📜

၁၉။ ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

ပစ္စယပရိဂ္ဂဟကထာဝဏ္ဏနာ

၆၇၈။ အနန္တရနိဒ္ဒိဋ္ဌာယ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိယာ ဝိသယဘာဝေန ဒဿိတတ္တာ ‘‘ဧတဿေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န တဒညတော ဝိသေသနတ္ထံ တဒညဿေဝ အဘာဝတော။ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဟိ ဝိပဿနာဘိနိဝေသော ဟောတု ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ၊ အဇ္ဈတ္တသိဒ္ဓိယံ ပန လက္ခဏတော သဗ္ဗမ္ပိ နာမရူပံ အနဝသေသတော ပရိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတီတိ။ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေနာတိ ဟေတုမှိ ကရဏဝစနံ။ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟဟေတု ဟိဿ အဒ္ဓတ္တယကင်္ခါဝိတရဏံ ဟောတီတိ၊ ကရဏေ ဝါ ဧတံ ကရဏဝစနံ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟဿ သာဓကတမဘာဝတော ကင်္ခါဝိတရဏကိရိယာယ။ ယဒါ ဟိဿ သုပရိသုဒ္ဓါ နိဇ္ဇဋော နိဂ္ဂုမ္ဗော ပစ္စယပရိဂ္ဂဟော သိဇ္ဈတိ၊ တဒါနေန ကင်္ခါ ဝိတရီယတီတိ။ ဝိတရိတွာတိ အတိက္ကမိတွာ၊ ဝိက္ခမ္ဘေတွာတိ အတ္ထော။ တံ ပန ဉာဏံ တထာဓိဂတံ ဝသီဘာဝပ္ပတ္တံ ဈာနံ ဝိယ ယောဂိနော သန္တာနေ ပဗန္ဓဝသေန ပဝတ္တတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဌိတံ ဉာဏ’’န္တိ။

တန္တိ ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိံ။ တံ သမ္ပာဒေတုကာမော အာပဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယာထာဝတော ဒိဋ္ဌံ နာမရူပံ တိဝိဓဒုက္ခတာယောဂတော ရောဂေါ ဝိယ။ ပစ္စယာ စဿ ရောဂသမုဋ္ဌာနံ ဝိယ ဥပဋ္ဌဟန္တီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ယထာ နာမ…ပေ… ပရိယေသတီ’’တိ အာဟ။ သံသာရဒုက္ခနိမုဂ္ဂဿ သန္တာနဿ တတော ဝိမောစေတုကာမတာဝသေန အနုကမ္ပိတဗ္ဗတာ လဗ္ဘတီတိ တမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝမေဝ ဌိတေ ယဒေကေ ဝဒန္တိ ‘‘အနုကမ္ပေတဗ္ဗကုမာရကဒဿနေန တဿ မာတာပိတုအာဝဇ္ဇနံ ဣဓ အနုဒါဟရဏံ နိရောဓေတဗ္ဗတာယ နာမရူပဿ အနုကမ္ပိတဗ္ဗတာဘာဝတော’’တိ၊ တဒပါဟတံ ဟောတိ။ အဝဿဉ္စေတံ ဧဝံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ အညထာ ဝေနေယျပုဂ္ဂလသန္တာနေ သတ္ထု မဟာကရုဏာပဝတ္တိ ဧဝ ဝိစာရေတဗ္ဗာ သိယာ။ မန္ဒဗုဒ္ဓိတာယ မန္ဒံ။ ဝုဍ္ဎတရောပိ ကောစိ မန္ဒဗုဒ္ဓိ ဟောတီတိ တတော ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘ကုမာရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယော ကောစိ ပဌမဝယေ ဝတ္တမာနော ‘‘ကုမာရော’’တိ ဝုစ္စတီတိ တတော ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘ဒဟရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝမ္ပိ ယော အာဓာဝိတွာ ပရိဓာဝိတွာ ဝိစာရဏကော တရုဏဒါရကော၊ သောပိ ‘‘ဒဟရော’’တိ ဝုစ္စတီတိ တတော နိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘ဥတ္တာနသေယျက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ စတူဟိပိ ပဒေဟိ ကရုဏာယိတဗ္ဗတံယေဝ ဒဿေတိ။ အာပဇ္ဇတီတိ ကရောတိ။

ယထာ ပနဿ ဟေတုပစ္စယပရိယေသနာပတ္တိ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဗျတိရေကမုခေန အတ္ထော သာဓိတော သမ္မဒေဝ သာဓိတော ဟောတီတိ အဟေတုကဘာဝံ တာဝ ပဋိက္ခိပန္တော ‘‘န တာဝိဒံ နာမရူပံ အဟေတုက’’န္တိ ဝတွာ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘သဗ္ဗတ္ထာ’’တိအာဒိနာ။ ဟေတုမန္တရေန သတိ သမ္ဘဝေ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဟေတုအဘာဝေါ သမာနောတိ သဗ္ဗသမာနတာ သိယာ၊ တထာ စ သတိ သောတပဒေသာဒီသု၊ ဗဟိဒ္ဓါ စ စက္ခုဝိညာဏာဒိဟေတုအဘာဝေါတိ သဗ္ဗတ္ထ၊ စက္ခာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ၊ ပရိဘေဒတော ဥဒ္ဓဉ္စ ဟေတုအဘာဝေါတိ သဗ္ဗဒါ စ အန္ဓာဒီနံ အရူပီနံ၊ အသညီနဉ္စ ဟေတုအဘာဝေါတိ သဗ္ဗေသဉ္စ စက္ခုဝိညာဏာဒီဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဟေတုအဘာဝါ ဝိသေသတော တဉ္စ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗဒါ သဗ္ဗေသဉ္စ ဧကသဒိသဘာဝါပတ္တိတော’’တိ။ နိဒဿနမတ္တဉ္စေတံ ယဒိဒံ ‘‘စက္ခုဝိညာဏာဒီသု ဟီ’’တိ။ ယတ္တကာ လောကေ ဝိသေသာ၊ တေဟိ သဗ္ဗေသံ၊ သဗ္ဗကာလဉ္စ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝါ တေသမ္ပိ ဂဟဏံ ကတမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တသ္မာ အဟေတုကဘာဝေ ဝိသိဋ္ဌတာယ အသမ္ဘဝေါ ဧဝါတိ သဗ္ဗတ္ထ ဧကသဒိသဘာဝါပတ္တိတော၊ သဗ္ဗဒါ ဧကသဒိသဘာဝါပတ္တိတော၊ သဗ္ဗေသံ ဧကသဒိသဘာဝါပတ္တိတောတိ ပစ္စေကံ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ အဟေတုဘာဝေ ပဋိသိဒ္ဓေ ဝိသမဟေတုဝါဒီ ဝဒေယျ ‘‘န ဣဒံ အဟေတုကံ ကိဉ္စရဟိ သဟေတုကံ၊ ကေန ပန ဟေတုနာ သဟေတုကန္တိ? ဣဿရာဒိနာ’’တိ။

အာဒိ-သဒ္ဒေန ပကတိပုရိသပဇာပတိကာလာဒီနံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ ‘‘န ဣဿရာဒိဟေတုက’’န္တိအာဒိ။ န နာမရူပံ ဣဿရာဒိဟေတုကံ နာမရူပတော အညဿ အနုပလဗ္ဘမာနတ္တာ ဣဿရပကတိအာဒိနမေဝ အဘာဝတော။ ယဒိ ပန အသတော ဣဿရာဒိတော နာမရူပဿ ဥပ္ပတ္တိ၊ ဧဝံ သတိ သာ ဧဝ သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗဒါ သဗ္ဗေသံ ဧကသဒိသတာ အာပဇ္ဇတိ။ အထ နာမရူပမတ္တမေဝ ဣဿရာဒိဟေတုကံ၊ နာမရူပဉ္စ အဟုတွာ သမ္ဘဝန္တံ၊ ဟုတွာ စ ဝိနဿန္တံ ဒိဿတီတိ ဣဿရာဒီဟိပိ တာဒိသေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ တထာ စ တဒပိ သပ္ပစ္စယံ သင်္ခတမေဝါတိ တဿာပိ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟော ကာတဗ္ဗော။ အထ တံ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ အဟေတုကတာ တဿ အာပန္နာ။ တေနာဟ ‘‘အဟေတုကဘာဝါပတ္တိတော’’တိ။

အပိစ န ဣဿရာဒိဟေတုကံ နာမရူပံ။ ကိံ ကာရဏံ? ကမေန ဥပ္ပတ္တိတော။ ယဒိ ဟိ ဧဝံ နိစ္စံ ဣဿရာဒိသညိတံ ကမ္မကိလေသိန္ဒြိယာရမ္မဏာဒိနိရပေက္ခကာရဏမ္ပိ သိယာ၊ သဗ္ဗေသံယေဝ ဧကဇ္ဈံ ဥပ္ပတ္တိ သိယာ၊ ယတ္တကေဟိ တတော ဥပ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ကာရဏဿ သန္နိဟိတဘာဝတော။ ယဒိ ပန တဿ ဣစ္ဆာဝသေန တဿ ဥပ္ပတ္တိံ ပရိကပ္ပေယျုံ၊ တာသဉ္စ ဣစ္ဆာနံ ဧကဇ္ဈံ ဥပ္ပတ္တိယံ ကော ဝိဗန္ဓော။ အထ အညမ္ပိ ကိဉ္စိ ကမ္မကိလေသိန္ဒြိယာရမ္မဏာဒိအပေက္ခိတဗ္ဗံ အတ္ထီတိ စေ? တဒေဝ ဟေတု ကာရဏံ၊ ကိမညေန အဒိဋ္ဌသာမတ္ထိယေန ပရိကပ္ပိတေန ပယောဇနံ? ဒိဋ္ဌဉှိ ကမ္မာဒီနံ သာမတ္ထိယံ တဒညပစ္စယသန္နိဓာနေပိ တဒဘာဝေ အဘာဝတော။ ယထာ ဟိ ရူပါလောကမနသိကာရသန္နိဓာနေပိ စက္ခုနော အဘာဝေ စက္ခုဝိညာဏဿ အဘာဝံ၊ ဘာဝေ စ ဘာဝံ ဒိသွာ စက္ခုနော စက္ခုဝိညာဏုပ္ပာဒနသမတ္ထတာ အတ္ထီတိ ဝိညာယတိ။ ယထာ စ ယွာယံ ယမကာနမ္ပိ သမာနာနံ ဇနကဇနနီသုက္ကသောဏိတာဒိဗာဟိရပစ္စယသမဘာဝေပိ သတ္တာနံ ဟီနပဏီတတာဒိဝိသေသော ဒိဿတိ၊ သော စ သသန္တာနေ တာဒိသဿ အညဿ ဟေတုနော အဘာဝါ ကမ္မကိလေသဟေတုကောတိ တဿ တတ္ထ သမတ္ထတာ အတ္ထီတိ ဝိညာယတိ၊ န ဧဝမိဿရာဒိကဿ။ ကာရဏဿ ဟိ ဘာဝါဘာဝေ ဖလဿ ဘာဝါဘာဝေဟိ ကာရဏဿ သမတ္ထတာ ဝိညာယေယျ။ န စ သန္နိဟိတေ တဒကာရဏဿ နာမရူပဿ ဣဿရာဒိဝေကလ္လေန ကတ္ထစိ အနုပ္ပတ္တိ ဒိဋ္ဌာ၊ တသ္မာ အကာရဏမိဿရော။

အထာပိ သဂ္ဂေါ ဧဝံ ဣဿရာဒိဟေတုကော ဝုစ္စေယျ၊ သောပိ သဂ္ဂပ္ပကာရော သဗ္ဗကာလံ တတော နိဗ္ဗတ္တေယျ။ န ဟိ သန္နိဟိတကာရဏဿ ဖလဿ အနုပ္ပတ္တိ ယုတ္တာ။ နိစ္စေ စ သတိ အညနိရပေက္ခကာရဏေ သဂ္ဂဿ အာဒိယေဝ န ယုတ္တော၊ ယာဝ ဣဿရာဒိကံ ကာရဏံ၊ တာဝ သဗ္ဗဿ အတ္ထိဘာဝပ္ပသင်္ဂတော။ အထာပိ ဝဒေယျ ‘‘အညေပိ ယထာရဟံ ပစ္စယာ ဟောန္တိယေဝ၊ ဣဿရာဒိကမ္ပိ တေသံ သဟကာရီကာရဏံ ဟောတီ’’တိ။ ယဒေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ယဒိ ပရော ဝဒေယျ ‘‘ဣဓ ဗုဒ္ဓိပုဗ္ဗော ဘာဝါနံ ရစနာဝိသေသော ဒိဋ္ဌော၊ ယထာ တံ ဃဋဂေဟာဒီနံ။ အတ္ထိ စ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာနံ သရီရပဒုမာဒီနံ ရစနာဝိသေသော၊ တသ္မာ တေနာပိ ဗုဒ္ဓိပုဗ္ဗေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယဿ စ သော ဗုဒ္ဓိပုဗ္ဗော၊ သော ဣဿရာဒိကော၊ တသ္မာ တေန နာမရူပသညိတဿ လောကဿ ကာရဏေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တယိဒံ အသိဒ္ဓံ၊ ရစိတာ သရီရပဒုမာဒယောတိ တတ္ထေဝ ဥပ္ပန္နတ္တာ။ ဥပ္ပန္နဿ ဟိ သန္နိဝေသဝသေန တထာ တထာ ပဋ္ဌပနံ ‘‘ရစနာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အနေကန္တိကော စာယံ အဗုဒ္ဓိပုဗ္ဗဿာပိ ဒိဋ္ဌတ္တာ။ ဒိဋ္ဌော ဟိ နှာရုအာဒီနံ အဂ္ဂိသံယောဂေန ရစနာဝိသေသော၊ တထာ ဝိသုဿန္တာနံ ပုဗ္ဗစမ္မာဒီနံ။ ယဒိ ပနာယမိဿရာဒိကော ဂဝဿဇဂဒြဘာဒီနံ ကရီသာဝတ္တေ ပဋိမဟုတံ ရစေယျ၊ ဥမ္မတ္တော ဝိယ ဝိက္ခိတ္တော သိယာ။ ကိဉ္စာယံ လောကံ သဇ္ဇေန္တော အတ္တတ္ထံ ဝါ သဇ္ဇေယျ လောကတ္ထံ ဝါ။

တတ္ထ စ ယဒိ ပုရိမော မက္ခော ကတကိစ္စော န သိယာ လောကေန သာဓေတဗ္ဗဿ အတ္ထိဘာဝတော။ အထ ဒုတိယော၊ ကသ္မာ လောကဿ အဟိတဒုက္ခာဝဟံ ပါပံ နိရယာဒိံ၊ ဇရာမရဏာဒိဉ္စ သဇတိ? အထ တဒုဘယံ အနာမသိတွာ ကီဠတ္ထံ သဇတိ။ ကီဠာ စ နာမ ရတိအတ္ထာ ဟောတိ။ ဝိနာ ကီဠာယ ရတိံ အဇာနန္တာနံ ရတိအတ္ထဉ္စ ကီဠမာရဘန္တော ရတိယံ ဣဿရော အနိဿရော သိယာ။ အထ ပယောဇနနိရပေက္ခော၊ သဗ္ဗကာလံ သဇေယျ၊ တဿ စာယံ သဇနသမတ္ထတာ အဟေတုကာ ဝါ သိယာ သဟေတုကာ ဝါ။ အဟေတုကာ စေ၊ သဗ္ဗေသံ သိယာ သဟေတုကာ ဝါ။ အဟေတုကာ စေ၊ သဗ္ဗေသမ္ပိ သိယာ။ အထ သဟေတုကာ၊ သော စဿ ဟေတု ပရတော ဝါ သမ္ဘူတော သိယာ အတ္တတော ဝါ။ တတ္ထ ပရတော စေ သမ္ဘူတော၊ ယဒဿ သော လဒ္ဓါ၊ တဿာယံ ဝေယျာဝစ္စကရသဒိသော သိယာ။ အထ အတ္တတော တဒုပ္ပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ အယံ ကီဒိသော လောကော စာတိ သဗ္ဗမိဒံ အာလုနဝိသိဏံ အာကုလဗျာကုလံ ဂေါယူထေန ဂတမဂ္ဂသဒိသဖေဏပိဏ္ဍသမံ အဝိမဒ္ဒက္ခမံ အသာရံ။ တိဋ္ဌတု ပသင်္ဂေါ၊ ယထာဓိကတမေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဣဒံ နာမရူပံ န အဟေတုကံ၊ နာပိ ဣဿရာဒိဝိသမဟေတုကံ၊ တသ္မာ။ တေတိ ဟေတုပစ္စယာ။

၆၇၉။ ဩဠာရိကတ္တာ၊ သုပါကဋတ္တာ စ ရူပဿ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟော သုကရောတိ ‘‘ဣမဿ တာဝ ရူပကာယဿာ’’တိအာဒိနာ ပဌမံ တဿ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟဝိဓိံ အာရဘတိ။ တတ္ထ ယထာ နာမရူပဿ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟော အဟေတုဝိသမဟေတုဝါဒနိဝတ္တိယာ ဟောတိ၊ ဧဝံ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂါဝဟဘာဝေန တတ္ထ အဘိရတိနိဝတ္တိယာပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ တံ ဂဗ္ဘသေယျကဝသေန ဒဿေန္တော နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနဿ သုစိဘာဝပဋိသေဓနမုခေန အသုစိဘာဝံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘အယံ ကာယော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥပ္ပလာဒီနိ အသုစိဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တာနိပိ သယံ သုစိသမ္မတာနေဝါတိ တံဒဿနတ္ထံ အဗ္ဘန္တရဂ္ဂဟဏံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ယထာ သင်္ကာရဓာနသ္မိံ၊ ဥဇ္ဈိတသ္မိံ မဟာပထေ၊

ပဒုမံ တတ္ထ ဇာယေထ၊ သုစိဂန္ဓံ မနောရမ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၅၈)၊

‘‘နိဗ္ဗတ္တတီ’’တိ ဣဒံ မာတုကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိပဝတ္တီသု ရူပကာယဿ နိဗ္ဗတ္တနသာမညတော ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ၊ န ပဌမာဘိနိဗ္ဗတ္တိမတ္တံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အာဟာရဿ ဥပတ္ထမ္ဘကပစ္စယတာဝစနံ၊ ဥဒရပဋလဿ ပစ္ဆတော ကရဏာဒိဝစနံ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓဇေဂုစ္ဆပဋိက္ကူလတာဝစနဉ္စ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ ဧဝမဝဋ္ဌိတေ ယဒေကစ္စေဟိ ပိဋ္ဌိတော၊ ပုရတော စ ကရဏံ ကိံ သိယာ ပဋိသန္ဓိကာလေတိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ အပါဟတံ ဟောတိ။ ‘‘နိဗ္ဗတ္တကတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ဗီဇံ ဝိယ အင်္ကုရဿ အဝိဇ္ဇာဒယော ရူပကာယဿ အသာဓာရဏကာရဏတာယ ဟေတူတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ပန အင်္ကုရဿ ပထဝီသလိလပါရိသိအာဒယော ဝိယ အာဟာရော သာဓာရဏကာရဏတာယ ပစ္စယောတိ ဒဿေတိ။

ပဉ္စ ဓမ္မာ ဟေတုပစ္စယာတိ အဝိဇ္ဇာဒယော ပဉ္စ ဓမ္မာ ယထာရဟံ ဟေတု စ ပစ္စယော စာတိ အတ္ထော။ ဘဝေသု ဝိဇ္ဇမာနဒေါသပဋိစ္ဆာဒနပတ္ထနာ ဒဠှဂ္ဂါဟဘာဝေန သင်္ခါရဘဝါနံ ဟေတုဘူတာ ဇနကသဟာယတာယ ဘဝနိကန္တိ တံသဟဇာတအာသန္နကာရဏတ္တာ အဘိသင်္ခါရိကာ၊ အပဿယဘူတာ စာတိ ‘‘မာတာ ဝိယ ဒါရကဿ ဥပနိဿယာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ယထာ ပိတု ဇနိတသုက္ကေ ပုတ္တဿ ဥပ္ပတ္တီတိ ပိတာ ဇနကော၊ ဧဝံ ကမ္မံ သတ္တဿ ဥပ္ပာဒကတ္တာ ဇနကံ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဓာတိ ဇာတဿ ဒါရကဿ ပေါသနဝသေန သန္ဓာရိကာ၊ ဧဝံ အာဟာရော ဥပ္ပန္နဿ ကာယဿာတိ သန္ဓာရကော ဝုတ္တော။

ကာမဉ္စေတ္ထ အဝိဇ္ဇာဒယော နာမကာယဿာပိ ပစ္စယော၊ ပကာရန္တရေန ပန တဿ ပါကဋံ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စက္ခုဉ္စာတိ စ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော။ တေန စက္ခုဝိညာဏဿ အာဝဇ္ဇနာဒိအဇ္ဈတ္တံ သဗ္ဗံ ပစ္စယဇာတံ သင်္ဂဏှာတိ။ ရူပေ စာတိ ပန စ-သဒ္ဒေန ယထာ ဗဟုလံ ဗာဟိရရူပံ စက္ခုဝိညာဏဿ အာရမ္မဏပစ္စယော၊ ဧဝံ အညမ္ပိ ဗာဟိရံ ပစ္စယဇာတံ သင်္ဂဏှာတိ။ ပဋိစ္စာတိ ပစ္စယဘူတံ လဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ တေန စက္ခုဿ နိဿယပုရေဇာတဣန္ဒြိယဝိပ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတဝသေန၊ ရူပဿ အာရမ္မဏပုရေဇာတအတ္ထိအဝိဂတဝသေန၊ ဣတရေသဉ္စ သင်္ဂဟိတာနံ အနန္တရာဒိသဟဇာတာဒိဝသေန ပစ္စယဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဝစနဘေဒေ ပန ကာရဏံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန စ ဖဿာဒီနံ ဝိယ သဟပစ္စယေဟိ သောတဝိညာဏာဒီနံ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော ‘‘တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော’’တိအာဒိပါဌဿ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄၊ ၃။၄၂၁၊ ၄၂၅-၄၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၄၃-၄၅၊ ကထာ။ ၄၆၅၊ ၄၆၇) ဝိယ ‘‘သောတဉ္စ ပဋိစ္စာ’’တိအာဒိပါဌဿ သင်္ဂဟိတတ္တာ။ ဧဝံ သမ္မသနုပဂံ သဗ္ဗံ နာမံ သဟပစ္စယေန သင်္ဂဟိတံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘နာမကာယဿ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟံ ကရောတီ’’တိ။

ပဝတ္တိံ ဒိသွာတိ ဧတရဟိ ပဝတ္တိံ ဒိသွာ။ ဧဝန္တိ ဣမိနာ န ကေဝလံ သပ္ပစ္စယတာမတ္တမေဝ ပစ္စာမဋ္ဌံ၊ အထ ခေါ ယာဒိသေဟိ ပစ္စယေဟိ ဧတရဟိ ပဝတ္တတိ၊ တာဒိသေဟိ အဝိဇ္ဇာဒိပစ္စယေဟေဝ အတီတေပိ ပဝတ္တိတ္ထာတိ ပစ္စယသဒိသတာပိ ပစ္စာမဋ္ဌာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၆၈၀။ ပုဗ္ဗန္တန္တိ အတီတံ ခန္ဓပ္ပဗန္ဓကောဋ္ဌာသံ။ အာရဗ္ဘာတိ ဥဒ္ဒိဿ။ အဟောသိံ နု ခေါ၊ န နု ခေါ အဟောသိန္တိ သဿတာကာရံ၊ အဓိစ္စသမုပ္ပတ္တိအာကာရဉ္စ နိဿာယ အတီတေ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနတံ၊ အဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ ကင်္ခတိ။ ကိံ နု ခေါ အဟောသိန္တိ ဇာတိလိင်္ဂူပပတ္တိယော နိဿာယ ‘‘ခတ္တိယော နု ခေါ အဟောသိံ၊ ဗြာဟ္မဏာဒီသု ဂဟဋ္ဌာဒီသု ဒေဝါဒီသု အညတရော နု ခေါ’’တိ ကင်္ခတိ။ ကထံ နု ခေါတိ သဏ္ဌာနာကာရံ နိဿာယ ‘‘ဒီဃော နု ခေါ အဟောသိံ၊ ရဿဩဒါတကာဠပမာဏိကအပ္ပမာဏိကာဒီနမ္ပိ အညတရော’’တိ ကင်္ခတိ။ ဣဿရနိမ္မာနာဒိံ နိဿာယ ‘‘ကေန နု ခေါ ပကာရေန အဟောသိ’’န္တိ နိဗ္ဗတ္တာကာရတော ကင်္ခတီတိ စ ဝဒန္တိ။ ကိံ ဟုတွာ ကိံ အဟောသိန္တိ ဇာတိအာဒိံ နိဿာယ ‘‘ခတ္တိယော ဟုတွာ နု ခေါ ဗြာဟ္မဏော အဟောသိံ…ပေ… ဒေဝေါ ဟုတွာ နု ခေါ မနုဿော အဟောသိ’’န္တိ အတ္တနော အပရာပရုပ္ပတ္တိံ ကင်္ခတိ။ သဗ္ဗတ္ထေဝ စ အဒ္ဓါနန္တိ ကာလာဓိဝစနံ။ ဘဝိဿာမိ နု ခေါတိ သဿတာကာရံ၊ ဥစ္ဆေဒါကာရဉ္စ နိဿာယ အနာဂတေ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနတံ၊ အဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ ကင်္ခတိ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဧတရဟိ ဝါ ပန ပစ္စုပ္ပန္နံ အဒ္ဓါနန္တိ ဣဒါနိ ဝါ ပဋိသန္ဓိမာဒိံ ကတွာ စုတိပရိယန္တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဝတ္တမာနကာလံ။ အဇ္ဈတ္တံ ကထံကထီ ဟောတီတိ အတ္တနော ခန္ဓေသု ဝိစိကိစ္ဆာ ဟောတိ။ အဟံ နု ခေါသ္မီတိ အတ္တနော အတ္ထိဘာဝံ ကင်္ခတိ။ အယုတ္တံ ပနေတန္တိ။ ယုတ္တံ အယုတ္တန္တိ ကာ ဧတ္ထ စိန္တာ။ ဥမ္မတ္တကော ဝိယ ဟိ ဗာလပုထုဇ္ဇနော။ နော နု ခေါသ္မီတိ အတ္တနော နတ္ထိဘာဝံ ကင်္ခတိ။ ကိံ နု ခေါသ္မီတိ ခတ္တိယောဝ သမာနော အတ္တနော ခတ္တိယဘာဝံ ကင်္ခတိ။ ဧသ နယော သေသေသု။ ကထံ နု ခေါသ္မိန္တိ ဝုတ္တနယမေဝ။ ကေဝလဉှေတ္ထ ‘‘အဗ္ဘန္တရေ ဇီဝေါ နာမ အတ္ထီ’’တိ ဂဟေတွာ တဿ ဒီဃာဒိဘာဝံ ကင်္ခန္တော ‘‘ကထံ နု ခေါသ္မိ’’န္တိ ကင်္ခတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပစ္စုပ္ပန္နံ ပန အတ္တနော သရီရသဏ္ဌာနံ အဇာနန္တော နာမ နတ္ထိ။ ကုတော အာဂတော၊ သော ကုဟိံ ဂါမီ ဘဝိဿတီတိ အတ္တဘာဝဿ အာဂတိဂတိဋ္ဌာနံ ကင်္ခတိ။ သာ သဗ္ဗာပိ ပဟီယတီတိ သာ ယထာဝုတ္တာ သောဠသဝိဓာပိ ဝိစိကိစ္ဆာ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ပဟီယတိ။

၆၈၁။ ကုသလာဒိဘေဒတော သဗ္ဗပ္ပကာရဿာပိ နာမဿ သာဓာရဏော ပစ္စယောတိ၊ တတော ပဝတ္တိတော မနသိကာရာဒိကော ကုသလာဒိဘေဒတော သဗ္ဗပ္ပကာရဿာပိ နာမဿ အသာဓာရဏော ပစ္စယောတိ စ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကုသလာဒိဘေဒတောတိ ကုသလာကုသလဝိပါကကိရိယဘေဒတော။ တဿာပိ သောမနဿသဟဂတာဒိအညတရဘေဒဝသေန သဗ္ဗပ္ပကာရဿာပိ။ ယံ ဧကန္တတော ဆဒွါရိကံ၊ တမ္ပိ ဆဒွါရဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတံ ယထာ ဆဋ္ဌာရမ္မဏံ ဆဠာရမ္မဏဂ္ဂဟဏေနာတိပိ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗပ္ပကာရဿာပီ’’တိ။ တတောတိ စက္ခုရူပါဒိတော။ မနသိကာရာဒိကောတိ ယောနိသောမနသိကာရအယောနိသောမနသိကာရာဒိကော ၊ ကမ္မဘဝင်္ဂါဒိကော စ။ ကာမဉ္စေတ္ထ ဒွါရစ္ဆက္ကယောနိသောမနသိကာရာဒိဝသေန နာမဿေဝ သာဓာရဏော၊ အသာဓာရဏော စ ပစ္စယော ဝုတ္တော၊ တံ ပန အဝိသေသဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝိသေသတော ပန ကမ္မံ ဝိပါကနာမဿ၊ ကမ္မသမုဋ္ဌာနရူပါနဉ္စ စိတ္တံ စေတသိကနာမဿ၊ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပါနဉ္စ သာဓာရဏော ပစ္စယော၊ ယထာဝုတ္တဿေဝ စ နာမဿ၊ ရူပဿ စ တဒညနာမရူပါပေက္ခာယ အသာဓာရဏော ပစ္စယော။ တထာ သဘာဂေါ၊ ဥတုသဘာဂေါ စ အာဟာရော တံသမုဋ္ဌာနရူပါနံ သာဓာရဏော ပစ္စယော၊ တဒညာပေက္ခာယ အသာဓာရဏောတိ ရူပဿာပိ သာဓာရဏော၊ အသာဓာရဏော စ ပစ္စယော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗော။ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟော နာမ အနဓိဂတာရဟတ္တေန ကာတဗ္ဗောတိ တဒပေက္ခာယ ‘‘ယောနိသောမနသိကာရသဒ္ဓမ္မဿဝနာဒိကော ကုသလဿေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန သပ္ပုရိသူပနိဿယဿ၊ စတုန္နမ္ပိ ဝါ သမ္ပတ္တိစက္ကာနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝိပရီတော အကုသလဿာတိ ဝစနတော ယထာ ယောနိသောမနသိကာရာဒိဝိပရီတော အကုသလဿေဝ ပစ္စယော၊ တထာ ယောနိသောမနသိကာရာဒိ ကုသလဿေဝ ပစ္စယော ဟောတီတိ အတ္ထော။ ယဿ ဝါ ကုသလံ သမ္ဘဝတိ၊ အကုသလံ သမ္ဘဝတိ၊ ကုသလာကုသလာနိ ဝါ၊ တဿာတိ အတ္ထသိဒ္ဓမေတံ။ ကမ္မာဒိကောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဝိဇ္ဇာဒယော ဝိယ ဂတိကာလာဒယောပိ သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဘဝင်္ဂါဒိကောတိ ဘဝင်္ဂသန္တီရဏပရိတ္တကိရိယာရဟတ္တာဒိကော။ တတ္ထ ဘဝင်္ဂံ ပဉ္စဒွါရမနောဒွါရာဝဇ္ဇနကိရိယာနံ၊ သန္တီရဏံ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဿ၊ ပရိတ္တကိရိယာ ယထာရဟံ ပရိတ္တမဟဂ္ဂတကိရိယာနံ၊ အရဟတ္တံ အာဝဇ္ဇနဝဇ္ဇာနံ သဗ္ဗကိရိယာနံ ပစ္စယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကမ္မန္တိ စေတနာဝ အဓိပ္ပေတာ၊ သာ စ ခေါ ကုသလာကုသလာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ကုသလာကုသလစေတနာ ဝိပါကာနံ ခန္ဓာနံ၊ ကဋတ္တာ စ ရူပါနံ ကမ္မပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၂၇)။ န စိတ္တံ ဝိယ သသမ္ပယုတ္တာ။ စိတ္တဉှေတ္ထ သသမ္ပယုတ္တံ အဓိပ္ပေတံ ‘‘ဟေတူ ဟေတုသမ္ပယုတ္တကာနံ ဓမ္မာနံ၊ တံသမုဋ္ဌာနာနဉ္စ ရူပါနံ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိအာဒိဝစနတော (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁)။ တတ္ထာတိ တေသု ကမ္မာဒီသု ရူပဇနကပစ္စယေသု။ အတီတတော ဧဝ ကမ္မတော ဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န ဝတ္တမာနတောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကမ္မံ အတီတမေဝ ကမ္မသမုဋ္ဌာနဿ ရူပဿ ပစ္စယော’’တိ။ ယဒိ ဟိ ပစ္စုပ္ပန္နတော ကမ္မတော ဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ အာယူဟနက္ခဏေ ဧဝ ဖလေန ဥပ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ဘဝေယျ၊ န စ တံ ဒိဋ္ဌမိစ္ဆိတံ ဝါ။ န ဟိ လောကေ ကုဒါစနံ ကရိယမာနမေဝ ကမ္မံ ဖလံ ဒေန္တံ ဒိဋ္ဌံ၊ တထာရူပေါ ဝါ အာဂမော အတ္ထီတိ။ နနု စ ဣဒမပိ န ဒိဋ္ဌံ၊ ယံ ဝိနဋ္ဌတော ဟေတုတော ဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ၊ မတော ဝါ ကုက္ကုဋော ဝဿန္တောတိ? သစ္စမဒိဋ္ဌံ ရူပဓမ္မာနံ ပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒေ၊ ဣဒံ ပန အရူပံ ပဗန္ဓောပိ အတ္ထီတိ ဥပမာ န သံသန္ဒတိ။ ကမ္မတော ဟိ အတီတတော ဧဝ ကမ္မဿ ကတတ္တာ၊ ဥပစိတတ္တာ စ ဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ကာမာဝစရဿ ကုသလဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ ဝိပါကံ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ ၄၃၁)။ ယသ္မာ အနန္တရာဒိပစ္စယလာဘတော ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ဧဝ စိတ္တဿ ဗလဝတာ၊ တသ္မာ တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနမေဝ ရူပံ ဇနေတီတိ အာဟ ‘‘စိတ္တံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနဿ ဥပ္ပဇ္ဇမာန’’န္တိ။ ရူပဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယသ္မာ ပန ရူပဿ ဌိတိက္ခဏေ ဗလဝတာ ပစ္ဆာဇာတာဒိပစ္စယလာဘတော၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဥတုအာဟာရာ…ပေ… ဟောန္တီ’’တိ၊ ဗာဟိရံ ဥတုံ၊ အာဟာရဉ္စ ပစ္စယံ လဘိတွာ အတ္တနော ဌိတိက္ခဏေ ဥတုအာဟာရာ ရူပံ ဇနေန္တီတိ အတ္ထော။

ဧဝန္တိ ‘‘သာဓာရဏာသာဓာရဏဝသေနာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။

၆၈၂။ သင်္ခါရာနန္တိ သင်္ခတသင်္ခါရာနံ။ ဘင်္ဂန္တိ မရဏံ။ ဇရာမရဏံ နာမ ဇာတိယာ သတီတိအာဒိ ဖလဒဿနာနုပုဗ္ဗိယာ ဟေတုဒဿနက္ကမေန နာမရူပဿ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟော သုကရောတိ ကတွာ ဒဿိတော။ တတ္ထ ဘဝေ သတီတိ ကမ္မဘဝေ သတိ။

၆၈၃။ ပုဗ္ဗေ ဝိတ္ထာရေတွာ ဒဿိတအနုလောမပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝသေနာတိ ပရိယောသာနတော ပဋ္ဌာယ ပဋိလောမနယေန အာဒိပါပနဝသေန ဝိတ္ထာရေတွာ ဒဿိတအနုလောမပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝသေန။ ‘‘အသတိ ဇာတိယာ နတ္ထိ ဇရာမရဏ’’န္တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၄) ဟိ ပဋိလောမဝသေန ဒဿိတေ ပစ္စယာကာရေ ‘‘ယဿ အဘာဝါ ယဿ အဘာဝေါ၊ သော တဿ ပစ္စယော’’တိ ဗျတိရေကတော၊ အနွယတော စ နာမရူပဿ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟော သုကရောတိ။

၆၈၄။ ပုရိမကမ္မဘဝသ္မိံ မောဟောတိအာဒိ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ကမ္မသဟာယတ္တာ ကိလေသဝဋ္ဋံ ကမ္မဝဋ္ဋေ ပက္ခိတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ကမ္မဝဋ္ဋဝိပါကဝဋ္ဋဝသေနာ’’တိ။

၆၈၅။ ဒိဋ္ဌဓမ္မော ဝုစ္စတိ ပစ္စက္ခဘူတော ပစ္စုပ္ပန္နော အတ္တဘာဝေါ၊ တတ္ထ ဝေဒိတဗ္ဗဖလံ ကမ္မံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ။ ပစ္စုပ္ပန္နဘဝတော အနန္တရံ ဝေဒိတဗ္ဗဖလံ ကမ္မံ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ။ အပရာပရိယာယေတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မာနန္တရာနာဂတတော အညသ္မိံ အတ္တဘာဝပရိယာယေ အတ္တဘာဝပရိဝတ္တေ။ အဟောသိကမ္မန္တိ အဟောသိ ဧဝ ကမ္မံ၊ န တဿ ဝိပါကော အဟောသိ၊ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘဝိဿတိ ဝါ’’တိ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗကမ္မံ။ ပဋိပက္ခေဟိ အနဘိဘူတတာယ၊ ပစ္စယဝိသေသေန ပဋိလဒ္ဓဝိသေသတာယ စ ဗလဝဘာဝံ ပတ္တာ တာဒိသဿ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဿ ဝသေန သာတိသယာ ဟုတွာ ပဝတ္တာ ပဌမဇဝနစေတနာ တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဖလဒါယိနီ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာ နာမ။ သာ ဟိ ဝုတ္တာကာရေန ဗလဝတိ ဇဝနသန္တာနေ ဂုဏဝိသေသယုတ္တေသု ဥပကာရာပကာရဝသပ္ပဝတ္တိယာ၊ အာသေဝနာလာဘေန အပ္ပဝိပါကတာယ စ ပဌမဇဝနစေတနာ ဣတရဒွယံ ဝိယ ပဝတ္တသန္တာနုပရမာပေက္ခံ၊ ဩကာသလာဘာပေက္ခဉ္စ ကမ္မံ န ဟောတီတိ ဣဓေဝ ပုပ္ဖမတ္တံ ဝိယ ပဝတ္တိဝိပါကမတ္တံ ဖလံ ဒေတိ။ တထာ အသက္ကောန္တန္တိ ကမ္မဿ ဝိပါကဒါနံ နာမ ဥပဓိပယောဂါဒိပစ္စယန္တရသမဝါယေနေဝ ဟောတီတိ တဒဘာဝတော တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တံ။ အတ္ထသာဓိကာတိ ဒါနာဒိပါဏာတိပါတာဒိအတ္ထဿ နိပ္ဖာဒိကာ။ ကာ ပန သာတိ အာဟ ‘‘သတ္တမဇဝနစေတနာ’’တိ။ သာ ဟိ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ ဝုတ္တနယေန ပဋိလဒ္ဓဝိသေသာ၊ ပုရိမဇဝနစေတနာဟိ လဒ္ဓါသေဝနာ စ သမာနာ အနန္တရတ္တဘာဝေ ဝိပါကဒါယိနီ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယကမ္မံ နာမ။ ‘‘သတိ သံသာရပ္ပဝတ္တိယာ’’တိ ဣမိနာ အသတိ သံသာရပ္ပဝတ္တိယံ အဟောသိကမ္မပက္ခေ တိဋ္ဌတိ ဝိပစ္စနောကာသဿ အဘာဝတောတိ ဒီပေတိ။

၆၈၆။ ယံ ဂရုကန္တိ ယံ အကုသလံ မဟာသာဝဇ္ဇံ၊ ကုသလံ မဟာနုဘာဝံ ကမ္မံ။ ယံ ဗဟုလန္တိ ယံ ဗဟုလံ အဘိဏှသော ကတံ သမာသေဝိတံ။ မရဏကာလေ အနုဿရိတန္တိ ပရိဗျတ္တဘာဝေန မရဏဿ အာသန္နကာလေ အနုဿရိတံ။ အာသန္နကာလေ ကတေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပုနပ္ပုနံ လဒ္ဓါသေဝန’’န္တိ ဣမိနာ ‘‘ယံ ဗဟုလ’’န္တိ ဝုတ္တကမ္မတော ဝိသေသေတိ။ တထာ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ နိဝတ္တေတိ ပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနာနုဇာနနတော။ ပဋိသန္ဓိဇနကဝသေန ဟိ ဂရုကာဒိကမ္မစတုက္ကံ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ဂရုကံ သဗ္ဗပဌမံ ဝိပစ္စတိ။ တထာ ဟိ တံ ဂရုကန္တိ ဝုတ္တံ။ ဂရုကေ အသတိ ဗဟုလီကတံ၊ တသ္မိံ အသတိ အာသန္နံ၊ တသ္မိမ္ပိ အသတိ ‘‘ကဋတ္တာ ဝါ ပနာ’’တိ ဝုတ္တံ ပုရိမဇာတီသု ကတကမ္မံ ဝိပစ္စတိ။ ဗဟုလာသန္နပုဗ္ဗကတေသု စ ဗလာဗလံ ဝါ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ ပါပတော ပါပန္တရံ၊ ကလျာဏဉ္စ၊ ကလျာဏတော စ ကလျာဏန္တရံ၊ ပါပဉ္စ၊ ဗဟုလီကတတော စ မဟတော စ ပုဗ္ဗကတာဒိ၊ အပ္ပဉ္စ။ ဗဟုလာနုဿရဏေန ဝိပ္ပဋိသာရာဒိဇနနတော ပဋိပက္ခဿ အပရိပုဏ္ဏတာယ အာရဒ္ဓဝိပါကဿ ကမ္မဿ၊ ကမ္မသေသဿ ဝါ အပရာပရိယာယေ ဝေဒနီယဿ အပရိက္ခီဏတာယ သန္တတိယာ ပရိဏာမဝိသေသတောတိ တေဟိ တေဟိ ကာရဏေဟိ အာဟိတဗလံ ပဌမံ ဝိပစ္စတိ။ မဟာနာရဒကဿပဇာတကေ ဝိဒေဟရညော သေနာပတိ အလာတော၊ ဗီဇကော ဒါသော၊ ရာဇကညာ ရုစာ စ ဧတ္ထ နိဒဿနံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ –

‘‘တတြာနန္ဒ ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ဣဓ ပါဏာတိပါတီ…ပေ… မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ပုဗ္ဗေ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ပါပကမ္မံ ဒုက္ခဝေဒနီယံ၊ ပစ္ဆာ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ပါပကမ္မံ ဒုက္ခဝေဒနီယံ ၊ မရဏကာလေ ဝါဿ ဟောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ၊ တေန သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယဉ္စ ခေါ သော ဣဓ ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ…ပေ… မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ၊ တဿ ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေတိ ဥပပဇ္ဇ ဝါ အပရေ ဝါ ပရိယာယေ။

‘‘တတြာနန္ဒ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ဣဓ ပါဏာတိပါတီ…ပေ… မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ပုဗ္ဗေ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ကလျာဏကမ္မံ သုခဝေဒနီယံ၊ ပစ္ဆာ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ကလျာဏကမ္မံ သုခဝေဒနီယံ၊ မရဏကာလေ ဝါဿ ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ၊ တေန သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယဉ္စ ခေါ သော ဣဓ ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ…ပေ… မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ၊ တဿ ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေတိ ဥပပဇ္ဇ ဝါ အပရေ ဝါ ပရိယာယေ။

‘‘တတြာနန္ဒ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ဣဓ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ပုဗ္ဗေ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ကလျာဏကမ္မံ သုခဝေဒနီယံ၊ ပစ္ဆာ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ကလျာဏကမ္မံ သုခဝေဒနီယံ၊ မရဏကာလေ ဝါဿ ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ၊ တေန သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယဉ္စ ခေါ သော ဣဓ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ၊ တဿ ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေတိ ဥပပဇ္ဇ ဝါ အပရေ ဝါ ပရိယာယေ။

‘‘တတြာနန္ဒ၊ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ဣဓ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ…ပေ… နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ပုဗ္ဗေ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ပါပကမ္မံ ဒုက္ခဝေဒနီယံ၊ ပစ္ဆာ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ပါပကမ္မံ ဒုက္ခဝေဒနီယံ၊ မရဏကာလေ ဝါဿ ဟောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ၊ တေန သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ …ပေ… နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယဉ္စ ခေါ သော ဣဓ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ၊ တဿ ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေတိ ဥပပဇ္ဇ ဝါ အပရေ ဝါ ပရိယာယေ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၀၃)။

ကိံ ဗဟုနာ ယံ တံ တထာဂတဿ မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂဉာဏံ၊ တဿေဝါယံ ဝိသယော၊ ယဒိဒံ တဿ တဿ ကမ္မဿ တေန တေန ကာရဏေန ပုဗ္ဗာပရဝိပါကတာ သာမတ္ထိယံ။

၆၈၇။ ပဋိသန္ဓိဒါနာဒိဝသေန ဝိပါကသန္တာနဿ နိဗ္ဗတ္တကံ ဇနကံ။ တေနာဟ ‘‘တံ ပဋိသန္ဓိယမ္ပိ ပဝတ္တေပိ ရူပါရူပဝိပါကက္ခန္ဓေ ဇနေတီ’’တိ။ သုခဒုက္ခသန္တာနဿ၊ နာမရူပပ္ပဗန္ဓဿ ဝါ စိရတရပ္ပဝတ္တိဟေတုဘူတံ ဥပတ္ထမ္ဘကံ။ တေနာဟ ‘‘သုခဒုက္ခံ ဥပတ္ထမ္ဘေတိ၊ အဒ္ဓါနံ ပဝတ္တေတီ’’တိ။ ဥပပီဠကံ သုခဒုက္ခပ္ပဗန္ဓေ ပဝတ္တမာနေ သဏိကံ သဏိကံ တံ ဟာပေတိ။ တေနာဟ ‘‘သုခဒုက္ခံ ပီဠေတိ ဗာဓတိ၊ အဒ္ဓါနံ ပဝတ္တိတုံ န ဒေတီ’’တိ။ ဃာတေတွာတိ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ။ ကမ္မဿ ဥပစ္ဆိန္ဒနံ နာမ တဿ ဝိပါကပဋိဗာဟနမေဝါတိ အာဟ ‘‘တဿ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိတွာ’’တိ။ တဉ္စ အတ္တနော ဝိပါကုပ္ပတ္တိယာ ဩကာသကရဏန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘အတ္တနော ဝိပါကဿ ဩကာသံ ကရောတီ’’တိ။ ဝိပစ္စနာယ ကတောကာသံ ကမ္မံ ဝိပက္ကမေဝ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ ပန ကမ္မေန ကတေ ဩကာသေ တံ ဝိပါကံ ဥပ္ပန္နံ နာမ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ဥပပီဠကံ အညဿ ဝိပါကံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ၊ န သယံ အတ္တနော ဝိပါကံ ဒေတိ။ ဥပဃာတကံ ပန ဒုဗ္ဗလံ ကမ္မံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ အတ္တနော ဝိပါကံ ဥပ္ပာဒေတီတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ ဗဝှာဗာဓတာဒိပစ္စယူပနိပါတေန ဝိပါကဿ ဝိဗာဓကံ ဥပပီဠကံ၊ တထာ ဝိပါကဿေဝ ဥပစ္ဆေဒကံ ဥပဃာတကံ။ ကမ္မံ ဥပဃာတေတွာ အတ္တနော ဝိပါကဿ ဩကာသကရဏေန ဝိပစ္စနေ သတိ ဇနကမေဝ သိယာ၊ ဇနကာဒိဘာဝေါ နာမ ဝိပါကံ ပတိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော၊ န ကမ္မံ ပတီတိ ဝိပါကဿေဝ ဥပဃာတကတာ ယုတ္တာ ဝိယ ဒိဿတိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗံ။

ကမ္မန္တရန္တိ ကမ္မဝိသေသော ကမ္မာနံ ဗလာဗလဘေဒေါ။ ဝိပါကန္တရန္တိ ဝိပါကဝိသေသော၊ တဿ ဟီနပဏီတတာဒိဘေဒေါ။ အပရော နယော – ယသ္မိံ ကမ္မေ ကတေ ပဋိသန္ဓိယံ၊ ပဝတ္တေ စ ဝိပါကကဋတ္တာရူပါနံ ဥပ္ပတ္တိ ဟောတိ၊ တံ ဇနကံ။ ယသ္မိံ ပန ကတေ အညေန ဇနိတဿ ဣဋ္ဌဿ ဝါ အနိဋ္ဌဿ ဝါ ဖလဿ ဝိဗာဓကဝိစ္ဆေဒကပစ္စယာနုပ္ပတ္တိယာ၊ ဥပဗြူဟနပစ္စယုပ္ပတ္တိယာ စ ဇနကာနုဘာဝါနုရူပံ ပရိပေါသစိရတရပ္ပဗန္ဓာ ဟောန္တိ၊ တံ ဥပတ္ထမ္ဘကံ။ ဇနကေန နိဗ္ဗတ္တိတံ ကုသလဖလံ ဝါ အကုသလဖလံ ဝါ ယေန ပစ္စနီကဘူတေန ရောဂဓာတုသမတာဒိနိမိတ္တတာယ ဗာဓီယတိ၊ တံ ဥပပီဠကံ။ ယေန ပန ကမ္မုနာ ဇနကသာမတ္ထိယဝသေန စိရတရပ္ပဗန္ဓာရဟမ္ပိ သမာနံ ဖလံ ဝိစ္ဆေဒကပစ္စယုပ္ပတ္တိယာ ဥပဟညတိ ဝိစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ တံ ဥပဃာတကံ။ တတ္ထ ကေစိ ဒုတိယဿ ကုသလဘာဝံ ဣတ္ထန္နာမဂတဿ အပ္ပာဗာဓဒီဃာယုကတာသံဝတ္တနဝသေန၊ ပစ္ဆိမာနံ ဒွိန္နံ အကုသလဘာဝံ ဗဝှာဗာဓအပ္ပာယုကတာသံဝတ္တနဝသေန ဝဏ္ဏေန္တိ။ ဒေဝဒတ္တာဒီနံ၊ ပန နာဂါဒီနံ၊ ဣတော အနုပဒိန္နေန ယာပနကပေတာနဉ္စ နရကာဒီသု အကုသလဝိပါကုပတ္ထမ္ဘနုပပီဠနုပဃာတကာနိ န န သန္တီတိ စတုန္နမ္ပိ အကုသလာကုသလဘာဝေါ န ဝိရုဇ္ဈတိ။ ဗုဒ္ဓါဝေဏိကတာယ အသာဓာရဏဿေဝ ဉာဏဿ ဂေါစရဘာဝတော ကမ္မန္တရာဒိ ‘‘အသာဓာရဏံ သာဝကေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧကဒေသတော ဇာနိတဗ္ဗံ အနဝသေသတော ဇာနိတုံ န သက္ကာ အဝိသယတ္တာ။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဇာနနေ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟော န ပရိပူရတီတိ။

၆၈၈။ ယထာဝုတ္တံ ကမ္မံ ဝတ္တမာနဝိပါကပ္ပဗန္ဓနိမိတ္တမေဝ အဓိပ္ပေတန္တိ ကမ္မေကဒေသတာယ ‘‘ဒွါဒသဝိဓံ ကမ္မံ ကမ္မဝဋ္ဋေ ပက္ခိပိတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကိလေသဝဋ္ဋမ္ပိ ကမ္မသဟာယတာယ ကမ္မဝဋ္ဋပက္ခိကမေဝ ကတွာ အာဟ ‘‘ကမ္မဝဋ္ဋဝိပါကဝဋ္ဋဝသေနာ’’တိ။ ယာဒိသတော ပစ္စယတော ပစ္စုပ္ပန္နေ အဒ္ဓါနေ နာမရူပဿ ပဝတ္တိ၊ တာဒိသတော ဧဝ ဣတရသ္မိမ္ပိ အဒ္ဓဒွယေတိ ယထာ အတီတာနာဂတေ နယံ နေတိ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဒ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနာဂတေပိ ကမ္မဝဋ္ဋဝိပါကဝဋ္ဋဝသေနေဝါတိ ဧတ္ထ ဝုတ္တံ ဧဝ-သဒ္ဒံ ‘‘ဧတရဟိ အတီတေပီ’’တိ ဧတ္ထာပိ အာနေတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ အဒ္ဓတ္တယေပိ ကိရိယာကိရိယဖလမတ္တတာဒဿနပရတ္တာ စောဒနာယ။ ဣတိ ကမ္မဉ္စေဝါတိအာဒိ ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ နိဂမနဝသေန ဝုတ္တံ။ အပရာပရံ ဝဋ္ဋနဋ္ဌေန ဝဋ္ဋံ။ တထာ ပဝတ္တနံ ပဝတ္တံ။ ဟေတုဖလဘာဝေန သမ္ဗန္ဓတီတိ သန္တတိ၊ ပဗန္ဓော။ ကရဏဋ္ဌေန၊ ပစ္စယေဟိ ကရီယတီတိ ဝါ ကိရိယာ။

ကမ္မာတိ ကမ္မတော။ သမ္ဘဝတိ ဧတသ္မာတိ သမ္ဘဝေါ၊ ကမ္မံ သမ္ဘဝေါ ဧတဿာတိ ကမ္မသမ္ဘဝေါ၊ ဝိပါကော။

ကာရဏသာမဂ္ဂိယံ ဒါနာဒီဟိ သာဓိတကိရိယာယ ဝတ္တမာနာယ ကာရဏမတ္တေ ကတ္တုဝေါဟာရောတိ အာဟ ‘‘နေဝ ကာရဏတော ဥဒ္ဓံ ကာရကံ ပဿတီ’’တိ။ ကရောတီတိ ဟိ ကာရကံ။ ဝိပါကပဋိသံဝေဒကံ န ပဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော ။ ကာမံ ဗာလာပိ ‘‘ကာရကော ပဋိသံဝေဒကော’’တိ ဝဒန္တာ အတ္ထတော ပညတ္တိမတ္တမေဝ ဝဒန္တိ၊ တေ ပန ဝိပရီတာဘိနိဝေသဝသေနာပိ ဝဒန္တီတိ တံ အပ္ပမာဏန္တိ အာဟ ‘‘သမညာမတ္တေန ပဏ္ဍိတာ ဝေါဟရန္တီ’’တိ။

၆၈၉။ ဧဝေတန္တိ ဧဝံဝိဓံ ဧတံ ဒဿနံ၊ သမ္မဒဿနံ၊ အဝိပရီတဒဿနန္တိ အတ္ထော။ ဗီဇရုက္ခာဒိကာနံဝါတိ ယထာ ဗီဇတော ရုက္ခော၊ ရုက္ခတော ပုန ဗီဇန္တိ အနာဒိကာလိကတ္တာ ဗီဇရုက္ခသန္တာနဿ ပုဗ္ဗကောဋိ နတ္ထိ၊ ဧဝံ ကမ္မပစ္စယာ ဝိပါကော၊ ဝိပါကပစ္စယာ ကမ္မန္တိ အနာဒိကာလိကတ္တာ ကမ္မဝိပါကသန္တာနဿ ပုဗ္ဗကောဋိ န ပညာယတိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍံ၊ အဏ္ဍတော ကုက္ကုဋီ၊ ပုနပိ ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍ’’န္တိ ဧဝမာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ အနာဂတေပိ သံသာရေတိ ယထာ အတီတေ၊ ဧဝံ အနာဂတေပိ အဒ္ဓါနေ ‘‘ခန္ဓာနဉ္စ ပဋိပါဋီ’’တိအာဒိနာ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၁၉၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၉၅ အပသာဒနာဝဏ္ဏနာ၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၆၀၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄။၁၉၉၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၆ သင်္ခါရပဒနိဒ္ဒေသ၊ သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၂၃၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၃၉၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၁၄၊ ၅၈၊ ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၇၊ ၉၉၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁။၁၁၇၊ စူဠနိ။ အဋ္ဌ။ ၆၊ ဗု။ ဝံ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၈) ဝုတ္တေ သံသာရေ သတိ ကမ္မဝိပါကာနံ အပ္ပဝတ္တံ န ဒိဿတိ၊ ကမ္မဝိပါကာနံ အပ္ပဝတ္တိ န ဒိဿတိ၊ ပဝတ္တတိ ဧဝါတိ အတ္ထော။

ဧတမတ္ထန္တိ ‘‘ကမ္မဿ ကာရကော နတ္ထီ’’တိအာဒိနာ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၈၉) ဝုတ္တမတ္ထံ။ အသယံဝသီတိ န သယံဝသိနော၊ မိစ္ဆာဘိနိဝေသပရဝသာတိ အတ္ထော။ အညမညဝိရောဓိတာတိ ဣတရီတရဝိရောဓိတာ၊ ဒိဋ္ဌိယော၊ ဒိဋ္ဌိယာ ဝါ အညမညေန ဝိရောဓိတာ ဝိရုဒ္ဓါ။

ဂမ္ဘီရဉာဏဂေါစရတာယ ဂမ္ဘီရံ။ တထာ နိပုဏံ။ သတ္တသုညတာယ၊ အညမညသဘာဝသုညတာယ စ သုညံ။ ပစ္စယန္တိ နာမရူပဿ ပစ္စယံ၊ တပ္ပစ္စယပဋိဝေဓေနေဝ စ သဗ္ဗံ ပဋိဝိဒ္ဓံ ဟောတီတိ။ ကမ္မံ နတ္ထိ ဝိပါကမှီတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။

ပစ္စယသုညံ ဖလန္တိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ဥပမာယ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာ န သူရိယေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေသန္တိ သူရိယာဒီနံ။ သောတိ အဂ္ဂိ။ သမ္ဘာရေဟီတိ အာတပါဒီဟိ ကာရဏေဟိ။

ယဒိ စ ဟေတု စ ဖလဉ္စ အညမညရဟိတံ၊ ကထံ ဟေတုတော ဖလံ နိဗ္ဗတ္တတီတိ အာဟ ‘‘ကမ္မဉ္စ ခေါ ဥပါဒါယာ’’တိ။ န ကေဝလံ ကမ္မဖလမေဝ သုညံ ကတ္တုရဟိတံ၊ သဗ္ဗမ္ပိ ဓမ္မဇာတံ ကာရကရဟိတန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘န ဟေတ္ထ ဒေဝေါ’’တိ ဂါထာ ဝုတ္တာ။ ဟေတုသမ္ဘာရပစ္စယာတိ ဟေတုသမူဟနိမိတ္တံ၊ ဟေတုပစ္စယနိမိတ္တံ ဝါ။

၆၉၀။ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေနဝိဒိတာ ဟောန္တီတိ ကမ္မဝဋ္ဋဝိပါကဝဋ္ဋဝသေန ပစ္စယပရိဂ္ဂဟဿ ကတတ္တာ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိဒိတာ ဟောန္တီတိ ဝဒန္တိ။ ဝုတ္တနယေန ပန သပ္ပစ္စယနာမရူပဿ ဒဿနေန တီသု အဒ္ဓါသု ပဟီနဝိစိကိစ္ဆဿ အဒ္ဓတ္တယပရိယာပန္နာ ဓမ္မာ အတီတပစ္စုပ္ပန္နာနာဂတဘဝေသု စ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိဒိတာ ဟောန္တိ၊ န အနုပဒဓမ္မဝသေန တထာပရိဂ္ဂဟဿ အကတတ္တာ။ သာဿ ဟောတိ ဉာတပရိညာတိ ယာယ နာမရူပပရိဂ္ဂဟံ၊ တဿ စ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟံ ကရောတိ၊ သာ အဿ ယောဂိနော ‘‘ဣဒံ နာမံ၊ ဧတ္တကံ နာမ’’န္တိအာဒိနာ၊ ‘‘တဿ အယံ ပစ္စယော၊ ဧတ္တကော ပစ္စယော’’တိအာဒိနာ စ ပရိစ္ဆေဒဝသေန ဉာတဝတီ ပညာတိ ကတွာ ဉာတပရိညာ။

ဣဒါနိ ယေန ကာရဏေန အဒ္ဓတ္တယပရိယာပန္နာ ဓမ္မာ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိဒိတာ ဟောန္တိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သော ဧဝံ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန ဓမ္မာနံ ဘဝန္တရသင်္ကမော နာမ န ကဒါစိပိ အတ္ထိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈနတောတိ ဒဿေတိ။ သဇ္ဈာယ မန္တောဒကပါန မုခမဏ္ဍန ပဒီပသီခူပမာဟိ တမေဝ ဓမ္မာနံ သင်္ကမာဘာဝံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘အပိစ ခေါ’’တိအာဒိမာဟ။

မနောဓာတုအနန္တရန္တိ ကိရိယမနောဓာတုယာ အနန္တရံ လဗ္ဘမာနံ စက္ခုဝိညာဏံ။ န စေဝ အာဂတန္တိ ကိရိယမနောဓာတုတော န စေဝ အာဂတံ ကိရိယမနောဓာတုယံ စက္ခုဝိညာဏဿ အဘာဝတော။ နာပိ န နိဗ္ဗတ္တံ အနန္တရန္တိ ကိရိယမနောဓာတုတော အနာဂစ္ဆန္တမ္ပိ ပစ္စယသာမဂ္ဂိလာဘေန တတော အနန္တရံ နာပိ န နိဗ္ဗတ္တံ၊ နိဗ္ဗတ္တမေဝ ဟောတိ။ ယထာယံ ပဝတ္တိယံ စိတ္တပ္ပဝတ္တိ၊ တထေဝ ပဋိသန္ဓိမှိ ဝတ္တတေ စိတ္တသန္တတိ၊ စုတိစိတ္တတော အနာဂစ္ဆန္တမ္ပိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ တတော အနန္တရံ နာပိ န နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ပစ္စယသာမဂ္ဂိဝသေန နိဗ္ဗတ္တတေဝါတိ အတ္ထော။ သန္တတိဂဟဏေန စေတ္ထ ကုတောစိ အာဂမာဘာဝမေဝ ဝိဘာဝေတိ။ ဟေတုဖလဘာဝေန ဟိ သမ္ဗန္ဓတာတိ ဓမ္မပ္ပဝတ္တိ သန္တတီတိ။ တေနာဟ ‘‘ပုရိမံ ဘိဇ္ဇတေ စိတ္တ’’န္တိအာဒိ။ ပုရိမန္တိ စုတိစိတ္တံ။ ဘိဇ္ဇတေတိ နိရုဇ္ဈတိ။ ပစ္ဆိမန္တိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ။ တတောတိ စုတိစိတ္တတော အနန္တရမေဝ ဇာယတိ။ ယတ္ထ ဟိ စုတိစိတ္တတော ဒူရေပိ ကာလန္တရေပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ အနန္တရမေဝ ဇာယတီတိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ တေသံ အန္တရိကာ နတ္ထိ တေသံ စုတိပဋိသန္ဓိစိတ္တာနံ ဗျဝဓာယကံ ကိဉ္စိ နတ္ထိ။ ဝီစိ တေသံ န ဝိဇ္ဇတီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဣတောတိ စုတိစိတ္တတော အနန္တရံ န စ ဂစ္ဆတိ ကိဉ္စိ စိတ္တံ။ တဉှိ သသမ္ပယုတ္တဓမ္မံ တထေဝ နိရုဇ္ဈတိ။ ပဋိသန္ဓိ စာတိ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဉ္စ အညမေဝ ယထာပစ္စယံ ဇာယတိ နိဗ္ဗတ္တတီတိ ပုနပိ သင်္ကမာဘာဝမေဝ ဝိဘာဝေန္တော သပ္ပစ္စယနာမရူပဒဿနံ နိဂမေတိ။

၆၉၁။ နာမရူပဂ္ဂဟဏေန ၊ တဿ စ ပစ္စယဓမ္မဂ္ဂဟဏေန အဂ္ဂဟိတဿ တေဘူမကဓမ္မဿ အဘာဝတော ‘‘ဝိဒိတသဗ္ဗဓမ္မဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ န စေတ္ထ လောကုတ္တရဓမ္မာ အဓိဂတာ။ ထာမဂတံ ဟောတိ အနေကာကာရဝေါကာရပစ္စယပရိဂ္ဂဟဝိဓိနော အနုဋ္ဌိတတ္တာ။ သုဋ္ဌုတရံ ပဟီယတိ တိယဒ္ဓဂတဓမ္မပ္ပဝတ္တိယာ ဝိဂတသမ္မောဟတ္တာ။ သာ ဧဝါတိ သောဠသဝိဓာ ကင်္ခါ ဧဝ။ ယသ္မာ ဧတ္ထ ‘‘ဗုဒ္ဓါ၊ ဓမ္မော၊ သင်္ဃော၊ သိက္ခာ’’တိ စ ကင်္ခါယ ဂေါစရဘူတာ လောကိယာ ဓမ္မာ အဓိပ္ပေတာ။ န ဟိ လောကုတ္တရဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ကိလေသာ ပဝတ္တိတုံ သက္ကောန္တိ။ ပုဗ္ဗန္တောတိ အတီတာ ခန္ဓာယတနဓာတုယော။ အပရန္တောတိ အနာဂတာ။ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တောတိ တဒုဘယံ၊ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နံ ဝါ တဒုဘယဘာဂယုတ္တတ္တာ။ ဧဝံ ဗုဒ္ဓါဒိဂ္ဂဟဏေန၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဓမ္မဂ္ဂဟဏေန စ ဂဟိတော အဋ္ဌမော ကင်္ခါဝိသယော နာမရူပမတ္တံ၊ ဣဒပ္ပစ္စယတာဂ္ဂဟဏေန ပန တဿ ပစ္စယော ဂဟိတော၊ တသ္မာ သောဠသဝတ္ထုကာယ ကင်္ခါယ ပဟီနာယ အဋ္ဌဝတ္ထုကာ ကင်္ခါ အပ္ပတိဋ္ဌာဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘န ကေဝလဉ္စ…ပေ… ပဟီယတိယေဝါ’’တိ။

ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌတ္တာ ဝိစိကိစ္ဆာယ ယထာ ဒိဋ္ဌိ သမုစ္ဆိဇ္ဇမာနာ ဝိစိကိစ္ဆာယ သဒ္ဓိံယေဝ သမုစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဝိစိကိစ္ဆာ ဝိက္ခမ္ဘိယမာနာ ဒိဋ္ဌိယာ သဒ္ဓိံယေဝ ဝိက္ခမ္ဘီယတီတိ အာဟ ‘‘ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဝိက္ခမ္ဘန္တီ’’တိ။ အတ္တာဘိနိဝေသူပနိဿယာ ဟိ ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟ’’န္တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀) နယပ္ပဝတ္တာ သောဠသဝတ္ထုကာ ကင်္ခါ၊ သာ ဧဝ စ ပုဗ္ဗန္တာဒိဝတ္ထုကဘာဝေန ဝုတ္တာ။ အတ္တာဘိနိဝေသဝတ္ထုကာနိ စ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ၊ ဗုဒ္ဓါဒိဝတ္ထုကာ စ ကင်္ခါ တဒေကဋ္ဌာတိ။ ဓရီယန္တိ အတ္တနော ပစ္စယေဟီတိ ဓမ္မာ၊ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယ ဖလန္တိ ဌိတိ၊ ဓမ္မာနံ ဌိတိ ဓမ္မဋ္ဌိတိ၊ ပစ္စယဓမ္မော။ အထ ဝါ ဓမ္မောတိ ကာရဏံ ‘‘ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၇၁၈ အာဒယော) ဝိယ၊ ဓမ္မဿ ဌိတိ သဘာဝေါ၊ ဓမ္မတော စ အညော သဘာဝေါ နတ္ထီတိ ပစ္စယဓမ္မာနံ ပစ္စယဘာဝေါ ဓမ္မဋ္ဌိတိ၊ ဓမ္မဋ္ဌိတိယံ ဉာဏံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ။ သင်္ခါရာနံ ယံ ယံ ဘူတံ အနိစ္စတာဒိ ယထာဘူတံ၊ တတ္ထ ဉာဏန္တိ ယထာဘူတဉာဏံ။ သမ္မာ ပဿတီတိ သမ္မာဒဿနံ။

အဝိဇ္ဇာ ပစ္စယောတိ အဝိဇ္ဇာ ဟေတုအာဒိဝသေန သင်္ခါရာနံ ယထာရဟံ ပစ္စယော။ တတော ဧဝ သင်္ခါရာ ပစ္စယသမုပ္ပန္နာ။ ဥဘောပေတေတိ ယသ္မာ အဝိဇ္ဇာပိ အာသဝါဒိဝသေန ပစ္စယသမ္ဘူတာဝ၊ တသ္မာ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာတိ ဥဘယေပိ ဧတေ ဓမ္မာ ပစ္စယသမုပ္ပန္နာ။ ဣတီတိ ဧဝံ။ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ ပညာတိ ပစ္စယာနံ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဂဟဏဝသေန ပဝတ္တာ ပညာ။ ဝုတ္တနယေန ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ။

နိမိတ္တန္တိ သင်္ခါရနိမိတ္တံ၊ အတ္ထတော ပဉ္စက္ခန္ဓာ။ တေ ဟိ ဃနသညာပဝတ္တိယာ ဝတ္ထုဘာဝတော နိမိတ္တံ၊ သဝိဂ္ဂဟဘာဝေန ဥပဋ္ဌာနတော ဝါ။ ယသ္မာ အနိစ္စတာ နာမ သင်္ခါရာနံ အဝိပရီတာကာရော။ တတ္ထ နိစ္စတာယ လေသဿာပိ အဘာဝတော အနိစ္စတော ပဿန္တော ယထာဘူတံ ဇာနာတိ။ တဉ္စ ဉာဏံ အဝိပရီတဂ္ဂဟဏတာယ သမ္မာဒဿနံ။ တံသမင်္ဂိနာ စ ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဝိယ အတီတာနာဂတေသုပိ နယံ နေန္တေန တေ သုပရိဝိဒိတာ ဟောန္တိ။

အနိစ္စတာ စ နာမ ဥပ္ပတ္တိမတော၊ ဥပ္ပာဒေါ စ ပစ္စယဝသေနာတိ အနိစ္စတာ သိဇ္ဈမာနာ သင်္ခါရာနံ သပ္ပစ္စယတံ သာဓေန္တီ ယထာဝုတ္တကင်္ခပ္ပဟာနာယ သံဝတ္တတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘အနိစ္စတော…ပေ… ပဟီယတီ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ တဒနွယေနာတိ ပစ္စက္ခတော ဒိဋ္ဌဿ အနုဂမနေန။ ဧတ္ထာတိ ယထာဒိဋ္ဌေသု ဓမ္မေသု။ ဒုက္ခတော မနသိ ကရောန္တောတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပဝတ္တန္တိ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓပ္ပဝတ္တံ။ တဉှိ ကိလေသာဘိသင်္ခါရေဟိ ပဝတ္တိတတ္တာ သာတိသယံ ဒုက္ခဘာဝေန ဥပဋ္ဌာတိ။ ပဝတ္တန္တိ ဌာနနိသဇ္ဇာဒိဝသေန ဒုက္ခဒုက္ခတာဒိဝသေန စ သင်္ခါရပ္ပဝတ္တန္တိ အပရေ။ ‘‘နိမိတ္တံ၊ ပဝတ္တ’’န္တိ စ ဝုတ္တေ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါသန္တာနသညိတေ သဗ္ဗသ္မိံ သပ္ပစ္စယေ နာမရူပေ ယာထာဝတော ပဝတ္တာ ဧကာဝ ပညာ ပရိယာယဝသေန ‘‘ယထာဘူတဉာဏ’’န္တိပိ ‘‘သမ္မာဒဿန’’န္တိပိ တတ္ထ ကင်္ခါဝိက္ခမ္ဘနေန ‘‘ကင်္ခါဝိတရဏာ’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ ယထာ ‘‘ရုက္ခော ပါဒပေါ တရူ’’တိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယဉ္စ ယထာဘူတဉာဏ’’န္တိအာဒိ။

ပရမတ္ထတော သာသနေ အဿာသော နာမ အရိယဖလံ၊ ပတိဋ္ဌာ နာမ အရိယမဂ္ဂေါ၊ အယံ ပန အနဓိဂတမဂ္ဂဖလောပိ တဒဓိဂမုပါယပဋိပတ္တိယံ ဌိတတ္တာ လဒ္ဓဿာသော ဝိယ၊ လဒ္ဓပတိဋ္ဌော ဝိယ စ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘လဒ္ဓဿာသော လဒ္ဓပတိဋ္ဌော’’တိ။ အပရိဟီနကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိကော ဝိပဿကော လောကိယာဟိ သီလသမာဓိပညာသမ္ပဒါဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ဥတ္တရိ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တော သုဂတိပရာယဏော စ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘နိယတဂတိကော’’တိ။ တတော ဧဝ စူဠသောတာပန္နော နာမ ဟောတိ။ သောတာပန္နော ဟိ ခီဏာပါယဒုဂ္ဂတိဝိနိပါတောတိ။

အထ ဝါ လဒ္ဓဿာသော ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိသမဓိဂမေန။ နာမရူပပရိစ္ဆေဒေန ဟိ ခန္ဓာဒိကေ သဘာဝသရသတော သလ္လက္ခေတွာ သာသနေ ဓမ္မုပသံဟိတပါမောဇ္ဇပ္ပဋိလာဘေန လဒ္ဓဿာသော ဟောတိ။ လဒ္ဓပတိဋ္ဌော ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိသမဓိဂမေန။ သပ္ပစ္စယနာမရူပဒဿနေန ဟိ ပရိမဒ္ဒိတဒိဋ္ဌိကဏ္ဋကော ဝိနိဒ္ဓတအဟေတုဝိသမဟေတုဝါဒေါ ယထာသကံ ပစ္စယေဟေဝ ဓမ္မမတ္တံ ဇာနိတွာ သာသနေ ပတိဋ္ဌိတသဒ္ဓါ လဒ္ဓပတိဋ္ဌော နာမ ဟောတိ။ နာမရူပဝဝတ္ထာနေန ဒုက္ခသစ္စံ၊ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏေန သမုဒယသစ္စံ၊ တဿေဝ အပရဘာဂေန အနိစ္စတော မနသိကာရာဒိဝိဓိနာ မဂ္ဂသစ္စဉ္စ အဘိညာယ ပဝတ္တိယာ ဒုက္ခဘာဝံ ဒိသွာ အပ္ပဝတ္တေ နိရောဓေ ဧကံသေနေဝ နိန္နဇ္ဈာသယတာယ လောကိယေနေဝ ဉာဏေန စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ အဓိဂတတ္တာ အပါယေသု အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကော၊ သောတာပန္နဘူမိယံ ဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကော စ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘နိယတဂတိကော’’တိ။ တေနာဟ ‘‘စူဠသောတာပန္နော နာမ ဟောတီ’’တိ။

တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧဝံ မဟာနိသံသမေတံ ယထာဘူတဉာဏံ၊ တသ္မာ။ သဒါတိ သဗ္ဗကာလံ ရတ္တိဉ္စေဝ ဒိဝါ စ။ သဗ္ဗသောတိ နိဗ္ဗတ္တကဟေတုအာဒိပရိဂ္ဂဏှနဝသေန သဗ္ဗပ္ပကာရေန။

ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ ဧကူနဝီသတိမပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ။