📜

၁၇။ ပညာဘူမိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကထာဝဏ္ဏနာ

၅၇၀။ ဣမိဿာပညာယာတိ ဣမိဿာ ယထာဓိဂတာယ ဝိပဿနာယ။ ဘူမိဘူတေသူတိ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘူတေသု။ ကာမဉ္စာယံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒပဋိစ္စသမုပ္ပန္နသမညာ ပိတာပုတ္တသမညာ ဝိယ အပေက္ခာသိဒ္ဓါ၊ ဟေတုဖလဓမ္မေသု ပန ယထာက္ကမံ ဝဝတ္ထိတာဝါတိ ‘‘ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ စေဝါ’’တိအာဒိနာ ဝိဘဇ္ဇ ဝုတ္တံ။ အာဒိသဒ္ဒေနာတိ ‘‘ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒိဘေဒါ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တအာဒိသဒ္ဒေန။ အဝသေသာ ဟောန္တိ၊ သံဝဏ္ဏနာဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘တေသံ ဝဏ္ဏနာက္ကမော အနုပ္ပတ္တော’’တိ။

အဝိဇ္ဇာဒယော ဓမ္မာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ၊ န သမုပ္ပတ္တိမတ္တံ။ သွာယမတ္ထော ဣမိနာ သုတ္တပဒေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိံ ဝတွာ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေ ပန ဒဿေတုံ ‘‘ဇရာမရဏာဒယော ပနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ အနုလောမတော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဓမ္မာ ဒဿိတာ၊ ပဋိလောမတော ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ ဓမ္မာတိ? ယတော တေ ပစ္စယတော ဥပ္ပန္နာ၊ တဿ သမနန္တရဒဿနတ္ထံ။

န နိစ္စံ န သဿတန္တိ အနိစ္စံ။ သမေစ္စ သမ္ဘူယ ပစ္စယေဟိ ကတန္တိ သင်္ခတံ။ ပဋိစ္စ ပစ္စယာရဟံ ပစ္စယံ နိဿာယ သဟိတမေဝ ဥပ္ပန္နန္တိ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ။ ခယနသဘာဝံ ခယဓမ္မံ။ ဝယနသဘာဝံ ဝယဓမ္မံ။ ဝိရဇ္ဇနသဘာဝံ ပလုဇ္ဇနသဘာဝံ ဝိရာဂဓမ္မံ။ နိရုဇ္ဈနသဘာဝံ နိရောဓဓမ္မံ။ သေသံ ယဒေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။

၅၇၁။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု ယထာဝုတ္တေသု သုတ္တပဒေသု။ သင်္ခေပေါတိ အတ္ထသင်္ခေပေါ။

ဇာတိပစ္စယာတိ ဇာတိသင်္ခါတာ ပစ္စယာ။ ဟေတုမှိ နိဿက္ကဝစနံ။ ဌိတာဝ သာ ဓာတူတိ ယာယံ ဇရာမရဏဿ ဣဒပ္ပစ္စယတာ ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ၊ ဧသာ ဓာတု ဧသ သဘာဝေါ။ သာ တထာဂတာနံ ဥပ္ပာဒတော ပုဗ္ဗေ၊ ဥဒ္ဓဉ္စ အဝိညာယမာနော၊ မဇ္ဈေ စ ဝိညာယမာနော၊ န တထာဂတေဟိ ဥပ္ပာဒိတော၊ အထ ခေါ သမ္ဘဝန္တဿ ဇရာမရဏဿ သဗ္ဗကာလံ ဇာတိပစ္စယတော သမ္ဘဝေါတိ ဌိတာ ဧဝ။ ကေဝလံ ပန သယမ္ဘူဉာဏေန အဘိသမ္ဗုဇ္ဈနတော၊ ‘‘အယံ ဓမ္မော တထာဂတေန အဓိဂတော’’တိ ပဝေဒနတော စ တထာဂတော ‘‘ဓမ္မဿာမီ’’တိ ဝုစ္စတိ န အပုဗ္ဗဿ ဥပ္ပာဒနတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဌိတာဝ သာ ဓာတူ’’တိ။ သာ ဧဝ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ ဧတ္ထ ဝိပလ္လာသာဘာဝတော ဧဝံ အဝဗုဇ္ဈမာနဿ ဧတဿ သဘာဝဿ၊ ဟေတုနော ဝါ တထေဝ ဘာဝတော ဌိတတာတိ ဓမ္မဋ္ဌိတတာ။ ဇာတိ ဝါ ဇရာမရဏဿ ဥပ္ပာဒဋ္ဌိတိ ပဝတ္တအာယူဟနသံယောဂပလိဗောဓသမုဒယဟေတုပစ္စယဋ္ဌိတီတိ တဒုပ္ပာဒါဒိဘာဝေနဿာ ဌိတတာ ‘‘ဓမ္မဋ္ဌိတတာ’’တိ ဖလံ ပတိသာမတ္ထိယတော ဟေတုမေဝ ဝဒတိ။

အထ ဝါ ဓာရီယတိ ပစ္စယေဟီတိ ဓမ္မော၊ တိဋ္ဌတိ တတ္ထ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယ ဖလန္တိ ဌိတိ၊ ဓမ္မဿ ဌိတိ ဓမ္မဋ္ဌိတိ။ ဓမ္မောတိ ဝါ ကာရဏံ၊ ပစ္စယောတိ အတ္ထော။ ဓမ္မဿ ဌိတိသဘာဝေါ၊ ဓမ္မတော စ အညော သဘာဝေါ နတ္ထီတိ ဓမ္မဋ္ဌိတိ၊ ပစ္စယော။ တေနာဟ ‘‘ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ ပညာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၅)။ ဓမ္မဋ္ဌိတိ ဧဝ ဓမ္မဋ္ဌိတတာ။ သာ ဧဝ ဓာတု ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဣမဿ သဘာဝဿ၊ ဟေတုနော ဝါ အညထတ္တာဘာဝတော ‘‘န ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဝိညာယမာနဿ တဗ္ဘာဝါဘာဝတော နိယာမတာ ဝဝတ္ထိတဘာဝေါတိ ဓမ္မနိယာမတာ။ ဖလဿ ဝါ ဇရာမရဏဿ ဇာတိယာ သတိ သမ္ဘဝေါ ဓမ္မေ ဟေတုမှိ ဌိတတာတိ ဓမ္မဋ္ဌိတတာ။ အသတိ အသမ္ဘဝေါ ဓမ္မေ နိယတတာတိ ဓမ္မနိယာမတာတိ ဧဝံ ဖလေန ဟေတုံ ဝိဘာဝေတိ။ တံ ‘‘ဌိတာဝ သာ ဓာတူ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၂၀) ဝုတ္တံ ဣဒပ္ပစ္စယတံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈတိ ပစ္စက္ခကရဏေန အဘိမုခံ ဗုဇ္ဈတိ ယာထာဝတော ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ အဘိသမေတီတိ တဿ ဝေဝစနံ။ အာဒိတော ကထေန္တော အာစိက္ခတိ၊ ဥဒ္ဒိသတီတိ အတ္ထော။ တမေဝ ဥဒ္ဒေသံ ပရိယောသာပေန္တော ဒေသေတိ။ ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌမတ္ထံ နိဒ္ဒိသနဝသေန ပကာရေဟိ ဉာပေန္တာ ပညပေတိ။ ပကာရေဟိယေဝ ပတိဋ္ဌပေန္တော ပဋ္ဌပေတိ။ ယထာနိဒ္ဒိဋ္ဌမတ္ထံ ပဋိနိဒ္ဒိသနဝသေန ဝိဝရတိ ဝိဘဇတိ၊ ဝိဝဋဉှိ ဝိဘတ္တဉ္စ အတ္ထံ ဟေတုဓာရဏဒဿနေဟိ ပါကဋံ ကရောန္တော ဥတ္တာနီကရောတိ။ ဥတ္တာနီကရောန္တော တထာပစ္စက္ခဘူတံ ကတွာ နိဂမနဝသေန ပဿထာတိ စာဟ။

၅၇၂။ ပစ္စယလက္ခဏောတိ ပစ္စယဘာဝလက္ခဏော၊ ပစ္စယောတိ ဝါ လက္ခိတဗ္ဗော။ ပဝတ္တိဒုက္ခဿ အနုဗန္ဓာပနကိစ္စတာယ ဒုက္ခာနုဗန္ဓနရသော။ နိဗ္ဗာနဂါမိမဂ္ဂဿ ဥပ္ပထဘာဝတော ကုမ္မဂ္ဂပစ္စုပဋ္ဌာနော။

သောပနာယံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ။ ယာဝတ္တကေဟိ ပစ္စယေဟိ ယံ ဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟံ၊ အဝိကလေဟေဝ တေဟိ တဿ ဥပ္ပတ္တိ၊ တဒညေန စ တဿ ပယောဇနံ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘အနူနာဓိကေဟေဝါ’’တိ။ ယထာ တံ စက္ခုရူပါလောကမနသိကာရေဟိ စက္ခုဝိညာဏဿ၊ ဧတေန တံတံဖလနိပ္ဖာဒနေန တဿာ ပစ္စယသာမဂ္ဂိယာ တပ္ပရတာ တထတာတိ ဒဿေတိ။ သာမဂ္ဂိန္တိ သမောဓာနံ၊ သမဝါယန္တိ အတ္ထော။ အသမ္ဘဝါဘာဝတောတိ အနုပ္ပဇ္ဇနဿ အဘာဝတော။ ပစ္စယသာမဂ္ဂိယဉှိ သတိ အနုပ္ပဇ္ဇနေ တဿာ ဝိတထတာ သိယာ။ အညဓမ္မပ္ပစ္စယေဟီတိ အညဿ ဖလဓမ္မဿ ပစ္စယေဟိ။ အညဓမ္မာနုပ္ပတ္တိတောတိ တတော အညဿ ဖလဓမ္မဿ အနုပ္ပဇ္ဇနတော။ န ဟိ ကဒါစိ စက္ခုရူပါလောကမနသိကာရေဟိ သောတဝိညာဏဿ သမ္ဘဝေါ အတ္ထိ၊ ယဒိ သိယာ၊ တဿာ သာမဂ္ဂိယာ အညထတာ နာမ သိယာ၊ န စေတံ အတ္ထီတိ ‘‘အနညထတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပစ္စယတောတိ ပစ္စယဘာဝတော။ ပစ္စယသမူဟတောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

၅၇၃။ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဧဝ ဣဒပ္ပစ္စယတာတိ တာ-သဒ္ဒေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ၊ န ကိဉ္စိ အတ္ထန္တရံ ယထာ ဒေဝေါ ဧဝ ဒေဝတာတိ။ ဣဒပ္ပစ္စယာနံ ဝါ သမူဟော ဣဒပ္ပစ္စယတာတိ သမူဟတ္ထံ တာ-သဒ္ဒမာဟ ယထာ ‘‘ဇနာနံ သမူဟော ဇနတာ’’တိ။ နနု စ ‘‘အတ္ထိ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ ဣတိ ပုဋ္ဌေန သတာ၊ အာနန္ဒ၊ အတ္ထီတိဿ ဝစနီယံ။ ကိံ ပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ ဣတိ စေ ဝဒေယျ၊ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ ဣစ္စဿ ဝစနီယ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၆) ဇာတိသဒ္ဒပစ္စယသဒ္ဒသမာနာဓိကရဏေန ကိံ-သဒ္ဒေန ဣဒံသဒ္ဒဿ သမာနာဓိကရဏတာဒဿနတော ဣဒပ္ပစ္စယသဒ္ဒဿ ကမ္မဓာရယသမာသော ဒိဿတိ၊ န ဟေတ္ထ ‘‘ဣမဿ ပစ္စယာ ဣဒပ္ပစ္စယာ’’တိ ဇရာမရဏဿ၊ အညဿ ဝါ ပစ္စယတော ဇရာမရဏသမ္ဘဝပုစ္ဆာ သမ္ဘဝတိ ဝိဒိတဘာဝတော၊ အသမ္ဘဝတော စ၊ ဇရာမရဏဿ ပန ပစ္စယပုစ္ဆာ သမ္ဘဝတိ။ ပစ္စယ-သဒ္ဒေန စ သမာနာဓိကရဏတာယ ဣဒံ-သဒ္ဒဿ ဣမသ္မာ ပစ္စယာတိ ပစ္စယပုစ္ဆာ ယုဇ္ဇတိ။ သာ စ သမာနာဓိကရဏတာ ဗာဟိရတ္ထသမာသေပိ လဗ္ဘတိ။ တတော စ အညပဒတ္ထဝစနိစ္ဆာဘာဝေ ကမ္မဓာရယသမာသော လဗ္ဘတိ။

သာမိဝစနသမာသေ ပန သမာနာဓိကရဏတာ နတ္ထီတိ န ကထဉ္စိ ကမ္မဓာရယသမာသသမ္ဘဝေါတိ? နယိဒမေဝံ ဝစနိစ္ဆန္တရဘာဝတော။ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝစနိစ္ဆာ ဟေသာ ‘‘ဣဒပ္ပစ္စယတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ’’တိ ဧတ္ထ။ ‘‘အတ္ထိ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဧတ္ထ ပန ဇရာမရဏဿ ပစ္စယမတ္တပရိပုစ္ဆာ၊ တသ္မာ ယထာ ဣဒံ-သဒ္ဒဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝိသေသနတာ၊ ပုစ္ဆိတဗ္ဗပစ္စယဝိသေသနတာ စ ဟောတိ၊ တထာ သမာသဝိကပ္ပော ဧတ္ထ၊ တတ္ထ စ ကာတဗ္ဗောတိ န သမာသန္တရဒဿနံ သာမိဝစနသမာသဗာဓကံ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထာပိ ကမ္မဓာရယသမာသော န ဣစ္ဆိတောတိ? ဟေတုပ္ပဘဝါနံ ဟေတု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ ဣမဿတ္ထဿ ကမ္မဓာရယသမာသေ အသမ္ဘဝတော၊ ‘‘ဣမဿ အတ္တနော ပစ္စယာနုရူပဿ အနုရူပေါ ပစ္စယော ဣဒပ္ပစ္စယော’’တိ ဣမဿ စ အတ္ထဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ ယော ပနေတ္ထ ဣဒံ-သဒ္ဒေန ဂဟိတော အတ္ထော၊ သော ‘‘အတ္ထိ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဧတ္ထ ဇရာမရဏဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတောတိ ဣဒံ-သဒ္ဒေါ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နတော အဘဿိတွာ အညာသမ္ဘဝတော ပစ္စယေ အဝတိဋ္ဌတိ၊ တသ္မာ တတ္ထ ကမ္မဓာရယသမာသော။ ဧတ္ထ ပန ဣဒံ-သဒ္ဒဿ တတော ပရိစ္စဇနကာရဏံ နတ္ထီတိ သာမိဝစနသမာသော ဧဝ။ ဧဝမ္ပိ န ဣဒပ္ပစ္စယော ဧဝ ဣဒပ္ပစ္စယဘာဝေါ ဘဝိတုံ ယုတ္တောတိ ဣဒပ္ပစ္စယတာယ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒတာနုပပတ္တီတိ? နာယံ ဒေါသော အတ္ထန္တရာဘာဝတောတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။

အထ ဝါ ပန ဟောတု ဣဒပ္ပစ္စယဘာဝေါ ဣဒပ္ပစ္စယတာတိ။ ဘာဝေါတိ စေတ္ထ အဝိနာဘာဝိဖလံ ပတိ ဟေတုနော သတွံ။ တထာ ဟိ ဣဒပ္ပစ္စယ-သဒ္ဒေါ ဇာတိအာဒီသု နိရုဠှော။ တဉ္စ ဣဒပ္ပစ္စယသတွံ ဣဒပ္ပစ္စယတော အညံ နတ္ထိ။ ယဒိ အညံ သိယာ၊ တံ အဝိဇ္ဇမာနံ သိယာ။ န ဟိ သတာ အညံ ဝိဇ္ဇမာနံ ဟောတိ။ အထ သတွံ သံ နာမ၊ ယဿ သတော ဘာဝေါ၊ တံ အသံ နာမ သိယာ။ န ဟိ တံ သတွံ သဘာဝံ သတွတော အညတ္တာ၊ တသ္မာ သတော ဘာဝေါ သတွန္တိ နိဒ္ဒေသော န ယုဇ္ဇတိ။ န စ သံ-သမ္ဗန္ဓေန အသံ သံ နာမ ဟောတိ၊ ပဂေဝ သံ-သမ္ဗန္ဓေန။ အသတိ စ သဒိတိဂ္ဂဟဏံ ဝိပရီတဂ္ဂါဟောတိ န ဂဟဏတော သံသိဒ္ဓိ။ သဒိသကပ္ပနာယဉ္စ မာဏဝကဿ သီဟဘာဝေါ ဝိယ န အသတော သံ-သဘာဝတာ။ ယသ္မာ ပန ဣဒပ္ပစ္စယဘာဝေါ ယထာဝုတ္တံ သတွံ၊ န အသတွံ။ နာပိ ယဿ တံ သတွံ၊ တဒသံ၊ တသ္မာ ဣဒပ္ပစ္စယဘာဝေါ ဣဒပ္ပစ္စယသရူပံ သဘာဝန္တရေဟိ ဝိနိဝတ္တဘာဝဒဿနတ္ထံ ဣမဿာယန္တိ ဝိသေသေတွာ ဣဒပ္ပစ္စယတာတိ ဝုတ္တန္တိ န ဣဒပ္ပစ္စယတာယ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဘာဝါသမ္ဘဝေါ။

ပဋိစ္စ သမုပ္ပဇ္ဇတိ ဧတသ္မာတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ တဿာပိ ဟေတုအတ္ထဘာဝတော ဇာတိအာဒိပဒါနံ ဧဝမေဝ ဟေတုဘာဝဝါစကတာယ ဟေတုပဓာနတာ ယောဇေတဗ္ဗာ ဟေတုပ္ပဘဝါနံ ဟေတု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ ကတွာ ။ တထာ ဟိ ‘‘ဒသဗလသမန္နာဂတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော စတူဟိ ဝေသာရဇ္ဇေဟိ သမန္နာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ၊ ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတိ၊ ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ၊ ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတိ ယာဝ ‘ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတီ’’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၁-၂၂) အနေန သီဟနာဒသုတ္တေန ပကာသိတော ဧဝမတ္ထော။ ‘‘ကိံ ဝါဒီ ပနာယသ္မတော သတ္ထာ ကိမက္ခာယီ’’တိ ပုဋ္ဌေန အာယသ္မတာ အဿဇိတ္ထေရေန –

‘‘ယေ ဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါ၊ တေသံ ဟေတုံ တထာဂတော အာဟ၊

တေသဉ္စ ယော နိရောဓော၊ ဧဝံဝါဒီ မဟာသမဏော’’တိ။ (မဟာဝ။ ၆၀၊ အပ။ ထေရ ၁။၁။၂၈၆) –

ဝုတ္တော။ တေန ဝိညာယတိ ဟေတုပ္ပဘဝါနံ ဟေတု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ။ သေသမေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။

၅၇၄။ ပဋိစ္စာတိ တံ တံ ကာရဏံ နိဿာယ။ သမ္မာတိ အဝိပရီတံ အနိစ္စတော အနိစ္စဿ ဥပ္ပာဒေါတိ ကတွာ။ နိစ္စတော ဟိ ကာရဏတော ဖလဿ ဥပ္ပာဒေါ ဝိပရီတော။ တေနာဟ ‘‘တိတ္ထိယ…ပေ… နိရပေက္ခော’’တိ။ ‘‘ဥပ္ပာဒေါ ပညာယတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၃၈၊ အ။ နိ။ ၃။၄၇၊ ကထာ။ ၂၁၄) ဧဝံ ဝုတ္တသင်္ခတလက္ခဏတော အညော ‘‘ပစ္စယတော ခဏတော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တပစ္စယလက္ခဏော ဧကော အာကာရော ဥပ္ပာဒေါတိ တေသံ အဓိပ္ပာယော။ ယံ သန္ဓာယ တေ ‘‘ဇာတိအာဒီနံ ဟေတဝေါ ဇာတိအာဒယော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ၊ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏဝိနိမုတ္တဿ တာဒိသဿ ကဿစိ အဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘တံ န ယုဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ။ ဂမ္ဘီရနယာသမ္ဘဝတောတိ ဂမ္ဘီရာနံ နယာနဉ္စ အသမ္ဘဝတော။ သဒ္ဒဘေဒတောတိ သဒ္ဒဝိနာသတော သဒ္ဒါယောဂတော။ သုတ္တံ နတ္ထိ ‘‘ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမီ’’တိအာဒိသုတ္တပဒေဟိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၊ ၂၀) ဥပ္ပာဒမတ္တဿ အပ္ပကာသိတတ္တာ။ အယမေဝ ဟိ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတော ဣဒါနိပိ ဒဿီယတိ။ တံ ဥပ္ပာဒမတ္တံ။ ဝိဟရာမိ တသ္မိံ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓကာလေတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝိဟရာမီတိ ဝါ ကာလဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ၊ ဝိဟာသိန္တိ အတ္ထော။ တတြာတိ တသ္မိံ ပဒေသဝိဟာရေ။ ပစ္စယာကာရဒဿနေနာတိ ယေနာကာရေန ပစ္စယဓမ္မော ပစ္စယုပ္ပန္နဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ သော ပစ္စယာကာရော ပစ္စယဘာဝေါ၊ တဿ ဒဿနေန။ ဣဓ ပန ဝေဒနာနံ ပစ္စယဘာဝေါ အဓိပ္ပေတော။ တေနာဟ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပစ္စယာပိ ဝေဒယိတ’’န္တိအာဒိ။ ဝေဒနာနံယေဝ ဟိ ပစ္စယံ ပဿန္တေန ဝုတ္တဝိဟာရော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ဧကဒေသမေဝ ပဿတော ဝိဟာရောတိ ကတွာ ပဒေသဝိဟာရော ဇာတော၊ အနန္တနယသမန္တပဋ္ဌာနမနသိကာရော ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓဝိဟာရော။ တဉှိ နိပ္ပဒေသတော ပစ္စယာကာရဒဿနန္တိ ဧကေ။ ပဒေသဝိဟာရသုတ္တဝိရောဓော အာပဇ္ဇတိ တဿ ဝေဒနာနံ ပစ္စယဓမ္မမနသိကာရဝိဘာဝနတော။

လောကော သမုဒေတိ ဧတသ္မာတိ လောကသမုဒယော၊ အဝိဇ္ဇာဒိကော ပစ္စယဂဏော၊ န လောကသမုဒယမတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘အနုလောမပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ’’တိ။ နတ္ထိတာတိ သဗ္ဗသော အဘာဝေါ၊ နရနွယဝိနာသော ဥစ္ဆေဒေါတိ အတ္ထော။ နတ္ထိတာသဟစရဏတော ပန ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ နတ္ထိတာတိ အဓိပ္ပေတာ။ ပစ္စယာနုပရမော ပစ္စယာနံ အဝိစ္ဆေဒေါ။ ယထာ ဟိ အတီတဟေတုပဉ္စကသန္နိဿယေန ဧတရဟိဖလပဉ္စကံ ဝိယ ဟေတုပဉ္စကမ္ပိ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဧတရဟိဟေတုပဉ္စကသန္နိဿယေန အာယတိံဖလပဉ္စကမ္ပိ ဘဝိဿတိ။ တေနာဟ ‘‘ပစ္စယာနုပရမေ ဖလာနုပရမတော’’တိ။

တံ ဂမ္ဘီရတ္တံ ဥပ္ပာဒမတ္တေ နတ္ထိ အသဘာဝဓမ္မတ္တာ။ ဧကတ္တနယာဒယော နယာ သဘာဝဓမ္မေသု လဗ္ဘမာနတော ဥပ္ပာဒမတ္တေ ကထဉ္စိပိ န လဗ္ဘေယျုန္တိ အာဟ ‘‘နယစတုက္ကံ ဥပ္ပာဒမတ္တေ နတ္ထီ’’တိ။

၅၇၅။ သမာနေ ကတ္တရီတိ ဧကသ္မိံယေဝ ကတ္တရိ ဥပ္ပဇ္ဇနကိရိယာယ ယော ကတ္တာ၊ တသ္မိံယေဝ ပစ္စယနကိရိယာယ စ ကတ္တုဘူတေတိ အတ္ထော။ ယထာ ‘‘နှတွာ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဘုတွာ သယတီ’’တိ။ ‘‘ပုဗ္ဗကာလေ’’တိ ဣဒဉ္စ တွာသဒ္ဒန္တာနံ ပဒါနံ ယေဘုယျေန ပုရိမကာလကိရိယာယ ဒီပနတော ဝုတ္တံ၊ န ဣဓ ပဋိစ္စသဒ္ဒဿ ပုရိမကာလတ္ထတ္တာ။ ဧဝဉှိ ‘‘စက္ခုံ ပဋိစ္စာ’’တိ နိဒဿနဝစနံ နိဒဿိတဗ္ဗေန သံသန္ဒေယျ။ အထ ဝါ ကာမဉ္စေတ္ထ ဥဘိန္နံ ကိရိယာနံ သမကာလတာ ဥပ္ပဇ္ဇနကိရိယာယ ပုဗ္ဗေ ပစ္စယနကိရိယာယ အသမ္ဘဝတော၊ တထာပိ ဖလကိရိယာယ ဟေတုကိရိယာ ပုရိမကာလော ဝိယ ဝေါဟရိတုံ ယုတ္တာ။ ဧဝမေတ္ထ ဟေတုဖလဝဝတ္ထာနံ သုပါကဋံ ဟောတီတိ ဥပစာရသိဒ္ဓံ ပုရိမကာလံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ပုဗ္ဗကာလေ’’တိ။ အတ္ထသိဒ္ဓိကရောတိ ဝါကျတ္ထပဋိဝိညတ္တိကရော။ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ ဟိ ဧတ္ထ ဝါကျတ္ထာဝဗောဓော ဣဓ အတ္ထသိဒ္ဓီတိ အဓိပ္ပေတော။ ပယုဇ္ဇမာနော ပဋိစ္စသဒ္ဒေါ ဥပ္ပာဒသဒ္ဒေန ဝုစ္စမာနဿ သမာနဿ ‘‘ကတ္တု အဘာဝတော’’တိ ပဒံ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏ’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄၊ ၄၀၀၊ ၃။၄၂၁၊ ၄၂၅-၄၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၄၃-၄၄၊ ၂။၄။၆၀၊ ကထာ။ ၄၆၅) ပစ္စယနကိရိယာယ၊ ဥပ္ပဇ္ဇနကိရိယာယ စ ဝိညာဏမေဝ ကတ္တာတိ သမာနကတ္တုကတာ လဗ္ဘတိ။

‘‘ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ’’တိ ဧတ္ထ ပန ဥပ္ပာဒသဒ္ဒဿ ဘာဝသာဓနတာယ ကိရိယာဝ ဝုတ္တာတိ သမာနကတ္တုလက္ခဏော သဒ္ဒပ္ပယောဂေါ န သမ္ဘဝတီတိ။ တေနာဟ ‘‘သဒ္ဒဘေဒံ ဂစ္ဆတီ’’တိ၊ အပသဒ္ဒပ္ပယောဂေါ ဟောတီတိ အတ္ထော။ န စေတ္ထ ပရာဝရယောဂေါ (ပါဏိနီ ၃။၄။၂၀) ‘‘အပ္ပတွာ နဒိံ ပဗ္ဗတော၊ အတိက္ကမ္မ ပဗ္ဗတံ နဒီ’’တိအာဒီသု ဝိယ၊ နာပိ လက္ခဏဟေတုအာဒိပယောဂေါ ‘‘သီဟံ ဒိသွာ ဘယံ ဟောတိ၊ ဃတံ ပိဝိတွာ ဗလံ ဇာယတေ၊ ‘ဓ’န္တိ ကတွာ ဒဏ္ဍော ပတိတော’’တိအာဒီသု ဝိယ။ နေဝေတ္ထ သဒ္ဒဘေဒေါ။ န ဟိ ဟတ္ထတလေ အာမလကံ ဝိယ သဗ္ဗညေယျံ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ဌိတာနံ မဟေသီနံ ဝစနေ အက္ခရစိန္တကာနံ ဝိပ္ပလာပေါ အဝသရံ လဘတိ။ လဘတု၊ ဝါကျတ္ထေန သဒ္ဒသိဒ္ဓိတော ‘‘နှတွာ ဂမနံ၊ ဘုတွာ သယန’’န္တိအာဒီသု ဝိယာတိ။ ဧဝမ္ပိ န စ ကိဉ္စိ အတ္ထံ သာဓေတိ။ ယဒိပိ ပစ္စေကံ ပဒတ္ထော လဗ္ဘတိ၊ ဝါကျတ္ထော ပန န ယုဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဒသဒါဠိမာဒိဝါကျာနိ ဝိယ အသမ္ဗန္ဓတ္ထတာယ နိရတ္ထကံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

နာမပဒေ ဝုတ္တေ အပ္ပယုတ္တာနိပိ ‘‘အတ္ထိ၊ ဟောတိ၊ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ ဧဝရူပါနိ ကိရိယာပဒါနိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗာနီတိ ဉာယံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဟောတိသဒ္ဒေန သဒ္ဓိံ ယောဇယိဿာမာ’’တိ။ ဣမေသူတိ ယထာဝုတ္တေသု ဒေသနာပဋိညာပုစ္ဆာနိဂမနဝသေန ဝုတ္တေသု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒပဒေသု။ နိဒဿနမတ္တဉ္စေတံ၊ အညေသုပိ ‘‘ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒမေဝ သာဓုကံ ယောနိသော မနသိ ကာရောတိ။ ယဒိဒံ ဣဒပ္ပစ္စယတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ (ဒီ။ နိ။ ၂။၆၇၊ မ။ နိ။ ၂။၃၃၇၊ သ။ နိ။ ၁။၁၇၂၊ မဟာဝ။ ၇)။ ဂမ္ဘီရော စာယံ၊ အာနန္ဒ၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၅၊ သံ။ နိ။ ၂။၆၀) ဧဝမာဒီသုပိ ဧကေနပိ သဒ္ဓိံ ဟောတိ-သဒ္ဒေါ သမ္ဗန္ဓံ န ဂစ္ဆတိ။ ယောဂံ န ဂစ္ဆတိ တထာ သမ္ဗန္ဓဝသေန အဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘န စ ဥပ္ပာဒေါ ဟောတီ’’တိ ဣဒံ အသဘာဝဓမ္မတ္တာ ဥပ္ပာဒဿ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏာယောဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဟိ ဝိနာသဿ ဝိနာသော နတ္ထိ၊ ဧဝံ ဥပ္ပာဒဿ ဝိနာသော ဝိယ ဥပ္ပာဒေါပိ နတ္ထိ။ ယဒိ သိယာ၊ ယေန ဥပ္ပာဒေန ဥပ္ပာဒေါ ဥပ္ပာဒဝါ၊ သောပိ ဥပ္ပာဒဝါတိ အနဝဋ္ဌာနမေဝ အာပဇ္ဇေယျာတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘သစေ ဟေယျာ’’တိအာဒိ။ ယဒိ ဧဝံ၊ ကထံ သမုဒယော ဟောတီတိ? နာယံ ဒေါသော နိဗ္ဗတ္တိယာ အနဓိပ္ပေတတ္တာ။ ဧဝံ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ပါတုဘာဝေါ သမ္ဘဝတီတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော၊ ဣဓ ပန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဟောတီတိ တဿ အတ္ထိဘာဝစောဒနာတိ ကတွာ ဟောတိ၊ ဇာယတီတိ နိဗ္ဗတ္တိစောဒနာ ကတာ သိယာတိ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ ‘‘န ဥပ္ပာဒေါ ဟောတီ’’တိ။

၅၇၆။ ဣမေသံ သင်္ခါရာဒီနံ ပစ္စယာ ဣဒပ္ပစ္စယာ၊ အဝိဇ္ဇာဒယော၊ တေသံ ဘာဝေါ ဣဒပ္ပစ္စယတာ။ ကော ပန သော ဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘ဘာဝေါ စ နာမာ’’တိအာဒိ။ တဿတ္ထော – ယေနာကာရေန အဝိဇ္ဇာဒယော သင်္ခါရာဒိပါတုဘာဝဟေတူ ဟောန္တိ၊ တသ္မိံ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပဝတ္တိအာကာရဝိသေသေ ဝိကာရေ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ အယံ သမညာတိ။ တေသံ ဝါဒီနံ တံ မညနံ။ ဟေတုဝစနတောတိ ဟေတုဘာဝဝစနတော။

၅၇၇။ ဧတ္ထာတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒပဒေ။ သမုပ္ပာဒပဓာနဝစနဝိညေယျော သသတ္တိကော ဟေတု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ အဝိပရီတံ အတ္ထံ အဇာနန္တာနံ အညတ္ထ သမုပ္ပာဒသဒ္ဒဿ ဘာဝသာဓနဿ ဒဿနတော တထာ ဣဓာပိ ဗျဉ္ဇနစ္ဆာယာယ ဥပ္ပာဒေါယေဝါယံ ဝုတ္တော၊ န ဟေတူတိ ယာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သာ ဣမဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒပဒဿ ဧဝံ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာကာရေန အတ္ထံ ဂဟေတွာ ဝူပသမေတဗ္ဗာ ဝိနောဒေတဗ္ဗာ။

ဒွေဓာတိ ဂါထာယ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယသ္မာ အတ္တနော ပစ္စယဝသေန ပဝတ္တော ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မသမူဟော ပစ္စေတဗ္ဗတော ပဋိစ္စော စ သော သဟ ဥပ္ပဇ္ဇနတော သမုပ္ပာဒေါ စ၊ ပဋိစ္စ ဝါ ကာရဏသာမဂ္ဂိံ အပစ္စက္ခာယ သဟ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဧဝါတိ စ ဧဝံ ဒွေဓာ ‘‘ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ တဿ ပစ္စယဓမ္မောပိ ဖလူပစာရေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တောတိ။

ပစ္စယတာယာတိ ပစ္စယသမူဟတော။ ပဝတ္တောတိ နိဗ္ဗတ္တော။ ဓမ္မသမူဟောတိ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မပုဉ္ဇော။ ပတီယမာနောတိ ဉာဏဂတိယာ အဘိမုခံ ဥပေယမာနော၊ အဘိသမိယမာနောတိ အတ္ထော။ ဟိတာယ သုခါယ စာတိ လောကုတ္တရဟိတာယ၊ လောကုတ္တရသုခါယ စ။ သဟ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧကေကဿ ကဒါစိပိ ဥပ္ပတ္တိယာ အဘာဝတော။ သမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဟေတုတော၊ ဝိသမဟေတုတော စ အနုပ္ပဇ္ဇနတော။ သဟ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧကဇ္ဈံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အန္တမသော အဋ္ဌန္နံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော။ န ပစ္စက္ခာယာတိ အပဋိက္ခိပိတွာ၊ အတ္တနော ပစ္စယဘူတဓမ္မသမုဒါယေန ကေနစိ န ဝိနာတိ အတ္ထော။ တဿာတိ ယွာယံ ‘‘ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ’’တိ ဝုတ္တော ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မသမူဟော၊ တဿ အယံ အဝိဇ္ဇာဒိကော ဟေတုသမူဟော။ ‘‘တပ္ပစ္စယတ္တာ’’တိ ဧတေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒပစ္စယေ ပဋိစ္စ သမုပ္ပာဒသမညာတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ယထာ လောကေ’’တိအာဒိ။ ယထာ ဟိ လောကေ ‘‘ပိတ္တံ မထိတံ၊ သူရာ ဒဓိ၊ တိပုသံ ဇရော၊ သေမှော ဂုဠော၊ အာယု ဃတ’’န္တိ စ ပစ္စယော ဖလဝေါဟာရေန ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဖလူပစာရေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၅၇၈။ ပဋိစ္စ-သဒ္ဒေ ပဋိ-သဒ္ဒေါ အဘိမုခတ္ထော၊ ဣစ္စ-သဒ္ဒေါ ဂမ္မတ္ထောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ပဋိမုခမိတော’’တိ။ ကဿ ပန ပဋိမုခံ၊ ကေန ဝါ ဣတော၊ ကော ဝါ ဣတောတိ စောဒနတ္တယေ ပစ္ဆိမံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ‘‘ဟေတုသမူဟော’’တိ အာဟ။ တသ္မိဉှိ ဝိဿဋ္ဌေ ဟေတုသမူဟော နာမ ပစ္စယသာမဂ္ဂီတိ တတ္ထ အညမညဿ ပဋိမုခံ၊ အညမညေနေဝ စ ဣတောတိ ဝိဿဋ္ဌောဝါယမတ္ထော ဟောတီတိ။ သဟိတေတိ သမုဒိတေ အဝိနိဗ္ဘုတ္တေ။ သောတိ ဟေတုသမူဟော။ သမုပ္ပာဒေါ ဣတိ ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။

ပါတုဘာဝါယာတိ ဥပ္ပာဒါယ။ ကာမံ ပါဠိယံ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၊ ဥဒါ။ ၁၊ မဟာဝ။ ၁၊ နေတ္တိ။ ၂၄၊ ဝိဘ။ ၂၂၅) အဝိဇ္ဇာဝ ပစ္စယဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ တထာပိ န အဝိဇ္ဇာ ဧကာဝ ပစ္စယော ဟောတိ၊ အထ ခေါ သဟဇာတဓမ္မဝတ္ထုအာရမ္မဏာဒယော၊ ယောနိသောမနသိကာရာဒယော၊ တဏှုပါဒါနာဒယော စ ဓမ္မာ ယထာရဟံ သင်္ခါရုပ္ပာဒနေ အဝိဇ္ဇာယ သဟကာရီကာရဏံ ဟောန္တိယေဝ။ ဧဝံ သင်္ခါရာဒယောပိ ဝိညာဏာဒီနန္တိ အာဟ ‘‘အဝိဇ္ဇာဒိဧကေကဟေတုသီသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟေတုသမူဟော’’တိ။ သာဓာရဏဖလနိပ္ဖာဒကဋ္ဌေနာတိ တံသမူဟပရိယာပန္နာနံ ဟေတုဓမ္မာနံ သာဓာရဏဿ ဖလဿ နိဗ္ဗတ္တကဘာဝေန။ အဝေကလ္လဋ္ဌေနာတိ အနူနဘာဝေန။ တသ္မိဉှိ ဟေတုသမူဟေ ဧကစ္စာသာဓာရဏဉ္စေတံ ဖလံ၊ ဧကစ္စေဟေဝ စ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗံ သိယာ၊ သဗ္ဗေသံ တေသံ ပစ္စယဓမ္မာနံ အညမညာပေက္ခာ နတ္ထီတိ ပဋိမုခဂမနာဘာဝတော ပဋိစ္စတ္ထော န ပရိပူရေယျာတိ။ သာမဂ္ဂိအင်္ဂါနန္တိ ပစ္စယသာမဂ္ဂိယာ အင်္ဂဘူတာနံ၊ သမူဟီနန္တိ အတ္ထော ။ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ သာမိဝစနံ။ ဖလဓမ္မာနံ သဟိတတာ နာမ ဝိသုံ အဘာဝေါ၊ န ဟေတုဓမ္မာနံ ဝိယ အညမညာပေက္ခာတိ အာဟ ‘‘အညမညံ အဝိနိဗ္ဘောဂဝုတ္တိဓမ္မေ’’တိ အဝိနိဗ္ဘောဂဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ရူပဓမ္မာနမ္ပိ သင်္ဂဏှနတ္ထံ။ အညထာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေတိ ဝုစ္စေယျ။

၅၇၉။ ပစ္စယတာတိ အယံ အဝိဇ္ဇာဒိကော ပစ္စယသမူဟော။ အညောညန္တိ အညမညံ။ ပဋိစ္စာတိ နိဿာယ သဟကာရီကာရဏံ လဒ္ဓါ။ သမန္တိ အဝိသမံ အဝေကလ္လေန။ သဟာတိ ဧကဇ္ဈံ။ ဓမ္မေတိ အတ္တနော ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မေ။ ယသ္မာ ဥပ္ပာဒေတိ၊ တတောပိ တသ္မာပိ။ ဧဝံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ မုနိနာ ဘဂဝတာ ဘာသိတာတိ ယောဇနာ။ န အပဋိစ္စ ပဋိစ္စေဝါတိ အဝဓာရဏတ္ထံ ဒဿေန္တော ဂါထာယံ ဧဝ-ကာရော လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဒဿေတိ။

ဧကေကဒေသန္တိ ဖလသမုဒါယဿ ဧကဒေသေကဒေသံ၊ ဘာဂသောတိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗာပရဘာဝေနာတိ ပဋိပါဋိယာ ။ သဗ္ဗမေတံ ရူပါရူပကလာပုပ္ပာဒနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အတ္ထာနုသာရဝေါဟာရကုသလေနာတိ ပရမတ္ထဓမ္မာနုဂတဝေါဟာရနိပုဏေန။

၅၈၀။ ပုရိမေန ပဒေနာတိ ယောဇနာ။ သဿတာဒီနန္တိ သဿတဘာဝါဒီနံ၊ သဿတဝါဒါဒီနံ ဝါ။ သဿတသဟစရိတာ ဟိ ဝါဒါပိ သဿတာဒယောတိ ဝုစ္စန္တိ ယထာ ‘‘ဒုက္ခဒေသနာ ဒုက္ခ’’န္တိ။ ဥစ္ဆေဒါဒီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဝိဃာတော ဝိနာသော၊ ပဟာနန္တိ အတ္ထော။ ဉာယောတိ အန္တဒွယဝိရဟိတာ မဇ္ဈိမာ ပဋိပတ္တိ။

ပဝတ္တိဓမ္မာနန္တိ ပဝတ္တိဘူတာနံ ဓမ္မာနံ၊ ကိလေသဝဋ္ဋာဒီနန္တိ အတ္ထော။ ‘‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တော (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၁) သဿတဝါဒေါ။ ‘‘နတ္ထိ ဟေတု၊ နတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ သံကိလေသာယာ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တော (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၈၊ မ။ နိ။ ၂။၁၀၁၊ ၂၂၇၊ သံ။ နိ။ ၃။၂၁၂) အဟေတုဝါဒေါ။ ပကတိ အဏုကာလာဒိဝသေန လောကော ပဝတ္တတီတိ ဧဝံ ပဝတ္တော ဝိသမဟေတုဝါဒေါ။ ဣဿရပုရိသပဇာပတိဝါဒါ ဝသဝတ္တိဝါဒါ။ အဟေတုဝါဒဂ္ဂဟဏေနေဝ စေတ္ထ သဘာဝနိယတိ ယဒိစ္ဆာဝါဒါနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကေစိ ပန ‘‘စက္ခု ဧဝ စက္ခုဿ ကာရဏ’’န္တိ ဧဝမာဒိကော ဝိသမဟေတုဝါဒေါ။ ဣဿရာဒိဝါဒေါ အဟေတုဝါဒန္တောဂဓော။ သဘာဝေနေဝ ဓမ္မာ ပဝတ္တန္တီတိ ဝါဒေါ ‘‘ဝသဝတ္တိဝါဒေါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကိံ ဟိ ပစ္စယသာမဂ္ဂိယာ ပယောဇနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သမုပ္ပာဒပဒေန ပရိဒီပိတော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ပရိဒီပနဿ ပန အဝိပရီတကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ပစ္စယသာမဂ္ဂိယံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပတ္တိတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိဟတာတိ အဗ္ဘာဟတာ။ ‘‘ပုရိမပုရိမပစ္စယဝသေနာ’’တိ ဣမိနာ အဝိစ္ဆေဒဝသေန ပဝတ္တမာနံ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိနိဝတ္တကံ ဟေတုဖလပဗန္ဓံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ကုတော ဥစ္ဆေဒေါ’’တိ။ ဥစ္ဆေဒါဘာဝကထနေနေဝ စေတ္ထ ဥစ္ဆေဒဝါဒဿာပိ အဘာဝံ ဒဿေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တဿာ တဿာ ပစ္စယသာမဂ္ဂိယာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဟေတုပစ္စယသမဝါယေ။ သန္တတိံ အဝိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ဟေတုဖလပဗန္ဓသင်္ခါတဿ သန္တာနဿ အဝိစ္ဆိန္ဒနေန။ တေသံ တေသံ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မာနံ သမ္ဘဝတော ဥပ္ပဇ္ဇနတော သဿတုစ္ဆေဒသင်္ခါတံ အန္တဒွယံ အနုပဂ္ဂမ္မ ယထာသကံ ပစ္စယေဟိ အနုရူပဖလုပ္ပတ္တိ ဣဓ မဇ္ဈိမပဋိပဒါတိ အဓိပ္ပေတာ။ ကမ္မဝဋ္ဋဿ၊ ဝိပါကဝဋ္ဋဿ စ ဘိန္နသဘာဝတ္တာ၊ ဘိန္နကာလတ္တာ စ သော ကရောတိ သော ပဋိသံဝေဒေတီတိ ဝါဒပ္ပဟာနံ။ ကုသလာကုသလက္ခန္ဓပ္ပဝတ္တိယဉှိ ကာရကဝေါဟာရော၊ ဝိပါကက္ခန္ဓပဝတ္တိယံ ဝေဒကဝေါဟာရောတိ။ ယသ္မိံ သန္တာနေ ကမ္မံ နိဗ္ဗတ္တံ၊ တတ္ထေဝ တဿ ဖလဿ နိဗ္ဗတ္တနတော အညော ကရောတိ အညော ပဋိသံဝေဒေတီတိ ဝါဒပ္ပဟာနံ။ န ဟိ ကတဿ ဝိနာသော၊ အကတဿ ဝါ အဗ္ဘာဂမော အတ္ထိ။ ‘‘ဣတ္ထီ၊ ပုရိသာ’’တိ ဝေါဟာရေန ဇနပဒနိရုတ္တိ။ တတ္ထ ယသ္မာ ပဏ္ဍိတာပိ လောကေ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓေ အာနေတု၊ နာမရူပံ အာဂစ္ဆတူ’’တိ အဝတွာ ဣတ္ထီ၊ ပုရိသောတွေဝ ဝေါဟရန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ဣတ္ထီ ဧဝါယံ၊ ပုရိသော ဧဝါယန္တိ အပရိညာတဝတ္ထုကာနံ ဟောတိ အဘိနိဝေသော။ ဝိဒ္ဒသုနော ပန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ဇာနန္တဿ တထာ တထာ ပဝတ္တမာနေ ဓမ္မေ ဥပါဒါယ ပညတ္တိမတ္တတော တတ္ထ ပရမတ္ထတော န အဘိနိဝေသောတိ အာဟ ‘‘ဇနပဒနိရုတ္တိယာ အနဘိနိဝေသော’’တိ။ သမညာယာတိ လောကသမညာယ။ အနတိဓာဝနန္တိ အနတိက္ကမနံ။ ‘‘သတ္တော’’တိ ဟိ ဝုတ္တေ ‘‘ကော ဧတ္ထ သတ္တော၊ ကိံ ရူပံ၊ ဥဒါဟု ဝေဒနာဒယော’’တိ ဝိဘာဂံ အကတွာ လောကသမညာဝသေနေဝ လောကိယေဟိ ဝိယ လောကိယော အတ္ထော သမညံ အဝိလင်္ဃန္တေန ဝေါဟရိတဗ္ဗော။

အပရော နယော – ပစ္စေတုမရဟတီတိ ပဋိစ္စော။ ယော ဟိ နံ ပစ္စေတိ အဘိသမေတိ၊ တဿ အစ္စန္တမေဝ ဒုက္ခဝူပသမာယ သံဝတ္တတိ။ သမ္မာ၊ သဟ စ ဥပ္ပာဒေတီတိ သမုပ္ပာဒေါ။ ပစ္စယဓမ္မော ဟိ အတ္တနော ဖလံ ဥပ္ပာဒေန္တော သမ္ပုဏ္ဏမေဝ ဥပ္ပာဒေတိ၊ န ဝိကလံ။ ယေ စ ဓမ္မေ ဥပ္ပာဒေတိ၊ တေ သဗ္ဗေ သဟေဝ ဥပ္ပာဒေတိ၊ န ဧကေကံ။ ဣတိ ပဋိစ္စော စ သော သမုပ္ပာဒေါ စာတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ။ အထ ဝါ ပဋိစ္စ ပဋိမုခံ ဣတွာ ကာရဏသာမဂ္ဂိံ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ သဟိတေ ဥပ္ပာဒေတီတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ။ ပဋိမုခဂမနဉ္စ ပစ္စယဿ ကာရဏသာမဂ္ဂိယာ အင်္ဂဘာဝေန ဖလဿ ဥပ္ပာဒနမေဝ။ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာတိ စ န ဝိနာ တာယ ကာရဏသာမဂ္ဂိယာ၊ အင်္ဂဘာဝံ အဂန္တွာ သယမေဝ န ဥပ္ပာဒေတီတိ အတ္ထော။ ဧတေန ကာရဏဗဟုတာ ဒဿိတာ၊ ‘‘သဟိတေ’’တိ ဣမိနာ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မဗဟုတာ။ ဥဘယေနာပိ ‘‘ဧကံ န ဧကတော’’တိအာဒိနာ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၁၇) ပရတော ဝုစ္စမာနော သာသနနယော ဒီပိတော ဟောတိ။

အထ ဝါ ပဋိစ္စ ပစ္စေတဗ္ဗံ ပစ္စယံ ပဋိဂန္တွာ န ဝိနာ တေန သမ္ဗန္ဓဿ ဥပ္ပာဒေါ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁)။ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ စေတ္ထ သမုပ္ပာဒပ္ပဓာနဝစနဝိညေယျော သသတ္တိကော ဟေတူတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ‘‘ပဋိစ္စာ’’တိ ဝုတ္တေ ကိံ ပဋိစ္စာတိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ပစ္စေတဗ္ဗ’’န္တိ။ သော စ ပစ္စယဓမ္မောတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ပစ္စယ’’န္တိ။ ဣဒါနိ ပဋိစ္စသဒ္ဒဿ အတ္ထမာဟ ‘‘ပဋိဂန္တွာ’’တိ။ ကာရဏဿ သဘာဝေန တပ္ပဋိလာဘဂတိယာ ပတွာ။ ကထံ န ဝိနာ တေန? သတိ ဧဝ တသ္မိံ၊ တဿ စ ဖလဿ ဥပ္ပာဒတော ဧဝ၊ န အညထာ။ အသတိ၊ နိရောဓတော စာတိ အယံ ပစ္စယဋ္ဌိတိ ပဋိစ္စသဒ္ဒဿ အတ္ထော။ တေနာယံ ပဋိစ္စသဒ္ဒေါ ယထာ ‘‘ဣမသ္မိံ သတိ ဣမဿုပ္ပာဒေါ’’တိ ဧတေ သဒ္ဒါ ဘုမ္မနိဿက္ကဝစနဇောတနီယေန ဣဒံ-သဒ္ဒဝစနီယဿ ဟေတုမတော ဟေတုအာယတ္တဘာဝေန ဘာဝုပ္ပာဒုတ္တရကိရိယာပေက္ခေန ယာယဿ တဒါယတ္တတာ၊ တာယ သမတ္ထတာယ ဟေတုံ ဝဒန္တိ၊ ဧဝံ ဂန္တွာ-သဒ္ဒန္တရဝစနီယေန တံဝိညေယျဿေဝ ပစ္စယနကိရိယာကတ္တုဟေတုမတော ဟေတုပစ္စယနေန ဟေတုအာယတ္တဘာဝေန သမုပ္ပာဒုတ္တရကိရိယာပေက္ခေန ယာယဿ တဒါယတ္တတာ၊ တာယ သမတ္ထတာယ ဟေတုမာဟ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘အဝိဇ္ဇာ ပဋိစ္စ၊ သင်္ခါရာ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ’’တိအာဒိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၆) သင်္ခါရပိဋကေ ဝုတ္တံ။ သမတ္ထတာ စေတ္ထ နိဒါနာဒိဘာဝေါ။ သော စ တဒဝိနာဘာဝိဖလံ ပတိ သတွမေဝ။ သမ္ဗန္ဓဿာတိ စ သံယောဇနာနုရူပတာဝသေန ဇာတိအာဒိနာ သမ္ဗန္ဓဿ ဇရာမရဏာဒိပစ္စယုပ္ပန္နဿ။ ဥပ္ပာဒေါတိ ဥပ္ပဇ္ဇနံ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ ပဋိစ္စသဒ္ဒပ္ပယောဂေါ၊ နနု သမာနကတ္တုကာနံ ပုဗ္ဗကာလေ ဤဒိသော သဒ္ဒပ္ပယောဂေါတိ? ‘‘ဘုတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ကသိတွာ ဝပတီ’’တိအာဒီသု သစ္စမေတံ၊ တံ ပန ယေဘုယျဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ သမာနာပရကာလေ၊ အသမာနကတ္တုကေ စ ဒဿနတော။ သမာနကာလေ တာဝ –

‘‘အန္ဓကာရံ နိဟန္တွာန၊ ဥဒိတာယံ ဒိဝါကရော၊

ဝဏ္ဏပညာဝဘာသေဟိ၊ ဩဘာသေတွာ သမုဂ္ဂတော’’တိ။ –

ဥဒါဟရဏံ။ ကေစိ ပန ‘‘မုခံ ဗျာဒါယ သယတိ၊ အက္ခီနိ ပရိဝတ္တေတွာ ပဿတီ’’တိ ဥဒါဟရန္တိ။ အပရေ ‘‘နိသဇ္ဇ အဓီတေ၊ ဌတွာ ကထေတီ’’တိ။

တတ္ထ ဗျာဒါနပရိဝတ္တနုတ္တရကာလဘာဝိသယနဒဿနကိရိယာပေက္ခာ ပုဗ္ဗုတ္တရကာလတာ အတ္ထိ၊ သာ စ ဘေဒါနုပလက္ခဏာ ကေဟိစိ န လက္ခီယတိ။ ‘‘နိသဇ္ဇ အဓီတေ၊ ဌတွာ ကထေတီ’’တိ စ သမာနကာလတာယပိ အဇ္ဈေနကထနေဟိ ပုဗ္ဗေပိ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနာနိ ဟောန္တီတိ သက္ကာ ပုဗ္ဗုတ္တရကာလတာ သမ္ဘာဝေတုံ၊ တသ္မာ ပုရိမာနိယေဝ ဥဒါဟရဏာနိ ယုတ္တာနိ။ ဥဒယသမကာလမေဝ ဟိ တန္နိဝတ္တနိယနိဝတ္တနန္တိ။ အပရကာလေ ‘‘ဒွါရမာဝရိတွာ ပဝိသတိ၊ အာဝရိတွာ နိက္ခမတီ’’တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဍက္ကစ္စ ပတိတော ဒဏ္ဍော’’တိ ဥဒါဟရန္တိ။ အဘိဃာတဘူတသဟဇာတာယ ပန အဘိဃာတဇသဒ္ဒဿ သမာနကာလတာ ဧတ္ထ လဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ ဣဓာပိ ပုရိမာနိယေဝ ဥဒါဟရဏာနိ ယုတ္တာနိ။ ပုရိမတာဝစနိစ္ဆာဝသေနေဝ ပန လက္ခဏဟေတုကိရိယာနံ လက္ခဏဟေတုဘာဝဝစနိစ္ဆာတိ လက္ခဏဘာဝတော ပုရိမကာလော ဣစ္စေဝ ‘‘နိဟန္တွာနာ’’တိ သဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဣစ္ဆိတာ၊ ဧဝဉ္စ ပစ္စယနကိရိယာ သမုပ္ပဇ္ဇနကိရိယာယ ပုရိမိကာဝါတိ ပဋိစ္စ-သဒ္ဒသိဒ္ဓိ။ တတ္ထ ယုတ္တံ ပစ္စက္ခတော ကတ္တုဒဿနတော။ ဣဓ ပန တဒဘာဝတော န ယုတ္တန္တိ စေ? နာယံ ဒေါသော။ ဣဓာပိ အနုမာနတော သိဒ္ဓါ။ ဇရာမရဏာဒိကော ကတ္တာ အတ္ထေဝ ‘‘ဉတွာ ကိရိယတော ဝယ’’န္တိ ဧဝမာဒိပယောဂဒဿနတော အဝဿံ အနုမိယမာနေန ကတ္တုနာ ဤဒိသော သဒ္ဒပယောဂေါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော။ အသမာနေ ပန ကတ္တရိ ‘‘ပိသာစံ ဒိသွာ ဘယံ ဟောတိ၊ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၇၁၊ ၂။၁၈၂၊ ပု။ ပ။ ၂၀၄) ဧဝမာဒိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ စ တတ္ထ ပိသာစဒဿနာဒိပုရိသဗျာပါရော၊ ဧဝမိဓာပိ ပစ္စယနံ ပစ္စယဗျာပါရော အတ္တနော ဖလုပ္ပာဒနံ၊ တဉ္စ သတွံ သမုပ္ပာဒေါဝါတိ ‘‘ပစ္စယေ သတိ၊ ပစ္စယဿ ဥပ္ပာဒါ’’တိ ပစ္စယနဿ သမုပ္ပာဒဟေတုတာယ ဂမကော သမာနဿ ကတ္တု အဘာဝေပိ ပဋိစ္စ-သဒ္ဒေါ သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဒိ ပဋိစ္စသမ္ဗန္ဓဿ ဥပ္ပာဒေါ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ၊ ကထံ ပစ္စယော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ? ဟေဋ္ဌာ ဝိစာရိတောဝါယမတ္ထော။ အပိစ ယောယံ သမုပ္ပာဒ-သဒ္ဒဝိဘာဝိတာနံ ပစ္စယုပ္ပန္နာနံ ပဋိစ္စသဒ္ဒဝိဘာဝိတော သသတ္တိကော ဟေတု အဓိပ္ပေတော၊ တဿ သမုပ္ပာဒါဘိမုခတာယ ပဓာနဝစနဝိညေယျသဘာဝတ္တာ တထာ ဝုတ္တောတိ။

ကိံ ပန ကာရဏံ သမုပ္ပာဒပဓာနေန ဝစနေန သမုပ္ပာဒဿ ဟေတု ဝေဒိတဗ္ဗော၊ န ပန သဟေတုကော သမုပ္ပာဒေါ ဧဝါတိ? ဝုစ္စတေ – ဒိဋ္ဌဿ ဒုက္ခဿ ယော ပစ္စယော ပစ္စယနိဒ္ဒေသေန တဿ ဝိဘာဝိတတ္တာ။ ကထံ? ယထာဟ –

‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပရိဝီမံသမာနော ပရိဝီမံသတိ ‘ယံ ခေါ ဣဒံ အနေကဝိဓံ နာနပ္ပကာရကံ ဒုက္ခံ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဇရာမရဏံ၊ ဣဒံ နု ခေါ ဒုက္ခံ ကိံ နိဒါနံ ကိံ သမုဒယံ ကိံ ဇာတိကံ ကိံ ပဘဝံ၊ ကိသ္မိံ သတိ ဇရာမရဏံ ဟောတိ၊ ကိသ္မိံ အသတိ ဇရာမရဏံ န ဟောတီ’တိ။ သော ပရိဝီမံသမာနော ဧဝံ ပဇာနာတိ ‘ယံ ခေါ ဣဒံ…ပေ… ဣဒံ ခေါ ဒုက္ခံ ဇာတိနိဒါန’’’မိစ္စာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၅၁) –

ဒိဋ္ဌဿ ဒုက္ခဿ နိဒါနံ ပရိဝီမံသသုတ္တေ ဝုတ္တံ။ တံ ပဇာနနဉ္စ နိဒါနမ္ပိ ဝိညာတဗ္ဗန္တိ။ ယထာ စာဟ –

‘‘ပုဗ္ဗေ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္ဗောဓာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဗောဓိသတ္တဿေဝ သတော ဧတဒဟောသိ ‘ကိစ္ဆံ ဝတာယံ လောကော အာပန္နော ဇာယတိ စ ဇီယတိ စ မီယတိ စ စဝတိ စ ဥပပဇ္ဇတိ စ၊ အထ စ ပနိမဿ ဒုက္ခဿ နိဿရဏံ နပ္ပဇာနာတိ ဇရာမရဏဿ။ ကုဒါဿု နာမ ဣမဿ ဒုက္ခဿ နိဿရဏံ ပညာယိဿတိ ဇရာမရဏဿာ’တိ…ပေ… တဿ မယှံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယောနိသော မနသိကာရာ အဟု ပညာယ အဘိသမယော ‘ဇာတိယာ ခေါ သတိ ဇရာမရဏံ ဟောတိ၊ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၀) –

အာဒိနာ ဒိဋ္ဌဿ ဒုက္ခဿ ပစ္စယဝီမံသာဘိသမယာ ဝုတ္တာ။ ပစ္စယော ဟိ ဉာတဗ္ဗော။ တဒဘိသမယာယတ္တဉ္စ ဒုက္ခနိဿရဏပဇာနနန္တိ ယော စ ဉာတဗ္ဗော၊ သော ပဝေဒေတဗ္ဗောတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒသဒ္ဒေါ ယံ ယဒိဒံ သမုပ္ပာဒသဒ္ဒဝိဘာဝိတံ ဒိဋ္ဌံ ဒုက္ခံ၊ တံ ပစ္စယံ ပဋိစ္စေဝ၊ န အညထာတိ ဧဝံ ပစ္စယဝိဘာဝနတ္ထံ ဝုစ္စတိ။ ဘဝတိ ဟိ ဉာတုံ၊ ပဝေဒေတုဉ္စ ဣစ္ဆိတဘာဝေန ပဓာနဿာပိ ကေနစိ ဝိသေသေန ဉာတဗ္ဗတာယ အပ္ပဓာနဘာဝေန နိဒ္ဒေသော ယထာ ‘‘ကော သောတာပန္နော၊ ယဿ တီဏိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ။ ကော ဒေဝဒတ္တော၊ ယဿ ဥစ္စတရာနိ ဂေဟာနီ’’တိ၊ ဧဝမိဓာပိ ပစ္စယပစ္စယနပဝေဒနဋ္ဌေန နိဒ္ဒေသေ သတ္တိဝိသေသေန အတ္တနော ဖလေန ပစ္စနီယတာယ ဉာတဗ္ဗဘာဝေန ‘‘ပဋိစ္စာ’’တိ ပရိယာယေန ပစ္စယော ဝုတ္တော။

ယော စာယံ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိကော နိဒ္ဒေသော၊ သော စ သကလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ မူလတော ပဋ္ဌာယ ပစ္စယာနံ ပဝေဒနာယ နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ပရိယောသာနေပိ ‘‘ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတီ’’တိ ဧဝံ-သဒ္ဒေန သမုဂ္ဃာတံ ဒုက္ခံ ဒဿေတွာ တဿ ယထာဝုတ္တေ ပစ္စယေ တံသမုဒယာဘိမုခေ ကတွာ နိဂမိတာ ပစ္စယာ။ ပဋိပဒါသုတ္တေပိ (သံ။ နိ။ ၂။၃) ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ…ပေ… သမုဒယော ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မိစ္ဆာပဋိပဒါ’’တိ ဝုတ္တံ။ န စ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဘာဝေန ဂဟိတံ ဒုက္ခံ မိစ္ဆာပဋိပဒံ၊ အထ ခေါ ဒုက္ခသမုဒယဘူတာ ပစ္စယာတိ။ ယထာ စ ‘‘ပဉ္စင်္ဂိကော သမ္မာသမာဓိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၃၅)၊ ပဉ္စဉာဏိကော သမ္မာသမာဓီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၅) အင်္ဂဉာဏပဋိဝေဒနတ္ထတ္တာ ဒေသနာယ သမ္မာသမာဓိပဓာနေဟိ သဒ္ဒေဟိ အင်္ဂဉာဏပဋိဝေဒနံ ကတံ၊ ဧဝမိဓာပိ သမုပ္ပာဒပဓာနေန သဒ္ဒေန ပစ္စယပဋိဝေဒနံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၅၈၁။ ယာ ပနာယံ တန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ နိက္ခိတ္တာတိ ဌပိတာ၊ ဒေသိတာတိ အတ္ထော။ ယထာဓိပ္ပေတဿ အတ္ထဿ တနနတော တန္တိ၊ ဂန္ထော။ ‘‘ကိံ ဝါဒီ၊ ဘန္တေ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ပုစ္ဆိတေန ‘‘ဝိဘဇ္ဇဝါဒီ၊ မဟာရာဇာ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။တတိယသင်္ဂီတိကထာ၊ ကထာ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ) မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရေန ဝုတ္တတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာဝကာ ဝိဘဇ္ဇဝါဒိနော။ တေ ဟိ သတ္ထာရာ ဝေနယိကာဒိဘာဝံ ဝိဘဇ္ဇ ဝုတ္တံ အနုဝဒန္တိ၊ သောမနဿာဒီနံ၊ စီဝရာဒီနဉ္စ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗဘာဝံ။ သဿတုစ္ဆေဒဝါဒေ ဝါ ဝိဘဇ္ဇ ဝဒန္တိ။ ‘‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိအာဒီနံ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၁) ဌပနီယာနံ ဌပနတော၊ ရာဂါဒိက္ခယဿ သဿတဿ၊ ရာဂါဒိကာယဒုစ္စရိတာဒိဥစ္ဆေဒဿ စ ဝစနတော၊ န ပန ဧကံသဗျာကရဏီယာဒိကေ တယော ပဉှေ အပနေတွာ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယမေဝ ဝဒန္တိ။ ဝိဘဇ္ဇဝါဒီနံ မဏ္ဍလံ သမူဟော ဝိဘဇ္ဇဝါဒိမဏ္ဍလံ။ ဝိဘဇ္ဇဝါဒိနော ဝါ ဘဂဝတော ပရိသာ ဝိဘဇ္ဇဝါဒိမဏ္ဍလန္တိပိ ဝဒန္တိ၊ ဝိဘဇ္ဇ ဝါ သဿတုစ္ဆေဒေ ဥဘော အန္တေ အနုပဂမ္မ မဇ္ဈိမပဋိပဒါဘူတဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ဒေသနတော ဘဂဝါ၊ တဒနုဝါဒတော တဿ သာဝကာ စ ဝိဘဇ္ဇဝါဒိနောတိ။ သေသံ ပုရိမသဒိသံ။

ဩတရိတွာတိ ဩဂါဟေတွာ၊ ဝိဘဇ္ဇဝါဒီ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ န ဟိ သယံ အဝိဘဇ္ဇဝါဒီ သမာနော ဝိဘဇ္ဇဝါဒီနံ အန္တရေ ဌာနမတ္တေန ဝိဘဇ္ဇဝါဒိမဏ္ဍလံ ဩတိဏ္ဏော နာမ ဟောတိ။ အာစရိယေဟိ အဝုတ္တဝိပရီတတ္ထဒီပနေန တေ နအဗ္ဘစိက္ခန္တေန။ အဝိဇ္ဇာ ပုညာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရာနမ္ပိ ဟေတု ပစ္စယော ဟောတီတိ ဝဒန္တော၊ ကထာဝတ္ထုမှိ ပဋိက္ခိတ္တေ ပုဂ္ဂလဝါဒါဒိကေ စ ဝဒန္တော သကသမယံ ဝေါက္ကမတိ နာမ၊ တထာ အဝေါက္ကမန္တေန။ ပရသမယံ ဒေါသာရောပနဗျာပါရဝိရဟေန အနာယူဟန္တေန။ ‘‘ဣဒမ္ပိ သုတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ပရသမယံ အသမ္ပိဏ္ဍေန္တေနာတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ၊ ယထာ တဒေဝိဒံ ဝိညာဏံ သန္ဓာဝတိ သံသရတိ အနည’’န္တိအာဒီနိ (မ။ နိ။ ၁။၃၉၆) ဝဒန္တော သုတ္တံ ပဋိဗာဟတိ နာမ၊ တထာ အပဋိဗာဟန္တေန။ ‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ၊ ယထာ ယေမေ အန္တရာယိကာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ၊ တေ ပဋိသေဝတော နာလံ အန္တရာယာယ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၄၊ ပါစိ။ ၄၁၇၊ ၄၁၈)၊ သုပိနန္တေ ကတော ဝီတိက္ကမော အာပတ္တိကရော ဟောတီ’’တိ စ ဧဝမာဒိံ ဝဒန္တော ဝိနယံ ပဋိလောမေတိ နာမ၊ တဗ္ဗိပရိယာယေန တံ အနုလောမေန္တေန။ ပဋိလောမေန္တော ဟိ ကမ္မန္တရံ ဘိန္ဒန္တော၊ ဓမ္မတဉ္စ ဝိလောမေန္တော ကုတော ကိလေသဝိနယံ အနုလောမေတိ။ သုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၈၇ အာဒယော၊ အ။ နိ။ ၄။၁၈၀) ဝုတ္တေ စတ္တာရော မဟာပဒေသေ၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဝုတ္တေ သုတ္တသုတ္တာနုလောမအာစရိယဝါဒအတ္တနောမတိမဟာပဒေသေ ဩလောကေန္တေန။ တဒေါလောကနေန ဟိ သုတ္တေ၊ ဝိနယေ စ သန္တိဋ္ဌတိ နာတိဓာဝတိ။

ဓမ္မန္တိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒပါဠိံ။ အတ္ထန္တိ တဒတ္ထံ။ ဟေတု၊ ဟေတုဖလာနိ ဝါ အယမေတ္ထ ဟေတု ဓမ္မော၊ ဣဒမေတ္ထ ဟေတုဖလံ အတ္ထောတိ။ ဓမ္မန္တိ ဝါ ဓမ္မတံ။ ယထာ ဧကေ ‘‘ဥပ္ပာဒါ ဝါ တထာဂတာနံ အနုပ္ပာဒါ ဝါ တထာဂတာနံ ဌိတာဝ သာ ဓာတူ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၀) သုတ္တပဒဿ အတ္ထံ မိစ္ဆာ ဂါဟေန္တာ ‘‘နိစ္စော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ’’တိ ပစ္စယာကာရဓမ္မံ မိစ္ဆာ ဒီပေန္တိ၊ ဧဝံ အဒီပေတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္တနော ဖလံ ပတိ ကာရဏဿ ဝဝတ္ထိတသဘာဝံ ဒီပေန္တေန။ ယထာ စ ဧကေ ‘‘အနိရောဓံ အနုပ္ပာဒ’’န္တိအာဒိနာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ အတ္ထံ မိစ္ဆာ ဂါဟေန္တိ၊ ဧဝံ ဂါဟေ အကတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ အဝိပရီတံ အတ္ထံ သင်္ဂါဟေန္တေန။ ‘‘ဒုက္ခာဒီသု အညာဏံ အဝိဇ္ဇာ’’တိ ဝုတ္တမတ္ထံ ပရိဝတ္တေတွာ ပုန ‘‘ပုဗ္ဗန္တေ အညာဏ’’န္တိအာဒီဟိ (ဓ။ သ။ ၁၀၆၇) အပရေဟိပိ ပရိယာယေဟိနိဒ္ဒိသန္တေန။ ‘‘သင်္ခါရာ ဣမိနာ ပရိယာယေန ဘဝေါတိ ဝုစ္စန္တိ၊ တဏှာ ဣမိနာ ပရိယာယေန ဥပါဒါန’’န္တိအာဒိနာ နိဒ္ဒိသန္တေနာတိ စ ဝဒန္တိ။ ပကတိယာတိ ယထာဝုတ္တဝိဓာနံ အနာမသိတွာ ကေဝလမေဝ။

သစ္စန္တိ စတုသစ္စံ။ သတ္တောတိ သတ္တသုညတာတိ ဝဒန္တိ၊ သတ္တသုညေသု ပန သင်္ခါရေသု သတ္တဝေါဟာရော၊ သတ္တတ္ထကိစ္စသိဒ္ဓိ စ။ ပစ္စယာကာရမေဝ စာတိ ပစ္စယာကာရော ဧဝ စ၊ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ ပစ္စယဓမ္မာနံ အတ္တနောယေဝ ဖလဿ ပစ္စယဘာဝေါ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ အတ္ထော။

တသ္မာတိ ဝုတ္တနယေန အတ္ထဝဏ္ဏနာယ ကာတဗ္ဗတ္တာ၊ ဒုက္ကရတ္တာ စ ပတိဋ္ဌံ နာဓိဂစ္ဆာမီတိ ယတ္ထ ဌိတဿ ဝဏ္ဏနာ သုကရာ ဟောတိ၊ တဿာ ပတိဋ္ဌာဘူတံ တံ နယံ အတ္တနောယေဝ ဉာဏဗလေန နာဓိဂစ္ဆာမီတိ အတ္ထော။ နိဿယံ ပန အာစိက္ခန္တော ‘‘သာသနံ ပနိဒ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဣဓ သာသနန္တိ ပါဠိဓမ္မမာဟ၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒမေဝ ဝါ။ သော ဟိ အနုလောမပဋိလောမာဒိနာနာဒေသနာနယပဋိမဏ္ဍိတော အဗ္ဗောစ္ဆိန္နော အဇ္ဇာပိ ပဝတ္တတီတိ နိဿယော ဟောတိ။ တဒဋ္ဌကထာသင်္ခါတော စ ပုဗ္ဗာစရိယမဂ္ဂေါ။ ‘‘တံ သုဏာထ သမာဟိတာ’’တိ အာဒရဇနနေ၊ ဥဿာဟနေ စ ကိံ ပယောဇနန္တိ စေ၊ တံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိ။ အဋ္ဌိ ကတွာတိ အတ္ထံ ကတွာ။ ယထာ ဝါ န နဿတိ၊ ဧဝံ အဋ္ဌိဂတံ ဝိယ ကရောန္တော အဋ္ဌိံ ကတွာ။ ပုဗ္ဗကာလတော အပရကာလေ ဘဝံ ပုဗ္ဗာပရိယံ။ ဝိသေသန္တိ ပဌမာရမ္ဘတော ပဘုတိ ခဏေ ခဏေ ဉာဏဝိသေသံ၊ ကိလေသက္ခယဝိသေသဉ္စ လဘတီတိ အတ္ထော။

၅၈၂။ ဒေသနာဘေဒတောတိ ဒေသနာဝိသေသတော။ အတ္ထတော၊ လက္ခဏာဒိတော၊ ဧကဝိဓာဒိတော စ အတ္ထလက္ခဏေကဝိဓာဒိတော။ အင်္ဂါနဉ္စ ဝဝတ္ထာနာတိ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ဒွါဒသန္နံ အင်္ဂါနံ ဝဝတ္ထာနဒဿနတော။

ကမ္မဝိပါကကိလေသဝဋ္ဋာနံ မူလကာရဏတ္တာ၊ အာဒိတော ဝုတ္တတ္တာ စ အဝိဇ္ဇာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ မူလံ။ တတ္ထ ဝလ္လိယာ မူလေ ဒိဋ္ဌေ တတော ပဘုတိ ဝလ္လိဟရဏံ ဝိယ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ မူလေ ဒိဋ္ဌေ တတော ပဘုတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဒေသနာတိ ဥပမာသံသန္ဒနာ န ကာတဗ္ဗာ။ န ဟိ ဘဂဝတော ဣဒမေဝ ဒိဋ္ဌံ၊ ဣဒံ အဒိဋ္ဌန္တိ ဝိဘဇနီယံ အတ္ထိ သဗ္ဗဿ ဒိဋ္ဌတ္တာ။ မူလတော ပဘုတိ ပန ဝလ္လိဟရဏံ ဝိယ မူလတော ပဘုတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဒေသနာ ကတာတိ ဣဒမေတ္ထ သာမညံ အဓိပ္ပေတံ၊ ဗောဓနေယျဇ္ဈာသယဝသေန ဝါ ဗောဓေတဗ္ဗဘာဝေန မူလာဒိဒဿနသာမညံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

တဿာတိ –

‘‘သ ခေါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုမာရော ဝုဒ္ဓိမနွာယ ဣန္ဒြိယာနံ ပရိပါကမနွာယ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော…ပေ… ရဇနီယေဟိ။ သော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ပိယရူပေ ရူပေ သာရဇ္ဇတိ၊ အပ္ပိယရူပေ ရူပေ ဗျာပဇ္ဇတိ၊ အနုပဋ္ဌိတကာယသတိ စ ဝိဟရတိ ပရိတ္တစေတသော၊ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ၊ ယတ္ထဿ တေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ သော ဧဝံ အနုရောဓဝိရောဓံ သမာပန္နော ယံ ကိဉ္စိ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ၊ သော တံ ဝေဒနံ အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ၊ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၀၈) –

ဧဝံ ဝုတ္တဿ။ ဧဝံ သောတဒွါရာဒီသုပိ။ တဿ အဘိနန္ဒတောတိ သပ္ပီတိကတဏှာယ အဘိမုခဘာဝေန နန္ဒတော။ အဘိဝဒတောတိ ‘‘အဟော သုခံ၊ အဟော သုခ’’န္တိ ဝစီဘေဒကရဏပဝတ္တာယ ဗလဝတဏှာယ ‘‘အဟံ၊ မမာ’’တိ အဘိဝဒတော။ တတော ဗလဝတိယာ မောစေတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော။ တတောပိ ဗလဝတီ ပန ဥပါဒါနဘူတာ တဏှာ နန္ဒီ။ ဧတ္ထ စ အဘိနန္ဒနာဒိနာ တဏှာ ဝုတ္တာ၊ နန္ဒိဝစနေန တပ္ပစ္စယံ ဥပါဒါနံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ နန္ဒိတာတဒဝိပ္ပယောဂတာဟိ၊ တဏှာဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနဘာဝေဟိ စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိအာဒိကဉ္စ တတ္ထေဝ မဟာတဏှာသင်္ခယသုတ္တေ ဝုတ္တံ။

ဝိပါကဝဋ္ဋဘူတေ ပဋိသန္ဓိပဝတ္တိဖဿာဒိကေ ကမ္မသမုဋ္ဌာနဉ္စ ဩဇံ သန္ဓာယ ‘‘စတ္တာရော အာဟာရာ တဏှာနိဒါနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝဋ္ဋူပထမ္ဘကာ ပန ဣတရေပိ အာဟာရာ တဏှာပဘဝေ တသ္မိံ အဝိဇ္ဇမာနေ န ဝိဇ္ဇန္တီတိ ‘‘တဏှာနိဒါနာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋန္တိ။

၅၈၃။ တတောတတောတိ စတုဗ္ဗိဓာသု ဒေသနာသု တတော တတော ဒေသနတော။ ဉာယပ္ပဋိဝေဓာယ သံဝတ္တတီတိ ဉာယောတိ မဂ္ဂေါ၊ သော ဧဝ ဝါ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ‘‘အရိယော စဿ ဉာယော ပညာယ သုဒိဋ္ဌော ဟောတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၄၁၊ ၅။၁၀၂၄) ဝစနတော။ သယမေဝ ဟိ သော သမန္တဘဒ္ဒကတ္တာ တထာ တထာ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗတ္တာ တာယ တာယ ဒေသနာယ အတ္တနော ပဋိဝေဓာယ သံဝတ္တတိ။ စတုဗ္ဗိဓဂမ္ဘီရဘာဝပ္ပတ္တိယာတိ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓဂမ္ဘီရေသု ပတိဋ္ဌာဓိဂမနေန ပတိဋ္ဌိတတ္တာတိ အတ္ထော။

သမန္တဘဒ္ဒကတာ၊ ဒေသနာဝိလာသပ္ပတ္တိ စ စတုန္နမ္ပိ ဒေသနာနံ သမာနံ ကာရဏန္တိ ဝိသေသကာရဏံ ဝတ္တုကာမော အာဟ ‘‘ဝိသေသတော’’တိ။ အဿာတိ အဿ ဘဂဝတော ဒေသနာ၊ အဿ ဝါ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ဒေသနာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပဝတ္တိကာရဏဝိဘာဂေါ အဝိဘတ္တသဘာဝါ အဝိဇ္ဇာဒယောဝ၊ ကာရဏန္တိ ဝါ ဂဟိတာနံ ပကတိအာဒီနံ၊ အဝိဇ္ဇာဒီနဉ္စ အကာရဏတာ၊ ကာရဏတာ စ။ တတ္ထ သမ္မူဠှာ ကေစိ အကာရဏံ ကာရဏန္တိ ဂဏှန္တိ၊ ကေစိ န ကိဉ္စိ ကာရဏံ ဗုဇ္ဈန္တီတိ တေသံ ယထာသကေဟိ အနုရူပေဟိ ကာရဏေဟိ သင်္ခါရာဒိပဝတ္တိသန္ဒဿနတ္ထံ၊ သံသာရပ္ပဝတ္တိသန္ဒဿနတ္ထန္တိ အတ္ထော။ ပဝတ္တိအာဒီနဝပဋိစ္ဆာဒိကာ အဝိဇ္ဇာ အာဒိ၊ တတော သင်္ခါရာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တတော ဝိညာဏန္တိ ဧဝံ ပဝတ္တိယာ ဥပ္ပတ္တိက္ကမသန္ဒဿနတ္ထံ၊ ဂဗ္ဘသေယျကာဒိဝသေန ဝါ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ အတ္တဘာဝဿ ဥပ္ပဇ္ဇနာနုပုဗ္ဗိသန္ဒဿနတ္ထဉ္စ အနုလောမဒေသနာ ပဝတ္တာတိ။ ဣတရာသံ တဒတ္ထတာသမ္ဘဝေပိ န တာသံ တဒတ္ထမေဝ ပဝတ္တိ အတ္ထန္တရသဗ္ဘာဝတော။ အယံ ပန တဒတ္ထာ ဧဝါတိ ဧတိဿာ တဒတ္ထတာ ဝုတ္တာ။

အနုဝိလောကယတော ယော သမ္ဗောဓိတော ပုဗ္ဗဘာဂေ တံတံပစ္စယုပ္ပန္နာဝဗောဓသင်္ခါတော ပုဗ္ဗဘာဂပဋိဝေဓော ပဝတ္တော၊ တဒနုသာရေန တဒနုဂမေန ဇရာမရဏာဒိကဿ ဇာတိအာဒိကာရဏံ ယံ အဓိဂတံ၊ တဿ သန္ဒဿနတ္ထံ အယံ ပဋိလောမဒေသနာ ပဝတ္တာ။ အနုဝိလောကယတော ပဋိလောမဒေသနာ ပဝတ္တာတိ ဝါ သမ္ဗန္ဓော။ ဒေသေန္တောပိ ဟိ ဘဂဝါ ကိစ္ဆာပန္နံ လောကံ အနုဝိလောကေတွာ ပုဗ္ဗဘာဂ…ပေ… သန္ဒဿနတ္ထံ ဒေသေသီတိ။ အာဟာရတဏှာဒယော ပစ္စုပ္ပန္နဒ္ဓါ၊ သင်္ခါရာဝိဇ္ဇာ အတီတဒ္ဓါတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘ယာဝ အတီတံ အဒ္ဓါနံ အတိဟရိတွာ’’တိ။ အာဟာရာ ဝါ တဏှာယ ပဘာဝေတဗ္ဗာ အနာဂတော အဒ္ဓါ၊ တဏှာဒယော ပစ္စုပ္ပန္နော ၊ သင်္ခါရာဝိဇ္ဇာ အတီတောတိ။ ပစ္စက္ခံ ပန ဖလံ ဒဿေတွာ တန္နိဒါနဒဿနဝသေန ဖလကာရဏပရမ္ပရဒဿနံ ယုဇ္ဇတီတိ အာဟာရာ ပုရိမတဏှာယ ဥပ္ပာဒိတာ ပစ္စုပ္ပန္နော အဒ္ဓါ၊ တဏှာဒယော အတီတော၊ သင်္ခါရာဝိဇ္ဇာ တတောပိ အတီတတရော သံသာရဿ အနာဒိဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တောတိ။ ယာဝ အတီတဒ္ဓါနန္တိ ယာဝ အတီတတရံ အဒ္ဓါနန္တိ အတ္ထော ယုတ္တောတိ။ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိအာဟာရကာ ဝါ စတ္တာရော အာဟာရာ ‘‘အာဟာရေတီတာဟံ န ဝဒါမိ…ပေ… ဧဝံ ပန မံ အဝဒန္တံ ယော ဧဝံ ပုစ္ဆေယျ ‘ကိဿ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဝိညာဏာဟာရော’တိ၊ ဧသ ကလ္လော ပဉှော၊ တတြ ကလ္လံ ဝေယျာကရဏံ၊ ဝိညာဏာဟာရော အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၂) ဝစနတော၊ တံသမ္ပယုတ္တတ္တာ ဖဿစေတနာနံ၊ တပ္ပဝတ္တိဟေတုတ္တာ စ ကဗဠီကာရာဟာရဿ။ တေန ဟိ ဥပတ္ထမ္ဘိတရူပကာယဿ၊ တဉ္စ ဣစ္ဆန္တဿ ကာမဝိညာဏာယူဟနံ ဟောတိ။ ဘောဇနဉှိ သဒ္ဓါဒီနံ၊ ရာဂါဒီနဉ္စ ဥပနိဿယောတိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ တေ ကမ္မဝဋ္ဋသင်္ဂဟိတာ အာဟာရာ ပစ္စုပ္ပန္နော အဒ္ဓါတိ ဣမသ္မိံ ပရိယာယေ ပုရိမောယေဝ အတ္ထော ယုတ္တော။

အတီတဒ္ဓတော ပဘုတိ ‘‘ဣတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၂) အတီတေ၊ တတော ပရဉ္စ ဟေတုဖလပဋိပါဋိံ ပစ္စက္ခဘူတာနံ အာဟာရာနံ နိဒါနဒဿနဝသေန အာရောဟိတွာ နိဝတ္တနေန ဝိနာ အဗုဇ္ဈန္တာနံ တံသန္ဒဿနတ္ထံ သာ အယံ ဒေသနာ ပဝတ္တာတိ အတ္ထော။ အနာဂတဒ္ဓဟေတုသမုဋ္ဌာနတော ပဘုတီတိ အနာဂတဿ ဘဝဿ ဟေတုဘူတာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ။ အနာဂတဒ္ဓသန္ဒဿနတ္ထန္တိ အနာဂတဒ္ဓုနော အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တာနံ အပဿန္တာနံ ပစ္စက္ခံ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဟေတုံ ဒဿေတွာ ဟေတုဖလပရမ္ပရာယ တဿ သန္ဒဿနတ္ထန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပရိယောသာနာ၊ ပရိယောသာနတော စ ပဋ္ဌာယ ယာဝ အာဒိ ပဝတ္တာ ဒေသနာ ဒွါဒသင်္ဂါ၊ တတော ဧဝ တိသန္ဓိ စတုသင်္ခေပါ။ မဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အာဒိ ပဝတ္တာ ဒေသနာ အဋ္ဌင်္ဂါ ဒွိသန္ဓိ တိသင်္ခေပါ။ မဇ္ဈတော ပန ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပရိယောသာနာ ပဝတ္တာ ဒေသနာ ဆဠင်္ဂါ ဒွိသန္ဓိ တိသင်္ခေပါ။ ‘‘သံယောဇနိယေသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေသု အဿာဒါနုပဿိနော ဝိဟရတော တဏှာ ပဝဍ္ဎတိ၊ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါန’’န္တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၅၃၊ ၅၇) မဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပရိယောသာနာ ပဝတ္တာ ဒေသနာ ဧကသန္ဓိ ဒွိသင်္ခေပါ။ ဧဝံ အယံ အနေကင်္ဂါ ဧဝ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဒေသနာ အာဂတာ။ ဧကင်္ဂဝသေနာပိ စ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဒေသနာ လဗ္ဘတေဝ။ ယထာဟ –

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံယေဝ သာဓုကံ ယောနိသော မနသိ ကရောတိ ‘ဣတိ ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတိ၊ ဣမဿုပ္ပာဒါ ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣမသ္မိံ အသတိ ဣဒံ န ဟောတိ၊ ဣမဿ နိရောဓာ ဣဒံ နိရုဇ္ဈတီ’တိ။ သုခဝေဒနိယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခဝေဒနာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၆၂) –

အာဒိ။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘ဖဿပစ္စယာ’’တိ ဧတ္တကော ဧဝ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဝုတ္တော။ တေနေတံ ဝိညာယတိ ‘‘ဧကင်္ဂပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ’’တိ။

တတ္ထ ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတီတိ ဣမသ္မိံ အဝိဇ္ဇာဒိကေ ပစ္စယေ သတိ ဣဒံ သင်္ခါရာဒိကံ ဖလံ ဟောတိ။ ဣမဿုပ္ပာဒါ ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣမဿ အဝိဇ္ဇာဒိကဿ ပစ္စယဿ ဥပ္ပာဒါ ဣဒံ သင်္ခါရာဒိကံ ဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိံ အသတိ ဣဒံ န ဟောတိ၊ ဣမဿ နိရောဓာ ဣဒံ နိရုဇ္ဈတီတိ အဝိဇ္ဇာဒီနံ အဘာဝေ သင်္ခါရာဒီနံ အဘာဝဿ၊ အဝိဇ္ဇာဒီနံ နိရောဓာ သင်္ခါရာဒီနံ နိရောဓဿ စ ဝစနေန ပုရိမသ္မိံ ပစ္စယလက္ခဏေ နိယမော ဒဿိတော ဟောတိ ‘‘ဣမသ္မိံ သတိ ဧဝ၊ န အသတိ၊ ဣမဿ ဥပ္ပာဒါ ဧဝ၊ န နိရောဓာ’’တိ။ တေနေတံ လက္ခဏံ အန္တောဂဓနိယမံ ဣဓ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

နိရောဓောတိ စ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ဝိရာဂါဓိဂမေန အာယတိံ အနုပ္ပာဒေါ အပ္ပဝတ္တိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘အဝိဇ္ဇာယတွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ’’တိအာဒိ (မဟာဝ။ ၁၊ ဥဒါ။ ၃)။ နိရောဓဝိရောဓီ စ ဥပ္ပာဒေါ၊ ယေန သော ဥပ္ပာဒဝိရောဓိဘာဝေန ဝုတ္တော ‘‘ဣမဿ နိရောဓာ ဣဒံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ၊ တေနေတံ ဒဿေတိ ‘‘အနိရောဓော ဥပ္ပာဒေါ နာမ၊ သော စေတ္ထ အတ္ထိဘာဝေါတိပိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတီ’’တိ ဣဒမေဝ ဟိ လက္ခဏံ ပရိယာယန္တရေန ‘‘ဣမဿုပ္ပာဒါ ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝဒန္တေန ပရေန ပုရိမံ ဝိသေသိတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ န ဓရမာနတံယေဝ သန္ဓာယ ‘‘ဣမသ္မိံ သတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ မဂ္ဂေန အနိရုဒ္ဓဘာဝဉ္စာတိ ဝိညာယတိ။ ယသ္မာ စ ‘‘ဣမသ္မိံ အသတိ ဣဒံ န ဟောတိ၊ ဣမဿ နိရောဓာ ဣဒံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ (ဥဒါ။ ၂) ဒွိဓာပိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌလက္ခဏဿ နိရောဓဿ နိဒ္ဒေသံ ဝဒန္တေန ‘‘အဝိဇ္ဇာယတွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၊ ဥဒါ။ ၃) နိရောဓော ဧဝ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ နတ္ထိဘာဝေါပိ နိရောဓော ဧဝါတိ နတ္ထိဘာဝဝိရုဒ္ဓါ အတ္ထိဘာဝေါ အနိရောဓောတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ တေန အနိရောဓသင်္ခါတေန အတ္ထိဘာဝေန ဥပ္ပာဒံ ဝိသေသေတိ။ တတော န ဣဓ အတ္တလာဘမတ္တံ ဥပ္ပာဒေါတိ အဓိပ္ပေတော၊ အထ ခေါ အနိရောဓသင်္ခါတော အတ္ထိဘာဝေါ စာတိ အယမတ္ထော ဝိဘာဝိတောတိ ဧဝမေတံ လက္ခဏဒွယဝစနံ အညမညံ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေန သာတ္ထကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကော ပနာယံ အနိရောဓော နာမ၊ ယော အတ္ထိဘာဝေါ၊ ဥပ္ပာဒေါတိ စ ဝုစ္စတီတိ? အပ္ပဟီနဘာဝေါ၊ အနိဗ္ဗတ္တိတဖလတာပ္ပဟီနာရဟတာဟိ ဖလုပ္ပာဒနာရဟတာ စ။ ယေ တေဟိ ပဟာတဗ္ဗာ အကုသလာ ဓမ္မာ၊ တေသံ အရိယမဂ္ဂေန အသမုဂ္ဃာတိတဘာဝေါ၊ ယေ ပန န ပဟာတဗ္ဗာ ကုသလာဗျာကတာ ဓမ္မာ၊ ယာနိ တေသု သံယောဇနာနိ အခီဏာသဝါနံ၊ တေသံ အပရိက္ခီဏတာ စ။ အသမုဂ္ဃာတိတာနုသယတာယ ဟိ သသံယောဇနာခန္ဓပ္ပဝတ္တိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ –

‘‘ယာယ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတဿ ဗာလဿ၊ ယာယ စ တဏှာယ သမ္ပယုတ္တဿ အယံ ကာယော သမုဒါဂတော၊ သာ စေဝ အဝိဇ္ဇာ ဗာလဿ အပ္ပဟီနာ၊ သာ စ တဏှာ အပရိက္ခီဏာ။ တံ ကိဿ ဟေတု? န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလော အစရိ ဗြဟ္မစရိယံ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ၊ တသ္မာ ဗာလော ကာယဿ ဘေဒါ ကာယူပဂေါ ဟောတိ၊ သော ကာယူပဂေါ သမာနော န ပရိမုစ္စတိ ဇာတိယာ ဇရာမရဏေနာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၉) –

အာဒိ။ ခီဏသံယောဇနာနံ ပန အဝိဇ္ဇာယ အဘာဝတော သင်္ခါရာနံ၊ တဏှုပါဒါနာနံ အဘာဝတော ဥပါဒါနဘဝါနံ န သမ္ဘဝေါတိ ဝဋ္ဋဿ ဥပစ္ဆေဒေါ ပညာယတိ။ တေနေဝါဟ –

‘‘ဆန္နန္တွေဝ၊ ဖဂ္ဂုန၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ ဖဿနိရောဓော၊ ဖဿနိရောဓာ ဝေဒနာနိရောဓော’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၂) –

အာဒိ။ န ဟိ အဂ္ဂမဂ္ဂါဓိဂမတော ဥဒ္ဓံ ယာဝ ပရိနိဗ္ဗာနာ သဠာယတနာဒီနံ အပ္ပဝတ္တိ၊ အထ ခေါ နတ္ထိတာ၊ နိရောဓသဒ္ဒဝစနီယတာ၊ ခီဏသံယောဇနတာတိ နိရောဓော ဝုတ္တော။ အပိစ စိရကတမ္ပိ ကမ္မံ အနိဗ္ဗတ္တိတဖလတာယ၊ အပ္ပဟီနာရဟတာယ စ ဖလာရဟံ သန္တံ ဧဝ နာမ ဟောတိ၊ န နိဗ္ဗတ္တိတဖလံ၊ နာပိ ပဟီနာရဟန္တိ ဖလုပ္ပတ္တိပစ္စယာနံ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာဒီနံ ဝုတ္တနယေန ဖလာရဟဘာဝေါ အနိရောဓောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ အနိရုဒ္ဓဘာဝေနေဝ ဟိ ယေန ဝိနာ ဖလံ န သမ္ဘဝတိ၊ တံ ကာရဏံ အတီတာဒိပိ ‘‘ဣမသ္မိံ သတီ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန ဝုတ္တံ။ တတော ဧဝ စ အဝုသိတဗြဟ္မစရိယဿ အပ္ပဝတ္တိဓမ္မတံ အနာပန္နော ပစ္စယုပ္ပာဒေါ ကာလဘေဒံ အနာမသိတွာ အနိဝတ္တိတာယ ဧဝ ‘‘ဣမဿုပ္ပာဒါ’’တိ ဝုတ္တော။ အထ ဝါ အဝသေသပစ္စယသမဝါယေ အဝိဇ္ဇမာနဿာပိ ဝိဇ္ဇမာနဿ ဝိယ ပဂေဝ ဝိဇ္ဇမာနဿ ယာ ဖလုပ္ပတ္တိအဘိမုခတာ၊ သာ ‘‘ဣမဿုပ္ပာဒါ’’တိ ဝုတ္တာ။ တဒါ ဟိ တတော ဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ တဒဝတ္ထံ ကာရဏံ ဖလဿ ဥပ္ပာဒနဘာဝေန ဥပဋ္ဌိတံ ဥပ္ပတိတံ နာမ ဟောတိ၊ န ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ အတဒဝတ္ထန္တိ တဒဝတ္ထတာ ဥပ္ပာဒေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တတ္ထ ‘‘သတီ’’တိ ဣမိနာ ဝိဇ္ဇမာနတာမတ္တေန ပစ္စယဘာဝံ ဝဒန္တော အဗျာပါရတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ဒဿေတိ။ ဥပ္ပာဒါတိ ဥပ္ပတ္တိဓမ္မတံ၊ အသဗ္ဗကာလဘာဝိတံ၊ ဖလုပ္ပတ္တိအဘိမုခတဉ္စ ဒီပေန္တော အနိစ္စတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ဒဿေတိ။ ‘‘သတိ၊ န အသတိ၊ ဥပ္ပာဒါ၊ န နိရောဓာ’’တိ ပန ဟေတုအတ္ထေဟိ ဘုမ္မနိဿက္ကဝစနေဟိ သမတ္ထိတံ နိဒါနသမုဒယဇာတိပဘဝဘာဝံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ဒဿေတိ။ ဟေတုအတ္ထတာ စေတ္ထ ဘုမ္မဝစနေ ယဿ ဘာဝေန တဒဝိနာဘာဝိဖလဿ ဘာဝေါ လက္ခီယတိ၊ တတ္ထ ပဝတ္တိယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ယထာ အဓနာနံ ဓနေ အနနုပ္ပဒီယမာနေ ဒါလိဒ္ဒိယံ ဝေပုလ္လမဂမာသိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၉၁)၊ နိပ္ဖန္နေ သဿေ သုဘိက္ခံ ဇာယတီတိ စ။ နိဿက္ကဝစနဿာပိ ဟေတုအတ္ထတာ ဖလဿ ပဘဝေ ပကတိယဉ္စ ပဝတ္တိယာ၊ ယထာ ‘‘ကလလာ ဟောတိ အဗ္ဗုဒံ၊ အဗ္ဗုဒါ ဇာယတေ ပေသီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၅၊ ကထာ။ ၆၉၂)၊ ‘‘ဟိမဝတာ ဂင်္ဂါ ပဘဝတိ၊ သိင်္ဂတော သရော ဇာယတီ’’တိ စ။ အဝိဇ္ဇာဒိဘာဝေန စ တဒဝိနာဘာဝိသင်္ခါရာဒိဘာဝေါ လက္ခီယတိ၊ အဝိဇ္ဇာဒီဟိ စ သင်္ခါရာဒယော ပဘဝန္တိ၊ ပကရီယန္တိ စာတိ တေသံ ပဘဝေါ၊ ပကတိ စ၊ တသ္မာ တဒတ္ထဒီပနတ္ထံ ‘‘ဣမသ္မိံ သတိ ဣမဿုပ္ပာဒါ’’တိ ဟေတုအတ္ထာ ဘုမ္မနိဿက္ကနိဒ္ဒေသာ ကတာ။

ယသ္မာ စေတ္ထ ‘‘ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတိ၊ ဣမဿုပ္ပာဒါ ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ သင်္ခေပေန ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိကော နိဒ္ဒေသော၊ တသ္မာ ယထာဝုတ္တော အတ္ထိဘာဝေါ၊ ဥပ္ပာဒေါ စ တေသံ တေသံ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မာနံ ပစ္စယဘာဝေါတိ ဝိညာယတိ။ န ဟိ အနိရုဒ္ဓတာသင်္ခါတံ အတ္ထိဘာဝံ၊ ဥပ္ပာဒဉ္စ အနိဝတ္တသဘာဝတာသင်္ခါတံ၊ ဥဒယာဝတ္ထတာသင်္ခါတံ ဝါ ‘‘သတိယေဝ၊ န အသတိ၊ ဥပ္ပာဒါ ဧဝ၊ န နိရောဓာ’’တိ အန္တောဂဓနိယမေဟိ ဝစနေဟိ ပကာသိတံ မုဉ္စိတွာ အညော ပစ္စယဘာဝေါ နာမ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ယထာဝုတ္တော အတ္ထိဘာဝေါ၊ ဥပ္ပာဒေါ စ ပစ္စယဘာဝေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယေပိ ဟိ ပဋ္ဌာနေ အာဂတာ ဟေတုအာဒယော စတုဝီသတိ ပစ္စယာ၊ တေပိ ဧတဿေဝ ပစ္စယဘာဝဿ ဝိသေသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ ယွာယံ မူလဟေတုနိဒါနသမ္ဘဝပဘဝါဒိပရိယာယေဟိ ၊ ဥပ္ပာဒဋ္ဌိတိ ပဝတ္တဋ္ဌိတိ နိမိတ္တဋ္ဌိတိ အာယူဟနဋ္ဌိတိ သံယောဂဋ္ဌိတိ ပလိဗောဓဋ္ဌိတီတိအာဒိပရိယာယေဟိ စ ပကာသိတော ကာရဏတ္ထော၊ သောပိ ဧတ္ထေဝ အန္တောဂဓောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၅၈၄။ မူလကာရဏသဒ္ဒံ အပေက္ခိတွာ န အကာရဏန္တိ နပုံသကနိဒ္ဒေသော၊ အကာရဏာတိ အတ္ထော။ အကာရဏံ ယဒိ သိယာ၊ သုတ္တံ ပဋိဗာဟိတံ သိယာတိ ဒဿေန္တော ‘‘အာသဝသမုဒယာ’’တိ သုတ္တံ အာဟရတိ။ ပရိယာယော ကာရဏံ။ ဝဋ္ဋကထာယ သီသဘာဝေါ ဝဋ္ဋဟေတုနော ကမ္မဿာပိ ဟေတုဘာဝေါ။ တတ္ထ ဘဝတဏှာယပိ ဟေတုဘူတာ အဝိဇ္ဇာ၊ တာယ ပဋိစ္ဆာဒိတာဒီနဝေ ဘဝေ တဏှာယ ဥပ္ပဇ္ဇနတော အဝိဇ္ဇာ ဝိသေသေန သီသဘူတာတိ ‘‘မူလကာရဏ’’န္တိ ဝုတ္တာ။

ပုရိမာယ ကောဋိယာ အပညာယမာနာယ ဥပ္ပာဒဝိရဟတော နိစ္စတံ ဂဏှေယျာတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ စေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိ။ တေန ဣတော ပုဗ္ဗေ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗတာ နတ္ထီတိ အပညာယနတော ပုရိမကောဋိအပညာယနံ ဝုတ္တန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ။

၅၈၅။ အဝိဇ္ဇာတဏှာဟေတုက္ကမေန ဖလေသု ဝတ္တဗ္ဗေသု ‘‘သုဂတိဒုဂ္ဂတိဂါမိနော’’တိ ဝစနံ သဒ္ဒလက္ခဏာဝိရောဓနတ္ထံ။ ပူဇိတဿ ဟိ ဒွန္ဒေ ပုဗ္ဗနိပါတော။ သဝရာ ကိရ မံသဿ အဋ္ဌိနာ အလဂ္ဂနတ္ထံ ပုနပ္ပုနံ တာပေတွာ ကောဋ္ဋေတွာ ဥဏှောဒကံ ပါယေတွာ ဝိရိတ္တံ သူနံ အဋ္ဌိတော မုတ္တမံသံ ဂါဝိံ မာရေန္တိ။ တေနာဟ ‘‘အဂ္ဂိသန္တာပါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယထာ ဝဇ္ဈဂါဝီ စ အဝိဇ္ဇာဘိဘူတတာယ ယထာဝုတ္တံ ဥဏှောဒကပါနံ အာရဘတိ၊ ဧဝံ ပုထုဇ္ဇနော ယထာဝုတ္တံ ဒုဂ္ဂတိဂါမိကမ္မံ။ ယထာ ပန သာ ဥဏှောဒကပါနေ အာဒီနဝံ ဒိသွာ တဏှာဝသေန သီတုဒကပါနံ အာရဘတိ၊ ဧဝံ ပုထုဇ္ဇနော အဝိဇ္ဇာယ နာတိဗလဝဘာဝတော ဒုဂ္ဂတိဂါမိကမ္မေ အာဒီနဝံ ဒိသွာ တဏှာဝသေန သုဂတိဂါမိကမ္မံ အာရဘတိ။ ဒုက္ခေ ဟိ အဝိဇ္ဇံ တဏှာ အနုဝတ္တတိ၊ သုခေ တဏှံ အဝိဇ္ဇာတိ။

၅၈၆။ ကတ္ထစိ သုတ္တေ။ ဧကဓမ္မမူလိကံ ဒေသနန္တိ အဝိဇ္ဇာတဏှာသု ဧကောယေဝ ဓမ္မော မူလံ ဧတိဿာတိ ဧကဓမ္မမူလိကာ၊ တံ၊ တတ္ထ ဧကံ ဧဝ ဓမ္မံ မူလံ ကတွာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဒေသနံ ဒေသေတီတိ အတ္ထော။ ဥပနိသီဒတိ ဖလံ ဧတ္ထာတိ ဥပနိသာ၊ ကာရဏံ၊ အဝိဇ္ဇာ ဥပနိသာ ဧတေသန္တိ အဝိဇ္ဇူပနိသာ။ အဿာဒါနုပဿိနောတိ ဥပါဒါနိယေသု တေဘူမကဓမ္မေသု ဝိသယဘူတေသု အဿာဒေတဗ္ဗတော အဿာဒသညိတံ သုခသောမနဿံ အနုပဿနသီလဿ။ အပ္ပဟီနာဝိဇ္ဇတာယ ဗာလလက္ခဏယောဂေန ဗာလဿ။ ဧဝန္တိ အဝိဇ္ဇာနိဝုတတ္တာ၊ တဏှာသံယုတ္တတ္တာ စ။ အယံ ကာယောတိ အယံ မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စ ပစ္စက္ခဘူတော သဝိညာဏကကာယော ခန္ဓပဉ္စကံ။ ‘‘သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၊ ဥဒါ။ ၁) ဝစနတော ဖဿကာရဏဉ္စေတံ ဝုစ္စတီတိ အာယတနစ္ဆက္ကံ ဝါ။ သမုဒါဂတောတိ ဥပ္ပန္နော။ ဗဟိဒ္ဓါ စ နာမရူပန္တိ ဗဟိဒ္ဓါ သဝိညာဏကကာယော ခန္ဓပဉ္စကံ၊ သဠာယတနာနိ ဝါ။ ဣတ္ထေတန္တိ ဣတ္ထံ ဧတံ။ အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒွါဒသာယတနာနိ ဒွါရာလမ္ဗနဘာဝေန ဝဝတ္ထိတာနိ ဒွယံ နာမာတိ အတ္ထော။ ဒွယံ ပဋိစ္စ ဖဿောတိ အညတ္ထ စက္ခုရူပါဒီနိ ဒွယာနိ ပဋိစ္စ စက္ခုသမ္ဖဿာဒယော ဝုတ္တာ၊ ဣဓ ပန အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ၊ မဟာဒွယံ နာမ ကိရေတန္တိ ဝုတ္တံ။ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – အညတ္ထ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ၊ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄၊ ၄၀၀၊ ၃။၄၂၁၊ ၄၂၅၊ ၄၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၄၄၊ ၄။၆၀၊ ကထာ။ ၄၆၅) စက္ခု စေဝ ရူပါ စ…ပေ… မနော စေဝ ဓမ္မာ စာတိ ဝုတ္တာနိ ဒွယာနိ ပဋိစ္စ စက္ခုသမ္ဖဿာဒယော ဝုတ္တာ။ ဣဓ ပန ‘‘အယဉ္စေဝ ကာယော’’တိ စက္ခာဒိနိဿယေ သေသဓမ္မေ စက္ခာဒိနိဿိတေ ဧဝ ကတွာ ဝုတ္တံ စက္ခာဒိကာယံ ဧကတ္တေန ‘‘အဇ္ဈတ္တိကာယတန’’န္တိ ဂဟေတွာ၊ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ စ နာမရူပ’’န္တိ ဝုတ္တံ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ ဧကတ္တေနေဝ ‘‘ဗာဟိရာယတန’’န္တိ တာနိ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ ပဋိစ္စ ဖဿော ဝုတ္တော၊ တသ္မာ မဟာဒွယမေတန္တိ။

ဧဝဉ္စ ကတွာ အတ္တနော စ ပရဿ စ ပဉ္စဟိ ခန္ဓေဟိ၊ ဆဟိ အာယတနေဟိ စာတိ အယမတ္ထော ဒီပေတဗ္ဗောဝါတိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အယံ ကာယော’’တိ ဟိ ဝုတ္တာနိ သနိဿယာနိ စက္ခာဒီနိ အတ္တနော ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ နာမရူပ’’န္တိ ဝုတ္တာနိ ရူပါဒီနိ ပရေသံ။ တထာ အယံ ကာယော အတ္တနော ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ၊ ဗဟိဒ္ဓါ နာမရူပံ ပရေသံ ဗာဟိရာနီတိ။ အညထာ အဇ္ဈတ္တိကာယတနမတ္တေ ဧဝ ‘‘အယံ ကာယော’’တိ ဝုတ္တေန အဇ္ဈတ္တိကာယတနာနေဝ အတ္တနော ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဟောန္တီတိ အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ ပဉ္စဟိ ခန္ဓေဟိ ဒီပနာ န သမ္ဘဝေယျာတိ။ သဠေဝါယတနာနီတိ သဠေဝ ဖဿကာရဏာနိ၊ ယေဟိ ကာရဏဘူတေဟိ အာယတနေဟိ ဥပ္ပန္နေန ဖဿေန ဖုဋ္ဌော ဗာလော သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဧတေသံ ဝါ အညတရေန။ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတဿ တဏှာယ သမ္ပယုတ္တဿာ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၉) ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣမသ္မိဉှိ သုတ္တေ သင်္ခါရေ အဝိဇ္ဇာတဏှာနိဿိတေ ဧဝ ကတွာ ကာယဂ္ဂဟဏေန ဝိညာဏနာမရူပသဠာယတနာနိ ဂဟေတွာ တသ္မိံ ကာယေ သဠာယတနာနံ ဖဿံ တံနိဿိတမေဝ ကတွာ ဝေဒနာယ ဝိသေသပစ္စယဘာဝံ ဒဿေန္တေန ဘဂဝတာ ဗာလပဏ္ဍိတာနံ အတီတဒ္ဓါဝိဇ္ဇာတဏှာမူလကော ဝေဒနာန္တော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဒဿိတော။ ပုန စ ဗာလပဏ္ဍိတာနံ ဝိသေသံ ဒဿေန္တေန –

‘‘ယာယ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတဿ ဗာလဿ၊ ယာယ စ တဏှာယ သမ္ပယုတ္တဿ အယံ ကာယော သမုဒါဂတော၊ သာ စေဝ အဝိဇ္ဇာ ဗာလဿ အပ္ပဟီနာ၊ သာ စ တဏှာ အပရိက္ခီဏာ။ တံ ကိဿ ဟေတု? န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလော အစရိ ဗြဟ္မစရိယံ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ။ တသ္မာ ဗာလော ကာယဿ ဘေဒါ ကာယူပဂေါ ဟောတိ၊ သော ကာယူပဂေါ သမာနော န ပရိမုစ္စတိ ဇာတိယာ…ပေ… ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၉) –

ဝေဒနာပဘဝံ သာဝိဇ္ဇံ တဏှံ ဒဿေတွာ၊ ဥပါဒါနဘဝေ စ တန္နိဿိတေ ကတွာ ‘‘ကာယူပဂေါ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ ဇာတိအာဒိကေ ဒဿေန္တေန ပစ္စုပ္ပန္နဟေတုသမုဋ္ဌာနတော ပဘုတိ ဥဘယမူလဝသေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဝုတ္တော၊ တဗ္ဗိပရိယာယေန စ ပဏ္ဍိတဿ ပစ္စုပ္ပန္နဟေတုပရိက္ခယတော ပဘုတိ ဥဘယမူလကော ပဋိလောမပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ။

၅၈၇။ ပူရေတုန္တိ ဝဍ္ဎေတုံ၊ ဥပစိနိတုန္တိ အတ္ထော။ ဒုဂ္ဂတိဂါမိကမ္မဿ ဝိသေသပစ္စယတ္တာ အဝိဇ္ဇာ ‘‘အဝိန္ဒိယံ ဝိန္ဒတီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ တထာ ဝိသေသပစ္စယော ဝိန္ဒိယဿ န ဟောတီတိ ‘‘ဝိန္ဒိယံ န ဝိန္ဒတီ’’တိ စ။ အတ္တနိဿိတာနိ ကတွာ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ပဝတ္တနံ ဥပ္ပာဒနံ အာယတနံ။ သမ္မောဟဘာဝေနေဝ အနဘိသမယဘူတတ္တာ အဝိဒိတံ အညာတံ ကရောတိ။ အန္တဝိရဟိတေ ဇဝါပေတီတိ ဝဏ္ဏာဂမဝိပရိယာယဝိကာရဝိနာသဓာတုအတ္ထဝိသေသယောဂေဟိ ပဉ္စဝိဓဿ နိရုတ္တိလက္ခဏဿ ဝသေန အ-ကာရ ဝိ-ကာရ ဇ-ကာရေ ဂဟေတွာ အညေသံ ဝဏ္ဏာနံ လောပံ၊ ဇ-ကာရဿ စ ဒုတိယဿာဂမံ ကတွာ ‘‘အဝိဇ္ဇာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဗျဉ္ဇနတ္ထံ ဝတွာ သဘာဝတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ဝတ္ထာရမ္မဏာနိ ‘‘ဣဒံ ဝတ္ထု၊ ဣဒံ အာရမ္မဏ’’န္တိ အဝိဇ္ဇာယ ဉာတုံ န သက္ကာတိ အဝိဇ္ဇာ တပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာ ဝုတ္တာ။ ဝတ္ထာရမ္မဏသဘာဝဆာဒနတော ဧဝ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဘာဝဿ၊ ဇရာမရဏာဒီနံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဘာဝဿ စ ဆာဒနတော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒပဋိစ္စသမုပ္ပန္နစ္ဆာဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပစ္စက္ခိတွာတိ ပစ္စက္ခာနံ အကတွာ အပဋိက္ခိပိတွာ။ ဥပကာရကဋ္ဌော ပစ္စယဋ္ဌော ယထာ ပိဏ္ဍပါတာဒိ သရီရဿ။

သင်္ခတမဘိသင်္ခရောန္တီတိ ယထာ သင်္ခတံ ဟောတိ၊ ဧဝံ အဘိသင်္ခရောန္တိ။ သင်္ခါရသဒ္ဒဂ္ဂဟဏေန အာဂတာ သင်္ခါရာ သင်္ခါရသဒ္ဒေန အာဂတသင်္ခါရာ။ ယဒိပိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာပိ သင်္ခါရသဒ္ဒေန အာဂတာ၊ တေ ပန ဣမိဿာ ဒေသနာယ ပဓာနာတိ ဝိသုံ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘ဒုဝိဓာ’’တိ ဧတ္ထ သင်္ခါရသဒ္ဒေန အာဂတသင်္ခါရေသု အဘိသင်္ခရဏကသင်္ခါရံ ဝဇ္ဇေတွာ တဒညေ သင်္ခါရသဒ္ဒေန အာဂတသင်္ခါရာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ သင်္ခါရသဒ္ဒေန အာဂတသင်္ခါရာတိ ဝါ သမုဒါယော ဝုတ္တော။ တဒေကဒေသာ စ ဣဓ ဝဏ္ဏေတဗ္ဗဘာဝေန ဂဟိတာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ၊ တသ္မာ ဝဏ္ဏေတဗ္ဗသဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေန ဒုဝိဓတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ပဌမံ နိရုဇ္ဈတိ ဝစီသင်္ခါရော’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၄) ဝိတက္ကဝိစာရအဿာသပဿာသသညာဝေဒနာဝစီသင်္ခါရာဒယော ဝုတ္တာ၊ န အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရေသု ဝုတ္တာ ကာယသဉ္စေတနာဒယော။

သင်္ခတသင်္ခါရာ နာမ ယထာသကံ ပစ္စယေဟိ သင်္ခတတ္တာ။ သတိပိ ပစ္စယနိဗ္ဗတ္တာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ သင်္ခတဘာဝေ ‘‘မမေတံ ဖလ’’န္တိ တတ္ထာဘိမုခေန ဝိယ ကမ္မုနာ နိဗ္ဗတ္တိတတ္တာ တေဘူမကဝိပါကကဋတ္တာရူပေသု သာတိသယော သင်္ခတဘာဝေါတိ အဓိပ္ပာယေန အဋ္ဌကထာယံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၈၇) ကမ္မနိဗ္ဗတ္တာနံ အဘိသင်္ခတသင်္ခါရတာ ဝုတ္တာ။ ပါဠိယံ ပန တထာ အာဂတဋ္ဌာနဿ အဘာဝတော ‘‘တေပိ …ပေ… ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနိစ္စာ ဝတ သင်္ခါရာတိ ဝုတ္တာ ဥဘုအာဒိသမုဋ္ဌာနာပိ သဗ္ဗဓမ္မာ။ အဘိသင်္ခရဏကသင်္ခါရောတိ ဝုစ္စတိ အတ္တနော ဖလဿ အဘိသင်္ခရဏတော။ ကာယပယောဂသမုဋ္ဌာပနဝီရိယံ ကာယိကဝီရိယံ။ အဘိသင်္ခါရဿာတိ ပယောဂဝေဂဿ။

ဝါစံ သင်္ခရောတီတိ ဝစီသင်္ခါရော။ ကာယေန သင်္ခရီယတီတိ ကာယသင်္ခါရော။ စိတ္တေန သင်္ခရီယတိ၊ စိတ္တံ ဝါ သင်္ခရောတီတိ စိတ္တသင်္ခါရော။ သင်္ခေပတော ပန သဗ္ဗေပိ ယထာရဟံ သင်္ခရောန္တိ၊ သင်္ခရီယန္တီတိ စ သင်္ခါရာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တန္တိ သင်္ခါရဋ္ဌပစ္စယဋ္ဌာဒိမာဟ။

နမတီတိ ဧကန္တသာရမ္မဏတာယ အာရမ္မဏာဘိမုခံ နမတိ။ ပရိတဿတီတိ ပိပါသတိ၊ တဏှာပရိတာပတာယ ဝါ ဝိစလတိ။ ဥပါဒိယတီတိ ဒဠှံ အာဒိယတိ။ ဘဝတီတိ ဥပပတ္တိဘဝံ သန္ဓာယာဟ။ ဘာဝယတီတိ ကမ္မဘဝံ။ စုတိ ခန္ဓာနံ မရဏန္တိ ‘‘မရန္တိ ဧတေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဥပ္ပာဒဒုက္ခာ၊ ဌိတိဒုက္ခာတိ စ ကတွာ ‘‘ဒွေဓာ ခဏတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာယာသော ပရိဿမော ဝိသာဒေါ။

နိဒ္ဒိဋ္ဌနယဒဿနန္တိ ယထာနိဒ္ဒိဋ္ဌဝိဓိသန္ဒဿနံ။ ကေဝလ-သဒ္ဒေါ အသမ္မိဿဝါစကော စ ဟောတိ ‘‘ကေဝလာ သာလယော’’တိအာဒီသု၊ နိရဝသေသဝါစကော စ ‘‘ကေဝလာ အင်္ဂမဂဓာ’’တိအာဒီသု၊ တသ္မာ ဒွိဓာပိ အတ္ထံ ဝဒတိ။ တတ္ထ အသမ္မိဿဿာတိ သုခရဟိတဿ။ န ဟိ ဧတ္ထ ကိဉ္စိ ဥပ္ပာဒဝယရဟိတံ အတ္ထိ။ သကလဿာတိ သဗ္ဗဘဝါဒိဂတဿ၊ သဗ္ဗကာလိကဿ စ။

၅၈၈။ ‘‘လက္ခဏေကဝိဓာဒိတော’’တိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ပရိသမာပေတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘လက္ခဏာဒိတော’’တိ။ သမ္ပယုတ္တေ၊ တံသမင်္ဂိပုဂ္ဂလေ ဝါ သမ္မောဟယတီတိ သမ္မောဟနရသာ။ အာရမ္မဏသဘာဝဿ ဆာဒနံ ဟုတွာ ဂယှတီတိ ဆာဒနပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ ‘‘အာသဝသမုဒယာ အဝိဇ္ဇာသမုဒယော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၀၃) ဝစနတော အာသဝပဒဋ္ဌာနာ။ ပဋိသန္ဓိဇနနတ္ထံ အာယူဟန္တိ ဗျာပါရံ ကရောန္တီတိ အာယူဟနရသာ။ ရာသိကရဏံ ဝါ အာယူဟနံ။ စေတနာသဘာဝတ္တာ စေတနာ ဟုတွာ ဂယှတီတိ စေတနာပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ နာမရူပဿ ပုရေစာရိကဘာဝေန ပဝတ္တတီတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမရသံ။ ပုရိမဘဝေန သဒ္ဓိံ ဃဋနံ ဟုတွာ ဂယှတီတိ ပဋိသန္ဓိပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ ဝိညာဏေန သဟ၊ အညမညဉ္စ သမ္ပယုဇ္ဇတီတိ သမ္ပယောဂရသံ။ သမံ ပကာရေဟိ ယောဂေါ သမ္ပယောဂေါ။ ဝိသုံ အဘာဝေါ အဝိနိဗ္ဘောဂေါ။ ရူပံ သမ္ပယောဂါဘာဝတော ဝိကိရတီတိ ဝိကိရဏရသံ။ တတော ဧဝ ဟိ ပိသိယမာနာ တဏ္ဍုလာဒယော ဝိကိရန္တိ၊ စုဏ္ဏီဘူတာ ဝိဒ္ဓံသန္တိ၊ နာမဿ ကဒါစိ ကုသလာဒိဘာဝေါပိ အတ္ထီတိ တတော ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘အဗျာကတပစ္စုပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အစေတနော အဗျာကတော’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၁၁၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၇၃) ဧတ္ထ ဝိယ အနာရမ္မဏတာ ဝါ အဗျာကတတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အာယတနလက္ခဏန္တိ ဃဋ္ဋနလက္ခဏံ၊ အာယာနံ တနနလက္ခဏံ ဝါ။ ဒဿနဿ ယထာသကံ ဝိသယဂ္ဂဟဏဿ ကရဏတော ဒဿနရသံ။ ‘‘ဒဿနာဒိရသ’’န္တိ ပန သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ ဝုတ္တံ။ ဝတ္ထုဒွါရဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ ယထာရဟံ ဝိညာဏမနောဝိညာဏဓာတူနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဝတ္ထုဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ စက္ခာဒိပဉ္စကာပေက္ခံ။ အကုသလဝိပါကုပေက္ခာယ အနိဋ္ဌဘာဝတော ဒုက္ခေန၊ ဣတရာယ ဣဋ္ဌဘာဝတော သုခေန သင်္ဂဟိတတ္တာ ‘‘သုခဒုက္ခပစ္စုပဋ္ဌာနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒုက္ခသမုဒယတ္တာ ဟေတုလက္ခဏာ တဏှာ။ ‘‘တတြတတြာဘိနန္ဒိနီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၉၁၊ ၄၆၀၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ ဝိဘ။ ၂၀၃၊ မဟာဝ။ ၁၄) ဝစနတော အဘိနန္ဒနရသာ။ စိတ္တဿ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ရူပါဒီသု အတိတ္တဘာဝေါ ဟုတွာ ဂယှတီတိ အတိတ္တဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ အမုဉ္စနရသံ တဏှာဒိဋ္ဌာဘိနိဝေသဝသေန။ တဏှာဒဠှတ္တံ ဟုတွာ ကာမုပါဒါနံ၊ သေသာနိ ဒိဋ္ဌိ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တီတိ တဏှာဒဠှတ္တဒိဋ္ဌိပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ ကမ္မုပပတ္တိဘဝဝသေန ဘဝဿ လက္ခဏာဒယော ယောဇေတဗ္ဗာ။

၅၈၉။ မောဟာဒိဘာဝတောတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန အနနုဗောဓာဒီနံ သင်္ဂဟော။ ဒုက္ခာဒီသု အညာဏဝသေန အပ္ပဋိပတ္တိ၊ အသုဘာဒီသု သုဘာဒိဝိပလ္လာသဝသေန မိစ္ဆာပဋိပတ္တိ။ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တဝသေန ဝါ အပ္ပဋိပတ္တိ၊ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တဝသေန မိစ္ဆာပဋိပတ္တိ။ ဒွါရာရမ္မဏတောတိ ဒွါရတော၊ အာရမ္မဏတော စ ဆသု ဒွါရေသု၊ ဆသု အာရမ္မဏေသု စ ပဝတ္တနတော။ အယံ ပန ဝိဘာဂေါ န အဝိဇ္ဇာယ ဧဝ၊ အညေသုပိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂေသု အရူပဓမ္မာနံ လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗေသုပီ’’တိ။

ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာဒိဘာဝတောတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန နေဝသေက္ခာနာသေက္ခသံယောဇနိယာဒိဘာဝေ သင်္ဂဏှာတိ။ စတုယောနိသံဝတ္တနတောတိ စတုယောနိပရိယာပန္နတ္တဘာဝနိဗ္ဗတ္တနတော။

လောကိယဝိဘာဂါဒိဘာဝတောတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဗျာကတသပ္ပစ္စယသင်္ခတာဒိဘာဝေ သင်္ဂဏှာတိ။ သဟေတုကာဟေတုကာဒိတောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သသင်္ခါရာသင်္ခါရာဒိဘေဒေ သင်္ဂဏှာတိ။

ကာမံ နာမရူပံ ပစ္စုပ္ပန္နဒ္ဓဝသေန ဝုစ္စတိ၊ တထာပိ ယထာ ပစ္စုပ္ပန္နံ၊ ဧဝံ အတီတာနာဂတမ္ပီတိ အဒ္ဓဒွယပရိယာပန္နဿာပိ နယတော ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အတီတာဒိတော တိဝိဓ’’န္တိ။

သဉ္ဇာတိသမောသရဏဋ္ဌာနတောတိ ဝိညာဏတံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ဥပ္ပတ္တိပဝတ္တိဒေသဘာဝတော။ ‘‘ဘူတပ္ပသာဒဝိညာဏတော’’တိ ပါဌော ယုတ္တော။ ‘‘ဝိညာဏာဒိတော’’တိ ပန ပဌန္တိ။ ဧကသေသနယေန ဗာဟိရာယတနဿာပိ သင်္ဂဟေ သတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန တဿ သင်္ဂဟိတတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ နောဘယဂေါစရန္တိ မနာယတနမာဟ။ န ဟိ အရူပဓမ္မာနံ ဒေသဝသေန အာသန္နတာ၊ ဒူရတာ ဝါ အတ္ထိ အဝိဂ္ဂဟတ္တာ၊ တသ္မာ မနာယတနဿ ဂေါစရော မနာယတနံ သမ္ပတ္တော၊ အသမ္ပတ္တော ဝါတိ န ဝုစ္စတိ။ ဖဿာဒီနမ္ပီတိ ဧတ္ထ ဖဿော တာဝ ဖုသနသဘာဝတော၊ လောကိယသာသဝါဒိဘာဝတော စ ဧကဝိဓော။ ပဋိဃသမ္ဖဿအဓိဝစနသမ္ဖဿဘေဒတော၊ သဟေတုကာဒိဘာဝတော စ ဒုဝိဓော။ ဘဝတ္တယပရိယာပန္နတော၊ ဝေဒနာတ္တယသမ္ပယောဂတော ၊ အဟေတုကဒုဟေတုကတိဟေတုကတော စ တိဝိဓော။ ယောနိဂတိဝသေန စတုဗ္ဗိဓော၊ ပဉ္စဝိဓော စ။

ဝေဒနာ အနုဘဝနလက္ခဏတော၊ လောကိယသာသဝါဒိဘာဝတော စ ဧကဝိဓာ။ ပဉ္စဒွါရိကမနောဒွါရိကဘေဒတော ဒုဝိဓာ။ သုခါဒိဘေဒတော တိဝိဓာ။ ယောနိဂတိဝသေန စတုဗ္ဗိဓာ၊ ပဉ္စဝိဓာ စ။ ဆဠာရမ္မဏဘေဒတော ဆဗ္ဗိဓာ။

တဏှာ လောကဿ သမုဒယဘာဝတော ဧကဝိဓာ။ ဒုဝိဓာ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တဝိပ္ပယုတ္တဘာဝတော။ တိဝိဓာ ကာမဘဝဝိဘဝတဏှာဘေဒတော။ စတုဗ္ဗိဓာ စတုမဂ္ဂပဟေယျတော။ ပဉ္စဝိဓာ ရူပါဘိနန္ဒနာဒိဘာဝတော။ ဆဗ္ဗိဓာ ဆတဏှာကာယဘေဒတော။

ဥပါဒါနံ ဧကဝိဓံ ဒဠှဂ္ဂါဟဘာဝတော။ ဒုဝိဓံ တဏှာဒိဋ္ဌိဘေဒတော။ တိဝိဓံ ဘဝတ္တယူပနိဿယဘာဝတော။ စတုဗ္ဗိဓံ ကာမုပါဒါနာဒိဘေဒတော။ ပဉ္စဝိဓံ ပဉ္စဂတိသံဝတ္တနတော။

ဘဝေါ ဧကဝိဓော လောကိယသာသဝါဒိဘာဝတော။ ဒုဝိဓော ကမ္မုပပတ္တိဘေဒတော။ တိဝိဓော ကာမဘဝါဒိဘေဒတော။ စတုဗ္ဗိဓော စတုရုပါဒါနပစ္စယတော။ ပဉ္စဝိဓော ပဉ္စဂတိသံဝတ္တနတော။ ဆဗ္ဗိဓော ကာမကမ္မဘဝါဒိဘေဒတော။ သတ္တဝိဓော သတ္တဝိညာဏဋ္ဌိတိသင်္ဂဟတော။ အဋ္ဌဝိဓော စတုရုပါဒါနပစ္စယကမ္မဘဝါဒိဘေဒတော။ နဝဝိဓော ကာမဘဝါဒိဘေဒတော။

ဇာတိ ဧကဝိဓာ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပဌမာဘိနိဗ္ဗတ္တိဘာဝတော။ ဒုဝိဓာ ရူပက္ခန္ဓသင်္ခါရက္ခန္ဓသင်္ဂဟတော။ တိဝိဓာ ဘဝတ္တယပရိယာပန္နတော။ ယောနိဂတိဝသေန စတုဗ္ဗိဓာ၊ ပဉ္စဝိဓာ စ။ ဣမိနာ နယေန ဇရာမရဏာဒီနမ္ပိ ဧကဝိဓာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၅၉၀။ သောကာဒီနမ္ပိ ဂဟိတတ္တာ အင်္ဂဗဟုတ္တပ္ပသင်္ဂေ ‘‘ဒွါဒသေဝါ’’တိ အင်္ဂဝဝတ္ထာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ သောကာဒယော အင်္ဂဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ ဖလေန ပန ကာရဏံ အဝိဇ္ဇံ မူလင်္ဂံ ဒဿေတုံ တေ ဝုတ္တာ။ ဇရာမရဏဗ္ဘာဟတဿ ဟိ ဗာလဿ တေ သမ္ဘဝန္တီတိ သောကာဒီနံ ဇရာမရဏကာရဏတာ ဝုတ္တာ၊ န ပန ‘‘ကာယိကာယ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ ဖုဋ္ဌော’’တိ စ သုတ္တေ ဇရာမရဏနိမိတ္တဉ္စ ဒုက္ခံ သင်္ဂဟိတန္တိ တံ တန္နိမိတ္တာနံ ဇရာမရဏဗ္ဘာဟတဿ သမ္ဘဝေ သာဓကဘာဝေန ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန ဇရာမရဏေနေဝ သောကာဒီနံ ဧကသင်္ခေပေါ ကတော၊ တသ္မာ တေသံ ဇာတိပစ္စယတာ ယုဇ္ဇတိ။ ဇရာမရဏပစ္စယဘာဝေ ဟိ အဝိဇ္ဇာယ ဧကသင်္ခေပေါ ကာတဗ္ဗော သိယာ။ ဇာတိပစ္စယာ ပန ဇရာမရဏံ ၊ သောကာဒယော စ သမ္ဘဝန္တီတိ တတ္ထ ဇရာမရဏံ ဧကန္တိကံ အင်္ဂဘာဝေန ဂဟိတံ။ သောကာဒယော ပန ရူပဘဝါဒီသု အဘာဝတော အနေကန္တိကာ ကေဝလံ ပါကဋေန ဖလေန အဝိဇ္ဇာနိဒဿနတ္ထံ ဂဟိတာ။ တေန အနာဂတေ ဇာတိယာ သတိ တတော ပရာယ ပဋိသန္ဓိယာ ဟေတုဟေတုဘူတာ အဝိဇ္ဇာ ဒဿိတာတိ ဘဝစက္ကဿ အဝိစ္ဆေဒေါ ဒဿိတော ဟောတီတိ။ သုတ္တဉ္စ သောကာဒီနံ အဝိဇ္ဇာ ကာရဏန္တိ ဧတဿေဝ အတ္ထဿ သာဓကံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ န သောကာဒီနံ ဗာလဿ ဇရာမရဏနိမိတ္တတာမတ္တဿ။ ‘‘အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော’’တိ ဟိ ဝစနေန အဝိဇ္ဇာ သောကာဒီနံ ကာရဏန္တိ ဒဿိတာ၊ န စ ဇရာမရဏနိမိတ္တမေဝ ဒုက္ခံ ဒုက္ခန္တိ။

အပရော နယော ဇရာမရဏမ္ပိ ပစ္စယော၊ အညထာ ဒွါဒသင်္ဂါနိ န ပရိပူရေန္တိ။ ကဿ ပန သော ပစ္စယော? သောကာဒီနံ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ‘‘ဇရာမရဏပစ္စယာ သောကာဒယော သမ္ဘဝန္တီ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ၊ သောကာဒယော စ သမ္ဘဝန္တီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ? ယသ္မာ တဒညေနပိ ဒုက္ခဓမ္မေန ဖုဋ္ဌဿ တေ သမ္ဘဝန္တိ၊ တသ္မာ အပ္ပဟီနသံယောဇနဿာပိ တေသံ တပ္ပစ္စယတာ န ဧကံသိကာတိ ဇာတိပစ္စယတာဝ ဝုတ္တာ။ အထ ဝါ ဇရာမရဏဂ္ဂဟဏေန ဥပပတ္တိဘဝေါ သင်္ဂဟိတော။ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓပရိပါကော ဟိ အာယုနော သံဟာနိ၊ ဣန္ဒြိယာနံ ပရိပါကော စ ဇရာ၊ တေသဉ္စ ဘေဒေါ မရဏန္တိ။ သတိ စ ဥပပတ္တိဘဝေ တတ္ထ ကတုပစိတံ၊ ပေါရာဏံ ဝါ ကမ္မံ ကမ္မဘဝေါ၊ ကမ္မာဒိဥပဋ္ဌာနေ စုတိအနန္တရံ ပဋိသန္ဓိံ ဇနေတီတိ ဥပပတ္တိဘဝေါ ဇာတိယာ ပစ္စယော၊ တသ္မာ ဇရာမရဏမ္ပိ ဇာတိယာ ပစ္စယတာယ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ။ ယသ္မာ ပန ‘‘ဘဝပစ္စယာ ဇာတီ’’တိ ဧတ္ထေဝ ဥပပတ္တိဘဝဿ ဇာတိယာ ပစ္စယတာ သင်္ဂဟိတာ၊ တသ္မာ ဝုတ္တပရိယာယသင်္ဂဟတော စ ‘‘ဇရာမရဏပစ္စယာ ဇာတီ’’တိ န ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဇရာမရဏဿာပိ ပစ္စယဘာဝသိဒ္ဓိတော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒတာတိ ဒွါဒသင်္ဂတာ ဝဝတ္ထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘ဒွါဒသေဝါ’’တိအာဒိ။ အယံ တာဝါတိ ‘‘ဒေသနာဘေဒတော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ အတ္ထသံဝဏ္ဏနံ သန္ဓာယာဟ။

အဝိဇ္ဇာပစ္စယာသင်္ခါရပဒကထာဝဏ္ဏနာ

၅၉၁။ အယံ ပနာတိ ဣဒါနိ ဝက္ခမာနံ။ ‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိဇ္ဇာ ဒုက္ခေ အညာဏ’’န္တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၁၀၃) သုတ္တန္တေသု စတုဋ္ဌာနိကာ အဝိဇ္ဇာ ဝုတ္တာတိ ‘‘သုတ္တန္တပရိယာယေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ နိက္ခေပကဏ္ဍေ (ဓ။ သ။ ၁၁၀၆) ပန သုတ္တန္တေသု စတူသု ဌာနေသု ကထိတာယ ဧဝ အဝိဇ္ဇာယ အဋ္ဌသု ဌာနေသု ကိစ္စဇာတိတော ကထိတတ္တာ တဒတ္ထဝဏ္ဏနာဝသေန ဝိဘာဝနံ ကာတုံ ‘‘အဘိဓမ္မပရိယာယေနာ’’တိ အာရဘိတွာ ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဟာပေတွာ ဝိဘဇိတဗ္ဗံ။ ဝိဘဇနဉှိ အဘိဓမ္မပရိယာယော။ ‘‘အဋ္ဌသု ဌာနေသု အညာဏ’’န္တိ အာနေတွာ တံ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ သေသဋ္ဌာနေသူတိ ဒုက္ခသမုဒယေသု၊ ပုဗ္ဗန္တာဒီသု စ။ အာရမ္မဏဝသေနာတိ အာရမ္မဏကရဏဝသေနာပိ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ‘‘ဒုက္ခေ အညာဏ’’န္တိအာဒိကေ ပါဌေ။ သာတိ အဝိဇ္ဇာ။ ဥပ္ပန္နာတိ အသမူဟတုပ္ပန္နာ၊ ပဂေဝ ပစ္စုပ္ပန္နာ။ ‘‘ပဋိစ္ဆာဒေတွာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တံ ပဋိစ္ဆာဒနာကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘ယာထာဝသရသလက္ခဏံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ န ဒေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ရသိတဗ္ဗော ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗော သဘာဝေါ ရသော၊ အတ္တနော ရသော သရသော၊ ယာထာဝေါ ယထာဘူတော သရသော ယာထာဝသရသော၊ ယော ‘‘ပီဠနဋ္ဌော’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၂။၈) ဝုတ္တော ဒုက္ခသစ္စပ္ပဘေဒါ ဧဝ စ ပုဗ္ဗန္တာဒယော၊ သော ဧဝ လက္ခိတဗ္ဗတ္တာ ယာထာဝသရသလက္ခဏံ။ တံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ ပစ္စက္ခတော ဇာနိတုံ န ဒေတိ။

တဒုဘယန္တိ ပုဗ္ဗန္တဉ္စေဝ အပရန္တဉ္စ အတီတံ၊ အနာဂတဉ္စ ခန္ဓပဉ္စကံ။ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တဘာဂဝန္တတာယ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နဒ္ဓဘူတော မဇ္ဈန္တော ပုဗ္ဗန္တာပရန္တော။ အယံ အဝိဇ္ဇာ ဣမေ သင်္ခါရာတိ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဓမ္မေသု ပစ္စက္ခတော ဇာနနာကာရဒဿနံ။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု ဒုက္ခာဒီသု။ ယဒိပိ အဝိဇ္ဇာ ဒုက္ခာဒီသု အာရမ္မဏကရဏဝသေနပိ ပဝတ္တတိ၊ ယထာ ပန နိရောဓမဂ္ဂေ အာရမ္မဏံ ကာတုံ အသက္ကောန္တီ တေ ဇာနိတုကာမဿ တပ္ပဋိစ္ဆာဒနဝသေန၊ အနိရောဓမဂ္ဂေသု နိရောဓမဂ္ဂဂ္ဂဟဏကာရဏဘာဝေန စ ပဝတ္တမာနာ တေ ယာထာဝတော ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ န ဒေတိ၊ ဧဝံ ဒုက္ခာဒီသုပီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိစ္ဆာဒနဝသေနေဝ ဣဓာဓိပ္ပေတာ’’တိ။ ဒုက္ခာဒိဝိသယော အန္ဓတမကရော၊ လောဘာဒီနဉ္စ အန္ဓတမကရာနံ ပစ္စယဘူတော အဒဿနာကာရော အညာဏံ။

၅၉၂။ ပုညာဒယောတိ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒယော။ တတ္ထ ပုနာတိ အတ္တနော သန္တာနံ အပုညဖလတော၊ ဒုက္ခသံကိလေသတော စ သောဓေတီတိ ပုညံ။ ဟိတသုခဇ္ဈာသယေန ပုညံ ကရောတီတိ တန္နိပ္ဖာဒနေန ကာရကဿ အဇ္ဈာသယံ ပူရေတိ၊ ပုဇ္ဇဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ ဝါ ပုညံ။ ဣတိ ပူရကော၊ ပုဇ္ဇနိဗ္ဗတ္တကော စ နိရုတ္တိနယေန ပုညန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပုညဉ္စ သော အတ္တနော ဖလဿ အဘိသင်္ခရဏဋ္ဌေန အဘိသင်္ခါရော စာတိ ပုညာဘိသင်္ခါရော။ ပုညပဋိပက္ခတော အပုညန္တိ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အပုညာဘိသင်္ခါရော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမာဓိပစ္စနီကာနံ အတိဒူရတာယ န ဣဉ္ဇတိ၊ အနိဉ္ဇဉ္စ ဘဝံ အဘိသင်္ခရောတီတိ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော။ ကာယေန ပဝတ္တိတော၊ ကာယတော ဝါ ပဝတ္တော၊ ကာယဿ ဝါ သင်္ခါရောတိ ကာယသင်္ခါရော။ ဝစီစိတ္တသင်္ခါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ပဌမတ္တိကော ပရိဝီမံသနသုတ္တာဒိဝသေန ဂဟိတော။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ပုညံ စေ သင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ၊ ပုညူပဂံ ဟောတိ ဝိညာဏ’’န္တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၅၁) အာဂတံ။ ဒုတိယတ္တိကော ဝိဘင်္ဂသုတ္တဝသေန။ တတ္ထ ဟိ ‘‘တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ခါရာ။ ကတမေ တယော? ကာယသင်္ခါရော ဝစီသင်္ခါရော စိတ္တသင်္ခါရော’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၈) ဝုတ္တံ။

ဝိတ္ထာရတော ပနာတိအာဒိ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒီနံ သရူပတော၊ ပဘေဒတော စ ဝိဘာဝနံ။ ဘာဝနာဝသေနေဝ ပဝတ္တာ၊ န ဒါနသီလဝသေနာတိ တတ္ထ လဗ္ဘမာနံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ ဒဿေတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အရူပါဝစရစေတနာပိ ‘‘ဘာဝနာဝသေနေဝပဝတ္တာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ယေ ပန ‘‘ဘာဝနာဝသေနေဝါ’’တိ အဝဓာရဏေန အဘိညာစေတနံ နိဝတ္တေတီတိ ဝဒန္တိ၊ တဒယုတ္တံ တာသမ္ပိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယတာယ ဝိယ ပုညာဘိသင်္ခါရဘာဝဿ စ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ အညထာ အဘိညာစိတ္တုပ္ပာဒဿ ပုညကိရိယဝတ္ထူသု အသင်္ဂဟော ဧဝ သိယာ၊ န စ ယုတ္တံ ‘‘ကုသလဉ္စ ပုညကိရိယဝတ္ထုဉ္စ န ဟောတီ’’တိ။ ပါဏာတိပါတာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန န တဒဝသိဋ္ဌအကုသလကမ္မပထာနံယေဝ ဂဟဏံ၊ အထ ခေါ အနဝသေသအကုသလကမ္မဿာပိ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဣတရေသု ပနာတိ ကာယသင်္ခါရာဒီသု။ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒယော ပဝတ္တမာနာ ဣမေဟိ ဒွါရေဟိ ပဝတ္တန္တီတိ ဒွါရတော ပဝတ္တိဒဿနတ္ထံ။ ‘‘သမဝီသတိ စေတနာ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ ယဒိ ကာယဝစီဝိညတ္တိယော သမုဋ္ဌာပေန္တိယော ကုသလာကုသလစေတနာ ကာယသင်္ခါရော၊ ဝစီသင်္ခါရောတိ စ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝံ သန္တေ အဘိညာစေတနာယပိ ကုသလာယ တထာ ပဝတ္တာယ ဝစီသင်္ခါရဘာဝေါ ဝတ္တဗ္ဗောတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အဘိညာစေတနာ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထာတိ ကာယဝစီသင်္ခါရဂ္ဂဟဏေ၊ ကာယဝစီသဉ္စေတနာဂ္ဂဟဏေ ဝါ။ န ဂဟိတာတိ အဋ္ဌကထာယံ န ဂဟိတာ ‘‘အဘိညာစေတနာ ဝိညာဏဿ ပစ္စယော န ဟောတီ’’တိ။ ကသ္မာ ပန န ဟောတိ၊ နနု သာပိ ကုသလာ၊ ဝိပါကဓမ္မာ စာတိ? သစ္စမေတံ၊ အနုပစ္ဆိန္နတဏှာဝိဇ္ဇမာနေ ပန သန္တာနေ သဗျာပါရပ္ပဝတ္တိယာ တဿာ ကုသလတာ၊ ဝိပါကဓမ္မတာ စ ဝုတ္တာ၊ န ဝိပါကုပ္ပာဒနေန။ သာ ပန ဝိပါကံ ဥပ္ပာဒေန္တီ ရူပါဝစရမေဝ ဥပ္ပာဒေယျ။ န ဟိ အညဘူမိကံ ကမ္မံ အညဘူမိကံ ဝိပါကံ ဥပ္ပာဒေတီတိ။ အတ္တနာ သဒိသာရမ္မဏံ တိဋ္ဌာနိကမေဝ စ ဥပ္ပာဒေယျ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍေ ရူပါဝစရဝိပါကဿ ကမ္မသဒိသာရမ္မဏဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ။ န စ ရူပါဝစရဝိပါကော ပရိတ္တာဒိအာရမ္မဏော အတ္ထိ၊ အဘိညာစေတနာ စ ပရိတ္တာဒိအာရမ္မဏာဝ ဟောတိ။ တသ္မာ ဝိပါကံ န ဥပ္ပာဒေတီတိ ဝိညာယတိ။ ကသိဏေသု စ ဥပ္ပာဒိတဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိဿ အာနိသံသဘူတာ အဘိညာ။ ယထာဟ ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၄၄-၂၄၅၊ မ။ နိ။ ၁။၃၈၄-၃၈၆၊ ၄၃၁-၄၃၃၊ ပါရာ။ ၁၂)။ တသ္မာ သမာဓိဖလသဒိသာ သာ၊ န စ ဖလံ ဒေတိ။ ဒါနသီလာနိသံသဘူတော တသ္မိံ ဘဝေ ပစ္စယလာဘော ဝိယာတိ သာပိ ဝိပါကံ န ဥပ္ပာဒေတီတိ။

‘‘ယထာ စ အဘိညာစေတနာ၊ ဧဝံ ဥဒ္ဓစ္စစေတနာပိ န ဟောတီ’’တိ ဣဒံ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဓမ္မေ ဝိသုံ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘တေသံ ဝိပါကေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၂၅) ဝုတ္တတ္တာ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ သာ ပန ဝိစာရဏာ ဟေဋ္ဌာ ခန္ဓနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာယံ အကုသလကထာယံ ဝိစာရိတာ ဧဝါတိ တတ္ထ ဝိစာရိတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပိစေတ္ထ ယဒေကေ ဝိဘဇ္ဇ ဝဒန္တိ၊ ဒဿနဘာဝနာနံ အဘာဝေပိ ယေသံ ပုထုဇ္ဇနာနံ၊ သေက္ခာနဉ္စ ဒဿနဘာဝနာဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တေသံ တဒုပ္ပတ္တိကာလေ တေဟိ ပဟာတုံ သက္ကုဏေယျာ အကုသလာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ၊ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာတိ စ ဝုစ္စန္တိ။ ပုထုဇ္ဇနာနံ ပန ဘာဝနာယ အဘာဝါ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗစိန္တာ နတ္ထိ။ တေန တေသံ ပဝတ္တမာနာ ဒဿနေန ပဟာတုံ အသက္ကုဏေယျာပိ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာတိ န ဝုစ္စန္တိ။ ယဒိ ဝုစ္စေယျုံ၊ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာနံ ကေသဉ္စိ ကေနစိ ကဒါစိ အာရမ္မဏအာရမ္မဏာဓိပတိဥပနိဿယပစ္စယေဟိ ပစ္စယော ဘဝေယျုံ? န စ ပဋ္ဌာနေ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာနံ ကေနစိ ပစ္စယေန ပစ္စယောတိ ဝုတ္တာ။ သေက္ခာနံ ပန ဝိဇ္ဇမာနာ ဘာဝနာယ ပဟာတုံ သက္ကုဏေယျာတိ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ။ တေနေဝ သေက္ခာနံ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ၊ စတ္တတ္တာ ဝန္တတ္တာ မုတ္တတ္တာ ပဟီနတ္တာ ပဋိနိဿဋ္ဌတ္တာ ဥက္ခေဋိတတ္တာ သမုက္ခေဋိတတ္တာ အဿာဒိတဗ္ဗာ၊ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗာ စ န ဟောန္တိ။ ပဟီနတာယ ဧဝ သောမနဿဟေတုဘူတာ၊ အဝိက္ခေပဟေတုဘူတာ စ န ဒေါမနဿံ၊ ဥဒ္ဓစ္စဉ္စ ဥပ္ပာဒေန္တီတိ န တေ တေသံ အာရမ္မဏအာရမ္မဏာဓိပတိဘာဝံ၊ ပကတူပနိဿယဘာဝဉ္စ ဂစ္ဆန္တိ။ န ဟိ ပဟီနေ ဥပနိဿာယ အရိယော ရာဂါဒိကိလေသေ ဥပ္ပာဒေတိ။

ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ၊ တေ ကိလေသေ န ပုနေတိ န ပစ္စေတိ န ပစ္စာဂစ္ဆတိ…ပေ… အရဟတ္တမဂ္ဂေန…ပေ… ပစ္စာဂစ္ဆတီ’’တိ (မဟာနိ။ ၈၀၊ စူဠနိ။ မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၂၇)။ န စ ပုထုဇ္ဇနာနံ ဒဿနေန ပဟာတုံ သက္ကုဏေယျာ၊ ဣတရေသံ န ကေနစိ ပစ္စယေန ပစ္စယော ဟောန္တီတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ ‘‘ဒိဋ္ဌိံ အဿာဒေတိ အဘိနန္ဒတိ၊ တံ အာရဗ္ဘ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒိဋ္ဌိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာ၊ ဥဒ္ဓစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဝိစိကိစ္ဆံ အာရဗ္ဘ ဝိစိကိစ္ဆာ ၊ ဒိဋ္ဌိ၊ ဥဒ္ဓစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၀၇) ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာနံ ဥဒ္ဓစ္စာရမ္မဏပစ္စယဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ။ ဧတ္ထ ဟိ ဥဒ္ဓစ္စန္တိ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အဓိပတိပစ္စယနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဒိဋ္ဌိံ ဂရုံ ကတွာ အဿာဒေတိ အဘိနန္ဒတိ၊ တံ ဂရုံ ကတွာ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၁၅) ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ တသ္မာ ဒဿနဘာဝနာဟိ ပဟာတဗ္ဗာနံ အတီတာဒိဘာဝေန န ဝတ္တဗ္ဗတ္တေပိ ယာဒိသာနံ တာဟိ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာ အာပါဒေတဗ္ဗာ၊ တေသု ပုထုဇ္ဇနေသု ဝတ္တမာနာ ဒဿနံ အပေက္ခိတွာ တေန ပဟာတုံ သက္ကုဏေယျာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ၊ သေက္ခေသု ဝတ္တမာနာ ဘာဝနံ အပေက္ခိတွာ တာယ ပဟာတုံ သက္ကုဏေယျာ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ။

တေသု ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ သဟာယဝိရဟာ ဝိပါကံ န ဇနယန္တီတိ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗစေတနာယ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝေါ န ဝုတ္တော၊ အပေက္ခိတဗ္ဗဒဿနဘာဝနာရဟိတာနံ ပန ပုထုဇ္ဇနေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ သကဘဏ္ဍေ ဆန္ဒရာဂါဒီနံ၊ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒဿ စ သံယောဇနတ္တယတဒေကဋ္ဌကိလေသာနံ အနုပစ္ဆိန္နတာယ အပရိက္ခီဏသဟာယာနံ ဝိပါကုပ္ပာဒနံ န သက္ကာ ပဋိသေဓိတုန္တိ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဓမ္မာနံ ဝိပါကော ဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တော။ ယဒိ ဧဝံ၊ အပေက္ခိတဗ္ဗဒဿနဘာဝနာရဟိတာနံ အကုသလာနံ နေဝဒဿနေန-နဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗတာယ နဝတ္တဗ္ဗတာ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ၊ အပ္ပဟာတဗ္ဗာနံ ‘‘နေဝဒဿနေန-နဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၉) ဝုတ္တတ္တာ၊ အပ္ပဟာတဗ္ဗဝိရုဒ္ဓသဘာဝတ္တာ စ အကုသလာနံ။

ဧဝမ္ပိ တေ ဣမသ္မိံ တိကေ ‘‘နဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ အာပဇ္ဇန္တီတိ? နာပဇ္ဇန္တိ၊ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍေ ဒဿိတာနံ ဒွါဒသအကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါနံ ဒွီဟိ ပဒေဟိ သင်္ဂဟိတတ္တာ။ ယထာ ဟိ ဓမ္မဝသေန သဗ္ဗေ သင်္ခတဓမ္မာ သင်္ဂဟိတာတိ ဥပ္ပန္နတ္တိကေ ကာလဝသေန အသင်္ဂဟိတာပိ အတီတာ ‘‘နဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ န ဝုတ္တာ စိတ္တုပ္ပာဒရူပဘာဝေန ဂဟိတေသု နဝတ္တဗ္ဗဿ အဘာဝါ၊ ဧဝမိဓာပိ စိတ္တုပ္ပာဒဘာဝေန ဂဟိတေသု နဝတ္တဗ္ဗဿ အသင်္ဂဟိတဿ အဘာဝါ နဝတ္တဗ္ဗတာ နဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယတ္ထ ဟိ စိတ္တုပ္ပာဒေါ ကောစိ နိယောဂတော နဝတ္တဗ္ဗော အတ္ထိ၊ တတ္ထ တေသံ စတုတ္ထော ကောဋ္ဌာသော အတ္ထီတိ ယထာဝုတ္တပဒေသု ဝိယ တတ္ထာပိ ဘိန္ဒိတွာ ဘဇာပေတဗ္ဗစိတ္တုပ္ပာဒေ ဘိန္ဒိတွာ ဘဇာပေတိ ‘‘သိယာ နဝတ္တဗ္ဗာ ပရိတ္တာရမ္မဏာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၄၂၂)။ တဒဘာဝါ ဥပ္ပန္နတ္တိကေ၊ ဣဓ စ တထာ န ဝုတ္တာ။

အထ ဝါ ယထာ သပ္ပဋိဃေဟိ သမာနသဘာဝတ္တာ ရူပဓာတုယံ တယော မဟာဘူတာ သပ္ပဋိဃာတိ ဝုတ္တာ။ ယထာဟ ‘‘အသညသတ္တာနံ အနိဒဿနသပ္ပဋိဃံ ဧကံ မဟာဘူတံ ပဋိစ္စ ဒွေ မဟာဘူတာ၊ ဒွေ မဟာဘူတေ ပဋိစ္စ ဧကံ မဟာဘူတ’’န္တိ ၊ ဧဝံ ပုထုဇ္ဇနာနံ ပဝတ္တမာနာ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗသမာနသဘာဝါ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာတိ ဝုစ္စေယျုန္တိ? နတ္ထိ နဝတ္တဗ္ဗတာပသင်္ဂေါ။ ဧဝဉ္စ သတိ ပုထုဇ္ဇနာနံ ပဝတ္တမာနာပိ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ သကဘဏ္ဍေ ဆန္ဒရာဂါဒယော ပရဘဏ္ဍေ ဆန္ဒရာဂါဒီနံ ဥပနိဿယပစ္စယော၊ ရာဂေါ စ ရာဂဒိဋ္ဌီနံ အဓိပတိပစ္စယောတိ အယမတ္ထော လဒ္ဓါ ဟောတိ။ ယထာ ပန အဖောဋ္ဌဗ္ဗတ္တာ ရူပဓာတုယံ တယော မဟာဘူတာ န ပရမတ္ထတော သပ္ပဋိဃာ၊ ဧဝံ အပေက္ခိတဗ္ဗဘာဝနာရဟိတာ ပုထုဇ္ဇနေသု ဝတ္တမာနာ သကဘဏ္ဍေ ဆန္ဒရာဂါဒယော န ပရမတ္ထတော ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာတိ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာနံ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယတာ န ဝုတ္တာ။ န စ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗာ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗာနံ ကေနစိ ပစ္စယေန ပစ္စယောတိ ဝုတ္တာ။ ယေ ဟိ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗပစ္စယာ ကိလေသာ၊ န တေ ဒဿနတော ဥဒ္ဓံ ပဝတ္တန္တိ။ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗပစ္စယဿပိ ပန ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဿ သဟာယဝေကလ္လမတ္တမေဝ ဒဿနေန ကတံ၊ န တဿ ကောစိ ဘာဝေါ ဒဿနေန အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတံ အာပါဒိတောတိ တဿ ဧကန္တဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗတာ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ တဿ တာဒိသဿေဝ သတိ သဟာယေ ဝိပါကုပ္ပာဒနဝစနံ၊ အသတိ စ ဝိပါကာနုပ္ပာဒနဝစနံ န ဝိရုဇ္ဈတီတိ။

တယိဒံ သဗ္ဗံ တေသံ အာစရိယာနံ အဟောပုရိသိကာမတ္တန္တိ အပရေ။ ကသ္မာ? ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဿ ဧကန္တေန ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗတ္တာ။ ဧဝဉှိ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ? ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတော စိတ္တုပ္ပာဒေါ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၄၀၆)။ ယဒိ ဟိ တံ ဣစ္ဆိတံ သိယာ၊ ယထာ အတီတာရမ္မဏတ္တိကေ ‘‘နိယောဂါ အနာဂတာရမ္မဏာ နတ္ထီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၄၃၃) ဝတွာ ဝိဘဇ္ဇ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓာပိ ‘‘နိယောဂါ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗာ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတော သိယာ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗော၊ သိယာ န ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ ဝဒေယျ။ ယာ စ တံ သမတ္ထေန္တေန ‘‘ယဒိ ဝုစ္စေယျု’’န္တိအာဒိနာ ယုတ္တိ ဝုတ္တာ၊ သာပိ အယုတ္တိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာရမ္မဏာနံ ရာဂဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာဥဒ္ဓစ္စာနံ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗဘာဝေါ ဧဝ ဣစ္ဆိတောတိ။ ယံ ပန ဥဒ္ဓစ္စဂ္ဂဟဏေန ပါဠိယံ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတော စိတ္တုပ္ပာဒေါ ဝုတ္တောတိ ဝတွာ တံ သာဓေတုံ အဓိပတိပစ္စယနိဒ္ဒေသေ ဥဒ္ဓစ္စဿ အနုဒ္ဓရဏံ နိဗန္ဓနံ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ အနိဗန္ဓနံ ပဋ္ဌာနေ သာဝသေသပါဌဒဿနတော။ တထာ ဟိ ‘‘အတီတော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ၊ အနာဂတော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ အာရမ္မဏပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၈။၂) ဧတေသံ ဝိဘင်္ဂေ စေတောပရိယဉာဏဂ္ဂဟဏံ ကတွာ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿာ’’တိ ဧတဿ ဝိဘင်္ဂေ လဗ္ဘမာနမ္ပိ န ဥဒ္ဓဋံ။

ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗဿ ဝိပါကဒါနံ ပတိ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗဿ သဟာယဘာဝူပဂမနံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ။ ကိံ အဝိဇ္ဇာဒိ ဝိယ ဒါနသီလာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိယာယေဝ ဝိပါကဒါနသာမတ္ထိယာ ဌာနဝသေန ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗံ ဘာဝနာယပဟာတဗ္ဗဿ သဟာယဘာဝံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ ဥဒါဟု ကိလေသာ ဝိယ ကမ္မဿ ပဋိသန္ဓိဒါနံ ပတီတိ? ကိဉ္စေတ္ထ – ယဒိ တာဝ ပုရိမော ပက္ခော ပဟီနဒဿနပ္ပဟာတဗ္ဗတ္တာ သေက္ခသန္တာနေ ပဝတ္တိနော ဘာဝနာပဟာတဗ္ဗဿ ကိရိယဘာဝေါ အာပဇ္ဇတိ ပဟီနာဝိဇ္ဇာတဏှာမာနေ သန္တာနေ ပဝတ္တဒါနာဒိ ဝိယ။ အထ ဒုတိယော၊ တဿာပိ ဒဿနေနပဟာတဗ္ဗတာ အာပဇ္ဇတိ အပါယဂမနီယသဘာဝါနတိဝတ္တနတော၊ တသ္မာ ဟေဋ္ဌာ ဝိစာရိတနယေနေဝ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတဿ ဝိပါကဒါနံ ပတိ ပါဠိယာ၊ အဋ္ဌကထာယ စ အဝိရုဇ္ဈနဝသေနေတ္ထ အတ္ထဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

သာပီတိ ဥဒ္ဓစ္စစေတနာပိ။ ဝိညာဏဿ ပစ္စယဘာဝေတိ သမ္ပုဏ္ဏဿ ဝိပါကဝိညာဏဿ ပစ္စယဘာဝေ။ ယဒိ အပနေတဗ္ဗာ၊ ကသ္မာ ‘‘သမဝီသတိ စေတနာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ တဿ ကာရဏံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ပန သဗ္ဗာပေတာ ဟောန္တီ’’တိ။ အဘိညာစေတနာယပိ ပစ္စယဘာဝံ ဒဿေတိ။ ယဒိ ဧဝံ အဘိညာစေတနာယ သဟ ဧကဝီသတီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န၊ တထာ အဝစနဿ ဝုတ္တကာရဏတ္တာ။ တံ ပန ဣတရာဝစနဿာပိ ကာရဏန္တိ သမာနရူပါယ ဧကိဿာ အဝစနေ ယံ ကာရဏံ အပေက္ခိတွာ ဧကာ န ဝုတ္တာ၊ တေန ကာရဏေန ဝုတ္တာယပိ အဝတ္တဗ္ဗတံ ဒဿေတိ။ အယံ တိကောတိ ကာယသင်္ခါရတ္တိကော။ ပုရိမတ္တိကန္တိ ပုညာဘိသင်္ခါရတ္တိကံ။ ပဝိသတီတိ ကထံ ပဝိသတိ။ ပုညာဘိသင်္ခါရော ဟိ အဋ္ဌကာမာဝစရစေတနာပဘေဒေါ ကာယဒုစ္စရိတတော ဝိရမန္တဿ သိယာ ကာယသင်္ခါရော၊ ဝစီဒုစ္စရိတတော ဝိရမန္တဿ သိယာ ဝစီသင်္ခါရော၊ မနောဒွါရေ ပန ဥပ္ပန္နာ တေရသပိ စေတနာ ပုညာဘိသင်္ခါရော စ ဟောတိ စိတ္တသင်္ခါရော စ။ အပုညာဘိသင်္ခါရောပိ ကာယဒုစ္စရိတဝသေန ပဝတ္တိယံ သိယာ ကာယသင်္ခါရော၊ ဝစီဒုစ္စရိတဝသေန ပဝတ္တိယံ သိယာ ဝစီသင်္ခါရော၊ ဒွေ ဒွါရာနိ မုဉ္စိတွာ မနောဒွါရေ ပဝတ္တိယံ သိယာ စိတ္တသင်္ခါရော၊ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော စာတိ ဧဝံ ဒုတိယတ္တိကော ပုရိမတ္တိကမေဝ ပဝိသတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အတ္ထတော ပုညာဘိသင်္ခါရာဒီနံယေဝ ဝသေန အဝိဇ္ဇာယ ပစ္စယဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။

၅၉၃။ အဝိဇ္ဇာဘာဝေဘာဝတောတိ အဝိဇ္ဇာယ အတ္ထိဘာဝေ သင်္ခါရာနံ ဘာဝတော။ န ဟိ အဝိဇ္ဇာယ အသတိ ကဒါစိ သင်္ခါရာ သမ္ဘဝန္တိ။ ဣဒါနိ တံ အဝိဇ္ဇာယ ဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘အညာဏံ အပ္ပဟီနံ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ တေန မဂ္ဂေန အနိရောဓော ဣဓ အဝိဇ္ဇာယ အတ္ထိဘာဝေါ၊ န ဓရမာနတာ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ သွာယမတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝိဘာဝိတောယေဝ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာသင်္ခါတ’’န္တိ စ ဣမိနာ ဉာဏာဘာဝါဒိံ နိဝတ္တေတိ။ အယဉှိ အ-ကာရော ‘‘အဟေတုကာ ဓမ္မာ (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၂) အဘိက္ခုကော အာဝါသော’’တိအာဒီသု (စူဠဝ။ ၇၆) တံယောဂနိဝတ္တိယံ ဒိဿတိ။ အဘာဝေါ ဟေတ္ထ ဒီပိတော။ ‘‘အပ္ပစ္စယာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၇) တံသမ္ဗန္ဓိတာနိဝတ္တိယံ။ ပစ္စယုပ္ပန္နဉှိ ပစ္စယသမ္ဗန္ဓီတိ အပ္ပစ္စယုပ္ပန္နတ္တာတိ တံသမ္ဗန္ဓိတာ ဧတ္ထ ဇောတီယတိ။ ‘‘အနိဒဿနာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၉) တံသဘာဝနိဝတ္တိယံ။ နိဒဿနဉှိ ဒဋ္ဌဗ္ဗတာ။ အထ စက္ခုဝိညာဏံ နိဒဿနံ န ပဿတီတိ တဂ္ဂဟေတဗ္ဗတာနိဝတ္တိယံ။ တထာ ‘‘အနာသဝါ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၁၅)။ ‘‘အပ္ပဋိဃာ ဓမ္မာ (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၁၀)၊ အနာရမ္မဏာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၅၅) တံကိစ္စနိဝတ္တိယံ။ ‘‘အရူပိနော ဓမ္မာ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၁၁)၊ အစေတသိကာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၅၇) တဗ္ဘာဝနိဝတ္တိယံ။ တဒညထာ ဟိ ဧတ္ထ ပကာသီယတိ။ ‘‘အမနုဿော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၂၁) တဗ္ဘာဝမတ္တနိဝတ္တိယံ။ မနုဿတ္တမတ္တံ နတ္ထိ၊ အညံ သမာနန္တိ သဒိသတာ ဟေတ္ထ သူစီယတိ။ ‘‘အဿမဏော သမဏပဋိညော (အ။ နိ။ ၃။၁၃၊ ၂၇၊ ပု။ ပ။ ၉၁၊ ၁၂၄)၊ အပုတ္တော’’တိ တထာ သမ္ဘာဝနီယဂုဏနိဝတ္တိယံ။ ဂရဟာ ဟိ ဧတ္ထ ဉာယတိ။ ‘‘ကစ္စိ ဘောတော အနာမယံ (ဇာ။ ၁။၁၅။၁၄၆၊ ၂။၂၀။၁၂၉)၊ အနုဒရာ ကညာ’’တိ တဒနပ္ပဘာဝနိဝတ္တိယံ။ ‘‘အနုပ္ပန္နာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၁၇) တံသဒိသဘာဝနိဝတ္တိယံ။ အတီတာနဉှိ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗတ္တာ၊ ဥပ္ပာဒိဓမ္မာနဉ္စ ပစ္စယေကဒေသနိဗ္ဗတ္တိယာ အာရဒ္ဓုပ္ပာဒဘာဝါ၊ ကာလဝိနိမုတ္တဿ စ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဥပ္ပန္နာနုကူလတာ၊ ပဂေဝ ပစ္စုပ္ပန္နာနန္တိ တဗ္ဗိဓုရဘာဝေါ ဧတ္ထ ဝိညာယတိ။ ‘‘အသေက္ခာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၁၁) တဒပရိယောသာနနိဝတ္တိယံ။ တန္နိဋ္ဌာနဉှေတ္ထ ပကာသီယတိ။ ဣမေသံ ပန အတ္ထာနံ အသမ္ဘဝတော ပါရိသေသေန ယထာ ကုသလပဋိပက္ခာ ဓမ္မာ အကုသလာ၊ ဧဝံ ဝိဇ္ဇာပဋိပက္ခာ အဝိဇ္ဇာတိ ကတွာ ဉာဏပဋိပက္ခော ဓမ္မော အညာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သုခသညာယဂဟေတွာ ဒုက္ခဒုက္ခဝိပရိဏာမဒုက္ခသင်္ခါရဒုက္ခတာဟိ ဝိညူဟိ ဒုက္ခန္တွေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ သံသာရဒုက္ခံ သုခန္တိ သညာယ အဘိနိဝိသိတွာ၊ ဧတေန တတ္ထ တဏှာပဝတ္တိံ ဒဿေတိ။ အာရဘတီတိ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ တဏှာပရိက္ခာရေတိ တဏှာယ ‘‘သုခံ သုဘ’’န္တိအာဒိနာ သင်္ခတေ ပရိက္ခတေ၊ အလင်္ကတေတိ အတ္ထော။ တဏှာ ဟိ ဒုက္ခဿ သမုဒယောတိ အဇာနန္တော ဗာလော ‘‘အဟော ဝတာဟံ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇေယျ’’န္တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၄၄၂) ပရိတဿန္တော ကာယသင်္ခါရေ ပရိက္ခရောတိ။ တဏှာပရိက္ခာရေတိ ဝါ တဏှာယ ပရိဝါရဘူတေ။ တဏှာဝတ္ထုံ ဟိ စက္ခာဒိံ၊ ရူပါဒိဉ္စ အဘိသင်္ခရိတွာ တံသမင်္ဂီနံ ဒေန္တာ သင်္ခရာ တဏှာယ ဥပနေန္တာ တဿာ ပရိဝါရာ ဝိယ ဟောန္တီတိ။ ဂတိဝိသေသေ ဗြဟ္မလောကာဒိကေ။ အနေကသတပသုဗဒ္ဓဘိံသနော ဝါဇပေယျာဒိကော ယညော။ အမရဏတ္ထာတိ ဂဟိတာ ဒုက္ကရကိရိယာ အမရတပေါ။ အမရော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ ဘဝေယျံ၊ ဒေဝညတရော ဝါတိ ပဝတ္တိတာ ဝတစရိယာ အမရတပေါ။ ဒုက္ခတ္တာ ဝါ မရော မာရကော တပေါ အမရတပေါ။ ဒိဋ္ဌေ အဒိဋ္ဌသဒ္ဒေါ ဝိယ မရေ အမရသဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဇာတိအာဒိပပါတဒုက္ခဇနနတော မရုပ္ပပါတသဒိသတာ ပုညာဘိသင်္ခါရဿ ဝုတ္တာ။ ‘‘မဟာပရိဠာဟဇနိက’’န္တိ ဣမိနာ အနုဒဟနဋ္ဌေန တိဏုက္ကာသဒိသတံ ပုညဖလဿ ဒဿေတိ။ အပ္ပဿာဒတဉ္စာတိ စ-သဒ္ဒေန အဓိကုဋ္ဋနဝိနိဝိဇ္ဈနအင်္ဂပစ္စင်္ဂပလိဘဉ္ဇနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ တပ္ပစ္စယန္တိ တဿ ဝိပရိဏာမဒုက္ခသဘာဝဿ သုဂတိဖလဿ ပစ္စယဘူတံ။ ရမဏီယဘာဝေန စ အဿာဒဘာဝေန စ ဂယှမာနံ ပုညဖလံ ဒီပသိခါမဓုလိတ္တသတ္ထဓာရာသဒိသံ။ တဒတ္ထော စ ပုညာဘိသင်္ခါရော တံနိပါတလေဟနသဒိသော ဝုတ္တော။ ‘‘သုခေါ ဣမိဿာ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ တရုဏာယ မုဒုကာယ လောမသာယ ဗာဟာယ သမ္ဖဿော’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၉) သုခသညာယ အသုဘဘာဝဿ အသလ္လက္ခဏေနေဝ ဧကစ္စကာမပရိဘောဂေါတိ ဗာလော ဝိယ ဂူထကီဠနံ၊ ကိလေသာဘိဘူတတာယ ကောဓာရတိအဘိဘူတော အသဝသော မရိတုကာမော ဝိယ ဝိသခါဒနံ သမ္ပတိ ကိရိယာခဏေ၊ အာယတိံ ဖလက္ခဏေ စ ဇိဂုစ္ဆနီယံ၊ ဒုက္ခဉ္စ အပုညာဘိသင်္ခါရံ အာရဘတိ။ လောဘသဟဂတဿ ဝါ ဂူထကီဠနသဒိသတာ၊ ဒေါသသဟဂတဿ ဝိသခါဒနသဒိသတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ သဘယဿာပိ ပိသာစနဂရဿ ကာမဂုဏသမိဒ္ဓိယာ သုခဝိပလ္လာသဟေတုဘာဝေါ ဝိယ အာရုပ္ပဝိပါကာနံ နိရန္တရတာယ၊ အနုပလက္ခိယမာနဥပ္ပာဒဝယာနံ ဒီဃသန္တာနတာယ အဂယှမာနဝိပရိဏာမာနံ သင်္ခါရဝိပရိဏာမဒုက္ခဘူတာနမ္ပိ နိစ္စာဒိဝိပလ္လာသဟေတုဘာဝေါတိ၊ တေသံ ပိသာစနဂရသဒိသတာ၊ တဒဘိမုခဂမနသဒိသတာ စ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရဿ ယောဇေတဗ္ဗာ။

အဝိဇ္ဇာဘာဝတောဝ သင်္ခါရဘာဝေါ၊ န အဘာဝတောတိ သင်္ခါရာနံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယဘာဝေ သင်္ခေပေန အနွယတော၊ ဗျတိရေကတော စ ဝုတ္တမတ္ထံ သုတ္တေန သမတ္ထေတုံ ‘‘ဝုတ္တမ္ပိ စေတ’’န္တိအာဒိနာ သုတ္တပဒံ အာဘတံ ။ တတ္ထ အဝိဒွါတိ အဝိဒ္ဒသု။ အဝိဇ္ဇာဂတောတိ အဝိဇ္ဇာယ သမန္နာဂတော၊ အပ္ပဟီနာဝိဇ္ဇောတိ အဓိပ္ပာယော။

ပဋ္ဌာနပစ္စယကထာဝဏ္ဏနာ

၅၉၄။ တာဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗန္တရာပေက္ခော နိပါတော၊ တေန ‘‘အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယော’’တိ ဣဒံ တာဝ သိဒ္ဓံ၊ ဣဒံ ပန အပရံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဣဒံ ပန ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ယမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တံ ဒဿေတုံ ပစ္စယဓမ္မာ နာမ ယေသံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ ယထာ ဝါ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ တဒုဘယေသံ ဗဟုဘာဝတော အနေကဓာဝ ပစ္စယာ ဟောန္တီတိ အဝိဇ္ဇာယပိ တံ အာသင်္ကန္တော ပုစ္ဆိ ‘‘ကတမေသံ သင်္ခါရာနံ ကထံ ပစ္စယော ဟောတီ’’တိ၊ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒယော ဗဟူ သင်္ခါရာ ဝုတ္တာ။ အဝိဇ္ဇာ စ တေသံ ပစ္စယော ဟောတိ၊ န သဗ္ဗေသံ ဧကဓာဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဣမေသံ သင်္ခါရာနံ ဧဝံ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဣဒံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တတြာတိ တသ္မိံ ပစ္စယဘာဝေ။ ယဒိပိ ‘‘ကတမေသံ သင်္ခါရာန’’န္တိအာဒိနာ အသာဓာရဏတော ပုစ္ဆာ အာရဒ္ဓါ၊ ဧကဒေသေန ပန သမုဒါယောပလက္ခဏမေတန္တိ ဒွါဒသန္နံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂါနံ ယထာသကံ ပစ္စယုပ္ပန္နာနံ ပစ္စယဘာဝေါ ဝတ္တဗ္ဗောတိ တံ ဒဿေတုံ၊ အဝိဇ္ဇာယ ဝါ ပစ္စယဘာဝေ ပုစ္ဆိတေ တပ္ပသင်္ဂေန သဗ္ဗေသမ္ပိ ပစ္စယဓမ္မာနံ ပစ္စယဘာဝံ ဝိသဇ္ဇေတုကာမော ပစ္စယေ တာဝ ပါဠိနယေနေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဘဂဝတာ ဟီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ စ ဘဂဝတာ စတုဝီသတိ ပစ္စယာ ဝုတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေသံ ဝသေန အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပစ္စယဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘ဟေတု စ သော ပစ္စယော စာ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန ဟေတုနော၊ အဓိပတိပစ္စယာဒိဘူတဿ စ ဂဟဏံ သိယာတိ တံ နိဝါရေန္တော အာဟ ‘‘ဟေတု ဟုတွာ ပစ္စယော’’တိ။ ဧဝမ္ပိ သော ဧဝ ဒေါသော အာပဇ္ဇတီတိ ပုန အာဟ ‘‘ဟေတုဘာဝေန ပစ္စယောတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ တေန န ဣဓ ဟေတုသဒ္ဒေန ဓမ္မဂ္ဂဟဏံ ကတံ၊ အထ ခေါ ဓမ္မဿ သတ္တိဝိသေသော ဂဟိတောတိ ဒဿေတိ။ တဿ ဟိ ပစ္စယသဒ္ဒဿ စ သမာနာဓိကရဏတံ သန္ဓာယ ‘‘ဟေတု စ သော ပစ္စယော စ၊ ဟေတု ဟုတွာ ပစ္စယော’’တိ စ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ပရတော ပါဠိယံ ‘‘ဟေတူ ဟေတု…ပေ… ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိနာ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁) တေန တေန ဟေတုဘာဝါဒိဥပကာရေန တဿ တဿ ဓမ္မဿ ဥပကာရကတ္တံ ဝုတ္တံ။ အဘိဓမ္မဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ယော ဟိ ဓမ္မော ယံ ဓမ္မံ အပ္ပစ္စက္ခာယ တိဋ္ဌတိ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝါ၊ သော တဿ ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ အဋ္ဌ။ ပစ္စယုဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ)၊ ‘‘မူလဋ္ဌေန ဥပကာရကော ဓမ္မော ဟေတုပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ အဋ္ဌ။ ပစ္စယုဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ) စ ဧဝမာဒိနာ ဓမ္မပဋ္ဌာနနိဒ္ဒေသေန ဓမ္မတော အညာ ဓမ္မသတ္တိ နာမ နတ္ထီတိ ဓမ္မေဟေဝ ဓမ္မသတ္တိဝိဘာဝနံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣဓာပိ ဝါ ‘‘ဟေတု စ သော ပစ္စယော စာ’’တိ ဓမ္မေနေဝ ဓမ္မသတ္တိံ ဒဿေတိ။ န ဟိ ‘‘ဟေတုပစ္စယော’’တိအာဒိကော ဥဒ္ဒေသော ကုသလာဒိဥဒ္ဒေသော ဝိယ ဓမ္မပ္ပဓာနော၊ အထ ခေါ ဓမ္မာနံ ဥပကာရကဘာဝပ္ပဓာနောတိ။

‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဣမိနာ တဗ္ဘာဝေန ပစ္စယဘာဝံ အာရမ္မဏာဒီသု အတိဒိသတိ ‘‘အာရမ္မဏဉ္စ တံ ပစ္စယော စာတိ အာရမ္မဏပစ္စယော၊ အာရမ္မဏံ ဟုတွာ ပစ္စယော၊ အာရမ္မဏဘာဝေန ပစ္စယောတိ အတ္ထော’’တိ၊ န ကမ္မဓာရယမတ္တံ။

၅၉၅။ ဝစနာဝယဝေါတိ သာဓနာဝယဝံ သန္ဓာယာဟ။ ဝစနသဘာဝဉှိ သာဓနံ ပရေသံ အဝိဒိတတ္ထဉာပနတော လောကေ သာဓနန္တိ ပါကဋံ ပညာတံ။ တထာ ဟိ နံ အဝယဝလက္ခဏံ၊ ဝစနသဘာဝဉ္စ သာဓနံ၊ အဝယဝပက္ခာဒီနိ ဝစနာနိ သာဓနန္တိ စ ဉာယဝါဒိနော ဝဒန္တိ။ ပဋိညာ၊ ဟေတူတိအာဒီသူတိ ပဋိညာ၊ ဟေတု၊ ဥဒါဟရဏ၊ ဥပနယ၊ နိဂမနာနိ။ ဥဒါဟရဏသာဓမ္မိယာ သာဓျသာဓနံ ဟေတု။ ဝိရူပေါ ဟေတူတိ စ ဧဝမာဒီသု ကာရဏံ ယံ ကိဉ္စိ ကာရဏလက္ခဏံ၊ သမ္ပာပကလက္ခဏမ္ပိ ဝါ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန တဿာပိ သင်္ဂဟေတဗ္ဗတာယ၊ ဉာပကလက္ခဏံ ပန ဝစနာဝယဝဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတံ။ ကာမံ မူလမ္ပိ ကာရဏလက္ခဏံ ကာရဏမေဝ၊ ကာရဏန္တိ ပနေတ္ထ ပစ္စယဟေတု ဂဟိတော။ မူလန္တိ ဟေတုဟေတူတိ ကာရဏဝိသေသဝိသယတ္တာ မူလဿ ဝိသုံ ဂဟဏံ။ ဧတီတိ ဧတဿ အတ္ထဝစနံ ဝတ္တတီတိ၊ တဉ္စ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌိတီနံ သာဓာရဏဝစနံ။ တေနေဝါဟ ‘‘တိဋ္ဌတိ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝါ’’တိ။ ဧကစ္စော ဟိ ပစ္စယော ဌိတိယာ ဧဝ ဥပကာရကော ဟောတိ ယထာ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယော၊ ဧကစ္စော ဥပ္ပတ္တိယာ ဧဝ ယထာ အနန္တရာဒိကော၊ ဧကစ္စော ဥဘယဿ ယထာ ဟေတုအာဒယော။

ဥပကာရကလက္ခဏောတိ စ ဓမ္မေန ဓမ္မသတ္တိံ ဥပကာရံ ဒဿေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဟိနောတိ ပတိဋ္ဌာတိ ဧတ္ထာတိ ဟေတု၊ အနေကတ္ထတ္တာ ဓာတုသဒ္ဒါနံ ဟိ-သဒ္ဒေါ မူလသဒ္ဒေါ ဝိယ ပတိဋ္ဌတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဟိနောတိ ဝါ ဧတေန ကမ္မနိဒါနဘူတေန ဥဒ္ဓံ ဩဇံ အတိဟရန္တေန မူလေန ဝိယ ပါဒပေါ တပ္ပစ္စယံ ဖလံ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတိ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရုဠှိံ အာပဇ္ဇတီတိ ဟေတု။ အတ္တနော ဖလံ ကရောတီတိ ကာရဏံ။ နိဒဒါတိ ဒဿေန္တံ ဝိယ ဟောတီတိ နိဒါနံ။ သမ္ဘဝတိ တံ ဧတသ္မာတိ သမ္ဘဝေါ။ ပဘဝတိ ဧတသ္မာတိ ပဘဝေါတိ ပစ္စယဟေတုသဒ္ဒေဟိ ဣတရေသမ္ပိ သမာနတ္ထတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သန္တေပိ ကာရဏဝိသေသဝိသယော ဟေတုသဒ္ဒေါ၊ ကာရဏသာမညဝိသယော ပစ္စယသဒ္ဒေါတိ ဒဿေန္တော ‘‘မူလဋ္ဌေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဟေတုအတ္ထော၊ ပစ္စယဋ္ဌော စ ဟေဋ္ဌာ ပပဉ္စဝသေန ဝုတ္တောတိ တံ သင်္ခိပ္ပံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သင်္ခေပတော…ပေ… ဟေတုပစ္စယော’’တိ။

ယထာ သာလိဝီဟိဗီဇာဒီနိ တံတံဩသဓီနံ သာလိဝီဟိအာဒိဘာဝဿ သာဓကာနိ၊ မဏိအာဒိပ္ပဘာဝတ္ထူနိ စ နီလာဒိဝဏ္ဏာနိ နီလာဒိပ္ပဘာသာဓကာနိ၊ ဧဝံ ဟေတုပစ္စယော ယထာရဟံ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ကုသလာဒိဘာဝဿ သာဓကောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘သော သာလိအာဒီန’’န္တိအာဒိနာ။ အာစရိယာနန္တိ စ ရေဝတာစရိယံ သန္ဓာယာဟ။ ဧဝံ သန္တေတိ ဟေတုပစ္စယော ယဒိ ကုသလာဒိဘာဝသာဓကော၊ ဧဝံ သတိ။ န သမ္ပဇ္ဇတိ န သိဇ္ဈတိ။ ယထာ ကုသလာကုသလဟေတု တံသမုဋ္ဌာနရူပဿ ကုသလာကုသလဘာဝါယ န ပရိယတ္တော၊ ဧဝံ အဗျာကတောပိ ဟေတု တံသမုဋ္ဌာနရူပဿ အဗျာကတဘာဝါယ။ သဘာဝေနေဝ ဟိ တံ အဗျာကတန္တိ အာဟ ‘‘န ဟိ သော တေသံ ကုသလာဒိဘာဝံ သာဓေတီ’’တိ။ ဟေတုပစ္စယော စ တေသံ ဟောတိယေဝါတိ အာဟ ‘‘န စ ပစ္စယော န ဟောတီ’’တိ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ပါဠိယာ သမတ္ထေတုံ ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိနာ ဧတေနာတိ ဧတေန ဟေတုနာ အဗျာကတဘာဝသာဓကေန ဝိနာ အဟေတုကတ္တာ၊ အဗျာကတဘာဝေါ သိဒ္ဓါ သဘာဝေနေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘ယောနိသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနသိ ကရောတော အနုပ္ပန္နာ စေဝ ကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာ စ ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တီ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၁။၆၇) ဝစနေဟိ ကုသလဘာဝဿ ယောနိသောမနသိကာရပ္ပဋိဗဒ္ဓတာ သိဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘ယောနိသောမနသိကာရပ္ပဋိဗဒ္ဓါ ကုသလဘာဝေါ’’တိ။ ဧတေနေဝ အကုသလအဗျာကတဘာဝါပိ ကုသလဘာဝေါ ဝိယ န ဟေတုပဋိဗဒ္ဓါတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ယံ ပနေကေ မညေယျုံ ‘‘အဟေတုကဟေတုဿ အကုသလဘာဝေါ ဝိယ သဟေတုကဟေတူနမ္ပိ သဘာဝတောဝ ကုသလာဒိဘာဝေါ၊ အညေသံ တံသမ္ပယုတ္တာနံ ဟေတုပဋိဗဒ္ဓါ’’တိ၊ တဿ ဥတ္တရံ ဝတ္တုံ ‘‘ယဒိ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ အလောဘော ကုသလော ဝါ သိယာ အဗျာကတော ဝါတိ ယဒိ အလောဘော သဘာဝတော ကုသလော၊ သော ကုသလသဘာဝတ္တာ အဗျာကတော န သိယာ။ အထ အဗျာကတော တံသဘာဝတ္တာ ကုသလော န သိယာ အလောဘသဘာဝဿ အဒေါသတ္တာဘာဝေါ ဝိယ။ ယသ္မာ ပန ဥဘယထာပိ ဟောတိ၊ တသ္မာ ယထာ ဥဘယထာ ဟောန္တေသု သဒ္ဓါဒီသု သမ္ပယုတ္တေသု ဟေတုပဋိဗဒ္ဓံ ကုသလာဒိဘာဝံ ပရိယေသေထ၊ န သဘာဝတော၊ ဧဝံ ဟေတူသုပိ ကုသလာဒိတာ အညပဋိဗဒ္ဓါ ပရိယေသိတဗ္ဗာ၊ န သဘာဝတောတိ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘သမ္ပယုတ္တဟေတူသု သဘာဝတောဝ ကုသလာဒိဘာဝေါ’’တိ၊ တံ န ယုဇ္ဇတိ။ သာ ပန ပရိယေသိယမာနာ ယောနိသောမနသိကာရာဒိပဋိဗဒ္ဓါ ဟောတီတိ ဟေတူသု ဝိယ သမ္ပယုတ္တေသုပိ ယောနိသောမနသိကာရာဒိပဋိဗဒ္ဓါ ကုသလာဒိဘာဝေါ၊ န ဟေတုပဋိဗဒ္ဓါတိ သိဒ္ဓံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဝိရုဠှမူလာ ဝိယာတိ ဧတေန မူလာနိ ဝိယ မူလာနီတိ ဒဿေတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝသာဓနေနာ’’တိ။ သွာယံ ‘‘ကုသလော ဓမ္မော ကုသလဿ၊ ကုသလော ဓမ္မော အဗျာကတဿ၊ ကုသလော ဓမ္မော ကုသလာဗျာကတဿ၊ အကုသလော ဓမ္မော အကုသလဿ၊ အကုသလော ဓမ္မော အဗျာကတဿ၊ အကုသလော ဓမ္မော အကုသလာဗျာကတဿ၊ အဗျာကတော ဓမ္မော အဗျာကတဿာ’’တိ ဧဝံ သတ္တဓာ ပဉှာဝါရေ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ယံ ပန ဝုတ္တံ ဟေတုကိစ္စံ ဒဿေန္တေန ‘‘ဟေတူ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာနံ ဓမ္မာနံ၊ တံသမုဋ္ဌာနာနဉ္စ ရူပါနံ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁)၊ တတ္ထ ပဌမော ဟေတုသဒ္ဒေါ ပစ္စတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော ပစ္စယဓမ္မနိဒ္ဒေသော၊ တေနဿ ဟေတုဘာဝေန ဥပကာရကတာ ဟေတုပစ္စယတာတိ ဒဿေတိ။ ဒုတိယော ပစ္စယုပ္ပန္နဝိသေသနံ၊ တေန န ယေသံ ကေသဉ္စိ သမ္ပယုတ္တကာနံ ဟေတူ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော၊ အထ ခေါ ဟေတုနာ သမ္ပယုတ္တာနမေဝါတိ ဒဿေတိ။ နနု စ သမ္ပယုတ္တသဒ္ဒဿ သာပေက္ခတ္တာ ဒုတိယေ ဟေတုသဒ္ဒေ အဝိဇ္ဇမာနေပိ အညဿ အပေက္ခိတဗ္ဗဿ အနိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ဟေတူ အတ္တနာဝ သမ္ပယုတ္တကာနံ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယောတိ အယမတ္ထော ဝိညာယတီတိ? နာယမေကန္တော။ ဟေတုသဒ္ဒေါ ဟိ ပစ္စတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော ‘‘ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ ဧတ္ထေဝ ဗျာဝဋော ယဒါ ဂယှတိ၊ န တဒါ သမ္ပယုတ္တဝိသေသနံ ဟောတီတိ သမ္ပယုတ္တအဝိသိဋ္ဌာ ယေ ကေစိ ဂဟိတာ ဘဝေယျုန္တိ။ နနု စ ယထာ ‘‘အရူပိနော အာဟာရာ သမ္ပယုတ္တကာနံ ဓမ္မာနံ၊ အရူပိနော ဣန္ဒြိယာ သမ္ပယုတ္တကာနံ ဓမ္မာန’’န္တိ စ ဝုတ္တေ ဒုတိယေန အာဟာရဂ္ဂဟဏေန၊ ဣန္ဒြိယဂ္ဂဟဏေန စ ဝိနာပိ အာဟာရိန္ဒြိယသမ္ပယုတ္တကာဝ ဂယှန္တိ၊ ဧဝမိဓာပိ သိယာတိ? န၊ အာဟာရိန္ဒြိယာသမ္ပယုတ္တဿ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗဿ အဘာဝတော။ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာဘာဝတော ဟိ တတ္ထ ဒုတိယေ အာဟာရိန္ဒြိယဂ္ဂဟဏေ အသတိပိ တံသမ္ပယုတ္တကာဝ ဂယှန္တီတိ တံ န ကတံ၊ ဣဓ ပန ဝဇ္ဇေတဗ္ဗံ အတ္ထီတိ ကတ္တဗ္ဗံ ဒုတိယံ ဟေတုဂ္ဂဟဏံ။ ဧဝမ္ပိ ‘‘ဟေတူ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာန’’န္တိ ဧတ္ထ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာနံ သော ဧဝ သမ္ပယုတ္တကဟေတူတိ ဝိသေသနဿ အကတတ္တာ ယော ကောစိ ဟေတု ယဿ ကဿစိ ဟေတုသမ္ပယုတ္တဿ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယောတိ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ၊ ပစ္စတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌဿေဝ ဟေတုနော ပုန သမ္ပယုတ္တဝိသေသနဘာဝေန ဝုတ္တတ္တာ။ ဧတဒတ္ထမေဝ ဟိ ဝိနာပိ ဒုတိယေန ဟေတုသဒ္ဒေန ဟေတုသမ္ပယုတ္တဘာဝေ သိဒ္ဓေပိ တဿ ဂဟဏံ ကတံ။

အထ ဝါ အသတိ ဒုတိယေ ဟေတုသဒ္ဒေ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာနံ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော၊ န ပန ဟေတူနန္တိ ဧဝမ္ပိ ဂဟဏံ သိယာတိ တန္နိဝါရဏတ္ထံ သော ဝုတ္တော။ တေန ဟေတုသမ္ပယုတ္တဘာဝံ ယေ လဘန္တိ၊ တေသံ သဗ္ဗေသံ ဟေတူနံ၊ အညေသမ္ပိ ဟေတူ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယောတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ဟေတုဈာနမဂ္ဂါ ပတိဋ္ဌာမတ္တာဒိဘာဝေန အညဓမ္မနိရပေက္ခာ၊ န အာဟာရိန္ဒြိယာ ဝိယ သာပေက္ခာ ဧဝ၊ တသ္မာ ဧတေသွေဝ ဒုတိယံ ဟေတာဒိဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ အာဟာရိန္ဒြိယာ ပန အာဟရိတဗ္ဗဤသိတဗ္ဗာပေက္ခာ ဧဝ၊ တသ္မာ တေ ဝိနာပိ ဒုတိယေန အာဟာရိန္ဒြိယဂ္ဂဟဏေန အတ္တနာ ဧဝ အာဟရိတဗ္ဗေ၊ ဤသိတဗ္ဗေ စ အာဟာရိန္ဒြိယဘူတေ၊ အညေ စ သမ္ပယုတ္တကေ ပရိစ္ဆိန္ဒန္တီတိ တံ တတ္ထ န ကတံ။ ဣဓ စ ဒုတိယေန ဟေတုဂ္ဂဟဏေန ပစ္စယုပ္ပန္နာနံ ဟေတုနာ၊ ပစ္စယဘူတေနေဝ စ သမ္ပယုတ္တာနံ ဟေတူနံ၊ အညေသဉ္စ ပရိစ္ဆိန္နတ္တာ ပုန ဝိသေသေန ကိစ္စံ နတ္ထီတိ ပဉှာဝါရေ ‘‘ကုသလာ ဟေတူ သမ္ပယုတ္တကာနံ ခန္ဓာန’’န္တိအာဒီသု ဒုတိယံ ဟေတုဂ္ဂဟဏံ န ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၅၉၆။ အာရမ္မဏဘာဝေနာတိ ဝိသယဘာဝေန၊ အာလမ္ဗိတဗ္ဗဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ အာရဘိတွာပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ – ရူပါယတနာဒိမတ္တေ ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ ဧကသ္မိံ အဋ္ဌတွာ ‘‘ယံ ယံ ဓမ္မံ အာရဗ္ဘာ’’တိ (ပဋ္ဌာ ၁။၁။၂) အနိယမေန သဗ္ဗရူပါယတနာနံ…ပေ… သဗ္ဗဓမ္မာယတနာနဉ္စ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာ ရူပါဒိဘေဒေန ဆဗ္ဗိဓေသု သင်္ခတာသင်္ခတပညတ္တိဓမ္မေသု န ကောစိ ဓမ္မော အာရမ္မဏပစ္စယော န ဟောတီတိ။ သွာယံ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝေါ ဟေဋ္ဌာ ဝိဘာဝိတော ဧဝ။ အာလမ္ဗိတွာတိ ဂဟေတွာ။ ဧကန္တသာရမ္မဏဘာဝတော အနာရဗ္ဘ ပဝတ္တိ ဧဝ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘အာရဗ္ဘေဝါ’’တိ။ သွာယံ ‘‘ကုသလော ဓမ္မော ကုသလဿ၊ ကုသလော ဓမ္မော အကုသလဿ၊ ကုသလော ဓမ္မော အဗျာကတဿ၊ အကုသလော ဓမ္မော အကုသလဿ၊ ကုသလဿ၊ အဗျာကတဿ၊ အဗျာကတော ဓမ္မော အဗျာကတဿ၊ ကုသလဿ၊ အကုသလဿာ’’တိ ဧဝံ နဝပ္ပကာရော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၅၉၇။ ဇေဋ္ဌကဋ္ဌေနာတိ ပမုခဘာဝေန။ အတ္တာဓီနာနဉှိ ပတိဘူတော ဓမ္မော အဓိပတိ။ သော တေသံ ပမုခဘာဝေန ပဝတ္တတိ။ ‘‘ဆန္ဒဝတော ကိံ နာမ န သိဇ္ဈတီ’’တိအာဒိကံ ပုရိမာဘိသင်္ခါရူပနိဿယံ လဘိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ စိတ္တုပ္ပာဒေ ဆန္ဒာဒယော ဓုရဘူတာ ဇေဋ္ဌကဘူတာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ သာဓယမာနာ ဝသေ ဝတ္တယမာနာ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တိ၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ စ တေသံ ဝသေန ဝတ္တန္တိ ဟီနာဒိဘာဝေန တဒနုဝတ္တနတော၊ တေန တေ အဓိပတိပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ဂရုကာတဗ္ဗမ္ပိ အာရမ္မဏံ တန္နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရာနံ အဿာဒနပစ္စဝေက္ခဏမဂ္ဂဖလာနံ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တယမာနံ ဝိယ ပစ္စယော ဟောတိ။ တသ္မာ အယံ အတ္တာဓီနာနံ ပတိဘာဝေန ဥပကာရကတ္တာ အဓိပတိပစ္စယောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဆန္ဒာဓိပတီတိ ဆန္ဒသင်္ခါတော အဓိပတိ၊ ဆန္ဒံ ဓုရံ ဆန္ဒံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ စိတ္တုပ္ပတ္တိကာလေ ဥပ္ပန္နဿ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒဿေတံ နာမံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကသ္မာ ပန ယထာ ဟေတုပစ္စယနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဟေတူ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာန’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁) ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓ ‘‘အဓိပတီ အဓိပတိသမ္ပယုတ္တကာန’’န္တိ အဝတွာ ‘‘ဆန္ဒာဓိပတိ ဆန္ဒသမ္ပယုတ္တကာန’’န္တိအာဒိနာ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၃) နယေန ဝုတ္တန္တိ? ဧကက္ခဏေ အဘာဝတော။ ဟေတဝေါ ဟိ ဒွေ တယောပိ ဧကက္ခဏေ ဟေတုပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ မူလဋ္ဌေန ဥပကာရကဘာဝဿ အဝိဇဟနတော။ အဓိပတိ ပန ဇေဋ္ဌကဋ္ဌေန ဥပကာရကော၊ န စ ဧကက္ခဏေ ဗဟူ ဇေဋ္ဌကာ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဧကတော ဥပ္ပန္နာနမ္ပိ တေသံ ဧကက္ခဏေ အဓိပတိပစ္စယဘာဝေါ နတ္ထီတိ ‘‘အဓိပတီ အဓိပတိသမ္ပယုတ္တကာန’’န္တိ အဝတွာ ‘‘ဆန္ဒာဓိပတိ ဆန္ဒသမ္ပယုတ္တကာန’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ။

ယံ ယံ ဓမ္မန္တိ ယံ ယံ အာရမ္မဏဓမ္မံ။ ဂရုံ ကတွာတိ ဂရုကာရစိတ္တီကာရဝသေန ဝါ အဿာဒနဝသေန ဝါ ဂရုကာရိကံ လဒ္ဓဗ္ဗံ အဝိဇဟိတဗ္ဗံ အနဝညာတံ ကတွာ။ တေ တေ ဓမ္မာတိ တေ တေ ဂရုကာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ။ တေသံ တေသန္တိ တံတံဂရုကာရကဓမ္မာနံ။ အဓိပတိပစ္စယေနာတိ အာရမ္မဏာဓိပတိပစ္စယေန။ သွာယံ ‘‘ကုသလော ဓမ္မော ကုသလဿ သဟဇာတာရမ္မဏေဟိ၊ အကုသလဿ အာရမ္မဏေနေဝ၊ အဗျာကတဿ သဟဇာတာရမ္မဏေဟိ၊ ကုသလာဗျာကတဿ သဟဇာတေနေဝါတိ ကုသလမူလာ စတ္တာရော၊ အကုသလော ဓမ္မော အကုသလဿ သဟဇာတာရမ္မဏေဟိ၊ အဗျာကတဿ သဟဇာတေနေဝ၊ တထာ အကုသလာဗျာကတဿာတိ အကုသလမူလာ တယော၊ အဗျာကတော ဓမ္မော အဗျာကတဿ သဟဇာတာရမ္မဏေဟိ၊ ကုသလဿ အာရမ္မဏေနေဝ၊ တထာ အကုသလဿာတိ အဗျာကတမူလာ တယော’’တိ သင်္ခေပတော ဒသပ္ပကာရော အဓိပတိပစ္စယော။ ဧတ္ထ စ သတ္တဓာ သဟဇာတာဓိပတိ၊ သတ္တဓာ အာရမ္မဏာဓိပတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၅၉၈။ အန္တရာယတီတိ အန္တရံ၊ ဗျဝဓာယကန္တိ အတ္ထော။ နာဿ အန္တရံ ဝိဇ္ဇတီတိ အနန္တရော၊ အနန္တရော စ သော ပစ္စယော စာတိ အနန္တရပစ္စယော။ ‘‘အတ္ထာနန္တရတာ အနန္တရပစ္စယော၊ ကာလာနန္တရတာ သမနန္တရပစ္စယော’’တိအာဒိနာ ဗဟုဓာ ပပဉ္စယန္တိ၊ အသာရံ ဂန္ထဝိတ္ထာရံ ကရောန္တိ။ ယထာ ပဝတ္တိဩကာသဒါနဝိသေသဘာဝေန နတ္ထိဝိဂတပစ္စယာ ဝုတ္တာ၊ န ဧဝံ အနန္တရသမနန္တရပစ္စယာ၊ ဧတေ ပန စိတ္တနိယမဟေတုဘာဝေန ဝုတ္တာတိ တံ စိတ္တနိယမဟေတုဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ယော ဟိ ဧသာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ မနောဝိညာဏဓာတူတိအာဒိ စိတ္တနိယမောတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန သန္တီရဏာနန္တရာ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ၊ စုတိအနန္တရာ ပဋိသန္ဓီတိ ယဿ ယဿ စိတ္တဿ အနန္တရာ ယံ ယံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ တဿ တဒနန္တရုပ္ပာဒနိယမော တံတံသဟကာရိပစ္စယဝိသိဋ္ဌဿ ပုရိမပုရိမစိတ္တဿေဝ ဝသေန ဣဇ္ဈတီတိ ဒဿေတိ။

အတ္ထာနန္တရတာယာတိ အတ္ထေန ကေနစိ ဓမ္မေန အနန္တရတာယ။ ကာလာနန္တရတာယာတိ ကာလဘေဒေန အနန္တရတာယ ။ အာစရိယာနန္တိ ဣဓာပိ ရေဝတာစရိယမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ကာလာနန္တရတာယ သမနန္တရပစ္စယဘာဝေ၊ တသ္မိံ ဝါ ယထာဝုတ္တဝိရောဓေ။ ဘာဝနာဗလေန ပန ဝါရိတတ္တာတိ ဧတ္ထ ယထာ ရုက္ခဿ ဝေဓေ ဒိန္နေ ပုပ္ဖိတုံ သမတ္ထဿေဝ ပုပ္ဖနံ န ဟောတိ၊ ဝေဓေ ပန အပနီတေ တာယ ဧဝ သမတ္ထတာယ ပုပ္ဖနံ ဟောတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ဘာဝနာဗလေန ဝါရိတတ္တာ သမုဋ္ဌာပနသမတ္ထဿေဝ အသမုဋ္ဌာပနံ၊ တသ္မိဉ္စ အပဂတေ တာယ ဧဝ သမတ္ထတာယ သမုဋ္ဌာပနံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တမ္ပိ ဝစနံ ကာလာနန္တရတာ နတ္ထိ သတ္တာဟာဒိနာ ကာလေန အန္တရိတဘာဝတော။ ဧတဒေဝ ‘‘ကာလန္တရိတတာ အတ္ထိ’’ ဣစ္စေဝ ဝဒါမ။ နနု စ ကာလော နာမ ကောစိ ပရမတ္ထတော နတ္ထီတိ ဝဒေယျာတိ အာသင်္ကန္တော အာဟ ‘‘ကာလာနန္တရ…ပေ… လဒ္ဓီ’’တိ။

ဗျဉ္ဇနမတ္တတောဝေတ္ထ နာနာကရဏံ ပစ္စေတဗ္ဗံ၊ န အတ္ထတောတိ ဥပစယသန္တတိအဓိဝစနနိရုတ္တိပဒါနံ ဝိယ သဒ္ဒတ္ထမတ္တတော နာနာကရဏံ၊ န ဝစနီယတ္ထတောတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနေဝ သဒ္ဒတ္ထဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ကထ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပုရိမပစ္ဆိမာနံ နိရောဓုပ္ပာဒန္တရာဘာဝတော နိရန္တရုပ္ပာဒနသမတ္ထတာ အနန္တရပစ္စယဘာဝေါ။ ရူပကလာပါနံ ဝိယ သဏ္ဌာနာဘာဝတော၊ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နာနံ သဟာဝဋ္ဌာနာဘာဝတော စ ‘‘ဣဒမိတော ဟေဋ္ဌာ၊ ဥဒ္ဓံ၊ တိရိယ’’န္တိ ဝိဘာဂါဘာဝါ အတ္တနာ ဧကတ္တမိဝ ဥပနေတွာ သုဋ္ဌု အနန္တရဘာဝေန ဥပ္ပာဒနသမတ္ထတာ သမနန္တရပစ္စယတာ။ ဥပ္ပာဒနသမတ္ထတာတိ စ အဗျာပါရတ္တာ ဓမ္မာနံ ယသ္မိံ ယဒါကာရေ နိရုဒ္ဓေ၊ ဝတ္တမာနေ ဝါ သတိ တံတံဝိသေသဝန္တော ဓမ္မာ ဟောန္တိ၊ တဿ သောဝ အာကာရော ဝုစ္စတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဓမ္မာနံ ပဝတ္တိမတ္တမေဝ စ ဥပါဒါယ ကာလဝေါဟာရောတိ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ နေဝသညာနာသညာယတနဖလသမာပတ္တီနံ အသညဘဝါ စဝန္တဿ၊ ပုရိမစုတိပစ္ဆိမပဋိသန္ဓီနဉ္စ နိရောဓုပ္ပာဒနိရန္တရတာယ ကာလန္တရတာ နတ္ထိ။ န ဟိ တေသံ အန္တရာ အရူပဓမ္မပ္ပဝတ္တိ အတ္ထိ၊ ယံ ဥပါဒါယ ကာလန္တရတာ ဝုစ္စေယျ၊ န စ ရူပဓမ္မပ္ပဝတ္တိ အရူပဓမ္မပ္ပဝတ္တိယာ အန္တရံ ကရောတိ အညသန္တာနတ္တာ။ ရူပါရူပသန္တတိယော ဟိ ဒွေ အညမညံ ဝိသဒိသသဘာဝတ္တာ အညမညူပကာရဘာဝေန ပဝတ္တမာနာပိ ဝိသုံယေဝ ဟောန္တိ။ ဧကသန္တတိယဉ္စ ပုရိမပစ္ဆိမာနံ မဇ္ဈေ ပဝတ္တမာနံ တံသန္တတိပရိယာပန္နတာယ အန္တရကာရကံ ဟောတိ။ တာဒိသဉ္စ ကိဉ္စိ နေဝသညာနာသညာယတနဖလသမာပတ္တီနံ မဇ္ဈေ နတ္ထိ၊ န စ အဘာဝေါ အန္တရကာရကော ဟောတိ အဘာဝတ္တာ ဧဝ။ တသ္မာ ဇဝနာနန္တရဿ ဇဝနဿ ဝိယ၊ ဘဝင်္ဂါနန္တရဿ ဘဝင်္ဂဿ ဝိယ စ နိရန္တရတာ သုဋ္ဌု အနန္တရတာ ဟောတီတိ တထာ ဥပ္ပာဒနသမတ္ထတာ နေဝသညာနာသညာယတနစုတီနမ္ပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဥပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယဘာဝေါ စေတ္ထ အနန္တရပစ္စယာဒီနံ ပါကဋောတိ ဥပ္ပာဒနသမတ္ထတာဝ ဝုတ္တာ ။ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ ပန ဓမ္မာနံ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တပရိစ္ဆေဒေန ဂဟိတာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝစနံ အလဘန္တာနံ ‘‘အတီတော ဓမ္မော ပစ္စုပ္ပန္နဿ ဓမ္မဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိနာ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၈။၄) အနန္တရာဒိပစ္စယဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ န သော ဥပ္ပတ္တိယာ ဧဝါတိ ဝိညာယတိ။ န ဟိ ကုသလာဒိဂ္ဂဟဏံ ဝိယ ပစ္စုပ္ပန္နဂ္ဂဟဏံ အပရိစ္ဆေဒံ။ ယတော ဥပ္ပတ္တိမတ္တသမင်္ဂိနော ဧဝ ဂဟဏံ သိယာ။ တေနေဝ စ အတီတတ္တိကေ ပဋိစ္စဝါရာဒယော န သန္တီတိ။ တဿ ‘‘ကုသလော ဓမ္မော ကုသလဿ၊ ကုသလော ဓမ္မော အဗျာကတဿ၊ အကုသလော ဓမ္မော အကုသလဿ၊ အကုသလော ဓမ္မော အဗျာကတဿ၊ အဗျာကတော ဓမ္မော အဗျာကတဿ၊ အဗျာကတော ဓမ္မော ကုသလဿ၊ အဗျာကတော ဓမ္မော အကုသလဿာ’’တိ သတ္တဓာ ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၅၉၉။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောဝ သဟ ဥပ္ပာဒနဘာဝေနာတိ ဧတ္ထာပိ ဥပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယဘာဝေန ပါကဋေန ဌိတိယာပိ ပစ္စယဘာဝံ နိဒဿေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ အညထာ ပဒီပနိဒဿနံ န ယုဇ္ဇေယျ။ ပဒီပေါ ဟိ ပဘာသဿ ဌိတိယာပိ ပစ္စယော၊ န ဥပ္ပတ္တိယာ ဧဝ။ ပစ္စယုပ္ပန္နာနံ သဟဇာတဘာဝေန ဥပကာရကတာ သဟဇာတပစ္စယတာ။ ဩက္ကန္တိက္ခဏေတိ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ။ တသ္မိံ ဟိ ခဏေ နာမရူပံ ဩက္ကန္တံ ဝိယ ပရလောကတော အာဂန္တွာ ဣဓ မာတုကုစ္ဆိအာဒိံ ပဝိသန္တံ ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ သော ခဏော ဩက္ကန္တိက္ခဏောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ စ ရူပန္တိ ဟဒယဝတ္ထုယေဝ အဓိပ္ပေတံ။ တဉှိ နာမဿ၊ နာမဉ္စ တဿ သဟဇာတပစ္စယော ဟောတိ။ စိတ္တစေတသိကာတိ ပဝတ္တိယံ စတ္တာရော ခန္ဓာ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနံ အဘာဝတော။ ရူပိနော ဓမ္မာတိ ဟဒယဝတ္ထုံ သန္ဓာယာဟ။ တတ္ထ ယဒိပိ ပုဗ္ဗေ ‘‘ဩက္ကန္တိက္ခဏေ နာမရူပ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ တေန ခဏန္တရေ သဟဇာတပစ္စယဘာဝေါ ရူပဓမ္မာနံ န နိဝါရိတောတိ တန္နိဝါရဏတ္ထမိဒံ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကိဉ္စိ ကာလေတိ ကေစိ ကိသ္မိဉ္စိ ကာလေတိ အတ္ထော၊ တေန ရူပိနော ဓမ္မာ ကေစိ ဝတ္ထုဘူတာ ကိသ္မိဉ္စိ ပဋိသန္ဓိကာလေတိ အညေသံ ရူပဓမ္မာနံ၊ ဝတ္ထုနော စ ပဝတ္တိယံ အရူပဓမ္မာနံ သဟဇာတပစ္စယဘာဝံ ပုဗ္ဗေ အနိဝါရိတံ နိဝါရေတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘ကိဉ္စိ ကာလ’’န္တိ ဝါ ‘‘ကိသ္မိဉ္စိ ကာလေ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေ တထာ အဝတွာ ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ တေန ကိဉ္စီတိ ဥပယောဂေကဝစနံ။ ‘‘ရူပိနော ဓမ္မာ’’တိ ဧတေန သမ္ဗန္ဓေ ပစ္စတ္တဗဟုဝစနံ ဇာယတိ။ ‘‘ကာလေ’’တိ ဧတေန သမ္ဗန္ဓေ ဘုမ္မေကဝစနန္တိ ဒီပိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပုရိမေန စ ‘‘ဧကော ခန္ဓော၊ ဝတ္ထု စ တိဏ္ဏန္နံ ခန္ဓာန’’န္တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၁၉) အာဒိဝစနေန နာမသဟိတံ ဧဝ ဝတ္ထု နာမဿ ပစ္စယောတိ ဝတ္တဗ္ဗေ အာပန္နေ ဣတရေန ကေဝလဿ စ တထာဝတ္တဗ္ဗတံ ဒဿေတိ။ သွာယံ သဟဇာတပစ္စယော ‘‘ကုသလော ဓမ္မော ကုသလဿ၊ အဗျာကတဿ၊ ကုသလာဗျာကတဿ၊ အကုသလော ဓမ္မော အကုသလဿ ၊ အဗျာကတဿ၊ အကုသလာဗျာကတဿ၊ အဗျာကတော ဓမ္မော အဗျာကတဿ၊ ကုသလာဗျာကတော ဓမ္မော အဗျာကတဿ၊ အကုသလာဗျာကတော ဓမ္မော အဗျာကတဿာ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၁၉) နဝဝိဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၆၀၀။ အတ္တနော ဥပကာရကဿ ဥပကာရကတာ အညမညပစ္စယတာ။ တထာ ဟိဿ တိဒဏ္ဍံ နိဒဿိတံ။ ဥပကာရကတာ စ အညမညတာဝသေနေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ န သဟဇာတတာဒိဝသေန။ သဟဇာတာဒိပစ္စယော ဟောန္တောယေဝ ဟိ ကောစိ အညမညပစ္စယော န ဟောတိ၊ န စ သဟဇာတာဒိပစ္စယဓမ္မေဟိ ဝိနာ ဣမဿ ပဝတ္တိ အတ္ထိ။ တထာ ဟိ သဟဇာတာဒိပစ္စယော စ ဟောန္တောယေဝ ဟိ ကောစိ အညမညပစ္စယော ဟောတိ။ ယဒိ စ အတ္တနော ဥပကာရကဿ ဥပကာရကတာမတ္တံ အညမညပစ္စယော သိယာ၊ ပုရေဇာတပစ္ဆာဇာတဘာဝေန ဥပကာရဿ ဥပကာရကာ ဝတ္ထုခန္ဓာ အညမညပစ္စယာ သိယုံ၊ န စ တံ ဣစ္ဆိတံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥပကာရကတာ စ အညမညဝသေနေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ’’တိ။ အယဉ္စ ဥပ္ပတ္တိယာ၊ ဌိတိယာ စ ဥပကာရကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ‘‘ကုသလော ဓမ္မော ကုသလဿ၊ အကုသလော ဓမ္မော အကုသလဿ၊ အဗျာကတော ဓမ္မော အဗျာကတဿာ’’တိ တိဝိဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၆၀၁။ တရုအာဒီနံ ပထဝီ ဝိယ အဓိဋ္ဌာနာကာရေန ပထဝီဓာတု သေသဓာတူနံ၊ စက္ခာဒယော စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ဥပကာရကာ စိတ္တကမ္မဿ ပဋာဒယော ဝိယ နိဿယာကာရေန ခန္ဓာဒယော တံတံနိဿယာနံ ခန္ဓာဒီနံ။ ပထဝီဓာတုယံ ပတိဋ္ဌာယ ဧဝ ဟိ သေသဓာတုယော ဥပါဒါရူပါနိ ဝိယ ယထာသကံ ကိစ္စံ ကရောန္တိ။

အဓိဋ္ဌာနာကာရေနာတိ အာဓာရာကာရေန။ အာဓာရာကာရော စေတ္ထ တေသံ သာတိသယံ တဒဓီနဝုတ္တိတာယ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယတော ဘူတာနိ အနိဒ္ဒိသိတဗ္ဗဋ္ဌာနာနိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧဝဉ္စ ကတွာ စက္ခာဒီနမ္ပိ အဓိဋ္ဌာနာကာရေန ဥပကာရကတာ သုဋ္ဌု ယုဇ္ဇတိ။ န ဟိ ယထာဝုတ္တံ တဒဓီနဝုတ္တိတာဝိသေသံ မုဉ္စိတွာ အညော စက္ခာဒီသု အဒေသကာနံ အရူပဓမ္မာနံ အဓိဋ္ဌာနာကာရော သမ္ဘဝတိ။ ယဒိပိ ယံ ယံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ ယေ ယေ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တေသံ သဗ္ဗေသံ တဒဓီနဝုတ္တိဘာဝေါ။ ယေန ပန ပစ္စယဘာဝဝိသေသေန စက္ခာဒီနံ ပဋုမန္ဒဘာဝေသု စက္ခုဝိညာဏာဒယော တဒနုဝိဓာနာကာရေနေဝ ပဝတ္တန္တိ၊ သွာယမိဓ တေသံ တဒဓီနဝုတ္တိတာသိဒ္ဓါ ဝိသေသောတိ။ ဧဝဉှိ ပစ္စယဘာဝသာမညေ သတိပိ အာရမ္မဏပစ္စယတော နိဿယပစ္စယဿ ဝိသေသော ဝိဘာဝိတော ဟောတိ။ သွာယံ နယော ဟေဋ္ဌာ ပကာသိတောဝ။ ဆဋ္ဌော ပနာတိ ဧတ္ထ ‘‘ရူပိနော ဓမ္မာ အရူပီနံ ဓမ္မာနံ ကိသ္မိဉ္စိ ကာလေ’’တိ ဣဒံ န လဗ္ဘတိ။ ယံ ပနေတ္ထ လဗ္ဘတိ ‘‘ရူပိနော ဓမ္မာ ကေစီ’’တိ၊ တတ္ထ တေ ဧဝ ဓမ္မေ ဒဿေတုံ ‘‘စက္ခာယတန’’န္တိအာဒိ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ယံ ရူပန္တိ ဟဒယဝတ္ထုံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အယံ ပန နိဿယပစ္စယော တေရသဝိဓော။ ကထံ? သဟဇာတတော ကုသလမူလာ တယော၊ တထာ အကုသလမူလာ၊ အဗျာကတမူလေသု ပန ပုရေဇာတံ လဗ္ဘတိ။ အဗျာကတဉှိ အဗျာကတဿ သဟဇာတမ္ပိ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ပုရေဇာတမ္ပိ ကုသလဿ ပုရေဇာတမေဝ၊ တထာ အကုသလဿ၊ ကုသလာဗျာကတံ သဟဇာတပုရေဇာတတော ကုသလဿ၊ သဟဇာတတော ဧဝ အဗျာကတဿ၊ တထာ အကုသလာဗျာကတ’’န္တိ ဧဝံ တေရသ။

၆၀၂။ တဒဓီနဝုတ္တိတာယ အတ္တနော ဖလေန နိဿိတောတိ ယံ ကိဉ္စိ ကာရဏံ နိဿယောတိ ဝတွာ တတ္ထ ယော ဘုသော နိဿယော၊ တံ ဥပနိဿယောတိ နိဒ္ဓါရေတိ။ ဗလဝကာရဏဘာဝေန ဥပကာရကောတိ အာရမ္မဏဘာဝဝသေန အနန္တရံ အနုရူပစိတ္တုပ္ပာဒနသမတ္ထတာဝသေန၊ ကေဝလဉ္စ ဗလဝန္တံ ကာရဏံ ဟုတွာ ဥပကာရကော။ တေနာဟ ‘‘သော’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဒါနံ ဒတွာတိ ဒေယျဓမ္မံ စဇိတွာ။ ယာယ ဝါ စေတနာယ သော ဒိယျတိ၊ သာ စေတနာ ဒါနံ။ ဒတွာတိ တံ စေတနံ ပရိယောဒပေတွာ ဝိသုဒ္ဓံ ကတွာ။ သီလံ သမာဒိယိတွာတိ ပဉ္စင်္ဂဒသင်္ဂါဒိဝသေန နိစ္စသီလံ ဂဏှိတွာ။ ဣမိနာ သမာဒါနဝိရတိယေဝ ဒဿိတာ၊ သမ္ပတ္တဝိရတိသမုစ္ဆေဒဝိရတိယော ပန လောကေ ‘‘သီလ’’န္တိ အပါကဋတ္တာ န ဝုတ္တာ။ ကိဉ္စာပိ န ဝုတ္တာ၊ အာရမ္မဏပစ္စယော ပန ဟောန္တိယေဝ။ တတ္ထ သမုစ္ဆေဒဝိရတိ သေက္ခာနံယေဝ ကုသလဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ န ဣတရေသံ။ ဥပေါသထကမ္မန္တိ ‘‘ပါဏံ န ဟနေ၊ န စာဒိန္နမာဒိယေ’’တိ (သု။ နိ။ ၄၀၂) ဧဝံ ဝုတ္တံ ဥပေါသထသီလံ။ တံ ဂရုံ ကတွာ ပစ္စဝေက္ခတီတိ တံ ယထာဝုတ္တံ ကုသလံ သေက္ခောပိ ပုထုဇ္ဇနောပိ ပစ္စဝေက္ခတိ၊ အရဟာပိ တံ ပစ္စဝေက္ခတေဝ။ အရဟတောပိ ဟိ ပုဗ္ဗေ ကတံ ကုသလံ ကုသလမေဝ။ ယေန ပန စိတ္တေန ပစ္စဝေက္ခတိ၊ တံ ကိရိယစိတ္တံ နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ ‘‘ကုသလော ကုသလဿာ’’တိ ဣမသ္မိံ အဓိကာရေ န လဗ္ဘတိ။ ပုဗ္ဗေ သုစိဏ္ဏာနီတိ ‘‘ဒတွာ ကတွာ’’တိ ဟိ အာသန္နကတာနိ ဝုတ္တာနိ၊ ဣမိနာ န အာသန္နကတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ၊ ဒါနာဒီဟိ ဝါ သေသာနိ ကာမာဝစရကုသလာနိ ဒဿေတုံ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာတိ ဈာနံ သမာပန္နော ဈာနတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ။ ‘‘ဈာနံ ဝုဋ္ဌဟိတွာ’’တိပိ ပါဠိ။ သေက္ခာ ဂေါတြဘုန္တိ သောတာပန္နံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သော ဟိ ဂေါတြဘုံ ပစ္စဝေက္ခတိ။ ‘‘ဝေါဒါန’’န္တိ ဣဒံ ပန သကဒါဂါမိအနာဂါမိနော သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေသဉှိ တံ စိတ္တံ ဝေါဒါနံ နာမ ဟောတိ။ သေက္ခာတိ သောတာပန္နသကဒါဂါမိအနာဂါမိနော ။ မဂ္ဂါ ဝုဋ္ဌဟိတွာတိ မဂ္ဂဖလဘဝင်္ဂါတိက္ကမဝသေန အတ္တနာ ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂါ ဝုဋ္ဌဟိတွာ၊ သုဒ္ဓမဂ္ဂတောယေဝ ပန ဝုဋ္ဌာယ ပစ္စဝေက္ခဏံ နာမ နတ္ထိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ကုသလံ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ဝိပဿန္တီ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၀၄) ဧဝမာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ယဒိပိ နာနတ္တံ အကတွာဝ ဝိဘတ္တော၊ တထာပိ ဣဒမ္ပိ အာရမ္မဏာဓိပတိအာရမ္မဏူပနိဿယာနံ ဝိသေသောတိ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

နေသံ စိတ္တစေတသိကာနံ အနန္တရပစ္စယအနန္တရူပနိဿယာနံ နိက္ခေပဝိသေသော အတ္ထိ။ ယသ္မာ ပုရိမော အဗျာကတဓမ္မဝသေန ပဝတ္တော၊ ဣတရော ကုသလာဒိဝသေနပီတိ သောပိ နိက္ခေပဝိသေသော အတ္ထတော ဧကီဘာဝမေဝ ဂစ္ဆတိ သဗ္ဗေသုပိ စိတ္တုပ္ပာဒေသု တဒုဘယဿ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ။ ဧဝံ သန္တေပီတိအာဒိ အနန္တရအနန္တရူပနိဿယာနံ ဝိသေသဒဿနံ။ ယထာ ဟီတိအာဒိ အနန္တရူပနိဿယဿ သမ္ဘဝဒဿနံ။

ပကတောတိ ဧတ္ထ ပ-ကာရော ဥပသဂ္ဂေါ၊ သော အတ္တနော ဖလဿ ဥပ္ပာဒနသမတ္ထဘာဝေန သုဋ္ဌုကတတံ ဒီပေတိ။ တထာ စ ကတံ အတ္တနော သန္တာနေ ကတံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အတ္တနော သန္တာနေ’’တိအာဒိ။ ကရဏဉ္စ ဒုဝိဓံ နိပ္ဖာဒနံ၊ ဥပသေဝနဉ္စာတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘နိပ္ဖာဒိတော ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နိပ္ဖာဒနံ ဟေတုပစ္စယသမောဓာနေန ဖလဿ နိဗ္ဗတ္တနံ။ ဥပသေဝနံ ပန ကာယေ အလ္လီယာပနဝသေန ဥပယောဂူပသေဝနံ၊ ဝိဇာနနသဉ္ဇာနနာဒီနံ ဝသေန အာရမ္မဏူပသေဝနဉ္စ။ တေနေဝ အနာဂတာနမ္ပိ ဥတုသမ္ပဒါဒီနံ အာရမ္မဏူပသေဝနေန ဥပသေဝိတာနံ ပကတူပနိဿယတာ ဝုတ္တာ ဟောတိ၊ ပဂေဝ အတီတပစ္စုပ္ပန္နာနံ။ ပစ္စုပ္ပန္နဿာပိ ဟိ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နံ ဥတုဘောဇနံ သေနာသနံ ဥပနိဿာယ ဈာနံ ဥပ္ပာဒေတီ’’တိအာဒိဝစနတော (ပဋ္ဌာ။ ၂။၁၈။၈) ပကတူပနိဿယဘာဝေါ လဗ္ဘတီတိ။ ပကတိယာ ဧဝါတိ ပစ္စယန္တရသင်္ကရရဟိတေန အတ္တနော သဘာဝေနေဝ။ ဥပနိဿယောတိ ဗလဝကာရဏံ ကတွာ။ အနေကပ္ပကာရတော ပဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော ပဉှာဝါရေ အာဂတနယေန။ ပစ္စယဝါရေ ပန –

‘‘ပုရိမာ ပုရိမာ ကုသလာ ဓမ္မာ ပစ္ဆိမာနံ ပစ္ဆိမာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော၊ ပုရိမာ ပုရိမာ ကုသလာ ဓမ္မာ ပစ္ဆိမာနံ ပစ္ဆိမာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ကေသဉ္စိ၊ ကုသလာ အဗျာကတာနံ၊ အကုသလာ အကုသလာနံ၊ ကုသလာနံ ကေသဉ္စိ၊ အကုသလာ အဗျာကတာနံ၊ အဗျာကတာ အဗျာကတာနံ၊ အဗျာကတာ ကုသလာနံ၊ အဗျာကတာ အကုသလာနံ ၊ ပုဂ္ဂလောပိ၊ သေနာသနမ္ပိ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၉)။

တတ္ထ ယေ ပုရိမာ ယေသံ ပစ္ဆိမာနံ အနန္တရူပနိဿယော ဟောန္တိ၊ တေ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဧကန္တေနေဝ ဟောန္တိ၊ န ကေသဉ္စိ ကဒါစိ။ တသ္မာ ယေသု ပဒေသု အနန္တရူပနိဿယော လဗ္ဘတိ၊ တေသု ‘‘ကေသဉ္စီ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ န ဝုတ္တံ။ ယေ ပန ပုရိမာ ယေသံ ပစ္ဆိမာနံ အာရမ္မဏူပနိဿယော ဝါ ပကတူပနိဿယော ဝါ ဟောန္တိ၊ တေ တေသံ၊ န သဗ္ဗေသံ ဧကန္တေန ဟောန္တိ။ ယေသံ ဥပ္ပတ္တိဝိဗန္ဓကာ ပစ္စယာ ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ တေသံ န ဘဝန္တိ၊ ဣတရေသံ ဘဝန္တိ။ တသ္မာ ယေသု ပဒေသု အနန္တရပစ္စယော န လဗ္ဘတိ၊ တေသု ‘‘ကေသဉ္စီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သိဒ္ဓါနံ ပစ္စယဓမ္မာနံ ယေဟိ ပစ္စယုပ္ပန္နေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တေသံ ‘‘ကေသဉ္စီ’’တိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

ကသိဏပညတ္တိယာ အာရမ္မဏူပနိဿယတာဘာဝတော ဧကစ္စာယ ပညတ္တိယာ သဒ္ဓိံ သဗ္ဗော ဓမ္မော အာရမ္မဏူပနိဿယော၊ အနန္တရာတီတော စိတ္တစေတသိကရာသိ အနန္တရူပနိဿယော၊ ကုသလာကုသလဝိပါကကိရိယာရူပဝသေန ပဉ္စဝိဓော ပကတူပနိဿယောတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန ပဋ္ဌာနဋ္ဌကထာယံ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၆၀၃။ ပဌမတရန္တိ ပစ္စယုပ္ပန္နတော ပုရေတရံ။ အယဉှိ ပုရေဇာတပစ္စယော ရူပဓမ္မဝသေနေဝ လဗ္ဘတိ။ ပစ္စယုပ္ပန္နော စ အရူပဓမ္မာယေဝ။ တေနာဟ ‘‘ဝတ္တမာနဘာဝေန ဥပကာရကော’’တိ။ နိဿယာရမ္မဏာကာရာဒီဟိ ဝိသိဋ္ဌာ ပုရေဇာတဘာဝေန ဝိနာ ဥပကာရကဘာဝံ အဂစ္ဆန္တာနံ ဝတ္ထာရမ္မဏာနံ ပုရေဇာတာကာရေန ဥပကာရကတာ ပုရေဇာတပစ္စယတာ။ ဧဝံ ဝတ္ထာရမ္မဏဝသေန ဒုဝိဓေ ပုရေဇာတပစ္စယေ ‘‘စက္ခာယတန’’န္တိအာဒိ ဝတ္ထုဝသေန ဝုတ္တံ၊ ‘‘ရူပါရမ္မဏ’’န္တိအာဒိ အာရမ္မဏဝသေန။

ယံ ရူပန္တိ ဟဒယဝတ္ထုံ သန္ဓာယာဟ။ တတ္ထ ‘‘ကိဉ္စိ ကာလေ’’တိ ပဝတ္တိကာလဝသေန ဝုတ္တံ။ ‘‘ကိဉ္စိ ကာလေန’’ ဣတိ ပဋိသန္ဓိကာလဝသေန။ ယာနိ အာရမ္မဏပုရေဇာတေန ဝိနာ န ဝတ္တန္တိ၊ တေသံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ အာရမ္မဏပုရေဇာတဒဿနေန မနောဒွါရေပိ ယံ ယံ အာရမ္မဏပုရေဇာတေန ဝတ္တတိ၊ တဿ တဿ အာရမ္မဏပစ္စယဘူတံ သဗ္ဗံ ရူပရူပံ အာရမ္မဏပုရေဇာတန္တိ ဒဿိတမေဝ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ပဉှာဝါရေ ‘‘အာရမ္မဏပုရေဇာတံ သေက္ခာ ဝါ ပုထုဇ္ဇနာ ဝါ စက္ခုံ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ဝိပဿန္တီ’’တိအာဒိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၂၄)။ ‘‘အဗျာကတော ဓမ္မော အဗျာကတဿ ဓမ္မဿ ပုရေဇာတပစ္စယေန ပစ္စယော၊ အဗျာကတော ဓမ္မော ကုသလဿ ဓမ္မဿ ပုရေဇာတပစ္စယေန ပစ္စယော၊ အဗျာကတော ဓမ္မော အကုသလဿ ဓမ္မဿ ပုရေဇာတပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၂၄) အဗျာကတမူလကာ တယောဝ ဝါရာ။ တေ စ ပစ္စေကံ ဝတ္ထုပုရေဇာတံ၊ အာရမ္မဏပုရေဇာတန္တိ ဒွိဓာ ဝိဘတ္တာ။

၆၀၄။ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မဿ ပုရေတရံ သိဒ္ဓဘာဝေ သတိ ပစ္စယဓမ္မဿ ပစ္ဆာဇာတတာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပုရေဇာတာန’’န္တိ။ အယဉ္စ နယော ရူပဓမ္မေသု ဧဝ လဗ္ဘတိ၊ န အရူပဓမ္မေသူတိ ဝုတ္တံ ‘‘ရူပဓမ္မာန’’န္တိ။ ယဒိ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မာ ပုရေတရမေဝ ဇာတာ၊ ကထံ ပစ္စယဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘ဥပထမ္ဘကတ္တေနာ’’တိ။ ပစ္ဆာဇာတေန ဟိ ဝိနာ သန္တာနာဝိစ္ဆေဒဟေတုဘာဝံ အဂစ္ဆန္တာနံ ဓမ္မာနံ ယေ ပစ္ဆာဇာတာကာရေန ဥပကာရကာ၊ တေသံ သာ ဝိပ္ပယုတ္တာကာရာဒီဟိ ဝိသိဋ္ဌာ ဥပကာရကတာ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယတာ။ ဧဝံ သဗ္ဗပစ္စယာနံ ပစ္စယန္တရာကာရဝိသိဋ္ဌာ ဥပကာရကတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ‘‘ဂိဇ္ဈပေါတကသရီရာနံ အာဟာရာသာစေတနာ ဝိယာ’’တိ ဧတေန မနောသဉ္စေတနာဟာရဝသေန ပဝတ္တမာနေဟိ အရူပဓမ္မေဟိ ရူပကာယဿ ဥပတ္ထမ္ဘိတဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေနေဝ ‘‘အာဟာရာသာ ဝိယာ’’တိ အဝတွာ စေတနာဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ ကာယဿာတိ စတုသမုဋ္ဌာနိကဘူတုပါဒါယရူပသင်္ခါတဿ ရူပကာယဿ။ သင်္ခေပတော ဌပေတွာ ရူပဓမ္မေ အဝိသိဋ္ဌော အရူပက္ခန္ဓော ပစ္ဆာဇာတပစ္စယော။ သော ဇာတိဝသေန ကုသလော၊ အကုသလော၊ ဝိပါကော၊ ကိရိယာတိ စတုဗ္ဗိဓောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၆၀၅။ ကုသလာဒိဘာဝေန အတ္တနာ သဒိသဿ ပယောဂေန ကရဏီယဿ ပုနပ္ပုနံ ကရဏံ ပဝတ္တနံ အာသေဝနဋ္ဌော၊ အတ္တသဒိသသဘာဝတာပါဒနံ ဝါသနံ ဝါ။ ပုရိမပုရိမာဘိယောဂေါ ဝိယာတိ ဥဂ္ဂဟဏသဝနဓာရဏာဒိပုရိမာပုရိမာသေဝနာ ဝိယ။ တီသု ပန ဧတေသု ပုရိမာ ပုရိမာတိ သမနန္တရာတီတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ အနန္တရပစ္စယေ ဝိယ ‘‘ပုရိမာ ပုရိမာ ကုသလာ ဓမ္မာ ပစ္ဆိမာနံ ပစ္ဆိမာနံ အဗျာကတာန’’န္တိအာဒိနာ ဘိန္နဇာတိယေဟိ သဒ္ဓိံ နိဒ္ဒေသော န ကတောတိ? အတ္တနော ဂတိံ ဂါဟေတုံ အသမတ္ထတ္တာ။ ဘိန္နဇာတိကာ ဟိ ဘိန္နဇာတိကာနံ အာသေဝနဂုဏေန ပဂုဏဗလဝဘာဝံ သမ္ပာဒေန္တာ အတ္တနောဝ ကုသလာဒိဘာဝသင်္ခါတံ ဂတိံ ဂါဟေတုံ န သက္ကုဏန္တိ။ တသ္မာ တေဟိ သဒ္ဓိံ နိဒ္ဒေသံ အကတွာ ယေ ယေသံ ဝါသနာသင်္ခါတေန အာသေဝနဂုဏေန ပဂုဏဗလဝဘာဝဝိသိဋ္ဌံ အတ္တနော ကုသလာဒိဘာဝသင်္ခါတံ ဂတိံ ဂါဟေတုံ သမတ္ထာ၊ တေသံ တေဟိ သမာနဇာတိကေဟေဝ သဒ္ဓိံ နိဒ္ဒေသော ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အထ ဝိပါကာဗျာကတံ ကသ္မာ န ဂဟိတံ? အာသေဝနာဘာဝတော။ ဝိပါကာဗျာကတဉှိ ကမ္မဝသေန ဝိပါကဘာဝပ္ပတ္တံ ကမ္မပရိဏာမိတံ ဟုတွာ ပဝတ္တမာနံ နိရုဿာဟံ ဒုဗ္ဗလံ သန္တံ အာသေဝနဂုဏေန အတ္တနော သဘာဝံ ဂါဟေတွာ ပရိဘာဝေတွာ နေဝ အညံ ဝိပါကံ ပဝတ္တေတိ၊ န စ ပုရိမဝိပါကာနုဘာဝံ ဂဟေတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အထ ခေါ ကမ္မဝေဂက္ခိတ္တံ ပတိတံ ဝိယ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ သဗ္ဗထာပိ ဝိပါကေ အာသေဝနာ နတ္ထီတိ န ဂဟိတံ။ ကုသလာကုသလကိရိယာနန္တရံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနမ္ပိ သကမ္မပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတာယ အာသေဝနဂုဏံ န ဂဏှာတီတိ ကုသလာဒယောပိ တဿ အာသေဝနပစ္စယော န ဟောန္တိ။ နာနာဇာတိကတ္တာပိ စေတေ တဿ အာသေဝနာဓာနံ န ကရောန္တေဝ။ ဘူမိတော၊ ပန အာရမ္မဏတော ဝါ နာနာဇာတိကတာ နာမ နတ္ထီတိ ပရိတ္တကုသလကိရိယာ မဟဂ္ဂတကုသလကိရိယာနံ၊ သင်္ခါရာရမ္မဏဉ္စ ကုသလံ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏဿ အာသေဝနပစ္စယော ဟောတိယေဝ။ သွာယံ ‘‘ကုသလော ဓမ္မော ကုသလဿ၊ အကုသလော ဓမ္မော အကုသလဿ၊ အဗျာကတော ဓမ္မော အဗျာကတဿ အာသေဝနပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၂၆) တိဓာဝ ဝုတ္တော။ အဗျာကတဂ္ဂဟဏေန အာဝဇ္ဇနဝဇ္ဇိတာ ကိရိယဓမ္မာ ဂဟိတာ။

၆၀၆။ စိတ္တပယောဂေါ စိတ္တကိရိယာ၊ အာယူဟနန္တိ အတ္ထော။ ယထာ ဟိ ကာယဝစီပယောဂေါ ဝိညတ္တိ၊ ဧဝံ စိတ္တပယောဂေါ စေတနာ။ တေန ဟိ သာ ဥပ္ပန္နကိရိယတာဝိသိဋ္ဌေ သန္တာနေ သေသပစ္စယသမာဂမေ ပဝတ္တမာနာနံ ဝိပါကကဋတ္တာရူပါနမ္ပိ တေနေဝ သန္တာနဝိသေသေန ကိရိယာဘာဝေန ဥပကာရိကာ ဟောတိ။ တဿ ဟိ ကိရိယာဘာဝဿ ပဝတ္တတ္တာ တေသံ ပဝတ္တိ၊ န အညထာ။ သဟဇာတာနံ ပန အာယူဟနကိရိယာဘာဝေန ပဝတ္တမာနာ ဥပကာရိကာတိ ကိံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကမ္မန္တိ စ စေတနာကမ္မမေဝ အဓိပ္ပေတံ။ န ဟိ စေတနာသမ္ပယုတ္တံ ကမ္မံ အဘိဇ္ဈာဒိ ကမ္မပစ္စယော ဟောတိ။ သတိပိ ဝိပါကဓမ္မဘာဝေ စေတနာဝဇ္ဇာနံ အတံသဘာဝတ္တာ ဝိပါကာပိ စေတနာ သဟဇာတကမ္မပစ္စယော ဟောတိယေဝ၊ သွာယံ ကမ္မပစ္စယော ဇာတိဝသေန စတုဗ္ဗိဓောတိ သဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗံ။

၆၀၇။ ‘‘နိရုဿာဟသန္တဘာဝေနာ’’တိ ဧတေန သဥဿာဟေဟိ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မေဟိ ကုသလာကုသလေဟိ သာရမ္မဏာဒိဘာဝေန သဒိသာနမ္ပိ အသဒိသံ ဝိပါကဘာဝံ ဒဿေတိ။ သော ဟိ ဝိပါကာနံ ပယောဂေန အသာဓေတဗ္ဗတာယ ပယောဂေန၊ အညထာ ဝါ သေသပစ္စယေသု သိဒ္ဓေသု ကမ္မဿ ကဋတ္တာ ဧဝ သိဇ္ဈနတော နိရုဿာဟော သန္တဘာဝေါ ဟောတိ၊ န ကိလေသဝူပသန္တဘာဝေါ။ တထာသန္တဘာဝတော ဧဝ ဟိ ဘဝင်္ဂါဒယော ဒုဝိညေယျာ။ ပဉ္စဒွါရေပိ ဟိ ဇဝနပ္ပဝတ္တိယာ ရူပါဒီနံ ဂဟိတတာ ဝိညာယတိ၊ အဘိနိပါတသမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏမတ္တာ ပန ဝိပါကာ ဒုဝိညေယျာ ဧဝ။ နိရုဿာဟသန္တဘာဝါယာတိ နိရုဿာဟသန္တဘာဝတ္ထာယ။ ဧတေန တပ္ပစ္စယဝန္တာနံ အဝိပါကာနမ္ပိ ရူပဓမ္မာနံ ဝိပါကာနုကူလံ ပဝတ္တိံ ဒဿေတိ။ ပဝတ္တေတိအာဒိ ပဉှာဝါရနယံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ ပဋိစ္စဝါရေ ပန ‘‘ဝိပါကာ စတ္တာရော ခန္ဓာ အရူပိနော အညမညံ ဝိပါကပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိနာ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁၄) အာဂတာ။ ဧတ္ထ စ ယေသံ ဧကန္တေန ဝိပါကော ဝိပါကပစ္စယော ဟောတိ၊ တေသံ ဝသေန နယဒဿနံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ အာရုပ္ပေ ကာမရူပဘူမီသု ဝိယ ဝိပါကော ရူပဿ ပစ္စယော ဟောတိ။

၆၀၈။ သတိပိ ဇနကဘာဝေ ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တံ အာဟာရာနံ ပဓာနကိစ္စန္တိ အာဟ ‘‘ရူပါရူပါနံ ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တေနာ’’တိ။ ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တဉှိ သတိပိ ဇနကတ္တေ အရူပီနံ အာဟာရာနံ၊ အာဟာရဇရူပသမုဋ္ဌာပကရူပါဟာရဿ စ ဟောတိ။ အသတိပိ စတုသမုဋ္ဌာနိကရူပူပတ္ထမ္ဘကရူပါဟာရဿ၊ အသတိ ပန ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တေ အာဟာရာနံ ဇနကတ္တံ နတ္ထီတိ ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တံ ပဓာနံ။ အထ ဝါ ဇနယမာနောပိ အာဟာရော အဝိစ္ဆေဒဝသေန ဥပတ္ထမ္ဘေန္တော ဇနေတီတိ ဥပတ္ထမ္ဘနဘာဝေါ ဧဝ အာဟာရဘာဝေါတိ ‘‘ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘ရူပါဟာရော အတ္တနာ ဇနိတဿ အာဟာရပစ္စယော န ဟောတိ၊ အညေန ဇနိတဿ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တေနာ’တိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တံ ‘‘အာဟာရော ရူပဿ ပစ္စယော ဟောန္တော အာဟာရပစ္စယော န ဟောတီတိ ဝိရုဒ္ဓမေတ’’န္တိ အပရေ နာနုဇာနန္တိ။ ရူပါဟာရော စေတ္ထ ရူပဓမ္မာနံ ဧဝ အာဟာရပစ္စယော ဟောတိ။ အရူပါဟာရာ ပန ရူပဓမ္မာနမ္ပိ အာဟာရပစ္စယော ဟောန္တိ။ တဉ္စ ခေါ န ကေဝလံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနံ ရူပါနမေဝ၊ အထ ခေါ ကဒါစိ ကဋတ္တာရူပါနမ္ပီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပဉှာဝါရေ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၆၀၉။ အဓိပတိယဋ္ဌေနာတိ ဧတ္ထ န အဓိပတိပစ္စယဓမ္မာနံ ဝိယ ပဝတ္တိနိဝါရကေ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တနေန ဂရုဘာဝေါ အဓိပတိယဋ္ဌော၊ အထ ခေါ ဒဿနာဒိကိစ္စေသု စက္ခုဝိညာဏာဒီဟိ၊ ဇီဝနေ ကမ္မဇရူပေဟိ အရူပဓမ္မေဟိ စ ဇီဝန္တေဟိ၊ မနနေ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေဟိ၊ သုခိတာဒိဘာဝေ သုခိတာဒီဟိ၊ အဓိမောက္ခပဂ္ဂဟူပဋ္ဌာနာဝိက္ခေပပဇာနနေသု၊ ‘‘အနညာတံ ဉဿာမီ’’တိ ပဝတ္တိယံ အာဇာနနေ၊ အညာတာဝိဘာဝေ စ သဒ္ဓါဒိသဟဇာတေဟီတိ ဧဝံ တံတံကိစ္စေသု စက္ခာဒိပစ္စယေဟိ ဓမ္မေဟိ စက္ခာဒီနံ အနုဝတ္တနီယတာ။ တေသု ဟိ ကိစ္စေသု စက္ခာဒီနံ ဣဿရိယံ၊ တပ္ပစ္စယာနဉ္စ တဒနုဝတ္တနေန တတ္ထ ပဝတ္တိ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဣတ္ထိပုရိသိန္ဒြိယဒွယံ န ဂဟိတံ၊ နနု စေတမ္ပိ လိင်္ဂါဒီဟိ အနုဝတ္တီယတီတိ? သစ္စံ အနုဝတ္တီယတိ၊ န ပန ပစ္စယဘာဝတော။ ယထာ ဟိ ဇီဝိတာဟာရာ ယေသံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ တေသံ အနုပါလကဥပတ္ထမ္ဘကာ ၊ အတ္ထိအဝိဂတပစ္စယဘူတာ စ ဟောန္တိ၊ န ဧဝံ ဣတ္ထိပုရိသဘာဝါ လိင်္ဂါဒီနံ ကေနစိ ပကာရေန ဥပကာရကာ ဟောန္တိ။ ယတော ပစ္စယာ သိယုံ၊ ကေဝလံ ပန ယထာသကေဟိ ဧဝ ပစ္စယေဟိ ပဝတ္တမာနာနံ လိင်္ဂါဒီနံ ယထာ ဣတ္ထိအာဒိဂ္ဂဟဏဿ ပစ္စယဘာဝေါ ဟောတိ၊ တတော အညေနာကာရေန တံသဟိတသန္တာနေ အပ္ပဝတ္တိတော လိင်္ဂါဒီဟိ အနုဝတ္တနီယတာ၊ ဣန္ဒြိယတာ စ တေသံ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ န တေသံ ဣန္ဒြိယပစ္စယဘာဝေါ ဝုတ္တော။ စက္ခာဒယော အရူပဓမ္မာနံယေဝါတိ ဧတ္ထ သုခိန္ဒြိယဒုက္ခိန္ဒြိယာနိပိ စက္ခာဒိဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။

၆၁၀။ လက္ခဏာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနဘူတာနံ ဝိတက္ကာဒီနံ ဝိတက္ကနာဒိဝသေန အာရမ္မဏံ ဥပဂန္တွာ နိဇ္ဈာနံ ပေက္ခနံ၊ စိန္တနံ ဝါ ဝိတက္ကာဒီနံယေဝ အာဝေဏိကော ဗျာပါရော ဥပနိဇ္ဈာယနဋ္ဌော။ ‘‘ဌပေတွာ ဒွိပဉ္စဝိညာဏေ သုခဒုက္ခဝေဒနာဒွယ’’န္တိ ဝတွာပိ ‘‘သတ္တ ဈာနင်္ဂါနီ’’တိ ဝစနေန အဈာနင်္ဂါနံ ဥပေက္ခာစိတ္တေကဂ္ဂတာနံ နိဝတ္တနံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘သတ္တ ဈာနင်္ဂါနီ’’တိ ဧတေနေဝ သိဒ္ဓေ ‘‘ဌပေတွာ သုခဒုက္ခဝေဒနာဒွယ’’န္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ? ဝေဒနာဘေဒေသု ပဉ္စသု သုခဒုက္ခဒွယဿ ဧကန္တေန အဈာနင်္ဂဘာဝဒဿနတ္ထံ ဈာနင်္ဂဋ္ဌာနေ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ၊ သတိပိ ဝါ ဈာနင်္ဂဝေါဟာရေ ဝေဒနာဘေဒဒွယဿ ဧကန္တေန ဈာနပစ္စယတ္တာဘာဝဒဿနတ္ထံ။ ဥပေက္ခာစိတ္တေကဂ္ဂတာနံ ပန ယဒိပိ ဈာနပစ္စယတ္တာဘာဝေါ အတ္ထိ၊ နဈာနပစ္စယဘာဝေါ ပန နတ္ထီတိ သဗ္ဗာနိပိ သတ္တ ဈာနင်္ဂါနီတိ ဧတ္ထ ဂဟဏံ ကတံ။ တတ္ထ ‘‘သဗ္ဗာနိပီ’’တိ ဝစနံ သဗ္ဗကုသလာဒိဘေဒသင်္ဂဏှနတ္ထံ၊ န ပန သဗ္ဗစိတ္တုပ္ပာဒဂတသင်္ဂဏှနတ္ထန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယေသံ ပန ‘‘ဌပေတွာ ဒွိပဉ္စဝိညာဏေ ဝေဒနာတ္တယ’’န္တိ ပါဌော၊ တေသံ ယထာဝုတ္တော ဝိစာရော စိတ္တေကဂ္ဂတာဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၆၁၁။ ယတော တတော ဝါတိ သမ္မာ ဝါ မိစ္ဆာ ဝါတိ အတ္ထော။ ပဉှာဝါရေ ပနာတိအာဒိ ယဒိပိ ပစ္စယနိဒ္ဒေသေ တံသမုဋ္ဌာနဂ္ဂဟဏေန သော အတ္ထော ဉာပိတော ဧဝ၊ ပဉှာဝါရေ ပန သရူပေနေဝ ဂဟိတောတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧတေ ပန ဒွေပိ…ပေ… န လဗ္ဘန္တိ ‘‘ယထာသင်္ချ’’န္တိ ဝစနသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဋ္ဌာနဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဒွေပိ ဈာနမဂ္ဂပစ္စယာ အဟေတုကစိတ္တေသု န လဗ္ဘန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနဿ ကထမဝိရောဓောတိ? အဓိပ္ပာယဝသေန ။ အယဉှိ တတ္ထ အဓိပ္ပာယော – အဟေတုကစိတ္တေသု ဧဝ ဈာနမဂ္ဂပစ္စယာ န လဗ္ဘန္တိ၊ န သဟေတုကစိတ္တေသူတိ သဟေတုကစိတ္တေသု အလာဘာဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န အဟေတုကစိတ္တေသု လာဘာဘာဝဒဿနတ္ထန္တိ။ ဧဝဉှိ အတ္ထေ ဂယှမာနေ အဟေတုကစိတ္တေသု ကတ္ထစိ ကဿစိ လာဘော န နိဝါရိတောတိ ဝိညာယတိ။ တေန သဝိတက္ကာဟေတုကစိတ္တေသု ဈာနပစ္စယဿ သမ္ဘဝေါ အနုညာတော ဟောတိ။ တတ္ထ ဟိ ယေန အလာဘေန ဓမ္မသင်္ဂဏိယံ မနောဓာတုအာဒီနံ သင်္ဂဟသုညတဝါရေသု ဈာနံ န ဥဒ္ဓဋံ၊ တံ အလာဘံ သန္ဓာယ ဈာနပစ္စယဿပိ အဟေတုကစိတ္တေသု အလာဘော ဝုတ္တော။ ယထာ ဟိ သဟေတုကစိတ္တုပ္ပာဒေသု ဝိတက္ကာဒီနံ သဟဇာတေ သင်္ကဍ္ဎိတွာ ဧကတ္တဂတဘာဝကရဏံ ဥပနိဇ္ဈာယနဗျာပါရော ဗလဝါ၊ န တထာ အဟေတုကစိတ္တုပ္ပာဒေသူတိ။ ဣဓ ပန ဒုဗ္ဗလမ္ပိ ဥပနိဇ္ဈာယနံ ယဒိ ကိဉ္စိမတ္တမ္ပိ အတ္ထိ၊ န တေန ဥပကာရကတာ န ဟောတီတိ သဝိတက္ကာဟေတုကစိတ္တေသုပိ ဈာနပစ္စယံ အနုဇာနန္တေန ‘‘ဧတေ ပန ဒွေပိ ဈာနမဂ္ဂပစ္စယာ ဒွိပဉ္စဝိညာဏာဟေတုကစိတ္တေသု န လဗ္ဘန္တီ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ အဋ္ဌ။ ပစ္စယုဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ။ ပစ္စယကထာ နာမ သမန္တပဋ္ဌာနနိဿိတာ၊ န ဓမ္မသင်္ဂဏီနိဿိတာတိ။

၆၁၂။ သမံ အဝိသမံ၊ သမ္မာ၊ သဟ ဝါ ပကာရေဟိ ယုတ္တတာယ ဧကီဘာဝူပဂမေန ဝိယ ဥပကာရကတာ သမ္ပယုတ္တပစ္စယတာ။ ကာ ပန သာ ပကာရေဟိ ယုတ္တတာတိ အာဟ ‘‘ဧကဝတ္ထုကဧကာရမ္မဏဧကုပ္ပာဒေကနိရောဓသင်္ခါတေနာ’’တိ။ တတ္ထ ယေ ဧကဝတ္ထုကာ၊ တေ သမ္ပယုတ္တာတိ ဧတ္တကေ ဝုစ္စမာနေ အဝိနိဗ္ဘောဂရူပေသု ဧကံ မဟာဘူတံ သေသမဟာဘူတုပါဒါရူပါနံ နိဿယပစ္စယော ဟောတိ၊ တေန တာနိ ဧကဝတ္ထုကာနိ၊ စက္ခာဒိနိဿယဘူတာနိ ဝါ ဘူတာနိ ဧကံ ဝတ္ထု ဧတေသု နိဿိတန္တိ ဧကဝတ္ထုကာနီတိ ကပ္ပေန္တဿ တေသံ သမ္ပယုတ္တတာပတ္တိ သိယာတိ တန္နိဝါရဏတ္ထံ ဧကာရမ္မဏဂ္ဂဟဏံ။ ယေ ဧကဝတ္ထုကာ၊ ဧကာရမ္မဏာ စ၊ တေ သမ္ပယုတ္တာတိ ဧဝမ္ပိ စုတိအာသန္နာနံ သမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏာဒီနံ သမ္ပယုတ္တတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ ဧကုပ္ပာဒဂ္ဂဟဏံ။ ယေ ဧကဝတ္ထုကေကာရမ္မဏေကုပ္ပာဒါ၊ တေ သမ္ပယုတ္တာတိ ကိံ ပန နာနာနိရောဓာပိ ဧဝံတိဝိဓလက္ခဏာ ဟောန္တိ၊ ဥဒါဟု ဧကနိရောဓာ ဧဝါတိ ဝိစာရဏာယံ ဧကနိရောဓာ ဧဝ ဧဝံလက္ခဏာ ဟောန္တီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဧကနိရောဓာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ပဋိလောမတော ဝါ ဧကနိရောဓာ သမ္ပယုတ္တာတိ ဝုစ္စမာနေ ဧကသ္မိံ ခဏေ နိရုဇ္ဈမာနာနံ ရူပါရူပဓမ္မာနံ သမ္ပယုတ္တတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ ‘‘ဧကုပ္ပာဒါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝမ္ပိ အဝိနိဗ္ဘောဂရူပါနံ အတ္ထိ ဧကုပ္ပာဒေကနိရောဓတာတိ တေသမ္ပိ သမ္ပယုတ္တတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ တန္နိဝါရဏတ္ထံ ဧကာရမ္မဏဂ္ဂဟဏံ။ ယေ ဧကာရမ္မဏာ ဟုတွာ ဧကုပ္ပာဒေကနိရောဓာ၊ တေ သမ္ပယုတ္တာတိ အယဉ္စ နယော ဧကဝတ္ထုကေသု ဧဝ လဗ္ဘတိ၊ န နာနာဝတ္ထုကေသူတိ ဒဿနတ္ထံ ဧကဝတ္ထုကဂ္ဂဟဏံ။ ယေ ဧကဝတ္ထုကေကာရမ္မဏေကုပ္ပာဒေကနိရောဓာ၊ တေ သမ္ပယုတ္တာတိ ပဉ္စဝေါကာရဘဝါပေက္ခာယ စေတံ ဧကဝတ္ထုကဂ္ဂဟဏံ။ အာရုပ္ပေ ပန ဝတ္ထုယေဝ နတ္ထီတိ ကုတော ဧကဝတ္ထုကဂ္ဂဟဏဿ အဝသရော။

၆၁၃။ အညမညံ သမ္ဗန္ဓတာယ ယုတ္တာနမ္ပိ သမာနာနံ ဝိပ္ပယုတ္တဘာဝေန ဝိသံသဋ္ဌတာယ နာနတ္တူပဂမေန ဥပကာရကတာ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယတာ။ အယဉ္စ ဝိပ္ပယုတ္တတာ န သမ္ပယုတ္တပစ္စယတာယ ဝိယ အညမညံ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မဝသေန ဂဟေတဗ္ဗာ၊ အထ ခေါ ဝိသုံယေဝ။ တတ္ထ ဟိ အရူပဓမ္မာနံ သမာနဇာတိယတာယ သမဓုရံ၊ ဣဓ ရူပါရူပဓမ္မာနံ ဝိဇာတိယတာယ ဝိဓုရံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယုတ္တာနမ္ပိ…ပေ… ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယတာ’’တိ။ န ဟိ ဝတ္ထုသဟဇာတပစ္ဆာဇာတဝသေန အယုတ္တာနံ ရူပါဒီနံ အာရမ္မဏာဒိဘာဝေန ဥပကာရကာနံ ဝိပ္ပယုတ္တာနမ္ပိ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယတာ အတ္ထိ။ ယထာ ဟိ ‘‘ဝတ္ထု ခန္ဓာနံ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယေန ပစ္စယော၊ သဟဇာတာ ကုသလာ ခန္ဓာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနံ ရူပါနံ၊ ပစ္ဆာဇာတာ ကုသလာ ခန္ဓာ ပုရေဇာတဿ ဣမဿ ကာယဿ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိဝစနတော (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၃၄) ဝတ္ထုနာ၊ သဟဇာတပစ္ဆာဇာတဝသေန စ ယုတ္တာနံ အတ္ထိ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယဘာဝေါ၊ န ဧဝံ အယုတ္တာနံ အတ္ထီတိ။ ယဒိ ဧဝံ ရူပါနံ ရူပေဟိ ကသ္မာ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယော န ဝုတ္တောတိ? ရူပါနံ ရူပေဟိ သတိပိ အဝိနိဗ္ဘောဂေ သမ္ပယောဂေါ ဝိယ ဝိပ္ပယောဂေါ (ဓာတု။ ၃) နတ္ထီတိ န တေသံ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယတာ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘စတူဟိ သမ္ပယောဂေါ၊ စတူဟိ ဝိပ္ပယောဂေါ’’တိ။ သမ္ပယုဇ္ဇမာနာနဉှိ အရူပါနံ ရူပေဟိ၊ ရူပါနဉ္စ တေဟိ သိယာ သမ္ပယောဂါသင်္ကာတိ တေသံ အညမညံ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယတာ ဝုတ္တာ။ ရူပါနံ ပန ရူပေဟိ သမ္ပယောဂေါ နတ္ထီတိ န တေသံ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယတာ ဝုတ္တာ။

ရူပိနော ဓမ္မာ အရူပီနံ ဓမ္မာနံ၊ အရူပိနောပိ ရူပီနန္တိ ဧတ္ထ အရူပဂ္ဂဟဏံ စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အရူပဓမ္မေသု ဟိ စတ္တာရော ဧဝ ခန္ဓာ သဟဇာတပုရေဇာတာနံ ရူပဓမ္မာနံ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယာ ဟောန္တိ။ နိဗ္ဗာနံ ပန ယထာ အရူပဓမ္မာနံ သမ္ပယုတ္တပစ္စယော န ဟောတိ၊ ဧဝံ ရူပဓမ္မာနံ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယော န ဟောတိ။ ‘‘စတူဟိ သမ္ပယောဂေါ၊ စတူဟိ ဝိပ္ပယောဂေါ’’တိ (ဓာတု။ ၃) ဟိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ အရူပဓမ္မေသု စတုန္နံ ခန္ဓာနမေဝ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယတာ။ ဝုတ္တဉ္စ ပဉှာဝါရေ ‘‘သဟဇာတာ ကုသလာ ခန္ဓာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနံ ရူပါနံ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၃၄)။ ရူပိနော ဓမ္မာတိ စေတံ ဟဒယဝတ္ထုနော စေဝ စက္ခာဒီနဉ္စ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ရူပဓမ္မေသု ဟိ ဆ ဝတ္ထူနိယေဝ အရူပက္ခန္ဓာနံ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယော။ ရူပါယတနာဒယော ပန အာရမ္မဏဓမ္မာ ကိဉ္စာပိ ဝိပ္ပယုတ္တဓမ္မာ၊ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယော ပန န ဟောန္တိ။ ကိံ ကာရဏာ? သမ္ပယောဂါသင်္ကာဘာဝတော။ အရူပက္ခန္ဓာ ဟိ စက္ခာဒီနံ ဝတ္ထူနံ အဗ္ဘန္တရတော နိက္ခမန္တာ ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ သိယာ တတ္ထ အာသင်္ကာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဣမေ ဣမေဟိ သမ္ပယုတ္တာ၊ ဥဒါဟု ဝိပ္ပယုတ္တာ’’တိ? အာရမ္မဏဓမ္မာ ပန ဝတ္ထုသန္နိဿယေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ အာရမ္မဏမတ္တံ ဟောန္တီတိ နတ္ထိ တေသု သမ္ပယောဂါသင်္ကာတိ န တေ ဝိပ္ပယုတ္တာ။ သမ္ပယောဂါသင်္ကာသဗ္ဘာဝတော ဝတ္ထူနိယေဝ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ပဉှာဝါရေ ‘‘ဝတ္ထု ကုသလာနံ ခန္ဓာနံ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယေန ပစ္စယော၊ ဝတ္ထု အကုသလာနံ ခန္ဓာနံ၊ စက္ခာယတနံ စက္ခုဝိညာဏဓာတုယာ’’တိအာဒိ။ သွာယံ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယော ‘‘သဟဇာတပစ္ဆာဇာတတော ကုသလေန အဗျာကတံ၊ တထာ အကုသလေန အဗျာကတံ၊ သဟဇာတပုရေဇာတပစ္ဆာဇာတတော အဗျာကတေန အဗျာကတံ၊ ဝတ္ထုပုရေဇာတတော အဗျာကတေန ကုသလံ၊ တထာ အကုသလန္တိ ကုသလမူလမေကံ၊ အကုသလမူလမေကံ၊ အဗျာကတမူလာနိ တီဏီ’’တိ ပဉ္စဝိဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၆၁၄။ ပစ္စုပ္ပန္နလက္ခဏေနာတိ ပစ္စုပ္ပန္နသဘာဝေန။ တေန ‘‘အတ္ထိ မေ ပါပကမ္မံ ကတံ၊ အတ္ထိ ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော’’တိ (ပု။ ပ။ စတုက္ကဥဒ္ဒေသ ၂၄) စ ဧဝမာဒီသု ဝုတ္တံ နိဗ္ဗတ္တိတူပလဗ္ဘမာနတာလက္ခဏံ အတ္ထိဘာဝံ နိဝါရေတိ။ သတိပိ ဇနကတ္တေ ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တပ္ပဓာနာ အတ္ထိဘာဝေန ဥပကာရကတာတိ အာဟ ‘‘ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တေနာ’’တိ။ ဣဒဉ္စ ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တံ ဝတ္ထာရမ္မဏသဟဇာတာဒီနံ သာဓာရဏံ အတ္ထိဘာဝေန ဥပကာရကတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘သတ္တဓာ မာတိကာ နိက္ခိတ္တာ’’တိ ဝုတ္တမတ္ထံ ပါဠိယာ ဧဝ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘စတ္တာရော ခန္ဓာ အရူပိနော’’တိအာဒိနာ သဟဇာတဝသေန အတ္ထိပစ္စယောဒဿိတော ၊ ‘‘စက္ခာယတန’’န္တိအာဒိနာ ပုရေဇာတဝသေန၊ ‘‘ယံ ရူပံ နိဿာယာ’’တိအာဒိနာ သဟဇာတပုရေဇာတဝသေန။ ဧဝမယံ ပါဌော သဟဇာတပုရေဇာတအတ္ထိပစ္စယဝသေနေဝ အာဂတော။

အညတ္ထ ပန တတော အညထာပိ အာဂတောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပဉှာဝါရေ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ တေန ပစ္ဆာဇာတာဟာရိန္ဒြိယဝသေနာပိ အတ္ထိပစ္စယတ္တံ ဝိဘာဝေတိ။ ပုရိမပါဌေ ပန သာဝသေသာ ဒေသနာ ကတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သတိ စ ယေသံ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ တေဟိ ဧကတော၊ ပုရေတရံ၊ ပစ္ဆာ စ ဥပ္ပန္နဘာဝေ သဟဇာတာဒိပစ္စယတ္တာဘာဝတော အာဟာရော၊ ဣန္ဒြိယဉ္စ သဟဇာတာဒိဘေဒံ န လဘန္တိ၊ တဒဘာဝေါ စ တေသံ ဓမ္မသဘာဝဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သွာယံ အတ္ထိပစ္စယော ‘‘သဟဇာတတော ကုသလေန ကုသလံ၊ သဟဇာတပစ္ဆာဇာတတော ကုသလေန အဗျာကတံ၊ သဟဇာတတော ဧဝ ကုသလေန ကုသလာဗျာကတန္တိ ကုသလမူလာ တယော၊ တထာ အကုသလမူလာ။ သဟဇာတပုရေဇာတပစ္ဆာဇာတာဟာရိန္ဒြိယတော ပန အဗျာကတေန အဗျာကတံ၊ ဝတ္ထာရမ္မဏပုရေဇာတတော အဗျာကတေန ကုသလံ၊ တထာ အကုသလံ။ သဟဇာတပုရေဇာတတော ကုသလဉ္စ အဗျာကတဉ္စ ကုသလဿ၊ သဟဇာတပုရေဇာတပစ္ဆာဇာတာဟာရိန္ဒြိယတော ကုသလဉ္စ အဗျာကတဉ္စ အဗျာကတဿ၊ သဟဇာတပုရေဇာတတော အကုသလဉ္စ အဗျာကတဉ္စ အကုသလဿ၊ သဟဇာတပုရေဇာတပစ္ဆာဇာတာဟာရိန္ဒြိယတော အကုသလဉ္စ အဗျာကတဉ္စ အဗျာကတဿာ’’တိ ဧဝံ တေရသဝိဓော။ သင်္ခေပေန ကုသလာကုသလဝိပါကကိရိယရူပဝသေန ပဉ္စဝိဓော အတ္ထိပစ္စယော၊ န နိဗ္ဗာနံ။ ယော ဟိ အတ္ထိဘာဝါဘာဝေန အနုပကာရကော အတ္ထိဘာဝံ လဘိတွာ ဥပကာရကော ဟောတိ၊ သော အတ္ထိပစ္စယော ဟောတိ။ နိဗ္ဗာနဉ္စ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာနံ န အတ္တနော အတ္ထိဘာဝါဘာဝေန အနုပကာရကံ ဟုတွာ အတ္ထိဘာဝလာဘေန ဥပကာရကံ ဟောတီတိ၊ ဥပ္ပာဒါဒိယုတ္တာနံ ဝါ နတ္ထိဘာဝေါပကာရကတာဝိရုဒ္ဓါ ဥပကာရကဘာဝေါ အတ္ထိပစ္စယတာတိ၊ န နိဗ္ဗာနံ အတ္ထိပစ္စယော ဟောတိ။

၆၁၅။ အာရမ္မဏေ ဖုသနာဒိဝသေန ပဝတ္တမာနာနံ ဖဿာဒီနံ အနေကေသံ သဟဘာဝေါ နတ္ထီတိ ဧကသ္မိံ ဖဿာဒိသမုဒါယေ သတိ ဒုတိယော န ဟောတိ၊ အသတိ ပန ဟောတီတိ တေန နတ္ထိဘာဝေန ဥပကာရကတာ နတ္ထိပစ္စယတာ။ သတိပိ ပုရိမတရစိတ္တာနံ နတ္ထိဘာဝေ န တေန တာနိ နတ္ထိဘာဝေန ဥပကာရကာနိ၊ အနန္တရမေဝ ပန အတ္တနော အတ္ထိဘာဝေန ပဝတ္တိဩကာသံ အလဘမာနံ နတ္ထိဘာဝေန ဩကာသံ ဒဒမာနံ ဝိယ ဥပကာရကံ ဟောတီတိ ‘‘ပဝတ္တိဩကာသဒါနေန ဥပကာရကာ’’တိ အာဟ။ ပဋုပ္ပန္နာနန္တိ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ။

‘‘တေ ဧဝါ’’တိ ဧတေန နတ္ထိဝိဂတပစ္စယာနံ ဓမ္မတော ဝိသေသာဘာဝမာဟ။ ဧဝံ သန္တေပိ အဘာဝမတ္တေန ဥပကာရကတာ ဩကာသဒါနံ နတ္ထိပစ္စယတာ၊ သဘာဝါဝိဂမေန အပ္ပဝတ္တမာနာနံ သဘာဝဝိဂမေန ဥပကာရကတာ ဝိဂတပစ္စယတာ။ နတ္ထိတာ စ နိရောဓာနန္တရာ သုညတာ၊ ဝိဂတတာ နိရောဓပ္ပတ္တတာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။

အတ္ထိပစ္စယဓမ္မာ ဧဝ စာတိ စ-သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ တေန န ကေဝလံ နတ္ထိဝိဂတပစ္စယာ ဧဝ ဓမ္မတော အဝိသိဋ္ဌာ၊ အထ ခေါ အတ္ထိအဝိဂတပစ္စယာပီတိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ။ ယဒိပိမေ ပစ္စယာ ဓမ္မတော အဝိသိဋ္ဌာ၊ တထာပိ အတ္ထိတာယ သသဘာဝတာယ ဥပကာရကတာ အတ္ထိပစ္စယတာ၊ သဘာဝါဝိဂမေန နိရောဓဿ အပ္ပတ္တိယာ ဥပကာရကတာ အဝိဂတပစ္စယတာတိ ပစ္စယဘာဝဝိသေသော ဓမ္မာဝိသေသေပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဓမ္မာနဉှိ သမတ္ထတာဝိသေသံ သဗ္ဗံ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိတွာ ဘဂဝတာ စတုဝီသတိပစ္စယဝိသေသာ ဝုတ္တာတိ ဓမ္မဿာမိမှိ သဒ္ဓါယ ‘‘ဧဝံ ဝိသေသာ ဧတေ ဓမ္မာ’’တိ သုတမယဉာဏံ ဥပ္ပာဒေတွာ စိန္တာဘာဝနာမယေဟိ တဒဘိသမယာယ ယောဂေါ ကရဏီယော။

ဧတ္ထ စ အာရမ္မဏအနန္တရသမနန္တရဥပနိဿယပုရေဇာတအာသေဝနသမ္ပယုတ္တနတ္ထိဝိဂတပစ္စယာ အရူပဓမ္မာနံယေဝ၊ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယော ရူပဓမ္မာနံယေဝ၊ ဣတရေ စုဒ္ဒသ ရူပါရူပဓမ္မာနံ။

ဟေတုအနန္တရသမနန္တရာသေဝနပစ္ဆာဇာတကမ္မဝိပါကဈာနမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တနတ္ထိဝိဂတပစ္စယာ အရူပဓမ္မာ ဧဝ၊ ပုရေဇာတပစ္စယော ရူပမေဝ၊ ဥဘယံ အာရမ္မဏူပနိဿယေ ဌပေတွာ သေသာ၊ တေ ဒွေ ပညတ္တိသဘာဝါပိ ဟောန္တိ။

အနန္တရသမနန္တရာသေဝနနတ္ထိဝိဂတပစ္စယာ အတီတာ ဧဝ။ အာရမ္မဏာရမ္မဏာဓိပတိအာရမ္မဏူပနိဿယာ တိကာလိကာ၊ ကာလဝိနိမုတ္တာ စ။ ကမ္မပစ္စယော အတီတပစ္စုပ္ပန္နဝသေန ဒွိကာလိကော။ သေသာ ပဉ္စဒသ ပစ္စုပ္ပန္နာဝ။

တထာ အနန္တရသမနန္တရအနန္တရူပနိဿယပကတူပနိဿယာသေဝနပစ္စယာ၊ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယော၊ နတ္ထိဝိဂတပစ္စယာ စာတိ ဣမေ ပစ္စယာ ဇနကာ ဧဝ၊ န ဥပတ္ထမ္ဘကာ။ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယော ဥပတ္ထမ္ဘကော ဧဝ၊ န ဇနကော ။ သေသာ ဇနကာ စ ဥပတ္ထမ္ဘကာ စာတိ အယမ္ပိ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဝိဇ္ဇာပစ္စယာသင်္ခါရပဒဝိတ္ထာရကထာဝဏ္ဏနာ

၆၁၆။ ပစ္စယေသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။ ဒုဝိဓာ ဒွိပ္ပကာရေန။ အနေကဓာတိ သတ္တရသဓာ အာရမ္မဏပစ္စယာဒိဝသေန။

အဘိညာစိတ္တေနာတိ စေတောပရိယပုဗ္ဗေနိဝါသအနာဂတံသဉာဏသင်္ခါတာဟိ အဘိညာဟိ သဟဂတစိတ္တေန။ သမောဟစိတ္တဇာနနကာလေတိ ပရေသံ၊ အတ္တနော စ သမောဟဿ စိတ္တဿ ဇာနနကာလေ။ အဝိဇ္ဇာပုဗ္ဗင်္ဂမာ အကုသလပ္ပဝတ္တိယော ယာ ကာစိ ဝိပတ္တိယော၊ သဗ္ဗာ တာ မောဟမူလိကာတိ စ အဝိဇ္ဇာယ အာဒီနဝဒဿနေန အဝိဇ္ဇာသမတိက္ကမတ္ထာယ ဝိဝဋ္ဋာဘိပတ္ထနာယာတိ အတ္ထော။ ဒွိန္နမ္ပိ တေသံ ပုညာဘိသင်္ခါရာနံ။ အဝိဇ္ဇာသမ္မူဠှတ္တာတိ ဘဝါဒီနဝပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာယ အဝိဇ္ဇာယ သမ္မူဠှတ္တာ။ တာနေဝ ပုညာနီတိ တာနေဝ ယထာဝုတ္တာနိ ကာမာဝစရရူပါဝစရပုညာနိ။ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယော ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ရာဂါဒီနန္တိ ရာဂဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စဒေါမနဿာနံ။ အဝိဇ္ဇာသမ္ပယုတ္တတ္တာ ရာဂါဒီနံ ရာဂါဒိအဿာဒနကာလေသု အဝိဇ္ဇံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဂရုံ ကတွာ အဿာဒနံ ရာဂဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာယ ဧဝ အဝိဇ္ဇာယ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အဿာဒနဉ္စ ရာဂေါ၊ တဒဝိယုတ္တာ စ ဒိဋ္ဌီတိ အဿာဒနဝစနေနေဝ ယထာဝုတ္တံ အဝိဇ္ဇံ ဂရုံ ကရောန္တီ ဒိဋ္ဌိ စ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ရာဂါဒီဟိ စ ပါဠိယံ သရူပတော ဝုတ္တေဟိ တံသမ္ပယုတ္တသင်္ခါရဿ အဝိဇ္ဇာရမ္မဏာဒိတံ ဒဿေတိ။ အနာဒီနဝဒဿာဝိနောတိ ပါဏာတိပါတာဒီသု န အာဒီနဝဒဿိနော။ အဝိဇ္ဇာယ အနာရမ္မဏဿ၊ ပဌမဇဝနဿ စ အာရမ္မဏာဓိပတိအနန္တရာဒိပစ္စယဝစနေသု အဝုတ္တဿ၊ ဝုတ္တဿ စ သဗ္ဗဿ သင်္ဂဏှနတ္ထံ ‘‘ယံ ကိဉ္စီ’’တိ အာဟ။

ဝုတ္တနယေနာတိ သမတိက္ကမဘဝပတ္ထနာဝသေန ပုညာဘိသင်္ခါရေ ဝုတ္တနယေန။

၆၁၇။ ကိံ ပနာယန္တိအာဒိနာ စောဒကဿ အယမဓိပ္ပာယော – ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ သမ္ဘဝန္တီ’’တိ ဧတ္ထ သမ္ဘဝန္တိ ဧဝါတိ အဝဓာရဏံ န ယုဇ္ဇတိ ၊ အဝသေသပစ္စယသမဝါယာဘာဝေ သင်္ခါရာနံ သမ္ဘဝါဘာဝတော။ တထာ သင်္ခါရာ ဧဝါတိ အဝဓာရဏမ္ပိ န ယုဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ? အညေသဉ္စ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မာနံ သမ္ဘဝဿ တတော ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ။ ဝါကျဿ အဝဓာရဏဖလတ္တာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ဧဝ သင်္ခါရာ သမ္ဘဝန္တီတိ အဝဓာရဏေ ဂယှမာနေပိ အယံ ဒေါသော။ ကသ္မာ? ယသ္မာ လောဘာဒိကမ္မနိဒါနဥပါဒါနဝတ္ထာရမ္မဏမနသိကာရာဒယော အညေပိ ပစ္စယာ လဗ္ဘန္တိယေဝါတိ။ တတ္ထ ဧကာတိ အသဟာယာ၊ ကာရဏန္တရနိရပေက္ခာတိ အတ္ထော။ အညေပိ ပစ္စယာ သဟကာရိကာရဏဘူတာ။ ဒေါသမေတ္ထ ဝတ္တုကာမော စောဒကော ပုစ္ဆတီတိ ဉတွာ အာစရိယော အာဟ ‘‘ကိံ ပနေတ္ထာ’’တိ။ ဧတ္ထ အဝိဇ္ဇာယ ပစ္စယန္တရေန ရဟိတဘာဝေ စ သဟိတဘာဝေ စ ကိံ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အသမတ္တာ တေ စောဒနာ၊ အဝသိဋ္ဌဉ္စ တာဝ ကထေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧကကာရဏဝါဒေါ အာပဇ္ဇတီတိ ဒေါသပ္ပသင်္ဂေါ ဝုတ္တော။ အနိဋ္ဌော ဟိ ဧကကာရဏဝါဒေါ သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗကာလံ သမ္ဘဝါပတ္တိတော၊ ဧကသဒိသာသဘာဝါပတ္တိတော စ။

ယသ္မာ ဧကံ န ဧကတောတိအာဒီသု တီသု ပကာရေသု အဝိဇ္ဇမာနေသု ပါရိသေသေန အနေကတော အနေကမေဝါတိ ဧတသ္မိံ စတုတ္ထေ ဧဝ ပကာရေ ဝိဇ္ဇမာနေ ဧကဟေတုဖလဒီပနေ အတ္ထော အတ္ထိ၊ တသ္မာ န နုပပဇ္ဇတိ ဥပပဇ္ဇတိယေဝ။ ဧကံ ဖလံ ဧကတော နတ္ထိ၊ အနေကမ္ပိ ဧကတော နတ္ထိ။ အနေကတောပိ ဧကံ ဖလံ နော အတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဧကေကဟေတုဖလဒီပနန္တိ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ ဧကဟေတုဒီပနံ၊ ‘‘သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏ’’န္တိ ဧကဖလဒီပနန္တိ ဧဝံ တတ္ထ တတ္ထ ဧကေကဟေတုဖလဒီပနံ ကတံ။

ဝေနေယျာနံ အနုရူပတောတိ ဝေနေယျာနံ အဇ္ဈာသယဿ အနုရူပတော။ ဧကဿေဝ ဟေတုနော၊ ဖလဿ စ ဒီပနာ သတ္ထု ဒေသနာဝိလာသတော ဝါ ဝေနေယျပုဂ္ဂလာနံ အဇ္ဈာသယတော ဝါ။ တဒုဘယဿ ပနေတ္ထ ကာရဏံ တတ္ထ တတ္ထ ဒေသေတဗ္ဗဿ အတ္ထဿ ပဓာနတာ၊ ပါကဋတာ၊ အသာဓာရဏတာ စ။ ဒေသနာဝိလာသပ္ပတ္တာ စ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော တေ ဒေသေတဗ္ဗေ အတ္ထေ ဗဟူသုပိ ပရိယာယေသု လဗ္ဘမာနေသု ယထာရုစိတံ ဂဟေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ၊ သာ ဒေသနာဝိလာသာနုရူပတာ။ တတ္ထ ပန ယေန ပရိယာယေန ယေ ဝေနေယျာ ဗုဇ္ဈန္တိ၊ တေနေဝ တေသံ ဗောဓနံ၊ သာ ဝေနေယျဇ္ဈာသယာနုရူပတာ။

ယထာဖဿံဝေဒနာဝဝတ္ထာနတောတိ ‘‘သုခဝေဒနီယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခါ ဝေဒနာ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၄။၁၂၉)၊ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ၊ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော၊ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄၊ ၄၀၀၊ ၃။၄၂၁၊ ၄၂၅၊ ၄၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၄၃-၄၄၊ ၂။၄။၆၀၊ ကထာ။ ၄၆၅၊ ၄၆၇) စ သုခဝေဒနီယဖဿာဒိစက္ခုသမ္ဖဿာဒိအနုရူပေန သုခဝေဒနာဒိစက္ခုသမ္ဖဿဇာဝေဒနာဒီနံ ဝဝတ္ထာနတော။ သမာနေသုပိ ဟိ စက္ခုရူပါဒီသု ဖဿဝသေန သုခါဒိဝိပရိယာယာဘာဝတော၊ သမာနေသု ရူပမနသိကာရာဒီသု စက္ခာဒိသင်္ဃဋ္ဋနဝသေန စက္ခုသမ္ဖဿဇာဒိဝိပရိယာယာဘာဝတော၊ အညပစ္စယသာမညေပိ စက္ခုသမ္ဖဿဝသေန သုခါဒိစက္ခုသမ္ဖဿဇာဒီနံ ဩဠာရိကသုခုမာဒိသင်္ကရာဘာဝတော စာတိ အတ္ထော။ ယထာဝုတ္တဖဿဿ သုခါဒီနံ အဝိပရီတော ပစ္စယဘာဝေါ ဧဝ ယထာဝေဒနံ ဖဿဝဝတ္ထာနံ။ ကာရဏဖလဝိသေသေန ဝါ ဖလကာရဏဝိသေသနိစ္ဆယော ဟောတီတိ ဥဘယတ္ထာပိ နိစ္ဆယော ပဝတ္ထာနန္တိ ဝုတ္တော။

ကမ္မာဒယောတိ ကမ္မအာဟာရဥတုအာဒယော အပါကဋာ သေမှပဋိကာရေန ရောဂဝူပသမနတော။ သေမှဿ မန္ဒဘာဝါဒိနာ စ သေမှံယေဝ ပါကဋံ ကာရဏံ။ အယမိဓ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ဟေတုဘာဝေန ဒီပိတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဿာဒါနုပဿိနော တဏှာ ပဝဍ္ဎတီတိ ဝစနတောတိ ‘‘သံယောဇနိယေသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေသု အဿာဒါနုပဿိနော တဏှာ ပဝဍ္ဎတိ၊ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ၊ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၅၃) ဣမိနာ သုတ္တေန တဏှာယ သင်္ခါရကာရဏဘာဝဿ ဝုတ္တတ္တာတိ အတ္ထော။ ပုန တဿာပိ အဝိဇ္ဇာယ ကာရဏန္တိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ အာသဝသမုဒယောတိ စ ဝစနတော’’တိ အာဟ ။ တဏှာ ဝါ စတုရုပါဒါနဘူတာ ကာမာသဝဒိဋ္ဌာသဝါ စ သင်္ခါရဿ ကာရဏန္တိ ပါကဋာ အဝိဇ္ဇာဟေတုကာတိ သုတ္တဒွယေနာပိ အဝိဇ္ဇာယ ပါကဋံ သင်္ခါရာနံ ကာရဏဘာဝမေဝ ဒဿေတိ။ ‘‘အဿာဒါနုပဿိနော’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၅၃) ဟိ ဝစနေန ဘဝါဒီနဝပ္ပဋိစ္ဆာဒနကိစ္စာ အဝိဇ္ဇာ တဏှာယ ကာရဏန္တိ ဒဿိတာ ဟောတိ။ ယသ္မာ အဝိဒွါ၊ တသ္မာ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒိကေ အဘိသင်္ခရောတီတိ အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရကာရဏဘာဝဿ ပါကဋတ္တာ အဝိဒ္ဒသုဘာဝေါဝ သင်္ခါရကာရဏဘာဝေန ဝုတ္တော။ ခီဏာသဝဿ သင်္ခါရာဘာဝတော၊ အသာဓာရဏတ္တာ စ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒီနံ သာဓာရဏကာရဏာနိ ဝတ္ထာရမ္မဏာဒီနီတိ ပုညဘဝါဒီနဝပ္ပဋိစ္ဆာဒိကာ အဝိဇ္ဇာ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒီနံ အသာဓာရဏံ ကာရဏန္တိ ဝါ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧတေနေဝ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ၊ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၊ ဥဒါ။ ၁၊ မဟာဝ။ ၁၊ နေတ္တိ။ ၂၄) ဧတ္ထ ပန ပဓာနတ္တာ၊ ပါကဋတ္တာ၊ အသာဓာရဏတ္တာတိ ဧကေကဟေတုဖလဒီပနပရိဟာရဝစနေန သဗ္ဗတ္ထ ‘‘ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ’’တိအာဒီသု ဗောဓနေယျဇ္ဈာသယဝသေန ဓမ္မဿ ဗောဓနသင်္ခါတံ ပယောဇနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၆၁၈။ ‘‘ဧကန္တာနိဋ္ဌဖလာယာ’’တိ ဧတေန ဝိရုဒ္ဓဘာဝံ၊ ‘‘သာဝဇ္ဇာယာ’’တိ ဧတေန ဝိဇာတိယဘာဝံ အဝိဇ္ဇာယ ဇောတေတိ။ ပုညာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရာ ဟိ ဣဋ္ဌဝိပါကတာယ၊ အနဝဇ္ဇသဘာဝတာယ စ တဿာ ဝိရုဒ္ဓါ၊ ဝိဇာတိယာ စာတိ။ ကထံ န ယုဇ္ဇိဿတီတိအာဒိ သမာဓာနံ၊ တေန ယွာယံ ဧကန္တာနိဋ္ဌဖလတာဒိဟေတုပဒေသော၊ တဿ အနေကန္တိကတံ ဒဿေတိ။ အယံ ဟေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယာယံ တယာ စောဒနာ ‘‘ဧဝံ သန္တေပီ’’တိအာဒိနာ ကတာ၊ သာ ယုတ္တာ ဝိပါကံ ပတိ။ န ဟိ အနိဋ္ဌဝေပက္ကံ ကာရဏံ ဣဋ္ဌံ ဖလတိ၊ ဣဋ္ဌဝေပက္ကံ ဝါ အနိဋ္ဌံ။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မာနံ ပစ္စယဘာဝလက္ခဏဓမ္မာနံ ဓမ္မတာ အဓိပ္ပေတာ၊ တတြ စာယံ နိယမော နတ္ထိ ဝိစိတ္တရူပတ္တာ တဿာတိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိရုဒ္ဓါ စာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဓမ္မာနန္တိ သဘာဝဓမ္မာနံ။ ဌာနန္တိ အဝဋ္ဌာနံ။ တသ္မာ ဌာနဝိရုဒ္ဓါတိ အတ္ထိတာဝိရုဒ္ဓါ။ ကေစိ ပန ‘‘ပဋိသန္ဓိအာဒီနိဌာနာနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ သတိ ‘‘ပုရိမစိတ္တံ ပစ္ဆိမစိတ္တဿ ဌာနဝိရုဒ္ဓါ ပစ္စယော’’တိ နယိဒံ ဧကန္တိကံ သိယာ။ ဘဝင်္ဂမ္ပိ ဟိ ဘဝင်္ဂဿ အနန္တရပစ္စယော၊ ဇဝနံ ဇဝနဿ၊ န စ သိပ္ပာဒီနံ ပဋိသန္ဓိအာဒိဋ္ဌာနံ အတ္ထိ၊ တသ္မာ န တံ ဣဓ အဓိပ္ပေတံ။ ကမ္မံ ရူပဿ နမနရုပ္ပနဝိရောဓာ၊ သာရမ္မဏာနာရမ္မဏာဒိဝိရောဓာ စ သဘာဝဝိရုဒ္ဓါ ပစ္စယော ။ ခီရာဒီနိ ဒဓိအာဒီနံ မဓုရမ္ဗိလရသာဒိသဘာဝဝိရောဓာ။ အဝိဇာနနကိစ္စော အာလောကော ဝိဇာနနကိစ္စဿ ဝိညာဏဿ။ အမဒနကိစ္စာ စ ဂုဠာဒယော မဒနကိစ္စဿ အာသဝဿ။

ဂေါလောမာဝိလောမာဒီတိအာဒီသု ဂေါလောမာဝိလောမာနိ ဒုဗ္ဗာယ၊ အဝီတိ စ ရတ္တာ ဧဠကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိသာဏံ သရဿ။ ဒဓိတိလပိဋ္ဌဂုဠာနိ ဘူတိဏကဿ။ သေဝါလံ တဏ္ဍုလေယျကဿ၊ ခရဝဠဝါ အဿတရဿာတိ ဧဝမာဒိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သင်္ဂဟိတော။ ယသ္မာ ဝိပါကာ ဧဝ န၊ တသ္မာ ဒုက္ခဝိပါကာယပိ အဝိဇ္ဇာယ အဒုက္ခဝိပါကာနံ ပုညာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရာနံ ပစ္စယတ္တံ န န ယုဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။

တဒဝိပါကတ္တေပိ သာဝဇ္ဇတာယ တဒဝိရုဒ္ဓါနံ၊ တံသဒိသာနဉ္စ အပုညာဘိသင်္ခါရာနမေဝ ပစ္စယော၊ န ဣတရေသန္တိ ဧတဿ ပသင်္ဂဿ နိဝါရဏတ္ထံ ‘‘ဝိရုဒ္ဓါ စာဝိရုဒ္ဓါ စ၊ သဒိသာသဒိသော တထာ။ ဓမ္မာနံ ပစ္စယော သိဒ္ဓါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ တမတ္ထံ ပါကဋံ ကရောန္တော ‘‘ဣတိ အယံ အဝိဇ္ဇာ’’တိအာဒိမာဟ။

၆၁၉။ သဗ္ဗတ္ထ ခန္ဓာနံ ဘေဒေါ မရဏန္တိ စုတိံ အဂ္ဂဏှန္တောတိ ဣဓ စုတိ နာမ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝါဒီသု ရူပါဒီနံ ခန္ဓာနံ မရဏသညိတော စရိမော ဘေဒေါတိ ယာထာဝတော အဇာနန္တော။ သတ္တဿ သတော ဝိဇ္ဇမာနဿေဝ။ ဒေဟန္တရသင်္ကမနံ အညေန ကာယေန သမာဂမော။

သဗ္ဗတ္ထ ခန္ဓာနံ ပါတုဘာဝေါတိ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝါဒီသု ခန္ဓာနံ ပဌမာဘိနိဗ္ဗတ္တိ။ နဝသရီရပါတုဘာဝေါတိ ဣဓ ဇိဏ္ဏဿ သရီရဿ နိက္ခေပေ ပရလောကပရိယာပန္နဿ နဝကာယဿ ဥပ္ပာဒေါ။ ယထေကေ ဝဒန္တိ –

‘‘ဝတ္ထာနိ ဇိဏ္ဏာနိ ယထာ ပဟာယ၊

နဝါနိ ဂဏှာတိ နရော ပရာနိ၊

နိက္ခိပ္ပ ဒေဟံ ဣဓ ဇိဏ္ဏမေဝံ၊

ဂဏှာတိ အတ္တာဘိနဝံ သုခေသီ’’တိ။

အယံ သတ္တောတိ အယမတ္တာ၊ ယော သာမီ၊ နိဝါသီ၊ ကာရကော၊ ဝေဒကော စာတိ အဓိပ္ပေတော။ သတ္တောမရတိ၊ သတ္တော ဥပပဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တီသုပိ ဌာနေသု အာဒိ-သဒ္ဒေန ဣဿရကုတ္တဗြဟ္မကုတ္တာဒိဝိကပ္ပနံ သင်္ဂဏှာတိ။

သဘာဝလက္ခဏန္တိ’ရုပ္ပနာနုဘဝနာဒိံ၊ ကက္ခဠဖုသနာဒိသဘာဝမေဝ ဝါ။ သာမညလက္ခဏန္တိ အနိစ္စတာဒိံ။ သင်္ခါရေ အတ္တတော အတ္တနိယတောတိ ရူပါဒီသု ဧကစ္စံ အတ္တတော၊ တဒညံ အတ္တနိယတော။

အတ္တာ ဇာနာတိ ဝါတိ ဝိကပ္ပေတိ ကာပိလာဒယော ဝိယ။ န ဇာနာတိ ဝါတိ ကာဏာဒါဇီဝိကာဒယော ဝိယ။ ကာဏာဒေါပိ ဟိ အတ္တာ သဘာဝေန န ဇာနာတိ။ ယဒါ ဗုဒ္ဓိဂုဏေန သံယုဇ္ဇတိ၊ တဒါ ဇာနာတီတိ ဣစ္ဆတိ။ သော ဧဝ ကရောတိ စ ကာရေတိ စာတိ ယော ပရတ္ထ သုခဒုက္ခံ အနုဘဝတိ၊ သော ဧဝ ပုညာပုညံ သယံ ကရောတိ၊ အညဉ္စ ကာရေတိ၊ န အညောတိ အဓိပ္ပာယော ။ သဏ္ဌပေန္တာတိ ဒွိအဏုကာဒိဥပ္ပာဒနဝသေန၊ ဣစ္ဆာဝသေန စ သမ္ပာဒေန္တာ။ သောတိ အတ္တသညိတော သတ္တော။ ဣန္ဒြိယသမ္ပန္နောတိ စက္ခာဒီဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ သမန္နာဂတော၊ တေန သဠာယတနပ္ပဝတ္တိံ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗဉှေတံ ယထာပစ္စယံ ပဝတ္တမာနာနံ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ကိစ္စံ အတ္တနော ဗျာပါရံ ကတွာ ဒိဋ္ဌိဂတိကော ဝိမုယှတီတိ ဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ။ အစ္ဆေဇ္ဇသုတ္တာဝုတာဘေဇ္ဇမဏီနံ ဝိယ ပုဗ္ဗာပရိယဝဝတ္ထာနံ နိယတိ၊ နိယတိယာ၊ နိယတိ ဧဝ ဝါ သင်္ဂတိ သမာဂမော နိယတိသင်္ဂတိ၊ တာယ ဘာဝေသု ပရိဏတာ မနုဿဒေဝဝိဟင်္ဂါဒိဘာဝံ ပတ္တာ နိယတိသင်္ဂတိဘာဝပရိဏတာ။ နိယတိယာ၊ သင်္ဂတိယာ၊ ဘာဝသင်္ခါတေန သဘာဝေန စ ပရိဏတာ နာနပ္ပကာရတံ ပတ္တာ နိယတိသင်္ဂတိဘာဝပရိဏတာတိ စ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။

ဧတေဟိ စ ဝိကပ္ပနေဟိ အဝိဇ္ဇာ အကုသလံ စိတ္တံ ကတွာ သတ္တေ ပုညာဒီသု သင်္ခါရေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပဝတ္တေတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သော အဝိဇ္ဇာယ အန္ဓီကတော’’တိအာဒိ။ ပဋိပဇ္ဇတီတိ ဥပသင်္ကမတိ။

အပရိဏာယကောတိ အရဟတ္တမဂ္ဂသမ္ပဋိပါဒကကလျာဏမိတ္တရဟိတော၊ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏာဝသာနံ ဝါ ဉာဏံ သမဝိသမံ ဒဿေတွာ သတ္တေ နိဗ္ဗာနံ နယတီတိ ပရိဏာယကံ၊ တေန ရဟိတော အပရိဏာယကော။ ဓမ္မံ ဉတွာတိ သပ္ပုရိသူပဿယေန စတုသစ္စပ္ပကာသကံ သုတ္တာဒိဓမ္မံ ဉတွာ၊ မဂ္ဂဉာဏေနေဝ ဝါ သဗ္ဗဓမ္မပဝရံ နိဗ္ဗာနဓမ္မံ ဉတွာ။ တံဇာနနာယတ္တံ ပန သေသသစ္စတ္တယာဘိသမယံ သမာနကာလမ္ပိ တံ ပုရိမကာလံ ဝိယ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဥပသန္တော စရိဿတီတိ အဂ္ဂမဂ္ဂါဓိဂမေန သဗ္ဗသော အဝိဇ္ဇူပသမာ ဥပသန္တော သဥပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုယံ ဌိတော ယာဝ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုပတ္တိ၊ တာဝ သတ္တာနံ ဟိတစရိယာယ အတ္တဘာဝံ ပဝတ္တေန္တော စရိဿတိ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရေဟိ ဝိဟရိဿတီတိ အတ္ထော။

သင်္ခါရပစ္စယာဝိညာဏပဒဝိတ္ထာရကထာဝဏ္ဏနာ

၆၂၀။ ယထာဝုတ္တသင်္ခါရပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ တံ ကမ္မနိဗ္ဗတ္တမေဝ ဘဝိတုံ အရဟတီတိ ‘‘ဗာတ္တိံသ လောကိယဝိပါကဝိညာဏာနိ သင်္ဂဟိတာနီ’’တိ အာဟ။ ဓာတုကထာယံ ပန ဝိပ္ပယုတ္တေန သင်္ဂဟိတာသင်္ဂဟိတပဒနိဒ္ဒေသေ ‘‘သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏေန ယေ ဓမ္မာ၊ သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿေန ယေ ဓမ္မာ၊ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာယ ယေ ဓမ္မာ ဝိပ္ပယုတ္တာ၊ တေ ဓမ္မာ ကတိဟိ ခန္ဓေဟိ…ပေ… သင်္ဂဟိတာ? တေ ဓမ္မာ အသင်္ခတံ ခန္ဓတော ဌပေတွာ ဧကေန ခန္ဓေန၊ ဧကာဒသဟိ အာယတနေဟိ၊ ဧကာဒသဟိ ဓာတူဟိ သင်္ဂဟိတာ။ ကတိဟိ အသင်္ဂဟိတာ? စတူဟိ ခန္ဓေဟိ၊ ဧကေနာယတနေန၊ သတ္တဟိ ဓာတူဟိ အသင်္ဂဟိတာ’’တိ (ဓာတု။ ၄၆၆) ဝစနတော သဗ္ဗဝိညာဏဖဿဝေဒနာပရိဂ္ဂဟော ကတော။ ယဒိ ဟိ ဧတ္ထ ဝိညာဏဖဿဝေဒနာ သပ္ပဒေသာ သိယုံ၊ ‘‘ဝိပါကာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၃) ဣမဿ ဝိယ ဝိသဇ္ဇနံ သိယာ။ တသ္မာ တတ္ထ အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝသေန သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏာဒယော ဂဟိတာတိ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရော စ အဘိဓမ္မဘာဇနီယေ (ဝိဘ။ ၂၄၃) စတုဘူမကကုသလသင်္ခါရော၊ အကုသလသင်္ခါရော စ ဝုတ္တောတိ ဧသော ဧဝ ဓာတုကထာယံ ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘဝေါ ပန ဓာတုကထာယံ ကမ္မူပပတ္တိဘဝဝိသေသဒဿနတ္ထံ န အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝသေန ဂဟိတော၊ ဧဝဉ္စ ကတွာ တတ္ထ ‘‘ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ’’တိ အနုဒ္ဓရိတွာ ‘‘ကမ္မဘဝေါ’’တိအာဒိနာ (ဓာတု။ ၆၆) နယေန ဘဝေါ ဥဒ္ဓဋော။

လောကိယဝိပါကမနောဝိညာဏမေဝ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဗာဝီသတိဝိဓံ ဟောတီ’’တိ။ ဆဟိ ဝိညာဏေဟီတိ ယထာအဓိကတေဟိ စက္ခုဝိညာဏာဒီဟိ ဆဟိ ဝိညာဏေဟိ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ လောကိယဝိပါကဝိညာဏဿေဝ ဂဟဏံ ကတန္တိ အာဟ ‘‘လောကုတ္တရာနိ ပန ဝဋ္ဋကထာယ န ယုဇ္ဇန္တီ’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ဓာတုကထာယံ ‘‘သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏေန ယေ ဓမ္မာ ဝိပ္ပယုတ္တာ’’တိအာဒီသု (ဓာတု။ ၃၆၂) လောကုတ္တရဝိပါကာနမ္ပိ ဂဟဏံ ကတန္တိ? တံ ယထာဓမ္မသာသနတ္တာ အဘိဓမ္မဒေသနာယ ဝိပါကတ္တိကေ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၃) ဝိယ အနဝသေသဝိပါကဓမ္မသင်္ဂဏှနဝသေန ဝုတ္တံ။ သုတ္တန္တဒေသနာ ပန ယထာနုလောမဒေသနာတိ တတ္ထ ပဝတ္တိနိဝတ္တိယော အသင်္ကရတော ဒဿေတဗ္ဗာ။ တသ္မာ တဒတ္ထသံဝဏ္ဏနာတိ ကတွာ ပဝတ္တိကထာယံ လောကိယဝိပါကဝိညာဏာနိယေဝ ဂဟိတာနိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဝဋ္ဋကထာယ န ယုဇ္ဇန္တီတိ န ဂဟိတာနီ’’တိ။

ယထာ ကတံ ကမ္မံ ဖလဒါနေ သမတ္ထံ ဟောတိ၊ တထာ ကတံ ‘‘ဥပစိတ’’န္တိ ဝုစ္စတီတိ ဝိပါကဒါနယောဂျမေဝ သင်္ခါရံ ဂဏှန္တော ‘‘ဥပစိတကမ္မာဘာဝေ’’တိ အာဟ။ ဟေတု နာမ ဗျတိရေကပ္ပဓာနန္တိ အဘာဝ-ဂ္ဂဟဏံ၊ တေန ကမ္မေ သတိ ဘာဝတော၊ အသတိ အဘာဝတောတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ။ ယထာ ပနဿ ဝိညာဏဿ သင်္ခါရပစ္စယတာ န သိဒ္ဓါ၊ န ဧဝံ ဝိပါကဘာဝေါ။ သော ပန သိဒ္ဓါတိ ကတွာ အာဟ ‘‘ဝိပါကံဟေတ’’န္တိ။ တေန ဝိညာဏဿ ဝိပါကဘာဝေန သင်္ခါရပစ္စယတ္တံ သာဓေတိ။ တဿ ပန သာဓနတ္ထံ ‘‘ဥပစိတကမ္မာဘာဝေ ဝိပါကာဘာဝတော’’တိ ဝုတ္တန္တိ တံ ဝိဝရန္တော ‘‘ဝိပါကဉ္စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ယဒိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျာတိ ယဒိ ကမ္မနိရပေက္ခော ဝိပါကော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။ သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ ဗြဟ္မတ္တံ ဥပဂတာနံ ဃာနာဒိဝိညာဏာနိ မဟာဝိပါကဝိညာဏာနီတိ တဿ တဿ ဝိပါကဿ အနောကာသေ ဌိတာနမ္ပိ။ ဝိပါကာနီတိ ဝိညာဏာပေက္ခာယ နပုံသကနိဒ္ဒေသော၊ သဗ္ဗဝိပါကဝိညာဏာနီတိ အတ္ထော။

သင်္ခါရာ ဗဟူ ဧကူနတိံသစေတနာဘေဒတော၊ ဝိညာဏာနိ စ ဗဟူနိ ဗာတ္တိံသဝိဓတ္တာ၊ န စ သဗ္ဗတော သဗ္ဗာနီတိ အာဟ ‘‘ကတရသင်္ခါရပစ္စယာ ကတရဝိညာဏန္တိ စေ’’တိ။ ‘‘ဝိညာဏ’’န္တိ စ ဣဒံ ဝိညာဏသာမညံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ ကာမံ ခန္ဓနိဒ္ဒေသေပိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၅၁ အာဒယော) ဣမာနိ ဝိညာဏာနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ၊ တံ ပန အတိသံခိတ္တံ၊ န စ တတ္ထ နေသံ သင်္ခါရပစ္စယတာ ဝိဘာဝိတာတိ တံ ပဝတ္တိယံ၊ ပဋိသန္ဓိယဉ္စ ဘဝါဒီသု ပဝတ္တနာကာရဝသေန ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ကာမာဝစရပုညာဘိသင်္ခါရပစ္စယာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ မနောဝိညာဏေတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘူမ္မံ။ မဟာဝိပါကာနီတိ ဝိညာဏာပေက္ခာယ နပုံသကနိဒ္ဒေသော။ မဟာဝိပါကာတိ ပန ပါဌေ မနောဝိညာဏဓာတုယောတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

၆၂၁။ ယံသင်္ခါရပစ္စယာတိ ယဿ ယဿ သင်္ခါရဿ ပစ္စယဘာဝေန။ ယံ ဝိညာဏန္တိ ‘‘ယံ ယံ ဝိညာဏ’’န္တိ ဧဝံ ဥဘယတ္ထ အာမေဍိတလောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ကာရဏဘာဝေ ဝိညာဏဿ သဗ္ဘာဝမတ္တံ ပဝေဒိတံ၊ န ပဝတ္တိဝိသေသောတိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဧဝံ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ အာဟ ။ ဗြဟ္မာနမ္ပိ အနိဋ္ဌရူပါဒိအာပါထဂမနေ အကုသလဝိပါကစက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ကဒါစိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ‘‘ဣမာနိ တေရသ…ပေ… ပဝတ္တန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဝေါကာရော ဝိတ္ထာရော ဧတ္ထာတိ ပဉ္စဝေါကာရော၊ သော ဧဝ ဘဝေါ၊ ဧတသ္မိံ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ။ ဟောတိ ဟိ ဘိန္နာဓိကရဏာနမ္ပိ အညပဒတ္ထသမာသော ယထာ ‘‘ဥရသိလောမော’’တိ။ အထ ဝါ ယထာပစ္စယံ ပဝတ္တမာနေဟိ ပဉ္စဟိ ခန္ဓေဟိ ဝေါကရီယတီတိ ပဉ္စဝေါကာရော၊ သော ဧဝ ဘဝေါတိ သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ဝိယ။

‘‘ပဝတ္တိယညေဝ ပဝတ္တန္တီ’’တိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ကထ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။

‘‘ယေဘုယျေန လောဘသမ္ပယုတ္တဇဝနာဝသာနေ’’တိ ဣဒံ ပဋိဃဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စသမ္ပယုတ္တာနန္တရံ သောမနဿသဟဂတဿ အနုပ္ပဇ္ဇနတောတိ ကေစိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘စက္ခုံ အဿာဒေတိ အဘိနန္ဒတိ၊ တံ အာရဗ္ဘ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ…ပေ… ဝိစိကိစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥဒ္ဓစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အကုသလေ နိရုဒ္ဓေ ဝိပါကော တဒါရမ္မဏတာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနတော။ ဣဋ္ဌံ စေ အာရမ္မဏံ၊ သောမနဿတဒါရမ္မဏံ န န ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ဇဝနေန တဒါရမ္မဏနိယမေ သောမနဿသဟဂတာနန္တရံ သောမနဿသဟဂတာနေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အပရေ၊ တံ ဝိစာရေတဗ္ဗံ ဥပေက္ခာသဟဂတကုသလာကုသလဇဝနာနန္တရမ္ပိ သောမနဿတဒါရမ္မဏဿ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ။ ဥပေက္ခာသဟဂတကိရိယာဇဝနာနန္တရမေဝ ဟိ သောမနဿတဒါရမ္မဏံ န ဣစ္ဆန္တိ။

ယသ္မာ ပန တိဟေတုကဇဝနာဝသာနေ စ ကဒါစိ အဟေတုကံ တဒါရမ္မဏံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ယေဘုယျေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ဧကစိတ္တက္ခဏာယုကံ ဇဝနာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ တဒါ တတ္ထ ဧကမေဝ တဒါရမ္မဏံ ဟောတီတိ ကတွာ ‘‘သကိံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ကေစိ။ အပရေ ပန တဒါရမ္မဏံ နာမ ဇဝနာရမ္မဏာနုဘဝနကိစ္စံ၊ တံ ဧကစိတ္တက္ခဏိကေ တထာ အာသန္နဘေဒေ အာရမ္မဏေ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ‘‘သကိံ ဝါ’’တိ ဣဒံ ဒိရတ္တတိရတ္တာဒိ ဝိယ ဝစနသိလိဋ္ဌတာဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဒွိက္ခတ္တုမေဝ ပန ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ‘‘ဒိရတ္တတိရတ္တ’’န္တိ (ပါစိ။ ၅၀) ဧတ္ထ ဟိ ဝါ-သဒ္ဒဿ အဘာဝါ ဝစနသိလိဋ္ဌတာမတ္တေန ဒိရတ္တဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ ယုဇ္ဇတိ။ ‘‘နိရန္တရံ တိရတ္တဒဿနတ္ထံ ဝါ’’တိ ဣဓ ပန ဝါ-သဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပတ္ထော ဝုတ္တောတိ သကိံ ဧဝ စ ကဒါစိ ပဝတ္တိံ သန္ဓာယ ‘‘သကိံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝ ဟိ သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ သကိံ တဒါရမ္မဏပ္ပဝတ္တိယာ ဝိစာရေတဗ္ဗတံ ဒဿေန္တေန ‘‘စိတ္တပ္ပဝတ္တိဂဏနာယံ ပန သဗ္ဗဒွါရေသု တဒါရမ္မဏေ ဒွေ ဧဝ စိတ္တဝါရာ အာဂတာ’’တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၇) ဝုတ္တံ။

တတ္ထ စိတ္တပ္ပဝတ္တိဂဏနာယန္တိ ဝိပါကကထာယံ ဗလဝရူပါဒိအာရမ္မဏေ ဝုတ္တံ စိတ္တပ္ပဝတ္တိဂဏနံ သန္ဓာယာဟ။ တတ္ထ ဟိ ဒွေဝ တဒါရမ္မဏုပ္ပတ္တိဝါရာ ဝုတ္တာ ။ တဒေဝ ဟိ သန္ဓာယ ဣဓာပိ ဝုတ္တံ ‘‘အဘိဓမ္မဋ္ဌကထာယံ ပန တဒါရမ္မဏေ ဒွေ စိတ္တဝါရာ အာဂတာ’’တိ။ အဘိဓမ္မဋ္ဌကထာယံ အနိယတာရမ္မဏဋ္ဌာနကိစ္စာ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တီတိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၇) ဒွါရံ အနာမသိတွာ ဧဝ ဝုတ္တံ၊ တံ အနန္တရံ ပရတော ဝုတ္တသဟေတုကဝိပါကဝိညာဏာနံ သဒိသသံဝဏ္ဏနံ ကာတုကာမတာဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ။ အဟေတုကဒွယာဒီနဉှိ ဘဝင်္ဂဘူတာနံ သယမေဝ ဒွါရတ္တာ၊ စုတိပဋိသန္ဓိဘူတာနဉ္စ ဘဝင်္ဂသင်္ခါတေန၊ အညေန စ ဒွါရေန အနုပ္ပတ္တိတော နိယတံ၊ အနိယတံ ဝါ ဒွါရံ ဧတေသန္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ။

အဟေတုကဒွယဿ ပန သန္တီရဏတဒါရမ္မဏဘူတဿ ဒွါရံ လဗ္ဘတိ၊ တဉ္စ အနိယတန္တိ တမ္ပိ ဂဏှန္တော ‘‘အနိယတဒွါရာရမ္မဏဋ္ဌာနကိစ္စာ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တီ’’တိ အာဟ။ တေနေဝ စေတ္ထ မဟာဝိပါကာနမ္ပိ တဒါရမ္မဏဘူတာနံ ဒွါရံ လဗ္ဘတီတိ တတ္ထာပိ ဒွါရဂ္ဂဟဏံ ကတံ။

ဧကဿ သတ္တဿ ပဝတ္တော ရူပါဝစရဝိပါကော ပထဝီကသိဏာဒီသု ယသ္မိံ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တော၊ တတော အညသ္မိံ တဿ ပဝတ္တိ နတ္ထီတိ ရူပါဝစရာနံ နိယတာရမ္မဏတာ ဝုတ္တာ။ ဣတရာနိ အာရုပ္ပဝိပါကဝိညာဏာနိ။ နိယတံ အဝတ္ထုကာနီတိ နိယတာဝတ္ထုကာနိ။ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသာဒီသုယေဝ အာရမ္မဏေသု ပဝတ္တနတော နိယတာရမ္မဏာနိ။ တတြာတိ ပဝတ္တိယံ။ အဿာတိ ဗာတ္တိံသဝိဓဿ ဝိပါကဝိညာဏဿ။ တေ တေ သင်္ခါရာတိ ယထာဝုတ္တာ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒိသင်္ခါရာ။ ကမ္မပစ္စယေနာတိ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယေန။ ဥပနိဿယပစ္စယေနာတိ ပကတူပနိဿယပစ္စယေန။

၆၂၂။ ဧဝံ ပဝတ္တိယံ ဝိညာဏပ္ပဝတ္တိံ ဒဿေတွာ ပဋိသန္ဓိယံ ဒဿေတုံ ‘‘ယံ ပန ဝုတ္တ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနုရူပါယ ပဋိသန္ဓိယာတိ အနုရူပေန ပဋိသန္ဓိကိစ္စေန။ တံ ပန အနုရူပတံ သယမေဝ ဝက္ခတိ။ ဘဝန္တရေန ဘဝန္တရဿ သန္ဓာနံ ဣဓ ပဋိသန္ဓီတိ တံ အစိတ္တကမ္ပိ အတ္ထေဝါတိ ကတွာ ‘‘ကတိ ပဋိသန္ဓိယော’’တိ ပုစ္ဆံ ကတွာပိ ‘‘ကတိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တာနီ’’တိ ပုစ္ဆာ ကတာ။ ‘‘ကေန ကတ္ထာ’’တိ ကေန စိတ္တေန ကသ္မိံ ဘဝေ။

တတ္ထာတိ တေသု ဧကူနဝီသတိယာ ပဋိသန္ဓိစိတ္တေသု။ ကုသလဝိပါကာယ အဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတုယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ နတ္ထိ ဒေဝေသု အဟေတုကာ ပဋိသန္ဓီတိ ‘‘မနုဿလောကေ’’တိ ဝိသေသနံ။ နပုံသကာဒီနန္တိ အာဒိသဒ္ဒေန မမ္မာဒီနံ သင်္ဂဟော။ ကေစိ ပန ဧကစ္စေ အဟေတုကပဋိသန္ဓိကာ အဝိကလိန္ဒြိယာ ဟုတွာ ထောကံ ဝိစာရဏပကတိကာပိ ဟောန္တိယေဝ၊ တသ္မာ တာဒိသာနမ္ပိ ဣဓ အာဒိသဒ္ဒေန သင်္ဂဟောတိ ဝဒန္တိ။ သင်္ခေပတောတိ သမာသတော၊ အသုကာယ ပဋိသန္ဓိယာ အသုကံ အာရမ္မဏန္တိ ဝိဘာဂံ အကတွာတိ အတ္ထော။

သေသာနန္တိ ရူပါဝစရာ ပဉ္စ၊ ပဌမတတိယာရုပ္ပာ ဒွေတိ ဣမာသံ ဝုတ္တာဝသေသာနံ သတ္တန္နံ ပဋိသန္ဓီနံ။ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ စုတိစိတ္တံ နာမ နတ္ထိ ပဋိသန္ဓိအာရမ္မဏေ ဧဝ ပဝတ္တနတော။ ဒွီသု အာရမ္မဏေသူတိ အတီတနဝတ္တဗ္ဗဝသေန ဒွီသု အာရမ္မဏေသု။

၆၂၃။ တာနီတိ ပုဗ္ဗေ ကတာနိ ကမ္မာနိ။ အဿာတိ အာသန္နမရဏဿ ပုဂ္ဂလဿ။ ဩလမ္ဗန္တီတိ သာယနှေ မဟန္တာနံ ပဗ္ဗတကူဋာနံ ဆာယာ ဝိယ ဘူမိယံ တဿ စိတ္တေ အဝလမ္ဗန္တိ ဥပတိဋ္ဌန္တိ။ တသ္မိံ နိရုဒ္ဓေတိ တသ္မိံ စုတိစိတ္တေ နိရုဒ္ဓမတ္တေ တဿ နိရောဓသမနန္တရမေဝ။ တဒေဝါတိ တံယေဝ ယထာဝုတ္တဇဝနဝီထိယာ အာရမ္မဏဘူတံ။ အဝိဇ္ဇာတဏှာဒီသု ကိလေသေသု အနုပစ္ဆိန္နေသွေဝ ကမ္မာဒိနော ဥပဋ္ဌာနံ၊ တဉ္စ အာရဗ္ဘ စိတ္တသန္တာနဿ ဘဝန္တရနိန္နပေါဏပဗ္ဘာရတာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အနုပစ္ဆိန္နကိလေသဗလဝိနာမိတ’’န္တိ။ သန္တာနေ ဟိ ဝိနာမိတေ တဒေကဒေသဘူတံ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဉ္စ ဝိနာမိတမေဝ ဟောတိ၊ န စ ဧကဒေသဝိနာမိတဘာဝေန ဝိနာ သန္တာနဿ ဝိနာမိတတာ အတ္ထီတိ။ သဗ္ဗတ္ထ ပန ဒုဂ္ဂတိပဋိသန္ဓိနိန္နာယ စုတိယာ ပုရိမဇဝနာနိ အကုသလာနိ၊ ဣတရာယ စ ကုသလာနီတိ နိစ္ဆိနန္တိ။ ‘‘နိမိတ္တဿာဒဂဓိတံ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိညာဏံ တိဋ္ဌမာနံ တိဋ္ဌတိ၊ အနုဗျဉ္ဇနဿာဒဂဓိတံ ဝါ၊ တသ္မိံ စေ သမယေ ကာလံ ကရောတိ၊ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ယံ ဒွိန္နံ ဂတီနံ အညတရံ ဂတိံ ဥပပဇ္ဇေယျ နိရယံ ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဝါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၃၅) ဟိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အကုသလံ ဒုဂ္ဂတိယံ၊ ကုသလဉ္စ သုဂတိယံ ပဋိသန္ဓိယာ ဥပနိဿယော ဟောတီတိ။ အရဟတော ပန သဗ္ဗသော ကိလေသာနံ ဥပစ္ဆိန္နတ္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓသဗ္ဗဘဝုဿုက္ကတာယ ကမ္မာဒိနိမိတ္တံ န ဥပဋ္ဌဟတိ၊ တတော ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကမ္မံ အလဒ္ဓသဟာယတ္တာ ပဋိသန္ဓိံ န ဇနေတိ။

ဝုတ္တပ္ပကာရကမ္မဝသေနာတိ ပါပကမ္မဝသေန၊ တဒုပဋ္ဌာပိတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘နရကာဒီသု အဂ္ဂိဇာလဝဏ္ဏာဒိက’’န္တိ ဣဒံ တံသဒိသတာဝသေန ဝုတ္တံ။ န ဟိ သော ဧဝ နိရယဂ္ဂိဝဏ္ဏာဒိ တဒါ တဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆတိ။ တတ္ထ အဂ္ဂိဇာလဝဏ္ဏာဒိကန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝေတ္တရဏီသိမ္ဗလိအသိပတ္တဝနာဒိဝဏ္ဏံ သင်္ဂဏှာတိ။ နရကာဒီသူတိ ပန အာဒိ-သဒ္ဒေန ပေတတိရစ္ဆာနာနံ နိဗဒ္ဓသဉ္စရဏဋ္ဌာနပရိယာပန္နဝဏ္ဏံ။ မနောဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆတီတိ ကမ္မဗလေန ဥပဋ္ဌာပိတဝဏ္ဏာယတနံ သုပိနံ ပဿန္တဿ ဝိယ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ဝိယ စ မနောဒွါရေ ဧဝ ဂေါစရဘာဝံ ဂစ္ဆတိ။ ဧကံ အာဝဇ္ဇနံ၊ ပဉ္စ ဇဝနာနိ၊ ဒွေ တဒါရမ္မဏာနီတိ တီဏိ ဝီထိစိတ္တာနိ။

ရာဂါဒိဟေတုဘူတံ ဟီနမာရမ္မဏန္တိ အကုသလဝိပါကဿ အာရမ္မဏံ ဘဝိတုံ ယုတ္တံ အနိဋ္ဌမာရမ္မဏမာဟ။ တမ္ပိ ဟိ သင်္ကပ္ပနဝသေန ရာဂဿာပိ ဟေတု ဟောတီတိ။ အကုသလဝိပါကဇနကကမ္မသဟဇာတာနံ ဝါ တံသဒိသာသန္နစုတိဇဝနစေတနာသဟဇာတာနဉ္စ ရာဂါဒီနံ ဟေတုဘာဝေါ ဧဝ ဟီနတာ။ တဉှိ ပစ္ဆာနုတာပဇနကကမ္မာနမာရမ္မဏံ ကမ္မဝသေန အနိဋ္ဌံ အကုသလဝိပါကဿ အာရမ္မဏံ ဘဝေယျ။ အညထာ စ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ ပဝတ္တဿ အကုသလကမ္မဿ ဝိပါကော အကုသလကမ္မနိမိတ္တာရမ္မဏော န ဘဝေယျ။ န ဟိ အကုသလဝိပါကော ဣဋ္ဌာရမ္မဏော ဘဝိတုံ အရဟတီတိ။

ပဉ္စဒွါရေ စ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တံ ပစ္စုပ္ပန္နံ ကမ္မနိမိတ္တံ အာသန္နကတကမ္မာရမ္မဏသန္တတိယံ ဥပ္ပန္နံ၊ တံသဒိသဉ္စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညထာ တဒေဝ ပဋိသန္ဓိအာရမ္မဏူပဋ္ဌာပကံ၊ တဒေဝ စ ပဋိသန္ဓိဇနကံ ဘဝေယျ။ န စ ပဋိသန္ဓိယာ ဥပစာရဘူတာနိ ဝိယ၊ ဧတသ္မိံ တယာ ပဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ ပဋိသန္ဓိယာ အာရမ္မဏံ အနုပ္ပာဒေန္တာနိ ဝိယ စ ပဝတ္တာနိ စုတိအာသန္နာနိ ဇဝနာနိ ပဋိသန္ဓိဇနကာနိ ဘဝေယျုံ။ ‘‘ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၄၃၁) ဟိ ဝုတ္တံ။ တဒါ စ တံသမာနဝီထိယံ ဝိယ ပဝတ္တမာနာနိ ကထံ ကတူပစိတာနိ သိယုံ? တဒါ န အဿာဒိတာနိ။ န စ လောကိယာနိ လောကုတ္တရာနိ ဝိယ သမာနဝီထိဖလာနိ ဟောန္တိ။ ‘‘ပုဗ္ဗေ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ပါပကမ္မံ ဒုက္ခဝေဒနီယံ၊ ပစ္ဆာ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ပါပကမ္မံ ဒုက္ခဝေဒနီယံ၊ မရဏကာလေ ဝါဿ ဟောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ သမတ္တာ ဟောတိ သမာဒိန္နာ။ တေန သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၃။၃၀၃) သုတ္တေ မရဏကာလေ သမတ္တာယ သမာဒိန္နာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ စ သဟဇာတစေတနာယ ပဋိသန္ဓိဒါနံ ဝုတ္တံ၊ န စ ဒုဗ္ဗလေဟိ ပဉ္စဒွါရိကဇဝနေဟိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဝါ သမတ္တာ ဟောတိ သမာဒိန္နာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ ‘‘သဗ္ဗမ္ပိ ဟေတံ ကုသလာကုသလဓမ္မပဋိဝိဇာနနာဒိစဝနပရိယောသာနံ ကိစ္စံ မနောဒွါရိကစိတ္တေနေဝ ဟောတိ၊ န ပဉ္စဒွါရိကေနာတိ သဗ္ဗဿပေတဿ ကိစ္စဿ ကရဏေ သဟဇဝနကာနိ ဝီထိစိတ္တာနိ ပဋိက္ခိတ္တာနီ’’တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၇၆၆)။

တတ္ထ ဟိ န ကိဉ္စိ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇာနာတီတိ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁-၂) ဧဝံ ဝုတ္တံ ဧကမ္ပိ ကုသလံ ဝါ အကုသလံ ဝါ န ပဋိဝိဇာနာတီတိ စ ဝုတ္တံ။ ယေသံ ပဋိဝိဘာဝနပ္ပဝတ္တိယာ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အနွေတိ၊ တေသံ သာ ပဝတ္တိ ပဉ္စဒွါရေ ပဋိက္ခိတ္တာ။ ကုသလာကုသလကမ္မသမာဒါနဉ္စ တာဒိသမေဝါတိ။ တဒါရမ္မဏာနန္တရံ ပန စဝနံ၊ တဒနန္တရာ စ ဥပပတ္တိ မနောဒွါရိကာ ဧဝ ဟောတိ၊ န သဟဇဝနကဝီထိစိတ္တပရိယာပန္နာတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဣဓ ပဉ္စဒွါရိကတဒါရမ္မဏာနန္တရာ စုတိ၊ တဒနန္တရာ ပဋိသန္ဓိ စ ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တတ္ထ အဝသေသပဉ္စစိတ္တက္ခဏာယုကေ ရူပါဒိမှိ ဥပ္ပန္နံ ပဋိသန္ဓိံ သန္ဓာယ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ ဥပပတ္တိစိတ္တံ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏဿ ဘဝင်္ဂဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ၊ အဝသေသဧကစိတ္တက္ခဏာယုကေ စ ဥပ္ပန္နံ ပဋိသန္ဓိံ သန္ဓာယ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏံ ဥပပတ္တိစိတ္တံ အတီတာရမ္မဏဿ ဘဝင်္ဂဿ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ စ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၆၂၄။ ကဏှပက္ခေ သုက္ကပက္ခံ ဌပေတွာတိ ဧတ္ထ ယထာ ပုဗ္ဗေ ‘‘ပါပကမ္မံ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တေ ကဏှပက္ခေ ‘‘အနဝဇ္ဇကမ္မံ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တံ ဝါ’’တိ သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တော၊ ဧဝံ ‘‘ဒုဂ္ဂတိပရိယာပန္နံ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ၊ နရကာဒီသု အဂ္ဂိဇာလဝဏ္ဏာဒိကံ ဒုဂ္ဂတိနိမိတ္တ’’န္တိ စ ဝုတ္တေ ကဏှပက္ခေ ‘‘သုဂတိပရိယာပန္နံ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ၊ မနုဿလောကေ ရတ္တကမ္ဗလသဒိသမာတုကုစ္ဆိဝဏ္ဏသင်္ခါတံ၊ ဒေဝလောကေ ဝါ ဥယျာနဝိမာနကပ္ပရုက္ခာဒိဝဏ္ဏသင်္ခါတံ သုဂတိနိမိတ္တ’’န္တိ ဧဝံ သုက္ကပက္ခံ ဌပေတွာ သေသံ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အတီတပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာယာတိ ကမ္မကမ္မနိမိတ္တဝသေန အတီတာရမ္မဏာယ၊ မာတုကုစ္ဆိဝဏ္ဏာဒိသုဂတိနိမိတ္တဝသေန ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာယ။

၆၂၅။ တဉ္စ ခေါတိ ယဒေတံ ‘‘အနဝဇ္ဇကမ္မံ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တံ ဝါ’’တိ အနိယမနံ ကတံ၊ တဉ္စ ခေါ။ ကမ္မနိမိတ္တမေဝ အာပါထမာဂစ္ဆတိ ဧကန္တတော အတ္တနော ကမ္မာရမ္မဏတာယ မဟဂ္ဂတဝိပါကဿ။ သုဒ္ဓါယ ဝါတိ မဟဂ္ဂတကမ္မနိမိတ္တာရမ္မဏာယ ဇဝနဝီထိယာ၊ တဒါရမ္မဏရဟိတာယာတိ အတ္ထော၊ သာ ပန ဇဝနဝီထိ မဟဂ္ဂတဝိပါကဿ ဥပစာရော ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ကေစိ ပန တဉ္စ ဝီထိံ မဟဂ္ဂတာဝသာနံ ဝဒန္တိ။ ‘‘နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာ ဝါ’’တိ ဣဒံ ရူပါဝစရပဋိသန္ဓိံ၊ အာရုပ္ပေသု စ ပဌမံ၊ တတိယဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒုတိယစတုတ္ထာ ပန အတီတာရမ္မဏဝစနေနေဝ ဂဟိတာ။

မာတုကုစ္ဆိဝဏ္ဏသင်္ခါတန္တိအာဒိနာ ဝဏ္ဏော ဧဝ ဂတိနိမိတ္တဘာဝေန အာဂတော။ တတ္ထ သဒ္ဒေါ တာဝ အနုပါဒိန္နဘာဝေန သုဂတိပရိယာပန္နတာယ ဂတိနိမိတ္တဘာဝေန အဋ္ဌကထာသု နာဂတောတိ ယုတ္တမေတံ၊ ဂန္ဓာဒီနံ ပန အနာဂမနေ ကာရဏံ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။

အယံ တာတ တဝတ္ထာယ ဗုဒ္ဓပူဇာ ကရီယတီတိအာဒီသု ပုဗ္ဗစေတနာဝသေန ပုညံ ဟောတိ။ သဗ္ဗန္တိမဇဝနေ ဝတ္တမာနဿာပီတိ ဝဒန္တိ။

၆၂၆။ ‘‘ဧတေနာနုသာရေန အာရုပ္ပစုတိယာပိ အနန္တရာ ပဋိသန္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ ဣဒံ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ‘‘ပထဝီကသိဏဇ္ဈာနာဒိဝသေန ပဋိလဒ္ဓမဟဂ္ဂတဿ သုဂတိယံ ဌိတဿာ’’တိ ဧဝမာဒိကေ ဧဝ နယေ အယမ္ပိ ပဋိသန္ဓိ အဝရုဒ္ဓါတိ? န၊ တတ္ထ ရူပါဝစရစုတိအနန္တရာယ ဧဝ ပဋိသန္ဓိယာ ဝုတ္တတ္တာ။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ပထဝီကသိဏာဒိကံ ဝါ နိမိတ္တံ မဟဂ္ဂတစိတ္တံ ဝါ မနောဒွါရေ အာပါထံ အာဂစ္ဆတိ၊ စက္ခုသောတာနံ ဝါ’’တိအာဒိနာ တေန ဝစနေန ရူပါဝစရစုတိယာ ဧဝ အနန္တရာ ပဋိသန္ဓိ ဝုတ္တာတိ ဝိညာယတိ။ အထာပိ ယထာသမ္ဘဝယောဇနာယ အယမ္ပိ ပဋိသန္ဓိ တတ္ထေဝ အဝရုဒ္ဓါ၊ အရူပါဝစရစုတိအနန္တရာ ပန ရူပါဝစရပဋိသန္ဓိ နတ္ထိ။ အရူပါဝစရေ စ ဥပရူပရိ စုတိယာ အနန္တရာ ဟေဋ္ဌိမာ ဟေဋ္ဌိမာ ပဋိသန္ဓိ နတ္ထီတိ စတုတ္ထာရုပ္ပစုတိယာ နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏပဋိသန္ဓိ နတ္ထိ။ တေန တတော တတ္ထေဝ အတီတာရမ္မဏာ၊ ကာမာဝစရေ စ အတီတပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ ပဋိသန္ဓိ။ ဣတရာဟိ စ ယထာသမ္ဘဝံ အတီတနဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာ အာရုပ္ပပဋိသန္ဓိ၊ အတီတပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ စ ကာမာဝစရပဋိသန္ဓိ ယောဇေတဗ္ဗာတိ ဣမဿ ဝိသေသဿ ဒဿနတ္ထံ ဝိသုံ ဥဒ္ဓရဏံ ကတံ။

၆၂၇။ ဧဝံ အာရမ္မဏဝသေန ဧကဝိဓာယ ကာမာဝစရသုဂတိစုတိယာ ဒုဝိဓာ ဒုဂ္ဂတိပဋိသန္ဓိ၊ ဒုဂ္ဂတိစုတိယာ ဒုဝိဓာ သုဂတိပဋိသန္ဓိ၊ ကာမာဝစရသုဂတိစုတိယာ ဒွိဧကဒွိပ္ပကာရာနံ ကာမရူပါရူပါနံ ဝသေန ပဉ္စဝိဓာ သုဂတိပဋိသန္ဓိ ၊ ရူပါဝစရစုတိယာ တထေဝ ပဉ္စဝိဓာ၊ ဒုဝိဓာယ အာရုပ္ပစုတိယာ ပစ္စေကံ ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ ကာမာရုပ္ပာနံ ဝသေန အဋ္ဌဝိဓာ စ ပဋိသန္ဓိ ဒဿိတာ။ ဒုဂ္ဂတိစုတိယာ ပန ဧကဝိဓာယ ဒုဂ္ဂတိပဋိသန္ဓိ ဒုဝိဓာ န ဒဿိတာ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒုဂ္ဂတိယံ ဌိတဿ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဝုတ္တာ ပန –

ဒွေ ဒွေ ပဉ္စာထ ပဉ္စဋ္ဌ၊ ဒွေ ဘဝါလမ္ဗဘေဒတော၊

စုတိယာ တာဒိသာယေတာ၊ စတုဝီသတိ သန္ဓိယော။ (ဝိဘ။ မူလဋီ။ ၂၂၇)၊

၆၂၈။ ‘‘ကာမာဝစရဿ ကုသလဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၄၃၁) နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယဘာဝေါ ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတပ္ပကာရောတိ ဥပနိဿယဘာဝမေဝ ဒဿေန္တော ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။

နိဿယပစ္စယဘူတေန ရူပေန သဟပဝတ္တိယေဝေတ္ထ ဝိညာဏဿ တေန မိဿိတာ၊ တဒဘာဝေါ အမိဿိတာ။ ယဝန္တိ ဧတ္ထ သတ္တာ ဧကဇာတိသမနွယေန အညမညမိဿိတာ ဟောန္တီတိ ယောနိယော။ သုစရိတဒုစ္စရိတဝသေန ဂန္တဗ္ဗာ ပါပုဏိတဗ္ဗာတိ ဂတိယော။ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ ဌိတိ၊ ဝိညာဏဿ ဌိတိ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ။ နာနတ္တကာယနာနတ္တသညီတိအာဒိအာဝါသော ဧဝ သတ္တေဟိ အာဝသိတဗ္ဗတော သတ္တာဝါသော။ အသညသတ္တာဝါသဿ ဣဓ အသမ္ဘဝတော ‘‘သတ္တာဝါသဝသေန အဋ္ဌဝိဓံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၆၂၉။ အညတြ ဇာတိပဏ္ဍကပဋိသန္ဓိယာတိ ဧတ္ထ ပဌမကပ္ပိကပဋိသန္ဓိယာပီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သာပိ ဟိ ဘာဝေန ဝိနာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။

ဩမတောတိ အဝမတော၊ အဝကံသတောတိ အတ္ထော။ အာဒိနာတိ ‘‘မိဿံ အမိဿ’’န္တိ ဧတသ္မိံ ဒုကေ အာဒိမှိ ဝုတ္တေန မိဿဝိညာဏေန။ ဩမတော ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဒသကာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဂဗ္ဘသေယျကာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ အညတ္ထ ပန အနေကေ ကလာပါ သဟ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဗြဟ္မတ္တဘာဝေပိ ဟိ အနေကဂါဝုတပ္ပမာဏေန အနေကေ ကလာပါ သဟ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ တိံသတော အဓိကာနေဝ ရူပါနိ ဟောန္တိ။ တဒဟုဇာတဧဠကဿ လောမံ ဇာတိဥဏ္ဏာတိ ကေစိ။ ဟိမဝန္တပ္ပဒေသေ ဇာတိမန္တဧဠကလောမံ ဇာတိဥဏ္ဏာတိ အပရေ။ ဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ ဂဟိတဧဠကလောမံ ဇာတိဥဏ္ဏာတိ အညေ။ ဣမာသု ဂတီသု ဣမာ ယောနိယော သမ္ဘဝန္တိ၊ ဣမာသု န သမ္ဘဝန္တီတိ ဧဝံ ယောနီနံ ဂတိဝသေန သမ္ဘဝဘေဒေါ။

၆၃၀။ ဘုမ္မဝဇ္ဇေသူတိ ဘုမ္မဒေဝါနံ ဝဇ္ဇနံ ယောနိဝိဘာဂံ ပတိ တေသံ မနုဿသဒိသတ္တာ။ ယောနိယောတိဿော ပုရိမိကာ န ဟောန္တီတိ ယောနိတ္တယပဋိက္ခေပေန ပစ္ဆိမာ ယောနိ အနုညာတာတိ အတ္ထတော အာပန္နမေဝ ဟောတိ။ ဂတိတ္တယေတိ မနုဿပေတတိရစ္ဆာနသညိတေ ဂတိတ္တယေ။ တဉှိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗေ အနာမဋ္ဌံ။

စ-သဒ္ဒေါ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထောတိ ဒဿေတုံ ‘‘စ-သဒ္ဒေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ ပန နိဇ္ဈာမတဏှိကပေတေသု ပုရိမိကာ တိဿော ယောနိယော န သန္တီတိ? အသမ္ဘဝတော။ တာသဉှိ နိစ္စာတုရဘာဝတော ကာမသေဝါ နတ္ထီတိ န တာ အဏ္ဍဇာဒယော ဟောန္တိ။ ကုစ္ဆိယံ တာသံ ဂဗ္ဘော နာဝတိဋ္ဌတိ ဇာလသဗ္ဘာဝတောတိ ကေစိ။ အဂ္ဂိဇာလာယ သန္တပ္ပမာနသရီရာ ဧတာ နိဗ္ဗတ္တန္တီတိ အလ္လဋ္ဌာနေသု၊ ပုပ္ဖာဒီသု စ သမ္ဘဝါဘာဝတော သံသေဒဇတာပိ တာသံ နတ္ထေဝါတိ ဝဒန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဩပပါတိကာ ဧဝ ဟိ တေ ဟောန္တီ’’တိ။

ရူပီဗြဟ္မေသု တာဝ ဩပပါတိကယောနိကေသူတိ ဩပပါတိကယောနိကေဟိ ရူပီဗြဟ္မေ နိဒ္ဓါရေတိ။ ရူပီဗြဟ္မေသူတိ ဟိ အဓိကရဏေ ဘုမ္မံ၊ ဩပပါတိကေသူတိ နိဒ္ဓါရဏေ။ တေန ‘‘ဩပပါတိကယောနိကေသူ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တရာသိတော ‘‘ရူပီဗြဟ္မေသူ’’တိ ဝိသေသေန တဒေကဒေသံ နိဒ္ဓါရေတိ။ စက္ခုသောတဝတ္ထုဒသကာနံ၊ ဇီဝိတနဝကဿ စာတိ ဧတ္ထ ကေစိ ‘‘စက္ခုသောတဝတ္ထုသတ္တကာနံ၊ ဇီဝိတဆက္ကဿ စာတိ စတုန္နံ ကလာပါနံ ဝသေန ရူပဘဝေ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏေန သဟ သတ္တဝီသတိ ရူပါနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တတ္ထ ဂန္ဓရသာဟာရာနံ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ’’တိ ကာရဏံ ဝတွာ တံ သမတ္ထေန္တာ ‘‘ပါဠိယဉှိ ‘ရူပဓာတုယာ ဥပပတ္တိက္ခဏေ ဌပေတွာ အညသတ္တာနံ ဒေဝါနံ ပဉ္စာယတနာနိ ပါတုဘဝန္တိ၊ ပဉ္စ ဓာတုယော ပါတုဘဝန္တီ’တိ (ဝိဘ။ ၁၀၁၅-၁၀၁၆) ဝုတ္တံ၊ တထာ ‘ရူပဓာတုယာ ဆ အာယတနာနိ၊ နဝ ဓာတုယော’တိ သဗ္ဗသင်္ဂဟကဝသေန တတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနာယတနဓာတုယော ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ကထာဝတ္ထုမှိ စ ဃာနာယတနာဒီနံ ဝိယ ဂန္ဓာယတနာဒီနဉ္စ တတ္ထ ဘာဝေါ ပဋိက္ခိတ္တော ‘အတ္ထိ တတ္ထ ဃာနာယတနန္တိ? အာမန္တာ။ အတ္ထိ တတ္ထ ဂန္ဓာယတနန္တိ? န ဟေဝံ ဝတ္တဗ္ဗေ’တိအာဒိနာ (ကထာ။ ၅၂၀)။ န စ အဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနာနံ ပထဝီဓာတုအာဒီနံ ဝိယ အဂန္ဓရသာယတနာနံ ဂန္ဓရသာနံ တတ္ထ ဘာဝေါ သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ ဖုသိတုံ သက္ကုဏေယျတာဝိနိမုတ္တဿ ပထဝီအာဒိသဘာဝဿ ဝိယ ဂန္ဓရသာယတနဘာဝဝိနိမုတ္တဿ ဂန္ဓရသသဘာဝဿ အဘာဝါ။ ယဒိ စ ဃာနသမ္ဖဿာဒီနံ ကာရဏဘာဝေါ နတ္ထီတိ ‘အာယတနာနီ’တိ တေ န ဝုစ္စေယျုံ၊ ဓာတုသဒ္ဒေါ ပန နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝဝါစကောတိ ‘ဂန္ဓဓာတု ရသဓာတူ’တိ အဝစနေ ကာရဏံ နတ္ထိ၊ ဓမ္မဘာဝေါ စ တေသံ ဧကန္တေန ဣစ္ဆိတဗ္ဗော သဘာဝဓာရဏာဒိလက္ခဏတော အညဿ အဘာဝါ။ ဓမ္မာနဉ္စ အာယတနဘာဝေါ ဧကန္တိကော ယမကေ ဝုတ္တော ‘ဓမ္မော အာယတနန္တိ? အာမန္တာ’တိ (ယမ။ ၁။အာယတနယမက။၁၃)။ တသ္မာ တေသံ ဂန္ဓရသာယတနဘာဝါဘာဝေပိ ကောစိ အာယတနဘာဝေါ ဝတ္တဗ္ဗော။ ယဒိ စ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဘာဝတော အညော ပထဝီအာဒိဘာဝေါ ဝိယ ဂန္ဓရသဘာဝတော အညော တေသံ ကောစိ သဘာဝေါ သိယာ၊ တေသံ ဓမ္မာယတနသင်္ဂဟော။ ဂန္ဓရသဘာဝေ ပန အာယတနဘာဝေ စ သတိ ‘ဂန္ဓော စ သော အာယတနဉ္စ ဂန္ဓာယတနံ၊ ရသော စ သော အာယတနဉ္စ ရသာယတန’န္တိ ဣဒမာပန္နမေဝါတိ ဂန္ဓရသာယတနဘာဝေါ စ န သက္ကာ နိဝါရေတုံ။ ‘တယော အာဟာရာ’တိ စ ဝစနတော ကဗဠီကာရာဟာရဿ တတ္ထ အဘာဝေါ ဝိညာယတိ။ တသ္မာ ယထာ ပါဠိယာ အဝိရောဓော ဟောတိ၊ တထာ ရူပဂဏနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ ဓမ္မတာ န ဝိလောမိတာ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။

ဧတ္ထ ဝုစ္စတေ – ရူပါဝစရသတ္တာနံ ဃာနဇိဝှာယတနာဘာဝတော ဝိဇ္ဇမာနာပိ ဂန္ဓရသာ အာယတနကိစ္စံ န ကရောန္တီတိ တေ အနာမသိတွာ ပါဠိယံ ‘‘ပဉ္စာယတနာနိ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ (ဝိဘ။ ၁၀၁၅)၊ ‘‘ဆ အာယတနာနီ’’တိ (ဝိဘ။ ၉၉၂) စ အာဒိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘တယော အာဟာရာ’’တိ စ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗဿ အာဟာရဿ အဘာဝေန ဩဇဋ္ဌမကရူပသမုဋ္ဌာပနသင်္ခါတဿ အာဟာရကိစ္စဿ အကရဏတော၊ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဂန္ဓရသာနံ၊ ဩဇာယ စ အဘာဝတော။ ဣတိ ဝိသယိနော၊ ကိစ္စဿ စ အဘာဝေန ဝိသယော၊ ကိစ္စဝါ စ ဓမ္မော န ဝုတ္တော။ ယသ္မိဉှိ ဘဝေ ဝိသယီ နတ္ထိ၊ တသ္မိံ တံဟေတုကော နိပ္ပရိယာယေန ဝိသယဿ အာယတနဘာဝေါ နတ္ထီတိ ဝိဇ္ဇမာနဿာပိ အဝစနံ ယထာ တတ္ထေဝ ရူပဘဝေ ပထဝီတေဇောဝါယောဓာတူနံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနဘာဝေန။ ယဿ ပန ယတ္ထ ဝစနံ၊ တဿ တတ္ထ ဝိသယီသဗ္ဘာဝဟေတုကော နိပ္ပရိယာယေန အာယတနဘာဝေါ ဝုတ္တော ယထာ တတ္ထေဝ ရူပါယတနဿ။

ယဒိ ဝိသယီသဗ္ဘာဝဟေတုကော ဝိသယဿ နိပ္ပရိယာယေန အာယတနဘာဝေါ၊ ကထမသညသတ္တာနံ ဒွေ အာယတနာနိ ပါတုဘဝန္တီတိ၊ အသညသတ္တာနဉှိ စက္ခာယတနံ နတ္ထိ၊ အစက္ခာယတနဘာဝေန စ နေသံ ရူပါယတနံ အညေသံ အဝိသယောတိ? နာယံ ဝိရောဓော။ ယေန အဓိပ္ပာယေန ရူပဓာတုယံ သညီနံ ဂန္ဓာယတနာဒီနံ အဝစနံ၊ တေန ရူပါယတနဿာပိ အဝစနန္တိ အသညီနံ ဧကံ အာယတနံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယထာသကဉှိ ဣန္ဒြိယဂေါစရဘာဝါပေက္ခာယ ယေသံ နိပ္ပရိယာယေန အာယတနဘာဝေါ အတ္ထိ၊ တေသု နိဒ္ဒိသိယမာနေသု တဒဘာဝတော ရူပဓာတုယံ သညီနံ ဂန္ဓာဒိကေ ဝိသုံ အာယတနဘာဝေန အဝတွာ ဓမ္မသဘာဝါနတိဝတ္တနတော၊ မနောဝိညာဏဿ စ ဝိသယဘာဝူပဂမနတော ဓမ္မာယတနန္တောဂဓေ ကတွာ ‘‘ပဉ္စာယတနာနီ’’တိ ပါဠိယံ (ဝိဘ။ ၁၀၁၅) ဝုတ္တံ။ ဧတဒတ္ထဉှိ ‘‘ဓမ္မာယတန’’န္တိ သာမညတော နာမကရဏံ၊ ပိဋ္ဌိဝဋ္ဋကာနိ ဝါ တာနိ ကတွာ ‘‘ပဉ္စာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ယေန စ ပန အဓိပ္ပာယေန အသညီနံ ရူပါယတနံ ဝုတ္တံ၊ တေန သညီနမ္ပိ ဂန္ဓာဒီနံ ဝိသုံ ဂဟဏံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဣမဿ နယဿ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အသညသတ္တာနံ ဒေဝါနံ ဒွေ အာယတနာနိ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ (ဝိဘ။ ၁၀၁၇) ဝုတ္တံ။ အသတိပိ ဟိ တတ္ထ အတ္တနော ဣန္ဒြိယေ ရူပဿ ဝဏ္ဏာယတနသဘာဝါတိက္ကမော နတ္ထေဝါတိ တံ ရူပါယတနန္တွေဝ ဝုစ္စတိ။ ဣမိနာ စ နယဒဿနေန ဂန္ဓာဒီနိ တီဏိ ပက္ခိပိတွာ သညီနံ အဋ္ဌ အာယတနာနိ၊ အသညီနံ ပဉ္စာတိ အယမတ္ထော ဒဿိတော ဟောတိ။ ဧဝဉ္စေတံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ အညထာ ရူပလောကေ ဖုသိတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ ပထဝီအာဒီနံ ဗြဟ္မာနံ ဝစီဃောသော ဧဝ န သိယာ။ န ဟိ ပဋိဃဋ္ဋနာနိဃံသမန္တရေန သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိ အတ္ထိ၊ န စ ဖုသနသဘာဝါနံ ကတ္ထစိ အဖုသနဘာဝတာ သက္ကာ ဝိညာတုံ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနသင်္ခါတဿ စ ဘူတတ္တယဿ အဘာဝေ ရူပဘဝေ ရူပါယတနာဒီနမ္ပိ သမ္ဘဝေါ ဧဝ န သိယာ။ တသ္မာ ဖုသိတုံ သက္ကုဏေယျတာယပိ ပထဝီအာဒီနံ တတ္ထ ကာယိန္ဒြိယာဘာဝေန တေသံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဘာဝေါ န ဝုတ္တော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ရူပဓာတုယံ တေသံ သပ္ပဋိဃဝစနဉ္စ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘အသညသတ္တာနံ အနိဒဿနသပ္ပဋိဃံ ဧကံ မဟာဘူတံ ပဋိစ္စ ဒွေ မဟာဘူတာ’’တိအာဒိ (ပဋ္ဌာ။ ၂။၂၂။၂၀)။

ပဋိဃော စ နာမ ဘူတတ္တယဿ ကာယပ္ပသာဒံ ပတိ တန္နိဿယဘူတဃဋ္ဋနာဒွါရေန အဘိမုခဘာဝေါ၊ ဣဓ ပန တံသဘာဝတာ။ သော စ ဖုသိတုံ အသက္ကုဏေယျသဘာဝဿ ဃဋ္ဋနာယ အဘာဝတော နတ္ထိ။ ယဒိ တတ္ထ အသတိပိ ဝိသယိနိ ရူပါယတနံ ဂဟေတွာ ‘‘ဒွေ အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အထ ကသ္မာ ဂန္ဓာယတနာဒီနိ ဂဟေတွာ ‘‘ပဉ္စာယတနာနီ’’တိ န ဝုတ္တန္တိ? နယဒဿနဝသေန ဒေသနာ ပဝတ္တာတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ အထ ဝါ တတ္ထ ရူပါယတနဿေဝ ဝစနံ ကဒါစိ အညဘူမိကာနံ ပသာဒဿ ဝိသယဘာဝံ သန္ဓာယ၊ န ပန ဣတရေသံ အဘာဝတော၊ နာပိ ပရိယာယေနပိ အာယတနဘာဝါဘာဝတော။ အသညီနဉှိ ရူပါယတနံ သမာနတလဝါသီနံ ဝေဟပ္ဖလာနံ၊ ဥပရိဘူမိကာနဉ္စ သုဒ္ဓါဝါသာနံ ပသာဒဿ ဝိသယဘာဝံ ဂစ္ဆတိ၊ န ပန ဂန္ဓရသာတိ တေသံယေဝ တတ္ထ အဝစနံ ယုတ္တံ။ ကထာဝတ္ထုမှိ စ နိပ္ပရိယာယေန ဂန္ဓာယတနာဒီနံ အတ္ထိဘာဝံ ပဋိဇာနန္တံ သန္ဓာယ ပဋိသေဓော ကတော။

ယဒိပိ စေတံ ဝစနံ တတ္ထ ဂန္ဓာယတနာဒီနံ အဘာဝဝိဘာဝနံ န ဟောတိ၊ အတ္ထိဘာဝဒီပနမ္ပိ ပန အညဝစနံ နတ္ထေဝါတိ? နယိဒမေဝံ၊ အဋ္ဌကထာသု တတ္ထ နေသံ အတ္ထိဘာဝဿ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝုတ္တတ္တာ။ ယဉှိ အဋ္ဌကထာဝစနံ ပါဠိယာ န ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တံ ပါဠိ ဝိယ ပမာဏဘူတံ အဂရဟိတာယ အာစရိယပရမ္ပရာယ ယာဝဇ္ဇတနာ အာဂတတ္တာ။ တတ္ထ သိယာ – ယံ ပါဠိယာ န ဝိရုဇ္ဈတိ အဋ္ဌကထာဝစနံ၊ တံ ပမာဏံ၊ ဣဒံ ပန ဝိရုဇ္ဈတီတိ? နယိဒမေဝံ၊ ယထာ န ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တထာ ပဋိပါဒိတတ္တာ။ စက္ခာဒီနံ အာယတနာနံ၊ တန္နိဿယာနဉ္စ ဝိညာဏာနံ သတ္တသုညတာသန္ဒဿနတ္ထံ ဘဂဝတော ဓာတုဒေသနာတိ အာယတနဘာဝေန ဝုတ္တာနံယေဝ ဓာတုဘာဝဒီပနတော ဓာတုဘာဝဿာပိ တေသံ အဝစနံ ယုဇ္ဇတိ ဧဝ။ တသ္မာ ယထာ ပါဠိယာ အဝိရောဓော ဟောတိ၊ တထာ စက္ခုဒသကာဒိဝသေန ဣဓ ရူပဂဏနာ ကတာတိ န ဧတ္ထ ဓမ္မတာဝိလောမနာသင်္ကာယ ဩကာသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အညေသု သံသေဒဇဩပပါတိကယောနိကေသူတိ ရူပီဗြဟ္မေ ပန ဌပေတွာ အညေသု ဩပပါတိကေသု၊ သံသေဒဇေသု စာတိ ဧဝမေတ္ထ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဩပပါတိကဝိသေသနဉှေတ္ထ အညဂ္ဂဟဏံ၊ န သံသေဒဇဝိသေသနံ အသမ္ဘဝတော။ သတိ ဟိ သမ္ဘဝေ၊ ဗျဘိစာရေ စ ဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗတာ ဟောတိ။ ကာမာဝစရဒေဝေသု သဗ္ဗကာလံ ပဋိသန္ဓိပဝတ္တီသု ယထာဝုတ္တာယ သန္တတိယာ ရူပါနံ လဗ္ဘနတော ဝုတ္တံ ‘‘တာနိ စ နိစ္စံ ဒေဝေသူ’’တိ။ န ဟိ တေ ကဒါစိပိ ဝိကလိန္ဒြိယာ၊ အဘာဝကာ စ ဟောန္တီတိ။ စက္ခု နေသံ ဒသန္နံ ပူရဏောတိ ကတွာ စက္ခုဒသကော နာမ၊ အသာဓာရဏေန ဝါ စက္ခုနာ လက္ခိတော ဒသကော စက္ခုဒသကော။ ဧဝံ သေသာတိ ယထာ စက္ခုဒသကော ဝုတ္တော၊ ဧဝံ သေသာပိ ဒသကာ ယောဇေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘သံသေဒဇူပပါတယောနီသု ၊ အဝကံသတော တိံသာ’’တိ သင်္ခေပေန ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘အဝကံသတော ပနာ’’တိအာဒိမာဟ၊ တံ ပနေတံ ပါဠိယာ န သမေတိ။ န ဟိ ပါဠိယံ ကာမာဝစရာနံ သံသေဒဇောပပါတိကာနံ အဃာနကာနံ ဥပပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂေ ဟိ ‘‘ကာမဓာတုယာ ဥပပတ္တိက္ခဏေ ကဿစိ ဧကာဒသာယတနာနိ ပါတုဘဝန္တိ၊ ကဿစိ ဒသာယတနာနိ၊ ကဿစိ အပရာနိ ဒသာယတနာနိ၊ ကဿစိ နဝါယတနာနိ၊ ကဿစိ သတ္တာယတနာနိ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ဝုတ္တံ ‘‘အဋ္ဌာယတနာနိ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ (ဝိဘ။ ၁၀၀၇)။ ယဒိ ဟိ အဃာနကဿာပိ ဥပပတ္တိ သိယာ၊ တိက္ခတ္တုံ ‘‘ဒသာယတနာနိ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တိက္ခတ္တုဉ္စ ‘‘နဝါယတနာနိ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ၊ န စ တံ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ဥပပတ္တိက္ခဏေတိ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ။ ဧကာဒသာတိ ပရိပုဏ္ဏာယတနဿ သဒ္ဒါယတနဝဇ္ဇာနိ ဧကာဒသ အာယတနာနိ။ ကဿစိ ဒသာယတနာနီတိ အန္ဓဿ စက္ခာယတနဝဇ္ဇာနိ။ အပရာနိ ဒသာယတနာနီတိ ဗဓိရဿ သောတာယတနဝဇ္ဇာနိ။ နဝါယတနာနီတိ အန္ဓဗဓိရဿ စက္ခုသောတာယတနဝဇ္ဇာနိ။ သတ္တာယတနာနီတိ ဂဗ္ဘသေယျကဿ ရူပဂန္ဓရသကာယဖောဋ္ဌဗ္ဗမနောဓမ္မာယတနဝသေန ဝုတ္တံ။ ယဒိ စက္ခုသောတဃာနဝိကလောပိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တဿ အဋ္ဌေဝါယတနာနိ သိယုံ၊ န စ ဝုတ္တံ ‘‘အဋ္ဌာယတနာနိ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ။ တသ္မာ နတ္ထေဝ စက္ခုသောတဃာနဝိကလော။ သတိ စ အဃာနကူပပတ္တိယံ ပုနပိ ‘‘ကဿစိ အပရာနိပိ ဒသာယတနာနိ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ တထာ စ သတိ ယထာ အန္ဓဗဓိရဿ ဝသေန ‘‘ကဿစိ နဝါယတနာနိ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ ဧကဝါရံ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ အန္ဓာဃာနကဿ၊ ဗဓိရာဃာနကဿ စ ဝသေန ‘‘ကဿစိ အပရာနိ နဝါယတနာနိ၊ ကဿစိ အပရာနိပိ နဝါယတနာနိ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဓာတုပါတုဘာဝါဒိပဉှာနိပိ ဝတ္တဗ္ဗာနီတိ ဝဒန္တိ။ ဧတ္ထ စ ယထာ ‘‘သတ္တတိ ဥက္ကံသတောထ ရူပါနီ’’တိ ပဒံ ‘‘သံသေဒဇူပပါတယောနီသူ’’တိ ဧတ္ထ ယောနိဒွယဝသေန ယောဇီယတိ၊ န ဧဝံ ‘‘အဝကံသတော တိံသာ’’တိ ဣဒံ။ ဣဒံ ပန သံသေဒဇယောနိဝသေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧကယောဂနိဒ္ဒိဋ္ဌဿာပိ ဧကဒေသော သမ္ဗန္ဓံ လဘတီတိ သံသေဒဇဿ ဇစ္စန္ဓဗဓိရအဃာနကနပုံသကဿ ဇိဝှာကာယဝတ္ထုဒသကာနံ ဝသေန တိံသ ရူပါနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဝုတ္တံ၊ န ဩပပါတိကဿာတိ အယမေတ္ထ အဋ္ဌကထာယမဓိပ္ပာယော။

ယေ ပန ‘‘ဩပပါတိကဿ ဇစ္စန္ဓဗဓိရအဃာနကနပုံသကဿ ဇိဝှာကာယဝတ္ထုဒသကာနံ ဝသေန တိံသ ရူပါနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သော ဟိ ပမာဒပါဌော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အာယတနယမကဝဏ္ဏနာယံ ‘‘ကာမဓာတုယံ ပန အဃာနကော ဩပပါတိကော နတ္ထိ။ ယဒိ ဘဝေယျ၊ ‘ကဿစိ အဋ္ဌာယတနာနိ ပါတုဘဝန္တီ’တိ ဝဒေယျာ’’တိ (ယမ။ အဋ္ဌ။ အာယတနယမက ၁၈-၂၁) ဝုတ္တံ။ အပရေ ပနာဟု ‘‘ကဿစိ ဧကာဒသာယတနာနိ ပါတုဘဝန္တီတိ ယာဝ ‘ကဿစိ နဝါယတနာနီ’တိ ပါဠိ ဩပပါတိကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ ပုဗ္ဗေနာပရံ အဋ္ဌကထာယံ အဝိရောဓော သိဒ္ဓါ။ တထာ စ ယထာဝုတ္တပါဠိယာ အယမတ္ထဝဏ္ဏနာ အညဒတ္ထု သံသန္ဒတိ သမေတိယေဝါ’’တိ။ ယံ ပနေကေ ဝဒန္တိ ‘‘ဩပပါတိကဂ္ဂဟဏေန သံသေဒဇာပိ သင်္ဂယှန္တိ။ တထာ ဟိ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂေ ‘ကာမဓာတုယာ ဥပပတ္တိက္ခဏေ ကဿစိ ဧကာဒသာယတနာနိ ပါတုဘဝန္တီ’တိအာဒီနံ (ဝိဘ။ ၁၀၀၇) နိဒ္ဒေသေ ‘ဩပပါတိကာနံ ပေတာန’န္တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၁၀၀၉) ဩပပါတိကဂ္ဂဟဏမေဝ ကတံ၊ န သံသေဒဇဂ္ဂဟဏ’’န္တိ၊ တံ ပရိပုဏ္ဏာယတနာနံယေဝ သံသေဒဇာနံ ဩပပါတိကေသု သင်္ဂဟဏဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သံသေဒဇယောနိကာ ပရိပုဏ္ဏာယတနာပရိပုဏ္ဏာယတနဘာဝေန ဩပပါတိကသင်္ဂဟံ ကတွာ ဝုတ္တာ’’တိ၊ ပဓာနာယ ဝါ ယောနိယာ သဗ္ဗံ ပရိပုဏ္ဏာယတနယောနိံ ဒဿေတုံ ‘‘ဩပပါတိကာနန္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ စ၊ ဣဓ ပန ယောနိဒွယံ သရူပေနေဝ ပကာသေတုံ၊ သံသေဒဇယောနိဝသေနေဝ စ အဝကံသတော ရူပပဝတ္တိံ ဒဿေတုံ ဩပပါတိကယောနိယာ ဣတရံ အသင်္ဂဟေတွာ ‘‘သံသေဒဇူပပါတယောနီသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ တံ သဗ္ဗံ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ဥက္ကံသာဝကံသာနံ ပန အန္တရေတိ ‘‘သတ္တတိ၊ တိံသာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာနံ ရူပဿ ဥက္ကံသာဝကံသပရိစ္ဆေဒါနံ မဇ္ဈေ။ အနုရူပတော ဝိကပ္ပော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အပါယေသု အန္ဓဿ ဆ စက္ခုဒသကာဘာဝတော၊ တထာ ဗဓိရဿ သောတဒသကာဘာဝတော၊ အန္ဓဗဓိရဿ ပန ပဉ္စ စက္ခုသောတဒသကာဘာဝတောတိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝုတ္တမေဝါတိ။

၆၃၁။ စုတိပဋိသန္ဓီနံ ခန္ဓာဒီဟိ အညမညသမာနတာ အဘေဒေါ။ အသမာနတာ ဘေဒေါ။

အာရမ္မဏတောပိအဘိန္နာတိ စတူသု အာရုပ္ပေသု တတော တတော စဝိတွာ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဥပပဇ္ဇန္တဿ ဝသေန ဝုတ္တံ။ တထေဝ ပန ဟေဋ္ဌာ၊ ရူပဘဝေ ဝါ ဥပပတ္တိ နတ္ထိ။ အရူပဘူမိတော စဝိတွာ ဟေဋ္ဌာ ဥပပတ္တိ နာမ ကာမဘဝေ ဧဝ၊ တတ္ထာပိ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိ ဧဝ။ ရူပဘဝတော ပန စုတော ဒုဟေတုကောပိ ဟောတီတိ ဝဒန္တိ။ အမဟဂ္ဂတဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာယ စုတိယာ အနန္တရာ မဟဂ္ဂတအဇ္ဈတ္တာရမ္မဏာ ဒုတိယစတုတ္ထာရုပ္ပပဋိသန္ဓိ။ ဧဝံ နယမတ္တဿ ဒဿိတတ္တာ ဝုတ္တံ၊ အဝုတ္တဉ္စ သဗ္ဗံ သင်္ဂဟေတွာ အာဟ ‘‘အယံ တာဝ အရူပဘူမီသုယေဝ နယော’’တိ။ ရူပါရူပါဝစရာနံ ဥပစာရဿ ဗလဝတာယ တတော စဝိတွာ ဒုဂ္ဂတိယံ ဥပပတ္တိ နတ္ထီတိ ‘‘ဧကစ္စသုဂတိစုတိယာ’’တိ အာဟ။ ဧကစ္စဒုဂ္ဂတိပဋိသန္ဓီတိ ဧတ္ထ ဧကစ္စဂ္ဂဟဏဿ ပယောဇနံ မဂ္ဂိတဗ္ဗံ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော သိယာ – နာနတ္တကာယနာနတ္တသညီသု ဝုတ္တာ ဧကစ္စေ စ ဝိနိပါတိကာ တိဟေတုကာဒိပဋိသန္ဓိကာ၊ တေသံ ပဋိသန္ဓိံ ဝိနိပါတိကဘာဝေန ‘‘ဒုဂ္ဂတိပဋိသန္ဓီ’’တိ ဂဟေတွာ သဗ္ဗသုဂတိစုတိယာ စ သာ ပဋိသန္ဓိ ဟောတိ၊ န ဧကစ္စသုဂတိစုတိယာ ဧဝါတိ တန္နိဝတ္တနတ္ထံ ဧကစ္စဒုဂ္ဂတိဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ အပါယပဋိသန္ဓိ ဧဝ ဟိ ဧကစ္စသုဂတိစုတိယာ ဟောတိ၊ န သဗ္ဗသုဂတိစုတိယာတိ။ အထ ဝါ ဒုဂ္ဂတိပဋိသန္ဓိ ဒုဝိဓာ ဧကစ္စသုဂတိစုတိယာ အနန္တရာ၊ ဒုဂ္ဂတိစုတိယာ စာတိ။ တတ္ထ ပစ္ဆိမံ ဝဇ္ဇေတွာ ပုရိမံယေဝ ဂဟေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကစ္စဒုဂ္ဂတိပဋိသန္ဓီ’’တိ။ အဟေတုကစုတိယာ သဟေတုကပဋိသန္ဓီတိ ဒုဟေတုကာ စ တိဟေတုကာ စ ယောဇေတဗ္ဗာ။ မဏ္ဍူကဒေဝပုတ္တာဒီနံ ဝိယ ဟိ အဟေတုကစုတိယာ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိပိ ဟောတီတိ။

တဿတဿ ဝိပရီတတော စ ယထာယောဂံ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဧကစ္စသုဂတိစုတိယာ ဧကစ္စဒုဂ္ဂတိပဋိသန္ဓီ’’တိအာဒီသု ဘေဒဝိသေသေသု ‘‘ဧကစ္စဒုဂ္ဂတိစုတိယာ ဧကစ္စဒုဂ္ဂတိပဋိသန္ဓီ’’တိအာဒိနာ ယံ ယံ ယုဇ္ဇတိ၊ တံ တံ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ယုဇ္ဇမာနမတ္တာပေက္ခနဝသေန နပုံသကနိဒ္ဒေသော ကတော။ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ဝါ ဘာဝတ္ထတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ‘‘အမဟဂ္ဂတဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာယ မဟဂ္ဂတအဇ္ဈတ္တာရမ္မဏာ’’တိအာဒီသု ပန ဝိပရီတယောဇနာ န ကာတဗ္ဗာ။ န ဟိ မဟဂ္ဂတအဇ္ဈတ္တာရမ္မဏာယ စုတိယာ အရူပဘူမီသု အမဟဂ္ဂတဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏာ ပဋိသန္ဓိ အတ္ထိ။ ‘‘စတုက္ခန္ဓာယ အာရုပ္ပစုတိယာ အနန္တရာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ကာမာဝစရပဋိသန္ဓီ’’တိ ဧတဿ ဝိပရိယာယော သယမေဝ ယောဇိတော။ ‘‘အတီတာရမ္မဏာယ စုတိယာ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ ပဋိသန္ဓီ’’တိ ဧတဿ စ ဝိပရိယာယော နတ္ထိ ဧဝ။ ဘေဒဝိသေသော ဧဝ စ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေန ဒဿိတော၊ အဘေဒဝိသေသော ပန ဧကေကသ္မိံ ဘေဒေ တတ္ထ တတ္ထေဝ စုတိပဋိသန္ဓိယောဇနာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာယ ကာမာဝစရစုတိယာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ကာမာဝစရာ…ပေ… အဝိတက္ကအဝိစာရာယ အဝိတက္ကာဝိစာရာ’’တိ။ စတုက္ခန္ဓာယ ပန စတုက္ခန္ဓာ သယမေဝ ယောဇိတာ။ ဧတေနေဝ နယေန သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ ပဉ္စက္ခန္ဓာဒီသု အဘေဒဝိသေသော န ဒဿိတောတိ။

၆၃၂။ ဣတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။ ဧတံ ဝိညာဏံ အဝိဇ္ဇာဒိသဟကာရိကာရဏသဟိတဿ သင်္ခါရဿ ဝသေန လဒ္ဓပ္ပစ္စယံ။ ဗာဟိရကကပ္ပိတဿ အဓိပတိဋ္ဌနကဿ အဘာဝတော ရူပါရူပဓမ္မမတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘န သတ္တော န ဇီဝေါ’’တိ။ ဥပေတီတိ ဝုစ္စတိ တထာဝေါဟာရမတ္တံ၊ အတ္ထတော ပန ပစ္စယသာမဂ္ဂိယာ ဘဝန္တရဘာဝေန ဥပ္ပဇ္ဇနမတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘တဿ စာ’’တိအာဒိ။ တတော ဟေတုံ ဝိနာတိ တတ္ထ ဟေတုံ ဝိနာ။ မနုဿစုတိပဋိသန္ဓိက္ကမေနာတိ မနုဿစုတိတော မနုဿပဋိသန္ဓိက္ကမေန။ ဧဝဉှိ ပါကဋဂ္ဂဟဏံ ဥဘယဝိသေသနံ ဟောတိ။ ပါကဋတာ စေတ္ထ တဒါသန္နက္ခန္ဓဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ ‘‘စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၄၇) ဝိယ။ မနုဿစုတိပဋိသန္ဓိက္ကမေနာတိ ဝါ မနုဿစုတိတော ယဿ ကဿစိ ပဋိသန္ဓိက္ကမေန။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘နိဿယံ အဿာဒယမာနံ ဝါ အနာဿာဒယမာနံ ဝါ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၃၂)။

သရသေနာတိ သဘာဝေန၊ ပရိက္ခီဏာယုသင်္ခါရတာယာတိ အတ္ထော။ ဥပက္ကမေနာတိ အတ္တနာ၊ ပရေန ဝါ ကတေန သီသစ္ဆေဒနာဒိဥပက္ကမေန။ သဗ္ဗေသံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂသန္ဓီနံ ဗန္ဓနာနိ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂသန္ဓိဗန္ဓနာနိ၊ တေသံ ဆေဒကာနံ။ သန္နိပါတန္တိ ပတနံ ပဝတ္တိ။ ဟဒယပ္ပဒေသောပိ အနုက္ကမေန သုဿိတွာ အပ္ပာဝသေသော ဟောတိ၊ ပဂေဝ ကာယောတိ အာဟ ‘‘ကမေန ဥပသုဿမာနေ သရီရေ’’တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘တင်္ခဏာဝသေသဟဒယဝတ္ထုသန္နိဿိတ’’န္တိ။ ‘‘နိရုဒ္ဓေသု စက္ခာဒီသူ’’တိ ဣဒံ ဂဗ္ဘသေယျကာနံ အာယတနာနံ အနုပုဗ္ဗုပ္ပတ္တိ ဝိယ နိရောဓောပိ အနုပုဗ္ဗတော ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ၊ အတိမန္ဒဘာဝူပဂမနတံ ဝါ သန္ဓာယ ‘‘နိရုဒ္ဓေသူ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န အနဝသေသနိရောဓံ။ ပဉ္စဒွါရိကဝိညာဏာနန္တရမ္ပိ ဟိ ပုဗ္ဗေ စုတိ ဒဿိတာ။ ယမကေ စ ‘‘ယဿ စက္ခာယတနံ နိရုဇ္ဈတိ၊ တဿ မနာယတနံ နိရုဇ္ဈတီတိ? အာမန္တာ။ ယဿ ဝါ ပန မနာယတနံ နိရုဇ္ဈတိ၊ တဿ စက္ခာယတနံ နိရုဇ္ဈတီတိ? သစိတ္တကာနံ အစက္ခုကာနံ စဝန္တာနံ တေသံ မနာယတနံ နိရုဇ္ဈတိ၊ နော စ တေသံ စက္ခာယတနံ နိရုဇ္ဈတိ။ သစက္ခုကာနံ စဝန္တာနံ တေသံ မနာယတနဉ္စ နိရုဇ္ဈတိ၊ စက္ခာယတနဉ္စ နိရုဇ္ဈတီ’’တိအာဒိနာ (ယမ။ ၁။အာယတနယမက။၁၂၀) စက္ခာယတနာဒီနံ စုတိစိတ္တေန သဟ နိရောဓော ဝုတ္တောတိ။

ဟဒယဝတ္ထုမတ္တေတိ ဟဒယဝတ္ထုပဒေသမတ္တေ။ န ဟိ ဟဒယဝတ္ထုံ နိဿာယ ကာယိန္ဒြိယံ ပဝတ္တတိ။ ဟဒယဝတ္ထုပိ တဒါ အာတပေ ပက္ခိတ္တဟရိတတာလပဏ္ဏံ ဝိယ အပ္ပာဝသေသံ ဟောတီတိ ‘‘တင်္ခဏာဝသေသဟဒယဝတ္ထုသန္နိဿိတ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ ဣတရဝတ္ထူနံ ပန သကိစ္စာသမတ္ထတာယ ကေဝလံ ဟဒယဝတ္ထုသန္နိဿိတမေဝ၊ တဒါ ဝိညာဏံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘တင်္ခဏာဝသေသဟဒယဝတ္ထုသန္နိဿိတ’’န္တိ။ မာတုဃာတာဒိ၊ မဟဂ္ဂတမညံ ဝါ တာဒိသံ ဂရုကံ နာမ။ သမာသေဝိတံ အဘိဏှသော ကတံ။ အာသန္နံ မရဏကာလေ ကတံ၊ ယဒါ တဒါ ဝါ ကတမ္ပိ ပရိဗျတ္တံ ဟုတွာ အနုဿရိတံ။ ပုဗ္ဗကတံ အပရာပရိယာယဝေဒနီယံ။ လဒ္ဓါ အဝသေသော အဝိဇ္ဇာဒိကော ဝိညာဏဿ ပစ္စယော ဧတေနာတိ လဒ္ဓါဝသေသပစ္စယော၊ သင်္ခါရော။ ဧတေန ဝိပစ္စိတုံ ကတောကာသံ ယထူပစိတံ ကုသလာကုသလစေတနမာဟ။ ကမ္မနိမိတ္တံ နာမ ယံ ဝတ္ထုံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အာယူဟနကာလေ ကမ္မံ အာယူဟတိ၊ တံ။ အတီတေ ကပ္ပကောဋိသတသဟဿမတ္ထကေပိ ဟိ ကမ္မေ ကတေ ဝိပစ္စနကာလေ အာဂန္တွာ ကမ္မံ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တံ ဝါ ဥပတိဋ္ဌတိ။ ဂတိနိမိတ္တံ နာမ နိဗ္ဗတ္တနကဩကာသေ ဧကော ဝဏ္ဏော။ သော စ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တနာရဟဿ ‘‘အဂ္ဂိဇာလဝဏ္ဏာဒိကော’’တိအာဒိနာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။ အဝိဇ္ဇာပဋိစ္ဆာဒိတာဒီနဝေ တသ္မိံ ကမ္မာဒိဝိသယေ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ အာရမ္မဏဘာဝေန ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဘူတေ။

တဏှာယ အပ္ပဟီနတ္တာ ဧဝ၊ ပုရိမုပ္ပန္နာယ စ သန္တတိယာ တထာပရိဏတတ္တာ ပဋိသန္ဓိဋ္ဌာနာဘိမုခံ ဝိညာဏံ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရံ ဟုတွာ ပဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘တဏှာ နာမေတီ’’တိ။ သဟဇာတသင်္ခါရာတိ စုတိအာသန္နဇဝနဝိညာဏသဟဇာတာ စေတနာ၊ သဗ္ဗေပိ ဝါ ဖဿာဒယော။ တသ္မိံ ပဋိသန္ဓိဋ္ဌာနေ ကမ္မာဒိဝိသယေ ဝိညာဏံ ခိပန္တိ။ ခိပန္တာ ဝိယ တသ္မိံ ဝိသယေ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိညာဏပတိဋ္ဌာနဿ ဟေတုဘာဝေန ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ တန္တိ တံ ဝိညာဏံ။ စုတိပဋိသန္ဓိတဒါသန္နဝိညာဏာနံ သန္တတိဝသေန ဝိညာဏန္တိ ဥပနီတေကတ္တံ ။ တဏှာယ နာမိယမာနံ…ပေ… ပဝတ္တတီတိ နမနခိပနပုရိမနိဿယဇဟနအပရနိဿယဿာဒနနိဿယရဟိတပဝတ္တနာနိ သန္တတိဝသေန တဿေဝေကဿ ဝိညာဏဿ ဟောန္တိ၊ န အညဿာတိ ဒဿေတိ။ သန္တတိဝသေနာတိ စ ဝဒန္တော ‘‘တဒေဝိဒံ ဝိညာဏံ သန္ဓာဝတိ သံသရတိ အနည’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၉၆) ဣမဉ္စ မိစ္ဆာဂါဟံ ပဋိက္ခိပတိ။ သတိ ဟိ နာနတ္တနယေ သန္တတိဝသေန ဧကတ္တနယော ဟောတီတိ။ ဧတ္ထ စ ဩရိမတီရရုက္ခဝိနိဗဒ္ဓရဇ္ဇု ဝိယ ပုရိမဘဝတ္တဘာဝဝိနိဗဒ္ဓံ ကမ္မာဒိအာရမ္မဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ပုရိသော ဝိယ ဝိညာဏံ၊ တဿ မာတိကာတိက္ကမနိစ္ဆာ ဝိယ တဏှာ၊ အတိက္ကမနပယောဂေါ ဝိယ ခိပနကသင်္ခါရာ၊ ယထာ စ သော ပုရိသော ပရတီရေ ပတိဋ္ဌဟမာနော ပရတီရရုက္ခဝိနိဗဒ္ဓံ ကိဉ္စိ အဿာဒယမာနော ဝါ အနဿာဒယမာနော ဝါ ကေဝလံ ပထဝိယံ သကဗလပယောဂေဟေဝ ပတိဋ္ဌာတိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ ဘဝန္တရတ္တဘာဝဝိနိဗဒ္ဓံ ဟဒယဝတ္ထုသင်္ခါတံ နိဿယံ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ အဿာဒယမာနံ၊ စတုဝေါကာရဘဝေ အနဿာဒယမာနံ ဝါ ကေဝလံ အာရမ္မဏသမ္ပယုတ္တကမ္မေဟေဝ ပဝတ္တတိ။ တတ္ထ အဿာဒယမာနန္တိ ပါပုဏန္တံ၊ ပဋိလဘမာနန္တိ အတ္ထော။

ဘဝန္တရာဒိပဋိသန္ဓာနတောတိ ဘဝန္တရဿ အညဘဝဿ အာဒိပဋိသန္ဓာနဘာဝတော။ ဘဝန္တရာဒယော ဝါ ဘဝယောနိဂတိဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာဝါသန္တရာနိ၊ တေသံ ပဋိသန္ဓာနတောတိ အတ္ထော။ တဒေတံ ဝိညာဏံ နာပိ ဣဓာဂတံ ဣမသ္မိံယေဝ ဘဝေ ဥပ္ပန္နတ္တာ။ ကမ္မန္တိ ပဋိသန္ဓိဇနကံ ကမ္မံ။ သင်္ခါရာတိ စုတိအာသန္နဇဝနဝိညာဏသဟဂတာ ခိပနကသင်္ခါရာ။ နတီတိ နမနဝသေန ပဝတ္တတဏှာ။ ဝိသယော ကမ္မာဒိ။

၆၃၃။ သဒ္ဒပဋိဃောသာဒီနံ သတိပိ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝေ သန္တာနဗန္ဓော န ပါကဋောတိ တေသံ ဧကတ္တနာနတ္တဘာဝံ အနာမသိတွာ အနာဂမနာတီတဟေတုသမုပ္ပာဒမေဝ ဒဿေန္တော ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ သဒ္ဒါဒိဟေတုကာတိ ဧတ္ထ ပဋိဃောသော သဒ္ဒဟေတုကော။ ပဒီပေါ ပဒီပန္တရာဒိဟေတုကော။ မုဒ္ဒါ လဉ္ဆနဟေတုကာ။ ဆာယာ အာဒါသာဒိအဘိမုခမုခါဒိဟေတုကာ။ ဟောန္တိ အညတြ အဂန္တွာတိ သဒ္ဒါဒိပစ္စယဒေသံ အနုပဂန္တွာ သဒ္ဒါဒိဟေတုကာ ဟောန္တိ တတော ပုဗ္ဗေ အဘာဝါ။ ဧဝံ ဣဒမ္ပိ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ န ဟေတုဒေသံ ဂန္တွာ တံဟေတုကံ ဟောတိ တတော ပုဗ္ဗေ အဘာဝါ။ တသ္မာ န ဣဒံ ဟေတုဒေသတော ပုရိမဘဝတော ဣဓာဂတံ ပဋိဃောသာဒယော ဝိယ သဒ္ဒါဒိဒေသတော၊ နာပိ တတ္ထ ဟေတုနာ ဝိနာ ဥပ္ပန္နံ သဒ္ဒါဒီဟိ ဝိနာ ပဋိဃောသာဒယော ဝိယာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဟောန္တိ အညတြ အဂန္တွာတိ ပုဗ္ဗေ ပစ္စယဒေသေ သန္နိဟိတာ ဟုတွာ တတော အညတြ ဂန္တွာ တပ္ပစ္စယာ န ဟောန္တိ ဥပ္ပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ အဘာဝါ၊ နာပိ သဒ္ဒါဒိပစ္စယာ န ဟောန္တိ၊ ဧဝံ ဣဒမ္ပီတိ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

နတ္ထိ ဧကတာ ဧကသန္တာနေကတ္တေပိ အညဿေဝ ဝိညာဏဿ ပါတုဘဝနတော။ နာပိ နာနတာ သန္တာနဗန္ဓတော ပဒီပေါ ဝိယ။ ခဏိကာယ ဟိ ပဒီပဇာလာယ သန္တာနေကတ္တံ ဥပါဒါယ သော ဧဝါတိ ဝုစ္စတိ၊ အတ္ထကိစ္စဉ္စ သာဓေတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ယဒိ ဟီ’’တိအာဒိနာ သန္တာနဗန္ဓေ ဧကန္တံ ဧကတာယ၊ နာနတာယ စ အဂ္ဂဟေတဗ္ဗတံ၊ ဂဟဏေ စ ဒေါသံ ဒဿေတိ။ ဧသ နယောတိ အတိဒေသေန ဗီဇင်္ကုရာဒီသု သဗ္ဗဟေတုဟေတုသမုပ္ပန္နေသု ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ ဣဓာပိ ဟိ ဟေတုဟေတုသမုပ္ပန္နဝိညာဏာနံ ဧကန္တမေကတ္တေ သတိ န မနုဿဂတိတော ဒေဝဂတိ သမ္ဘူတာ သိယာ။ ဧကန္တနာနတ္တေ န ကမ္မဝတော ဖလံ သိယာ၊ တတော ‘‘ရတ္တဿ ဗီဇံ ရတ္တဿ ဖလ’’န္တိအာဒိကဿ ဝိယ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ရောဟိတဿော နာမ ဣသိ အဟောသိ’’န္တိအာဒိကဿ (သံ။ နိ။ ၁။၁၀၇) ဝေါဟာရဿ လောပေါ သိယာ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ သန္တာနဗန္ဓေသု ဟေတုဟေတုသမုပ္ပန္နေသု န ဧကန္တမေကတာ ဝါ နာနတာ ဝါ ဥပဂန္တဗ္ဗာ န ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထ စ ဧကန္တဧကတာပဋိသေဓေန ‘‘သယံကတံ သုခံ ဒုက္ခ’’န္တိ (ဝိဘ။ မူလဋီ။ ၂၂၇) ဣမံ ဒိဋ္ဌိံ နိဝါရေတိ၊ ဧကန္တနာနတာပဋိသေဓေန ‘‘ပရံကတံ သုခံ ဒုက္ခ’’န္တိ (ဝိဘ။ မူလဋီ။ ၂၂၇)၊ ဟေတုဟေတုသမုပ္ပန္နတာဝစနေန ‘‘အဓိစ္စသမုပ္ပန္န’’န္တိ (ဝိဘ။ မူလဋီ။ ၂၂၇) ဣမံ ဒိဋ္ဌိံ နိဝါရေတိ။

၆၃၄။ တတ္ထာတိ ဖလုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနေ။ အညဿာတိ ယေန တံ ကမ္မံ ကတံ၊ တတော အညဿ။ အညတောတိ ယံ တံ ကမ္မံ နိဗ္ဗတ္တိတံ၊ တတော အညတော။ ‘‘ဓမ္မမတ္တံ ဘဝန္တရမုပေတီ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၃၂၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၇၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၂၇၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၀၅) ဝုတ္တတ္တာ ဖလဿ ဥပဘုဉ္ဇကေ စ အသတိ ကဿ တံ ဖလံ သိယာတိ အနုယုဉ္ဇေတိ။ တတြာတိ တသ္မိံ ယထာဝုတ္တေ အနုယောဂေ။

တတ္ထာတိ ဧကသန္တာနေ။ ယသ္မိံ ဓမ္မပုဉ္ဇေ ကမ္မံ နိဗ္ဗတ္တံ၊ တဿေဝ သန္တာနေတိ အတ္ထော။ ဧတဿ အတ္ထဿာတိ ဟေတုဖလာနံ အတ္ထတော အညတ္တေပိ တေနေဝ ဟေတုဖလဘာဝေန သမ္ဗန္ဓတ္တာ တံ ဖလံ ‘‘အညဿ၊ အညတော’’တိ ဝါ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဧတဿ အတ္ထဿ။ စတုမဓုရအလတ္တကရသာဒိဘာဝနာ အမ္ဗမာတုလုင်္ဂါဒိဗီဇာနံ အဘိသင်္ခါရော။ ဧတ္ထ စ အဘိသင်္ခတံ ဗီဇံ ဝိယ ကမ္မဝါ သတ္တော၊ အဘိသင်္ခါရော ဝိယ ကမ္မံ၊ ဗီဇဿ အင်္ကုရာဒိပ္ပဗန္ဓော ဝိယ သတ္တဿ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏာဒိပ္ပဗန္ဓော။ တတ္ထုပ္ပန္နဿ မဓုရဿ ရတ္တကေသရဿ ဝါ ဖလဿ ဝါ တဿေဝ ဗီဇဿ၊ တတော ဧဝ စ အဘိသင်္ခါရတော ဘာဝေါ ဝိယ ကမ္မကာရကဿေဝ သတ္တဿ၊ တံကမ္မတော ဧဝ စ ဖလဿ ဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗာလသရီရေ ကတံ ဝိဇ္ဇာပရိယာပုဏနံ၊ သိပ္ပသိက္ခနံ၊ ဩသဓပ္ပယောဂေါ စ န ဝုဍ္ဎသရီရံ ဂစ္ဆန္တိ။ အထ စ တန္နိမိတ္တံ ဝိဇ္ဇာပါဋဝံ သိပ္ပဇာနနံ၊ အနာမယတာ စ ဝုဍ္ဎသရီရေ ဟောန္တိ၊ န စ တာနိ အညဿ ဟောန္တိ တံသန္တတိပရိယာပန္နေ ဧဝ ဝုဍ္ဎသရီရေ ဥပ္ပဇ္ဇနတော၊ န စ ယထာပယုတ္တေန ဝိဇ္ဇာပရိယာပုဏနာဒိနာ ဝိနာ တာနိ အညတော ဟောန္တိ တဒဘာဝေ အဘာဝတော၊ ဧဝံ ဣဓာပိ သန္တာနေ ယံ ဖလံ၊ ဧတံ နာညဿ။ န စ အညတောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧတေန စ သင်္ခါရာဘာဝေ ဖလာဘာဝမေဝ ဒဿေတိ၊ န အညပစ္စယနိဝါရဏံ ကရောတိ။

ယမ္ပိ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ဝဒါမာတိ ဝစနသေသော။ တတ္ထ ဝါ ဥပဘုဉ္ဇကေ အသတိ သိဒ္ဓါ ဘုဉ္ဇကသမ္မုတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဖလတီတိ သမ္မုတိ ဖလတိသမ္မုတိ။

ရုက္ခသင်္ခါတာနံ ဓမ္မာနန္တိ ရုက္ခပညတ္တိယာ ဥပါဒါနဘူတာနံ ဘူတုပါဒါယဓမ္မာနံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ယထာ ခန္ဓသန္တာနေ ကုသလာကုသလစေတနုပ္ပတ္တိယံ ‘‘ပုညံ ကရောတိ၊ ပါပံ ကရောတီ’’တိ ကတ္တုဝေါဟာရော၊ ဧဝံ တဿ ဖလုပ္ပတ္တိယံ ‘‘သုခံ အနုဘဝတိ၊ ဒုက္ခံ အနုဘဝတီ’’တိ ဥပဘုဉ္ဇကဝေါဟာရော၊ တသ္မာ န ဧတ္ထ ခန္ဓဝိနိမုတ္တေန အညေန ဥပဘုဉ္ဇကေန နာမ ကောစိ အတ္ထော အတ္ထီတိ။

၆၃၅။ ဧဝံ သန္တေပီတိ အသင်္ကန္တိပါတုဘာဝေ တတ္ထ စ ယထာဝုတ္တဒေါသပရိဟရဏေ သတိ၊ သိဒ္ဓေတိ အတ္ထော။ ပဝတ္တိက္ခဏေယေဝါတိ သင်္ခါရာနံ ပဝတ္တမာနက္ခဏေ ဧဝ။ ပဝတ္တိတော ပုဗ္ဗေတိ ကမ္မာယူဟနက္ခဏတော ပုဗ္ဗေ၊ အဝိဇ္ဇမာနတာယ သမာနတ္တာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ပစ္ဆာ စာတိ ဝိပစ္စနပ္ပပတ္တိတော ပစ္ဆာ စ။

အဝိပက္ကဝိပါကာ ကတတ္တာ စေ ပစ္စယာ၊ ဝိပက္ကဝိပါကာနမ္ပိ ကတတ္တံ သမာနန္တိ တေသမ္ပိ ဖလာဝဟတာ သိယာတိ အာသင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထံ အာဟ ‘‘န စ နိစ္စံ ဖလာဝဟာ’’တိ။

‘‘နဝိဇ္ဇမာနတ္တာ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဝါ’’တိ ဧတေန ဝိဇ္ဇမာနတ္တံ၊ အဝိဇ္ဇမာနတ္တဉ္စ နိဿာယ ဝုတ္တဒေါသေ ပရိဟရတိ။ တဿာ ပါဋိဘောဂကိရိယာယ၊ ဘဏ္ဍကီဏနကိရိယာယ၊ ဣဏဂ္ဂဟဏကိရိယာယ ဝါ ကရဏမတ္တံ တံကိရိယာကရဏမတ္တံ၊ တဒေဝ တဒတ္ထနိယျာတနေ ပဋိဘဏ္ဍဒါနေ၊ ဣဏဒါနေ စ ပစ္စယော ဟောတိ၊ အဖလိတနိယျာတနာဒိဖလန္တိ အတ္ထော။

၆၃၆။ သမ္မောဟဝိဃာတတ္ထန္တိ ဗာတ္တိံသာယ ဝိညာဏေသု ယထာဝုတ္တသင်္ခါရာနံ ပဋိသန္ဓိယံ၊ ပဝတ္တိယဉ္စ ပစ္စယဘာဝေ ဝိဘဇ္ဇ အဝိဘာဝိတေ ပဝတ္တနကသမ္မောဟဿ အပနယနတ္ထံ။

ပုညာဘိသင်္ခါရေတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။ အဝိသေသေနာတိ ‘‘တိဟေတုကော တိဟေတုကဿာ’’တိအာဒိကံ ဘေဒံ အကတွာ သာမညတော၊ ပိဏ္ဍဝသေနာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗတ္ထ ဥပနိဿယပစ္စယော ဗလဝကမ္မဿ ဝသေန ယောဇေတဗ္ဗော။ ‘‘ဒုဗ္ဗလဉှိ ကမ္မံ ဥပနိဿယပစ္စယော န ဟောတီ’’တိ ပဋ္ဌာနသံဝဏ္ဏနာယ ဒဿိတမေတံ။ ရူပါဝစရပဉ္စကုသလစေတနာဘေဒေါတိ ‘‘ဌပေတွာ အဘိညာပ္ပတ္တ’’န္တိ ဝိသေသေတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ န ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ ဝိပါကဿ ပစ္စယဘာဝကထာယ အဝိပါကာရဟဿ ပသင်္ဂါဘာဝတော။ အဘိညာစေတနာယ ဟိ အဝိပါကတာ ဟေဋ္ဌာ ဝိဘာဝိတာ ဧဝ။ အဝိသေသေန ပနာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ပဉ္စန္နံ ဝိပါကဝိညာဏာနန္တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

ပဉ္စန္နန္တိ စက္ခုသောတဝိညာဏာနံ၊ သမ္ပဋိစ္ဆနမနောဓာတုယာ၊ ဒွိန္နံ သန္တီရဏမနောဝိညာဏဓာတူနဉ္စာတိ ဧတေသံ ပဉ္စန္နံ။ တထေဝါတိ ဒွေဓာ ဧဝ။ ကထံ ပန ဣဋ္ဌာရမ္မဏေယေဝ ပဝတ္တနကာနိ ကုသလဝိပါကဝိညာဏာနိ ဒုဂ္ဂတိယံ ပဝတ္တန္တီတိ အာဟ ‘‘နိရယေ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿာ’’တိအာဒိ။ ထေရော ဟိ တတ္ထ ဣဒ္ဓိယာ ဝဿံ နိမ္မိနိတွာ ကတိပယံ ဝေလံ နိရယဂ္ဂိံ ဝူပသမေတွာ တေသံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။

သွေဝ ကာမာဝစရော ပုညာဘိသင်္ခါရော။ အဝိသေသေန ပန ပုညာဘိသင်္ခါရောတိ ကာမာဝစရံ၊ ရူပါဝစရဉ္စာတိ ဒုဝိဓမ္ပိ ပုညာဘိသင်္ခါရံ ဧကဇ္ဈံ သင်္ဂဏှာတိ။

ဒွါဒသာကုသလစေတနာဘေဒေါတိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတစေတနာယ ဂဟဏေ ကာရဏံ န ဒိဿတိ၊ ဝိစာရေတဗ္ဗမေတံ။ ဧကဿ ဝိညာဏဿ တထေဝ ပစ္စယော ပဋိသန္ဓိယံ၊ နော ပဝတ္တေတိ ဧကဿေဝ ပစ္စယဘာဝနိယမော ပဋိသန္ဓိယံ၊ နော ပဝတ္တေ။ ပဝတ္တေ ဟိ သတ္တန္နမ္ပိ ပစ္စယောတိ အဓိပ္ပာယော။

ရူပဘဝေစတုန္နန္တိ အကုသလဝိပါကာနံ စက္ခုသောတဝိညာဏသမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏာနံ။ တာနိ ပန ဧကန္တတော အနိဋ္ဌာရမ္မဏာနိ၊ ရူပဘဝေ စ ကထံ အနိဋ္ဌာရမ္မဏသမာယောဂေါတိ အာဟ ‘‘သော စ ခေါ’’တိအာဒိ။ ‘‘တထာ ကာမာဝစရဒေဝလောကေပိ အနိဋ္ဌရူပါဒယော နတ္ထီ’’တိ ဣဒံ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ။ ဗဟုလဉှိ တေသံ ဣဋ္ဌာ ဧဝ ရူပါဒယော ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ကဒါစိ အနိဋ္ဌံ။ ဒေဝါနဉှိ ကေသဉ္စိဒေဝ ပုဗ္ဗနိမိတ္တပါတုဘာဝကာလာဒီသု မိလာတမာလာဒိအနိဋ္ဌာရမ္မဏသမာယောဂေါ ဟောတီတိ။

၆၃၇။ ယတ္ထ ဝိတ္ထာရပ္ပကာသနံ ကတံ၊ တတော ဘဝတော ပဋ္ဌာယ မုခမတ္တပ္ပကာသနံ ကာတုကာမော အာဟ ‘‘အာဒိတော ပဋ္ဌာယာ’’တိ။ တေနေဝ ‘‘ဒွီသု ဘဝေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မနုဿာပိ ကေစိ အဏ္ဍဇာ၊ သံသေဒဇာ စ ဟောန္တီတိ တဒပေက္ခာယ ‘‘စတူသု ယောနီသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧကတ္တကာယဧကတ္တသညိတာသာမညေန စတုတ္ထဈာနဘူမိကာပိ အသညာရုပ္ပဝဇ္ဇာ စတုတ္ထိံယေဝ ဝိညာဏဋ္ဌိတိံ ဘဇန္တိ။ ဧသ ပုညာဘိသင်္ခါရော။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ‘‘နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယေန စေဝ ဥပနိဿယပစ္စယေန စာ’’တိ ဝုတ္တနယေနေဝ။ ယထာသမ္ဘဝန္တိ ဧကဝီသတိကာမာဝစရရူပါဝစရကုသလဝိပါကေသု စုဒ္ဒသန္နံ ပဋိသန္ဓိယံ၊ ပဝတ္တေ စ၊ သတ္တန္နံ ပဝတ္တေ ဧဝါတိ အယံ ယထာသမ္ဘဝေါ။

တာဒိသေယေဝါတိ နာနတ္တကာယဧကတ္တသညီသင်္ခါတေယေဝ။

စတုန္နံ ဝိညာဏာနန္တိ ဘဝါဒယော အပေက္ခိတွာ ဝုတ္တံ။ စတူသု အန္တောဂဓာနံ ပန တိဏ္ဏံ ဝိညာဏာနံ တီသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု ပစ္စယဘာဝေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ အဝိညာဏကေ သတ္တာဝါသေ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏေ အလဗ္ဘမာနေပိ တဿ သင်္ခါရဟေတုကတ္တံ လဗ္ဘတေဝ။ တထာ ဟိ တတ္ထ ပုညာဘိသင်္ခါရော ကဋတ္တာရူပါနံ နာနာက္ခဏိကကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော ဟောတိ။ ဧတသ္မိဉ္စ မုခမတ္တပ္ပကာသနေ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒီနံ ဒုဂ္ဂတိအာဒီသု ပဝတ္တိယံ ကုသလဝိပါကာဒိဝိညာဏာနံ ပစ္စယဘာဝေါ ဘဝေသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိညာယတီတိ န ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝိညာဏပစ္စယာနာမရူပပဒဝိတ္ထာရကထာဝဏ္ဏနာ

၆၃၈။ ဝိဘာဂါနာမရူပါနန္တိ နာမဿ၊ ရူပဿ စ ပဘေဒတော။

တတ္ထ နာမဿ တာဝ ပဘေဒံ ဒဿေန္တေန ကာမံ ဝိညာဏမ္ပိ နာမမေဝ၊ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နေ ပန အသင်္ကရတော ဒဿေတုံ ‘‘အာရမ္မဏာဘိမုခံ နမနတော ဝေဒနာဒယော တယော ခန္ဓာ’’တိ ဝုတ္တံ။ နိဗ္ဗာနဿ ပနေတ္ထ ပဝတ္တိကထာယံ အပ္ပစ္စယတ္တာ၊ နမနဋ္ဌာဘာဝတော စ ပသင်္ဂေါ ဧဝ နတ္ထိ။ နာမနဋ္ဌေန ဟိ တံ နာမံ၊ န နမနဋ္ဌေန။ တေသံ နာမရူပါနံ သုခါဒိဝသေန၊ ပထဝီအာဒိဝသေန စ ဝိဘာဂေါ။

ဧကံ သတ္တာဝါသန္တိ အသညသတ္တာဝါသံ။ ပုရိမေသု စတူသု၊ အသညသတ္တာဝါသေ စာတိ ပဉ္စသု။

ဂဗ္ဘသေယျဂ္ဂဟဏေန ဇလာဗုဇာ ဂဟိတာတိ ‘‘အဏ္ဍဇာနဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဏ္ဍဇာနဉ္စ အဘာဝကာနန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သန္တတိသီသာနီတိ ကလာပသန္တာနမူလာနိ။ ယဒိပိ ဝိကာရရူပါနိ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ န သန္တိ၊ လက္ခဏပရိစ္ဆေဒရူပါနိ ပန သန္တီတိ တာနိ ပရမတ္ထတော အပရိနိပ္ဖန္နာနီတိ ဝဇ္ဇေန္တော အာဟ ‘‘ရူပရူပတော’’တိ။ ဖဿာဒိကေ သင်္ခါရက္ခန္ဓဘာဝေန ဧကတ္တံ နေတွာ ‘‘တေဝီသတိ ဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အပနေတွာတိ ကလာပန္တရဂတေ ပထဝီအာဒိကေ သမာနလက္ခဏတာယ အဂ္ဂဟေတွာ။

တေသန္တိ ဗြဟ္မကာယိကာဒီနံ။ ဝိတ္ထာရေနာတိ စတူသုပိ သန္တတိသီသေသု ရူပါနံ အသင်္ခိပနေန။

ကာမဘဝေ ပန ယသ္မာ သေသဩပပါတိကာနန္တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ကာမဘဝေ ဩပပါတိကာ ဝုတ္တာ န သန္တိ၊ ယေန သေသဂ္ဂဟဏံ သာတ္ထကံ ဘဝေယျ၊ အဏ္ဍဇဂဗ္ဘသေယျကေဟိ ပန ဩပပါတိကသံသေဒဇာ သေသာ ဟောန္တီတိ သေသဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ဗြဟ္မကာယိကာဒိကေဟိ ဩပပါတိကေဟိ ဝုတ္တေဟိ သေသေ သန္ဓာယ ‘‘သေသဩပပါတိကာန’’န္တိ အာဟ။ တေ ပန အရူပိနောပိ သန္တီတိ ‘‘ကာမဘဝေ’’တိ ဝုတ္တံ။ အပရိပုဏ္ဏာယတနာနံ ပန နာမရူပံ ယထာသမ္ဘဝံ ရူပမိဿကဝိညာဏနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယေန သက္ကာ ဓမ္မဂဏနတော ဝိညာတုန္တိ န ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပဋိသန္ဓိစိတ္တေန သဟ ပဝတ္တဥတုတောတိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တေန သဟ ဥပ္ပန္နရူပေသု တေဇောဓာတုတော။ ဟဒယဝတ္ထုနော တင်္ခဏုပ္ပန္နတ္တာ ပဋိသန္ဓိစိတ္တဿ ဝတ္ထုဒုဗ္ဗလတာ။ တေသံ အဇ္ဈောဟရိတာဟာရေန အနုဂတေ သရီရေ အာဟာရသမုဋ္ဌာနံ သုဋ္ဌဒ္ဓကန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ နရောတိ တေနေဝ မာတုကုစ္ဆိဂတဘာဝေန တိရောက္ခော။ အဝကံသတော ဒွေ အဋ္ဌကာနေဝ ဥတုစိတ္တသမုဋ္ဌာနာနိ ဟောန္တီတိ သသဒ္ဒကာလံ သန္ဓာယ ‘‘ဥက္ကံသတော ဒွိန္နံ နဝကာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗေတိ ယံ ပုဗ္ဗေ သန္တတိဒွယာဒိကံ သတ္တကပရိယောသာနံ ရူပံ ဣဓ ဝုတ္တံ၊ တံ ဧကေကဿ စိတ္တဿ တီသု တီသု ခဏေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနမေဝ ဝုတ္တန္တိ ကတွာ အာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေ…ပေ… သတ္တတိဝိဓ’’န္တိ။ ဒုဝိဓမ္ပိ တန္တိ ဥတုသမုဋ္ဌာနံ၊ စိတ္တသမုဋ္ဌာနဉ္စာတိ ဒုဝိဓမ္ပိ တံ သဒ္ဒံ။

သဏ္ဌာတုန္တိ အဒ္ဓနိယဘာဝေန ဌာတုံ၊ အတ္တနော ပန ခဏမတ္တံ တိဋ္ဌတေဝ။ စတုဒ္ဒိသာ ဝဝတ္ထာပိတာတိ အညမညံ သံသဋ္ဌသီသာ မူလေန စတူသု ဒိသာသု ဝဝတ္ထာပိတာ။ အညမညံ အာလိင်္ဂေတွာ ဌိတာ ဘိန္နဝါဟနိကာ ဝိယ စ။

၆၃၉။ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ စ ပဝတ္တိယန္တိ ရူပါဇနကကမ္မဇပဉ္စဝိညာဏပ္ပဝတ္တိကာလံ၊ သဟဇာတဝိညာဏပစ္စယဉ္စ သန္ဓာယာဟ။ တဒါ ဟိ တတော နာမမေဝ ဟောတီတိ။ ကမ္မဝိညာဏပစ္စယာ ပန တဒါပိ ဥဘယံ ဟောတီတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ ပစ္ဆာဇာတဝိညာဏပစ္စယာ စ ရူပံ ဥပတ္ထဒ္ဓံ ဟောတီတိ။ အသညေသူတိအာဒိ ကမ္မဝိညာဏပစ္စယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ စ ပဝတ္တိယန္တိ ဘဝင်္ဂါဒိဇနကကမ္မတော အညေန ရူပုပ္ပတ္တိကာလံ၊ နိရောဓသမာပတ္တိကာလံ၊ ဘဝင်္ဂါဒိဥပ္ပတ္တိကာလတော အညကာလဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ယုတ္တံ။ ဘဝင်္ဂါဒိဥပ္ပတ္တိကာလေ ဟိ တံဇနကေန ကမ္မုနာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ရူပံ၊ သော စ ဝိပါကော ကမ္မဝိညာဏပစ္စယော ဟောတီတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ သဟဇာတဝိညာဏပစ္စယာနပေက္ခမ္ပိ ဟိ ပဝတ္တိယံ ကမ္မေန ပဝတ္တမာနံ ရူပံ၊ နာမဉ္စ န ကမ္မဝိညာဏာနပေက္ခံ ဟောတီတိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ပဋိသန္ဓိယံ၊ ပဝတ္တေ စ။ သဟဇာတဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ၊ ကမ္မဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပဉ္စ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ နာမရူပဉ္စာတိ ဧတ္ထ နာမရူပသဒ္ဒေါ အတ္တနော ဧကဒေသေန နာမသဒ္ဒေန နာမသဒ္ဒဿ သရူပေါ၊ ရူပသဒ္ဒေန စ ရူပသဒ္ဒဿ၊ တသ္မာ သရူပါနံ ဧကသေသောတိ ဧကဒေသသရူပေကသေသော၊ နာမရူပသဒ္ဒဿ ဌာနံ ဣတရေသဉ္စ နာမရူပသဒ္ဒါနံ အဒဿနန္တိ အတ္ထော။

ဝိပါကတော အညံ အဝိပါကံ။ ယတော ဒွိဓာ မတံ၊ တတော ယုတ္တမေဝ ဣဒန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ကုသလာဒိစိတ္တက္ခဏေတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အကုသလကိရိယစိတ္တက္ခဏေ ဝိယ ဝိပါကစိတ္တက္ခဏေပိ ဝိပါကာဇနကကမ္မသမုဋ္ဌာနံ သင်္ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိပါကစိတ္တက္ခဏေ ပန အဘိသင်္ခါရဝိညာဏပစ္စယာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ဥဘယဉ္စ လဗ္ဘတီတိ တာဒိသဝိပါကစိတ္တက္ခဏဝဇ္ဇနတ္ထံ ‘‘ကုသလာဒိစိတ္တက္ခဏေ’’တိ ဝုတ္တံ။

၆၄၀။ သုတ္တန္တိကပရိယာယတောတိ ပဋ္ဌာနေ ရူပါနံ ဥပနိဿယပစ္စယဿ အဝုတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ။ သုတ္တန္တေ ပန ယသ္မိံ သတိ ယံ ဟောတိ၊ အသတိ စ န ဟောတိ၊ သော တဿ ဥပနိဿယော နိဒါနံ ဟေတု ပဘဝေါတိ ကတွာ ‘‘ဝိညာဏူပနိသံ နာမရူပ’’န္တိ ရူပဿ စ ဝိညာဏူပနိဿယတာ ဝုတ္တာ။ ဝနပတ္ထပရိယာယေ စ ဝနပတ္ထဂါမနိဂမနဂရဇနပဒပုဂ္ဂလူပနိဿယော ဣရိယာပထဝိဟာရော၊ တတော စ စီဝရာဒီနံ ဇီဝိတပရိက္ခာရာနံ ကသိရေန၊ အပ္ပကသိရေန စ သမုဒါဂမနံ ဝုတ္တံ၊ န စ ဝနပတ္ထာဒယော အာရမ္မဏူပနိဿယာဒိဘာဝံ ဣရိယာပထာနံ၊ စီဝရာဒိသမုဒါဂမနဿ စ ဘဇန္တိ။ တသ္မာ ဝိနာ အဘာဝေါ ဧဝ သုတ္တန္တိကပရိယာယတော ဥပနိဿယဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နာမဿ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏံ ကမ္မာရမ္မဏပဋိသန္ဓိအာဒိကာလေ အာရမ္မဏပစ္စယောဝ ဟောတီတိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ရူပဿေဝ သုတ္တန္တိကပရိယာယတော ဧကဓာဝ ပစ္စယဘာဝေါ ဝုတ္တော။ သသံသယဿ ဟိ ရူပဿေတံ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဝုတ္တေ နာမဿ ဟောတီတိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ။

ပဝတ္တဿ ပါကဋတ္တာ အပါကဋံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ ပုစ္ဆတိ ‘‘ကထံ ပနေတ’’န္တိအာဒိနာ။ သုတ္တတော နာမံ၊ ယုတ္တိတော ရူပံ ဝိညာဏပစ္စယာ ဟောတီတိ ဇာနိတဗ္ဗံ။

ယုတ္တိတော သာဓေတွာ သုတ္တေန တံ ဒဠှံ ကရောန္တော ‘‘ကမ္မသမုဋ္ဌာနဿာပိ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ စိတ္တသမုဋ္ဌာနဿေဝါတိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနဿ ဝိယ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၊ ၃၉၊ မဟာဝ။ ၁၊ ဥဒါ။ ၁) ဘာသမာနေန ဘဂဝတာ ယသ္မာ ဥပပရိက္ခမာနာနံ ပဏ္ဍိတာနံ ပရမတ္ထတော နာမရူပမတ္တမေဝ ပဝတ္တမာနံ ဒိဿတိ၊ န သတ္တော၊ န ဇီဝေါ၊ တသ္မာ ကေနစိ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတံ ဟောတိ။ သုညတပ္ပကာသနဉှိ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနန္တိ။ အထ ဝါ နာမရူပမတ္တတာဝစနေန ပဝတ္တိယာ ဒုက္ခသစ္စမတ္တတာ ဝုတ္တာ။ ဒုက္ခသစ္စပ္ပကာသနေန စ တဿ သမုဒယော၊ တဿ စ နိရောဓော၊ နိရောဓဂါမိနိပဋိပဒါ စ ပကာသိတာ ဧဝ ဟောတိ။ အဟေတုကဿ ဒုက္ခဿ၊ ဟေတုနိရောဓာ အနိရုဇ္ဈနကဿ စ အဘာဝါ၊ နိရောဓဿ စ ဥပါယေန ဝိနာ အနဓိဂန္တဗ္ဗတ္တာတိ စတုသစ္စပ္ပကာသနံ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနံ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗံ။

နာမရူပပစ္စယာသဠာယတနပဒဝိတ္ထာရကထာဝဏ္ဏနာ

၆၄၁။ တန္တိ နာမရူပံ။ တဿာတိ သဠာယတနဿ။ တာဒိသဿေဝါတိ ကတေကသေသဿေဝ။

ဣဓာပိ နာမန္တိ ခန္ဓတ္တယဿေဝ ဂဟဏေ ကာရဏံ ဝုတ္တနယမေဝ။ နိယမတောတိ ဣဒဉ္စ စတုန္နံ ဘူတာနံ၊ ဆန္နံ ဝတ္ထူနံ၊ ဇီဝိတဿ စ ယထာသမ္ဘဝံ သဟဇာတနိဿယပုရေဇာတဣန္ဒြိယာဒိနာ သဠာယတနဿ ပဝတ္တမာနဿ ဧကန္တေန ပစ္စယဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ရူပါယတနာဒီနံ ပန သဟဇာတနိဿယာနုပါလနဘာဝေါ နတ္ထီတိ အဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာရမ္မဏာရမ္မဏပုရေဇာတာဒိဘာဝေါ စ တေသံ န သသန္တတိပရိယာပန္နာနမေဝ၊ န စ စက္ခာဒီနံ ဝိယ ဧကပ္ပဟာရေနေဝါတိ အနိယမတော ပစ္စယဘာဝေါ။ နိယမတော…ပေ… ဇီဝိတိန္ဒြိယန္တိ ဧဝန္တိ ဧတ္ထ ဧဝံ-သဒ္ဒေန ဝါ ရူပါယတနာဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဆဋ္ဌာယတနဉ္စ သဠာယတနဉ္စ သဠာယတနန္တိ ဧတ္ထ ယဒိပိ ဆဋ္ဌာယတနသဠာယတနသဒ္ဒါနံ သဒ္ဒတော သရူပတာ နတ္ထိ၊ အတ္ထတော ပန သဠာယတနေကဒေသောဝ ဆဋ္ဌာယတနန္တိ ဧကဒေသသရူပတာ အတ္ထီတိ ဧကဒေသသရူပေကသေသော ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္ထတောပိ ဟိ သရူပါနံ ဧကဒေသသရူပေကသေသံ ဣစ္ဆန္တိ ‘‘ဝင်္ကော စ ကုဋိလော စ ကုဋိလာ’’တိ။ တသ္မာ အတ္ထတော ဧကဒေသသရူပါနဉ္စ ဧကသေသေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။

အထ ဝါ ဆဋ္ဌာယတနဉ္စ မနာယတနဉ္စ ဆဋ္ဌာယတနန္တိ ဝါ မနာယတနန္တိ ဝါ ဆဋ္ဌာယတနဉ္စ ဆဋ္ဌာယတနဉ္စ ဆဋ္ဌာယတနန္တိ ဝါ မနာယတနဉ္စ မနာယတနဉ္စ မနာယတနန္တိ ဝါ ဧကသေသံ ကတွာ စက္ခာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ‘‘သဠာယတန’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ တမေဝ ဧကသေသံ နာမမတ္တပစ္စယဿ၊ နာမရူပပစ္စယဿ စ မနာယတနဿ ဝသေန ကတံ အတ္ထတော ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဆဋ္ဌာယတနဉ္စ သဠာယတနဉ္စ သဠာယတနန္တိ ဧဝံ ကတေကသေသဿာ’’တိ။ ယထာဝုတ္တောပိ ဟိ ဧကသေသော အတ္ထတော ဆဋ္ဌာယတနဉ္စ သဠာယတနဉ္စာတိ ဧဝံ ကတော နာမ ဟောတီတိ။ သဗ္ဗတ္ထ စ ဧကသေသေ ကတေ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော ကတေကသေသာနံ သဠာယတနာဒိသဒ္ဒဝစနီယတာသာမညဝသေန ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘န အညထာ’’တိ ဧတေန တဿ တဿ နာမဿ၊ ရူပဿ စ အဘာဝေ တံ တံ အာယတနံ န ဟောတီတိ ဗျတိရေကံ ဝိဘာဝေတိ။

ယန္တိ ယံ ယံ နာမံ၊ ရူပဉ္စ။ ယဿာတိ ယဿ ယဿ အာယတနဿ။ ယထာတိ သဟဇာတာဒိနာ ယေန ယေန ပကာရေန။ နေယျန္တိ ဉေယျံ။

တဿ ဝသေနာတိ တဿ ဟေတုအာဒိပစ္စယဿ ဝသေန။ ဥက္ကံသာဝကံသောတိ ဧတ္ထ သတ္တဓာ ပစ္စယဘာဝတော ဥက္ကံသော အဋ္ဌဓာ ပစ္စယဘာဝေါ၊ တတော နဝဓာ၊ တတော ဒသဓာတိ အယံ ဥက္ကံသော။ အဝကံသော ပန ဒသဓာ ပစ္စယဘာဝတော နဝဓာ ပစ္စယဘာဝေါ၊ တတော အဋ္ဌဓာ၊ တတော သတ္တဓာတိ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ န ပန သတ္တဓာ ပစ္စယဘာဝတော ဧဝ ဒွေပိ ဥက္ကံသာဝကံသာ ယောဇေတဗ္ဗာ၊ တတော အဝကံသာဘာဝတောတိ။

ဝိပါကံ နာမန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ သဟဇာတာဒိဝသေန၊ သတ္တဓာ၊ ဟေတုအာဒိဝသေန စ။ ဣတရန္တိ အဝိပါကံ နာမံ။

‘‘ဟဒယဝတ္ထုနော သဟာယံ ဟုတွာ’’တိ ဧတေန အရူပေ ဝိယ အသဟာယံ နာမံ န ဟောတိ၊ ဟဒယဝတ္ထု စ နာမေန သဟ ဆဋ္ဌာယတနဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဧတ္တကမေဝ ဒဿေတိ၊ န ပန ယထာ ဟဒယဝတ္ထု ပစ္စယော ဟောတိ၊ တထာ နာမမ္ပီတိ အယမတ္ထော အဓိပ္ပေတော။ ဝတ္ထု ဟိ နာမဿ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စယော ဟောတိ၊ န နာမံ။ နာမဉ္စ ဝိပါကဟေတာဒိပစ္စယော ဟောတိ၊ န ဝတ္ထူတိ။ ပဝတ္တေ အရူပဓမ္မာ ကမ္မဇရူပဿ ဌိတိပ္ပတ္တဿေဝ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ န ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿာတိ ဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတာ စ ပစ္ဆာဇာတဝိပ္ပယုတ္တာဒယော ဧဝ စက္ခာဒီနံ ယောဇေတဗ္ဗာ။

‘‘တတ္ထေဝါ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ပဝတ္တေ’’တိ ဣဒံ ပစ္စာမဋ္ဌန္တိ အာဟ ‘‘တတ္ထေဝ ဟိ ပဝတ္တေ’’တိ။ ‘‘ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ’’တိ ပန ဣဒံ ‘‘ပဉ္စန္န’’န္တိ ဣမိနာ ဒီပိတမေဝါတိ။ ပဝတ္တိယံ စက္ခာယတနာဒိကဿ နာမံ ဝိပါကပစ္စယော န ဟောတိ၊ အတ္တနာ ဇနိတရူပဿေဝ ဟောတိ။ ပဋိသန္ဓိယံ ပန ကမ္မသမုဋ္ဌာနံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနသဒိသံ၊ တသ္မာ ဝတ္ထုနောပိ ဝိပါကပစ္စယော ဟောတိယေဝ။

ရူပတောတိ ရူပေသု။ ယံ ယံ အာယတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ပဋိသန္ဓိယံ အဏ္ဍဇဇလာဗုဇာနံ ပဉ္စသု အာယတနေသု ကာယာယတနမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတရေသံ ယထာရဟံ ဣတရာနိပိ။

အဝသေသမနာယတနဿာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓဘဝေ ပနာ’’တိ ဧတဿ အနုဝတ္တမာနတ္တာ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ဧဝ ပဝတ္တမာနံ ပဉ္စဝိညာဏေဟိ အဝသေသံ မနာယတနံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နာမရူပဿ သဟဇာတာဒိသာဓာရဏပစ္စယဘာဝေါ၊ သမ္ပယုတ္တာဒိအသာဓာရဏပစ္စယဘာဝေါ စ ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗော။ ‘‘ရူပပစ္စယာ ပဉ္စာယတနာနီ’’တိ အယမ္ပိ နယော လဗ္ဘတိ နိရောဓသမာပန္နာနံ ဝသေန၊ သော ပန အပစုရဘာဝတော ယေဘုယျေန စ ပဋိသန္ဓိယံ ပစ္စယဘူတဿေဝ နာမရူပဿ ပဝတ္တိယံ ပစ္စယဘာဝေါ ဝိဘာဝိတောတိ န ဒဿိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သဠာယတနပစ္စယာဖဿပဒဝိတ္ထာရကထာဝဏ္ဏနာ

၆၄၂။ ဗာဝီသတိယာ လောကိယဝိပါကဝိညာဏေဟိ သမ္ပယုတ္တာ ဗာဝီသတိလောကိယဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာ။ တတော ဧဝ ဗာဝီသတိ။

တတ္ထာတိ တသ္မိံ သဠာယတနေ၊ တေသု ဆသု အာယတနေသူတိ အတ္ထော။ အဇ္ဈတ္တန္တိ သသန္တတိပရိယာပန္နမေဝ ဂဏှာတိ။ တဉှိ သသန္တတိပရိယာပန္နကမ္မနိဗ္ဗတ္တံ တာဒိသဿ ဖဿဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ ရူပါဒီနိ၊ ပန ဗဟိဒ္ဓါ အနုပါဒိန္နာနိ စ ဖဿဿ အာရမ္မဏံ ဟောန္တိ၊ န တာနိ စက္ခာဒီနိ ဝိယ သသန္တတိပရိယာပန္နကမ္မကိလေသနိမိတ္တပ္ပဝတ္တိဘာဝေန ဖဿဿ ပစ္စယာ ဟောန္တီတိ ပဌမာစရိယဝါဒေ န ဂဟိတာနိ၊ ဒုတိယာစရိယဝါဒေ ပန ယထာ တထာ ဝါ ပစ္စယဘာဝေ သတိ န သက္ကာ ဝဇ္ဇေတုန္တိ ဂဟိတာနိ။

တတ္ထာတိ သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿပဒေ။ ယေ တာဝ အာစရိယာ မဟာဝိဟာရဝါသိနောဝ ယထာ ဝိညာဏံ၊ ဧဝံ နာမရူပံ၊ သဠာယတနံ၊ ဖဿံ၊ ဝေဒနဉ္စ ပစ္စယံ၊ ပစ္စယုပ္ပန္နဉ္စ သသန္တတိပရိယာပန္နံ ဒီပေန္တာ ဝိပါကမေဝ ဣစ္ဆန္တိ။ ‘‘ဆဋ္ဌာယတနပစ္စယာ ဖဿော’’တိ အဘိဓမ္မဘာဇနီယပါဠိ (ဝိဘ။ ၂၄၃) အာရုပ္ပံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာတိ ‘‘ဆဋ္ဌာယတနပစ္စယာ ဖဿောတိ ပါဠိအနုသာရတော’’တိ ဝုတ္တံ။

သဗ္ဗေ ဖဿာ န သမ္ဘောန္တီတိ ယောဇနာ။ ယဒိ သဗ္ဗာယတနေဟိ ဧကော ဖဿော သမ္ဘဝေယျ၊ ‘‘သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော’’တိ ဧကဿ ဝစနံ ယုဇ္ဇေယျ ၊ အထာပိ ဧကမှာ အာယတနာ သဗ္ဗေ ဖဿာ သမ္ဘဝေယျုံ၊ တထာပိ သဗ္ဗာယတနေဟိ သဗ္ဗဖဿသမ္ဘဝတော အာယတနဘေဒေန ဖဿဘေဒေါ နတ္ထီတိ တဒဘေဒဝသေန ဧကဿ ဝစနံ ယုဇ္ဇေယျ၊ တထာ ပန အသမ္ဘဝတော န ယုတ္တန္တိ စောဒေတိ ‘‘န သဗ္ဗာယတနေဟီ’’တိအာဒိနာ ။ အညဿာပိ ဝါ အသမ္ဘဝန္တဿ ဝိဓာနဿ ဗောဓနတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ ‘‘နာပိ ဧကမှာ အာယတနာ သဗ္ဗေ ဖဿာ’’တိ။ ‘‘န သဗ္ဗာယတနေဟိ ဧကော ဖဿော သမ္ဘောတီ’’တိ ဣဒမေဝ ပန ဧကဖဿဝစနဿာယုတ္တတ္တဒီပကံ ကာရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နိဒဿနဝသေန ဝါ ဧတံ ဝုတ္တံ။ နာပိ ဧကမှာ အာယတနာ သဗ္ဗေ ဖဿာ သမ္ဘောန္တိ၊ ဧဝံ န သဗ္ဗာယတနေဟိ ဧကော ဖဿော သမ္ဘောတိ။ တသ္မာ ဧကဿ ဝစနံ အယုတ္တန္တိ။ ပရိဟာရံ ပန အနေကာယတနေဟိ ဧကဖဿဿ သမ္ဘဝတောတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတြိဒံ ဝိဿဇ္ဇန’’န္တိအာဒိမာဟ။ အဝသေသသမ္ပယုတ္တဓမ္မာယတနာ ဖဿဝဇ္ဇိတာ တံသမ္ပယုတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ။

ဧကောပိ အနေကာယတနပ္ပဘဝေါ ဧကောပနေကာယတနပ္ပဘဝေါ။

ဆဓာ ပစ္စယတ္တေ ပဉ္စ ဝိဘာဝယေ၊ ဧကံ နဝဓာ ပစ္စယတ္တေ၊ ဗာဟိရာနိ ဆ အာယတနာနိ အာရမ္မဏာဒိနာ ယထာသမ္ဘဝံ ပစ္စယတ္တေ ဝိဘာဝယေတိ သမ္ဗန္ဓော။

အနေကဘေဒဿာတိ ကုသလဝိပါကာဒိပဉ္စဒွါရာဒိဝသေန အနေကဝိဓဿ ဒွိပဉ္စဝိညာဏသမ္ပယုတ္တဝဇ္ဇဿ ဝိပါကဖဿဿ။ တာနိ စာတိ ရူပါယတနာဒီနိ။ ‘‘မနော စ နေသံ ဂေါစရဝိသယံ ပစ္စနုဘောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၅) ဟိ ဝုတ္တံ။ တထာ စာတိ ပစ္စုပ္ပန္နာနိ ရူပါဒီနိ ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ ဓမ္မာယတနပရိယာပန္နံ ရူပရူပံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အာရမ္မဏပစ္စယမတ္တေနာတိ တံ သဗ္ဗံ အပစ္စုပ္ပန္နံ၊ အညဉ္စ ဓမ္မာယတနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ဖဿပစ္စယာဝေဒနာပဒဝိတ္ထာရကထာဝဏ္ဏနာ

၆၄၃။ ဒွါရတော သဠေဝါတိ ပဘဝသာမညတော ဧကဝိဓာပိ ဥပ္ပတ္တိဒွါရတော ဆ ဧဝ ဟောန္တီတိ ဆဠေဝ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ။

စိတ္တဘေဒေန ဧကူနနဝုတိဝိဓာပိ ဣဓာဓိပ္ပေတာ ဧဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဝေဒနာသု ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သေသာန’’န္တိ ဧတ္ထ သမ္ပဋိစ္ဆနသမ္ပယုတ္တာယ စက္ခုသမ္ဖဿာဒယော ပဉ္စ ယဒိပိ အနန္တရာဒီဟိ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ အနန္တရာဒီနံ ပန ဥပနိဿယေ အန္တောဂဓတ္တာ သန္တီရဏတဒါရမ္မဏာနဉ္စ သာဓာရဏဿ တဿ ဝသေန ‘‘ဧကဓာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧကေကသ္မိံ ဒွါရေ ဟိ စက္ခုဒွါရာဒီသု ဥပ္ပန္နစက္ခုဝိညာဏာဒီဟိ သဟဇာတာ ဖဿာ သကသကဝီထီသု သမ္ပဋိစ္ဆနာဒီဟိ သမ္ပယုတ္တဝေဒနာနံ၊ မနောဒွါရေ တဒါရမ္မဏဝသေနေဝ ပဝတ္တာနံ တေဘူမကဝိပါကဝေဒနာနမ္ပိ သဟဇာတမနောသမ္ဖဿသင်္ခါတော သော ဖဿော အဋ္ဌဓာ ပစ္စယော ဟောတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ရူပါရူပါဝစရဝိပါကဝေဒနာ ပဋိသန္ဓိအာဒိဝသေနေဝ ပဝတ္တန္တိ၊ ကာမာဝစရာပိ ဧကစ္စာတိ ‘‘တေဘူမကဝိပါကဝေဒနာနမ္ပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တာသမ္ပိ ဟိ သဟဇာတမနောသမ္ဖဿော အဋ္ဌဓာဝ ပစ္စယော ဟောတိ။ ပစ္စယံ အနုပါဒိန္နမ္ပိ ကေစိ ဣစ္ဆန္တီတိ ‘‘ယာ ပနာ’’တိအာဒိနာ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနသမ္ပယုတ္တဖဿဿ ပစ္စယဘာဝေါ ဝုတ္တော။ တဉ္စ မုခမတ္တဒဿနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတေန နယေန သဗ္ဗဿ အနန္တရဿ၊ အနာနန္တရဿ စ ဖဿဿ တဿာ တဿာ ဝိပါကဝေဒနာယ ဥပနိဿယတာ ယောဇေတဗ္ဗာတိ။

ဝေဒနာပစ္စယာတဏှာပဒဝိတ္ထာရကထာဝဏ္ဏနာ

၆၄၄။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ၊ ဣမသ္မိံ ဝါ သာသနေ ဆ တဏှာ ဒီပိတာ။ ဣဓာတိ ဝါ ဣမသ္မိံ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာပဒေ။ တတ္ထာတိ တာသု ဆသု တဏှာသု။

ဧကေကာယ သဿတဒိဋ္ဌိသဟဂတာယ၊ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသဟဂတာယ စ တဏှာယ တဒဘိနန္ဒနာနုဂုဏော ရူပါဒီသု ပဝတ္တိအာကာရော၊ ကေဝလံ ကာမဿာဒဝသေန ပဝတ္တိယာ ဝိသိဋ္ဌာကာရတ္တာ ဝုတ္တပ္ပဝတ္တိအာကာရတော တဏှာယ တိဝိဓတာ။

မမတ္တေနာတိ သမ္ပိယာယနေန၊ အဿာဒနတဏှာယ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ပုတ္တော ဝိယ ဝေဒနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ခီရာဒယော ဝိယ ဝေဒနာယ ပစ္စယဘူတာ ရူပါဒယော၊ ခီရာဒိဒါယိကာ ဓာတိ ဝိယ ရူပါဒိဆဠာရမ္မဏဒါယကာ စိတ္တကာရာဒယော ဆ။ တတ္ထ သုခသမ္ဖဿဝတ္ထဒါယကော တန္တဝါယော၊ ဝေဇ္ဇော ရသာယတနောဇာဝသေန၊ တဒုပတ္ထမ္ဘိတဇီဝိတဝသေန စ ဓမ္မာရမ္မဏဿ ဒါယကောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သဗ္ဗာပေသာ အဋ္ဌသတပ္ပဘေဒါပိ။

အာရမ္မဏပစ္စယော ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ အာရမ္မဏမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ န ဥပနိဿယော ဝိယ ဥပ္ပာဒကောတိ ဥပ္ပာဒကဿ ဥပနိဿယဿေဝ ဝသေန ‘‘ဧကဓာဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥပနိဿယေန ဝါ အာရမ္မဏူပနိဿယော သင်္ဂဟိတော။ တေန စ အာရမ္မဏဘာဝေန တံသဘာဂေါ အညောပိ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝေါ ဒီပိတော ဟောတီတိ ဥပနိဿယဝသေနေဝ ပစ္စယဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘ယသ္မာ ဝါ’’တိအာဒိနာ န ကေဝလံ ဝိပါကသုခဝေဒနာ ဧဝ၊ တိဿောပိ ပန ဝေဒနာ ဝိပါကာ ဝိသေသေန တဏှာယ ဥပနိဿယပစ္စယော၊ အဝိသေသေန ဣတရာ စာတိ ဒဿေတိ။ ဥပေက္ခာ ပန သန္တတ္တာ၊ သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတာတိ တသ္မာ သာပိ ဘိယျော ဣစ္ဆနဝသေန တဏှာယ ဥပနိဿယောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဥပေက္ခာ ပန အကုသလဝိပါကဘူတာ အနိဋ္ဌတ္တာ ဒုက္ခေ အဝရောဓေတဗ္ဗာ၊ ဣတရာ ဣဋ္ဌတ္တာ သုခေတိ သာ ဒုက္ခံ ဝိယ၊ သုခံ ဝိယ စ ဥပနိဿယပစ္စယော ဟောတီတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ‘‘ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ’’တိ ဝစနေန သဗ္ဗဿ ဝေဒနာဝတော ပစ္စယဿ အတ္ထိတာယ တဏှုပ္ပတ္တိပ္ပသင်္ဂေ တန္နိဝါရဏတ္ထမာဟ ‘‘ဝေဒနာပစ္စယာ စာပီ’’တိအာဒိ။

နနု ‘‘အနုသယသဟာယာ ဝေဒနာ တဏှာယ ပစ္စယော’’တိ ဝစနဿ အဘာဝါ အတိပ္ပသင်္ဂနိဝတ္တိံ န သက္ကာ ကာတုန္တိ? န၊ ဝဋ္ဋကထာယ ပဝတ္တတ္တာ။ ဝဋ္ဋဿ စ အနုသယဝိရဟေ အဘာဝတော အနုသယသဟိတာဝ ပစ္စယောတိ အတ္ထတော ဝုတ္တမေဝေတံ ဟောတီတိ။ အထ ဝါ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ’’တိ အနုဝတ္တမာနတ္တာ အနုသယသဟိတာဝ ပစ္စယောတိ ဝိညာယတိ။ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာတိ စေတ္ထ ဝေဒနာပစ္စယာ ဧဝ တဏှာ၊ န ဝေဒနာယ ဝိနာတိ အယံ နိယမော ဣစ္ဆိတော၊ န ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ ဟောတိယေဝါတိ၊ တသ္မာ အတိပ္ပသင်္ဂေါ ဧတ္ထ နတ္ထိ ဧဝါတိ။

ဝုသီမတောတိ ဝုသိတဝတော၊ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယဝါသဿာတိ အတ္ထော။ ဝုဿတီတိ ဝါ ဝုသီတိ မဂ္ဂေါ ဝုစ္စတိ၊ သော ဧတဿ ဝုတ္ထော အတ္ထီတိ ဝုသီမာ၊ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန အရဟာ။ အဂ္ဂဖလံ ဝါ ပရိနိဋ္ဌိတဝါသတ္တာ ‘‘ဝုသီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဝုသီမာ။

တဏှာပစ္စယာဥပါဒါနပဒဝိတ္ထာရကထာဝဏ္ဏနာ

၆၄၅။ အတ္ထဝိဘာဂေါ အတ္ထဿ ဝိဘဇနာ။ ဝတ္ထုသင်္ခါတံ ကာမန္တိ ကာမဂုဏသညိတံ ရူပါဒိအာရမ္မဏမာဟ။ ဥပါဒိယတီတိ ကာမဝသေန ဂဏှာတိ၊ ဒဠှံ အဿာဒေတီတိ အတ္ထော။ ကာမံ ဥပါဒိယတီတိ ဧတ္ထ ကမ္မသာဓနော ကာမသဒ္ဒေါ ၊ ကာမော စ သောတိ ဧတ္ထ ကတ္တုသာဓနော ကိလေသကာမဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ ဥပါဒါနသဒ္ဒေါ ပန ဥဘယတ္ထာပိ ကတ္တုသာဓနောဝ။ ဒဠှတ္ထော ဘုသတ္ထော။ ယထာ ဘုသော အာယာသော ဥပါယာသော၊ ဘုသံ ကုဋ္ဌံ ဥပကုဋ္ဌံ၊ ဧဝံ ဣဓာပီတိ အာဟ ‘‘ဥပါယာသဥပကုဋ္ဌာဒီသု ဝိယာ’’တိ။ ပုရိမဒိဋ္ဌိံ ဥတ္တရဒိဋ္ဌိ ဥပါဒိယတီတိ ပုရိမဒိဋ္ဌိံ သဿတဘာဝေန ဂဏှန္တီ ဥပါဒိယတိ၊ ပုရိမဒိဋ္ဌိအာကာရေန ဝါ ဥတ္တရဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ တေနေဝ ပုရိမဒိဋ္ဌိံ ဒဠှံ ကရောန္တီ တံ ဥပါဒိယတီတိ ဝုတ္တာ။ အထ ဝါ ပုရိမဒိဋ္ဌိံ ဥတ္တရဒိဋ္ဌိ ဥပါဒိယတီတိ ‘‘သဿတော အတ္တာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၁) ဣဒံ ပုရိမဒိဋ္ဌိံ ဥပါဒိယမာနံ ဥတ္တရဒိဋ္ဌိံ နိဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဟိ ဧသာ ဒဠှီကရဏဝသေန ပုရိမံ ဥတ္တရာ ဥပါဒိယတိ၊ ဧဝံ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိကာပီတိ (မ။ နိ။ ၁။၄၄၅၊ ၂။၉၄၊ ၃။၉၁၊ ၁၁၆၊ ၁၃၆၊ ဓ။ သ။ ၁၂၂၁၊ ဝိဘ။ ၉၃၈)။ အတ္တဂ္ဂဟဏံ ပန အတ္တဝါဒုပါဒါနန္တိ န ဣဒံ ဒိဋ္ဌုပါဒါနဒဿနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ လောကော စာတိ ဝါ အတ္တဂ္ဂဟဏဝိနိမုတ္တံ ဂဟဏံ ဒိဋ္ဌုပါဒါနဘူတံ ဣဓ ပုရိမဒိဋ္ဌိဥတ္တရဒိဋ္ဌိဝစနေဟိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သီလဗ္ဗတံ ဥပါဒိယတီတိ ဧတ္ထ အသုဒ္ဓိမဂ္ဂဂေါသီလာဒိသမာဒါနဝသေန သီလံ၊ အဝီတိက္ကမနဝသေန ဝတံ။ ဥဘယထာပိ ဝါ သီလံ၊ တပေါကမ္မဘာဝေန ဂဟိတတာယ ဝတံ၊ ဂဝါဒိပကတိဘာဝနာ။ အတ္တနော ဝါ ဂဝါဒိဘာဝါဓိဋ္ဌာနံ သီလံ၊ ‘‘ဂစ္ဆန္တော ဘက္ခေတိ၊ တိဋ္ဌန္တော မုတ္တေတီ’’တိအာဒိနာ ဂဝါဒိကိရိယာကရဏံ ဝတံ။ တံတံအကိစ္စသမ္မတတော ဝါ နိဝတ္တိ သီလံ၊ တံသမာဒါနဝတောဝေသ ဘောဇနကိစ္စကရဏာဒိဝိသေသပဋိပတ္တိ ဝတံ၊ တံ သီလဗ္ဗတံ အသုဒ္ဓိမဂ္ဂံ ‘‘သုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ’’တိ ပရာမသန္တော တထာ အဘိနိဝိသန္တော ဥပါဒိယတိ၊ တံ ဂါဟံ ဒဠှံ ဂဏှာတီတိ အတ္ထော။ သီလဗ္ဗတသဟစရိတံ ပရာမာသံ သီလဗ္ဗတန္တိ ဂဟေတွာ အာဟ ‘‘သီလဗ္ဗတဉ္စ တံ ဥပါဒါနဉ္စာ’’တိ။ ဂေါသီလဂေါဝတာဒီနီတိ စ တထာဘူတံ ဒိဋ္ဌိံ ဝဒတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘သယမေဝ ဥပါဒါနာနီ’’တိ။ အဘိနိဝေသတောတိ အဘိနိဝေသဘာဝတော၊ အဘိနိဝိသနတော ဝါ။ အတ္တဝါဒုပါဒါနန္တိ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဝါဒဿ ပညာပနဿ၊ ဂဟဏဿ စ ကာရဏဘူတာ ဒိဋ္ဌီတိ အတ္ထော။ အတ္တဝါဒမတ္တမေဝါတိ အတ္တဿ အဘာဝါ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဣဒံ ဝစနမတ္တမေဝ။ ဥပါဒိယန္တီတိ ဒဠှံ ဂဏှန္တိ။ ကထံ? ‘‘အတ္တာ’’တိ။ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဟိ အဘိနိဝိသန္တာ ဝစနမတ္တမေဝ ဒဠှံ ကတွာ ဂဏှန္တီတိ အတ္ထောတိ။ ဧဝံ ‘‘အတ္တဝါဒမတ္တမေဝ ဥပါဒိယန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ ။ အတ္တဝါဒမတ္တန္တိ ဝါ ဝါစာဝတ္ထုမတ္တမေဝါဟ။ ဝါစာဝတ္ထုမတ္တမေဝ ဟိ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဥပါဒိယန္တိ အတ္တဿ အဘာဝါတိ။

‘‘ဓမ္မသင်္ခေပဝိတ္ထာရေ ပန ကာမုပါဒါနံ သင်္ခေပတော တဏှာဒဠှတ္တံ၊ သေသုပါဒါနတ္တယံ ဒိဋ္ဌိမတ္တမေဝ၊ ဝိတ္ထာရတော ပနာ’’တိ ဧဝံ ဓမ္မသင်္ခေပဝိတ္ထာရသမုဒါယတော တဒဝယဝဘူတံ သင်္ခေပံ၊ ဝိတ္ထာရဉ္စ နိဒ္ဓါရေတီတိ။ ဓမ္မသင်္ခေပဝိတ္ထာရေတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကာမေသူတိ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ။ ကာမစ္ဆန္ဒောတိ ကာမသင်္ခါတော ဆန္ဒော၊ န ကတ္တုကမျတာဆန္ဒော၊ န စ ဓမ္မစ္ဆန္ဒော။ ကာမနဝသေန၊ ရဉ္ဇနဝသေန စ ကာမောယေဝ ရာဂေါ ကာမရာဂေါ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ကာမတ္ထံ ဝိဒိတွာ ကာမော ဧဝ နန္ဒနဋ္ဌေန ကာမနန္ဒီ၊ တဏှာယနဋ္ဌေန ကာမောယေဝ ကာမတဏှာ၊ သိနေဟနဋ္ဌေန ကာမော ဧဝ ကာမသ္နေဟော၊ ပရိဒယှနဋ္ဌေန ကာမပရိဠာဟော၊ မုစ္ဆနဋ္ဌေန ကာမမုစ္ဆာ၊ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌာပနဋ္ဌေန ကာမဇ္ဈောသာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပ္ပတ္တဝိသယပတ္ထနာ တဏှာ အာရမ္မဏေ ပရိတဿနဘာဝတော၊ သမ္ပတ္တဝိသယဂ္ဂဟဏံ ဥပါဒါနံ အာရမ္မဏေ ဒဠှဂ္ဂါဟဘာဝတော။ အပ္ပိစ္ဆတာပဋိပက္ခာ တဏှာ ဝိသယာဘိမုခဘာဝတော၊ သန္တုဋ္ဌိပဋိပက္ခာ ဥပါဒါနံ တဏှာဒဠှတ္တံ ဟုတွာ အတြိစ္ဆတာဘာဝတော။ ပရိယေသနဒုက္ခမူလာ တဏှာ အပ္ပတ္တဝိသယပတ္ထနာဘာဝတော၊ အာရက္ခဒုက္ခမူလံ ဥပါဒါနံ သမ္ပတ္တဝိသယဂ္ဂဟဏဘာဝတော။

နတ္ထိ ဒိန္နန္တိအာဒီသု ဒိန္နန္တိ ဒါနမာဟ၊ တံ အဖလတ္တာ ရူပံ ဝိယ ဒါနံ နာမ န ဟောတီတိ ပဋိက္ခိပတိ။ ယိဋ္ဌံ ဝုစ္စတိ မဟာဝိဇိတယညသဒိသော မဟာယာဂေါ။ ဟုတန္တိ အာဟုနပါဟုနမင်္ဂလကိရိယာ။ တတ္ထ အာမန္တေတွာ ဟဝနံ ဒါနံ အာဟုနံ၊ ပါဟုနာနံ အတိထီနံ အတိထိကိရိယာ ပါဟုနံ၊ အာဝါဟာဒီသု မင်္ဂလတ္ထံ ဒါနံ မင်္ဂလကိရိယာ၊ ဒသ ကုသလကမ္မပထာ သုကတကမ္မာနိ နာမ၊ ဒသ အကုသလကမ္မပထာ ဒုက္ကဋကမ္မာနိ နာမ၊ ဖလံ ဝိပါကောတိ နိဿန္ဒာဒိဖလဉ္စေဝ နိပ္ပရိယာယဝိပါကော စ နတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒီသုပိ ဖလဝိပါကပဋိက္ခေပေါဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နတ္ထိ အယံ လောကောတိ ပရလောကေ ဌိတော ဣမံ လောကံ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဂဏှာတိ။ ဣမံ ဟိ လောကံ အဝေက္ခိတွာ ပရလောကော၊ ပရဉ္စ လောကံ အဝေက္ခိတွာ အယံ လောကော ဟောတိ ဂန္တဗ္ဗတော၊ အာဂန္တဗ္ဗတော စာတိ ပရလောကတော ဣဓာဂမနဿ အဘာဝါ တတ္ထေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇနတော စိတ္တေန ပရလောကေ ဌိတော ဣမံ လောကံ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဂဏှာတီတိ အတ္ထော။ န ဟိ အယံ ဒိဋ္ဌိ ပရလောကေ ဌိတဿေဝ ဟောတီတိ။ နတ္ထိ ပရလောကောတိ ဣဓလောကေ ဌိတော ပရလောကံ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဂဏှာတိ။ ဣဓာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ဝါ ဧတ္ထ အတ္ထော – သံသရဏပ္ပဒေသော ဣဓလောကော၊ ပရလောကော စ နာမ ကောစိ နတ္ထိ သံသရဏဿ အဘာဝါ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇနတောတိ။

ပုရိမဘဝတော ပစ္ဆိမဘဝေ ဥပပတနံ ဥပပါတော၊ သော ယေသံ သီလံ၊ တေ ဩပပါတိကာ။ တေ ပန စဝနကဥပပဇ္ဇနကသတ္တာ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ’’တိ။ နတ္ထိ လောကေ သမဏ…ပေ… ပဝေဒေန္တီတိ အနုလောမပဋိပဒံ ပဋိပန္နတ္တာ သမ္မဂ္ဂတာ သမ္မာပဋိပန္နာ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏာ လောကသ္မိံ နတ္ထိ၊ ယေ ဣမဉ္စ လောကံ၊ ပရဉ္စ လောကံ အတ္တနာ ဧဝ အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဉာဏေန ပစ္စက္ခတော ဉတွာ ပဝေဒနသမတ္ထာ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ နာမ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီတိအာဒီသု ဝတ္တဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။

ပကတိအဏုအာဒီနံ သဿတဂ္ဂါဟပုဗ္ဗင်္ဂမော၊ သရီရဿ ဥစ္ဆေဒဂ္ဂါဟပုဗ္ဗင်္ဂမော စ တေသံ ဂါဟာနံ သာမိဘူတော ကောစိ သဿတော၊ ဥစ္ဆိဇ္ဇမာနော ဝါ အတ္တာ အတ္ထီတိ အတ္တဂ္ဂါဟော ကဒါစိ ဟောတီတိ ‘‘ယေဘုယျေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သွာယံ အတ္တဂ္ဂါဟော အတ္ထတော ခန္ဓာရမ္မဏော ဧဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယေဘုယျေန ပဌမံ အတ္တဝါဒုပါဒါနန္တိအာဒိနာဝ သမ္ဗန္ဓော။ ယဒိပိ ဘဝရာဂဇဝနဝီထိ ပဌမံ ပဝတ္တတိ ဂဟိတပဋိသန္ဓိကဿ ဘဝနိကန္တိယာ ပဝတ္တိတဗ္ဗတ္တာ၊ သော ပန ဘဝရာဂေါ တဏှာဒဠှတ္တံ န ဟောတီတိ မညမာနော န ကာမုပါဒါနဿ ပဌမုပ္ပတ္တိမာဟ။

တဏှာ ကာမုပါဒါနန္တိ ပန ဝိဘာဂဿ အကရဏေ သဗ္ဗာပိ တဏှာ ကာမုပါဒါနံ၊ ကရဏေပိ ဝါ ကာမရာဂတော အညာပိ တဏှာ ဒဠှဘာဝံ ပတ္တာ ကာမုပါဒါနန္တိ တဿ အရဟတ္တမဂ္ဂဝဇ္ဈတာ ဝုတ္တာ။

ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဘူတာ စိတ္တုပ္ပာဒါ ဝိသယော။ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ အာလယော။ တတ္ထ ရမတီတိ အာလယရာမာ၊ ပဇာ။ တေနေဝ သာ အာလယရာမတာ သသန္တာနေ၊ ပရသန္တာနေ စ ပါကဋာ ဟောတိ။ ကာမာနန္တိ ဝတ္ထုကာမာနံ။ ‘‘သုခဒုက္ခံ ကမ္မုနာ ဟောတီ’’တိ အဂ္ဂဟေတွာ ကောတူဟလမင်္ဂလာဒိဗဟုလော ဟောတိ။ သာ ကောတူဟလမင်္ဂလာဒိဗဟုလတာ။ အဿ ကာမုပါဒါနဝတော။ တန္တိ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ၊ အနတ္တနိ ဓမ္မမတ္တေ ‘‘အတ္တာ’’တိ မိစ္ဆာဘိနိဝေသဿ သုခုမတရဓမ္မုပါဒါနတာယ သုခုမတာ ဝုတ္တာ။ ဥပနိဿယဝစနေန အာရမ္မဏာနန္တရပကတူပနိဿယာ ဝုတ္တာတိ အနန္တရပစ္စယာဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ကတော ဟောတိ။

ဥပါဒါနပစ္စယာဘဝပဒဝိတ္ထာရကထာဝဏ္ဏနာ

၆၄၆။ အတ္ထတောတိ ဝစနတ္ထတော။ ဓမ္မတောတိ သဘာဝဓမ္မတော။ သာတ္ထတောတိ သာတ္ထကတော၊ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဿပိ ပုန ဝစနဿ သပ္ပယောဇနတော။ ဘေဒသင်္ဂဟာတိ ဘေဒတော သင်္ဂဟတော၊ ဝိဘာဂတော စေဝ ဝိဘတ္တဿ သင်္ခိပနတော စာတိ အတ္ထော။ ယံ ယဿ ပစ္စယောတိ ယံ ယံ ဥပါဒါနံ ယဿ ယဿ ဘဝဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ တတော စာတိ အတ္ထော။

ဘဝတီတိဘဝေါတိ ဖလဝေါဟာရေန ကမ္မဘဝေါ ဝုတ္တော။ ဥပပတ္တိဘဝနိဗ္ဗစနမေဝ ဟိ ဒွယဿပိ သာဓာရဏံ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ ဘဝတိ ဧတသ္မာ ဥပပတ္တိဘဝေါတိ ဝါ။ ဒုတိယော ပန ကမ္မဘဝေါ သတ္တဿ ပုနဗ္ဘဝဘာဝေန သဝိသေသံ ဘဝတီတိ ဘဝေါ။ တတော ဧဝ န သဗ္ဗဿ ဘဝန္တရဿ၊ တံဟေတုနော ဝါ ဘဝဘာဝပ္ပသင်္ဂေါ။ ဒုဝိဓေနာတိ ဒွီဟိ အာကာရေဟိ ပဝတ္တိတောတိ အတ္ထော။ ဒုဝိဓေနာတိ ဝါ ပစ္စတ္တတ္ထေ ကရဏဝစနံ၊ ဒုဝိဓောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အတ္ထီတိ သံဝိဇ္ဇတိ။

၆၄၇။ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ ကရီယတီတိ ကမ္မံ၊ အတ္တနော ဖလံ ကရောတီတိ ကမ္မန္တိ ကေစိ၊ ‘‘ကမ္မ’’န္တိ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗာ ကမ္မသင်္ခါတာ။ ပရိတ္တဘူမကောတိ ကာမဘူမကော။ မဟာဘူမကောတိ မဟဂ္ဂတဘူမကော။ သဗ္ဗန္တိ အနဝသေသံ။ ဘဝံ ဂစ္ဆတိ၊ ဂမေတိ စာတိ ဘဝဂါမိ။ ဂစ္ဆတီတိ စ နိပ္ဖာဒနသမတ္ထတာဝသေန၊ အတ္တနော ပဝတ္တိကာလေ ဘဝါဘိမုခံ ဟုတွာ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော၊ နိဗ္ဗတ္တနမေဝ ဝါ ဂမနံ အဓိပ္ပေတံ။ ‘‘ဘဝဂါမီ’’တိ စ ဧတေန ကမ္မက္ခယကရံ ကမ္မံ နိဝတ္တေတိ။ အယဉှိ ဝဋ္ဋကထာ၊ တဉ္စ ဝိဝဋ္ဋနိဿိတန္တိ။ အပုညာဘိသင်္ခါရောတိ ဒွါဒသ စေတနာတိ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတစေတနာယပိ ဂဟဏံ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိ ဧတ္ထ ဝိယ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘဝပစ္စယာ ဇာတီ’’တိ ဧတ္ထ ပန ‘‘သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ မဟာဝ။ ၁၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၊ ဥဒါ။ ၁၊ နေတ္တိ။ ၂၄) ဧတ္ထ ဝိယ သာပိ အပနေတဗ္ဗာ။ မန္ဒဗဟုဝိပါကတာတိ အပ္ပမဟာဝိပါကတာ။

‘‘သဗ္ဗမ္ပိ ဘဝဂါမိကမ္မန္တိ ဣမိနာ စေတနာသမ္ပယုတ္တာ အဘိဇ္ဈာဒယော ဝုတ္တာ’’တိ ဧတေန အာစယဂါမိတာယ တေသံ ကမ္မသင်္ခါတတာ ဝုတ္တာတိ ကမ္မဘဝပရိယာပန္နတံ ပရိယာယေန ဝဒတိ၊ နိပ္ပရိယာယေန ပန စေတနာဝ ကမ္မဘဝေါ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ကမ္မဘဝေါ တီဟိ ခန္ဓေဟိ ဧကေနာယတနေန ဧကာယ ဓာတုယာ သမ္ပယုတ္တော၊ ဧကေန ခန္ဓေန ဧကေနာယတနေန ဧကာယ ဓာတုယာ ကေဟိစိ သမ္ပယုတ္တော’’တိ (ဓာတု။ ၂၄၄)။ ဥပပတ္တိဘဝေါ တီဟိပိ တိကေဟိ ဝုတ္တော ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓောဝ။ ယထာဟ ‘‘ဥပပတ္တိဘဝေါ… ကာမဘဝေါ… သညာဘဝေါ… ပဉ္စဝေါကာရဘဝေါ ပဉ္စဟိ ခန္ဓေဟိ ဧကာဒသဟာယတနေဟိ သတ္တရသဟိ ဓာတူဟိ သင်္ဂဟိတော’’တိအာဒိ (ဓာတု။ ၆၇)။ ယဒိ ဟိ အနုပါဒိန္နကာနမ္ပိ ဂဟဏံ သိယာ၊ ‘‘ဒွါဒသဟိ အာယတနေဟိ အဋ္ဌာရသဟိ ဓာတူဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ။ ကာမတဏှာယ ကာမေတဗ္ဗတော ကာမနိဿယတာယ ဘောဂါ ဝိယ၊ ကာမသဟစရိတတာယ ‘‘ကုန္တာ ပစရန္တီ’’တိ ဝိယ၊ ကာမာရမ္မဏတာယ ‘‘သုခံ ရူပ’’န္တိ ဝိယ၊ ကာမပစ္စယဋ္ဌာနတာယ ‘‘သုခေါ သဂ္ဂေါ’’တိ ဝိယ ကာမာတိ အဝီစိပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိပရိစ္ဆိန္နာ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓာ ဝုစ္စန္တိ ။ ရူပါဝိရာဂတော ယံ နိဿိတာ၊ တဒုပစာရေန ‘‘မဉ္စာ ဃောသန္တီ’’တိ ဝိယ၊ ‘‘ဖန္ဒနဒေဝတာ’’တိ ဝိယ စ ‘‘ရူပ’’န္တိ ဝုစ္စန္တိ ဗြဟ္မကာယိကာကနိဋ္ဌပရိစ္ဆိန္နာ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓာ။

ရူပမေဝ ဘဝေါ ရူပဘဝေါ၊ တထာ အရူပန္တိ အာကာသာနဉ္စာယတနဘဝဂ္ဂပရိစ္ဆိန္နာ စတ္တာရော ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓာ ဝုစ္စန္တိ။ အရူပမေဝ ဘဝေါ အရူပဘဝေါ။ ကာမော ဧဝ ဘဝေါတိ ကာမဘဝေါ၊ သော ပန ယသ္မာ ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန ‘‘ကာမော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ကာမသင်္ခါတော ဘဝေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကာမာဝစရသညိတော ဝါ ဘဝေါ ‘‘ကာမသင်္ခါတော ဘဝေါ’’တိ ဝုတ္တော။ တထာ ရူပါရူပဘဝေါတိ အာဟ ‘‘ဧသ နယော ရူပါရူပဘဝေသူ’’တိ။ သညာဝတံ ဘဝေါတိ ဧတ္ထ ဝန္တု-သဒ္ဒဿ လောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တဿ ဝါ အတ္ထေ အကာရံ ကတွာ ‘‘သညဘဝေါ’’တိပိ ပါဌော။ တေနာဟ ‘‘သညာဝါ’’တိအာဒိ။ ဝေါကိဏ္ဏောတိ ဧတေန ဝေါကာရသဒ္ဒဿ ကမ္မသာဓနတမာဟ။ ဝေါကိရီယတိ ပသာရီယတိ ဝိတ္ထာရီယတီတိ ဝေါကာရော၊ ဝေါကိရဏံ ဝါ ဝေါကာရော၊ သော ဧကဿေဝ ခန္ဓဿ ဝသေန ပဝတ္တတ္တာ ‘‘ဧကော ဝေါကာရော’’တိ ဝုတ္တော၊ ပသဋုပ္ပတ္တီတိ အတ္ထော။

၆၄၈။ ကိဉ္စာပိ ဘဝနိဒ္ဒေသေ ‘‘သဗ္ဗမ္ပိ ဘဝဂါမိကမ္မံ ကမ္မဘဝေါ’’တိ (ဝိဘ။ ၂၃၄) ဣမိနာ စေတနာသမ္ပယုတ္တဓမ္မာပိ ဝုတ္တာ။ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒယောဝါတိ ပန အဝဓာရဏံ ပစ္စယဓမ္မဝိသေသေပိ အတ္ထပ္ပဘေဒေန သင်္ခါရဘဝဂ္ဂဟဏေသု အတ္ထေဝ ဝိသေသောတိ ဒဿနတ္ထံ ကတံ။ တေနာဟ ‘‘ဧဝံ သန္တေပီ’’တိအာဒိ။ သင်္ခါရဘဝါနံ ဓမ္မဘေဒတော န သင်္ခါရာ ဧဝ ပုန ဝုတ္တာတိ ‘‘သာတ္ထကမေဝိဒံ ပုနဝစန’’န္တိ ဧတံ အယုတ္တန္တိ စေ? န၊ ဘဝေကဒေသဘာဝေန သင်္ခါရာနံ ဘဝေါတိ ပုန ဝုတ္တတ္တာ။ ပရေန ဝါ ဓမ္မဝိသေသံ အဂ္ဂဟေတွာ ပုနဝစနံ စောဒိတန္တိ စောဒကာဘိလာသဝသေန ‘‘သာတ္ထကမေဝိဒံ ပုနဝစန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၆၄၉။ ကာမဘဝါဒိနိဗ္ဗတ္တကဿ ကမ္မဿ ကာမဘဝါဒိဘာဝေါ ဖလဝေါဟာရေန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တော။ သဟဇာတဝိညာဏဿပိ ပစ္စယဘူတံ အဝိဇ္ဇာဟေတုကံ သင်္ခါရဂ္ဂဟဏေန ယံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ပန ‘‘သဗ္ဗမ္ပိ ဘဝဂါမိကမ္မ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၂၃၄) ဝစနတော ဘဝဿ နိဗ္ဗတ္တကံ ဥပါဒါနဟေတုကံ ဝိပစ္စနာယ ကတောကာသမေဝ ဘဝေါတိ အဓိပ္ပေတော။ ယံ ကာမုပါဒါနပစ္စယာ ရူပဘဝနိဗ္ဗတ္တကံ၊ အရူပဘဝနိဗ္ဗတ္တကဉ္စ ကမ္မံ ကရီယတိ၊ သော ကမ္မဘဝေါ၊ တဒဘိနိဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓာ ဥပပတ္တိဘဝေါတိ ဣမမတ္ထံ ‘‘ဧသ နယော ရူပါရူပဘဝေသူ’’တိ အတိဒိသတိ။ ဒွေ ကာမဘဝါတိ ကာမကမ္မဘဝေါ၊ ကာမူပပတ္တိဘဝေါတိ ဒွေ ကာမဘဝါ။ ဧဝံ ‘‘ဒွေ ရူပဘဝါ၊ ဒွေ အရူပဘဝါ’’တိ ဧတ္ထာပိ။ အန္တောဂဓေ ဟိ ဝိသုံ အဂ္ဂဟေတွာ အဗ္ဘန္တရဂတေ ဧဝ ကတွာ ကာမဘဝါဒိကေ ကမ္မူပပတ္တိဘဝဝသေန ဒုဂုဏေ ကတွာ အာဟ ‘‘ဆ ဘဝါ’’တိ။

အဝိသေသေနာတိ ဥပါဒါနဝသေန ဘေဒံ အကတွာ။ ဥပါဒါနဘေဒါကရဏေနေဝ စ ဒွါဒသပ္ပဘေဒဿ သင်္ဂဟဝသေန သင်္ဂဟတော ‘‘ဆ ဘဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနုပဂမ္မာတိ အနိဿာယ၊ အနာမသိတွာတိ အတ္ထော။

၆၅၀။ ဂေါသီလေန၊ ကုက္ကုရသီလေန စ သမတ္တေန သမာဒိန္နေန ဂုန္နံ၊ ကုက္ကုရာနဉ္စ သဟဗျတာ ဝုတ္တာတိ ‘‘သီလဗ္ဗတုပါဒါနဝတော ဈာနဘာဝနာ န ဣဇ္ဈတီ’’တိ မညမာနာ တေန ရူပါရူပဘဝါ န ဟောန္တီတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ဝက္ခမာနေန ပန ပကာရေန ပစ္စယဘာဝတော ‘‘တံ န ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ အသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ စ သုဒ္ဓိမဂ္ဂပရာမသနံ သီလဗ္ဗတုပါဒါနန္တိ သုဒ္ဓိမဂ္ဂပရာမသနေန ရူပါရူပါဝစရဇ္ဈာနာနံ နိဗ္ဗတ္တနံ န န ယုဇ္ဇတီတိ။

အနုဿဝဝသေနာတိ ‘‘သေတဝဓယဇ္ဇံ အာလဘတေ ဘူတိကာမော’’တိ အာဒိန္နအနုဿဝဝသေန၊ ယထာ ဣမေ မနုဿလောကေ ကာမာ သမိဒ္ဓါ၊ ဧဝံ ဒေဝလောကေ ဣတော သမိဒ္ဓတရာတိ ဒိဋ္ဌာနုသာရေန ဝါ။ ပုရာဏဘာရတသီတာဟရဏပသုဗန္ဓဝိဓိအာဒိသဝနံ အဿဒ္ဓမ္မဿဝနံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အသပ္ပုရိသူပနိဿယံ ပုဗ္ဗေ စ အကတပုညတံ၊ အတ္တမိစ္ဆာပဏိဓိဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနိပီတိ အတ္တနော အဓိပ္ပေတာနံ ကာမာနံ အနုပါယဘူတာနိပိ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနိ ကရောတိ၊ စိရသဂ္ဂါဒိအတ္ထံ ယုဒ္ဓါဒိဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ သန္ဒိဋ္ဌိကေ ဝါ ပန ရဇ္ဇသေနာပတိဋ္ဌာနာဒိသင်္ဂဟေ ကာမေ။ တဒန္တောဂဓာ ဧဝါတိ တသ္မိံ ဒုစ္စရိတနိဗ္ဗတ္တေ၊ သုစရိတနိဗ္ဗတ္တေ စ ကာမဘဝေ အန္တောဂဓာ ဧဝါတိ အတ္ထော။ အန္တောဂဓာတိ စ သညာဘဝပဉ္စဝေါကာရဘဝါနံ ဧကဒေသေန အန္တောဂဓတ္တာ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တေ နိရဝသေသာ ကာမဘဝေ အန္တောဂဓာတိ။

သပ္ပဘေဒဿာတိ သုဂတိဒုဂ္ဂတိမနုဿာဒိပ္ပဘေဒဝတော။

ကာမာဝစရသမ္ပတ္တိဘဝေ ပဌမဒုတိယဥစ္ဆေဒဝါဒဝသေန၊ ရူပဘဝေ တတိယဥစ္ဆေဒဝါဒဝသေန၊ အရူပဘဝေ သေသဥစ္ဆေဒဝါဒဝသေန အယမတ္တာ သုဥစ္ဆိန္နော ဟောတီတိ တဒုပဂံ ကမ္မံ ကရောတီတိ အာဟ ‘‘အယံအတ္တာ နာမာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သုဥစ္ဆိန္နောတိ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခသမုစ္ဆေဒေန သုဋ္ဌု ဥစ္ဆိန္နော၊ အပုနဗ္ဘဝုပ္ပတ္တိကော ဟောတီတိ အတ္ထော။

‘‘ကာမာဝစရသမ္ပတ္တိဘဝေ’’တိ ဣဒံ ပဌမဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒဝသေန ဝုတ္တံ၊ သေသံ ဣတရဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒဝသေန။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ (ဒီ။ နိ။ ၁။၉၃ အာဒယော) ရူပါဝစရဇ္ဈာနဝသေနေဝ ဥပရိ စတ္တာရော ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒါ အာဂတာ၊ ဒိဋ္ဌိဂတိကော ပန ယံ ကိဉ္စိ ဂဟေတွာ ယထာ တထာ အဘိနိဝိသတီတိ အရူပဘဝဂ္ဂဟဏံ၊ အရူပဇ္ဈာနာနမ္ပိ ဝါ စတုတ္ထဈာနသင်္ဂဟတော အရူပဘဝဂ္ဂဟဏံ၊ သန္တသုခတာယ ဝါ တံသမင်္ဂိနော သုခိတဘာဝသာမညတော။ ဝိဂတပရိဠာဟောတိ ယထာဘိလာသိတဝိသယူပဟာရေန၊ ပဟာနေန စ ဝူပသန္တကာမရာဂပရိဠာဟော၊ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တောတိ အတ္ထော။

သုဒ္ဓိမဂ္ဂပရာမသနဝသေန ပဝတ္တိတံ ယံ ကိဉ္စိ လောကိယံ သီလံ၊ ဈာနဉ္စ သီလဗ္ဗတမိစ္စေဝ ဣဓာဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘ဣဒံ သီလဗ္ဗတံ နာမာ’’တိအာဒိ။ ကမေန အဝတွာ သီလဗ္ဗတုပါဒါနဿ အန္တေ ဘဝပစ္စယတာဝစနံ အတ္တဝါဒုပါဒါနံ ဝိယ အဘိဏှံ အသမုဒါစာရတော၊ အတ္တဝါဒုပါဒါနနိမိတ္တတ္တာ စ။

ကမ္မဘဝေတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။ ဟေတုပစ္စယပ္ပဘေဒေဟီတိ ဧတ္ထ မဂ္ဂပစ္စယော စ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဒိဋ္ဌုပါဒါနာဒီနိ ဟိ သဟဇာတကမ္မဘဝဿ မဂ္ဂပစ္စယာ ဟောန္တီတိ၊ တသ္မာ တာနိ သဟဇာတာဒီသု ဟေတုပစ္စယံ အပနီယ မဂ္ဂပစ္စယံ ပက္ခိပိတွာ သတ္တဓာ ပစ္စယာ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သဗ္ဗာနိ ပန အနန္တရသမနန္တရအနန္တရူပနိဿယနတ္ထိဝိဂတာသေဝနပစ္စယေဟိ ပစ္စယာ ဟောန္တိ။ နာနန္တရဿ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ကဒါစိ အာရမ္မဏပစ္စယာဒိနာပိ၊ တံ ပန ဥပနိဿယပစ္စယေနေဝ သင်္ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိပ္ပယုတ္တဿ ပန ဥပနိဿယပစ္စယေနေဝါ’’တိ။

ဘဝပစ္စယာဇာတိအာဒိပဒဝိတ္ထာရကထာဝဏ္ဏနာ

၆၅၁။ ဇာတီတိအာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ သမ္ဘဝန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၊ မဟာဝ။ ၁၊ ဥဒါ။ ၁၊ နေတ္တိ။ ၂၄) သဗ္ဗံ သင်္ဂဏှာတိ။ တေနာဟ ‘‘ဇာတိအာဒီန’’န္တိအာဒိ။ ဥပပတ္တိဘဝုပ္ပတ္တိယေဝ ဇာတီတိ အာဟ ‘‘န ဥပပတ္တိဘဝေါ’’တိ။ ဇာယမာနဿ ပန ဇာတိ ဇာတီတိ ဥပပတ္တိဘဝေါပိ အသတိ အဘာဝါ ဇာတိယာ ပစ္စယောတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ဇာယမာနရူပပဒဋ္ဌာနတာပိ ဟိ ရူပဇာတိယာ ဝုတ္တာ ‘‘ဥပစိတရူပပဒဋ္ဌာနော ဥပစယော၊ အနုပ္ပဗန္ဓရူပပဒဋ္ဌာနာ သန္တတီ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၆၄၁)။

ဇာတာနံ ခန္ဓာနံ ဥညာတတာ၊ အဘိမတတာ စ ဟီနပဏီတတာ။ အနိဋ္ဌဉှိ ဟီနံ၊ ဣဋ္ဌံ ပဏီတံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏဟီနုတ္တမာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ယမကာနမ္ပိ သတန္တိ ယမကဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တာနမ္ပိ သမာနာနံ။ သော စ သတ္တာနံ ဝိသေသော။ ဘိန္နသန္တာနိကဿ ဝိသေသကာရဏဿ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဘာဝတော ‘‘အဇ္ဈတ္တသန္တာနေ’’တိ ဝုတ္တံ။ အညဿ ကာရဏဿ အဘာဝတောတိ အတ္တသန္တာနဂတတော အညဿ ဝိသေသကာရဏဿ အနုပလဗ္ဘမာနတ္တာ၊ သတိ စ တသ္မိံ သဗ္ဗဒါ သဗ္ဗေသံ အဘာဝတောတိ ပသင်္ဂဿ ဒုန္နိဝါရဏတော ကာရဏေ အဝိသိဋ္ဌေ ဖလဝိသေသဿ အယုဇ္ဇမာနကတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ကမ္မဘဝဟေတုကောဝါ’’တိ။

တေန တေနာတိ ဉာတိဗျသနာဒိနာ ဇရာမရဏတော အညေန ဒုက္ခဓမ္မေန။ ဇရာမရဏနိမိတ္တဉှိ ဥပ္ပန္နာ သောကာဒယော ဇရာမရဏာဘိသမ္ဗန္ဓာ၊ တဒညေ အနဘိသမ္ဗန္ဓာ။ ဥပနိဿယကောဋိယာတိ ဥပနိဿယံသေန၊ ဥပနိဿယလေသေနာတိ အတ္ထော။ ယော ဟိ ပဋ္ဌာနေ အနာဂတော သတိ ဘာဝါ၊ အသတိ စ အဘာဝါ သုတ္တန္တပရိယာယေန ဥပနိဿယော၊ သော ‘‘ဥပနိဿယကောဋီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပစ္စယမဟာပဒေသော ကိရေသော၊ ယဒိဒံ ဥပနိဿယောတိ။

ဘဝစက္ကကထာဝဏ္ဏနာ

၆၅၂။ န ကေဝလံ သောကာဒီနံယေဝ ဇာတိ ပစ္စယော ဟောတိ၊ သောကာဒီနံ ပန ပစ္စယတ္တာ အဝိဇ္ဇာယပိ ပစ္စယော ဧဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဧတ္ထာတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဒေသနာယံ။ အဝိဒိတာဒိ မိဒန္တိ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ သတတန္တိ သဗ္ဗကာလံ ယာဝ အဂ္ဂမဂ္ဂါဓိဂမာ။ သမိတန္တိ သင်္ဂတံ၊ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နန္တိ အတ္ထော။

တေသူတိ သောကာဒီသု။ သိဒ္ဓေသူတိ လဗ္ဘမာနေသု။ သိဒ္ဓါ ဟောတိ အဝိဇ္ဇာ အဝိနာဘာဝတော။

ကာမယာနဿာတိ ကာမယမာနဿ၊ ကာမော ဝါ ယာနံ ဧတဿာတိ ကာမယာနော၊ တဿ ကာမဝသေန ယာယမာနဿာတိ အတ္ထော။ ဆန္ဒဇာတဿာတိ ဇာတတဏှာဆန္ဒဿ။ ပရိဟာယန္တီတိ ဝိဂစ္ဆန္တိ။ ရုပ္ပတီတိ သောကာဒိနာ ကုပ္ပတိ။

ပရိယုဋ္ဌာနတာယ တိဋ္ဌနသီလော ပရိယုဋ္ဌာနဋ္ဌာယီ။ ‘‘ပရိယုဋ္ဌဋ္ဌာယိနော’’တိ ဝါ ပါဌော။ တတ္ထ ပရိယုဋ္ဌာတီတိ ပရိယုဋ္ဌံ၊ ဒိဋ္ဌိပရိယုဋ္ဌာနံ၊ တေန တိဋ္ဌတီတိ ပရိယုဋ္ဌဋ္ဌာယီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ပဉ္စ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနီတိ ‘‘မာလာ မိလာယန္တိ၊ ဝတ္ထာနိ ကိလိဿန္တိ၊ ကစ္ဆေဟိ သေဒါ မုစ္စန္တိ၊ ကာယေ ဝေဝဏ္ဏိယံ ဩက္ကမတိ၊ ဒေဝေါ ဒေဝါသနေ နာဘိရမတီ’’တိ (ဣတိဝု။ ၈၃) ဝုတ္တာနိ ပဉ္စ မရဏပုဗ္ဗနိမိတ္တာနီတိ အတ္ထော။ တာနိ ဟိ ဒိသွာ ကမ္မနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓသင်္ခါတေ ဥပပတ္တိဘဝေ ဘဝစ္ဆန္ဒဗလေန ဒေဝါနံ ဗလဝသောကော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။

ဗာလောတိ အဝိဒွါ။ တေန အဝိဇ္ဇာယ ကာရဏဘာဝံ ဒဿေတိ။ တိဝိဓံ ဒုက္ခန္တိ တဿာရုပ္ပကထာသဝန၊ ကမ္မကာရဏာဒဿန၊ မရဏကာလကမ္မောပဋ္ဌာနနိဒါနံ သောကာဒိဒုက္ခံ။

အာသဝေ သာဓေန္တီတိ အာသဝေ ဂမေန္တိ ဗောဓေန္တီတိ အတ္ထော။

ဧဝံသတီတိ ဧဝံ ဘဝစက္ကဿ အဝိဒိတာဒိတာယ အနာဒိဘာဝေ သတိ။ အာဒိမတ္တကထနန္တိ အဝိဇ္ဇာဝသေန အာဒိသဗ္ဘာဝကထနံ။ အာဒိ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဟိ အာဒိမံ၊ ဘဝစက္ကံ။ တဿ ဘာဝေါ အာဒိမတ္တံ၊ တဿ ကထနံ အာဒိမတ္တကထနံ။ ဝိသေသနိဝတ္တိအတ္ထော ဝါ မတ္တသဒ္ဒေါ၊ သတိ အနာဒိဘာဝေ အဝိဇ္ဇာ အာဒိမှိ၊ မဇ္ဈေ၊ ပရိယောသာနေ စ သဗ္ဗတ္ထ သိယာတိ အာဒိမတ္တာယ အဝိဇ္ဇာယ ကထနံ ဝိရုဇ္ဈတီတိ အတ္ထော။ ‘‘အဝိဇ္ဇာ ပဓာနာ’’တိ ဝတွာ တဿာ ပဓာနဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘အဝိဇ္ဇာဂ္ဂဟဏေနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာဂ္ဂဟဏေနာတိ အဝိဇ္ဇာယ ဥပ္ပာဒနေန၊ အပ္ပဟာနေန ဝါ၊ အတ္တနော သန္တာနေ သန္နိဟိတဘာဝကရဏေနာတိ အတ္ထော။ ကမ္မာဒီနီတိ ကမ္မဝိပါကဝဋ္ဋာနိ။ ပလိဗောဓေန္တီတိ နာနာဒုက္ခပရိဗျူဠှေ သံသာရစာရကေ နိရောဓေန္တိ။ တေဟီတိ ကိလေသကမ္မဝိပါကဝဋ္ဋေဟိ။ ဝဋ္ဋဿ ကာရဏဘာဝေန ပဓာနတ္တာ ‘‘ပဓာနဓမ္မော’’တိ အဝိဇ္ဇာ ကထိတာ။

တတော အဝိဇ္ဇာဒိတော။ ဗြဟ္မာဒိနာတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပဇာပတိဿရပုရိသာဒိကေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဝဒတီတိ ဝဒေါ၊ တံ တံ ဟိတာဟိတံ ပဝတ္တာတိ အတ္ထော။ ဝေဒေတိ၊ ဝေဒိယတီတိ ဝါ ဝေဒေယျော၊ သုခါဒိံ အနုဘဝတိ၊ သဗ္ဗဝိသယေ ဝါ ဇာနာတိ၊ ‘‘သုခိတော ဒုက္ခိတော’’တိအာဒိနာ အတ္တနာ၊ ပရေဟိ စ ဇာနာတိ၊ ဉာယတိ စာတိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မာဒိနာ ဝါ အတ္တနာ ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒေါ စ-သဒ္ဒတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ကာရကဝေဒကရဟိတ’’န္တိ စ-သဒ္ဒတ္ထသမာသံ။

ဒွါဒသဝိဓသုညတာသုညန္တိ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ဒွါဒသန္နံ သုညသဘာဝါနံ သုညတာယ သုညံ ဒွါဒသဝိဓသုညတာသုညံ၊ ဓုဝဘာဝါဒိသုညတာယ ဝါ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ သုညတံ ဧကံ ကတွာ ဒွါဒသင်္ဂဂတတ္တာ ဒွါဒသဝိဓာတိ တာယ ဒွါဒသသုညတာယ သုညန္တိ အတ္ထော။

၆၅၃။ ပုဗ္ဗန္တာဟရဏတောတိ ပုဗ္ဗန္တတော အတီတကောဋ္ဌာသတော ပစ္စုပ္ပန္နဝိပါကဿ အာဟရဏတော။ ဝေဒနာဝသာနံ ပရိစ္ဆိန္နံ ဧကံ ဘဝစက္ကံ ဟောတိ။ ဘဝစက္ကေကဒေသောပိ ဟိ ဘဝစက္ကန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝေဒနာ ဝါ တဏှာသဟာယာယ အဝိဇ္ဇာယ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဝေဒနာတော အဝိဇ္ဇာ၊ အဝိဇ္ဇာတော သင်္ခါရာတိ သမ္ဗဇ္ဈနတော ဝေဒနာဝသာနံ ဘဝစက္ကံ ပရိပုဏ္ဏမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဝိဇ္ဇာဂ္ဂဟဏေန ဝါ တဏှုပါဒါနာနိ တဒဝိနာဘာဝတော။ သင်္ခါရဂ္ဂဟဏေန ဘဝေါ၊ ဝိညာဏာဒိဂ္ဂဟဏေန ဇာတိဇရာမရဏာနိ၊ သောကာဒယော စ ဂဟိတာတိ ဧဝမ္ပိ ဝေဒနာဝသာနံ ဘဝစက္ကန္တိ ယုတ္တမေဝေတံ။ ဧဝံ တဏှာမူလကေ စ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဒွိန္နမ္ပိ ဟိ အညမညာနုပ္ပဝေသော ဟောတီတိ။ အဝိဇ္ဇာ ဓမ္မသဘာဝံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဝိပရီတာဘိနိဝေသံ ကာရေန္တီ ဒိဋ္ဌိစရိတေ သံသာရေ နယတိ၊ တေသံ ဝါ သံသာရံ သင်္ခါရာဒိပဝတ္တိံ နယတိ ပဝတ္တေတီတိ သံသာရနာယိကာ ဝုတ္တာ။ တဏှာယ တဏှာစရိတာနံ သံသာရနာယိကာဘာဝေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။

ပဌမံ ဘဝစက္ကံ။ ဖလုပ္ပတ္တိယာတိ ကတ္တုအတ္ထေ ကရဏဝစနံ၊ ကရဏတ္ထေ ဧဝ ဝါ။ ဝိညာဏာဒိပစ္စုပ္ပန္နဖလုပ္ပတ္တိ ဟိ ဣဓ ဒိဋ္ဌာ၊ အဒိဋ္ဌာနံ ပုရိမဘဝေ အတ္တနော ဟေတူနံ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာနံ ဖလံ အနုပ္ပာဒေတွာ အနုပစ္ဆိဇ္ဇနံ ပကာသေတိ၊ ပကာသနဿ ဝါ ကရဏံ ဟောတီတိ။ အထ ဝါ ပုရိမဘဝစက္ကံ ဒုတိယေန သမ္ဗန္ဓံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒနာသင်္ခါတဿ ဖလဿ ဥပ္ပတ္တိယာ တဏှာဒီနံ ဟေတူနံ အနုပစ္ဆေဒံ ပကာသေတိ၊ တသ္မာ ဖလုပ္ပတ္တိယာ ကာရဏဘူတာယ ပဌမဿ ဘဝစက္ကဿ ဟေတူနံ အနုပစ္ဆေဒပ္ပကာသနတောတိ အတ္ထော။ သင်္ခါရာဒီနမေဝ ဝါ ဖလာနံ ဥပ္ပတ္တိယာ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ဟေတူနံ ဖလံ အဇနေတွာ အနုပစ္ဆေဒမေဝ၊ ဝိညာဏာဒိဟေတူနံ ဝါ သင်္ခါရာဒီနံ အနုပ္ပဗန္ဓမေဝ ပကာသေတိ ပဌမံ ဘဝစက္ကံ၊ န ဒုတိယံ ဝိယ ပရိယောသာနမ္ပီတိ ‘‘ဖလုပ္ပတ္တိယာ ဟေတူနံအနုပစ္ဆေဒပ္ပကာသနတော’’တိ ဝုတ္တံ။ အနုပုဗ္ဗပဝတ္တိဒီပနတောတိ ‘‘သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ၊ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပ’’န္တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၊ ဥဒါ။ ၁) ဓမ္မာနံ အနုပုဗ္ဗတော ပဝတ္တိယာ ဒီပနတော။ ‘‘ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပ’’န္တိ ဟိ ဧတ္ထ အပရိပုဏ္ဏာယတနံ ကလလရူပံ ဝတွာ တတော ဥဒ္ဓံ ‘‘နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတန’’န္တိ သဠာယတနပ္ပဝတ္တိ ဝုတ္တာ။ သဟုပ္ပတ္တိဒီပနတောတိ ‘‘ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ၊ ဘဝပစ္စယာ ဇာတီ’’တိ ဝါ ဥပပတ္တိက္ခန္ဓာနံ ဧကဇ္ဈံ ဥပ္ပတ္တိယာ ဒီပနတော။ န ဟိ ဧတ္ထ ပဌမေ ဝိယ ဘဝစက္ကေ အာယတနာနံ ကမေန ဥပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ။

၆၅၄။ ဟေတုအာဒိပုဗ္ဗကာ တယော သန္ဓီ ဧတဿာတိ ဟေတုဖလဟေတုပုဗ္ဗကတိသန္ဓိ၊ ဘဝစက္ကံ။ ဟေတုဖလဟေတုဖလဝသေန စတုပ္ပဘေဒေါ အင်္ဂါနံ သင်္ဂဟော ဧတဿာတိ စတုဘေဒသင်္ဂဟံ။ သရူပတော အဝုတ္တာပိ တသ္မိံ တသ္မိံ သင်္ဂဟေ အာကိရီယန္တိ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာဒိဂ္ဂဟဏေဟိ ပကာသီယန္တီတိ အာကာရာ။ အတီတဟေတုအာဒီနံ ဝါ ပကာရာ အာကာရာ။ ကိလေသကမ္မဝိပါကာ ဝိပါကကိလေသကမ္မေဟိ သမ္ဗန္ဓာ ဟုတွာ ပုနပ္ပုနံ ပရိဝတ္တန္တီတိ တေသု ဝဋ္ဋနာမံ အာရောပေတွာ ‘‘တိဝဋ္ဋ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဝဋ္ဋေကဒေသတ္တာ ဝါ ‘‘ဝဋ္ဋာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။

သန္ဓီနံ အာဒိပရိယောသာနဝဝတ္ထိတာတိ သန္ဓီနံ ပုဗ္ဗာပရဝဝတ္ထိတာတိ အတ္ထော။

ပရိတဿတီတိ တံ တံ ဝတ္ထုံ ပရိဂ္ဂဟကရဏဝသေန တဿတိ၊ တဏှာယတီတိ အတ္ထော။ ဥပါဒိယတီတိ ဒဠှဂါဟံ ဂဏှာတိ။ ပုရိမကမ္မဘဝသ္မိန္တိ ပုရိမကမ္မဘဝေ သတိ။

တဿ စ သဗ္ဘာဝေါ ကရိယမာနတာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ကမ္မဘဝေ ကရိယမာနေတိ အတ္ထော’’တိ။ ဒုက္ခာဒီသု မောဟောတိ ဒုက္ခာဒီနံ အာဒီနဝပဋိစ္ဆာဒကော အပ္ပဟီနော မောဟော။ အာယူဟနာတိ သမ္ပိဏ္ဍနကာ ဒါနာဒိကိရိယာယ ပဝတ္တနကာ။ ဧကံ အာဝဇ္ဇနံ ဧတေသန္တိ ဧကာဝဇ္ဇနာ၊ တေသု ဧကာဝဇ္ဇနေသု။ သတ္တမေ စေတနာ ဘဝေါ။ ‘‘ယာ ကာစိ ဝါ ပန စေတနာ ဘဝေါ၊ သမ္ပယုတ္တာ အာယူဟနာ သင်္ခါရာ’’တိ ဣဒံ ယထာဒဿိတာယ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏဘာဇနီယေ ဝုတ္တာယ ပဋိသမ္ဘိဒါပါဠိယာ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၅) ဝသေန ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟိ ‘‘စေတနာ ဘဝေါ’’တိ အာဂတာ။ ဘဝနိဒ္ဒေသေ ပန ‘‘သာတ္ထတော’’တိ ဧတ္ထ ‘‘စေတနာဝ သင်္ခါရာ၊ ဘဝေါ ပန စေတနာသမ္ပယုတ္တာပီ’’တိ ဝိဘင်္ဂပါဠိဝသေန ဒဿိတံ။ ‘‘တတ္ထ ကတမော ပုညာဘိသင်္ခါရော? ကုသလာ စေတနာ ကာမာဝစရာ’’တိအာဒိနာ ဟိ သင်္ခါရာနံ စေတနာဘာဝေါ ဝိဘင်္ဂပါဠိယံ (ဝိဘ။ ၂၂၆) ဝုတ္တော။ တတ္ထ ပဋိသမ္ဘိဒါပါဠိယံ ‘‘စေတနာသမ္ပယုတ္တာ ဝိပါကဓမ္မတ္တာ သဝိပါကေန အာယူဟနသင်္ခါတေန သင်္ခတာဘိသင်္ခရဏကိစ္စေန သင်္ခါရာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဝိဘင်္ဂပါဠိယံ ‘‘သဗ္ဗမ္ပိ ဘဝဂါမိကမ္မံ ကမ္မဘဝေါ’’တိ (ဝိဘ။ ၂၃၄) ဘဝဿ ပစ္စယဘာဝေန ဘဝဂါမိဘာဝတော၊ ကမ္မသံသဋ္ဌသဟာယတာယ ကမ္မဘာဝတော စ ဥပပတ္တိဘဝံ ဘာဝေန္တီတိ ‘‘ဘဝေါ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဥပပတ္တိဘဝဘာဝနာကိစ္စံ ပန စေတနာယ သာတိသယန္တိ ပဋိသမ္ဘိဒါပါဠိယာ စေတနာ ‘‘ဘဝေါ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဘဝါဘိသင်္ခရဏကိစ္စံ စေတနာယ သာတိသယန္တိ ဝိဘင်္ဂပါဠိယံ ‘‘ကုသလာ စေတနာ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၂၂၆) စေတနာ ‘‘သင်္ခါရာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ တေန တေန ပရိယာယေန ဥဘယံ ဥဘယတ္ထ ဝတ္တုံ ယုတ္တန္တိ နတ္ထေတ္ထ ဝိရောဓော။ တဿ ဖလေ ဥပပတ္တိဘဝေ နိကာမနာတိ ‘‘တဿ သုတံ ဟောတိ ‘စာတုမဟာရာဇိကာ ဒေဝါ ဒီဃာယုကာ ဝဏ္ဏဝန္တော သုခဗဟုလာ’တိ’’အာဒိသုတာနုသာရေန ဘာဝိနိ ဥပပတ္တိဘဝေ အဘိကင်္ခနာ။ ဂဟဏန္တိ ကာမုပါဒါနံ ကိစ္စေနာဟ။ ပရာမသနန္တိ ဣတရာနိ။ အာယူဟနာဝသာနေတိ တီသုပိ အတ္ထဝိကပ္ပေသု ဝုတ္တဿ အာယူဟနဿ အဝသာနေ။

ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ပစ္စုပ္ပန္နဘဝေ။ ဘဝန္တရဿ အတီတဘဝဿ ဣမိနာ ပစ္စုပ္ပန္နဘဝေန ပဋိသန္ဓာနံ ဘဝန္တရပဋိသန္ဓာနံ၊ ဘဝန္တရဘာဝေန ဝါ ပဋိသန္ဓာနံ ဘဝန္တရပဋိသန္ဓာနံ၊ တဿ ဝသေန။ ယံ ပဋိသန္ဓီတိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ဝိညာဏန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တထာ ဟိ ဝိညာဏံ ‘‘ပဋိသန္ဓာနပစ္စုပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဂဗ္ဘေတိ မာတုကုစ္ဆိယံ၊ ဂဗ္ဘာဝတ္ထာယံ ဝါ။

ဒွီသု အတ္ထဝိကပ္ပေသု ဝုတ္တေ အာယူဟနသင်္ခါရေ ‘‘တဿ ပုဗ္ဗဘာဂါ’’တိ အာဟ၊ တတိယေ အတ္ထဝိကပ္ပေ ဝုတ္တေ ‘‘တံသမ္ပယုတ္တာ’’တိ။ တံသမ္ပယုတ္တာ အဝိဇ္ဇာ ဂဟိတာဝ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒဟရဿ စိတ္တပ္ပဝတ္တိ ဘဝင်္ဂဗဟုလာ ယေဘုယျေန ဘဝန္တရဇနကကမ္မာယူဟနသမတ္ထာ န ဟောတီတိ ‘‘ဣဓ ပဋိပက္ကတ္တာ အာယတနာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကမ္မကရဏကာလေ သမ္မောဟော ဒဿိတော’’တိ ဧတေန ကမ္မဿ ပစ္စယဘူတံ သမ္မောဟံ ဒဿေတိ၊ န ကမ္မသမ္ပယုတ္တမေဝ။

‘‘တတ္ထ ပုရိမဘဝသ္မိံ ပဉ္စ ကမ္မသမ္ဘာရာ၊ ဧတရဟိ ပဉ္စ ဝိပါကဓမ္မာ၊ ဧတရဟိ ပဉ္စ ကမ္မသမ္ဘာရာ၊ အနာဂတေ ပဉ္စ ဝိပါကဓမ္မာတိ ဒသ ဓမ္မာ ကမ္မံ၊ ဒသ ဓမ္မာ ဝိပါကော၊ ဣတိ ဒွီသု ဌာနေသု ကမ္မံ၊ ကမ္မဝဋ္ဋံ၊ ဒွီသု ဌာနေသု ဝိပါကော၊ ဝိပါကဝဋ္ဋန္တိ ကမ္မသင်္ခေပေါ စ ဝိပါကသင်္ခေပေါ စ၊ ကမ္မဘဝေါ စ ဝိပါကဘဝေါ စ ကမ္မဝဋ္ဋဉ္စ ဝိပါကဝဋ္ဋဉ္စ၊ ကမ္မပဝတ္တဉ္စ ဝိပါကပဝတ္တဉ္စ၊ ကမ္မသန္တတိ စ ဝိပါကသန္တတိ စ၊ ကိရိယာ စေဝ ကိရိယာဖလဉ္စာတိ –

‘‘ဧဝံ သမုပ္ပန္နမိဒံ သဟေတုကံ၊

ဒုက္ခံ အနိစ္စံ စလမိတ္တရဒ္ဓုဝံ၊

ဓမ္မေဟိ ဓမ္မာ ပဘဝန္တိ ဟေတုသော၊

န ဟေတ္ထ အတ္တာဝ ပရောဝ ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘ဓမ္မာ ဓမ္မေ သဉ္ဇနေန္တိ၊ ဟေတုသမ္ဘာရပစ္စယာ၊

ဟေတူနဉ္စ နိရောဓာယ၊ ဓမ္မော ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတော။

‘‘ဟေတူသု ဥပရုဒ္ဓေသု၊ ဆိန္နံ ဝဋ္ဋံ န ဝဋ္ဋတိ၊

ဧဝံ ဒုက္ခန္တကိရိယာယ၊ ဗြဟ္မစရိယိဓ ဝိဇ္ဇတိ၊

သတ္တေ စ နုပလဗ္ဘန္တေ၊ နေဝုစ္ဆေဒေါ န သဿတ’’န္တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၄၂)၊

တတ္ထ ကမ္မာနေဝ ဝိပါကံ သမ္ဘရန္တိ ဝဍ္ဎေန္တီတိ ကမ္မသမ္ဘာရာ၊ ကမ္မံ ဝါ သင်္ခါရဘဝါ၊ တဒုပကာရကာနိ အဝိဇ္ဇာတဏှုပါဒါနာနိ ကမ္မသမ္ဘာရာ။ ပဋိသန္ဓိဒါယကော ဝါ ဘဝေါ ကမ္မံ၊ တဒူပကာရကာ ယထာဝုတ္တာ အာယူဟနသင်္ခါရာ၊ အဝိဇ္ဇာဒယော စ ကမ္မသမ္ဘာရာတိ ကမ္မဉ္စ ကမ္မသမ္ဘာရာ စ ကမ္မသမ္ဘာရာတိ ဧကသေသဝသေန ကမ္မသမ္ဘာရဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒသ ဓမ္မာ ကမ္မန္တိ အဝိဇ္ဇာဒယောပိ ကမ္မသဟာယတာယ ကမ္မသရိက္ခကာ၊ တဒူပကာရာ စာတိ ‘‘ကမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တာ။ သင်္ခိပ္ပန္တိ ဧတ္ထ အဝိဇ္ဇာဒယော၊ ဝိညာဏာဒယော စာတိ သင်္ခေပေါ၊ ကမ္မံ၊ ဝိပါကော စ။ ‘‘ကမ္မံ ဝိပါကော’’တိ ဧဝံ သင်္ခိပီယတီတိ ဝါ သင်္ခေပေါ၊ အဝိဇ္ဇာဒယော၊ ဝိညာဏာဒယော စ။ သင်္ခေပဘာဝသာမညေန ပန ဧကဝစနံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ သင်္ခေပသဒ္ဒေါ ဝါ ဘာဂါဓိဝစနန္တိ ကမ္မဘာဂေါ ကမ္မသင်္ခေပေါ။

ဧဝံ သမုပ္ပန္နန္တိ ကမ္မတောပိ ဝိပါကော။ တတ္ထာပိ ‘‘အဝိဇ္ဇာတော သင်္ခါရာ’’တိ ဧဝံ သမုပ္ပန္နံ၊ တိသန္ဓိအာဒိဝသေန ဝါ သမုပ္ပန္နံ ဣဒံ ဘဝစက္ကန္တိ အတ္ထော။ ဣတ္တရန္တိ ဂမနဓမ္မံ၊ ဝိနဿဓမ္မန္တိ အတ္ထော။ တေန ဥပ္ပာဒဝယဝန္တတာဒီပကေန အနိစ္စသဒ္ဒေန၊ ဝိကာရာပတ္တိဒီပကေန စလသဒ္ဒေန စ အဒီပိတံ ကာလန္တရဋ္ဌာယိတာဘာဝံ ဝိဘာဝေတိ။ အဒ္ဓုဝန္တိ ဧတေန ထိရဘာဝါဘာဝနိဿာရတံ။ ဟေတု ဧဝ သမ္ဘာရာ ဟေတုသမ္ဘာရာ။ ‘‘ဌာနသော ဟေတုသော’’တိ (ကထာ။ ၃၅၅၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၄၄) ဧတ္ထ ဧဝံ ဝုတ္တံ ဝါ ဌာနံ၊ အညမ္ပိ တဿ တဿ သာဓာရဏံ ကာရဏံ သမ္ဘာရော၊ အသာဓာရဏံ ဟေတု။ ဧဝန္တိ ဧဝံ ဟေတုတော ဓမ္မမတ္တသမ္ဘဝေ၊ ဟေတုနိရောဓာ စ ဝဋ္ဋစ္ဆေဒေ ဓမ္မေ စ တံနိရောဓာယ ဒေသိတေ သတီတိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မစရိယံ ဣဓ ဗြဟ္မစရိယိဓ သတ္တေ စာတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေါ ‘‘ဧဝံ ဗြဟ္မစရိယဉ္စ ဝိဇ္ဇတိ၊ သဿတုစ္ဆေဒါ စ န ဟောန္တီ’’တိ သမုစ္စယတ္ထော။ ဧဝဉှိ ဟေတုအာယတ္တေ ဓမ္မမတ္တသမ္ဘဝေ သတ္တော နုပလဗ္ဘတိ၊ တသ္မိဉ္စ ဥပလဗ္ဘန္တေ သဿတော၊ ဥစ္ဆေဒေါ ဝါ သိယာတိ နုပလဗ္ဘန္တေ တသ္မိံ နေဝ ဥစ္ဆေဒေါ န သဿတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၆၅၅။ သစ္စပ္ပဘဝတောတိ သစ္စတော၊ သစ္စာနံ ဝါ ပဘဝတော စ။

ကုသလာကုသလံကမ္မန္တိ ဝဋ္ဋကထာယ ဝတ္တမာနတ္တာ သာသဝန္တိ ဝိညာယတိ။ အဝိသေသေနာတိ ‘‘စေတနာ စေတနာသမ္ပယုတ္တကာ’’တိ ဝိသေသံ အကတွာ၊ သဗ္ဗမ္ပိ တံ ကုသလာကုသလံ ကမ္မံ သမုဒယသစ္စန္တိ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ ‘‘တဏှာ စ…ပေ… အဝသေသာ စ သာသဝါ ကုသလာ ဓမ္မာ’’တိ (ဝိဘ။ ၂၀၈-၂၁၀) ဟိ စေတနာစေတနာသမ္ပယုတ္တဝိသေသံ အကတွာ ဝုတ္တန္တိ၊ အရိယသစ္စဝိသေသံ ဝါ အကတွာ သမုဒယသစ္စန္တိ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ သစ္စဝိဘင်္ဂေ ဟိ သဗ္ဗေပိ ကိလေသာ သဗ္ဗမ္ပိ ဘဝဂါမိကမ္မံ ‘‘သမုဒယသစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဒုတိယသစ္စံ ပဘဝေါ ဧတဿာတိ ဒုတိယသစ္စပဘဝံ။ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါတိ ဥပပတ္တိဘဝဿ၊ ကမ္မဘဝဿ စ အဓိပ္ပေတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ပဌမဒုတိယသစ္စဒွယ’’န္တိ။

၆၅၆။ ဝတ္ထူသူတိ အာရမ္မဏေသု၊ ဒုက္ခာဒီသု ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗေသု ဝတ္ထူသု။ သမ္မောဟေတီတိ ဓမ္မသဘာဝံ ဇာနိတုံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ အဒေန္တီ တဿ ပဋိစ္ဆာဒနဝသေန သမ္မောဟေတိ။ ဝတ္ထုန္တိ ဣဓ အာရမ္မဏံ အဓိပ္ပေတံ။ အညမညဉ္စ ဥပတ္ထမ္ဘေတိ အညမညသန္နိဿယေန ဝိနာ ဌာတုံ အသက္ကောန္တာ ဒွေ နဠကလာပါ ဝိယ။ သဝိသယေတိ ယထာသကံ ဝိသယေ ရူပါယတနာဒိကေ။ ဇာယမာနာနံ ခန္ဓာနံ ဝိကာရဘာဝေန လဗ္ဘမာနာ ဇာတိ တေ ဇနေန္တီ ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ခန္ဓေ စ ဇနေတီ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘တေသံ အဘိနိဗ္ဗတ္တိဘာဝေန ပဝတ္တတ္တာ’’တိ။ ပါကဘေဒဘာဝဉ္စ အဓိတိဋ္ဌတီတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ခန္ဓေ ဇနေတီ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ပါကဘေဒဝသေန ဝတ္တတိစ္စေဝ အတ္ထော ။ ပစ္စတီတိ ပါကော၊ ဘိဇ္ဇတီတိ ဘေဒေါ၊ ပါကော စ ဘေဒေါ စ ပါကဘေဒံ၊ တဿ ဘာဝံ ပစ္စနံ၊ ဘိဇ္ဇနဉ္စာတိ အတ္ထော။ သောကာဒီနံ အဓိဋ္ဌာနတ္တာတိ တေသံ ကာရဏတ္တာ၊ တေဟိ သိဒ္ဓါယ အဝိဇ္ဇာယ သဟိတေဟိ သင်္ခါရေဟိ ပစ္စယော စ ဟောတိ ဘဝန္တရပါတုဘာဝါယာတိ အဓိပ္ပာယော။ စုတိစိတ္တံ ဝါ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ အနန္တရပစ္စယော ဟောတီတိ ‘‘ပစ္စယော စ ဟောတိ ဘဝန္တရပါတုဘာဝါယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တံ ပန စုတိစိတ္တံ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရရဟိတံ ဘဝန္တရဿ ပစ္စယော န ဟောတီတိ သသဟာယတ္တဒဿနတ္ထမာဟ ‘‘သောကာဒီနံ အဓိဋ္ဌာနတ္တာ’’တိ။ ဒွေဓာတိ အတ္တနော အတ္တနော သရသေန၊ ဓမ္မန္တရပစ္စယဘာဝေန စာတိ ဒွေဓာ ဒွေဓာ။ ဗျာပနိစ္ဆာလောပေန ဟိ နိဒ္ဒေသော။

၆၅၇။ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာသင်္ခါရာ’’တိ ဧတေန သင်္ခါရာနံ ပစ္စယုပ္ပန္နတာဒဿနေန ‘‘ကော နု ခေါ အဘိသင်္ခရောတီတိ ဧသ နော ကလ္လော ပဉှော’’တိ ဒဿေတိ၊ တေနေတံ ကာရကဒဿနနိဝါရဏံ။ အတ္တာ ဘဝတော ဘဝန္တရံ သင်္ကမတီတိ ဒဿနံ အတ္တသင်္ကန္တိဒဿနံ၊ တံ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏုပ္ပတ္တိဝစနေန နိဝါရိတံ ဟောတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ အဘေဒတော ဧကော အတ္တာတိ ဂဟဏံ ဃနသညာ၊ တံ ယမကတာလကန္ဒံ ဘိန္ဒန္တေန ဝိယ ‘‘ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပမတ္တမေတ’’န္တိ ဝစနေန နိဝါရိတံ ဟောတိ။ ‘‘ဧဝမာဒိဒဿနနိဝါရဏ’’န္တိ ဧတေန ‘‘သောစတိ ပရိဒေဝတိ ဒုက္ခိတော’’တိအာဒိဒဿနနိဝါရဏမာဟ။ သောကာဒယောပိ ဟိ ပစ္စယာယတ္တာ အဝသဝတ္တိနောတိ ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ သောက…ပေ… သမ္ဘဝန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၊ ဥဒါ။ ၁) ဧတေန ဝုတ္တမေဝါတိ။ မိစ္ဆာဒဿနနိဝါရဏတောပီတိ ကာရကဒဿနာဒိနာနာဝိဓမိစ္ဆာဘိနိဝေသနိဝါရဏတောပိ။

၆၅၈။ ‘‘သလက္ခဏသာမညလက္ခဏဝသေနာ’’တိ ဧတေန သဗ္ဗပ္ပကာရေန ဓမ္မာနံ ယာထာဝတော အဒဿနမာဟ တဒုဘယဝိနိမုတ္တဿ ဓမ္မေသု ပရမတ္ထတော ပဿိတဗ္ဗဘာဝဿ အဘာဝတော။ ဥပက္ခလနံ ဝိယ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဟေတုတော။ ပတနံ ဝိယ ဘဝန္တရပပါတတော။ ဂဏ္ဍပါတုဘာဝေါ ဝိယ ဒုက္ခတာသူလယောဂတော၊ ကိလေသာသုစိပဂ္ဃရဏတော စ။ ဂဏ္ဍဘေဒပီဠကာ ဝိယာတိ ဘေဒနတ္ထံ ပစ္စမာနေ ဂဏ္ဍေ တဿ ဥပရိ ဇာယမာနာ ခုဒ္ဒကပီဠကာ ဝိယ၊ ဂဏ္ဍဿ ဝါ အနေကဓာဘေဒေ ပီဠကာ ဝိယ။ ဃဋ္ဋနံ ဝိယ သင်္ဃဋ္ဋနရသတာယ ဖဿော။ ဃဋ္ဋနဒုက္ခံ ဝိယာတိ ဃဋ္ဋနတော ဇာတံ ဒုက္ခံ ဝိယ တိဝိဓဒုက္ခတာဝသေန တိဿန္နမ္ပိ ဝေဒနာနံ ဒုက္ခဘာဝတော။ ပဋိကာရာဘိလာသော ဝိယာတိ သမုဒါယဿ ဧကဒေသနိဒဿနဘာဝေနာဟ။ အသပ္ပာယဂ္ဂဟဏံ ဝိယ ဗဟုဝိဓာနတ္ထုပ္ပတ္တိနိမိတ္တတော။ အသပ္ပာယလေပနံ ဝိယ ဒုက္ခဟေတုနော သသန္တာနေ သန္နိဓာပနတော။ ဂဏ္ဍဝိကာရပါတုဘာဝေါ ဝိယ အတ္တဘာဝဂဏ္ဍဿ နိဗ္ဗတ္တိဝိကာရဘာဝတော ၊ တန္နိမိတ္တဉ္စဿ သူနဘာဝါဒိသမ္ဘဝတော။ သူနတာသရာဂပုဗ္ဗဂ္ဂဟဏာဒယော ဟိ ဂဏ္ဍဝိကာရာ။ သရသတော ဂဏ္ဍဿ ဘိဇ္ဇနံ ပါကေန ဝိနာ န ဟောတီတိ ဘေဒဂ္ဂဟဏေနေဝဿ ပါကောပိ ဂဟိတောတိ ကတွာ အာဟ ‘‘ဂဏ္ဍဘေဒေါ ဝိယ ဇရာမရဏ’’န္တိ။ ဂဏ္ဍဿ ဝါ ဝိသဒိသာပတ္တိ၊ ဘိဇ္ဇနဉ္စ ဂဏ္ဍဘေဒေါ၊ တတ္ထ ဝိသဒိသာပတ္တိ ပါကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဥပမာဟိ ဘဝစက္ကံ ဝိညာပေန္တေန ဧကာဓိဋ္ဌာနေဟိ ဥပမာဝိသေသေဟိ တံ ဝိညာပေတွာ ဣဒါနိ နာနာဓိဋ္ဌာနေဟိ ဝိညာပေတုံ ‘‘ယသ္မာ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပဋလာဘိဘူတစက္ခုကော ရူပါနိ န ပဿတိ၊ ကိဉ္စိ ပဿန္တောပိ ဝိပရီတံ ပဿတိ၊ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာဘိဘူတော ဒုက္ခာဒီနိ န ပဋိပဇ္ဇတိ န ပဿတိ၊ မိစ္ဆာ ဝါ ပဋိပဇ္ဇတီတိ ပဋလံ ဝိယ အဝိဇ္ဇာ။ ကောသကာရကိမိ ဝိယ အတ္တနာဝ ကတတ္တာ၊ ဝဋ္ဋဿ အတ္တနော ဧဝ ပရိဗ္ဘမနကာရဏတ္တာ စ ကောသပ္ပဒေသာ ဝိယ သင်္ခါရာ။ သင်္ခါရပရိဂ္ဂဟံ ဝိနာ ပတိဋ္ဌံ အလဘမာနံ ဝိညာဏံ ပရိဏာယကပရိဂ္ဂဟံ ဝိနာ ပတိဋ္ဌံ အလဘမာနော ရာဇကုမာရော ဝိယာတိ ပရိဂ္ဂဟေန ဝိနာ ပတိဋ္ဌာလာဘော ဧတ္ထ ဥပမောပမေယျသာမညံ။ ဥပပတ္တိနိမိတ္တန္တိ ကမ္မာဒိအာရမ္မဏမာဟ။ ပရိကပ္ပနတောတိ အာရမ္မဏကရဏတော၊ သမ္ပယုတ္တေန ဝါ ဝိတက္ကေန ဝိတက္ကနတော။ ဒေဝမနုဿမိဂဝိဟင်္ဂါဒိဝိဝိဓပ္ပကာရတာယ မာယာ ဝိယ နာမရူပံ။ ပတိဋ္ဌာဝိသေသေန ဝုဒ္ဓိဝိသေသာပတ္တိတော ဝနပ္ပဂုမ္ဗော ဝိယ သဠာယတနံ။ အာယတနာနံ ဝိသယိဝိသယဘူတာနံ အညမညာဘိမုခဘာဝေါ အာယတနဃဋ္ဋနံ။ တတော အာယတနဃဋ္ဋနတော ဒွယသင်္ဃဋ္ဋနုပ္ပတ္တိတော၊ ဝေဒနာဒုက္ခဟေတုတော စ အဂ္ဂိ ဝိယ ဖဿော။ သပရိဠာဟတော ဒါဟော ဝိယ ဝေဒနာ။ ဥပရူပရိ တဏှာပဝဍ္ဎနတော လောဏူဒကပါနံ ဝိယ ဝိသယာနုဘဝနံ။ အာရမ္မဏေ ပါတုကမျတာဘာဝတော ပိပါသာ ဝိယ တဏှာ။ တဒဿုပါဒါနန္တိ တံ အဘိလာသကရဏံ တဏှာဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနံ အဿ တံသမင်္ဂိနော ပုဂ္ဂလဿ၊ တဒဿ ဝါ ဘဝေယျ ဥပါဒါနံ။ ဗျသနာဝဟတာယ အဇာနနတော ဘဝုပါဒါနံ မစ္ဆဿ ဗဠိသုပါဒါနံ ဝိယ။ ဧတ္ထ စ သင်္ခါရာဒီနံ ကောသပ္ပဒေသပရိဏာယကာဒီဟိ ဒွီဟိ ဒွီဟိ သဒိသတာယ ဒွေ ဒွေ ဥပမာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၆၅၉။ ကောစိ အဂမ္ဘီရော ဧဝ ဂမ္ဘီရော ဝိယ ခါယတိ ပုရာဏတိဏပဏ္ဏာဒိဘရိတော ပဗ္ဗတသင်္ခေပေ ဇလာသယော ဝိယ၊ န ဧဝမယံ။ အယံ ပန ဂမ္ဘီရောဝ ဟုတွာ ဩဘာသတိ ပကာသတိ ဒိဿတီတိ ဂမ္ဘီရာဝဘာသော။ ယထာရဟန္တိ အတ္ထာဒိဝသေန ယထာနုရူပံ။

ဇာတိတော ဇရာမရဏံ န န ဟောတိ၊ ဟောတိ ဧဝါတိ အဝဓာရဏေ သိဒ္ဓေ ‘‘သိယာ နု ခေါ ဇရာမရဏံ ဇာတိတော၊ အညတောပီ’’တိ အာသင်္ကာယံ တဒါသင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘န စ ဇာတိံ ဝိနာ အညတော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အညဂ္ဂဟဏံ ဇာတိယာ ပဋိယောဂီဝိသယံ၊ န အညမတ္တဝိသယံ ‘‘ဇာတိံ ဝိနာ’’တိ ဝစနတော။ တေနဿ နာညံ ဇာတိယာ သဟကာရီကာရဏဘူတံ နိဝတ္တိတံ ဟောတိ။ ဧသ နယော ဣတော ပရေသုပိ။ ဣတ္ထန္တိ ဣဒံ ပကာရံ၊ ဣမိနာ ပကာရေနာတိ အတ္ထော။ ဇာတိပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌောတိ ဇာတိပစ္စယသမ္ဘူတံ ဟုတွာ သဟိတဿ အတ္တနော ပစ္စယာနုရူပဿ ဥဒ္ဓံ ဥဒ္ဓံ အာဂတဘာဝေါ၊ အနုပ္ပဝတ္တဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ သမ္ဘူတဋ္ဌော စ သမုဒါဂတဋ္ဌော စ သမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော။ ‘‘န ဇာတိတော ဇရာမရဏံ န ဟောတိ၊ န စ ဇာတိံ ဝိနာ အညတော ဟောတီ’’တိ ဟိ ဇာတိပစ္စယသမ္ဘူတဋ္ဌော ဝုတ္တော။ ဣတ္ထဉ္စ ဇာတိတော သမုဒါဂစ္ဆတီတိ ဇာတိပစ္စယသမုဒါဂတဋ္ဌော၊ ယာ ယာ ဇာတိ ယထာ ယထာ ပစ္စယော ဟောတိ၊ တဒနုရူပပါတုဘာဝေါတိ အတ္ထော။

တတ္ထ ‘‘န ဇာတိတော ဇရာမရဏံ န ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ဇရာမရဏဿ ဇာတိပစ္စယတာယ အဝိတထတံ ဒဿေတိ၊ ‘‘န ဇာတိံ ဝိနာ အညတော ဇရာမရဏံ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ အနညထတ္တံ၊ ‘‘ဣတ္ထဉ္စ ဇာတိတော သမုဒါဂစ္ဆတီ’’တိ ဣမိနာ တထတံ။ တေန စ ယထာ ပစ္စယဓမ္မာ အတ္တနော ပစ္စယုပ္ပန္နာနံ ပစ္စယဘာဝေ၊ တထာ အဝိတထာ အနညထာ၊ ဧဝံ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မာပိ တဗ္ဘာဝေတိ ဒဿေတိ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ‘‘ဟေတုဖလေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ ဧတေန ဝစနေန အတ္ထဿ ဟေတုဖလဘာဝေါ ကထံ ဉာတဗ္ဗောတိ? ‘‘အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ ဧတဿ သမာသပဒဿ အဝယဝပဒတ္ထံ ဒဿေန္တေန ‘‘ဟေတုဖလေ ဉာဏ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘အတ္ထေ ပဋိသမ္ဘိဒါ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘အတ္ထေ’’တိ ဧတဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တေန ‘‘ဟေတုဖလေ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ ဧတဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တေန ‘‘ဉာဏ’’န္တိ၊ တသ္မာ ဟေတုဖလအတ္ထသဒ္ဒါ ဧကတ္ထာ၊ ဉာဏပဋိသမ္ဘိဒါ စာတိ ဣမမတ္ထံ ဝဒန္တေန သာဓိတော အတ္ထဿ ဟေတုဖလဘာဝေါ။

ယေနာကာရေနာတိ ယေန ပဝတ္တိအာကာရေန။ သဘာဝဓမ္မာ ဟိ ပစ္စယဝိသေသသိဒ္ဓေန ပဝတ္တိအာကာရေန ဝိသိဋ္ဌာကာရာ ဟောန္တိ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ သဗ္ဗာကာရေန ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏမုခေ အာပါထမာဂစ္ဆန္တီ’’တိ (မဟာနိ။ ၁၅၆၊ စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၅)။ ယဒဝတ္ထာတိ ယာယ အဝတ္ထာယ အဝတ္ထိတာ။ အဝတ္ထာဝိသေသဝန္တော ဟိ ဓမ္မာ တေန တေန အဝတ္ထာဝိသေသေန တံ တံ အတ္ထကိစ္စံ သာဓေတုံ သမတ္ထာ ဟောန္တိ။ သွာယံ ပဝတ္တိအာကာရော၊ အဝတ္ထာဝိသေသော စ အဝိဇ္ဇာယပိ အနုပစိတကုသလသမ္ဘာရေဟိ ဒုရဝဗောဓတော ဧဝ ဉာဏေန အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌော စာတိ အာဟ ‘‘တဿ…ပေ… ဂမ္ဘီရော’’တိ။ တဿ အာကာရဿ၊ အဝတ္ထာယ စ။ ဟေတုမှိ ဉာဏန္တိ ဧတ္ထ ဟေတုနော ဓမ္မပရိယာယတာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အဿာတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ။ တေန တေန ကာရဏေနာတိ တေန တေန ဝေနေယျာနံ ဗုဇ္ဈနာနုဂုဏတာသင်္ခါတေန ကာရဏေန။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဒေသနပ္ပကာရေ။ အနုလောမပဋိလောမတောတိ နယိဓ ပစ္စယုပ္ပာဒါ ပစ္စယုပ္ပန္နုပ္ပာဒသင်္ခါတံ အနုလောမံ၊ ပစ္စယနိရောဓာ ပစ္စယုပ္ပန္နနိရောဓသင်္ခါတဉ္စ ပဋိလောမမာဟ။ အာဒိတော ပန အန္တဂမနမနုလောမံ၊ အန္တတော စ အာဒိဂမနံ ပဋိလောမမာဟ။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အနုလောမဒေသနာယ၊ အန္တတော ပဋ္ဌာယ ပဋိလောမဒေသနာယ စ တိသန္ဓိစတုသင်္ခေပံ။ ‘‘ဣမေ စတ္တာရော အာဟာရာ ကိံနိဒါနာ’’တိအာဒိကာယ (သံ။ နိ။ ၂။၁၁) ဝေမဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ ပဋိလောမဒေသနာယ၊ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ၊ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော၊ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ’’တိအာဒိကာယ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄၊ ၄၀၀၊ မ။ နိ။ ၃။၄၂၁၊ ၄၂၅-၄၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၄၃-၄၅၊ ၂။၄။၆၀၊ ကထာ။ ၄၆၅၊ ၄၆၇) အနုလောမဒေသနာယ စ ဒွိသန္ဓိတိသင်္ခေပံ။ ‘‘သံယောဇနီယေသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေသု အဿာဒါနုပဿိနော ဝိဟရတော တဏှာ ပဝဍ္ဎတိ၊ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါန’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၂။၅၃၊ ၅၇) ဧကသန္ဓိဒွိသင်္ခေပံ။ ကတ္ထစိ ဧကင်္ဂေါပိ စ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဒေသိတော၊ သော ‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၆၂) ဒဿိတော ဧဝ။

အဝိဇ္ဇာဒီနံ သဘာဝေါ ပဋိဝိဇ္ဈီယတီတိ ပဋိဝေဓော။ ဝုတ္တံ ဟေတံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘တေသံ တေသံ ဝါ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တဓမ္မာနံ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗော သလက္ခဏသင်္ခါတော အဝိပရီတသဘာဝေါ ပဋိဝေဓော’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ)။ ဇာနနလက္ခဏဿ ဉာဏဿ ပဋိပက္ခဘူတော အဝိဇ္ဇာယ အညာဏဋ္ဌော။ အာရမ္မဏဿ ပစ္စက္ခကရဏေန ဒဿနဘူတဿ ပဋိပက္ခဘူတော အဒဿနဋ္ဌော။ ယေန ပနေသာ ဒုက္ခာဒီနံ ယာထာဝသရသံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ န ဒေတိ၊ ဆာဒေတွာ ပရိယောနန္ဓိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ သော တဿာ သစ္စာသမ္ပဋိဝေဓဋ္ဌော။ အပုညာဘိသင်္ခါရေကဒေသော သရာဂေါ၊ အညော ဝိရာဂေါ။ ရာဂဿ ဝါ အပဋိပက္ခဘာဝတော ရာဂပဝဍ္ဎကော အပုညာဘိသင်္ခါရော သဗ္ဗောပိ သရာဂေါ၊ ဣတရော တပ္ပဋိပက္ခဘာဝတော ဝိရာဂေါ။ ‘‘ဒီဃရတ္တံ ဟေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဿုတဝတော ပုထုဇ္ဇနဿ အဇ္ဈောသိတံ မမာယိတံ ပရာမဋ္ဌံ ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၆၂) အတ္တပရာမာသဿ ဝိညာဏံ ဝိသေသတော ဝတ္ထု ဝုတ္တန္တိ ဝိညာဏဿ သုညတဋ္ဌော ဂမ္ဘီရော။ အတ္တာ ဝိဇာနာတိ သံသရတီတိ သဗျာပါရတာသင်္ကန္တိ အဘိနိဝေသဗလဝတာယ အဗျာပါရဋ္ဌအသင်္ကန္တိပဋိသန္ဓိပါတုဘာဝဋ္ဌာ စ ဂမ္ဘီရာ။ နာမရူပဿ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဧကုပ္ပာဒေါ၊ ပဝတ္တိယံ ဝိသုံ ဝိသုံ ယထာရဟံ ဧကုပ္ပာဒေါ၊ နာမဿ ရူပေန၊ ရူပဿ စ နာမေန အသမ္ပယောဂတော ဝိနိဗ္ဘောဂေါ၊ နာမဿ နာမေန၊ ရူပဿ စ ရူပေန၊ ဧကစ္စဿ ဧကစ္စေန အဝိနိဗ္ဘောဂေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဧကုပ္ပာဒေကနိရောဓေ ဟိ အဝိနိဗ္ဘောဂေ အဓိပ္ပေတေ သော ရူပဿ စ ဧကကလာပဝုတ္တိနော လဗ္ဘတိ။ အထ ဝါ ဧကစတုဝေါကာရဘဝေသု နာမရူပါနံ အသဟဝတ္တနတော အညမညဝိနိဗ္ဘောဂေါ၊ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ သဟဝတ္တနတော အဝိနိဗ္ဘောဂေါ စ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဓိပတိယဋ္ဌော နာမ ဣဓ ဣန္ဒြိယပစ္စယဘာဝေါ။ ‘‘လောကောပေသော ဒွါရာပေသာ ခေတ္တမ္ပေတ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၅၉၈-၅၉၉) ဝုတ္တာ လောကာဒိအတ္ထာ စက္ခာဒီသု ပဉ္စသု ယောဇေတဗ္ဗာ။ မနာယတနဿာပိ လုဇ္ဇနတော၊ မနောသမ္ဖဿာဒီနံ ဒွါရခေတ္တဘာဝတော စ ဧတေ အတ္ထာ သမ္ဘဝန္တိ ဧဝ။ အာပါထဂတာနံ ရူပါဒီနံ ပကာသနယောဂျတာလက္ခဏံ ဩဘာသနံ စက္ခာဒီနံ ဝိသယိဘာဝေါ၊ မနာယတနဿ ဝိဇာနနံ။ သင်္ဃဋ္ဋနဋ္ဌော ဝိသေသတော စက္ခုသမ္ဖဿာဒီနံ ပဉ္စန္နံ၊ ဣတရေ ဆန္နမ္ပိ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ဖုသနဉ္စ ဖဿဿ သဘာဝေါ၊ သင်္ဃဋ္ဋနံ ရသော၊ ဣတရေ ဥပဋ္ဌာနာကာရာ။ အာရမ္မဏရသာနုဘဝနဋ္ဌော ရသဝသေန ဝုတ္တော၊ ဝေဒယိတဋ္ဌော လက္ခဏဝသေန။ သုခဒုက္ခမဇ္ဈတ္တဘာဝါ ယထာက္ကမံ တိဿန္နံ ဝေဒနာနံ သဘာဝဝသေန ဝုတ္တာ။ အတ္တာ ဝေဒယတီတိ အဘိနိဝေသဿ ဗလဝတာယ နိဇ္ဇီဝဋ္ဌော ဝေဒနာယ ဂမ္ဘီရော။ နိဇ္ဇီဝါယ ဝါ ဝေဒနာယ ဝေဒယိတံ နိဇ္ဇီဝဝေဒယိတံ၊ နိဇ္ဇီဝဝေဒယိတမေဝ အတ္ထော နိဇ္ဇီဝဝေဒယိတဋ္ဌော။ သပ္ပီတိကတဏှာယ အဘိနန္ဒိတဋ္ဌော၊ ဗလဝတရတဏှာယ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌာပနံ အဇ္ဈောသာနဋ္ဌော။ ဣတရော သာဓာရဏဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာဒါနဂ္ဂဟဏာဘိနိဝေသဋ္ဌာ စတုန္နမ္ပိ ဥပါဒါနာနံ သမာနာ၊ ပရာမာသဋ္ဌော ဝုတ္တော ဒိဋ္ဌုပါဒါနာဒီနမေဝ၊ တထာ ဒုရတိက္ကမဋ္ဌော။ ‘‘ဒိဋ္ဌိကန္တာရော’’တိ (ဓ။ သ။ ၃၉၂) ဟိ ဝစနတော ဒိဋ္ဌီနံ ဒုရတိက္ကမတာ၊ ဒဠှဂ္ဂဟဏတ္တာ ဝါ စတုန္နမ္ပိ ဒုရတိက္ကမဋ္ဌော ယောဇေတဗ္ဗော။ ဒုရတိက္ကမတာယပိ ဟိ တဏှာယ သမုဒ္ဒဋ္ဌော ဝုတ္တော။ ယောနိဂတိဌိတိနိဝါသေသုခိပနန္တိ သမာသေ ဘုမ္မဝစနဿ အလောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ တေန အာယူဟနာဘိသင်္ခရဏပဒါနံ သမာသော ဟောတိ။ ဇရာမရဏင်္ဂံ မရဏပ္ပဓာနန္တိ မရဏဋ္ဌာ ဧဝ ခယာဒယော ဂမ္ဘီရာတိ ဒဿိတာ။ နဝနဝါနဉှိ ခယေန ခဏ္ဍိစ္စာဒိပရိပက္ကပ္ပဝတ္တိ ဇရာတိ၊ ခယဋ္ဌော ဝါ ဇရာယ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နဝဘာဝါပဂမော ဟိ ခယောတိ ဝတ္တုံ ယုတ္တောတိ။ ဝိပရိဏာမဋ္ဌော ဒွိန္နမ္ပိ။ သန္တတိဝသေန ဝါ ဇရာယ ခယဝယဘာဝေါ၊ သမ္မုတိခဏိကဝသေန မရဏဿ ဘေဒဝိပရိဏာမတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။

၆၆၀။ အတ္ထနယာတိ အတ္ထာနံ နယာ၊ အဝိဇ္ဇာဒိအတ္ထေဟိ ဧကတ္တာဒီ သကေန ဘာဝေန နယန္တိ ဂမေန္တီတိ ဧကတ္တာဒယော၊ တေသံ နယာတိ ဝုတ္တာ။ နီယန္တီတိ ဟိ နယာတိ။ အတ္ထာ ဧဝ ဝါ ဧကတ္တာဒိဘာဝေန နီယမာနာ ဉာယမာနာ အတ္ထနယာတိ ဝုတ္တာ။ နီယန္တိ ဧတေဟီတိ ဝါ နယာ၊ ဧကတ္တာဒီဟိ စ အတ္ထာ ‘‘ဧက’’န္တိအာဒိနာ နီယန္တိ၊ တသ္မာ ဧကတ္တာဒယော အတ္ထာနံ နယာတိ အတ္ထနယာ။

အင်္ကုရာဒိဘာဝေနာတိ အင်္ကုရပတ္တနာဠခန္ဓသာခါပလ္လဝပလာသာဒိဘာဝေန ပဝတ္တမာနေ အဝယဝေ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ သန္တာနာနုပစ္ဆေဒေန ဗီဇံ ရုက္ခဘာဝံ ပတ္တံ ရုက္ခဘာဝေန ပဝတ္တံ တဉ္စ ဧကတ္တေန ဝုစ္စတီတိ သန္တာနာနုပစ္ဆေဒေါ ယထာ ဧကတ္တံ၊ ဧဝံ ဣဓာပိ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာဒိဟေတုဟေတုသမုပ္ပန္နာနံ သန္တာနာနုပစ္ဆေဒေါ ဧကသန္တတိပတိတတာ ဧကတ္တနယောတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဟေတုဖလသမ္ဗန္ဓေနာ’’တိ ဧတေန သန္တာနာနုပစ္ဆေဒံ ဝိဘာဝေတိ။ သတိပိ ဟိ ဟေတုဖလာနံ ပရမတ္ထတော ဘေဒေ ဟေတုဘာဝေန၊ ဖလဘာဝေန စ တေသံ သမ္ဗန္ဓဘာဝေါယေဝေတ္ထ သန္တာနာနုပစ္ဆေဒေါ၊ ယတော ယသ္မိံ သန္တာနေ ကမ္မံ နိဗ္ဗတ္တံ၊ တတ္ထေဝ ဖလုပ္ပတ္တီတိ ကတဿ ဝိနာသော၊ အကတဿ အဗ္ဘာဂမော စ နတ္ထီတိ။ ဧကတ္တဂ္ဂဟဏတောတိ ဟေတုဖလာနံ ဘေဒံ အနုပဓာရေတွာ ဟေတုံ၊ ဖလဉ္စ အဘိန္နံ ကတွာ ဥဘိန္နံ ဧကဘာဝဿ အဘေဒဿ ဂဟဏေန။ ‘‘တဒေဝ ဝိညာဏံ သန္ဓာဝတိ သံသရတီ’’တိအာဒိနာ သဿတဒိဋ္ဌိံ ဥပါဒိယတိ။

လက္ခဏဝဝတ္ထာနန္တိ သဘာဝဝဝတ္ထာနံ ဟေတုနော၊ ဖလဿ စ ဘိန္နသဘာဝတာဝဗောဓော။ ဘိန္နသန္တာနဿေဝါတိ သမ္ဗန္ဓရဟိတဿ နာနတ္တဿ ဂဟဏတော အညော မတော၊ အညော ဇာတော၊ တသ္မာ ‘‘သတ္တန္တရော ဥစ္ဆိန္နော၊ သတ္တန္တရော ဥပ္ပန္နော’’တိ ဂဏှန္တော ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ ဥပါဒိယတိ။

အမှေဟိ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗန္တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ ဗျာပါရာဘာဝေါ အနဘိသန္ဓိတာယ အဗျာဝဋတာ။ သမ္မာ ပဿန္တောတိ ‘‘နိရီဟာ နိဇ္ဇီဝါ ဓမ္မမတ္တာ’’တိ ပဿန္တော။ သဘာဝေါ ဧဝ နိယမော သဘာဝနိယမော ‘‘သသမ္ဘာရဂ္ဂိနော ဥဒ္ဓမုခတာ၊ သသမ္ဘာရဝါယုနော တိရိယဂမန’’န္တိ ဧဝမာဒိ ဝိယ။ တေန သိဒ္ဓါ ယထာသကံ ပစ္စယုပ္ပန္နဿ ဟေတုဘာဝေါ။ ‘‘ကဿစိ ကတ္တုနော အဘာဝါ န ကာစိ ကိရိယာ ဖလပဗန္ဓိနီ’’တိ အကိရိယဒိဋ္ဌိံ ဥပါဒိယတိ။

‘‘ခီရတော ဒဓိ၊ န ဥဒကတော၊ တိလတော တေလံ၊ န ဝါလိကတော’’တိ သဗ္ဗတော သဗ္ဗသမ္ဘဝါဘာဝဒဿနေန အဟေတုကဒိဋ္ဌိံ ဟေတုအနုရူပမေဝ ဖလံ ပဿန္တော အကိရိယဒိဋ္ဌိံ ပဇဟတိ။ ယတော ကုတောစီတိ ယဒိ အညသ္မာ အညဿ ဥပ္ပတ္တိ သိယာ၊ ဝါလိကတော တေလဿ၊ ဥစ္ဆုတော ခီရဿ ကသ္မာ ဥပ္ပတ္တိ န သိယာ၊ တသ္မာ န ကောစိ ကဿစိ ဟေတု အတ္ထီတိ အဟေတုကဒိဋ္ဌိံ၊ အဝိဇ္ဇမာနေပိ ဟေတုမှိ နိယတတာယ တိလဂါဝီသုက္ကသောဏိတာဒီဟိ တေလခီရသရီရာဒီနိ ပဝတ္တန္တီတိ နိယတိဝါဒဉ္စ ဥပါဒိယတီတိ ဝိညာတဗ္ဗံ ယထာရဟံ။

၆၆၁။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဣဒဉှိ ဘဝစက္ကံ အပဒါလေတွာ သံသာရဘယမတီတော န ကောစိ သုပိနန္တရေပိ အတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဂါဓံ အပ္ပတိဋ္ဌံ ဒုရတိယာနံ ဒုရတိက္ကမံ။ အသနိဝိစက္ကမိဝါတိ အသနိမဏ္ဍလမိဝ။ တဉှိ နိမ္မထနမေဝ၊ နာနိမ္မထနံ ပဝတ္တတိ၊ ဧဝံ ဘဝစက္ကမ္ပိ ဧကန္တဒုက္ခုပ္ပာဒနတောဝ ‘‘နိစ္စနိမ္မထန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဉာဏာသိနာ အပဒါလေတွာ သံသာရဘယမတီတော နတ္ထီတိ ဧတဿ သာဓကသုတ္တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝုတ္တမ္ပိ စေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တန္တူနံ အာကုလကံ တန္တာကုလကံ၊ တန္တာကုလကမိဝ ဇာတာ တန္တာကုလကဇာတာ၊ ကိလေသကမ္မဝိပါကေဟိ အတိဝိယ ဇဋိတာတိ အတ္ထော။ ကုလိယာ သကုဏိယာ နီဍံ ကုလိကံ၊ တံ ဝိယ ဇာတာ ကုလိကုဏ္ဍိကဇာတာ။ မုဉ္စာ ဝိယ၊ ပဗ္ဗဇာ ဝိယ စ ဘူတာ ဇာတာ မုဉ္ဇပဗ္ဗဇဘူတာ။ တဒုဘယံ ကိရ တိဏံ အာကုလံ ဇဋိတံ ဟုတွာ ဝဍ္ဎတိ။ ဝဍ္ဎိယာ အဘာဝတော အပါယံ၊ ဒုက္ခဂတိဘာဝတော ဒုဂ္ဂတိံ၊ သုခသမုဿယတော ဝိနိပတိတတ္တာ ဝိနိပါတဉ္စ၊ စတုဗ္ဗိဓံ အပါယံ ‘‘ခန္ဓာနဉ္စ ပဋိပါဋီ’’တိအာဒိနာ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၁၉၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၉၅ အာပသာဒနာဝဏ္ဏနာ၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၆၀၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄။၁၉၉၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၆ သင်္ခါရပဒနိဒ္ဒေသ၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၂၃၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၃၉၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၁၄၊ ၅၈၊ ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၇၊ ၉၉၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁။၁၁၇၊ စူဠနိ။ အဋ္ဌ။ ၆၊ ဗု။ ဝံ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈) ဝုတ္တံ သံသာရဉ္စ နာတိဝတ္တတိ။ သံသာရော ဧဝ ဝါ သဗ္ဗော ဣဓ ဝဍ္ဎိအပဂမာဒိအတ္ထေဟိ အပါယာဒိနာမကော ဝုတ္တော ကေဝလံ ဒုက္ခက္ခန္ဓဘာဝတော။

ပညာဘူမိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ သတ္တရသမပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ။