘိမုခဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနတာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ အာရမ္မဏပဋိပါဒကဿ သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နတာဝစနံ ဣတရမနသိကာရာနံ တဒညက္ခန္ဓပရိယာပန္နတာမတ္တံ ဇောတေတီတိ တထာဇောတိတံ တံ ဝိညာဏက္ခန္ဓေ ဩတာရေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဝီထိပဋိပါဒကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၄၇၄။ တေသု ဓမ္မေသူတိ ယေသု ဓမ္မေသု သယံ ဥပ္ပန္နာ၊ တေသု အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တေသု စိတ္တစေတသိကဓမ္မေသု။ အနာရမ္မဏတ္တေပိ ဟိ တေသု သမပ္ပဝတ္တေသု ဥဒါသိနဘာဝတော ‘‘တတြမဇ္ဈတ္တတာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သမဝါဟိတလက္ခဏာတိ သမံ အဝိသမံ ယထာသကကိစ္စေသု ပဝတ္တနလက္ခဏာ။ ဥဒါသိနဘာဝေန ပဝတ္တမာနာပိ ဟေသာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ ယထာသကကိစ္စေသု ပဝတ္တေတိ၊ ယထာ ရာဇာ တုဏှီ နိသိန္နောပိ အတ္ထကရဏေ ဓမ္မဋ္ဌေ ယထာသကကိစ္စေသု အပ္ပမတ္တေ ပဝတ္တေတိ။ အလီနာနုဒ္ဓတပဝတ္တိပစ္စယတာ ဦနာဓိကတာနိဝါရဏရသာ၊ ကိစ္စဝသေန စေတံ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ၊ သဟဇာတာဓိပတိနော ကထန္တိ? တမ္ပိ တဿာ ကိစ္စမေဝ။ ယံ သဟဇာတဓမ္မာနံ အဓိပတိဘာဝေါတိ၊ တဿာပိ တထာပဝတ္တနမေဝါတိ နာယံ ဒေါသော။ ‘‘ဣဒံ နိဟီနကိစ္စံ ဟောတု၊ ဣဒံ အတိရေကတရကိစ္စ’’န္တိ ဧဝံ ပက္ခပါတဝသေန ဝိယ ပဝတ္တိ ပက္ခပါတော၊ တံ ဥပစ္ဆိန္ဒန္တီ ဝိယ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘အနိယတေသု ဣစ္ဆန္တီ’’တိ ဣမိနာ စေတသိကန္တရဘာဝေန ဣစ္ဆန္တီတိ ဒဿေတိ။ အဒေါသောယေဝ မေတ္တာ။ တထာ ဟိ သောယေဝ ‘‘မေတ္တာ မေတ္တာယနာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၀၆၂) နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဥပေက္ခာတိ ယံ ဥပေက္ခံ မေတ္တာယ သဒ္ဓိံ ပရိကပ္ပေန္တိ၊ သာ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယေဝ။

၄၇၅။ ကာယဒုစ္စရိတာဒိဝတ္ထူနန္တိ ပရပါဏပရဓနပရဣတ္ထိအာဒီနံ။ အမဒ္ဒနံ မဒ္ဒနပဋိပက္ခဘာဝေါ။ ကာယဒုစ္စရိတာဒိဝတ္ထုတော သင်္ကောစနကိရိယာပဒေသေန ကာယဒုစ္စရိတာဒိတော ဧဝ သင်္ကောစနကိရိယာ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ ဝိရတိယော ဒုစ္စရိတဝတ္ထုနော အကိရိယပစ္စုပဋ္ဌာနာ ယုဇ္ဇန္တိ၊ အထ ခေါ ဒုစ္စရိတဿ၊ ဝိရတီနဉ္စ သောရစ္စဝသေန သင်္ကောစနံ၊ အကိရိယာနဉ္စ ဟိရောတ္တပ္ပာနံ ဇိဂုစ္ဆနာဒိဝသေနာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။

၄၇၆။ သင်္ခါရာတိ သင်္ခါရက္ခန္ဓဓမ္မေ သန္ဓာယာဟ။ တေ ဟိ ဣဓာဓိပ္ပေတာ၊ အညထာ အဋ္ဌတိံသာတိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ယထာ စိတ္တံ၊ ဧဝံ တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာပိ ဒုတိယေ သသင်္ခါရာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘သသင်္ခါရဘာဝမတ္တမေဝ ဟေတ္ထ ဝိသေသော’’တိ။ အဝသေသာ ပဌမေ ဝုတ္တဓမ္မာ။

အဝသေသာ ပဉ္စမေန သမ္ပယောဂံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဧတ္ထ ကထံ ကရုဏာမုဒိတာဥပေက္ခာသဟဂတေ သမ္ဘဝန္တီတိ? ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝတော။ အပ္ပနာပ္ပတ္တာ ဧဝ ဟိ ကရုဏာမုဒိတာ ဥပေက္ခာသဟဂတာ န ဟောန္တိ၊ တတော အညတ္ထ ပန ဥပေက္ခာသဟဂတာပိ ဟောန္တီတိ အာစရိယာ။

သုဝိသုဒ္ဓဿ ကာယကမ္မာဒိကဿ စိတ္တသမာဓာနဝသေန ရူပါရူပါဝစရကုသလပ္ပဝတ္တိ၊ န ကာယကမ္မာဒီနံ သောဓနဝသေန၊ နာပိ ဒုစ္စရိတဒုရာဇီဝါနံ သမုစ္ဆိန္ဒနပဋိပ္ပဿမ္ဘနဝသေနာတိ မဟဂ္ဂတစိတ္တုပ္ပာဒေသု ဝိရတီနံ အသမ္ဘဝေါယေဝါတိ အာဟ ‘‘ဌပေတွာ ဝိရတိတ္တယ’’န္တိ။ တတောတိ ရူပါဝစရပဌမေ ဝုတ္တစေတသိကတော။ တေယေဝါတိ ရူပါဝစရပဉ္စမေ ဝုတ္တစေတသိကာ ဧဝ။ ယဒိ ဧဝ ရူပါဝစရတော ကော ဝိသေသောတိ အာဟ ‘‘အရူပါဝစရဘာဝေါယေဝ ဟိ ဧတ္ထ ဝိသေသော’’တိ။

ပဌမဇ္ဈာနိကေတိ ပဌမဇ္ဈာနဝတိ။ မဂ္ဂဝိညာဏေတိ စတုဗ္ဗိဓေပိ မဂ္ဂဝိညာဏေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒုတိယဇ္ဈာနိကာဒိဘေဒေ မဂ္ဂဝိညာဏေတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန တတိယစတုတ္ထပဉ္စမဇ္ဈာနိကာနိ သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘ဝုတ္တနယေနာ’’တိ ဝုတ္တံ ကိံ အဝိသေသေနာတိ စောဒနာယနေ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ကရုဏာမုဒိတာန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မဂ္ဂဝိညာဏာနံ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတ္တာ၊ ကရုဏာမုဒိတာနဉ္စ သတ္တာရမ္မဏတ္တာ န တာသံ တတ္ထ သမ္ဘဝေါ။ မဂ္ဂဓမ္မေသု စ ပါဒကာဒိနိယမေန ကဒါစိ သမ္မာသင်္ကပ္ပဝိရဟော သိယာ ၊ န ပန ဝိရတိဝိရဟော ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ သမုစ္ဆိန္ဒနဝသေနေဝ အရိယမဂ္ဂဿ ပဝတ္တနတောတိ နိယတဝိရတိတာ။

၄၇၈။ န ဟိရိယတိ န လဇ္ဇတီတိ အဟိရိကော၊ ပုဂ္ဂလော၊ စိတ္တံ၊ တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မသမုဒါယော ဝါ။ ‘‘အဟိရိက္က’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဧကဿ ကကာရဿ လောပံ ကတွာ ‘‘အဟိရိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘န ဩတ္တပ္ပ’’န္တိ ဩတ္တပ္ပဿ ပဋိပက္ခဘူတံ ဓမ္မမာဟ။ အဇိဂုစ္ဆနံ အဟီဠနံ။ အလဇ္ဇာ အဝိရိဠာ။ တေဟေဝါတိ ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိ ဧဝ။ အသာရဇ္ဇံ နိဗ္ဘယတာ။ အနုတ္တာသော အသမ္ဘမော။ ဝုတ္တပဋိပက္ခဝသေနာတိ အလဇ္ဇနာကာရေန ပါပါနံ ကရဏရသံ အဟိရိကံ၊ အနုတ္တာသာကာရေန အနောတ္တပ္ပံ၊ ဝုတ္တပ္ပကာရေနေဝ ပါပတော အသင်္ကောစနပစ္စုပဋ္ဌာနာနိ အတ္တနိ၊ ပရေသု စ အဂါရဝပဒဋ္ဌာနာနိ။ ဂါမသူကရဿ ဝိယ အသုစိတော ကိလေသာသုစိတော အဇိဂုစ္ဆနံ အဟိရိကေန ဟောတိ၊ သလဘဿ ဝိယ အဂ္ဂိတော ပါပတော အနုတ္တာသော အနောတ္တပ္ပေန ဟောတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပဋိပက္ခဝသေန ဝိတ္ထာရော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၇၉။ လုဗ္ဘန္တိ တေနာတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ လုဗ္ဘန္တီတိ အဘိဂိဇ္ဈန္တိ။ မုယှန္တီတိ န ဗုဇ္ဈန္တိ။ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏံ ‘‘မမ ဣဒ’’န္တိ တဏှာဘိနိဝေသဝသေန အဘိနိဝိဿ အာရမ္မဏဿ အဝိဿဇ္ဇနံ၊ န အာရမ္မဏကရဏမတ္တံ။ အဘိသင်္ဂေါ အဘိမုခဘာဝေန အာသတ္တိ။ အပရိစ္စာဂေါ အဝိဇဟနံ၊ ဒုမ္မောစနီယတာ ဝါ။ အဿာဒဒဿနံ အဿာဒဒိဋ္ဌိ။ ‘‘အဿာဒါနုပဿိနော စ တဏှာ ပဝဍ္ဎတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၅၂၊ ၅၄၊ ၅၇) ဟိ ဝုတ္တံ။

၄၈၀။ ဓမ္မသဘာဝဿ ယာထာဝတော အဒဿနံ စိတ္တဿ အန္ဓဘာဝေါ။ အညာဏံ ဉာဏပဋိပက္ခော။ သမ္ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ အသမတ္ထတာ အသမ္ပဋိဝေဓော။ ယထာ ဉာဏံ အာရမ္မဏသဘာဝံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ န လဗ္ဘတိ၊ မောဟဿ တထာ ပဝတ္တိ အာရမ္မဏသဘာဝစ္ဆာဒနံ။ အသမ္မာပဋိပတ္တိံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတိ၊ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ပဋိပက္ခဘာဝေန ဂယှတီတိ ဝါ အသမ္မာပဋိပတ္တိပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ယဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ အန္ဓကရဏံ အန္ဓကာရော၊ တထာ ပစ္စုပတိဋ္ဌတီတိ အန္ဓကာရပစ္စုပဋ္ဌာနော။

၄၈၁။ မိစ္ဆာတိ ဓမ္မသဘာဝဿ ဝိပရီတံ၊ နိစ္စာဒိတောတိ အတ္ထော။ အယောနိသော အဘိနိဝေသော အနုပါယာဘိနိဝေသော ဥပ္ပထာဘိနိဝေသော။ ဓမ္မသဘာဝံ အတိက္ကမိတွာ ပရတော အာမသနံ ပရာမာသော။ ဝိပရီတဂ္ဂါဟဝသေန ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ၊ မောဃမည’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၈၇၊ ၂၀၂၊ ၂၀၃၊ ၃။၂၇-၂၉) အဘိနိဝိသနံ မိစ္ဆာဘိနိဝေသော။

၄၈၂။ ယဿ ဓမ္မဿ ဝသေန ဥဒ္ဓတံ ဟောတိ စိတ္တံ၊ တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဝါ၊ သော ဓမ္မော ဥဒ္ဓစ္စံ။ အဝူပသမောတိ အသန္နိသိန္နအပ္ပသန္နဘာဝမာဟ။ အနဝဋ္ဌာနရသန္တိ စလနကိစ္စံ။ ဘန္တတ္တန္တိ ပရိဗ္ဘမနာကာရံ။ စေတသော အဝူပသမေတိ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗေ ပယောဇနေ ဘုမ္မံ၊ အဝူပသမပစ္စယဘူတံ အာရမ္မဏံ ဝါ ‘‘အဝူပသမော’’တိ ဝုတ္တံ။ အကုသလဓမ္မာနံ ဧကန္တနိဟီနတာယ ‘‘အကုသလဘာဝေန စ လာမကတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၄၈၃။ ထိနမိဒ္ဓမေတ္ထ အနိယတံ၊ န မာနာဒီတိ ထိနမိဒ္ဓဿ အနိယတတာ စ ဧတ္ထ ဒုတိယစိတ္တေ ပဌမာကုသလတော ဝိသေသော။

အနုဿာဟနာဝသီဒနဘာဝေန သံဟတဘာဝေါ ထိနံ၊ တေန ယောဂတော စိတ္တံ ထိနံ၊ တဿ ဘာဝေါတိ ထိနတာ။ အသမတ္ထတာဝိဃာတဝသေန အကမ္မညတာ မိဒ္ဓံ။ ယသ္မာ တတော ဧဝ တေန သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ မေဓိတာ ဝိဟတသာမတ္ထိယာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘မိဒ္ဓနတာ မိဒ္ဓ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အနုဿာဟလက္ခဏန္တိ ဥဿာဟပဋိပက္ခလက္ခဏံ။ ဝီရိယဿ အဝနောဒနံ ခိပနံ ဝီရိယာဝနောဒနံ။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ သံသီဒနာကာရေန ပစ္စုပတိဋ္ဌတိ၊ တေသံ ဝါ သံသီဒနံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတီတိ သံသီဒနပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ အကမ္မညတာလက္ခဏန္တိ ဧတ္ထ ကာမံ ထိနမ္ပိ အကမ္မညသဘာဝမေဝ၊ တံ ပန စိတ္တဿ၊ မိဒ္ဓံ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယဿာတိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော။ တထာ ဟိ ပါဠိယံ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ထိနံ? ယာ စိတ္တဿ အကလ္လတာ အကမ္မညတာ။ တတ္ထ ကတမံ မိဒ္ဓံ? ယာ ကာယဿ အကလ္လတာ အကမ္မညတာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၁၆၂-၁၁၆၃) စ အာဒိနာ ဣမေသံ နိဒ္ဒေသော ပဝတ္တော။ ဩနဟနံ ဝိညာဏဒွါရာနံ ပိဒဟနံ။ လီနတာ လီနာကာရော အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏေ သင်္ကောစော။ ယသ္မာ ထိနေန စိတ္တဿေဝ သံဟနနံ ဟောတိ၊ မိဒ္ဓေန ပန ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယဿ ဝိယ ရူပကာယဿာပိ၊ တသ္မာ တံ ပစလာယိကာနိဒ္ဒံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတီတိ ပစလာယိကာနိဒ္ဒါပစ္စုပဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ။ အရတိ ပန္တသေနာသနေသု၊ အဓိကုသလဓမ္မေသု စ အရောစနာ။ ဝိဇမ္ဘိကာ ဝိဇမ္ဘနသင်္ခါတဿ ကာယဒုဋ္ဌုလ္လဿ ကာရဏဘူတာ သံကိလေသပ္ပဝတ္တိ။ အရတိဝိဇမ္ဘိကာဒီသူတိ စ အာဒိ-သဒ္ဒေန တန္ဒိအာဒီနံ ဂဟဏံ။ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗေ ပယောဇနေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။

အဝသေသာ သောဠသ။ မာနော ပနေတ္ထ အနိယတော ဟောတိ၊ တေန သဒ္ဓိံ သတ္တရသေဝ ဟောန္တိ။ ပဋ္ဌာနေ ဟိ ‘‘သံယောဇနံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ သံယောဇနော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဟေတုပစ္စယာ’’တိ ဧတ္ထ စတုက္ခတ္တုံ ကာမရာဂေန၊ တိက္ခတ္တုံ ပဋိဃေန စ မာနော ဝိစိကိစ္ဆာ ဘဝရာဂေါတိ တယောပေတေ သကဒါဂါမိနော သံယောဇနာနံ သံယောဇနေဟိ ဒသဝိဓာ ယောဇနာတိ ဒဿိတာယ ဒသဝိဓာယ ယောဇနာယ ‘‘ကာမရာဂသံယောဇနံ ပဋိစ္စ မာနသံယောဇနံ အဝိဇ္ဇာသံယောဇန’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ ၃။၄။၁) ဝတွာ ‘‘ကာမရာဂသံယောဇနံ ပဋိစ္စ အဝိဇ္ဇာသံယောဇန’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ ၃။၄။၁) တထာ ‘‘မာနသံယောဇနံ ပဋိစ္စ ဘဝရာဂသံယောဇနံ အဝိဇ္ဇာသံယောဇန’’န္တိ (ပဋ္ဌာ ၃။၄။၁) ဝတွာ ‘‘ဘဝရာဂသံယောဇနံ ပဋိစ္စ အဝိဇ္ဇာသံယောဇန’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ ၃။၄။၁) စ ဧဝမာဂတာဟိ ယောဇနာဟိ မာနဿ အနိယတဘာဝေါ ပကာသိတော။ ယဒိ ဟိ မာနော နိယတော သိယာ၊ ကာမရာဂဿ မာနရဟိတာ ပဝတ္တိ န သိယာ၊ တထာ ဘဝရာဂဿ။ ဧဝံ သတိ ပဋ္ဌာနေ စတုက္ခတ္တုံ ကာမရာဂေန ယောဇနာ န သိယာ၊ တိက္ခတ္တုံယေဝ သိယာ။ ဘဝရာဂမူလိကာ စ န သိယာ။ ဧဝဉ္စ သံယောဇနာနံ သံယောဇနေဟိ အဋ္ဌဝိဓေန ယောဇနာ သိယာ၊ န ဒသဝိဓေန။ ဒသဝိဓာဝ စ ဒဿိတာတိ။ သေယျာဒိဝသေန ဥစ္စတော နမနံ ဥန္နတိ။ ဥန္နမနဝသေနေဝ သံပဂ္ဂဟရသော။ န ဝီရိယံ ဝိယ တံတံကိစ္စသာဓနေ အဗ္ဘုဿဟနဝသေန။ ဩမာနဿာပိ အတ္တာနံ အဝံ ကတွာ ဂဟဏမ္ပိ သမ္ပဂ္ဂဟဏဝသေနေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကေတု ဝုစ္စတိ အစ္စုဂ္ဂတဓဇော၊ ဣဓ ပန ကေတု ဝိယာတိ ကေတု၊ ဥဠာရတမာဒိဘာဝေါ။ တံ ကေတုဘာဝသင်္ခါတံ ကေတုံ ကာမေတီတိ ကေတုကမျံ၊ စိတ္တံ။ ယဿ ဓမ္မဿ ဝသေန ကေတုကမျံ၊ သာ ကေတုကမျတာ။ ‘‘အဟ’’န္တိ ပဝတ္တနတော မာနဿ ဒိဋ္ဌိသဒိသီ ပဝတ္တီတိ သော ဒိဋ္ဌိယာ သဒ္ဓိံ ဧကစိတ္တုပ္ပာဒေ န ပဝတ္တတိ၊ အတ္တသိနေဟသန္နိဿယော စာတိ အာဟ ‘‘ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တလောဘပဒဋ္ဌာနော’’တိ။

ဧတ္ထာပိ စာတိ စ-သဒ္ဒေန ထိနမိဒ္ဓံ အာကဍ္ဎတိ။

၄၈၅။ ဒုဿန္တီတိ ဗျာပဇ္ဇန္တိ။ စဏ္ဍိက္ကံ ကုဇ္ဈနံ။ အတ္တနော ပဝတ္တိအာကာရဝသေန၊ ဝိရူပသံသပ္ပနကအနိဋ္ဌရူပသမုဋ္ဌာပနဝသေန စ ဝိသပ္ပနရသော။ ကာယဿ ဝိဇ္ဈတ္တဘာဝါပါဒနတော အတ္တနော နိဿယဒဟနရသော။ ဒုဿနံ အတ္တနော၊ ပရဿ စ ဥပဘောဂဖလကာလေသု အနိဋ္ဌတ္တာ ဝိသသံသဋ္ဌပူတိမုတ္တံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဂ္ဂဟေတဗ္ဗတံ ဒဿေတိ။

၄၈၆။ ယံ ပရသမ္ပတ္တီသု ဣဿာကရဏံ၊ သာ ဣဿာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဣဿာယနာ ဣဿာ’’တိ ။ ဥသူယနံ အသဟနံ။ တတ္ထေဝါတိ ပရသမ္ပတ္တီသု ဧဝ။ အဘိရတိပဋိပက္ခဘူတံ ဣဿာယ ကိစ္စံ၊ န အဘိရတိယာ အဘာဝမတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အနဘိရတိရသာ’’တိ။

၄၈၇။ မစ္ဆရယောဂေန ‘‘မစ္ဆရီ’’တိ ပဝတ္တမာနံ မစ္ဆရိသဒ္ဒံ ဂဟေတွာ အာဟ ‘‘မစ္ဆရဘာဝေါ မစ္ဆရိယ’’န္တိ။ နိရုတ္တိနယေန ပန မာ ဣဒံ အစ္ဆရိယံ အညေသံ ဟောတု၊ မယှမေဝ ဟောတူတိ မစ္ဆရိယန္တိ ပေါရာဏာ။ တံ မစ္ဆရိယံ ဝုစ္စမာနာနိ လက္ခဏာဒီနိ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ။ သင်္ကောစနပစ္စုပဋ္ဌာနန္တိ အတ္တသမ္ပတ္တီနံ ပရေဟိ အသာဓာရဏဘာဝကရဏေန သင်္ကောစနပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ ကဋုကာကာရဂတိ ကဋုကဉ္စုကတာ။ အတ္တသမ္ပတ္တိ အာဝါသာဒိ။

၄၈၈။ ကုကတန္တိ ဧတ္ထ အကတမ္ပိ ကုကတမေဝ။ ဧဝဉှိ ဝတ္တာရော ဟောန္တိ ‘‘ယံ မယာ န ကတံ၊ တံ ကုကတ’’န္တိ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘ကတာကတာနုသောစနရသ’’န္တိ။ ဧဝံ ကတာကတံ ဒုစ္စရိတံ၊ သုစရိတဉ္စ ကုကတံ၊ တံ အာရဗ္ဘ ဝိပ္ပဋိသာရဝသေန ပဝတ္တံ ပန စိတ္တံ တံသဟစရိတတာယ ဣဓ ‘‘ကုကတ’’န္တိ ဂဟေတွာ ‘‘တဿ ဘာဝေါ ကုက္ကုစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပစ္ဆာ အနုတာပနံ ဝိဗာဓနံ ပစ္ဆာနုတာပေါ။ ယထာပဝတ္တဿ ကတာကတာကာရဝိသိဋ္ဌဿ ဒုစ္စရိတသုစရိတဿ အနုသောစနဝသေန ဝိရူပံ ပဋိသရဏံ ဝိပ္ပဋိသာရော။ ပရာယတ္တတာဟေတုတာယ ဒါသဗျမိဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ ဒါသဗျေ သတိ ဒါသော ပရာယတ္တော ဟောတိ၊ ဧဝံ ကုက္ကုစ္စေ သတိ တံသမင်္ဂီ။ န ဟိ သော အတ္တနော ဓမ္မတာယ ကုသလေ ပဝတ္တိတုံ သက္ကောတိ။ အထ ဝါ ကတာကတာကုသလကုသလာနုသောစနေ အာယတ္တတာယ တဒုဘယဝသေန ကုက္ကုစ္စေန တံသမင်္ဂီ ဟောတီတိ တံ ဒါသဗျံ ဝိယ ဟောတီတိ။

အနိယတေသု ဣဿာဒီသု ထိနမိဒ္ဓသမ္ဘဝေါဝ စာတိ စ-သဒ္ဒံ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

၄၉၀။ ပဝတ္တိဋ္ဌိတိမတ္တောတိ ခဏဋ္ဌိတိမတ္တော။ ‘‘နိဝါတေ ဒီပစ္စီနံ ဌိတိ ဝိယာ’’တိ ဟိ ဧဝံ ဝုတ္တစိတ္တဋ္ဌိတိ ဝိယ သန္တာနဋ္ဌိတိယာ ပစ္စယော ဘဝိတုံ အသမတ္ထော နိစ္ဆယာဘာဝေန အသဏ္ဌဟနတော စေတသော ပဝတ္တိပစ္စယမတ္တတာယ ပဝတ္တိဋ္ဌိတိမတ္တော။ တေနာဟ ‘‘ဒုဗ္ဗလော သမာဓီ’’တိ။ ဝိဂတာ စိကိစ္ဆာတိ စိကိစ္ဆိတုံ ဒုက္ကရတာယ ဝုတ္တံ၊ န သဗ္ဗထာ ဝိစိကိစ္ဆာယ စိကိစ္ဆာဘာဝတောတိ တဒတ္ထမတ္တံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဧဝံ နု ခေါ၊ နနု ခေါ’’တိအာဒိနာ သံသပ္ပနဝသေန သေတီတိ သံသယော။ ကမ္ပနရသာတိ နာနာရမ္မဏေ စိတ္တဿ ကမ္ပနကိစ္စာ။ ဥဒ္ဓစ္စဉှိ အတ္တနာ ဂဟိတာကာရေ ဧဝ ဌတွာ ဘမတီတိ ဧကာရမ္မဏသ္မိံယေဝ ဝိပ္ဖန္ဒနဝသေန ပဝတ္တတိ။ ဝိစိကိစ္ဆာ ပန ယဒိပိ ရူပါဒီသု ဧကသ္မိံယေဝ အာရမ္မဏေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တထာပိ ‘‘ဧဝံ နု ခေါ၊ နနု ခေါ၊ ဣဒံ နု ခေါ၊ အညံ နု ခေါ’’တိ အညံ ဂဟေတဗ္ဗာကာရံ အပေက္ခတီတိ နာနာရမ္မဏေ ကမ္ပနံ ဟောတီတိ။ အနိစ္ဆယံ ဒွေဠှကံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတီတိ အနိစ္ဆယပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ အနေကံသဿ အာရမ္မဏေ နာနာသဘာဝဿ ဂဟဏာကာရေန ပစ္စုပတိဋ္ဌတီတိ အနေကံသဂါဟပစ္စုပဋ္ဌာနာ။

၄၉၁။ သတ္တာရမ္မဏတ္တာတိ သတ္တပညတ္တိအာရမ္မဏတ္တာ။ နနု စ ပညတ္တိအာရမ္မဏာပိ ဝိပါကာ ဟောန္တီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဧကန္တပရိတ္တာရမ္မဏာ ဟိ ကာမာဝစရဝိပါကာ’’တိ။ ဝိရတိယောပိ ဝိပါကေသု န သန္တီတိ ဧတ္ထာပိ နနု ကေသုစိ ဝိပါကေသု ဝိရတိယောပိ သန္တီတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘ပဉ္စ သိက္ခာပဒါ ကုသလာယေဝါတိ ဟိ ဝုတ္တ’’န္တိ၊ တေန လောကိယဝိပါကေသု ဝိရတိယော န သန္တီတိ ဒဿေတိ။

တေသန္တိ ရူပါဝစရာဒိဝိပါကဝိညာဏာနံ။ ဇနေတဗ္ဗဇနကသမ္ဗန္ဓေ ဟိ ဣဒံ သာမိဝစနံ။

၄၉၂။ တေတိ တေ အဟေတုကကိရိယသင်္ခါရာ။ တတ္ထ ကုသလဝိပါကမနောဓာတုသမ္ပယုတ္တေဟိ သမာနာ အဟေတုကကိရိယမနောဓာတုသမ္ပယုတ္တာ၊ သောမနဿသဟဂတသန္တီရဏသမ္ပယုတ္တေဟိ သမာနာ ဟသိတုပ္ပာဒသမ္ပယုတ္တာ၊ ဥပေက္ခာသဟဂတသန္တီရဏသမ္ပယုတ္တေဟိ သမာနာ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနသမ္ပယုတ္တာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တေန ‘‘ကုသလ…ပေ… သမာနာ’’တိ ဝတွာ တတော လဗ္ဘမာနံ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘မနောဝိညာဏဓာတုဒွယေ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝီရိယသဗ္ဘာဝတော ဗလပ္ပတ္တော သမာဓိ ဟောတိ ‘‘ဝီရိယန္တံ ဗလ’’န္တိ ကတွာ။

သမုစ္ဆေဒဝိရတီဟိ ဧဝ အရဟန္တာနံ ဝိရမနကိစ္စဿ နိဋ္ဌိတတ္တာ ကိရိယစိတ္တေသု ဝိရတိယော န သန္တီတိ အာဟ ‘‘ဌပေတွာ ဝိရတိယော’’တိ။ ကာမာဝစရသဟေတုကကိရိယသင်္ခါရာနံ ကာမာဝစရကုသလေဟိ ဝိရတိကတော ဝိသေသော အတ္ထိ၊ မဟဂ္ဂတေသု ပန တာဒိသောပိ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗာကာရေနပီ’’တိ၊ ဓမ္မတော၊ အာရမ္မဏတော၊ ပဝတ္တိအာကာရတောတိ သဗ္ဗပကာရေနပီတိ အတ္ထော။

ဣတိ သင်္ခါရက္ခန္ဓေ ဝိတ္ထာရကထာမုခဝဏ္ဏနာ။

အတီတာဒိဝိဘာဂကထာဝဏ္ဏနာ

အဘိဓမ္မန္တောဂဓမ္ပိ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ သုတ္တန္တနယော ဧဝ၊ ဧကန္တအဘိဓမ္မနယော ပန အဘိဓမ္မဘာဇနီယန္တိ အာဟ ‘‘အဘိဓမ္မေ ပဒဘာဇနီယနယေနာ’’တိ။

၄၉၃။ ဘဂဝတာ ပန ဧဝံ ခန္ဓာ ဝိတ္ထာရိတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တသ္မာ ဣမာယပိ ပါဠိယာ ဝသေန ခန္ဓာနံ သံဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယံ ကိဉ္စီတိ ဧတ္ထ ယန္တိ သာမညေန အနိယမဒဿနံ။ ကိဉ္စီတိ ပကာရဘေဒံ အာမသိတွာ အနိယမဒဿနံ။ ဥဘယေနာပိ အတီတံ ဝါ…ပေ… သန္တိကေ ဝါ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ယာဒိသံ ဝါ တာဒိသံ ဝါ နပုံသကနိဒ္ဒေသာရဟံ သဗ္ဗံ ဗျာပေတွာ ဂဏှာတီတိ အာဟ ‘‘အနဝသေသပရိယာဒါန’’န္တိ။ ဧဝံ ပန အညေသုပိ နပုံသကနိဒ္ဒေသာရဟေသု ပသင်္ဂံ ဒိသွာ တတ္ထ အဓိပ္ပေတတ္ထံ အတိစ္စ ပဝတ္တနတော အတိပ္ပသင်္ဂဿ နိယမနတ္ထံ ရူပန္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ရူပန္တိ အတိပ္ပသင်္ဂနိယမန’’န္တိ အာဟ။ ယံ ကိဉ္စီတိ စ ယံ-သဒ္ဒံ ဧကံ ပဒံ၊ သနိပါတံ ကိံ-သဒ္ဒဉ္စ ဧကံ ပဒန္တိ ဂဟေတွာ အနိယမေကတ္ထဒီပနတော ‘‘ပဒဒွယေနာပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဿာတိ ရူပဿ။ အတီတာဒိနာ ဝိဘာဂံ အာရဘတိ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နန္တိအာဒိနာ။

၄၉၄။ အဒ္ဓါသန္တတိသမယခဏဝသေနာတိ ဧတ္ထ စုတိပဋိသန္ဓိပရိစ္ဆိန္နေ ကာလေ အဒ္ဓါ-သဒ္ဒေါ ဝတ္တတီတိ ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟမတီတမဒ္ဓါန’’န္တိအာဒိသုတ္တဝသေန (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀) ဝိညာယတိ။ တထာ ဟိ ဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တေပိ ‘‘အတီတံ နာနွာဂမေယျာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၃။၂၇၂၊ ၂၇၅၊ ၂၇၆၊ ၂၇၇) အဒ္ဓါဝသေနေဝ အတီတာဒိဘာဝေါ ဝုတ္တော။ ‘‘တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဒ္ဓါ၊ ကတမေ တယော? အတီတော အဒ္ဓါ အနာဂတော အဒ္ဓါ ပစ္စုပ္ပန္နော အဒ္ဓါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၅၊ ဣတိဝု။ ၆၃) ပန ပရမတ္ထတော ပရိစ္ဆိဇ္ဇမာနော အဒ္ဓါ နိရုတ္တိပထသုတ္တဝသေန ခဏပရိစ္ဆိန္နော ဝုတ္တော။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ ဇာတံ…ပေ… ပါတုဘူတံ။ အတ္ထီတိ တဿ သင်္ခါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၆၂) ဝိဇ္ဇမာနဿ ပစ္စုပ္ပန္နတာ၊ တတော ပုဗ္ဗေ၊ ပစ္ဆာ စ အတီတာနာဂတတာ ဝုတ္တာ။ တဒညသုတ္တေသု ပန ယေဘုယျေန စုတိပဋိသန္ဓိပရိစ္ဆိန္နော အတီတာဒိကော အဒ္ဓါ ဝုတ္တောတိ သော ဧဝ ဣဓာပိ ‘‘အဒ္ဓါဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တော။

သီတံ သီတဿ သဘာဂေါ၊ တထာ ဥဏှံ ဥဏှဿ။ ယံ ပန သီတံ၊ ဥဏှံ ဝါ သရီရေ သန္နိပတိတံ သန္တာနဝသေန ပဝတ္တမာနံ အနူနံ အနဓိကံ ဧကာကာရံ၊ တံ ဧကော ဥတူတိ ဝုစ္စတီတိ သဘာဂဥတုနော အနေကတ္တာ ဧက-ဂ္ဂဟဏံ ကတံ၊ ဧဝံ အာဟာရေပိ။ ဧကဝီထိဧကဇဝနသမုဋ္ဌာနန္တိ ပဉ္စဆဋ္ဌဒွါရဝသေန ဝုတ္တံ။ သန္တတိသမယကထာ ဝိပဿကာနံ ဥပကာရတ္ထာယ အဋ္ဌကထာသု ကထိတာ။ ဇနကော ဟေတု၊ ဥပထမ္ဘကော ပစ္စယော၊ တေသံ ဥပ္ပာဒနံ၊ ဥပတ္ထမ္ဘနဉ္စ ကိစ္စံ။ ယထာ ဗီဇဿ အင်္ကုရုပ္ပာဒနံ၊ ပထဝီအာဒီနဉ္စ တဒုပတ္ထမ္ဘနံ၊ ကမ္မဿ ကဋတ္တာရူပဝိပါကုပ္ပာဒနံ၊ အာဟာရာဒီနံ တဒုပတ္ထမ္ဘနံ၊ ဧဝံ ဧကေကဿ ကလာပဿ၊ စိတ္တုပ္ပာဒဿ စ ဇနကာနံ ကမ္မာနန္တရာဒိပစ္စယဘူတာနံ၊ ဥပတ္ထမ္ဘကာနဉ္စ သဟဇာတပုရေဇာတပစ္ဆာဇာတာနံ ကိစ္စံ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဥတုအာဒီနံ သဘာဂဝိသဘာဂတာသမ္ဘဝတော တံသမုဋ္ဌာနာနံ ရူပါနံ သန္တတိဝသေန အတီတာဒိဝိဘာဂေါ ဝုတ္တော၊ ကမ္မဿ ပန ဧကဘဝနိဗ္ဗတ္တကဿ သဘာဂဝိသဘာဂတာ နတ္ထီတိ တံသမုဋ္ဌာနာနံ ရူပါနံ သန္တတိဝသေန အတီတာဒိဝိဘာဂံ အဝတွာ ဥပတ္ထမ္ဘကဝသေနေဝ ဝုတ္တော။ ယဒါ ပန လိင်္ဂပရိဝတ္တနံ ဟောတိ၊ တဒါ ဗလဝတာ အကုသလေန ပုရိသလိင်္ဂံ အန္တရဓာယတိ၊ ဒုဗ္ဗလေန ကုသလေန ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပါတုဘဝတိ။ ဒုဗ္ဗလေန စ အကုသလေန ဣတ္ထိလိင်္ဂံ အန္တရဓာယတိ၊ ဗလဝတာ ကုသလေန ပုရိသလိင်္ဂံ ပါတုဘဝတီတိ ကမ္မသမုဋ္ဌာနရူပါနမ္ပိ အတ္ထေဝ ဝိသဘာဂတာတိ တေသမ္ပိ သန္တတိဝသေန အတီတာဒိဝိဘာဂေါ သမ္ဘဝတိ၊ သော ပန န သဗ္ဗကာလိကောတိ န ဂဟိတော။

တံတံသမယန္တိ ဧကမုဟုတ္တာဒိကော သော သော သမယော ဧတဿာတိ တံတံသမယံ၊ ရူပံ၊ တံတံသမယဝန္တန္တိ အတ္ထော။

တတောပုဗ္ဗေတိ တတော ခဏတ္တယဿ ပရိယာပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ။ အနုပ္ပန္နတ္တာ အနာဂတံ။ ပစ္ဆာတိ တတော ပစ္ဆာ။ ခဏတ္တယံ အတိက္ကန္တတ္တာ အတီတံ။ ယဿ ဟေတုကိစ္စံ၊ ပစ္စယကိစ္စဉ္စ နိဋ္ဌိတတ္တာ အတိက္ကန္တံ၊ တံ အတီတံ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ဟေတုကိစ္စံ၊ ဥပ္ပန္နဖလတ္တာ နိဋ္ဌိတဉ္စာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တီသုပိ ခဏေသု ပစ္စယကိစ္စံ။ ပထဝီအာဒီနံ သန္ဓာရဏာဒိကံ၊ ဖဿာဒီနံ ဖုသနာဒိကဉ္စ အတ္တနော ကိစ္စံ သကိစ္စံ၊ သကိစ္စဿ ကရဏက္ခဏော သကိစ္စက္ခဏော၊ သဟ ဝါ ကိစ္စေန သကိစ္စံ၊ ယသ္မိံ ခဏေ သကိစ္စံ ရူပံ ဝါ အရူပံ ဝါ ဟောတိ၊ သော သကိစ္စက္ခဏော၊ တသ္မိံ ခဏေ ပစ္စုပ္ပန္နံ။ ဧတ္ထ စ ခဏာဒိကထာယံ ‘‘တတော ပုဗ္ဗေ အနာဂတံ၊ ပစ္ဆာ အတီတ’’န္တိ ဝစနံ အဒ္ဓါဒီသု ဝိယ ဘေဒါဘာဝတော နိပ္ပရိယာယံ။ အဒ္ဓါဒိဝသေန ဟိ အညေဝ ဓမ္မာ အတီတာ အညေ အနာဂတာ အညေ ပစ္စုပ္ပန္နာ လဗ္ဘန္တိ၊ ခဏာဒိဝသေန ပန နတ္ထိ ဓမ္မတော ဘေဒေါ၊ ကာလတော ဧဝ ဘေဒေါ။ ဥပ္ပာဒတော ပုဗ္ဗေ အနာဂတော ၊ ခဏတ္တယေ ဝတ္တမာနော၊ တတော ပရံ အတီတောတိ နိပ္ပရိယာယာ၊ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နာဒိ ဝိယ ကေနစိ ပရိယာယေန အတီတမနာဂတန္တိ စ ဝတ္တဗ္ဗတာဘာဝတော။

၄၉၅။ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဘေဒံ သန္ဓာယ ‘‘ဝုတ္တနယော ဧဝါ’’တိ ဝတွာ တေန အပရိတုဿမာနေန ယဒိပိ တတ္ထ အဇ္ဈတ္တမေဝ အဇ္ဈတ္တိကန္တိ သဒ္ဒတ္ထော လဗ္ဘတိ၊ တထာပိ အတ္ထေဝ အဇ္ဈတ္တအဇ္ဈတ္တိကသဒ္ဒါနံ၊ ဗဟိဒ္ဓါဗာဟိရသဒ္ဒါနဉ္စ အညမညံ အတ္ထဘေဒေါ။ တထာ ဟိ အဇ္ဈတ္တိကသဒ္ဒေါ သပရသန္တာနိကေသု စက္ခာဒီသု ရူပါဒီသု ဗာဟိရသဒ္ဒေါ ဝိယ ပဝတ္တတိ၊ အဇ္ဈတ္တသဒ္ဒေါ ပန တဿ တဿ သတ္တဿ သသန္တာနိကေသွေဝ စက္ခုရူပါဒီသု တတော အညေသု ဗဟိဒ္ဓါသဒ္ဒေါ ဝိယ ပဝတ္တတိ။ တသ္မာ တမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တန္တနယေ။ နိယကဇ္ဈတ္တမ္ပိ န ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တအဇ္ဈတ္တိကမေဝ၊ ပရပုဂ္ဂလိကမ္ပိ န ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဗာဟိရမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

၄၉၆။ ဟီနပဏီတဘေဒေါ ပရိယာယတော၊ နိပ္ပရိယာယတော စ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ တဒေဝ သုဒဿီနံ ရူပံ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ အာရမ္မဏဘူတေ။ ယံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အကုသလဝိပါကဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ ဟီနံ အနိဋ္ဌဘာဝတော။ ယံ ကုသလဝိပါကံ၊ တံ ပဏီတံ ဣဋ္ဌဘာဝတော။ ယထာ ဟိ အကုသလဝိပါကော သယံ အနိဋ္ဌော အနိဋ္ဌေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န ဣဋ္ဌေ၊ ဧဝံ ကုသလဝိပါကောပိ သယံ ဣဋ္ဌော ဣဋ္ဌေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န အနိဋ္ဌေ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ –

‘‘အကုသလကမ္မဇဝသေန အနိဋ္ဌာ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ ဝိဘတ္တာ၊ ကုသလကမ္မဇံ ပန အနိဋ္ဌံ နာမ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗံ ဣဋ္ဌမေဝ။ ကုသလကမ္မဇဝသေန ဣဋ္ဌာ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ ဝိဘတ္တာ။ ကုသလကမ္မဇဉှိ အနိဋ္ဌံ နာမ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗံ ဣဋ္ဌမေဝါ’’တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၆) စ။

တတ္ထ မနာပါနိပိ ကာနိစိ ဟတ္ထိရူပါဒီနိ အကုသလကမ္မနိဗ္ဗတ္တာနိ သန္တိ၊ န ပန တာနိ တေသံယေဝ ဟတ္ထိအာဒီနံ သုခဿ ဟေတုဘာဝံ ဂစ္ဆန္တိ။ တဿ တဿေဝ ဟိ သတ္တဿ အတ္တနာ ကတေန ကုသလေန နိဗ္ဗတ္တံ သုခဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ အကုသလေန နိဗ္ဗတ္တံ ဒုက္ခဿ။ တသ္မာ ကမ္မဇာနံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌတာ ကမ္မကာရကသတ္တဿ ဝသေန ယောဇနာရဟာ သိယာ။ တတ္ထ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ကုသလကမ္မဇံ အနိဋ္ဌံ နာမ နတ္ထီ’’တိ၊ န စ ဝုတ္တံ ‘‘အကုသလကမ္မဇံ ဣဋ္ဌံ နာမ နတ္ထီ’’တိ၊ တေန အကုသလကမ္မဇမ္ပိ သောဘနံ ပရသတ္တာနံ ဣဋ္ဌံ အတ္ထီတိ အနုညာတံ ဘဝိဿတိ၊ ကုသလကမ္မဇံ ပန သဗ္ဗေသံ ဣဋ္ဌမေဝါတိ။

တိရစ္ဆာနဂတာနံ ပန ကေသဉ္စိ မနုဿရူပံ အမနာပံ၊ ယတော တေ ဒိသွာဝ ပလာယန္တိ၊ မနုဿာ စ ဒေဝတာရူပံ ပဿိတွာ ဘာယန္တိ၊ တေသမ္ပိ ဝိပါကဝိညာဏံ တံ ရူပံ အာရဗ္ဘ ကုသလဝိပါကမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာဒိသဿ ပန ပုညဿ အဘာဝါ န တေသံ တတ္ထ အဘိရတိ ဟောတိ။ ကုသလကမ္မဇဿ ပန အနိဋ္ဌဿ အဘာဝေါ ဝိယ အကုသလကမ္မဇဿ စ ဣဋ္ဌဿ အဘာဝေါ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဟတ္ထိအာဒီနမ္ပိ ဟိ အကုသလကမ္မဇံ မနုဿာနံ အကုသလဝိပါကဿေဝ အာရမ္မဏံ၊ ကုသလကမ္မဇံ ပန ပဝတ္တေ သမုဋ္ဌိတံ ကုသလဝိပါကဿ။ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေန ပန ဝေါမိဿကတ္တာ အပ္ပကံ အကုသလကမ္မဇံ ဗဟုလံ အကုသလဝိပါကုပ္ပတ္တိယာ ကာရဏံ န ဘဝိဿတီတိ သက္ကာ ဝိညာတုံ၊ ဝိပါကံ ပန န သက္ကာ ဝဉ္စေတုန္တိ ဝိပါကဝသေန ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာရမ္မဏဝဝတ္ထာနံ သုဋ္ဌု ယုဇ္ဇတိ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘အနိဋ္ဌာ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ’’တိ၊ တံ ရူပါဒိဘာဝသာမညတော ကာမဂုဏသဒိသတာယ တံသဒိသေသု တဗ္ဗောဟာရေန ဝုတ္တံ။ ဣဋ္ဌာနေဝ ဟိ ရူပါဒီနိ ‘‘ကာမဂုဏာ’’တိ ပါဠိယံ (မ။ နိ။ ၁။၁၆၄-၁၆၅၊ ၁၇၇-၁၇၈၊ ၂၈၇၊ ၂။၁၅၅၊ ၂၈၀၊ ၃။၅၇၊ ၁၉၀၊ သံ။ နိ။ ၅။၃၀) ဝုတ္တာနိ။ ကာမဂုဏဝိသဘာဂါ ဝါ ရူပါဒယော ‘‘ကာမဂုဏာ’’တိ ဝုတ္တာ အသိဝေ သိဝေါတိ ဝေါဟာရော ဝိယ၊ သဗ္ဗာနိ ဝါ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာနိ ရူပါဒီနိ တဏှာဝတ္ထုဘာဝတော ကာမဂုဏာ ဧဝ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ရူပါ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပ’’န္တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၀၊ မ။ နိ။ ၁။၁၃၃)။ အတိသယေန ပန ကမနီယတ္တာ သုတ္တေသု ကာမဂုဏာတိ ဣဋ္ဌရူပါဒီနိ ဝုတ္တာနိ။

ဝုတ္တနယမေဝါတိ အဘိဒေသေန လက္ခဏတော ဒူရသန္တိကံ ဒဿိတန္တိ အာဟ ‘‘ဩကာသတောပေတ္ထ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဒူရသန္တိကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။ တတ္ထ ကိတ္တကတော ပဋ္ဌာယ ရူပံ ဩကာသဝသေန သန္တိကေ နာမ၊ ကိတ္တကတော ပန ပဋ္ဌာယ ဒူရေ နာမ? ပကတိကထာယ ကထေန္တာနံ ဒွါဒသ ဟတ္ထာ သဝနူပစာရော နာမ၊ တဿ ဩရတော သန္တိကေ၊ ပရတော ဒူရေ။ တတ္ထ သုခုမရူပံ ဒူရေ ဟောန္တံ လက္ခဏတောပိ ဩကာသတောပိ ဒူရေ ဟောတိ၊ သန္တိကေ ဟောန္တံ ပန ဩကာသတောဝ သန္တိကေ ဟောတိ၊ န လက္ခဏတော။ ဩဠာရိကရူပံ သန္တိကေ ဟောန္တံ လက္ခဏတောပိ ဩကာသတောပိ သန္တိကေ ဟောတိ၊ ဒူရေ ဟောန္တံ ဩကာသတောဝ ဟောတိ၊ န လက္ခဏတော။ ‘‘ဥပါဒါယုပါဒါယာ’’တိ ပန ဝုတ္တတ္တာ အတ္တနော ရူပံ သန္တိကေ နာမ၊ အန္တောကုစ္ဆိဂတဿာပိ ပရဿ ဒူရေ။ အန္တောကုစ္ဆိဂတဿ သန္တိကေ၊ ဗဟိ ဌိတဿ ဒူရေတိ ဧဝံ အန္တောဂဗ္ဘပမုခပရိဝေဏသင်္ဃာရာမသီမာဂါမခေတ္တဇနပဒရဇ္ဇသမုဒ္ဒစက္ကဝါဠေသု တဒန္တောဂတဗဟိဂတာနံ ဝသေန ဒူရသန္တိကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၉၇။ တဒေကဇ္ဈန္တိ တံ ဧကဇ္ဈံ ဧကတော။ အဘိသံယူဟိတွာတိ သံဟရိတွာ၊ သမူဟံ ဝါ ကတွာ။ အဘိသင်္ခိပိတွာတိ သင်္ခိပိတွာ သင်္ခေပံ ကတွာ။ ‘‘သဗ္ဗမ္ပိ ရူပံ…ပေ… ဒဿိတံ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ရူပခန္ဓသဒ္ဒါနံ သမာနာဓိကရဏသမာသဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘န ဟိ ရူပတော အညော ရူပက္ခန္ဓော နာမ အတ္ထီ’’တိ။

၄၉၈။ ရာသိဘာဝူပဂမနေန ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒယောတိ ဒဿိတာ ဟောန္တီတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

သန္တတိဝသေန၊ ခဏာဒိဝသေန စာတိ ဧတ္ထ အဒ္ဓါသမယဝသေန အတီတာဒိဝိဘာဂဿ အဝစနံ သုခါဒိဝသေန ဘိန္နာယ အတီတာဒိဘာဝဝစနတော။ န ဟိ သုခါ ဧဝ အဒ္ဓါဝသေန၊ သမယဝသေန စ အတီတာဒိကာ ဟောတိ၊ တထာ ဒုက္ခာ ဧဝ၊ အဒုက္ခမသုခါ ဧဝ စ ကာယိကစေတသိကာဒိဘာဝေန ဘိန္နာ၊ တေန ဝေဒနာသမုဒါယော အဒ္ဓါသမယဝသေန အတီတာဒိဘာဝေန ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ သမုဒါယဿ တေဟိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗတ္တာ၊ ဝေဒနေကဒေသာ ပန ဂယှမာနာ သန္တတိခဏေဟိ ပရိစ္ဆေဒံ အရဟန္တိ တထာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟေတဗ္ဗတော။ ဧကသန္တတိယံ ပန သုခါဒီသု အနေကဘေဒဘိန္နေသု ယော ဘေဒေါ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗဘာဝေန ဂဟိတော၊ တဿ ဧကပ္ပကာရဿ ပါကဋဿ ပရိစ္ဆေဒိကာ တံသဟိတဒွါရာလမ္ဗနပ္ပဝတ္တာ၊ အဝိစ္ဆေဒေန တဒုပ္ပာဒကေကဝိဓဝိသယသမာယောဂပ္ပဝတ္တာ စ သန္တတိ ဘဝိတုံ အရဟတီတိ တဿာ ဘေဒန္တရံ အနာမသိတွာ ပရိစ္ဆေဒကဘာဝေန ဂဟဏံ ကတံ၊ လဟုပရိဝတ္တိနော ဝါ အရူပဓမ္မာ ပရိဝတ္တနေနေဝ ပရိစ္ဆေဒေန ပရိစ္ဆိန္ဒနံ အရဟန္တီတိ သန္တတိခဏဝသေနေဝ ပရိစ္ဆေဒေါ ဝုတ္တော။ ဧကဝိဓဝိသယသမာယောဂပ္ပဝတ္တာ ဒိဝသမ္ပိ ဗုဒ္ဓရူပံ ပဿန္တဿ၊ ဓမ္မံ သုဏန္တဿ ပဝတ္တသဒ္ဓါဒိသဟိတဝေဒနာ ပစ္စုပ္ပန္နာ။ ‘‘ပုဗ္ဗန္တာပရန္တမဇ္ဈတ္တဂတာ’’တိ ဧတေန ဟေတုပစ္စယကိစ္စဝသေန ဝုတ္တနယံ ဒဿေတိ။

၄၉၉။ သဗျာပါရသဥဿာဟသဝိပါကတာ ကုသလာဒီဟိ တီဟိပိ သာဓာရဏာတိ အသာဓာရဏမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘သာဝဇ္ဇကိရိယဟေတုတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သာဝဇ္ဇကိရိယဟေတုတောတိ ပါဏာတိပါတာဒိဂါရယှကိရိယာနိမိတ္တတော။ ကိလေသသန္တာပဘာဝတောတိ ကိလေသပရိဠာဟေန သဒရထဘာဝတော ။ ဝူပသန္တသဘာဝါယ ကုသလာယ ဝေဒနာယ ဩဠာရိကာ။ သဗျာပါရတောတိ သဤဟတော။ တေန ယထာ ပဝတ္တမာနာယဿာ ဝိပါကေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တထာ ပဝတ္တိံ ဝဒန္တော ဝိပါကုပ္ပာဒနယောဂျတမာဟ။ သဥဿာဟတောတိ သသတ္တိတော၊ တေန ဝိပါကုပ္ပာဒနသမတ္ထတံ။ သဝိပါကတောတိ ဝိပါကသဗ္ဘာဝတော၊ တေန ပစ္စယန္တရသမဝါယေနဿာ ဝိပါကနိဗ္ဗတ္တနံ။ တီဟိပိ ပဒေဟိ ဝိပါကဓမ္မတံယေဝ ဒဿေတိ။ ကာယကမ္မာဒိဗျာပါရသဗ္ဘာဝတော ဝါ သဗျာပါရတော၊ ဇဝနုဿာဟဝသေန သဥဿာဟတော၊ ဝိပါကုပ္ပာဒနသမတ္ထတာဝသေန သဝိပါကတောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိပါကံ အနုပ္ပာဒေန္တီပိ ကိရိယာ ကုသလာ ဝိယ သဗျာပါရာ၊ သဥဿာဟာ ဧဝ စ ဟောတီတိ တဒုဘယံ အနာမသိတွာ ကိရိယာဗျာကတဝါရေ ‘‘သဝိပါကတော’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ သဗျာဗဇ္ဈတောတိ ကိလေသဒုက္ခေန သဒုက္ခတော။ ဝုတ္တဝိပရိယာယတောတိ အနဝဇ္ဇကိရိယဟေတုတော၊ ကိလေသသန္တာပါဘာဝတော၊ အဗျာဗဇ္ဈတော စ ဝူပသန္တဝုတ္တီတိ ဧဝံ အကုသလာယ ဝုတ္တဝိပလ္လာသတော။ ယထာယောဂန္တိ ယောဂါနုရူပံ။ တီသု ကာရဏေသု ယံ ယံ ယဿာ ယဿာ ယုဇ္ဇတိ၊ တဒနုရူပန္တိ အတ္ထော။ ကုသလာကုသလဝေဒနာဟိ ဝိပါကဗျာကတာယ တီဟိပိ ကာရဏေဟိ ဩဠာရိကာ။ ကိရိယာဗျာကတာယ သဝိပါကတော သဝိပါကတာဝိသိဋ္ဌသဗျာပါရသဥဿာဟတော ဝါတိ။ ဝုတ္တပရိယာယေနာတိ ဝိပါကဗျာကတာ အဗျာပါရတော ၊ အနုဿာဟတော၊ အဝိပါကတော စ တာဟိ ကုသလာကုသလဝေဒနာဟိ သုခုမာ။ ကိရိယာဗျာကတာ အဝိပါကတော၊ အဝိပါကတာဝိသိဋ္ဌသဗျာပါရသဥဿာဟတော ဝါတိ ဧဝံ ကုသလာကုသလာယ ဝုတ္တဝိပလ္လာသေန။ ကမ္မဝေဂက္ခိတ္တာ ဟိ ကမ္မပဋိဗိမ္ဗဘူတာ စ ကာယကမ္မာဒိဗျာပါရဝိရဟတော နိရုဿာဟာ ဝိပါကာ။ သဥဿာဟာ စ ကိရိယာ အဝိပါကဓမ္မာ။ သဝိပါကဓမ္မာ ဟိ သဂဗ္ဘာ ဝိယ ဩဠာရိကာတိ။

၅၀၀။ နိရဿာဒတောတိ အဿာဒါဘာဝတော သုခပဋိက္ခေပတော။ သဝိပ္ဖာရတောတိ သပရိပ္ဖန္ဒတော၊ အနုပသန္တတောတိ အတ္ထော။ အဘိဘဝနတောတိ အဇ္ဈောတ္ထရဏတော။ သုခါယ မဇ္ဈတ္တတာ နတ္ထိ၊ ဥပေက္ခာယ သာတတာ။ သန္တတာဒယော ပန သဗ္ဗတ္ထ သုခုပေက္ခာသု လဗ္ဘန္တီတိ ‘‘ယထာယောဂ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပါကဋတောတိ သုခိတော ဒုက္ခိတောတိ ဒိသွာပိ ဇာနိတဗ္ဗတ္တာ ဝိဘူတဘာဝတော။ သာ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ။

၅၀၁။ အသမာပန္နသမာပန္န-ဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ ဘူမိဝသေနာပိ ဝေဒနာနံ ဩဠာရိကသုခုမတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတရာ သမာပန္နဿ ဝေဒနာ။

ဩဃနိယတောတိ ဩဃေဟိ အာရမ္မဏံ ကတွာ အတိက္ကမိတဗ္ဗတော။ တထာ ယောဂနိယတော၊ ဂန္ထနိယတော စာတိ ဧတ္ထာပိ ဂန္ထောဝ ဂန္ထနံ၊ တဿ ဟိတံ အာရမ္မဏဘာဝေန သမ္ဗန္ဓနတောတိ ဂန္ထနိယံ။ ဧဝံ နီဝရဏိယံ၊ ဥပါဒါနိယဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သံကိလေသေ နိယုတ္တာ၊ သံကိလေသံ ဝါ အရဟန္တီတိ သံကိလေသိကာ။ သာ အနာသဝါ။

၅၀၂။ တတ္ထာတိ ယထာဝုတ္တာယ ဩဠာရိကသုခုမတာယ။ သမ္ဘေဒေါတိ သင်္ကရော။ ‘‘ဩဠာရိကာ၊ သုခုမာ’’တိ စ ဝုတ္တာနမ္ပိ ဇာတိအာဒိဝသေန ပုန သုခုမောဠာရိကဘာဝါပတ္တိဒေါသော ယထာ န ဟောတိ၊ တထာ ပရိဟရိတဗ္ဗော။ ဇာတိဝသေန သုခုမာယ ဝေဒနာယ သဘာဝပုဂ္ဂလလောကိယဝသေန ဩဠာရိကတံ ပါဠိဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သုခါဒယောပီတိ ဧတ္ထ အကုသလာ ဝေဒနာ ဇာတိဝသေန ဩဠာရိကာ၊ သဘာဝဝသေန သုခုမာ။ ကုသလဇ္ဈာနသဟဂတာ သုခါ ဝေဒနာ ဇာတိဝသေန ဩဠာရိကာ၊ သမာပန္နဿ ဝေဒနာတိ ကတွာ ပုဂ္ဂလဝသေန သုခုမာတိ ဧဝမာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ‘‘န ပရာမသိတဗ္ဗော’’တိ ဧတေန ဇာတိအာဒယော စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသာ အညမညံ အဝေါမိဿကာ ဧဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သမ္ဘေဒဿ ပရိဟာရော၊ န အညထာတိ ဒဿေတိ။ ယထာ အဗျာကတမုခေန၊ ဧဝံ ကုသလာကုသလမုခေနပိ၊ ယထာ စ ဇာတိမုခေန၊ ဧဝံ သဘာဝါဒိမုခေနပိ ဒဿေတဗ္ဗန္တိ ဣမမတ္ထံ ‘‘ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထာ’’တိ အတိဒိသတိ။

ဣဒါနိ ဇာတိအာဒိကောဋ္ဌာသေသုပိ မိထော အကုသလာဒီနံ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဩဠာရိကသုခုမတံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ‘‘နိဿယဒဟနတော’’တိ ဣမိနာ ဒေါသသဟဂတာယ ပါကဋံ ကုရူရပ္ပဝတ္တိံ ဒဿေတိ။ နိယတာတိ မိစ္ဆတ္တနိယာမေန နိယတာ၊ အာနန္တရိယဘာဝပ္ပတ္တာ ကပ္ပတိဋ္ဌနကဝိပါကတာယ ကပ္ပဋ္ဌိတိကာ ဒေဝဒတ္တာဒီနံ ဝိယ။ အသင်္ခါရိကာ သဘာဝတိခိဏတာယ ဩဠာရိကာ။ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာ မဟာသာဝဇ္ဇတာယ ဩဠာရိကာ။ သာပိ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာ နိယတာ ဩဠာရိကာ၊ တတော ကပ္ပဋ္ဌိတိကာ၊ တတော အသင်္ခါရိကာတိ တိဝိဓာပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ဧကဇ္ဈံ ဝုတ္တာ ဝိသုံ ဝိသုံယေဝ ယောဇေတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘ဣတရာ သုခုမာ’’တိ။ အဝိသေသေနာတိ ဒေါသသဟဂတာ၊ လောဘသဟဂတာတိ အဘေဒေန။ အကုသလာ ဗဟုဝိပါကာ ဒေါသုဿန္နတာယ ဩဠာရိကာ။ တထာ ကုသလာ အပ္ပဝိပါကာ။ မန္ဒဒေါသတ္တာ အကုသလာ အပ္ပဝိပါကာ သုခုမာ။ တထာ ကုသလာ ဗဟုဝိပါကာ။

ဩဠာရိကသုခုမနိကန္တိဝတ္ထုဘာဝတော ကာမာဝစရာဒီနံ ဩဠာရိကသုခုမတာ၊ လောကုတ္တရာ ပန ဧကန္တသုခုမာဝ။ တတ္ထာပိ စ ဝိဘာဂံ ပရတော ဝက္ခတိ။ ဘာဝနာမယာပီတိ ဘာဝနာမယာယ ဘေဒနေန ဒါနသီလမယာနမ္ပိ ဘေဒနံ နယတော ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဘာဝနာယ ပဂုဏဗလဝကာလာဒီသု ကဒါစိ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေနပိ မနသိကာရော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဘာဝနာမယာပိ ဒုဟေတုကာ’’တိ။ တံတံဘူမိဝိပါကကိရိယာဝေဒနာသူတိ ဧတ္ထ ‘‘ကာမာဝစရဝိပါကာ ဩဠာရိကာ၊ ရူပါဝစရာ သုခုမာ’’တိအာဒိနာ ယာဝ အရဟတ္တဖလာ နေတဗ္ဗံ။ ‘‘ကာမာဝစရကိရိယာ ဩဠာရိကာ၊ ရူပါဝစရကိရိယာ သုခုမာ’’တိအာဒိနာ ကာမာဝစရာ စ ‘‘ဒါနာကာရပ္ပဝတ္တာ ဩဠာရိကာ၊ သီလာကာရပ္ပဝတ္တာ သုခုမာ’’တိအာဒိနာ ယာဝ နေဝသညာနာသညာယတနာ နေတဗ္ဗံ။ ယထာ စ ဇာတိကောဋ္ဌာသေ အယံ ဝိဘာဂေါ၊ ဧဝံ သဘာဝကောဋ္ဌာသာဒီသုပီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဒုက္ခာဒီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သဗ္ဗော စာယံ ဝိဘာဂေါ လက္ခဏသန္နိဿိတော ဝုတ္တောတိ ကတွာ အာဟ ‘‘ဩကာသဝသေန စာပီ’’တိအာဒိ။ သုခါပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန အဒုက္ခမသုခံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗာသု ဘူမီသု။ ယထာနုရူပန္တိ ယာ ယာ ဝေဒနာ ယတ္ထ ယတ္ထ လဗ္ဘတိ၊ တဒနုရူပံ။ ဝတ္ထုဝသေနာတိ ယံ ဝတ္ထုံ အာရဗ္ဘ ဝေဒနာ ပဝတ္တတိ၊ တဿ ဝသေနာပိ။ ဟီနဝတ္ထုကာတိ ဟီနံ ဝတ္ထုံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ကင်္ဂုဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တဿ ဝေဒနာ ဟီနဝတ္ထုကတာယ ဩဠာရိကာ။ သာလိမံသောဒနံ ဘုဉ္ဇန္တဿ ပဏီတဝတ္ထုကတာယ သုခုမာတိ။

၅၀၃။ အာဒိနာ နယေနာတိ သဗ္ဗံ ပါဠိဂတိံ အာမသတိ။ ဇာတိအာဒိဝသေန အသမာနကောဋ္ဌာသတာ ဝိသဘာဂတာ။ ဒုက္ခဝိပါကတာဒိဝသေန အသဒိသကိစ္စတာ အသံသဋ္ဌတာ၊ န အသမ္ပယောဂေါ။ ယဒိ သိယာ၊ ဒူရဝိပရိယာယေန သန္တိကံ ဟောတီတိ သံသဋ္ဌတာ သန္တိကတာ အာပဇ္ဇတိ၊ န စ ဝေဒနာယ ဝေဒနာသမ္ပယောဂေါ အတ္ထိ။ သန္တိကပဒဝဏ္ဏနာယ စ ‘‘သဘာဂတော စ သရိက္ခတော စာ’’တိ ဝက္ခတီတိ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အသဒိသသဘာဝတာ အသရိက္ခတာ။ သဗ္ဗဝါရေသူတိ ဩဠာရိကသုခုမဘေဒေ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝတ္တဗ္ဗေသု သဗ္ဗေသု ဝါရေသု။ ဇာတိအာဒိဝသေန သမာနကောဋ္ဌာသတာ သဘာဂတာ၊ ဒုက္ခဝိပါကတာဒိဝသေန ပန သဒိသသဘာဝတာ သရိက္ခတာ။ တေနာဟ ‘‘အကုသလာ ပန…ပေ… သန္တိကေ’’တိ။

ဣတိ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ အတီတာဒိဝိဘာဂေ ဝိတ္ထာရကထာမုခဝဏ္ဏနာ။

ကမာဒိဝိနိစ္ဆယကထာဝဏ္ဏနာ

၅၀၄။ ဧတန္တိ ဧဝံ အတီတာဒိဝိဘာဂေ ဝိတ္ထာရကထာမုခံ။ ဉာဏဘေဒတ္ထန္တိ နာနပ္ပကာရံ ဉာဏပ္ပဘေဒတ္ထံ။ ကမတောတိ ဒေသနာက္ကမတော၊ ယေန ကာရဏေနာယံ ဒေသနာက္ကမော ကတော၊ တတောတိ အတ္ထော။ ဝိသေသတောတိ ဘေဒတော၊ ခန္ဓုပါဒါနက္ခန္ဓဝိဘာဂတောတိ အတ္ထော။ အနူနာဓိကတောတိ ပဉ္စဘာဝတော။ ဥပမာတောတိ ဥပမာဟိ ဥပမေတဗ္ဗတော။ ဒဋ္ဌဗ္ဗတော ဒွိဓာတိ ဒွီဟိ အာကာရေဟိ ဉာဏေန ပဿိတဗ္ဗတော။ ပဿန္တဿတ္ထသိဒ္ဓိတောတိ ယထာ ပဿန္တဿ ယထာဓိပ္ပေတတ္ထနိပ္ဖတ္တိတော။ ဝိဘာဝိနာတိ ပညဝတာ။

ဥပ္ပတ္တိက္ကမောတိ ယထာပစ္စယံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇနပဋိပါဋိ။ ‘‘ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၈၊ ၉) ပဌမံ ပဟာတဗ္ဗာ ပဌမံ ဝုတ္တာ၊ ဒုတိယံ ပဟာတဗ္ဗာ ဒုတိယံ ဝုတ္တာတိ အယံ ပဟာနက္ကမော။ သီလဝိသုဒ္ဓိံ ပဋိပဇ္ဇ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗာ၊ တထာ တတော ပရာပီတိ အာဟ ‘‘သီလဝိသုဒ္ဓိ…ပေ… ပဋိပတ္တိက္ကမော’’တိ၊ အနုပုဗ္ဗပဏီတာ ဘူမိယော အနုပုဗ္ဗေန ဝဝတ္ထိတာတိ အယံ ဘူမိက္ကမော။ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိကော (ဝိဘ။ ၃၅၅) ဧကက္ခဏေပိ သတိပဋ္ဌာနာဒိသမ္ဘဝတော ဒေသနာက္ကမော စ။ ဒါနကထာဒယော အနုပုဗ္ဗုက္ကံသတော ကထိတာ၊ ဥပ္ပတ္တိအာဒိဝဝတ္ထာနာဘာဝတော ပန ဒါနာဒီနံ ဣဓ ဒေသနာက္ကမဝစနံ။ ဥပ္ပတ္တိအာဒိဝဝတ္ထာနဟေတုကတာယ ဟိ ‘‘ပဌမံ ကလလံ ဟောတီ’’တိအာဒိကာ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၅၊ ကထာ။ ၆၉၂) ဒေသနာပိ သမာနာ ဥပ္ပတ္တိအာဒိကမဘာဝေနေဝ ဝုတ္တာ။ ယထာဝုတ္တဝဝတ္ထာနာဘာဝေန ပန အနေကေသံ ဝစနာနံ သဟပဝတ္တိယာ အသမ္ဘဝတော ယေန ကေနစိ ပုဗ္ဗာပရိယေန ဒေသေတဗ္ဗတာယ တေန တေန အဓိပ္ပာယေန ဒေသနာမတ္တဿေဝ ကမော ဒေသနာက္ကမော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗာပရိယဝဝတ္ထာနေနာတိ ပဌမံ ရူပက္ခန္ဓော၊ တတော ဝေဒနာက္ခန္ဓောတိ ဧဝံ ပုဗ္ဗာပရိယဝဝတ္ထာနေန အနုပ္ပတ္တိတော။ အပ္ပဟာတဗ္ဗတောတိ ခန္ဓေသု ဧကစ္စာနံ ပဟာတဗ္ဗတာဝ နတ္ထိ၊ ကုတော ပဟာနက္ကမော။ သတိ ဟိ သဗ္ဗေသံ ပဟာတဗ္ဗတာယ ပဟာနက္ကမေန နေသံ ဒေသနာ သိယာ။ အပ္ပဋိပဇ္ဇနီယတောတိ သမ္မာပဋိပတ္တိဝသေန န ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗတော။ ‘‘စတုဘူမိပရိယာပန္နတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ဝေဒနာဒီနံ အနိယတဘူမိကတံ ဒဿေတိ။ နိယတဘူမိကာနဉှိ ဘူမိက္ကမော သမ္ဘဝေယျ။

အဘေဒေနာတိ ရူပါဒီနံ ဘေဒံ ဝိဘာဂံ အကတွာ ဧကဇ္ဈံ ပိဏ္ဍဂ္ဂဟဏေန။ အတ္တဂါဟပတိတန္တိ အတ္တဂါဟသင်္ခါတေ ဒိဋ္ဌောဃေ နိပတိတံ။ သမူဟဃနဝိနိဗ္ဘောဂဒဿနေနာတိ ရူပတော အရူပံ ဝိဝေစေန္တော ရူပါရူပသမူဟေ ဃနဝိနိဗ္ဘုဇ္ဇနဒဿနေန။ စက္ခုအာဒီနမ္ပိ ဝိသယဘူတန္တိ ဧကဒေသေန သမုဒါယဘူတံ ရူပက္ခန္ဓံ ဝဒတိ။ ယာ ဧတ္ထ ဣဋ္ဌံ၊ အနိဋ္ဌဉ္စ ရူပံ သံဝေဒေတိ၊ အယံ ဝေဒနာက္ခန္ဓောတိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌရူပသံဝေဒနိကံ ဝေဒနံ ဒေသေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တအနိဋ္ဌမဇ္ဈတ္တာနမ္ပိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌသဘာဝတ္တာ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝန္တိ ယထာဝုတ္တနယေန။ သညာယ ဂဟိတာကာရေ ဝိသယေ အဘိသင်္ခါရပ္ပဝတ္တီတိ အာဟ ‘‘သညာဝသေန အဘိသင်္ခါရကေ’’တိ။ ယထာ ဝိညာဏဿ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ နိဿယဘာဝေါ ပါကဋော၊ န တထာ ဝေဒနာဒီနန္တိ အာဟ ‘‘ဝေဒနာဒီနံ နိဿယ’’န္တိ။ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ (ဓ။ ပ။ ၁-၂)၊ စိတ္တာနုပရိဝတ္တိနော ဓမ္မာ (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၆၂)၊ ဆဒွါရာဓိပတိ ရာဇာ’’တိ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၈၁ ဧရကပတ္ထနာဂရာဇဝတ္ထု) ဝစနတော ဝိညာဏံ အဓိပတိ။

၅၀၅။ ရူပက္ခန္ဓေ ‘‘သာသဝံ ဥပါဒါနိယ’’န္တိ ဝစနံ အနာသဝါနံ ဓမ္မာနံ သဗ္ဘာဝတော ရူပက္ခန္ဓဿ တံသဘာဝတာနိဝတ္တနတ္ထံ၊ န အနာသဝရူပနိဝတ္တနတ္ထံ။

အနာသဝါဝ ခန္ဓေသု ဝုတ္တာတိ ဧတ္ထ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော ဧဝ-သဒ္ဒေါ၊ အနာသဝါ ခန္ဓေသွေဝ ဝုတ္တာတိ အတ္ထော။ ဣဓ ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ သဗ္ဗေပေတေ ခန္ဓာပိ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာပိ။

၅၀၆။ သဗ္ဗသင်္ခတာနံ သဘာဂေန ဧကဇ္ဈံ သင်္ဂဟော သဗ္ဗသင်္ခတသဘာဂေကသင်္ဂဟော။ သဘာဂသဘာဝေန ဟိ သင်္ဂယှမာနာ သဗ္ဗသင်္ခတာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ရုပ္ပနာဒိသာမညေန သမာနကောဋ္ဌာသာ သဘာဂါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေသု သင်္ခတာဘိသင်္ခရဏကိစ္စံ အာယူဟနရသာယ စေတနာယ ဗလဝန္တိ သာ ‘‘သင်္ခါရက္ခန္ဓော’’တိ ဝုတ္တာ။ အညေ စ ရုပ္ပနာဒိဝိသေသလက္ခဏရဟိတာ ဖဿာဒယော သင်္ခတာဘိသင်္ခရဏသာမညေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ဖုသနာဒယော ပန သဘာဝါ ဝိသုံ ခန္ဓသဒ္ဒဝစနီယာ န ဟောန္တီတိ ဓမ္မသဘာဝညုနာ တထာဂတေန ဖဿက္ခန္ဓာဒယော န ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ယေ ဟိ ကေစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ သဿတဝါဒါ သဿတံ အတ္တာနဉ္စ လောကဉ္စ ပညပေန္တိ၊ သဗ္ဗေ တေ ဣမေ ဧဝ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ နိဿာယ ပဋိစ္စ၊ ဧတေသံ ဝါ အညတရ’’န္တိ ဧဝမာဒိသုတ္တာနဉ္စ ဝသေန အတ္တတ္တနိယဂါဟဿ ဧတပ္ပရမတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဧတေန စ ဝက္ခမာနသုတ္တဝသေန စ ခန္ဓေ ဧဝ နိဿာယ ပရိတ္တာရမ္မဏာဒိဝသေန န ဝတ္တဗ္ဗာ စ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ခန္ဓနိဗ္ဗာနဝဇ္ဇဿ သဘာဝဓမ္မဿ အဘာဝတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရူပန္တိ ရုပ္ပနသဘာဝံ ဓမ္မဇာတမာဟ။ ဝေဒနန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘သီလက္ခန္ဓော သမာဓိက္ခန္ဓော’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၅) ဝစနတော အညေသဉ္စ ခန္ဓသဒ္ဒဝစနီယာနံ သီလက္ခန္ဓာဒီနံ သဗ္ဘာဝတော န ပဉ္စေဝါတိ စောဒနံ နိဝတ္တေတုမာဟ ‘‘အညေသံ တဒဝရောဓတော’’တိ။

၅၀၇။ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘူတံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘နိဝါသဋ္ဌာနတော’’တိ။ ဒုက္ခဒုက္ခဝိပရိဏာမဒုက္ခသင်္ခါရဒုက္ခတာဝသေန ဝေဒနာယ အာဗာဓကတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ရာဂါဒိသမ္ပယုတ္တဿ ဝိပရိဏာမာဒိဒုက္ခဿ ဣတ္ထိပုရိသာဒိအာကာရဂါဟိကာ တံတံသင်္ကပ္ပမူလဘူတာ သညာ သမုဋ္ဌာနံ။ ပိတ္တာဒိ ဝိယ ရောဂဿ အာသန္နကာရဏံ သမုဋ္ဌာနံ။ ဥတုဘောဇနဝိသမတာဝိသမပရိဟာရာဒိ ဝိယ မူလကာရဏံ နိဒါနံ။ စိတ္တဿ အင်္ဂဘူတာ စေတသိကာတိ ဝိညာဏံ ဂိလာနူပမံ ဝုတ္တံ။ ကုဋ္ဌရောဂဝတော သိနိယှနံ တဿ ဘိယျောဘာဝါယ ဝိယ ဗာလဿ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒိဝသေန ပဝတ္တိ ဝေဒနာဒုက္ခာဝဟာ အသပ္ပာယသေဝနသဒိသီ။ ဝေဒနတ္တာယာတိ ဝေဒနာသဘာဝတ္ထံ၊ ဝေဒနတ္တလာဘာယာတိ အတ္ထော။ ကာရဏဋ္ဌာနတာယ၊ ဘောဇနာဓာရတာယ စ စာရကူပမံ၊ ဘာဇနူပမဉ္စ ရူပံ။ သုဘသညာဒိဝသေန ဝေဒနာကာရဏဿ ဟေတုဘာဝတော၊ ဝေဒနာဘောဇနဿ ဆာဒါပနတော စ အပရာဓူပမာ၊ ဗျဉ္ဇနူပမာ စ သညာ။ ဝေဒနာဟေတုတော ကာရဏကာရကူပမော၊ ပရိဝေသကူပမော စ သင်္ခါရက္ခန္ဓော။ ဘတ္တကာရော ဧဝ ယေဘုယျေန ပရိဝိသတီတိ ပရိဝေသကဂ္ဂဟဏံ။ ဝေဒနာယ ဝိဗာဓိတဗ္ဗတော၊ အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗတော စ အပရာဓိကူပမံ၊ ဘုဉ္ဇကူပမဉ္စ ဝိညာဏံ ဝုတ္တံ။

၅၀၈။ ‘‘ပဉ္စ ဝဓကာ ပစ္စတ္ထိကာ ဥက္ခိတ္တာသိကာတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စန္နေတံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ အဓိဝစန’’န္တိ အာသီဝိသူပမေ (သံ။ နိ။ ၄။၂၃၈) ဝဓကာတိ ဝုတ္တာ၊ ‘‘ဘာရောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စန္နေတံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ အဓိဝစန’’န္တိ ဘာရသုတ္တေ (သံ။ နိ။ ၃။၂၂) ဘာရာတိ၊ ‘‘အတီတမ္ပာဟံ အဒ္ဓါနံ ဧဝမေဝ ရူပေန ခဇ္ဇိံ၊ သေယျထာပိ ဧတရဟိ ပစ္စုပ္ပန္နေန ရူပေန ခဇ္ဇာမိ။ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန အနာဂတံ ရူပံ အဘိနန္ဒေယျံ၊ အနာဂတမ္ပာဟံ အဒ္ဓါနံ ဧဝမေဝ ရူပေန ခဇ္ဇေယျံ၊ သေယျထာပိ…ပေ… ခဇ္ဇာမီ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၃။၇၉) ခဇ္ဇနီယပရိယာယေ ခါဒကာတိ၊ ‘‘သော အနိစ္စံ ရူပံ ‘အနိစ္စံ ရူပ’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၃။၈၅) ယမကသုတ္တေ အနိစ္စာဒိကာတိ။ ယဒိပိ ‘‘ဣဓ ပန သဗ္ဗေပေတေ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ခန္ဓာတိ အဓိပ္ပေတာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဗာဟုလ္လေန ပန ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ တဒန္တောဂဓာနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိပဿနာယ ဘူမိဝိစာရော ဟေသောတိ။

ဖေဏပိဏ္ဍောဝိယာတိအာဒီသု ရူပါဒီနံ ဧဝံ ဖေဏပိဏ္ဍာဒိသဒိသတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ယထာ ဖေဏပိဏ္ဍော နိဿာရော ပရိဒုဗ္ဗလော အဂယှုပဂေါ၊ ဂဟိတောပိ ကိဉ္စိ အတ္ထံ န သာဓေတိ၊ ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒေါ အနေကသန္ဓိသင်္ဃဋိတော ဗဟူနံ ပါဏကာနံ အာဝါသော အနုပုဗ္ဗူပစိတော သဗ္ဗာဝတ္ထနိပါတီ အဝဿံဘေဒီ၊ ဧဝံ ရူပမ္ပိ နိစ္စသာရာဒိဝိရဟတော နိဿာရံ ဖေဂ္ဂု ဝိယ၊ သုခဘဉ္ဇနီယတော ဒုဗ္ဗလံ၊ နိစ္စန္တိ ဝါ ဓုဝန္တိ ဝါ အဟန္တိ ဝါ မမန္တိ ဝါ န ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဂဟိတမ္ပိ တထာ န ဟောတိ၊ ဗဟုဆိဒ္ဒံ အသီတိသတသန္ဓိသင်္ဃဋိတံ အနေကကိမိကုလာဝါသံ ကလလာဒိဝသေန အနုပုဗ္ဗူပစိတံ ကလလကာလတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗာသုပိ အဝတ္ထာသု ဝိနဿတိ၊ အဝဿမေဝ စ ဘိဇ္ဇတိ။ အဋ္ဌကထာယံ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃။၉၅၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၆ ကမာဒိဝိနိစ္ဆယကထာ) ပန ပရိမဒ္ဒနာသဟနမေဝ ဥပမူပမေယျသမ္ဗန္ဓော ဝုတ္တော။

ယထာ ပုဗ္ဗုဠော နိဿာရော ပရိဒုဗ္ဗလော အဂယှုပဂေါ၊ ဂဟိတောပိ န ကိဉ္စိ အတ္ထံ သာဓေတိ၊ န စိရဋ္ဌိတိကော၊ တထာ ဝေဒနာပိ။ ယထာ စ ပုဗ္ဗုဠော၊ ဥဒကတလံ၊ ဥဒကဗိန္ဒုံ၊ ဥဒကဇလ္လိကံ သင်္ကဍ္ဎိတွာ ပုဋံ ကတွာ ဂဟဏဝါတဉ္စာတိ စတ္တာရိ ကာရဏာနိ ပဋိစ္စ ဇာယတိ၊ ဧဝံ ဝေဒနာပိ ဝတ္ထုံ၊ အာရမ္မဏံ၊ ကိလေသဇလ္လံ၊ ဖဿသင်္ဃဋ္ဋနဉ္စာတိ စတ္တာရိ ကာရဏာနိ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယထာ ဟိ ဥဒကတလေ ဗိန္ဒုနိပါတဇနိတော ဝါတော ဥဒကဇလ္လိကသင်္ခါတံ ဥဒကလသိကံ သင်္ကဍ္ဎိတွာ ပုဋံ ကတွာ ပုဗ္ဗုဠံ နာမ ကရောတိ၊ ဧဝံ ဝတ္ထုမှိ အာရမ္မဏာပါထဂမနဇနိတော ဖဿော အနုပစ္ဆိန္နံ ကိလေသဇလ္လံ သဟကာရီပစ္စယဘာဝေန သင်္ကဍ္ဎိတွာ ဝေဒနံ နာမ ကရောတိ။ ဣဒဉ္စ ကိလေသေဟိ မူလကာရဏဘူတေဟိ၊ အာရမ္မဏဿာဒနဘူတေဟိ စ နိဗ္ဗတ္တံ ဝဋ္ဋဂတံ ဝေဒနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန ဝါ စတ္တာရော ပစ္စယာ ဝုတ္တာ၊ ဦနေဟိပိ ပန ဥပ္ပဇ္ဇတေဝ။ ဣဓ မုဟုတ္တရမဏီယတာ ဥပမောပမေယျသမ္ဗန္ဓော ဝုတ္တော။

ယထာ ပန မရီစိကာ အသာရာ အဂယှုပဂါ။ န ဟိ တံ ဂဟေတွာ ပါတုံ ဝါ နှာယိတုံ ဝါ ဘာဇနံ ဝါ ပူရေတုံ သက္ကာ၊ ဧဝံ သညာပိ အသာရာ အဂယှုပဂါ။ ယထာ စ မရီစိကာ ဝိပ္ဖန္ဒမာနာ သဉ္ဇာတူမိဝေဂါ ဝိယ ခါယန္တီ မဟာဇနံ ဝိပ္ပလမ္ဗေတိ၊ ဧဝံ သညာပိ ‘‘နီလံ ပီတံ ဒီဃံ ရဿ’’န္တိအာဒိနာ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တမာနာ သဘာဝမတ္တေ အဋ္ဌတွာ ‘‘သုဘံ သုခံ နိစ္စ’’န္တိအာဒိမိစ္ဆာဂါဟဿ ကာရဏဘာဝေန လောကံ ဝိပ္ပလမ္ဗေတိ။

ယထာ ကဒလိက္ခန္ဓော အသာရော အဂယှုပဂေါ။ န ဟိ တံ ဂဟေတွာ ဂေါပါနသီအာဒီနံ အတ္ထာယ ဥပနေတုံ သက္ကာ၊ ဥပနီတမ္ပိ တထာ န ဟောတိ၊ ဗဟုဝဋ္ဋိသမောဓာနော စ ဟောတိ၊ ဧဝံ သင်္ခါရက္ခန္ဓောပိ အသာရော အဂယှုပဂေါ။ န ဟိ တံ နိစ္စာဒိဝသေန ဂဟေတုံ သက္ကာ၊ ဂဟိတမ္ပိ တထာ န ဟောတိ၊ ဗဟုဓမ္မသမောဓာနော စ။ အညဒေဝ ဟိ ဖဿဿ လက္ခဏံ၊ အညံ စေတနာဒီနံ၊ တေ ပန သဗ္ဗေ သမောဓာနေတွာ သင်္ခါရက္ခန္ဓောတိ ဝုစ္စတိ။

ယထာ စ မာယာ အသာရာ အဂယှုပဂါ။ န ဟိ တံ ဂဟေတွာ ကိဉ္စိ အတ္ထံ ကိစ္စံ သာဓေတုံ သက္ကာ၊ ဣတ္တရာ လဟုပစ္စုပဋ္ဌာနာ အမဏိအာဒိမေဝ မဏိအာဒိရူပေန ဒဿေန္တီ မဟာဇနံ ဝဉ္စေတိ၊ ဧဝံ ဝိညာဏမ္ပိ အသာရံ ဣတ္တရံ လဟုပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ တေနေဝ စိတ္တေန အာဂစ္ဆန္တံ ဝိယ၊ ဂစ္ဆန္တံ ဝိယ၊ ဌိတံ ဝိယ၊ နိသိန္နံ ဝိယ စ ကတွာ ဂါဟာပေတိ၊ အညဒေဝ စိတ္တံ အာဂမနေ၊ အညံ ဂမနာဒီသူတိ။ ဧဝံ ဝိညာဏံ မာယာသဒိသံ။

ပဉ္စပိ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ အသုဘာဒိသဘာဝါ ဧဝ သံကိလေသာသုစိဝတ္ထုဘာဝါဒိတောတိ အသုဘာဒိတော ဒဋ္ဌဗ္ဗာ ဧဝ၊ တထာပိ ကတ္ထစိ ကောစိ ဝိသေသော သုခဂ္ဂဟဏီယော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝိသေသတော စာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ စတုဝိပလ္လာသပ္ပဟာနကရာတိ တေသံ ဂေါစရဘာဝေန ရူပက္ခန္ဓာဒီသု အသုဘာဒိဘာဝေန ဒဋ္ဌဗ္ဗတာ ဝုတ္တာ။

၅၀၉။ ခန္ဓေဟိ န ဝိဟညတိ ပရိဝိဒိတသဘာဝတ္တာ။ ဝိပဿကောပိ တေသံ ဝိပတ္တိယံ န ဒုက္ခမာပဇ္ဇတိ၊ ခီဏာသဝေသု ပန ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ တေ ဟိ အာယတိမ္ပိ ခန္ဓေဟိ န ဗာဓီယန္တီတိ။

ကဗဠီကာရာဟာရံ ပရိဇာနာတီတိ ‘‘အာဟာရသမုဒယာ ရူပသမုဒယော’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၅၆၊၅၇) ဝစနတော အဇ္ဈတ္တိကရူပေ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟန္တော တဿ သမုဒယဘူတေ ကဗဠီကာရာဟာရေပိ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟတီတိ အတ္ထော။ အယံ ပဟာနပရိညာ။ အဇ္ဈတ္တိကရူပံ ပန ပရိဂ္ဂဏှန္တော တဿ ပစ္စယဘူတံ ကဗဠီကာရာဟာရံ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ ဉာတပရိညာ။ တဿ စ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿီ ဟောတီတိ တီရဏပရိညာ စ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ပရိညတ္တယေ သိဇ္ဈန္တေ ဣမေ ဝိပလ္လာသာဒယော ဝိဓမီယန္တိ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘အသုဘေ သုဘန္တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ကာမရာဂဘူတံ အဘိဇ္ဈံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထ’’န္တိ။ အသုဘာနုပဿနာယ ဟိ ကာမရာဂပ္ပဟာနံ ဟောတိ ၊ ကာမရာဂမုခေန ဝါ သဗ္ဗလောဘပ္ပဟာနံ ဝဒတိ။ န ဥပါဒိယတိ န ဂဏှတိ န ဥပ္ပာဒေတိ။

‘‘ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၃၉၊ မဟာဝ။ ၁၊ ဥဒါ။ ၁၊ နေတ္တိ။ ၂၄) ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဝေဒနာယ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟန္တော တဿာ ပစ္စယဘူတေ ဖဿာဟာရေပိ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟတီ’’တိအာဒိနာ အာဟာရပရိဇာနနေ ဝုတ္တနယေန ဖဿပရိဇာနနံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝေဒနာယ ဒုက္ခတော ဒဿနေန တတ္ထ သုခန္တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတိ။ သုခတ္ထမေဝ ဘဝပတ္ထနာ ဟောတီတိ ဝေဒနာယ တဏှံ ပဇဟန္တော ဘဝေါဃံ ဥတ္တရတိ။ တတော ဧဝ ဘဝယောဂေန ဝိသံယုဇ္ဇတိ။ ဘဝါသဝေန စ အနာသဝေါ ဟောတိ၊ သဗ္ဗဝေဒနံ ဒုက္ခတော ပဿန္တော အတ္တနော ပရေန အပုဗ္ဗံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒိတံ၊ သုခံ ဝါ ဝိနာသိတံ န စိန္တေတိ၊ တတော ‘‘အနတ္ထံ မေ အစရီ’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ ၁၂၃၇၊ ဝိဘ။ ၉၀၉) အာဃာတဝတ္ထုပ္ပဟာနတော ဗျာပါဒကာယဂန္ထံ ဘိန္ဒတိ။ ‘‘သုခဗဟုလေ သုဂတိဘဝေ သုဒ္ဓီ’’တိ အဂ္ဂဟေတွာ ဂေါသီလဂေါဝတာဒီဟိ သုဒ္ဓိံ ပရာမသန္တော သုခပတ္ထနာဝသေနေဝ ပရာမသတီတိ ဝေဒနာယ တဏှံ ပဇဟန္တောပိ သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ န ဥပါဒိယတိ။

မနောသဉ္စေတနာ သင်္ခါရက္ခန္ဓော၊ သညာ ပန တံသမ္ပယုတ္တာတိ သညာသင်္ခါရေ အနတ္တတော ပဿန္တော မနောသဉ္စေတနာယ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟတိ၊ တဉ္စ ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ တီရေတိ စာတိ ‘‘သညံ သင်္ခါရေ…ပေ… ပရိဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သညာသင်္ခါရေ အနတ္တာတိ ပဿန္တော အတ္တဒိဋ္ဌိမူလကတ္တာ သဗ္ဗဒိဋ္ဌီနံ အတ္တဒိဋ္ဌိံ ဝိယ သဗ္ဗဒိဋ္ဌိယောပိ ဝိဓမတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဒိဋ္ဌောဃံ ဥတ္တရတိ…ပေ… အတ္တဝါဒုပါဒါနံ န ဥပါဒိယတီ’’တိ အာဟ။

ဝိညာဏံ အနိစ္စတော ပဿန္တော အနိစ္စာနုပဿနာမုခေန တိဿောပိ အနုပဿနာ ဥဿုက္ကန္တော တီဟိပိ ပရိညာဟိ ဝိညာဏာဟာရံ ပရိဇာနာတိ။ ဝိသေသတော ပနေတ္ထ အနိစ္စေ နိစ္စန္တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတိ။ တတ္ထ နိစ္စဂ္ဂါဟဗာဟုလ္လတော အဝိဇ္ဇာယ ဝိညာဏေ ဃနဂဟဏံ ဟောတီတိ ဃနဝိနိဗ္ဘောဂံ ကတွာ တံ အနိစ္စတော ပဿန္တော အဝိဇ္ဇောဃံ ဥတ္တရတိ။ တတော ဧဝ အဝိဇ္ဇာယောဂေန ဝိသံယုတ္တော အဝိဇ္ဇာသဝေန အနာသဝေါ စ ဟောတိ။ မောဟဗလေနေဝ သီလဗ္ဗတပရာမသနံ ဟောတီတိ တံ ပဇဟန္တော ‘‘သီလဗ္ဗတပရာမာသကာယဂန္ထံ ဘိန္ဒတိ။

‘‘ယဉ္စ ခေါ ဣဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝုစ္စတိ စိတ္တံ ဣတိပိ၊ မနော ဣတိပိ၊ ဝိညာဏံ ဣတိပိ၊ တတြာဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော နာလံ နိဗ္ဗိန္ဒိတုံ၊ နာလံ ဝိရဇ္ဇိတုံ၊ နာလံ ဝိမုစ္စိတုံ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဒီဃရတ္တံ ဟေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဿုတဝတော ပုထုဇ္ဇနဿ အဇ္ဈောသိတံ မမာယိတံ ပရာမဋ္ဌံ ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၂။၆၂) –

ဝစနတော ယထာ ဝိညာဏံ နိစ္စတော ပဿန္တော ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ ဥပါဒိယတိ၊ ဧဝံ တံ အနိစ္စတော ပဿန္တော ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ န ဥပါဒိယတီတိ။

ဧဝံ မဟာနိသံသန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဝိပလ္လာသာဒိသကလသံကိလေသဝိဓမနုပါယဘာဝတော ဧဝံ ဝိပုလုဒယံ။ ဝဓကာဒိဝသေနာတိ ဥက္ခိတ္တာသိကဝဓကာဒိဝသေန။ ပဿေယျာတိ ဉာဏဒဿနေန ပစ္စက္ခတော ပဿေယျ။

ခန္ဓနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ စုဒ္ဒသမပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ။