📜

၂၁။ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တဥဒယဗ္ဗယဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၇၃၇။ ဝိပဿနာစာရဿ မတ္ထကပ္ပတ္တိယာ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ သိခါပ္ပတ္တာ ဝိပဿနာ။ သိခါပ္ပတ္တိ ပနဿ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏာဒီနံ အတ္တဋ္ဌမာနံဝသေန ဇာတာတိ အာဟ ‘‘အဋ္ဌန္နံ ပန ဉာဏာနံ ဝသေန သိခါပ္ပတ္တာ ဝိပဿနာ’’တိ။ ဩဠာရိကောဠာရိကဿ သစ္စပဋိစ္ဆာဒကမောဟတမဿ ဝိဂမနေန သစ္စပ္ပဋိဝေဓာနုကူလတ္တာ ‘‘သစ္စာနုလောမိကဉာဏ’’န္တိ အနုလောမဉာဏမာဟ။ တာနိ ပန ဉာဏာနိ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘အဋ္ဌန္နန္တိ စာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဥဒယဗ္ဗယဒဿနေန သင်္ခါရာနံ အနိစ္စလက္ခဏံ၊ တဒနုသာရေန ဣတရလက္ခဏာနိ စ ဝိဘာဝေန္တီယေဝ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာ ပဝတ္တတီတိ ကတွာ ‘‘ဝီထိပဋိပန္နဝိပဿနာသင်္ခါတံ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာဉာဏ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ကေစိ။ တယိဒံ တဿ သဗ္ဗသော တီရဏပရိညာဘာဝမေဝ မညမာနေဟိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ တီရဏပရိညန္တောဂဓမေဝ၊ ဥဒယဗ္ဗယာဒီနံ ပန ဇာနနဋ္ဌေန၊ ပစ္စက္ခတော ဒဿနဋ္ဌေန စ ဉာဏဒဿနာနိ၊ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏာဒီနိ။ တာနိယေဝ ပဋိပက္ခတော ဝိသုဒ္ဓတ္တာ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ၊ သာ ဧဝ အရိယမဂ္ဂေါ ပဋိပဇ္ဇတိ ဧတာယာတိ ပဋိပဒါ စာတိ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓီတိ ဝုတ္တံ။ တံ ပန ဥပ္ပန္နမတ္တံ အပ္ပဂုဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဂုဏဉှိ နိစ္စသညာဒိပဟာနသိဒ္ဓိယာ ပဟာနပရိညာယ အဓိဋ္ဌာနဘူတံ။ ယတော တဒဝိဂမေန အဋ္ဌာရသသု မဟာဝိပဿနာသု ဧကစ္စာ အဓိဂတာ ဧဝ ဟောန္တိ။ န ဟိ ဥဒယဗ္ဗယာနံ ပစ္စက္ခတော ပဋိဝေဓေန ဝိနာ သာမညာကာရာနံ တီရဏမတ္တေန သာတိသယံ ပဋိပက္ခပဟာနံ သမ္ဘဝတိ။ အသတိ စ ပဋိပက္ခပဟာနေ ကုတော ဉာဏာဒီနံ ဝဇိရမိဝ အဝိဟတဝေဂတာ၊ တိခိဏဝိသဒါဒိတာ ဝါ။ တသ္မာ ပဂုဏဘာဝပ္ပတ္တံ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ ပဟာနပရိညာပက္ခိယမေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ ဘင်္ဂဿေဝ အနုပဿနာ ဘင်္ဂါနုပဿနာ၊ တဒေဝ ဉာဏံ ဘင်္ဂါနုပဿနာဉာဏံ။ ယထာဘူတဒဿာဝီ ဘာယတိ ဧတသ္မာတိ ဘယံ၊ တေဘူမကဓမ္မာ၊ တေသု ဘယတော ဥပဋ္ဌိတေသု ဘာယိတဗ္ဗာကာရဂါဟိဉာဏံ ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏံ။ မုဉ္စိတုံ ဣစ္ဆတီတိ မုဉ္စိတုကမျံ၊ စိတ္တံ၊ ပုဂ္ဂလော ဝါ၊ တဿ ဘာဝေါ မုဉ္စိတုကမျတာ ၊ တဒေဝ ဉာဏံ မုဉ္စိတုကမျတာဉာဏံ။ ပုန ပဋိသင်္ခါနာကာရေန ပဝတ္တံ ဉာဏံ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာဉာဏံ။ နိရပေက္ခတာယ သင်္ခါရာနံ ဥပေက္ခနဝသေန ပဝတ္တဉာဏံ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တံ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏာဒိနဝဝိဓဉာဏံ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ၊ တသ္မာ။

၇၃၈။ ‘‘ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တ’’န္တိ ဝိသေသနေန ဝိဘာဝိတမတ္ထံ အနဝဗုဇ္ဈန္တော စောဒကော ‘‘ပုန ဥဒယဗ္ဗယဉာဏေ ယောဂေါ ကိမတ္ထိယော’’တိ ပုစ္ဆတိ။ တတ္ထ ကိမတ္ထိယောတိ ကိံ ပယောဇနော နိရတ္ထကော၊ ပဂေဝ နိဗ္ဗတ္တိတတ္တာ ပက္ကဿ ပစနံ ဝိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ အထ ဝါ လက္ခဏသလ္လက္ခဏာဒိဟေတုပဋိပါဋိဂ္ဂဟဏဝသေန တမတ္ထံ ဉာပေတုကာမော အာစရိယောဝ ကထေတုကမျတာဝသေန ‘‘ကိမတ္ထိယော’’တိ ပုစ္ဆတိ။ လက္ခဏသလ္လက္ခဏတ္ထောတိ အနိစ္စာဒိလက္ခဏာနံ သမ္မဒေဝ ဥပဓာရဏတ္ထော။ တတ္ထ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘ဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ နနု စ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ နာမ သင်္ခါရာနံ ဥဒယဗ္ဗယမေဝ ပဿတိ၊ န အနိစ္စာဒိလက္ခဏတ္တယံ၊ တေန ကထံ အနိစ္စတာဒိလက္ခဏတ္တယသလ္လက္ခဏံ ဟောတီတိ? န ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ‘‘ဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ လက္ခဏတ္တယဝိသယံ ဟောတီ’’တိ။ ဥဒယဗ္ဗယေ ပန ပဋိဝိဒ္ဓေ အနိစ္စလက္ခဏံ ပါကဋံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ။ တတော ‘‘ယဒနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ၊ တဒနတ္တာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၅၊ ၄၅၊ ၇၇၊ ၄။၁၊ ၄၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၁၀) ဣတရလက္ခဏမ္ပိ။ အထ ဝါ ဥဒယဗ္ဗယဂ္ဂဟဏေန ဟုတွာ အဘာဝါကာရော၊ အဘိဏှသမ္ပဋိပီဠနာကာရော၊ အဝသဝတ္တနာကာရော စ ဝိဘူတတရော ဟောတီတိ ကာရဏဘာဝေန ဥဒယဗ္ဗယဉာဏေ ယောဂဿ လက္ခဏတ္တယသလ္လက္ခဏတ္ထတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န သမ္မုခေနေဝ။ ဟေဋ္ဌာတိ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိတော ဟေဋ္ဌာ။ တဉှိ ဩဘာသာဒိဥပ္ပတ္တိဟေတုတာယ တိက္ခံ ဝိသဒံ ဟုတွာ ပဝတ္တမ္ပိ ဒိဋ္ဌိအာဒီဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌတ္တာ ကုဏ္ဌံ အဝိသဒမေဝ ဇာတံ။ တေနာဟ ‘‘ဒသဟိ…ပေ… နာသက္ခီ’’တိ။

၇၃၉။ အမနသိကာရာတိ ဟေတုမှိ နိဿက္ကဝစနံ။ ‘‘ကိဿ အမနသိကာရာ’’တိ ဟိ ဣဒံ ‘‘ကေန ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ’’တိ ပုစ္ဆိတဿ ပဋိစ္ဆာဒကဿ ဟေတုပုစ္ဆာ။ သန္တတိယာ ဟိဿ ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ အနိစ္စလက္ခဏံ န ဥပဋ္ဌာတိ၊ သာ စ သန္တတိ ဥဒယဗ္ဗယာမနသိကာရေန ပဋိစ္ဆာဒိကာ ဇာတာ။ ဣရိယာပထေဟိ ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ ဒုက္ခလက္ခဏံ န ဥပဋ္ဌာတိ၊ တေ စ ဣရိယာပထာ အဘိဏှသမ္ပဋိပီဠနာမနသိကာရေန ပဋိစ္ဆာဒကာ ဇာတာ။ ဃနေန ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ အနတ္တလက္ခဏံ န ဥပဋ္ဌာတိ၊ တေ စ ဃနာ နာနာဓာတုဝိနိဗ္ဘောဂါမနသိကာရေန ပဋိစ္ဆာဒကာ ဇာတာတိ။ ဥဒယဗ္ဗယံ ပဿတော န ဥဒယာဝတ္ထာ ဝယာဝတ္ထံ ပါပုဏာတိ၊ ဝယာဝတ္ထာ ဝါ ဥဒယာဝတ္ထံ။ အညောဝ ဥဒယက္ခဏော၊ အညောဝ ဝယက္ခဏောတိ ဧကောပိ ဓမ္မော ခဏဝသေန ဘေဒတော ဥပဋ္ဌာတိ၊ ပဂေဝ အတီတာဒိကောတိ အာဟ ‘‘ဥဒယဗ္ဗယံ ပန…ပေ… ဥပဋ္ဌာတီ’’တိ။ တတ္ထ သန္တတိယာ ဝိကောပိတာယာတိ ပုဗ္ဗာပရိယေန ပဝတ္တမာနာနံ ဓမ္မာနံ အညောညဘာဝသလ္လက္ခဏေန သန္တတိယာ ဥဂ္ဃာဋိတာယ။ န ဟိ သမ္မဒေဝ ဥဒယဗ္ဗယံ သလ္လက္ခေန္တဿ ဓမ္မာ သမ္ဗန္ဓဘာဝေန ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ အထ ခေါ အယောသလာကာ ဝိယ အသမ္ဗန္ဓဘာဝေနာတိ သုဋ္ဌုတရံ အနိစ္စလက္ခဏံ ပါကဋံ ဟောတိ။

အဘိဏှသမ္ပဋိပီဠနံ မနသိ ကတွာတိ ယထာပရိဂ္ဂဟိတဥဒယဗ္ဗယဝသေန သင်္ခါရာနံ နိရန္တရံ ပဋိပီဠိယမာနတံ ဝိဗာဓိယမာနတံ မနသိ ကရိတွာ။ ဣရိယာပထေ ဥဂ္ဃာဋိတေတိ ဣရိယာပထေ လဗ္ဘမာနဒုက္ခပဋိစ္ဆာဒကဘာဝေ ဥဂ္ဃာဋိတေ။ ဧကသ္မိဉှိ ဣရိယာပထေ ဥပ္ပန္နဿ ဒုက္ခဿ ဝိနောဒကံ ဣရိယာပထန္တရံ တဿ ပဋိစ္ဆာဒကံ ဝိယ ဟောတိ၊ ဧဝံ သေသာပီတိ ဣရိယာပထာနံ တံတံဒုက္ခပဋိစ္ဆာဒကဘာဝေ ယာထာဝတော ဉာတေ တေသံ ဒုက္ခပဋိစ္ဆာဒကဘာဝေါ ဥဂ္ဃာဋိတော နာမ ဟောတိ သင်္ခါရာနံ နိရန္တရံ ဒုက္ခာဘိတုန္နတာယ ပါကဋဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘ဒုက္ခလက္ခဏံ ယာထာဝသရသတော ဥပဋ္ဌာတီ’’တိ။ နာနာဓာတုယောတိ နာနာဝိဓာ ပထဝီအာဒိဓာတုယော နာနာဝိဓေ သဘာဝဓမ္မေ။ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာတိ ‘‘အညာ ပထဝီဓာတု၊ အညာ အာပေါဓာတူ’’တိအာဒိနာ၊ ‘‘အညော ဖဿော၊ အညာ ဝေဒနာ’’တိအာဒိနာ စ ဝိသုံ ဝိသုံ ကတွာ။ ဃနဝိနိဗ္ဘောဂေ ကတေတိ သမူဟဃနေ၊ ကိစ္စာရမ္မဏဃနေ စ ပဘေဒိတေ။ ယာ ဟေသာ အညမညူပတ္ထဒ္ဓေသု သမုဒိတေသု ရူပါရူပဓမ္မေသု ဧကတ္တာဘိနိဝေသဝသေန အပရိမဒ္ဒိတသင်္ခါရေဟိ ဂယှမာနာ သမူဟဃနတာ၊ တထာ တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ ကိစ္စဘေဒဿ သတိပိ ပဋိနိယတဘာဝေ ဧကတော ဂယှမာနာ ကိစ္စဃနတာ၊ တထာ သာရမ္မဏဓမ္မာနံ သတိပိ အာရမ္မဏကရဏဘေဒေ ဧကတော ဂယှမာနာ အာရမ္မဏဃနတာ စ၊ တာ ဓာတူသု ဉာဏေန ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ဒိဿမာနာ ဟတ္ထေန ပရိမဇ္ဇိယမာနော ဖေဏပိဏ္ဍော ဝိယ ဝိလယံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ‘‘ယထာပစ္စယံ ပဝတ္တမာနာ သုညာ ဧတေ ဓမ္မာ ဓမ္မမတ္တာ’’တိ အနတ္တလက္ခဏံ ပါကဋတရံ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နာနာဓာတုယော…ပေ… ဥပဋ္ဌာတီ’’တိ။

၇၄၀။ ဓုဝဘာဝပဋိက္ခေပတော န နိစ္စန္တိ အနိစ္စံ၊ ခန္ဓပဉ္စကံ။ ယထာဟ ‘‘ရူပံ ခေါ၊ ရာဓ၊ အနိစ္စံ၊ ဝေဒနာ… သညာ… သင်္ခါရာ… ဝိညာဏံ အနိစ္စ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၇၂)။ တတ္ထ ကာရဏံ ဝဒန္တော ‘‘ဥပ္ပာဒဝယညထတ္တဘာဝါ’’တိ အာဟ။ ဥပ္ပာဒေါ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ၊ ဝယော ဝိပရိဏာမလက္ခဏံ၊ အညထတ္တံ ဇရာ၊ တေသံ သဗ္ဘာဝတောတိ အတ္ထော။ ဟုတွာ အဘာဝတောတိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဝိနဿနတော။ ဧတ္ထ စ ပုရိမေန ဇာတိဇရာမရဏသဗ္ဘာဝတော အနိစ္စန္တိ ဒဿေတိ၊ ဒုတိယေန ပါကဘာဝဝိဒ္ဓံသာဘာဝတော။ ယဿ ဘာဝေန ခန္ဓပဉ္စကံ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ အနိစ္စလက္ခဏန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ဥပ္ပာဒဝယညထတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန ဟိ တံ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိ လက္ခီယတိ။ အာကာရဝိကာရောတိ အာကာရဝိကတိ။ အဘာဝါကာရော ဟိ ဝိကတိရူပေန လဗ္ဘတိ၊ ဝိရူပတ္တာ န ဥပ္ပာဒါကာရော။ အာကာရဝိကာရောတိ ဝါ အာကာရဝိသေသော။ ဟုတွာ အဘာဝေါ ဟိ ပါကဘာဝတော ဘိန္နော ဝိဒ္ဓံသာဘာဝတ္တာ တတ္ထ စ အနိစ္စလက္ခဏံ နိရုဠှံ။ အနိစ္စာကာရော ဟိ ဒုက္ခာနတ္တာကာရေဟိ ဝိယ ဥပ္ပာဒါကာရတော စ ဝိသိဋ္ဌော။ တထာ ဟိ သဒ္ဒဿ ဝိဒ္ဓံသာဘာဝေါ သင်္ခတဘာဝေနပိ သာဓီယတိ။

သင်္ခတဘာဝေါ စ အတ္ထတော ဥပ္ပာဒဝန္တတာ။ ဥပ္ပာဒေါ စ ပါကဘာဝသာဓိတာ ဓရမာနာဝတ္ထာ။ ဣမိနာ နယေန ဒုက္ခာနတ္တာလက္ခဏာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အပိစ ယထာ နိစ္စပဋိက္ခေပတော အနိစ္စန္တိ နိစ္စာကာရပဋိက္ခေပတော ယထာဝုတ္တော အဘာဝါကာရသင်္ခါတော အနိစ္စာကာရော အနိစ္စလက္ခဏံ၊ ဧဝံ သုခပဋိက္ခေပတော ဒုက္ခန္တိ သုခါကာရပဋိက္ခေပတော အဘိဏှပဋိပီဠနာကာရသင်္ခါတော ဒုက္ခာကာရော ဒုက္ခလက္ခဏံ၊ တထာ အတ္တပဋိက္ခေပတော အနတ္တာတိ အတ္တာကာရပဋိက္ခေပတော အဝသဝတ္တနာကာရသင်္ခါတော အနတ္တာကာရော အနတ္တလက္ခဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေ ယိမေ တယောပိ အာကာရာ အသဘာဝဓမ္မတ္တာ ခန္ဓပရိယာပန္နာ န ဟောန္တိ။ ခန္ဓေဟိ ဝိနာ အနုပလဗ္ဘနီယတော ခန္ဓဝိနိမုတ္တာပိ န ဟောန္တိ။ ခန္ဓေ ပန ဥပါဒါယ ဝေါဟာရဝသေန လဗ္ဘမာနာ တဒါဒီနဝဝိဘာဝနာယ ဝိသေသကာရဏဘူတာ တဇ္ဇာပညတ္တိဝိသေသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တယိဒံ သဗ္ဗမ္ပီတိ ယထာဝုတ္တလက္ခဏတ္တယဉ္စေဝ လက္ခိတဗ္ဗဉ္စ ခန္ဓပဉ္စကံ။ ‘‘ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာဉာဏေန ယာထာဝသရသတော သလ္လက္ခေတီ’’တိ ဣဒံ တဒတ္ထေ တဗ္ဗောဟာရဝသေန ဝုတ္တံ။ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏတ္ထဉှိ လက္ခဏာရမ္မဏိကဝိပဿနာ ‘‘ဥဒယဗ္ဗယဉာဏ’’န္တိ ကထိတာ။ န ဟိ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ ဒုက္ခလက္ခဏာဒိဝိသယံ ။ တဗ္ဗိသယတ္တေ ဝါ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏမေဝ န သိယာ၊ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ ပန တိက္ခံ၊ ဝိသဒဉ္စ ကာတုကာမေန လက္ခဏတ္တယတီရဏမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ပရိကမ္မသဒိသဉှေတံ တဿ။ ဧသ နယော သေသဉာဏေသုပီတိ။

ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

ဘင်္ဂါနုပဿနာဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၇၄၁။ ဝဟတီတိ ပဝတ္တတိ။ ဉာဏဿ တိက္ခဘာဝေါ ဘာဝနာယ ပဂုဏဘာဝေန။ ပဂုဏာ စ ဘာဝနာ ဝိက္ခေပါဘာဝတော အာရမ္မဏေ အပ္ပိတာ ဝိယ ပဝတ္တတီတိ ဉာဏဿ တိက္ခဘာဝေန သင်္ခါရာနံ လဟုဥပဋ္ဌာနတာ ဒဿိတာ။ သင်္ခါရေသု ပန ဥဒယဗ္ဗယဝသေန လဟုံ လဟုံ ဥပဋ္ဌဟန္တေသု ဥဒယဒဿနဉ္စ ‘‘ဥပ္ပာဒဝတော ဝိနာသော’’တိ ယာဝဒေဝ ဝယဒဿနတ္ထံ တဿ နိဗ္ဗိဒါဝဟတ္တာတိ ဝယေ ဧဝဿ အာဘောဂသမန္နာဟာရော မနသိကာရော ပဝတ္တတိ၊ တေန ဥပ္ပာဒါဒိံ မုဉ္စိတွာ ဝယမေဝါရဗ္ဘ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥပ္ပာဒံ ဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဥပ္ပာဒန္တိ နိဗ္ဗတ္တိဝိကာရံ။ ဌိတိန္တိ ဌိတိပ္ပတ္တံ၊ ဇရန္တိ အတ္ထော။ ပဝတ္တန္တိ ဥပါဒိန္နကပ္ပဝတ္တံ။ နိမိတ္တန္တိ သင်္ခါရနိမိတ္တံ။ ယံ သင်္ခါရာနံ သမုဒယာဒိဃနဝသေန၊ သကိစ္စပရိစ္ဆေဒတာယ စ သဝိဂ္ဂဟာနံ ဝိယ ဥပဋ္ဌာနံ၊ တံ သင်္ခါရနိမိတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘ပဝတ္တံ နာမ သင်္ခါရာနံ အဝိစ္ဆေဒေန ပဝတ္တနံ ဥပ္ပာဒေါဝ၊ နိမိတ္တံ နာမ ဥပ္ပန္နာနံ ဝိဇ္ဇမာနတာ ဌာနပရမ္ပရာ၊ တသ္မာ ဥပ္ပာဒမေဝ ဂဏှာတိ စေ၊ ပဝတ္တံ ဂဏှာတိ နာမ။ ဌိတိံယေဝ ဂဏှာတိ စေ၊ နိမိတ္တံ ဂဏှာတိ နာမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ‘‘ဥပ္ပာဒံ ဝါ’’တိအာဒိဝစနေန ဝိရုဇ္ဈတိ။ န ဟိ အသတိ ဘေဒေ ဝိကပ္ပော ယုတ္တော။ န သမ္ပာပုဏာတိ အဂ္ဂဟဏတော။ ကိံ ပန သမ္ပာပုဏာတီတိ အာဟ ‘‘ခယ…ပေ… သန္တိဋ္ဌတီ’’တိ။ တတ္ထ နိရောဓသဒ္ဒေါ အနုပ္ပာဒေပိ ဒိဿတီတိ ဘေဒသဒ္ဒေန ဝိသေသိတံ၊ ဘေဒသဒ္ဒေါ ဝိသေသဝါစကောပိ ဟောတီတိ ဝယသဒ္ဒေန ဝိသေသိတံ၊ သောပိ အနိရောဓဝါစကောပိ အတ္ထီတိ ခယသဒ္ဒေန ဝိသေသိတံ၊ ခယဝယဘေဒသင်္ခါတေ ခဏိကနိရောဓေတိ အတ္ထော။ သတိ သန္တိဋ္ဌတီတိ သတိသီသေန ဉာဏမာဟ။ ဧတသ္မိံ ဌာနေတိ ဥပက္ကိလေသဝိနိမုတ္တဿ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏဿ တိက္ခဘာဝါပတ္တိယံ ဝုတ္တနယေန ဥဒယမ္ပိ မုဉ္စိတွာ ဝယဿေဝ မနသိကာရကာလေ။

အာရမ္မဏပဋိသင်္ခါတိ ရူပဝေဒနာဒိအာရမ္မဏံ ခယဝယဝသေနေဝ ပဋိသင်္ခါယ။ ယကာရလောပေန ဟိ နိဒ္ဒေသော ‘‘သယံ အဘိညာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၈၊ ၄၀၅) ဝိယ။ ယထာဝုတ္တဿ ဝါ အာရမ္မဏဿ ခယဝယဘေဒဝသေန ပဋိသင်္ခါ အာရမ္မဏပဋိသင်္ခါ။ ဘင်္ဂါနုပဿနေတိ ယော တဒါရမ္မဏဿ စိတ္တဿ ဘင်္ဂေါ၊ တဿ အနုပဿနေ။ ပညာတိ ပကာရတော ဇာနနာ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဣဒါနေဝ သံဝဏ္ဏီယတိ။

၇၄၂။ ယံ ကိဉ္စိ အာရမ္မဏန္တိ ရူပံ ယာဝ ဇရာမရဏန္တိ ဝိပဿိတဗ္ဗဘာဝေန ဂဟိတံ သဗ္ဗံ သင်္ခါရဂတမာဟ ။ ပဋိသင်္ခါနံ နာမ ဇာနနံ၊ တဉ္စ ဘင်္ဂါနုပဿနာယ အဓိပ္ပေတတ္တာ ဘင်္ဂတော ဒဿနမေဝါတိ အာဟ ‘‘ဇာနိတွာ ခယတော ဝယတော ဒိသွာတိ အတ္ထော’’တိ။ တဿ ဉာဏဿာတိ သမ္ဗန္ဓော။

ရူပါရမ္မဏမေဝ ရူပါရမ္မဏတာ ယထာ ‘‘ဒေဝေါ ဧဝ ဒေဝတာ’’တိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ရူပါရမ္မဏံ စိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ရူပါရမ္မဏတာတိ ဝါ ဘုမ္မတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘အထ ဝါ ရူပါရမ္မဏဘာဝေ’’တိ အာဟ။ အပရေန စိတ္တေန ဘင်္ဂံ အနုပဿတီတိ ဝိပဿနာဝိသယံ ဘင်္ဂါနုပဿနမာဟ။ ဧဝဉှိ ဘင်္ဂါနုပဿနာ ပဂုဏာ ဟောတိ၊ အာရမ္မဏဉ္စဿ ဝိဘူတတရံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ။ ဉာတန္တိ အာရမ္မဏမာဟ အနုပဿနာဝသေန ဉာတတ္တာ။ ဉာဏန္တိ အနုပဿနာဉာဏံ။ ဥဘောပိ ဝိပဿတီတိ တဒုဘယမ္ပိ ခယတော ဝယတော ဝိပဿတီတိ။ အယံ ဟေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ရူပဿ ယာဝ ဇရာမရဏဿ ခယတော ဝယတော ဒဿနံ အာရမ္မဏပဋိသင်္ခါတံ၊ ဒဿနကဉာဏဿ ခယတော ဝယတော ဒဿနံ အာရမ္မဏပဋိသင်္ခါယ ဘင်္ဂဿ အနုပဿနန္တိ ဥဘယတ္ထ ပညာ။ ပုရိမံ ဝါ တဒဘာဝေ အဘာဝတော ပစ္ဆိမာယံ ပက္ခိပိတွာ ပစ္ဆိမာ ဧဝ ပညာ ဝိပဿနေ ဉာဏန္တိ။

ဧတ္ထာတိ ‘‘တဿ စိတ္တဿ…ပေ… ဘင်္ဂံ အနုပဿတီ’’တိ ဧတ္ထ။ အနေကေဟိ အာကာရေဟီတိ အနိစ္စတော အနုပဿနာဒီဟိ အနေကေဟိ အာကာရေဟိ။ အနု-သဒ္ဒေါ ‘‘ဘိယျော’’တိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေတိ အာဟ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ပဿတီ’’တိ။

ဣဓ သင်္ခတဓမ္မော နာမ ဇာတိဇရာမရဏပကတိကော၊ တဿ ဇာတိ အာဒိကောဋိ၊ ဇရာ မဇ္ဈိမကောဋိ၊ မရဏံ ဩသာနကောဋိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဥပ္ပာဒါဒိတိဝိဓမ္ပိ သင်္ခတလက္ခဏတာယ အနိစ္စလက္ခဏံ၊ တထာပိ ဇာတိဇရာသု ဒိဋ္ဌာသု န တထာ အနိစ္စလက္ခဏံ ပါကဋံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ ယထာ ဝယက္ခဏေတိ အာဟ ‘‘ဘင်္ဂေါ နာမ အနိစ္စတာယ ပရမာ ကောဋီ’’တိ၊ ဥတ္တမာ ကောဋိ ပရိယောသာနကောဋီတိ အတ္ထော။ ယထာ ဟိ ဇရာဓမ္မံ၊ မရဏဓမ္မမေဝ စ ဇာယတီတိ ဇာတိ အနိစ္စတာယ အာဒိ ကောဋိ၊ တထာ ဇာတိဓမ္မံ၊ မရဏဓမ္မမေဝ စ ဇီရတီတိ ဇရာ မဇ္ဈိမာ ကောဋိ၊ ဇာတိဓမ္မံ၊ ဇရာဓမ္မမေဝ စ ဘိဇ္ဇတီတိ ဘင်္ဂေါ ပရမာ ကောဋီတိ။ အနိစ္စတော အနုပဿတီတိ န ကလာပတော သမ္မသန္တော ဝိယ ‘‘အနိစ္စံ ခယဋ္ဌေနာ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၈) အနုမာနဝသေန၊ နာပိ အာရဒ္ဓဝိပဿကော ဝိယ ဥဒယဂ္ဂဟဏပုဗ္ဗကဝယဒဿနဝသေန၊ အထ ခေါ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏာနုဘာဝေန ပစ္စက္ခတော ဥပဋ္ဌိတေသု ဥဒယဝယေသု ဝုတ္တနယေန ဥဒယံ မုဉ္စိတွာ ဘင်္ဂဒဿနဝသေနေဝ အနိစ္စတော အနုပဿတိ၊ ဧဝံ အနုပဿတော ပနဿ နိစ္စဂါဟဿ လေသောပိ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘နော နိစ္စတော’’တိ။ တထာ ဟေသ နိစ္စသညံ ပဇဟတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အနိစ္စတော ဧဝ အနုပဿတီ’’တိ ဧဝ-ကာရော လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ တေန နိဝတ္တိတမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘နော နိစ္စတော’’တိ ဝုတ္တံ။ န စေတ္ထ ဒုက္ခတော အနုပဿနာဒိနိဝတ္တနမာသင်္ကိတဗ္ဗံ ပဋိယောဂီနိဝတ္တနပရတ္တာ၊ ဧဝ-ကာရဿ ဥပရိ ဒေသနာရုဠှတ္တာ စ တာသံ။ ဒုက္ခတော အနုပဿတီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

အနိစ္စတော တာဝ အနုပဿနာ ဘင်္ဂါနုပဿကဿ ယုတ္တာ ‘‘ဘင်္ဂေါ နာမ အနိစ္စတာယ ပရမာ ကောဋီ’’တိ၊ ဒုက္ခာဒိတော ပန ကထန္တိ အာဟ ‘‘အနိစ္စဿ ဒုက္ခတ္တာ’’တိအာဒိ။ ဧတေန ယံ အနိစ္စံ၊ တံ ဧကန္တတော ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ တတော စ န အဘိနန္ဒနိယာဒိရူပံ။ တသ္မာ ဥပရိ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗတော ဉာဏပရိကမ္မတ္ထဉ္စ ဣတရာသမ္ပိ ဆန္နံ အနုပဿနာနံ ဝသေန အနုပဿတီတိ ဒဿေတိ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘အနိစ္စတော အနုပဿတိ၊ နော နိစ္စတောတိအာဒိနာ ဝိသုံ ဒဿနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဘင်္ဂဒဿနေနေဝ သဗ္ဗံ ဒိဋ္ဌံ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ဘင်္ဂါနုပဿနာယ မတ္ထကပ္ပတ္တိယံ ယုတ္တံ၊ တတော ပန ပုဗ္ဗဘာဂေ အနေကာကာရဝေါကာရာ အနုပဿနာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာဝ။ အညထာ ‘‘အနိစ္စတော အနုပဿတီ’’တိအာဒိကာ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၁) ပါဠိ၊ ‘‘အနေကေဟိ အာကာရေဟိ ပုနပ္ပုနံ ပဿတီ’’တိ အာဂတာ တဿာ အဋ္ဌကထာ စ ဝိရောဓိတာ သိယာ။ တဒေဝ အနိစ္စတော ဒိဋ္ဌမေဝ သဗ္ဗသင်္ခါရဂတံ။

န တံ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗန္တိ တံ သင်္ခါရဂတံ တဏှာဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနဝသေန ‘‘ဧတံ မမ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ န အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ။ န တတ္ထ ရဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ တတ္ထ သင်္ခါရဂတေ ရဉ္ဇနဝသေန န ပဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ ကာမရာဂေါ၊ ဘဝရာဂေါ ဝါ န ပဝတ္တေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ရာဂံ နိရောဓေတီတိ ရာဂံ ဝိက္ခမ္ဘနနိရောဓံ ပါပေတိ၊ ဝိက္ခမ္ဘေတီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘လောကိကေနေဝ တာဝ ဉာဏေနာ’’တိ။ သတိ စ ဝိက္ခမ္ဘနေ ကထံ သမုဒယောတိ အာဟ ‘‘နော သမုဒေတိ၊ သမုဒယံ န ကရောတီ’’တိ။

ဧဝံ ဝိရတ္တောတိ ဧဝံ ဘင်္ဂါနုပဿနာနုသာရေန ဝိရတ္တော။ ယထာ ဒိဋ္ဌံ သမ္ပတိ ဥပဋ္ဌိတံ သင်္ခါရဂတံ နိရောဓေတိ နိရောဓံ မနသိ ကရောတိ၊ အဒိဋ္ဌမ္ပိ အတီတာနာဂတံ အနွယဉာဏဝသေန ယထာ ဣဒံ ဧတရဟိ၊ ဧဝံ ဣတရေပီတိ အနုမိနန္တော နိရောဓေတိ မနသိကတဿာပိ နိရောဓံ ကရောတိ။ နော သမုဒေတီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော၊ နော သမုဒယံ မနသိ ကရောတီတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ပဋိပန္နောတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန အနိစ္စာနုပဿနာဒိဝသေန ပဋိပန္နော။ သဒ္ဓိံ ခန္ဓာဘိသင်္ခါရေဟိကိလေသာနံ ပရိစ္စဇနတောတိ ခန္ဓေဟိ၊ အဘိသင်္ခါရေဟိ စ သဟ ကိလေသာနံ ပဇဟနတော။ ကိလေသေ ဟိ ပဇဟန္တော တန္နိမိတ္တကကမ္မံ၊ တတော နိဗ္ဗတ္တနကေ ခန္ဓေ စ ပဇဟတိ နာမ။ သင်္ခတဒေါသဒဿနေနာတိ သင်္ခတဓမ္မေသု အနိစ္စဒုက္ခတာဒိအာဒီနဝဒဿနေန။ တဗ္ဗိပရီတေတိ နိစ္စသုခါဒိသဘာဝေ။ တန္နိန္နတာယာတိ တဒဓိမုတ္တတာယ။ ပဋိနိဿဂ္ဂသဒ္ဒေါ ပရိစ္စာဂတ္ထော၊ ပက္ခန္ဒနတ္ထော စာတိ ပဋိနိဿဂ္ဂဿ ဒုဝိဓတာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ပက္ခန္ဒနံ အဓိမုစ္စနံ။ ယထာဝုတ္တေနာတိ တဒင်္ဂါဒိပ္ပဟာနပ္ပကာရေန၊ တန္နိန္နပ္ပကာရေန စ။ နိဗ္ဗတ္တနဝသေနာတိ ဥပ္ပာဒနဝသေန။ နိဗ္ဗတ္တေန္တော ဟိ ကိလေသေ အာဒိယတီတိ တေ အနိဗ္ဗတ္တေန္တော ကိလေသေ န အာဒိယတိ နာမ။ အဒေါသဒဿိတာဝသေနာတိ ဒေါသာနံ အဒဿာဝိဘာဝေန။ သင်္ခတာရမ္မဏံ အာဒိယတီတိ ယောဇနာ။ အနာဒီနဝဒဿိတာယ ဟိ သင်္ခါရေ အာဒိယတီတိ အာဒီနဝဒဿိတာယ တေ န အာဒိယတိ န ဂဏှာတိ။

၇၄၃။ အဿာတိ ယောဂိနော။ တေဟိ ဉာဏေဟီတိ အနိစ္စာနုပဿနာဒိဉာဏေဟိ။ တန္တိ ပဟာနံ။ နိစ္စသညန္တိ နိစ္စဂါဟံ၊ သညာသီသေန နိဒ္ဒေသော။ သုခသညံ အတ္တသညန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သပ္ပီတိကံ တဏှန္တိ သဥပ္ပိလာဝိတံ အဘိပတ္ထနံ။

၇၄၄။ ‘‘ဝတ္ထုသင်္ကမနာ’’တိ ဧတ္ထ ဝိပဿနာယ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘာဝတော ရူပါဒိအာရမ္မဏံ ‘‘ဝတ္ထူ’’တိ အဓိပ္ပေတန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ရူပဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သင်္ကမနာတိ ဝိပဿနာဘာဝသာမညတော ဧကတ္တနယေန ဝုတ္တံ ၊ အညထာ အညဒေဝ ရူပဘင်္ဂဝိသယံ ဉာဏံ၊ အညဒေဝ တဒါရမ္မဏစိတ္တဘင်္ဂဝိသယန္တိ ကုတော သင်္ကမနာ။ ပညာဝိဝဋ္ဋနာယပိ ဧသေဝ နယော။ ပညာယာတိ ဥဒယဗ္ဗယဒဿနဝသေန ပဝတ္တမာနာယ ဝိပဿနာပညာယ။ ဝယဿေဝ ဂဟဏဝသေန ဥဒယတော ဝိနိဝဋ္ဋနာ။ တေနာဟ ‘‘ဥဒယံ ပဟာယ ဝယေ သန္တိဋ္ဌနာ’’တိ။ ‘‘အနန္တရမေဝ အာဝဇ္ဇနသမတ္ထတာ’’တိ ဣမိနာ ဘင်္ဂါနုပဿနာယ ပဂုဏဗလဝဘာဝမာဟ။

၇၄၅။ ဥဘောတိ ဒိဋ္ဌာဒိဋ္ဌဘာဝေန ဒွေပိ အာရမ္မဏာနိ။ ဧကဝဝတ္ထနာတိ ခဏဘင်္ဂုရတာယ သမာနာတိ ဝဝတ္ထာပနာ။

သံဝိဇ္ဇမာနမှီတိ ပစ္စက္ခတော ဥပလဗ္ဘမာနေ ပစ္စုပ္ပန္နေ။ ဝိသုဒ္ဓဒဿနောတိ ဘင်္ဂဒဿနဿ ပရိဗန္ဓဝိဓမနေန ဝိသုဒ္ဓဉာဏော၊ သုဝိသုဒ္ဓဘင်္ဂဒဿနောတိ အတ္ထော။ တဒနွယံ နေတီတိ တဿ ပစ္စုပ္ပန္နသင်္ခါရဘင်္ဂဒဿိနော ဉာဏဿ အနွယံ အနုဂတဘူတံ ဉာဏံ ပဝတ္တေတိ။ ကတ္ထ ပန ပဝတ္တေတီတိ အာဟ ‘‘အတီတနာဂတေ’’တိ၊ အတီတေ၊ အနာဂတေ စ သင်္ခါရဂတေ။ သဗ္ဗေပီတိအာဒိ တဿ ပဝတ္တနာကာရဒဿနံ။

ဘင်္ဂသင်္ခါတေ နိရောဓေ၊ န နိဗ္ဗာနသင်္ခါတေတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧသာတိ ယာ အာရမ္မဏနွယေန ဥဘော ဒိဋ္ဌာဒိဋ္ဌေ ခဏဘင်္ဂုရတာယ ဧကဘာဝေန ဝဝတ္ထာပနာ၊ ဧသာ ဝယလက္ခဏေ ဝိပရိဏာမလက္ခဏေ ဝိပဿနာ ဘင်္ဂါနုပဿနာတိ အတ္ထော။

၇၄၆။ အာရမ္မဏဉ္စ ပဋိသင်္ခါတိအာဒိ ဘင်္ဂါနုပဿနာယ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈတ္တာ ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ ဒဠှီကရဏံ။ တယိဒံ ဘင်္ဂဒဿနံ သင်္ခါရာနံ အဝသဝတ္တနာဝဗောဓနေန အနတ္တလက္ခဏပဋိဝေဓာယာတိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘သုညတော စ ဥပဋ္ဌာန’’န္တိ အာဟ။ အာရမ္မဏဿ ဟိ ဘင်္ဂါရမ္မဏစိတ္တဿ စ ဘင်္ဂမနုပဿတော ဝိသေသတော သင်္ခါရာ သုညာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တေနာဟ ‘‘တဿေဝ’’န္တိအာဒိ။

န စတ္ထိ အညောတိ ဧတ္ထ ဣမသ္မိံ လောကေ အညော ခန္ဓဝိနိမုတ္တော အတ္တာ နာမ ကောစိ နတ္ထိ။ တေသံ ခယံ ပဿတီတိ တေသံ ဓမ္မာနံ ခဏေ ခဏေ ဥပဋ္ဌဟန္တံ ဘင်္ဂံ ပဿတိ။ ယထာဝုတ္တာယ အပ္ပမာဒပဋိပတ္တိယာ အပ္ပမတ္တော။ ယထာ ကိံ? မဏိံဝ ဝိဇ္ဈံ ဝဇိရေန ယောနိသော ယထာ နာမ ကုသလော ပုရိသော ဥပါယေန မဏိံ ဝိဇ္ဈန္တော မဏိဿ ဆိဒ္ဒမေဝ ပဿတိ မနသိ ကရောတိ ၊ န မဏိဿ ဝဏ္ဏာဒိံ၊ ဧဝမေဝ သင်္ခါရာနံ နိရန္တရံ ဘင်္ဂမေဝ ယောနိသော မနသိ ကရောတိ၊ န သင်္ခါရေတိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာ ဝါ ဝဇိရေန မဏိံ ဝိဇ္ဈန္တဿ ဝိဒ္ဓဋ္ဌာနံ န ပုန ရုဟတိ၊ ဧဝံ ဝဇိရသဒိသေန ဘင်္ဂါနုပဿနာဉာဏေန ဘင်္ဂေ ဒိဋ္ဌေ န ပုန နိစ္စဂါဟော ရုဟတိ၊ ဧဝံ ဘင်္ဂမေဝ ပဿတီတိ အတ္ထော။

ယာ စ အာရမ္မဏပဋိသင်္ခါတိ ‘‘ရူပါရမ္မဏတာ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဘိဇ္ဇတိ၊ တံ အာရမ္မဏံ ပဋိသင်္ခါ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၁) ဧဝမာဂတာ ယာ စ အာရမ္မဏပဋိသင်္ခါ၊ ‘‘တဿ စိတ္တဿ ဘင်္ဂံ အနုပဿတီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာ ယာ စ ဘင်္ဂါနုပဿနာ၊ ‘‘သင်္ခါရာဝ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ တေသံ ဘေဒေါ မရဏံ၊ န အညော ကောစိ အတ္ထီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ ယဉ္စ သုညတော ဥပဋ္ဌာနံ၊ အယံ ဧဝံ တိဓာ ဝုတ္တာပိ အဓိပညာဝိပဿနာ နာမာတိ အတ္ထော။

၇၄၇။ အနိစ္စာနုပဿနာဒီသူတိ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တာနုပဿနာသု။ နိဗ္ဗိဒါဒီသူတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂနိရောဓပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာသု ။ တယော ဥပဋ္ဌာနေတိ အနိစ္စာဒိဝသေန တိဝိဓေ ဥပဋ္ဌာနေ။ ခယတော ဝယတော ဥပဋ္ဌာနဉှိ အနိစ္စတော ဥပဋ္ဌာနံ၊ ဘယတော ဥပဋ္ဌာနံ ဒုက္ခတော၊ သုညတော ဥပဋ္ဌာနံ အနတ္တတောတိ။ ဒိဋ္ဌီသူတိ ဒိဋ္ဌိနိမိတ္တံ န ဝေဓတိ။ တာ ဟိ အသံဟီရတာယ န စလတိ။

၇၄၈။ ဒုဗ္ဗလဘာဇနဿ ဝိယာတိ တိန္တအာမမတ္တိကာဘာဇနဿ ဝိယ ဘေဒမေဝ ပဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထ စ ဒုဗ္ဗလဘာဇနူပမာ သရသဘိဒုရတာဒဿနတ္ထံ၊ ဝိပ္ပကိရိယမာနသုခုမရဇူပမာ အညမညံ အသမ္ဗန္ဓတာဒဿနတ္ထံ၊ ဘိဇ္ဇိယမာနတိလူပမာ ခဏေ ခဏေ ဘိဇ္ဇနကဘာဝဒဿနတ္ထန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဘေဒမေဝါတိ ဝိနာသမေဝ ပဿတိ ဥပ္ပာဒါဒီနံ အဂ္ဂဟဏတော။ ဧဝမေဝါတိ ယထာ ဥဒကဗုဗ္ဗုဠကာနိ ဥဒကတလာဒိပစ္စယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နာနိ န စိရဋ္ဌိတိကာနိ သီဃံ သီဃံ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝမေဝ သဗ္ဗေ ရူပါရူပဓမ္မာ ကမ္မာဒိပစ္စယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နာ ခဏဋ္ဌိတိကာ သီဃံ သီဃံ ဘိဇ္ဇန္တီတိ ဘေဒမေဝ ပဿတိ။ တုရိတတုရိတဉှိ နေသံ ဘေဒဒဿနတ္ထံ ‘‘ဘိဇ္ဇန္တိ ဘိဇ္ဇန္တီ’’တိ အာမေဍိတဝစနံ။

မရီစိပိ ဣတ္တရကာလိကာဝ၊ နိဿယပဗန္ဓဝသေန ပန စိရတရုပဋ္ဌာနန္တိ ‘‘ယထာ ပဿေ မရီစိက’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ န အယာထာဝုပဋ္ဌာနတောဝ။ လောကန္တိ ခန္ဓလောကံ။ မစ္စုရာဇာ န ပဿတိ အရဟတ္တာဓိဂမေန ပုနဗ္ဘဝါဘာဝတော။

၇၄၉။ ဘဝဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနန္တိ သဿတဒိဋ္ဌိယာ ဝိက္ခမ္ဘနံ။ န ဟိ နိရန္တရံ ဘင်္ဂမေဝ ပဿတော သဿတဒိဋ္ဌိယာ အဝသရော အတ္ထိ။ တတော ဧဝ ဇီဝိတေ နိရာလယတ္တာ ဇီဝိတနိကန္တိပရိစ္စာဂေါ။ သဒါတိ သဗ္ဗကာလံ ရတ္တိန္ဒိဝံ။ ဘာဝနာယ ယုတ္တပ္ပယုတ္တတာ။ ဣစ္ဆာစာရာနံ ဒူရီဘာဝတော ဝိသုဒ္ဓါဇီဝိတာ။ ဥဿုက္ကပ္ပဟာနံ ကိစ္စာကိစ္စေသု အဗျာဝဋတာ တိဗ္ဗသံဝေဂတ္တာ။ ဝိဂတဘယတာ ကုတောစိပိ နိဗ္ဘယတာ အတ္တသိနေဟာဘာဝတော။ ခန္တိသောရစ္စပဋိလာဘော အနိစ္စတာယ သုဒိဋ္ဌတ္တာ။ ပန္တသေနာသနေသု အဓိကုသလေသု စ အရတိယာ၊ ကာမဂုဏေသု ရတိယာ စ သဟနတော အဘိဘဝနတော အရတိရတိသဟနတာ။

ဣမာနိ အဋ္ဌဂ္ဂုဏမုတ္တမာနီတိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ။ မ-ကာရော စ ပဒသန္ဓိကရော၊ ဘဝဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနာဒိကေ ဣမေ အဋ္ဌ ဥတ္တမာနိသံသေတိ အတ္ထော။ တဟိန္တိ တတ္ထ ဘင်္ဂါနုပဿနာယန္တိ အတ္ထော။

ဘင်္ဂါနုပဿနာဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၇၅၀။ သဗ္ဗသင်္ခါရာနန္တိ တေဘူမကာနံ သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ။ အဓိကာရဝသေန ဟိ ပဒေသသဗ္ဗဝိသယော ဣဓ သဗ္ဗသဒ္ဒေါ။ အာသေဝန္တဿာတိ အာဒရဝသေန သေဝန္တဿ ပဝတ္တေန္တဿ။ ဘာဝေန္တဿာတိ ဝဍ္ဎေန္တဿ ဗြူဟေန္တဿ။ ဗဟုလီကရောန္တဿာတိ ပုနပ္ပုနံ ကရောန္တဿ ယုဉ္ဇန္တဿ။ ပဘေဒကာတိ ခဏေ ခဏေ ဘိဇ္ဇနဝသေန ပဘေဒကာ။ အာဇီဝိကာ ဗျာဓိအာဒိနိမိတ္တံ မရိတုကာမဿ၊ အမရိတုကာမဿာပိ သူရဿ ဘာယိတဗ္ဗမ္ပိ န ဘယတော ဥပဋ္ဌာတီတိ ‘‘သုခေန ဇီဝိတုကာမဿ ဘီရုကပုရိသဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဘီရုကဇာတိကဿ သီဟာဒယော သန္တာသနိမိတ္တံ ဘယာနကဘာဝတော၊ တထာ ယောဂိနော ဘင်္ဂတော ဒိဿမာနာ သင်္ခါရာတိ အာဟ ‘‘သီဟ…ပေ… ဥပဋ္ဌဟန္တီ’’တိ။ ပစ္စုပ္ပန္နာတိ အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန္နာ ဩဠာရိကာ ဒီဃတရပဗန္ဓာ၊ ခဏပစ္စုပ္ပန္နာ သုခုမတရာ ဣတ္တရကာလာ၊ သန္တတိပစ္စုပ္ပန္နာ မဇ္ဈိမာ ဣဓ အာဒိတော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဘယတော ဘာယိတဗ္ဗတော ဥပတိဋ္ဌနကေသု ဉာဏံ ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏံ။

ယထာ ဣတ္ထိယာ ပုတ္တာနံ သီသဿ ဆိန္နတာ ဆိဇ္ဇမာနတာ ဂယှမာနာ ဘယာဝဟာ၊ ဧဝံ ယောဂိနော တိယဒ္ဓဂတာနံ သင်္ခါရာနံ နိရောဓာ ဂယှမာနာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကိဿာ ကိရ ဣတ္ထိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ယထာ ပူတိဘူတံ ဩဒနာဒိ န သဘာဝေန တိဋ္ဌတိ ဝိနဿတိ၊ ဧဝံ ယဿာ ဣတ္ထိယာ ဝိဇာတဝိဇာတာ ပုတ္တာ န ဇီဝန္တိ မရန္တိ ဧဝ၊ သာ ‘‘ပူတိပဇာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ပူတိပဇာဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ဝိသေသတော ဂဗ္ဘဂတမရဏစိန္တာဒဿနေန ယောဂိနော အနာဂတသင်္ခါရနိရောဓသန္နိဋ္ဌာနဒဿနတ္ထံ။ အတီတပစ္စုပ္ပန္နသင်္ခါရနိရောဓော ဟိဿ သုပါကဋော ဧဝါတိ န သော ဥပမာယ သာဓေတဗ္ဗော။ အန္တိမဘဝိကဿ စ ယောဂိနော သတ္တက္ခတ္တုံ ပရမာဒိဘာဝိနော အတီတေ ဒုက္ခဗဟုတာယ၊ အနာဂတဒုက္ခပရိတ္တတာယ စ ဒဿနတ္ထံ ဗဟုပဇာဝ ဣတ္ထီ နိဒဿိတာ။

တတ္ထ ယထာ တဿာ နဝ ပုတ္တာ မတာ၊ ဧဝံ အဇ္ဈတ္တာဒိပ္ပဘေဒါ အတီတာ သင်္ခါရာ၊ ဝုသိတပုဗ္ဗာ ဝါ နဝ သတ္တာဝါသာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ မီယမာနပုတ္တော ဝိယ ပစ္စုပ္ပန္နာ သင်္ခါရာ၊ ပဝတ္တမာနော ဝါ သတ္တာဝါသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဇာတပုတ္တော ဝိယ အနာဂတာ သင်္ခါရာ၊ ဘာဝီ ဝါ သတ္တာဝါသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝမဝဋ္ဌိတေ ယဒေကေ ဒသပုတ္တမာတရံ အဂ္ဂဟေတွာ နဝပုတ္တမာတုဂ္ဂဟဏံ သာတ္ထကန္တိ ဝဒန္တိ၊ တဒပါဟတံ ဟောတိ ။ ဒါရကာနံ မရဏဿ စိရကာလိကတ္တာ မရဏာနုဿရဏန္တိ ဝုတ္တံ။ ဂဗ္ဘဂတော အပ္ပစ္စက္ခတာယ ဘာဝီပက္ခေယေဝ တိဋ္ဌတီတိ အဓိပ္ပာယေန ကုစ္ဆိဂတော အနာဂတသင်္ခါရဋ္ဌာနိယော ဝုတ္တော။ ဧတသ္မိံ ခဏေတိ ဘင်္ဂဒဿနမုခေန သင်္ခါရာနံ ဘယာနကဘာဝေန ဥပဋ္ဌာနက္ခဏေ။

၇၅၁။ န ဘာယတိ ဉာဏဿ ဘာယနာကာရေန အပ္ပဝတ္တနတော။ ပဋိဃစိတ္တုပ္ပာဒဝသေန ဟိ ဘာယနံ၊ ဉာဏံ ပန ဘာယိတဗ္ဗဝတ္ထုံ ဘာယိတဗ္ဗန္တိ ယာထာဝတော ဇာနာတိ။ တေနာဟ ‘‘အတီတာ…ပေ… တီရဏမတ္တမေဝါ’’တိ၊ တိဿော အင်္ဂါရကာသုယော အတိတာပေန တိက္ခမဇ္ဈမုဒုဘေဒါတိ အဓိပ္ပာယော။ ကာမဘဝါဒီနဉှိ တိဏ္ဏံ ဘဝါနံ နိဒဿနဘာဝေန တာသံ ဂဟဏံ၊ တထာ ခဒိရာဒိသူလတ္တယဿ အပ္ပဏီတာဒိဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘ကေဝလံ ဟီ’’တိအာဒိ။ အဿာတိ ဉာဏဿ။ ဗျသနာပန္နာတိ နာနာဝိဓဝိပုလာနတ္ထပတိတာ။ ဘယတောတိ ဘာယိတဗ္ဗတော။

သင်္ခါရနိမိတ္တန္တိ ‘‘သင်္ခါရာနံ သမူဟာဒိဃနဝသေန၊ သကိစ္စပရိစ္ဆေဒတာယ စ သဝိဂ္ဂဟာနံ ဝိယ ဥပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ သင်္ခါရာနံ ပန တထာ ဥပဋ္ဌာနံ သင်္ခါရဝိနိမုတ္တံ န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အတီတာ…ပေ… အဓိဝစန’’န္တိ။ မရဏမေဝါတိ ဘင်္ဂမေဝ။ တေနာတိ ဘင်္ဂဒဿနေန။ ခဏေ ခဏေ ဘင်္ဂမေဝ ပဿတော ဟိ နိမိတ္တသညိတံ သင်္ခါရဂတံ အနိစ္စတာယ ဝုတ္တနယေန သပ္ပဋိဘယံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ။ ပဝတ္တံ နာမ ကာမံ သဗ္ဗာ ဘဝပဝတ္တိ၊ မတ္ထကပ္ပတ္တာယ ပန ဘင်္ဂါနုပဿနာယ သဗ္ဗဘဝေသု အဘိဏှသမ္ပဋိပီဠနဿ သုဋ္ဌုတရံ ဥပဋ္ဌာနတော သန္တသုခါဘိမတာပိ ဘဝါ ဒုက္ခသဘာဝတာယ ဘယတော ဥပဋ္ဌဟန္တီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ပဝတ္တန္တိ ရူပါရူပဘဝပဝတ္တီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥဘယန္တိ နိမိတ္တံ၊ ပဝတ္တဉ္စ။ ဒွယမ္ပိ ဟိ တံ အတ္တသုညမေဝ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟတီတိ။

ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

အာဒီနဝါနုပဿနာဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၇၅၂။ တာဏန္တိ သင်္ခါရဟေတုကာ အနတ္တတော ရက္ခဏံ။ နေဝ ပညာယတိ သဗ္ဗဘဝါဒီနံ သာဒီနဝတာယ ဧကသဒိသတ္တာ။ လေဏန္တိ တဿ ပရိဟရဏတာဏာယ ဥပလီယနံ။ ဂတီတိ တဒတ္ထံ ဂန္တဗ္ဗဋ္ဌာနံ။ ပဋိသရဏန္တိ တဿေဝ ပဋိသရဏဋ္ဌာနံ။ ပတ္ထနာတိ အာသီသနာ န ဟောတိ။ ဧတေန ‘‘နေတံ မမာ’’တိ တဏှာဂါဟာဘာဝမာဟ။ ပရာမာသောတိ ဒိဋ္ဌိပရာမာသော။ တေန ‘‘ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ ဒိဋ္ဌိဂါဟာဘာဝမာဟ။ တဏှာဂါဟာဘာဝေနေဝ စေတ္ထ ‘‘ဧသောဟမသ္မီ’’တိ မာနဂါဟာဘာဝေါပိ ဝုတ္တောယေဝ ဟောတိ၊ ဝါ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏေန ဝါ။

ဣဒါနိ ပတ္ထနာဒီနမဘာဝေ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘တယော ဘဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တယော ဘဝါ အင်္ဂါရကာသုယော ဝိယ ဇာတိအာဒိဒုက္ခာဓိဋ္ဌာနဘာဝေန မဟာဘိတာပတာယ။ စတ္တာရော မဟာဘူတာ ကဋ္ဌမုခပူတိမုခအဂ္ဂိမုခသတ္ထမုခသင်္ခါတာ ဃောရဝိသအာသီဝိသာ ဝိယ ကာယဿ ထဒ္ဓတာဝိဿန္ဒနဒါဟစ္ဆေဒဒုက္ခဝိဓာနတော ဝိသေသတော၊ အဝိသေသတော ပန အာသယတော၊ ဝိသဝိကာရတော၊ အနတ္ထဒါနတော၊ ဒုရုပစာရတော၊ ဒုရာသဒတော၊ အကတညုတော၊ အဝိသေသကာရိတော၊ အနေကာဒီနဝူပဒ္ဒဝတော စ။ ‘‘စတ္တာရော အာသီဝိသာ ဥဂ္ဂတေဇာ ဃောရဝိသာတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ စတုန္နေတံ မဟာဘူတာနံ အဓိဝစန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၃၈) ဟိ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဧကက္ခန္ဓဘေဒေ အညက္ခန္ဓာနဝဋ္ဌာနတော။ အညမညာဃာတနတော၊ မရဏဒုက္ခာဝဟနတော စ ဥက္ခိတ္တာသိကဝဓကာ ဝိယ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ဥက္ခိတ္တာသိကော ဝဓကောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စန္နေတံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာယတနာနိ အတ္တတ္တနိယဘာဝေန ဂဟိတာနိပိ တတော ရိတ္တဘာဝတော သုညဂါမော ဝိယ ဘောဇနာဒိဂယှုပဂမေတ္ထ အတ္ထီတိ ပဝိဋ္ဌသုညဂါမော ဝိယ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ –

‘‘သုညဂါမောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆန္နေတံ အဇ္ဈတ္တိကာနံ အာယတနာနံ အဓိဝစနံ။ စက္ခုတော စေပိ နံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓာဝီ ဥပပရိက္ခေယျ၊ ရိတ္တကညေဝ ခါယတိ၊ တုစ္ဆကညေဝ ခါယတိ၊ သုညကညေဝ ခါယတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၃၈) –

အာဒိ။ ဆ ဗာဟိရာယတနာနိ ဂါမဃာတကစောရာ ဝိယ သဗ္ဗထာပိ ဃာတကဘာဝတော။ တေနေဝါဟ ‘‘စောရာ ဂါမဃာတကာတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆန္နေတံ ဗာဟိရာနံ အာယတနာနံ အဓိဝစနံ။ စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟညတိ မနာပါမနာပေသု ရူပေသူ’’တိအာဒိ။ ရာဂဂ္ဂိအာဒီဟိ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒိတ္တံ။ ကေန အာဒိတ္တံ? ရာဂဂ္ဂိနာ ဒေါသဂ္ဂိနာ မောဟဂ္ဂိနာ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၈) –

အာဒိ ။ သင်္ခါရာနံ ဂဏ္ဍာဒိသဒိသတာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာယေဝ။ နိရဿာဒါတိ အဿာဒေတဗ္ဗရဟိတာ ဒုက္ခသဘာဝတ္တာ။ နိရသာတိ သမ္ပတ္တိရဟိတာ ဝိပတ္တိပရိယောသာနတ္တာ။ သဗ္ဗတ္ထ ယထာ ဟေဋ္ဌာ နိရဿာဒါ နိရသာ မဟာအာဒီနဝရာသိဘူတာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဧဝံ ဥပရိပိ ‘‘သဝါဠကမိဝ ဝနဂဟန’’န္တိအာဒီသု တံ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

သသဒ္ဒူလာတိ သဗျဂ္ဃာ။ ဂါဟာ ကုမ္ဘိလာဒယော။ ရက္ခသော ဒကရက္ခသော။ ‘‘နိရသံ နိရဿာဒ’’န္တိ ဣမိနာ အာဒီနဝဿ အဗ္ဗောကိဏ္ဏတံ ဒဿေတိ။ တထာ ဟိဿ ယောဂိနော သဗ္ဗေသု ဘဝါဒီသု သဗ္ဗေပိ သင်္ခါရာ နိဿဂ္ဂတော နိရန္တရံ သပ္ပဋိဘယာဝ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ ယဉ္စ သပ္ပဋိဘယံ၊ တံ သာဒီနဝံ။ တေနာဟ ‘‘တဿေဝ’’န္တိအာဒိ။

ယန္တိ အာဒီနဝဉာဏံ။ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ဣဒံ ဒသဝတ္ထုကံ ဒွါဒသဝါရပဋိမဏ္ဍိတံ အနွယဗျတိရေကဝသေန တဿေဝ ပဒဘာဇနံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ဝုတ္တံ။

ဥပ္ပာဒေါ ဘယန္တိ သင်္ခါရာနံ ဥပ္ပာဒေါ အခေမဋ္ဌေန ဘယဝတ္ထုတာယ ဘယံ။ ဥပ္ပာဒမူလကဉှိ သဗ္ဗံ တံ သဗ္ဗဝတ္ထုကန္တိ သဗျသနံ။ ပဝတ္တံ ဘယန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ နတ္ထိ ဧတဿ ဥပ္ပာဒေါ၊ န ဝါ ဧတသ္မိံ အဓိဂတေ သင်္ခါရာနံ အာယတိံ ဥပ္ပာဒေါတိ အနုပ္ပာဒေါ၊ နိဗ္ဗာနံ။ တဉ္စ သဗ္ဗသော ဘယာဘာဝတော ပရမဿာသဘူတတ္တာ နိဗ္ဘယဋ္ဌေန ခေမန္တိ။ သန္တိပဒေတိ သဗ္ဗသင်္ခါရူပသမဘူတေ အမတပဒေ။ အပ္ပဝတ္တန္တိအာဒီဟိပိ ပဝတ္တာဒိပဋိက္ခေပမုခေန နိဗ္ဗာနမေဝ ဝဒတိ။ ပဝတ္တိယံ အာဒီနဝံ ဒိသွာ တဒနန္တရမေဝ နိဝတ္တိယံ အာနိသံသဒဿနဝသေန သီဃံ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေန္တာနံ ဝသေန ‘‘ဥပ္ပာဒေါ ဘယံ၊ အနုပ္ပာဒေါ ခေမ’’န္တိ တတိယဝါရော ဝုတ္တော။ ဧသေဝ နယော ဆဋ္ဌဝါရာဒီသုပိ။ ဧတ္ထ စ ဥပ္ပာဒေါ ဝိသေသော၊ ဘယံ ဝိသေသိတဗ္ဗံ သာမညဘာဝတောတိ သတိပိ ဒွိန္နံ ပဒါနံ သမာနာဓိကရဏဘာဝေ လိင်္ဂဘေဒေါ ဂဟိတော။ ယထာ ‘‘ဒုက္ခသမုဒယော အရိယသစ္စ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၄၊ မ။ နိ။ ၃။၃၇၄)။ ဧသ နယော ‘‘ဂတိ ဘယ’’န္တိအာဒီသုပိ။

ဥပ္ပာဒေါ သင်္ခါရာတိ ဧတ္ထ ပန သဗ္ဗေသံ သင်္ခါရာနံ ဥပ္ပာဒံ သာမညေန ဂဟေတွာ သင်္ခါရာ ဘေဒတော ဝိဟိတာ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ တေသံ ဝိဘာဂတော ဝိပဿိယမာနတ္တာတိ ဝစနဘေဒေါ ကတော။

အာယူဟနံ ပဋိသန္ဓိံ ‘‘ဒုက္ခ’’န္တိ ပဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဉာဏံ အာဒီနဝေ ဣဒန္တိ အာဒီနဝေ ဝိသယဘူတေ ဣဒံ ပဉ္စဝတ္ထုကံ ဉာဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဉာဏံ သန္တိပဒေတိ သန္တိပဒေ နိန္နာဒိဘာဝေန ဌိတံ ဣဒံ ဉာဏန္တိ အတ္ထော။

၇၅၃။ ကမ္မပစ္စယာ ပစ္စုပ္ပန္နဘဝေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ သင်္ခါရာနံ ဥပ္ပာဒေါ ပါကဋတရော ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတီတိ အာဟ ‘‘ပုရိမကမ္မပစ္စယာ ဣဓ ဥပ္ပတ္တီ’’တိ။ ပဝတ္တံ နာမ ဣဓ ပဝတ္တိယံ ဓမ္မပ္ပဝတ္တီတိ အာဟ ‘‘ဥပ္ပန္နဿ ပဝတ္တီ’’တိ။ သဗ္ဗမ္ပီတိ တိယဒ္ဓဂတံ ရူပါရူပံ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါဒိဝိဘာဂံ သဗ္ဗမ္ပိ။ ကမ္မန္တိ ဧတရဟိ ပဝတ္တံ ကမ္မံ။ ဧတ္ထ စ ဥပ္ပာဒပဝတ္တအာယူဟနဂ္ဂဟဏေန ပစ္စုပ္ပန္နဒ္ဓပရိယာပန္နာ သင်္ခါရာ ဂဟိတာ၊ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏေန အနာဂတဒ္ဓပရိယာပန္နာ ဥပါဒိတ္တာ။ ဥပ္ပာဒဂ္ဂဟဏေန စ အတီတဒ္ဓပရိယာပန္နာ ကမ္မသင်္ခါရာ ဥလ္လိင်္ဂတ္တာ။ နိမိတ္တဂ္ဂဟဏေန ပန သဗ္ဗေပိ ဂဟိတာ။ ယာယ ဂတိယာ သာ ပဋိသန္ဓိ ဟောတိ သာ နိရယာဒိဘေဒါ ဂတိ သုစရိတဒုစ္စရိတဝသေန ဂန္တဗ္ဗတ္တာ၊ သာ ပနတ္ထတော တံတံကမ္မနိယမိတာ ဘဝသမညာရဟာ ဝိပါကက္ခန္ဓာ၊ ကဋတ္တာ စ ရူပန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ခန္ဓာနံ နိဗ္ဗတ္တနန္တိ သဗ္ဗေသမ္ပိ ခန္ဓာနံ နိဗ္ဗတ္တနံ။ ပါကဋာ ဧဝ သစ္စဝိဘင်္ဂေ လက္ခဏာဒိဝသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ။ ဝတ္ထုဝသေနာတိ အာရမ္မဏသင်္ခါတပဝတ္တိဋ္ဌာနဝသေန။ ယဒိ တေ ပဉ္စေဝ ဝတ္ထုဘာဝေန ဣစ္ဆိတာ၊ အထ ကသ္မာ သေသာ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘သေသာ တေသံ ဝေဝစနဝသေနာ’’တိ။ တေန ဝိပဿကာနံ ဉာဏဝိပ္ဖာရဿ ဝိသယသံဝဍ္ဎနတ္ထံ ဒေသနာ ဝဍ္ဎိတာတိ ဒဿေတိ။

အနွယတော ဒဿိတဿ အာဒီနဝဉာဏဿ ဗျတိရေကတော ဒဿနတ္ထံ ပဋိပက္ခဉာဏဒဿနံ ‘‘ယတ္ထ ဥပ္ပာဒေါ နတ္ထိ၊ တတ္ထ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဘယမ္ပိ နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ဘယတုပဋ္ဌာနေန ဝါ’’တိအာဒိနာ ပဝတ္တိံ ဒဿေတွာ နိဝတ္တိဒဿနံ ဗုဒ္ဓါနံ၊ အနုဗုဒ္ဓါနဉ္စ အာစိဏ္ဏမေတံ ယထာ ပုရိမံ သစ္စဒွယံ ဒဿေတွာ နိရောဓသစ္စဒေသနာတိ ဒဿေတိ။ ယထာ လောကေ ကဿစိ အာဒီနဝဒဿနံ နိရတ္ထကမ္ပိ ဟောတိ၊ န တထာ ဣဒံ၊ ဣဒံ ပန သာတ္ထကမေဝါတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ယသ္မာ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တပ္ပဋိပက္ခနိန္နံ စိတ္တံ ဟောတိ ဒါဟာဘိဘူတဿ သီတနိန္နတာ ဝိယ သုဋ္ဌု ဒိဋ္ဌာဒီနဝတော ဧကံသေန မုဉ္စိတုကမျတာဘာဝတော။

ဘယန္တိ ဘာယိတဗ္ဗံ။ ‘‘နိယမတော ဒုက္ခ’’န္တိ ဧတေနဿ ဒုက္ခဘာဝေန ဘာယိတဗ္ဗတာတိ ဘာယိတဗ္ဗတာ ဒုက္ခဘာဝံ န ဗျဘိစရတီတိ ဒဿေတိ။ ဝဋ္ဋာမိသံ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓာတိ ဝဒန္တိ။ တိဝိဓမ္ပိ ဝဋ္ဋံ၊ ဝဋ္ဋသန္နိဿိတဉ္စ ဝဋ္ဋာမိသံ။ ကိလေသေဟိ အာမသိတဗ္ဗတော လောကာမိသံ၊ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ ။ ကိလေသာ ဧဝ ကိလေသာမိသံ။ သင်္ခါရမတ္တမေဝါတိ ဧတ္ထ ဧဝ-သဒ္ဒေန ဝိသင်္ခါရံ နိဝတ္တေတိ။ န ဟိ တတ္ထ သာမိသတာလေသောပိ အတ္ထီတိ။ မတ္တ-သဒ္ဒေန ပန အပရိပုဏ္ဏတံ ဝိဘာဝေတိ။ န ဟိ သဗ္ဗသင်္ခါရဂတံ သာမိသန္တိ။ တသ္မာတိ ‘‘ဘယ’’န္တိ ဝုတ္တဿ ဒုက္ခာဒိဘာဝေန နိယတတ္တာ။ ယဒိ ယံ ဘယံ၊ တံ ဒုက္ခာဒိသဘာဝမေဝ၊ တထာ သတိ ဘယာဒီသု ဧကေနေဝ အတ္ထသိဒ္ဓိ။ ကသ္မာ သဗ္ဗာနိ ဂဟိတာနီတိ အနုယောဂံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘ဧဝံ သန္တေပီ’’တိအာဒိ။ ယထာ တေသု ဧဝ သင်္ခါရေသု အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ပဝတ္တိဝသေန အာကာရနာနတ္တတော အနုပဿနာနာနတ္တံ၊ ဧဝံ ဘယာကာရာဒိအာကာရနာနတ္တတော ပဝတ္တိဝသေနေဝေတ္ထ ဉာဏဿ နာနတ္တံ။ တတ္ထ ဘယာကာရေန ပဝတ္တံ ဉာဏံ ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏံ၊ ဣတရာကာရဝသေန ပဝတ္တံ အာဒီနဝဉာဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ယသ္မာ အာဒီနဝဉာဏဿ ဝိသယဘာဝေန ဝုတ္တာ ပန္နရသာပိ အတ္ထာ ဥပ္ပာဒါဒီသု ပဉ္စသွေဝ အန္တောဂဓာ၊ တတ္ထ စ ဉာဏံ အနွယဗျတိရေကဝသေန ပဝတ္တနတော ဒသဝိဓံ ဟောတိ။ တသ္မာ အာဟ ‘‘ဒသ ဉာဏေ ပဇာနာတီ’’တိ။ ပဇာနနဉ္စ သာတိသယံ ဝိသယဂတသမ္မောဟဝိဂမေန အသမ္မူဠှံ၊ အတ္တနိပိ အသမ္မူဠှမေဝါတိ အတ္တာနမ္ပိ ပဇာနန္တံ ဝိယ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ပဋိဝိဇ္ဈတိ သစ္ဆိကရောတီ’’တိ။ ဒွိန္နန္တိ ဒွီသု ကုသလသဒ္ဒယောဂေန ဟိ ဘုမ္မတ္ထေ သာမိဝစနံ ယထာ ‘‘ကုသလာ နစ္စဂီတဿာ’’တိ (ဇာ။ ၂။၂၂။၉၄)။ ကုသလတာတိ ကရဏေ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဒွိန္နံ ကုသလတာယာ’’တိ။ ဒွိန္နန္တိ ဝါ ဒွိန္နံ ဉာဏာနံ ဝသေနာတိ အတ္ထော။ ပဝတ္တိယာ ယာထာဝတော ဒိဋ္ဌတာယ တပ္ပဋိပက္ခတော သန္တိပဒံ သုဝိနိစ္ဆိတမေဝ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ။ တေနဿ စိတ္တံ ပရမဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနာဒိမိစ္ဆာဂါဟဝသေန န ဝိစလတိ။ တတ္ထ သုပရိဒိဋ္ဌာဒီနဝတ္တာတိ အာဟ ‘‘နာနာဒိဋ္ဌီသု န ကမ္ပတီ’’တိအာဒိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

အာဒီနဝါနုပဿနာဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၇၅၄။ သင်္ခါရဂတေတိ သဗ္ဗသ္မိံ တေဘူမကေ သင်္ခါရေ။ နိဗ္ဗိန္ဒတီတိ ဉာဏနိဗ္ဗိဒေန နိဗ္ဗေဒံ အာပဇ္ဇတိ။ တထာဘူတော စ တတ္ထ ဥက္ကဏ္ဌန္တော၊ အနဘိရမန္တော စ နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥက္ကဏ္ဌတိ နာဘိရမတီ’’တိ။

တတ္ထ အနဘိရမဏဿ ဥပမံ ဒဿေတုံ ‘‘သေယျထာပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အနောတတ္တဒဟံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတေသု ဒွိယောဇနသတုဗ္ဗေဓေသု ယထာက္ကမံ သာနုအဉ္ဇနရဇတသုဝဏ္ဏသတ္တရတနမယေသုဂန္ဓမာဒနကာဠကေလာသသုဒဿနစိတ္တကူဋဘေဒေသု ပဉ္စသု ဟိမဝတော မဟာသိခရေသု ပစ္ဆိမော စိတ္တကူဋပဗ္ဗတော နာမ။ သီဟပပါတာဒီသု သတ္တသု မဟာသရေသု။

သုဝဏ္ဏပဉ္ဇရေတိ သုဝဏ္ဏမယေ သီဟပဉ္ဇရေ။ ပက္ခိတ္တောတိ နိရုဒ္ဓါ။ တိဝိဓေ သုဂတိဘဝေတိ ကာမသုဂတိအာဒိကေ တိဝိဓေ သမ္ပတ္တိဘဝေ။

ဟတ္ထပါဒဝါလဝတ္ထိကောသေဟိ ဘူမိဖုသနေဟိ သတ္တဟိ ပတိဋ္ဌိတောတိ သတ္တပတိဋ္ဌော။ နဂရမဇ္ဈေ နာဘိရမတိ ဒွါရပဉ္ဇရနာဠနာဒိအဝဗာဓနဘယေန။ ဒိဋ္ဌေတိ အဓိမုတ္တိပုဗ္ဗကေန အနွယဒဿနေန ဒိဋ္ဌေ။ တေနာဟ ‘‘တန္နိန္နတပ္ပောဏတပ္ပဗ္ဘာရမာနသော’’တိ။

နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

၇၅၅။ တံ ပနေတန္တိ နိဗ္ဗိဒါဉာဏမာဟ။ ဉာဏဒွယေနာတိ ဘယတုပဋ္ဌာနာဒီနဝါနုပဿနာဉာဏဒွယေန။ ယသ္မာ ဘယတော ဒိဿမာနာ ဧဝ သင်္ခါရာ မဟာဒီနဝါ၊ နိဗ္ဗိန္ဒိတဗ္ဗာ စ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ တသ္မာ ဧကမ္ပိ တံ ဉာဏံ တထာဘာဝနာဗလပ္ပတ္တိယာ အဝတ္ထာဝိသေသယုတ္တံ တိဝိဓကိစ္စသာမတ္ထိယဝန္တံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အတ္ထတော ဧက’’န္တိ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗသင်္ခါရေ’’တိအာဒိ။

တယိဒံ တာသံ အနုပဿနာနံ မတ္ထကပ္ပတ္တိဝသေန ဝုတ္တံ၊ အာဒိမှိ ပန ဘိန္နသဘာဝါ ဧဝ ပဝတ္တန္တိ။ ဥပ္ပာဒေသီတိ ပါတွာကာသိ၊ ဝိဘာဝေသီတိ အတ္ထော။

မုဉ္စိတုကမျတာဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၇၅၆။ န သဇ္ဇတိ ဗဟွာဒီနဝတာယ ဒိဋ္ဌတ္တာ။ မုဉ္စိတုကာမံ နိဿရိတုကာမံ ဟောတိ အနာဒိကာလိကဿ ခန္ဓဿ ပရိညာယမာနတ္တာ။ မုဉ္စိတုကာမတာ တတော အတ္တာနံ နိဗ္ဗေဓေတုကာမတာ နိဿရိတုကာမတာ အပဂန္တုကာမတာ။ ပဉ္ဇရပက္ခိတ္တောတိ ပဉ္ဇရေန သမောရုဒ္ဓါ။ ဧဝမာဒယောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အာဒိတ္တအင်္ဂါရဥပသဋ္ဌဒေသဗျာဠသာပဒါကုလဝနဂဟနာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

မုဉ္စိတုကမျတာဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

ပဋိသင်္ခါနုပဿနာဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၇၅၇။ ‘‘သဗ္ဗဘဝ…ပေ… မုဉ္စိတုကာမော’’တိ ဝတွာ ပုန သဗ္ဗသ္မာ သင်္ခါရဂတာတိ သဗ္ဗဂ္ဂဟဏံ သာတိသယမုတ္တိဒဿနတ္ထံ အဓိကဝစနံ အညမတ္ထံ ဗောဓေတီတိ။ ယဉှိ သင်္ခါရေဟိ အနနုဗန္ဓဿ မုဉ္စနံ၊ တံ သာတိသယံ မုဉ္စနံ။ တံ ပန ဝုစ္စမာနာယ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာယ ဟောတီတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပုန တေ ဧဝံ သင်္ခါရေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ သင်္ခါရပရိဂ္ဂဏှနံ ပုဗ္ဗေပိ ကတန္တိ ပုနဂ္ဂဟဏံ။ ဘဝါဒိဂတဿ သင်္ခါရဿ အပရိတုလိတဿ အဘာဝတော ‘‘တေ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနုပဿနာကာရဿ အပုဗ္ဗဿပိ အတ္ထိတာယ ‘‘ဧဝ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာကာရေနာတိ ဟိ အတ္ထော။ သင်္ခါရာနံ ပရိဂ္ဂဏှနံ နာမ ပရိပုဏ္ဏလက္ခဏဝသေနေဝ ဟောတီတိ ‘‘တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။

အနစ္စန္တိကတောတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ပဌမေန အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘အာဒိအန္တဝန္တတော နိစ္စပဋိက္ခေပတော’’တိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော။

ဒုတိယေန ‘‘ဥဒယဗ္ဗယပဋိပီဠနတော သုခပဋိက္ခေပတော’’တိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော။

အဇညတောတိ အမနုညတော၊ အသောဘနတော ဝါ။ ဇေဂုစ္ဆတောတိ ‘‘ဓီ’’တိ ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗတော။ ပဋိက္ကူလတောတိ အဘိရုစိယာ ပဋိလောမနေန ပဋိက္ကူလဘာဝတော။ န မဏ္ဍနေန ဟတာ အမဏ္ဍနဟတာ၊ အမဏ္ဍနေန သက္ကာ ဧတေသံ သုဘဘာဝံ ဟန္တုန္တိ အတ္ထော။ အမဏ္ဍနေန ဝါ တေသံ အသုဘတာ ပါကဋာ ဟောတီတိ အမဏ္ဍနဟတာ။ မဏ္ဍနေန ဝါ န ဟန္တဗ္ဗသဘာဝါ ‘‘အသူရိယပဿာ’’တိ ဝိယ အမဏ္ဍနဟတာ။ တတော အမဏ္ဍနဟတဘာဝတောတိ ရူပသင်္ခါရေ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဝိရူပတောတိ အသုန္ဒရတော။ ပဋိဃသံယောဇနဝတ္ထုတာယ ပဿန္တေ အတ္တနိ ဗန္ဓတီတိ ဗီဘစ္ဆံ အတိဝိယ ဝိရူပံ။ ယံ ဒိဋ္ဌမတ္တမေဝ ဒေါမနဿုပ္ပတ္တိနိမိတ္တံ ဟောတိ။ အဇညဇိဂုစ္ဆနီယတာ ဟိ ဂူထံ ဝိယ ပရိစ္စဇိတဗ္ဗံ ဝါ ဗီဘစ္ဆံ။ ဣဓ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘အသုစိတော အမနာပတော’’တိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော။

စတုတ္ထေန အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘အပရိဏာယကတော အတ္တပဋိက္ခေပတော’’တိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော။

၇၅၈။ အယန္တိ ယောဂါဝစရော။ မုဉ္စနဿာတိ ပုန အနနုဗန္ဓနတ္ထံ သုမုတ္တမုဉ္စနဿ။ ဥပါယသမ္ပာဒနတ္ထန္တိ အနိစ္စာဒိဝသေန သုဋ္ဌု ပရိဂ္ဂဏှနံ ပရိမဒ္ဒနာ ဥပါယော၊ တဿ သာဓနတ္ထံ။

မစ္ဆဂဟဏတ္ထံ ဥဒကေ တတ္ထ တတ္ထ ခိပန္တိ ဧတန္တိ ခိပ္ပံ၊ မစ္ဆာနံ ဂဟဏကူဋပံ။ ဩဍ္ဍာပေသီတိ ဩသာရေသိ၊ ခိပီတိ အတ္ထော။ သပ္ပန္တိ ကဏှသပ္ပံ။ ဂဟဏေတိ ယထာဂဟိတံ သပ္ပံ အဆဍ္ဍေတွာ ဂဟဏေ။ ဟတ္ထံ နိဗ္ဗေဌေတွာတိ သပ္ပေန အတ္တနော ဘောဂေန ဝေဌိတံ ဟတ္ထပဒေသံ နိဗ္ဗေဌေတွာ မောစေတွာ။ အာဝိဇ္ဈိတွာ အာဝေဌိကပ္ပဟာပနေန ဘမေတွာ။ နိဿဇ္ဇိတွာတိ ဆဍ္ဍေတွာ။

တတ္ထာတိအာဒိ ဥပမာသံသန္ဒနံ။ တတ္ထ အာဒိတောဝါတိ ဝိညုတံ ပတ္တကာလေ။ ဃနဝိနိဗ္ဘောဂံ ကတွာတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ သမူဟာဒိဃနဂ္ဂဟဏံ ဘိန္ဒိတွာ။ သုမုတ္တန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော ‘‘ဝိသမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဝတ္တန္တီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၇၀) ဝိယ။ သင်္ခါရာနံ နိစ္စာဒိအာကာရေန ဥပဋ္ဌာတုံ အသမတ္ထတာ အနိစ္စသညာဒိဘေဒါယ ဝိပဿနာယ သာတိသယံ ဗလဝဘာဝပ္ပတ္တိယာ၊ သာ စ သင်္ခါရာနံ အနိစ္စာဒိအာကာရဿ သုဋ္ဌုတရံ သလ္လက္ခဏေနာတိ အာဟ ‘‘တိလက္ခဏာရောပနေန…ပေ… ပါပေတွာ’’တိ။ ယထာ ဟိ နိဗ္ဗုဒ္ဓကရဏေ ဗလဝတရေန ပဋိမလ္လေန တတ္ထ တတ္ထ မုဋ္ဌိပ္ပဟာရာဒိနာ ဝိမထိတော ဣတရော တေန ယုဇ္ဈိတုံ အသမတ္ထတံ ပါပိတော ဟောတိ။ န ကေဝလံ အသမတ္ထတံ ပါပိတောဝ ဟောတိ၊ အထ ခေါ မရဏမတ္တံ ဒုက္ခံ ဝါ မရဏံ ဝါ ပါပုဏာတိ၊ ဧဝမေတေပိ သင်္ခါရာ ဧဝံ ဒုဗ္ဗလဘာဝံ ပါပိတာ ဥပရိဉာဏာနုဘာဝေန နိဗ္ဗိသေဝနတံ၊ သဗ္ဗသော ဘင်္ဂဉ္စ ပါပုဏန္တီတိ။

၇၅၉။ ဧတ္တာဝတာတိ ဧဝံ ‘‘အနစ္စန္တိကတော’’တိအာဒိနာ ပရောစတ္တာလီသာယ အာကာရေဟိ သင်္ခါရာနံ အနိစ္စာဒိဘာဝသလ္လက္ခဏဝသပ္ပဝတ္တေန ပဋိသင်္ခါနေန။

အနိစ္စတော မနသိကရောတောတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဘယတုပဋ္ဌာနကထာယံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၇၅၀) ဝုတ္တနယမေဝ။

အယံ ပန ဝိသေသော – ‘‘ပဋိသင်္ခါ’’တိ ပဒဿ ‘‘ဇာနိတွာ’’တိ အတ္ထံ ဝတွာ ပဋိသင်္ခါနုပ္ပဇ္ဇနကိရိယာနံ သမာနခဏတ္တာ အသတိပိ ပုဗ္ဗာပရကာလတ္တေ သဒ္ဒဝေါဟာရမတ္တေန ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ကာမ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တေန ‘‘ကုသလံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ ကုသလော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဟေတုပစ္စယာ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၅၃)၊ နိဟန္တွာ တိမိရံ သဗ္ဗံ၊ ဥဂ္ဂတောယံ ဒိဝါကရော’’တိ စ ဧဝမာဒီသု ဝိယ သမာနကာလဝသေနာယံ သဒ္ဒပယောဂေါတိ။ တထာ မနဉ္စ ဓမ္မေ စ ပဌမံ ပဋိစ္စ ပစ္ဆာ န မနောဝိညာဏဿ ဥပ္ပတ္တိ၊ ဧဝမိဓာပီတိ ဒဿေတုံ ‘‘မနဉ္စ ပဋိစ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဒိသော သဒ္ဒပယောဂေါ ယေဘုယျေန လောကေ ပုဗ္ဗကာလဝသေနေဝ ဒိဿတီတိ ပုဗ္ဗကာလဝသေနေဝ ဣဓာပိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကတ္တနယေန ဝါ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ တဿတ္ထော – အပရာပရံ ဥပ္ပန္နေသု ဉာဏေသု ပုရိမဿ ဝသေန ပဋိသင်္ခါနကိရိယာ၊ တဒညဿ ဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကိရိယာ စ ယောဇေတဗ္ဗာ၊ န စ တာနိ ဘေဒတော အပေက္ခိတဗ္ဗာနိ ဧကသန္တာနပတိတတာယ ဧကတ္တနယဝသေန ဂဟိတတ္တာတိ။ ဣတရသ္မိံ ပဒဒွယေတိ ‘‘ပဝတ္တံ ပဋိသင်္ခါ၊ နိမိတ္တဉ္စ ပဝတ္တဉ္စ ပဋိသင်္ခါ’’တိ ဣမသ္မိံ ပဒဒွယေ။

ပဋိသင်္ခါနုပဿနာဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၇၆၀။ သင်္ခါရာနံ အနိစ္စဒုက္ခာကာရာဒိပရိဂ္ဂဏှနဝသေန ပဝတ္တမ္ပိ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာဉာဏံ ဝိသေသတော အနတ္တာကာရပရိဂ္ဂဏှနပဓာနန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ သုညာတိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ’’တိအာဒိ။ တသ္မိဉှိ သတိ သစ္စသမ္ပဋိဝေဓော ဣဇ္ဈတိ၊ န အသတိ။ တဒဘာဝတော ဟိ အနိစ္စဒုက္ခလက္ခဏပညာပကမ္ပိ သရဘင်္ဂသတ္ထာရာဒီနံ သာသနံ အနိယျာနိကမေဝ ဇာတံ။ အထ ဝါ တေသံ နိစ္စသာရာဒီဟိ ရိတ္တကံ သန္ဓာယ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ သုညာတိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဉှိ ယတော ရိတ္တကံ၊ တံ တေန သုညန္တိ။ သင်္ခါရာနံ အတ္တသုညတာယ ဒုဝိညေယျဘာဝတော အနေကဝါရံ ပဋိဝိဒ္ဓါယပိ သုညတာနုပဿနာယ ဒဠှီဘာဝါပါဒနတ္ထံ ‘‘ပုန သုညမိဒ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ယဒဂ္ဂေန သင်္ခါရာ အနတ္တတာ၊ တဒဂ္ဂေန အနတ္တနိယာ။ သတိ ဟိ အတ္တနိ အတ္တနိယေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘သုညမိဒံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ’’တိ။ ဒွိကောဋိကန္တိ ဒွိအံသိကံ၊ အတ္တာနံ နေဝ ဒိသွာ ဉာဏစက္ခုနာ ပစ္စက္ခတော၊ အနုမာနတော စ တဿ အနုပလဗ္ဘနီယတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ပရံ အညံ သတ္တံ၊ သင်္ခါရံ ဝါ ပရိက္ခာရဘာဝေ အတ္တနော သုခဒုက္ခသာဓနဘာဝေ ဌိတံ န ဒိသွာတိ ယောဇနာ။ ပုန ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ သုညတာနုပဿနာဓိကာရေ။

ကွစီတိ ကတ္ထစိ ဌာနေ၊ ကာလေ၊ ဓမ္မေ ဝါ။ အထ ဝါ ကွစီတိ အဇ္ဈတ္တံ၊ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ။ အတ္တနော အတ္တာနန္တိ သကတ္တာနံ။ ‘‘အယံ ခေါ ဘဝံ ဗြဟ္မာ မဟာဗြဟ္မာ…ပေ… သေဋ္ဌော သဇိတာ ဝသီ ပိတာ ဘူတဘဗျာန’’န္တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၂) ပရေဟိ ပရိကပ္ပိတံ အတ္တာနဉ္စ ကဿစိ ကိဉ္စနဘူတံ န ပဿတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ကဿစီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပရဿာတိ ‘‘ပရဇာတိ၊ ပရော ပုရိသော’’တိ စ ဧဝံ ဂဟိတဿ။ န စ မမ ကွစနီတိ ဧတ္ထ မမ-သဒ္ဒေါ အဋ္ဌာနေ ပယုတ္တောတိ အာဟ ‘‘မမ-သဒ္ဒံ တာဝ ဌပေတွာ’’တိ။ ပရဿ စာတိ အတ္တတော အညဿ။ ‘‘ပရော ပုရိသော’’တိ ဧဝံဘူတော အတ္ထော မမတ္ထာယ ဌိတော၊ တဿ ဝသေန မယှံ သဗ္ဗံ သိဇ္ဈတီတိ ဧဝံ ဧကစ္စဒိဋ္ဌိဂတိကပရိကပ္ပိတဝသေန ပရံ အတ္တာနံ တဉ္စ အတ္တနော ကိဉ္စနဘူတံ န ပဿတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘န စ ကွစနီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထ စ နာဟံ ကွစနီတိ သကအတ္တနော အဘာဝံ ပဿတိ။ န ကဿစိ ကိဉ္စနတသ္မိန္တိ သကအတ္တနော ဧဝ ကဿစိ အနတ္တနိယတံ ပဿတိ။ န စ မမာတိ ဧတံ ဒွယံ ယထာသင်္ချံ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ အတ္ထီတိ ပစ္စေကံ။ န စ ကွစနိ ပရဿ အတ္တာ အတ္ထီတိ ပရဿ အတ္တနော အဘာဝံ ပဿတိ။ တဿ ပရဿ အတ္တနော မမ ကိဉ္စနတာ န စတ္ထီတိ ပရဿ အတ္တနော အနတ္တနိယတံ ပဿတိ။ ဧဝံ အဇ္ဈတ္တံ၊ ဗဟိဒ္ဓါ စ ခန္ဓာနံ အတ္တတ္တနိယသုညတာ သုဒ္ဓသင်္ခါရပုဉ္ဇတာ စတုကောဋိကသုညတာပရိဂ္ဂဏှနေန ဒိဋ္ဌာ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝမယ’’န္တိအာဒိ။

၇၆၁။ ‘‘ဆဟာကာရေဟီ’’တိအာဒိနာ နိဒ္ဒေသာဒီသု တတ္ထ တတ္ထ အာဂတေ ပကာရေ သုညတာနုပဿနာယ ပရိဗြူဟနံ သင်္ဂဟေတွာ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ဆဟာကာရေဟီတိ ဆဟိ ဂဟဏာကာရေဟိ၊ ဂဟေတဗ္ဗာကာရေဟိ ဝါ။ နိစ္စေနာတိ ‘‘နိစ္စော’’တိ ပရိကပ္ပိတေန အတ္တနာ ဝါ အညေန ဝါ ကေနစိ။ နိစ္စေနာတိ ဝါ နိစ္စဘာဝေန။ ဓုဝါဒယော ‘‘နိစ္စော’’တိ ဂဟိတဿေဝ ဂဟေတဗ္ဗာကာရာ။ တဗ္ဗိဘာဂေန ဟိ ဣမဿ ဆက္ကတာ။ တတ္ထ နိစ္စတာ နာမ ကူဋဋ္ဌတာ။ ဓုဝဘာဝေါ ထိရတာ။ သဒါ ဘာဝိတာ သဿတတာ။ နိဗ္ဗိကာရတာ အဝိပရိဏာမဓမ္မတာ။ ယာဝ ဇရာမရဏာတိ ပေယျာလံ အကတွာ ပရိယောသာနပဒမေဝ ဒဿေတိ။

၇၆၂။ န သာရန္တိ အသာရံ၊ နတ္ထိ ဧတဿ သာရန္တိ နိဿာရံ။ သာရတော အပဂတံ၊ သာရံ ဝါ တတော အပဂတန္တိ သာရာပဂတံ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘နိစ္စသာရသာရေန ဝါ သုခသာရသာရေန ဝါ အတ္တသာရသာရေန ဝါ’’တိ ပါဠီတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘အသာရံ နိဿာရံ သာရာပဂတ’’န္တိ ပဒတ္တယံ ဧကော သုညတာပရိဂ္ဂဟာကာရော၊ အညထာ သတ္တေဝ အာကာရာ သိယုံ၊ န အဋ္ဌာတိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ပန ‘‘သုဘသာရသာရေနာတိပိ ပါဠိယံ အတ္ထီတိ ‘အသာရံ နိဿာရံ သာရာပဂတ’န္တိ ဣဒံ ပဒတ္တယံ ‘နိစ္စသာရသာရေနာ’တိအာဒီသု ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ သေတဝစ္ဆောတိ သေတဝရုဏကော။ ‘‘မိနရုက္ခော’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ပါဠိဘဒ္ဒကောတိ ကိံသုကော။

၇၆၃။ နိစ္စသာရာဒီနံ အဘာဝတော ရိတ္တတော ပဿတိ။ ပရိတ္တတော၊ လာမကတ္တာ ဝါ တုစ္ဆတော။ အတ္တသာရာဘာဝေန သုညတော။ သယံ အနတ္တတာယ အနတ္တတော။ ဣဿရိယဿ အဘာဝတော၊ ကေနစိ ဣဿရိယံ ကာရေတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ စ အနိဿရိယတော။ ဖေဏပိဏ္ဍေန ဘာဇနာဒိံ ကာတုကာမဿ ဝိယ ရူပဿ နိစ္စတာဒိံ ကာတုကာမဿ တံ န သိဇ္ဈတိ၊ သကဣစ္ဆာဝသေန ဝါ ကာစိ ကိရိယာ နတ္ထီတိ အကာမကာရိယတော။ ‘‘ဧဝံ ရူပံ ဟောတု၊ မာ ဧဝ’’န္တိ အလဗ္ဘနီယတော။ သယံ အညဿ ဝသေ န ဝတ္တတိ၊ နာပိ အညံ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတီတိ အဝသဝတ္တကတော။ ယသ္မိံ သန္တာနေ သယံ တဿ ပရော ဝိယ အဝိဓေယျတာယ ပရတော။ ကာရကာဒိ ဝိယ ကာရဏေဟိ၊ ဖလေန စ ဝိဝိတ္တတော။ န ဟိ ကာရဏေန ဖလံ၊ ဖလေန ဝါ ကာရဏံ သဂဗ္ဘံ တိဋ္ဌတိ။ ဧသ နယော ဝေဒနာဒီသုပိ။

၇၆၄။ ရူပံ န သတ္တောတိအာဒီသု ယော လောကဝေါဟာရေန သတ္တော၊ ရူပံ သော န ဟောတီတိ အယမတ္ထော ဣဓ နာဓိပ္ပေတော တဿာဝုတ္တသိဒ္ဓတ္တာ။ န ဟိ လောကော ရူပမတ္တံ ‘‘သတ္တော’’တိ ဝေါဟရတိ၊ ဗာဟိရကပရိကပ္ပိတော ပန အတ္တာ ‘‘သတ္တော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ သော ဟိ တေဟိ ရူပါဒီသု သတ္တဝိသတ္တတာယ ပရေသံ သဉ္ဇာပနဋ္ဌေန ‘‘သတ္တော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ရူပံ သော န ဟောတီတိ အတ္ထော။ သုညတာပရိဂ္ဂဏှနဉှေတန္တိ။ ဧသ နယော န ဇီဝေါတိအာဒီသုပိ။ တတ္ထ ဇီဝနဋ္ဌေန ဇီဝေါ။ နရနဋ္ဌေန နေတုဘာဝေန နရော။ ‘‘အဟမသ္မီ’’တိ မာနုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတာယ မာနော ဧတ္ထ ဝါတိ ပဝတ္တတီတိ မာနဝေါ။ ထိယတိ ဧတ္ထ ဂဗ္ဘောတိ ဣတ္ထီ။ ပဓာနဘာဝေန ပုရိ သေတီတိ ပုရိသော။ အာဟိတော အဟံမာနော ဧတ္ထာတိ အတ္တာ။ ပစ္စတ္တံ တဿ တဿ အဟံကာရဝတ္ထုတာယ ‘‘အဟ’’န္တိ စ ဒိဋ္ဌိဂတိကေဟိ အတ္တာ ဝုစ္စတိ၊ ရူပံ ပန တာဒိသံ န ဟောတီတိ သုညတာပရိဂ္ဂဏှနဝိဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘ရူပံ န သတ္တော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ အဋ္ဌဟိပိ ပဒေဟိ ရူပဿ အတ္တသုညတာဝ ဒဿိတာ။ ဣတရေဟိ စတူဟိ တဿ ကိဉ္စနတာဘာဝေါ။ တတ္ထ န မမာတိ မယှံ အတ္တနော သန္တကံ န ဟောတိ၊ တထာ အညဿ အတ္တနော သန္တကံ န ဟောတိ၊ ကဿစိပိ အတ္တနော သန္တကံ န ဟောတိ အတ္တနောယေဝ အဘာဝတော။ ‘‘န အတ္တနိယ’’န္တိ ပဒေန ပကာသိတော ဧဝတ္ထော ပရိယာယန္တရေဟိ တီဟိပိ ပဒေဟိ ပကာသိတော။ ဧသ နယော ဝေဒနာဒီသုပိ။

၇၆၅။ ဟေဋ္ဌာ ကလာပသမ္မသနဿ ဒဠှဘာဝါယ ဝုတ္တသမ္မသနနယာပိ သုညတာနုပဿနာယ ဒဠှဘာဝါယ သံဝတ္တန္တီတိ ဒဿေန္တော ‘‘တီရဏပရိညာဝသေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဘယဿ အဟိံသနေန အသရဏတော။ ‘‘သရဏ’’န္တိ ဂဟေတုံ အယုတ္တတာယ အသရဏီဘူတတော။ ‘‘အနဿာဒတော’’တိ ဣဒံ ပါဠိယံ နတ္ထိ။ သတိ စ တေစတ္တာလီသ အာကာရာ သိယုံ။ ရူပပ္ပဝတ္တိယံ သဗ္ဗာဒီနဝူပလဒ္ဓိယာ အာဒီနဝတော။ ‘‘သမုဒယတော အတ္ထင်္ဂမတော’’တိ ဣဒံ ဒွယံ ယထာ အနိစ္စတော ဒဿနံ ပနာဠိကာယ၊ နိစ္စသာရဝိရဟဒီပနေန ဝါ သုညတာဝိဘာဝနံ ဟောတိ၊ ဧဝံ သုညတာဝိဘာဝနန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ တထာ ‘‘ယံ ခေါ ရူပံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ၊ အယံ ရူပဿ အဿာဒေါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၂၆) ဒဿနံ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နတာဝိဘာဝနေန သုညတာဝိဘာဝနံ။ ‘‘ယံ ရူပံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ အယံ ရူပဿ အာဒီနဝေါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၂၆) စ ဒဿနံ နိစ္စတာဒိသုညတာဘာဝနတော။ တထာ ‘‘ယော ရူပေ ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ၊ ဣဒံ ရူပဿ နိဿရဏ’’န္တိ ဧဝံ သမုဒယာဒိဒဿနာနံ၊ ဣတရေသဉ္စ ယထာရဟံ သုညတာနုပဿနာနုဗြူဟနတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယံ ပန အာဒီနဝတော ဒဿနံ၊ ပုဗ္ဗေ ဝတွာပိ ပုန ဝစနံ အဿာဒပဋိက္ခေပတော ဒဿနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဒွါစတ္တာလီသ အာကာရာ နေတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘ဝေဒနံ…ပေ… ဝိညာဏံ အနိစ္စတော…ပေ… နိဿရဏတော ပဿတီ’’တိ။

ဝုတ္တမ္ပိ စ နိဒ္ဒေသေ ဧတံ သုညတာပရိဂ္ဂဏှနကထာသန္ဒဿနံ ‘‘အသုကာယ ပါဠိယာ အယံ နိဒ္ဒေသော’’တိ ဒဿနတ္ထံ၊ တဿ ဖလသန္ဒဿနတ္ထဉ္စ။

၇၆၆။ ဧဝံ တီရဏပရိညာဝသေန ပစ္စေကံ ခန္ဓေသု ဒွါစတ္တာလီသာယ အာကာရေဟိ သုညတံ ပရိဂ္ဂဟေတွာပိ တိဝိဓာနုပဿနာဝသေနေဝ ဘာဝနံ အနုယုဉ္ဇန္တဿ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏုပ္ပတ္တီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧဝံ သုညတော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပရိဂ္ဂဏှန္တောတိ သမ္မသန္တော။ ဘယဉ္စ နန္ဒိဉ္စ ဝိပ္ပဟာယာတိ အဇ္ဈုပေက္ခကတာယ သင်္ခါရာနံ ဝိပတ္တိံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယဉ္စေဝ တေသံ သမ္ပတ္တိံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကပီတိဉ္စ ပဇဟိတွာ။ အထ ဝါ ဘယတုပဋ္ဌာနဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကဉာဏဘယဉ္စ သမ္မသနဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကပီတိသင်္ခါတံ နန္ဒိဉ္စ ပဟာယ။ န ဟိ သဗ္ဗသော သုညတာယ ဒိဋ္ဌာယ ဘယနန္ဒီနံ အဝသရော အတ္ထိ၊ အထ ခေါ ဥပေက္ခာဝ သဏ္ဌာတိ။ တေနာဟ ‘‘သင်္ခါရေသု ဥဒါသီနော ဟောတီ’’တိ။ တတ္ထ ယေန မိစ္ဆာဂါဟေန အနုဒါသီနတာ သိယာ၊ တဒဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘အဟန္တိ ဝါ မမန္တိ ဝါ န ဂဏှာတီ’’တိ အာဟ။ ဣဒါနိဿ ဥဒါသီနတာယ ဥပမံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝိဿဋ္ဌဘရိယော ဝိယ ပုရိသော’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ အနုဒါသီနတာပုဗ္ဗိကာ ဥဒါသီနတာ ဝုစ္စမာနာ ဣဓ ဩပမ္မတ္ထံ ဖရတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဋ္ဌာ ကန္တာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတိဝိယ နံ မမာယေယျ ဣတ္ထီနံ သာဌေယျကူဋေယျဝင်္ကေယျာဒီနံ အဇာနနတော။ မုဉ္စိတုကာမော ဟုတွာတိ မုဉ္စိတုကာမောဝ ဟုတွာ၊ တံ ဝိဿဇ္ဇေယျ နိရပေက္ခတာယ ဝသေနေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ အယံ ယောဂါဝစရော။ မုဉ္စိတုကာမတာယ ဥဒ္ဓံ ယာဝ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာဝ ပဝတ္တာ ဝိပဿနာ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ပဋိသင်္ခါနုပဿနာယ သင်္ခါရေ ပရိဂ္ဂဏှန္တော’’တိ။

ပတိလီယတီတိ ဧကပဿေန နိလီယတိ နိလီနံ ဝိယ ဟောတိ။ ပတိကုဋတီတိ သင်္ကုစတိ။ ပဋိဝဋ္ဋတီတိ ဝိဝဋ္ဋတိ။ န သမ္ပသာရိယတီတိ န ဝိသရတိ၊ အဘိရတိဝသေန န ပက္ခန္ဒတီတိ အတ္ထော။

ဣစ္စဿာတိ ဣတိ ဧဝံ အဿ ယောဂိနော။

၇၆၇။ တိက္ခဝိသဒသူရဘာဝေန သင်္ခါရေသု အဇ္ဈုပေက္ခနေ သိဇ္ဈမာနေ တံ ပနေတံ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ အနေကဝါရံ ပဝတ္တမာနံ ပရိပါကဂမနေန အနုလောမဉာဏဿ ပစ္စယဘာဝံ ဂစ္ဆန္တံ နိဗ္ဗာနံ သန္တတော ပဿတိ နာမ။ တထာဘူတဉ္စ သဗ္ဗံ သင်္ခါရပ္ပဝတ္တံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ နိဗ္ဗာနမေဝ ပက္ခန္ဒတိ နာမ။ တယိဒံ ဣဓ ဉာဏံ အနုလောမဂေါတြဘုဉာဏေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတ္တံ နေတွာ ဝုတ္တံ ဧကတ္တနယဝသေန ။ နော စေ နိဗ္ဗာနံ သန္တတော ပဿတီတိ တာဝ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏဿ အပရိပက္ကတမေဝါဟ။ သမုဒ္ဒံ တရန္တီတိ သာမုဒ္ဒိကာ၊ သံယတ္တိကာ။ ဒိသာဇာနနကော ကာကော ဒိသာကာကော၊ လက္ခဏမတ္တဉ္စေတံ ယော ကောစိ တာဒိသော သကုန္တော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိဒေသန္တိ အဒေသံ သမုဒ္ဒေ အပရိစိတဋ္ဌာနံ။ အနုဂန္တွာတိ အနု အနု ဂန္တွာ။

တယိဒံ ဝိပဿနာဉာဏံ။ ပိဋ္ဌံ ဝဋ္ဋယမာနံ ဝိယာတိ ထူလထူလတော ဝိဝေစနဝသေန နိပ္ဖောဋိယမာနံ သဏှံ သဏှံ ပိဋ္ဌစုဏ္ဏံ ဝိယ။ နိဗ္ဗဋ္ဋိတကပ္ပာသန္တိ နိဗ္ဗဋ္ဋိတဗီဇံ ကပ္ပာသံ။ ဝိဟနမာနံ ဝိယာတိ ဓနုကေန ဝိဟညမာနံ ဝိယ။ ဥပမာဒွယေနပိ ပုနပ္ပုနံ သမ္မသနေန ဝိပဿနာဉာဏဿ သုခုမတရဘာဝါပတ္တိမာဟ။ ယထာ ယထာ ဟိ ဝိပဿနာဘာဝနာဗလေန တိက္ခာ၊ ဝိသဒါ၊ သူရာ စ ဟောတိ၊ တထာ တထာ သုခုမတရာပိ ဟောတီတိ။ သင်္ခါရဝိစိနနေတိ ပဝိစယဿ သိခါပ္ပတ္တတာယ သင်္ခါရေသု ဝိယ တေသံ ဝိစိနနေပိ ဥဒါသီနံ ဟုတွာ တိဝိဓာနုပဿနာဝသေန တိဋ္ဌတိ ပကာရန္တရဿ အဘာဝတော။ ‘‘သတ္တဓာ အဋ္ဌာရသဓာ’’တိအာဒိနာ ဝိဘတ္တာပိ ဟိ အနုပဿနာပကာရာ အနိစ္စာနုပဿနာဒီသွေဝ တီသု အန္တောဂဓာတိ မတ္ထကပ္ပတ္တာ ဝိပဿနာ တာသံ ဧဝ ဝသေန တိဋ္ဌတိ။

၇၆၈။ တတြာတိ တသ္မိံ ဝိမောက္ခမုခဘာဝါပဇ္ဇနေ၊ အရိယပုဂ္ဂလဝိဘာဂပစ္စယတ္ထေ စ။ ဣဒံ ဝိပဿနာဉာဏံ။ တိဏ္ဏံ ဣန္ဒြိယာနန္တိ သဒ္ဓိန္ဒြိယသမာဓိန္ဒြိယပညိန္ဒြိယာနံ။ အာဓိပတေယျဝသေနာတိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ အဓိပတိဘာဝဝသေန။ အနိစ္စာနုပဿနာဗဟုလဿ ဟိ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဗလဝံ ဟောတိ၊ ဒုက္ခာနုပဿနာဗဟုလဿ သမာဓိန္ဒြိယံ၊ အနတ္တာနုပဿနာဗဟုလဿ ပညိန္ဒြိယန္တိ တိဿန္နံ အနုပဿနာနံ ဝသေန ဗလဝတရဘာဝံ ပတ္တာနိ ဣမာနိ တီဏိ ဣန္ဒြိယာနိ ဝိမောက္ခမုခဘာဝံ အာပါဒေန္တီတိ အာဟ ‘‘တိဝိဓာနုပဿနာ…ပေ… အာပဇ္ဇတိ နာမာ’’တိ။ တိဝိဓဝိမောက္ခမုခဘာဝန္တိ ဧတ္ထ ကေ ပန တယော ဝိမောက္ခာ၊ ကာနိ ဝါ တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနီတိ အန္တောလီနေ အနုယောဂေ ဝိမောက္ခမုခါဓီနတ္တာ ဝိမောက္ခာဓိဂမဿ ဝိမောက္ခမုခါနိ တာဝ ဒဿေန္တော ‘‘တိဿော ဟိ…ပေ… ဝုစ္စန္တီ’’တိ ဝတွာ အယဉ္စ အတ္ထော ပါဠိတော ဧဝ ဝိညာယတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယထာဟာ’’တိအာဒိမာဟ။

လောကနိယျာနာယာတိ လောကတော နိက္ခမနာယ၊ သတ္တလောကဿ ဝါ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိက္ခမနာယ။ ပရိစ္ဆေဒပရိဝဋုမတောတိ ဥဒယဗ္ဗယဝသေန ပရိစ္ဆေဒတော စေဝ ပရိဝဋုမတော စ။ သမနုပဿနတာယာတိ သမ္မဒေဝ အနု အနု ပဿနာယ သံဝတ္တန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အနိစ္စာနုပဿနာ ဟိ သင်္ခါရေ အာဒိတော ဥဒယေန၊ အန္တတော ဝယေန ပရိစ္ဆိန္နေ ပဿတိ။ အာဒိအန္တဝန္တတာယ ဟိ တေ အနိစ္စာတိ။ အနိမိတ္တာယ စ ဓာတုယာတိ သဗ္ဗသင်္ခါရနိမိတ္တဝိရဟတော ‘‘အနိမိတ္တာ’’တိ လဒ္ဓနာမာယ အသင်္ခတာယ ဓာတုယာ။ စိတ္တသမ္ပက္ခန္ဒနတာယာတိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အနုလောမဉာဏာဒိဘာဝေန သမ္မဒေဝ အဓိစိတ္တဿ အနုပဝိသနတ္ထာယ။ အပ္ပဏိဟိတာယာတိ ရာဂပဏိဓိအာဒီနံ အဘာဝေန ‘‘အပ္ပဏိဟိတာ’’တိ လဒ္ဓနာမာယ။ သုညတာယာတိ အတ္တသုညတာယ ‘‘သုညတာ’’တိ လဒ္ဓနာမာယ။

ဂတိန္တိ နိဗ္ဗတ္တိံ။ သင်္ခါရာနံ သဘာဝဝိဘာဝနေန သံဝေဇိယမာနံ စိတ္တံ သမ္မာပဋိပတ္တိယံ သမုတ္တေဇိတံ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘မနောသမုတ္တေဇနတာယာတိ စိတ္တသံဝေဇနတာယာ’’တိ။ မမံကာရေန အတ္တနိယသညိတဿ ဝတ္ထုနော သာမိဘူတော အတ္တာ ပဌမံ ပရာမသီယတိ၊ တတော အတ္တနိယန္တိ အာဟ ‘‘နာဟံ၊ န မမာတိ ဧဝံ အနတ္တတော သမနုပဿနတာယာ’’တိ။ တီဏိ ပဒါနီတိ ပရိစ္ဆေဒပရိဝဋုမ၊ မနောသမုတ္တေဇန၊ သမနုပဿနပဒါနီတိ ဝဒန္တိ၊ ‘‘သဗ္ဗသင်္ခါရေ’’တိအာဒီနိ ပန တီဏိ ဝါကျာနိ တီဏိ ပဒါနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တေနေဝါတိ အနိစ္စာနုပဿနာဒီနံ ဝသေန တေသံ တိဏ္ဏံ ပဒါနံ ဝုတ္တတ္တာ ဧဝ။ ပဉှဝိဿဇ္ဇနေတိ ‘‘အနိစ္စတော မနသိ ကရောတော ကထံ သင်္ခါရာ ဥပဋ္ဌဟန္တီ’’တိ ပဉှဿ ဝိဿဇ္ဇနေ။

၇၆၉။ ဧဝံ ဝိမောက္ခမုခါနိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝိမောက္ခေ ဒဿေတုံ ‘‘ကတမေ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အနိစ္စတော မနသိ ကရောန္တောတိ အနိစ္စာနုပဿနံ အနုယုဉ္ဇန္တော။ အဓိမောက္ခဗဟုလောတိ သဒ္ဓိန္ဒြိယဗဟုလော။ ယဿ ဝိသေသတော အနိစ္စာနုပဿနာ တိက္ခာ သူရာ ဟောတိ၊ တဿ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အနိစ္စာ သင်္ခါရာ’’တိ ဟိ အာဒိတော သဒ္ဓါမတ္တကေန ပဋိပဇ္ဇိတွာ ဝိပဿနာယ ဥက္ကံသဂတာယ တရုပလ္လဝါဒီသု ဝိယ မဏိကနကာဒီသုပိ တေသံ အနိစ္စတံ သာတိသယံ ပစ္စက္ခတော ပဿတော ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝတ သော ဘဂဝါ’’တိ သတ္ထရိ သဒ္ဓါ ဗလဝတီ ပဝတ္တတီတိ သော အဓိမောက္ခဗဟုလော၊ အဓိမတ္တသဒ္ဓါ စ ဟောတိ။ တဿ အနိစ္စာနုပဿနာဗဟုလတာယ အနိစ္စာကာရတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတီတိ သော ‘‘အနိမိတ္တံ ဝိမောက္ခံ ပဋိလဘတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဿဒ္ဓိဗဟုလောတိ ဒုက္ခာနုပဿနံ အနုယုဉ္ဇန္တော ‘‘ဒုက္ခာ သင်္ခါရာ၊ တပ္ပဋိပက္ခတော သုခေါ နိရောဓော’’တိ စ မနသိကာရဝသေန နိဗ္ဗာနဿ သန္တပဏီတသုခဘာဝံ အဓိမုစ္စန္တော အဘိဏှံ ပီတိပါမောဇ္ဇသမာယောဂတော ပဿဒ္ဓိဗဟုလော ဟောတိ။ တတော စ အဓိမတ္တသမာဓိန္ဒြိယပဋိလာဘေန ရာဂပဏိဓိယာ ဒူရီဘာဝတော အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခသမဓိဂမော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒုက္ခတော…ပေ… ပဋိလဘတီ’’တိ။ ဝေဒဗဟုလောတိ အနတ္တာနုပဿနံ အနုယုဉ္ဇန္တော အတ္တသုညတာယ နိပုဏဉာဏဝိသယတ္တာ ဉာဏဗဟုလော ဟောတိ။ တတော စ အဓိမတ္တပညိန္ဒြိယပဋိလာဘေန မောဟဿ ဒူရီဘာဝတော သုညတဝိမောက္ခသမဓိဂမော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အနတ္တတော…ပေ… ပဋိလဘတီ’’တိ။

ယော အနိစ္စာနုပဿနာယ နိမိတ္တဝသေန သင်္ခါရေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝိပဿနံ အနုယုဉ္ဇန္တော ယတ္ထ ဣဒံ သင်္ခါရနိမိတ္တံ သဗ္ဗသော နတ္ထိ၊ တံ ‘‘အနိမိတ္တံ နိဗ္ဗာန’’န္တိ အနိမိတ္တာကာရေန အဓိမုစ္စန္တော ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိမဂ္ဂေန ဃဋေတိ။ တဿ မဂ္ဂေါ အနိမိတ္တတော နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတီတိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘အနိမိတ္တာကာရေန နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တော အရိယမဂ္ဂေါ’’တိ။ သွာယံ နိဗ္ဗာနဿ အနိမိတ္တာကာရော နေဝ မဂ္ဂေန ကတော၊ န ဝိပဿနာယ၊ အထ ခေါ သဘာဝသိဒ္ဓါ။ တဒါရမ္မဏတာယ စ မဂ္ဂေါ အနိမိတ္တောတိ ဝုစ္စတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အနိမိတ္တာယ ဓာတုယာ ဥပ္ပန္နတ္တာ အနိမိတ္တော’’တိ။ ယော ဒုက္ခာနုပဿနာဝသေန ပဏိဓိယာ ဒူရီဘာဝကရဏေန အပ္ပဏိဟိတံ အဓိမုစ္စန္တော ၊ ယော အနတ္တာနုပဿနာဝသေန အတ္တူပလဒ္ဓိယာ ဒူရီဘာဝကရဏေန သုညတံ အဓိမုစ္စန္တောတိ စ အာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ဧတေနေဝ နယေနာ’’တိအာဒိ။

၇၇၀။ ယဒိ အရိယမဂ္ဂေါ တိဝိဓမ္ပိ ဝိမောက္ခနာမံ လဘတိ၊ အထ ကသ္မာ အဘိဓမ္မေ ဝိမောက္ခဒွယမေဝ အာဂတန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ယံ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တန္တိ အဘိဓမ္မေ ဝိမောက္ခဒွယဝစနံ။ နိပ္ပရိယာယတော ဝိပဿနာဂမနံ သန္ဓာယာတိ ဥဇုကမေဝ ဝိပဿနတော မဂ္ဂဿ နာမာဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ? အနိမိတ္တဝိပဿနာ အာဂမနီယဋ္ဌာနေ ဌတွာ အတ္တနော မဂ္ဂဿ နာမံ ဒါတုံ န သက္ကောတိ။ ကာမံ သုတ္တေ ‘‘အနိမိတ္တဉ္စ ဘာဝေဟိ၊ မာနာနုသယမုဇ္ဇဟာ’’တိ (သု။ နိ။ ၃၄၄) အနိမိတ္တဝိပဿနာ ကထိတာ၊ သာ ပန နိစ္စနိမိတ္တဓုဝနိမိတ္တအတ္တနိမိတ္တာနိ ဥဂ္ဃာဋေန္တီပိ သယံ နိမိတ္တဓမ္မေသု ဧဝ စရတီတိ သနိမိတ္တာဝ ဟောတီတိ။ အပိစ အဘိဓမ္မော နာမ ပရမတ္ထဒေသနာ၊ အနိမိတ္တမဂ္ဂဿ စ ပရမတ္ထတော ဟေတုဝေကလ္လမေဝ။ အနိစ္စာနုပဿနာဝသေန ဟိ အနိမိတ္တဝိမောက္ခော ကထိတော။ တတ္ထ စ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ၊ တံ အရိယမဂ္ဂေ ဧကင်္ဂမ္ပိ န ဟောတိ၊ အမဂ္ဂင်္ဂတ္တာ အတ္တနော မဂ္ဂဿ နာမံ ဒါတုံ န သက္ကောတိ။ ဣတရေသု ဒုက္ခာနုပဿနာယ ဝသေန အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခော၊ အနတ္တာနုပဿနာယ ဝသေန သုညတဝိမောက္ခော။

တေသု အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခေန သမာဓိန္ဒြိယံ၊ သုညတဝိမောက္ခေန ပညိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတီတိ တာနိ အရိယမဂ္ဂဿ အင်္ဂတ္တာ အတ္တနော မဂ္ဂဿ နာမံ ဒါတုံ သက္ကောန္တိ၊ န အနိမိတ္တမဂ္ဂေါ တဒဘာဝတောတိ ကေစိ။ ယေ ပန ဝဒန္တိ ‘‘အနိမိတ္တမဂ္ဂေါ အာဂမနတော နာမံ အလဘန္တောပိ သဂုဏတော စ အာရမ္မဏတော စ နာမံ လဘတီ’’တိ၊ တေသံ မတေန အပ္ပဏိဟိတသုညတမဂ္ဂါပိ သဂုဏတော ဧဝ၊ အာရမ္မဏတော ဧဝ စ နာမံ လဘေယျုန္တိ? တံ အယုတ္တံ။ ကသ္မာ? မဂ္ဂေါ ဟိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ နာမံ လဘတိ သရသတော စ ပစ္စနီကတော စာတိ၊ သဘာဝတော စ ပဋိပက္ခတော စာတိ အတ္ထော။ အပ္ပဏိဟိတမဂ္ဂေါ ဟိ ရာဂပဏိဓိအာဒီဟိ ဝိမုတ္တော၊ သုညတမဂ္ဂေါ ရာဂါဒီဟိ သုညော ဧဝါတိ တေ သရသတော နာမံ လဘန္တိ။ တထာ အပ္ပဏိဟိတမဂ္ဂေါ ပဏိဓိဿ ပဋိပက္ခော၊ သုညတမဂ္ဂေါ အတ္တာဘိနိဝေသဿ ဧဝါတိ တေ ပစ္စနီကတော နာမံ လဘန္တိ၊ အနိမိတ္တမဂ္ဂေါ ပန ရာဂါဒိနိမိတ္တာနံ၊ နိစ္စနိမိတ္တာဒီနံ ဝါ အဘာဝေန သရသတော ဧဝ နာမံ လဘတိ၊ နော ပစ္စနီကတော။ န ဟိ သော သင်္ခါရနိမိတ္တာရမ္မဏာယ အနိစ္စာနုပဿနာယ ပဋိပက္ခော၊ သာ ပနဿ အနုလောမဘာဝေ ဌိတာတိ သဗ္ဗထာပိ အဘိဓမ္မပရိယာယေန အနိမိတ္တမဂ္ဂေါ န လဗ္ဘတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တံ နိပ္ပရိယာယတော ဝိပဿနာဂမနံ သန္ဓာယာ’’တိ။

ယသ္မာ သုတ္တန္တပရိယာယေန အနိမိတ္တမဂ္ဂေါ လဗ္ဘတိ။ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ ဟိ ဝိပဿနာ ယံ ယံ သမ္မသန္တီ ဝုဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ၊ တဿ တဿ ဝသေန အာဂမနီယဋ္ဌာနေ ဌတွာ အတ္တနော မဂ္ဂဿ နာမံ ဒေတိ၊ တတ္ထ အနိစ္စတော ဝုဋ္ဌဟန္တဿ မဂ္ဂေါ အနိမိတ္တော ဟောတိ၊ ဒုက္ခတော ဝုဋ္ဌဟန္တဿ အပ္ပဏိဟိတော၊ အနတ္တတော ဝုဋ္ဌဟန္တဿ သုညတော၊ တသ္မာ သုတ္တန္တသံဝဏ္ဏနာ ဧသာတိ ကတွာ ဣဓ တယောပိ ဝိမောက္ခာ ဥဒ္ဓဋာ။ ယံ ပန ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ အဘိနိဝေသနိမိတ္တပဏိဓိမုဉ္စနံ ဥပါဒါယ တိဿန္နမ္ပိ အနုပဿနာနံ တဒါဂမနဝသေန တဒနွယဿ မဂ္ဂဿ စ သုညတဝိမောက္ခာဒိဘာဝေါ နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ တဿ ပရိယာယဘာဝေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိပဿနာဉာဏံ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိပဿနာဉာဏံ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ ‘‘အပ္ပဏိဟိတော၊ ဝိမောက္ခော’’တိ စ ကိဉ္စာပိ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

အနိစ္စာနုပဿနာဉာဏန္တိ ‘‘အနိစ္စာ သင်္ခါရာ’’တိ အနုပဿနာဝသေန ပဝတ္တဉာဏံ။ နိစ္စတော အဘိနိဝေသံ မုဉ္စတီတိ ‘‘တေ နိစ္စာ’’တိ နိစ္စာကာရတော ပဝတ္တမိစ္ဆာဘိနိဝေသဝိဒ္ဓံသနဝသေန၊ တဒနွယံ ပန မဂ္ဂဉာဏံ သမုစ္ဆေဒဝသေန မုဉ္စတိ။ ဣတီတိ တသ္မာ။ အနိစ္စာဘိနိဝေသတော ရိတ္တတာယ၊ ဝိမုတ္တတာယ စ သုညတော ဝိမောက္ခော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။

တန္တိ တိဝိဓံ ဝိပဿနာဉာဏံ။ တတ္ထ ယဿ ပရိယာယတော၊ ယဿ စ နိပ္ပရိယာယတော နာမလာဘော၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သင်္ခါရနိမိတ္တဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ န နိပ္ပရိယာယေန၊ အထ ခေါ ပရိယာယေနာတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ နိပ္ပရိယာယကထာဘာဝတော။ ဝိမောက္ခဒွယမေဝ ဝုတ္တံ အဘိဓမ္မေတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ဝိပဿနာဓိကာရေ။ ‘‘တိဝိဓဝိမောက္ခမုခဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ’’တိ ဧတသ္မိံ ဝါ ဥဒ္ဒေသဝစနေ။

၇၇၁။ တေသံ ဝိဘာဂါယာတိ တေသံ ယထာဝုတ္တာနံ သတ္တန္နံ အရိယပုဂ္ဂလာနံ သဒ္ဓါနုသာရိအာဒိဘာဝေန ဝိဘတ္တသဘာဝတာယ။

၇၇၂။ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ပဋိလဘတီတိ သဒ္ဓါနုသာရိဘာဝိတာကာရဏဘူတံ အဓိမတ္တံ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ပဋိလဘတိ။ အဓိမောက္ခဗဟုလတာယ၊ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဓိမတ္တတာယ စ ကာရဏံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ အပိစ အယမေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – အနိစ္စာကာရသလ္လက္ခဏဿ သဒ္ဓါဘိဗုဒ္ဓိယာ ဥပနိဿယဘာဝတော တဒနွယေ မဂ္ဂေ သဒ္ဓါ တိက္ခတရာ ဟောတိ၊ တေန အဋ္ဌမကော သဒ္ဓါနုသာရီ နာမ ဟောတိ။ သေသေသု သတ္တသု ဌာနေသူတိ ပဌမဖလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဂ္ဂဖလာ သတ္တသု ဌာနေသု။ ‘‘သတ္တသု ဌာနေသူ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု သေသေသု ဆသု ဌာနေသု သဒ္ဓါဝိမုတ္တော၊ အဂ္ဂဖလေ ပန သစာယံ အရူပဇ္ဈာနလာဘီ၊ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ဟောတိ၊ နော စေ အရူပဇ္ဈာနလာဘီ၊ ပညာဝိမုတ္တော၊ န သဒ္ဓါဝိမုတ္တော။ အဘိဓမ္မေ ဟိ –

‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါဝိမုတ္တော? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’တိ၊ ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’တိ၊ ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တထာဂတပ္ပဝေဒိတာ စဿ ဓမ္မာ ပညာယ ဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ၊ ပညာယ စဿ ဒိသွာ ဧကစ္စေ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ၊ နော စ ခေါ ယထာဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါဝိမုတ္တော’’တိ (ပု။ ပ။ ၂၀၈) –

ဧကစ္စာသဝပရိက္ခယဝစနတော သဒ္ဓါဝိမုတ္တဿ သေက္ခဘာဝေါ ဝိညာယတိ၊ န အသေက္ခဘာဝေါ။ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ‘‘ဒွေ ဓုရာနိ၊ ဒွေ အဘိနိဝေသာ၊ ဒွေ သီသာနီ’’တိ ဝစနတော နတ္ထိ အရဟတော သဒ္ဓါဝိမုတ္တတာတိ? သစ္စမေတံ နိပ္ပရိယာယတော။ နိပ္ပရိယာယကထာ ဟိ အဘိဓမ္မော၊ ဣဓ ပန ပရိယာယေန ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ပရိယာယတော အရဟတော သဒ္ဓါဝိမုတ္တတာ၊ ကော ပန သော ပရိယာယော? သဒ္ဓါဝိမုတ္တနွယတာ။ ယော ဟိ အဂ္ဂမဂ္ဂက္ခဏေ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော ဟောတိ၊ သော အဂ္ဂဖလက္ခဏေပိ တဒနွယတာယ သဒ္ဓါဝိမုတ္တောတိ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ ပရိယာယေန ဝုတ္တောတိ ဣဓာပိ တထေဝ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ သဒ္ဓါဝိမုတ္တသဒိသတာယ အရဟာ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော။ ကာ ပနေတ္ထ သဒိသတာ? ယထာ သဒ္ဓါဝိမုတ္တဿ သေက္ခဿ ကိလေသက္ခယော ကုဏ္ဌေန အသိနာ ကဒလိစ္ဆေဒသဒိသော ‘‘နော စ ခေါ ယထာဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿာ’’တိ ဝစနတော၊ ဧဝံ တဒနွယဿာပိ အရဟတောတိ အယမေတ္ထ သဒိသတာ။ ကိံ ပန နေသံ ကိလေသပဟာနေ နာနတ္တံ အတ္ထီတိ? နတ္ထိ။ အထ ကသ္မာ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တံ န ပါပုဏာတီတိ? အာဂမနီယနာနတ္တေန။ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော ဟိ အာဂမနမှိ ကိလေသေ ဝိက္ခမ္ဘေန္တော အပ္ပကသိရေန အကိလမန္တော ဝိက္ခမ္ဘေတုံ သက္ကောတိ၊ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော ကိစ္ဆေန ကသိရေန ဝိက္ခမ္ဘေတုံ သက္ကောတိ။ အပိစ ပညာယပိ နေသံ ဝေမတ္တတာ။ သာ စ ယာဝတိကာ လဗ္ဘတေဝါတိ ဝဒန္တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ပဌမမဂ္ဂါဒီသု သတိပိ ဣန္ဒြိယသမတ္တေ သဒ္ဓါဒီနံ တိက္ခတာဝစနမ္ပိ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။

၇၇၃။ သောတိ ဒုက္ခတော ဝုဋ္ဌိတော။ သဗ္ဗတ္ထာတိ အဋ္ဌသုပိ ဌာနေသု။ နနု စ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဒွေ ဓုရာနီ’’တိ နိယမိတတ္တာ ပဌမမဂ္ဂက္ခဏေ သဒ္ဓါနုသာရီ ဝါ သိယာ၊ ဓမ္မာနုသာရီ ဝါ? ဣဓ န သဒ္ဓါနုသာရီ ယုတ္တော၊ ကာယသက္ခိတာပိ အရဟတော နတ္ထိ။ အဘိဓမ္မေ ဟိ –

‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ကာယသက္ခီ? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ၊ ပညာယ စဿ ဒိသွာ ဧကစ္စေ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ကာယသက္ခီ’’တိ (ပု။ ပ။ ၂၀၈) –

ဧကစ္စာသဝပရိက္ခယဝစနတော ကာယသက္ခိနော သေက္ခဘာဝေါဝ ဝိညာယတီတိ? သစ္စမေတံ နိပ္ပရိယာယတော၊ ဣဓ ပန ပရိယာယေန ဝုတ္တံ။ ကော ပန သော ပရိယာယောတိ? ကာယသက္ခိသဒိသတာ။ ဥပစာရရူပဇ္ဈာနသမာဓိတော ဟိ သာတိသယံ အရူပသမာဓိသမ္ဖဿံ လဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တီတိ ဧကစ္စာသဝပရိက္ခယံ ဥပါဒါယ ‘‘ကာယသက္ခီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗပုဂ္ဂလေန သာတိသယသမာဓိသမ္ဖဿတဒဓိဋ္ဌာနာသဝပရိက္ခယသာမညံ အပေက္ခိတွာ ကာယသက္ခီ ဝိယ ကာယသက္ခီတိ အရဟာ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ ဝုတ္တောတိ ဣဓာပိ တမေဝ နယံ ဂဟေတွာ အရဟတောပိ ကာယသက္ခိတာ ဝုတ္တာ။ သုတ္တန္တသံဝဏ္ဏနာ ဟေသာတိ။ နိပ္ပရိယာယေန ပန ပဌမဖလတော ပဋ္ဌာယ ဆသု ဌာနေသု ကာယသက္ခီ နာမ ဟောတိ၊ သော စ ခေါ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ၊ န ဝိပဿနာယာနိကော သုက္ခဝိပဿကော၊ ဥပစာရမတ္တလာဘီ၊ ရူပဇ္ဈာနမတ္တလာဘီ ဝါ။ ပဿဒ္ဓိဗဟုလောတိ စ ပဿဒ္ဓိသီသေန သမာဓိ ဝုတ္တောတိ သာတိသယသမာဓိလာဘီ သမထယာနိကောဝ အဓိပ္ပေတော၊ သမထယာနိကဿေဝ စ ကာယသက္ခိဘာဝေါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တော။ အရူပဇ္ဈာနန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ အရူပဇ္ဈာနံ။ တတ္ထ ပန ဧကမ္ပိ လဒ္ဓါ အရဟတ္တံ ပတ္တော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ဧဝ ဟောတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အရူပဇ္ဈာန’’မိစ္စေဝ ဝုတ္တံ၊ န ‘‘စတ္တာရိ အရူပဇ္ဈာနာနီ’’တိ။ တေနာယံ စတုန္နံ အရူပသမာပတ္တီနံ၊ နိရောဓသမာပတ္တိယာ စ ဝသေန ပဉ္စဝိဓော ဟောတိ။ ဧသ နယော ကာယသက္ခိမှိပိ။ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ ဒွေ ဝါရေ ဝိမုတ္တောတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော။

၇၇၄။ ပညဝတော နိပုဏတရာ၊ ဂမ္ဘီရာ စ အတ္ထာ ပါကဋာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တီတိ အနတ္တတော မနသိ ကရောတော ဝေဒဗဟုလတာ၊ ပညိန္ဒြိယပဋိလာဘော စ ဝုတ္တော။ ဓမ္မာနုသာရီ ဟောတိ ပညိန္ဒြိယဿ အဓိမတ္တတ္တာ။ ပညာ ဟိ ဣဓ ‘‘ဓမ္မော’’တိ အဓိပ္ပေတာ ‘‘သစ္စံ ဓမ္မော ဓိတိ စာဂေါ’’တိအာဒီသု ဝိယ (ဇာ။ ၁။၁။၅၇)။

၇၇၅။ ယဿာ ပါဠိယာ ဝသေန ဣဓ အရိယပုဂ္ဂလဿ သဒ္ဓါဝိမုတ္တာဒိဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ တံ ပါဠိံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝုတ္တံ ဟေတ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

၇၇၆။ ‘‘သဒ္ဓိန္ဒြိယဿ အဓိမတ္တတ္တာ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော’’တိ ဧဝမာဒိအတ္ထဿ သာဓကံ အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သဒ္ဒဟန္တော ဝိမုတ္တော’’တိ ဧတေန သဗ္ဗထာ အဝိမုတ္တဿ သဒ္ဓါမတ္တေန ဝိမုတ္တဘာဝဒဿနေန သဒ္ဓါဝိမုတ္တဿ သေက္ခဘာဝမေဝ ဝိဘာဝေတိ။ သဒ္ဓါဝိမုတ္တောတိ ဝါ သဒ္ဓါယ အဓိမုတ္တောတိ အတ္ထော။

ဖုဋ္ဌန္တံ သစ္ဆိကတောတိ ဖုဋ္ဌာနံ အနန္တရံ ဖုဋ္ဌန္တော၊ ဖုဋ္ဌာနံ အရူပဇ္ဈာနာနံ အနန္တရော ကာလောတိ အဓိပ္ပာယော၊ အစ္စန္တသံယောဂေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ၊ ဖုဋ္ဌာနန္တရကာလမေဝ သစ္ဆိကရဏူပါယေန သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆာကာသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘာဝနပုံသကံ ဝါ ဧတံ ယထာ ‘‘ဧကမန္တ’’န္တိ (ပါရာ။ ၂)။ ယော ဟိ အရူပဇ္ဈာနေန ရူပကာယတော၊ နာမကာယေကဒေသတော စ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမောက္ခေန ဝိမုတ္တော၊ တေန နိရောဓသင်္ခါတော ဝိမောက္ခော အာလောစိတော ပကာသိတော ဝိယ ဟောတိ၊ န ပန ကာယေန သစ္ဆိကတော၊ နိရောဓံ ပန အာရမ္မဏံ ကတွာ ဧကစ္စေသု အာသဝေသု ခေပိတေသု တေန သော သစ္ဆိကတောဝ ဟောတိ။ တသ္မာ သော သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ ယထာအာလောစိတံ နာမကာယေန သစ္ဆာကာသီတိ ကာယသက္ခီတိ ဝုစ္စတိ၊ န တု ဝိမုတ္တော ဧကစ္စာနံ အာသဝါနံ အပရိက္ခီဏတ္တာ။ ဒိဋ္ဌန္တံ ပတ္တောတိ ဒဿနသင်္ခါတဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏဿ အနန္တရံ ပတ္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဌမဖလတော ပဋ္ဌာယ ဟိ ယာဝ အဂ္ဂမဂ္ဂါ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တောတိ။ ‘‘ဒိဋ္ဌိယာ ပတ္တော’’တိ ဝါ ပါဌော၊ စတုသစ္စဒဿနသင်္ခါတာယ ဒိဋ္ဌိယာ နိရောဓံ ပတ္တောတိ အတ္ထော။ ဣမေ စ သဒ္ဓါဝိမုတ္တာဒယော တယော ပရမတ္ထတော အပရိယောသိတဉာဏကိစ္စာတိ တံ နယံ ဒဿေတုံ ‘‘သဒ္ဒဟန္တော ဝိမုစ္စတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဈာနဖဿန္တိ သာတိသယံ ဈာနဖဿံ။ တေန အရူပဇ္ဈာနဖဿော သင်္ဂဟိတော ဟောတိ။

‘‘ဒုက္ခာ သင်္ခါရာတိ ဉာတံ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ဒုက္ခသစ္စပဋိဝေဓမာဟ၊ ‘‘သုခေါ နိရောဓောတိ ဉာတံ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ နိရောဓသစ္စပဋိဝေဓံ။ တဒုဘယေန စ သမုဒယမဂ္ဂသစ္စပဋိဝေဓံ နာနန္တရိယကဘာဝတော။ ‘‘ဉာတံ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ဒုတိယမဂ္ဂကိစ္စံ၊ ‘‘ဒိဋ္ဌံ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ တတိယမဂ္ဂကိစ္စံ၊ ‘‘ဝိဒိတံ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ စတုတ္ထမဂ္ဂကိစ္စံ၊ ‘‘သစ္ဆိကတ’’န္တိ ဣမိနာ ပဌမဖလကိစ္စံ၊ ‘‘ဖုသိတ’’န္တိ ဣမိနာ သေသဖလဒွယကိစ္စံ။ ဣတိ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿ မဂ္ဂဖလဉာဏဗျာပါရဒဿနာနိ ဣမာနိ ပဒါနီတိ ဝဒန္တိ။

၇၇၇။ ဣတရေသူတိ သဒ္ဓါနုသာရိအာဒိပဒေသု။ သဒ္ဓံ အနုသရတီတိ အာဂမနီယဋ္ဌာနေ ဌိတံ သဒ္ဓံ အနုဂစ္ဆတိ။ ယထာ သာ တိက္ခာ သူရာ အဟောသိ ၊ မဂ္ဂက္ခဏေပိ တဒနုရူပမေဝ ပဝတ္တေတီတိ အတ္ထော။ သဒ္ဓါယ ဝါ အနုသရတီတိ သဒ္ဓါယ ကာရဏဘူတာယ သစ္စပဋိဝေဓဿ အနုရူပံ သရတိ ဂစ္ဆတိ၊ ပဋိပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဒွီဟိပိ အတ္ထဝိကပ္ပေဟိ သဒ္ဓါယ အဓိမတ္တတံယေဝ ဝိဘာဝေတိ။ ဓမ္မာနုသာရီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ ဒွေ ဝါရေ ဝိမုတ္တော၊ ရူပကာယတော စ နာမကာယတော စ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန၊ သမုစ္ဆေဒဝသေန စ ဝိမုတ္တောတိ အတ္ထော။ အရူပဇ္ဈာနေန ရူပကာယတော စ နာမကာယေကဒေသတော စ ဝိမုတ္တော၊ အရိယမဂ္ဂေန နာမကာယတော ဝိမုတ္တောတိ ဥဘောဟိ ဘာဂေဟိ ဒွေ ဝါရေ ဝိမုတ္တတ္တာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော။ ပဇာနန္တော ဝိမုတ္တောတိ ပဌမဇ္ဈာနဖဿေန ဝိနာ ပရိဇာနနာဒိပ္ပကာရေဟိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဇာနန္တော ပဋိဝိဇ္ဈန္တော တေသံ ကိစ္စာနံ မတ္ထကပ္ပတ္တိယာ နိဋ္ဌိတကိစ္စတာယ ဝိသေသေန မုတ္တောတိ ဝိမုတ္တော။

အယံ ပနေတ္ထ နိပ္ပရိယာယတော သင်္ခေပကထာ – ယဿ အနိစ္စာကာရတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ သော အဓိမောက္ခဗဟုလော သဒ္ဓိန္ဒြိယဿ တိက္ခဘာဝေန ပဌမမဂ္ဂက္ခဏေ သဒ္ဓါနုသာရီ နာမ ဟောတိ၊ မဇ္ဈေ ဆသု ဌာနေသု သဒ္ဓါဝိမုတ္တော။ အဂ္ဂဖလက္ခဏေ ပညာဝိမုတ္တော နာမ ဟောတိ။ တထာ ယဿ ဒုက္ခာကာရတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ တဿ ပဿဒ္ဓိဗဟုလတာယ သမာဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ ဒုက္ခုပနိသာယ သဒ္ဓါယပိ တိဗ္ဗတရတ္တာ၊ ဓုရနိယမတော စ။ သောပိ ပဌမမဂ္ဂက္ခဏေ သဒ္ဓါနုသာရီ ဧဝ ဟောတိ၊ မဇ္ဈေ ဆသု ဌာနေသု သဒ္ဓါဝိမုတ္တော၊ အန္တေ ပညာဝိမုတ္တော စ ဟောတိ။ ယဿ ပန အနတ္တာကာရတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ သော ဝေဒဗဟုလော ပညိန္ဒြိယဿ တိက္ခဘာဝေန ပဌမမဂ္ဂက္ခဏေ ဓမ္မာနုသာရီ ဧဝ ဟောတိ၊ မဇ္ဈေ ဆသု ဌာနေသု ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော၊ အန္တေ ပညာဝိမုတ္တော ဧဝ ဟောတိ။ ဣမေ ပန န အဋ္ဌဝိမောက္ခလာဘိနော၊ အဋ္ဌဝိမောက္ခလာဘီ ပန ပဌမမဂ္ဂက္ခဏေ သဒ္ဓါနုသာရီ ဝါ ဓမ္မာနုသာရီ ဝါ သိယာ။ မဇ္ဈေ ဆသု ဌာနေသု ကာယသက္ခီ၊ ပရိယောသာနေ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိ။

သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ။

၇၇၈။ ယံ တံ ဝိမောက္ခမုခဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ သတ္တအရိယပုဂ္ဂလဝိဘာဂါယ စ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပနေတံ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ။ ပုရိမေန ဉာဏဒွယေနာတိ မုဉ္စိတုကမျတာပဋိသင်္ခါနုပဿနာဉာဏဒွယေန အတ္ထတောဧကံ၊ ပဝတ္တိအာကာရဘေဒတော နာနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ အဋ္ဌကထာယ၊ ပါဠိယာ စ သာဓေတုံ ‘‘တေနာဟူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မုဉ္စိတုကမျတာမုဉ္စနုပါယကရဏဉာဏာနိပိ သင်္ခါရေသု ဥဒါသီနဘာဝေနေဝ ပဝတ္တနတော သင်္ခါရုပေက္ခာသမညာနေဝ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဣဒံ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ ဧကမေဝ တီဏိ နာမာနိ လဘတီ’’တိ။ တေန သင်္ခါရုပေက္ခာဝေါဟာရော မုဉ္စိတုကမျတာဒိဉာဏသမုဒါယဝိသယောတိ ဒဿေတိ။

၇၈၀။ ဥပ္ပာဒါဒီနီတိ ဥပ္ပာဒပဝတ္တာဒိအပဒေသေန ဝုတ္တေ သင်္ခါရေ။ ပရိစ္စဇိတုကာမတာတိ တပ္ပဋိဗန္ဓဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေန ဝိဿဇ္ဇိတုကာမတာ။ ပဋိသင်္ခါနန္တိ ပုနပ္ပုနံ တီရဏံ။ မုဉ္စိတွာတိ နိရာလယဘာဝါပတ္တိယာ အပေက္ခာဝိဿဇ္ဇနဝသေန ဝိဿဇ္ဇိတွာ။ အဝသာနေတိ တထာကရဏဿ ဥတ္တရကာလံ။ ယာဝ နိဗ္ဗာနသမ္ပက္ခန္ဒနာ န ဣဇ္ဈတိ၊ တာဝ ဝိစိနနေပိ ဥဒါသီနတာယ ဉာဏဿ သန္တာနဝသေန ပဝတ္တိံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အဇ္ဈုပေက္ခနံ သန္တိဋ္ဌနာ’’တိ။ ဧဝန္တိ အဇ္ဈုပေက္ခနာကာရသာမညတော ‘‘မုဉ္စိတုကမျတာ စ သာ သန္တိဋ္ဌနာ စာ’’တိ ဝုတ္တာကာရေန။

၇၈၁။ ဣမေ ဓမ္မာတိ ဣမေ ဉာဏသင်္ခါတာ ဓမ္မာ၊ ဉာဏပရိယာယော ဝါ ဣဓ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ၊ တသ္မာ ဣမာနိ ဉာဏာနီတိ အတ္ထော။ ဧကတ္တာတိ ဧကသဘာဝါ။

၇၈၂။ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ ဟောတိ ဝုဋ္ဌာနဂမနတော။ သင်္ခါရုပေက္ခာဒိဉာဏတ္တယဿာတိ သင်္ခါရုပေက္ခာနုလောမဂေါတြဘုသညိတဿ ဉာဏတ္တယဿ။ ကိစ္စဝသေန ပဝတ္တိဋ္ဌာနဝသေနပိ လောကိယဉာဏာနံ ဥပရိ ဌိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဥတ္တမဘာဝံ ပတ္တတ္တာ’’တိ။ နိမိတ္တဘူတတောတိ ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတတော ခန္ဓပဉ္စကတော။ တေနာဟ ‘‘အဘိနိဝိဋ္ဌဝတ္ထုတော’’တိ။ တဉှိ ဝိပဿနာယ ဂေါစရကရဏသင်္ခါတေန အဘိနိဝေသေန အဘိနိဝိဋ္ဌဝတ္ထုန္တိ ပဝုစ္စတိ။ တံ ပနေတံ သသန္တတိပရိယာပန္နမ္ပိ ပရတော ဒိဋ္ဌိတာယ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဒေဝ ဟိ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ သဗ္ဗနိမိတ္တာနီ’’တိ တတ္ထ တတ္ထ ဝုစ္စတိ။ အဇ္ဈတ္တပဝတ္တတောတိ သသန္တာနေ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပဝတ္တနအာဒိတော၊ တဒနုဝတ္တကကိလေသက္ခန္ဓေဟိ စ။ တဉှိ သသန္တတိယံ ကိလေသပ္ပဝတ္တဘာဝတော၊ တန္နိမိတ္တံ အသတိ မဂ္ဂဘာဝနာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကဥပါဒိန္နက္ခန္ဓပဝတ္တဘာဝတော စ တထာ ဝုတ္တံ။ ဝုဋ္ဌဟနဉ္စ နေသံ အာရမ္မဏာကရဏံ၊ အာယတိံ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာပါဒနဉ္စ။ ဃဋိယတိ အတ္တနော အနန္တရမေဝ မဂ္ဂသမုပ္ပတ္တိတော။

၇၈၃။ တတြာတိ တသ္မိံ ‘‘အဘိနိဝိဋ္ဌဝတ္ထုတော ဝုဋ္ဌဟနတော’’တိ သင်္ခေပဝစနေ။ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါ ရူပါရူပပပဉ္စက္ခန္ဓလက္ခဏတ္တယဝသေန အယံ မာတိကာ ဥဒ္ဒေသော။ အဇ္ဈတ္တံ အဘိနိဝိသိတွာတိ သသန္တတိပရိယာပန္နေသု ခန္ဓေသု ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ။ ‘‘အဇ္ဈတ္တာ ဝုဋ္ဌာတီ’’တိ ဣဒံ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ အဇ္ဈတ္တဓမ္မာရမ္မဏတ္တာ ပရိယာယတော ဝုတ္တံ၊ နိပ္ပရိယာယတော ပန မဂ္ဂေါ သဗ္ဗတောပိ ဝုဋ္ဌာတိ။ ဗဟိဒ္ဓါ ဝုဋ္ဌာတီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧကပ္ပဟာရေနာတိ ဧကဇ္ဈံ၊ တံ ပန အဇ္ဈတ္တာဒိဝိဘာဂံ အကတွာ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ၊ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၉၈၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၆၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၃၀) အဝိဘာဂေန ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ပဝတ္တိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တယိဒံ သတ္ထု သမ္မုခါ ဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေန္တဿ ဉာဏုတ္တရဿ သမ္ဘဝတီတိ ဝဒန္တိ။

၇၈၄။ သုဒ္ဓအဇ္ဈတ္တဒဿနမတ္တေနေဝ မဂ္ဂဝုဋ္ဌာနံ န ဟောတိ မမံကာရဝတ္ထုနောပိ ပရိညေယျတ္တာ မဂ္ဂသင်္ခါတံ ဝုဋ္ဌာနံ၊ မဂ္ဂေန ဝါ ဝုဋ္ဌာနံ မဂ္ဂဝုဋ္ဌာနံ။

၇၈၅။ ရာသိံ ကတွာတိ ဘူတုပါဒါယဝသေန ဒုဝိဓံ အန္တရဘေဒဝသေန အနေကဘေဒမ္ပိ ‘‘ရုပ္ပနဋ္ဌေန ရူပ’’န္တိ ပိဏ္ဍတော ဂဟေတွာ။ ယထာ ရူပေ ဝိပဿနာဘိနိဝေသော ယေဘုယျေန ဝိပဿနာယာနိကဿ၊ ဧဝံ အရူပေ ဝိပဿနာဘိနိဝေသော ယေဘုယျေန သမထယာနိကဿ ဟောတိ။ အဘိနိဝေသောတိ စ ဝိပဿနာယ ပုဗ္ဗဘာဂေ ကတ္တဗ္ဗနာမရူပပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တသ္မာ ပဌမံ ရူပပရိဂ္ဂဏှနံ ရူပေ အဘိနိဝေသော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။

၇၈၆။ ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ၊ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မန္တိ ကာမံ ဥဒယဗ္ဗယပရိဂ္ဂဏှနံ အဘိနိဝေသောတိ ဒဿိတံ၊ ယထာဥပဋ္ဌိတေ ပန ရူပါရူပဓမ္မေ၊ တေသဉ္စ ပစ္စယေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ သင်္ခေပေနေဝ ဝိပဿနာဉာဏံ စာရေန္တော ဉာဏုတ္တရော ယထာနိသိန္နောဝ ဉာဏပဋိပါဋိယာ ခိပ္ပမေဝ သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တော ဧကပ္ပဟာရေန ပဉ္စဟိ ခန္ဓေဟိ ဝုဋ္ဌာတိ နာမ။ အညထာ ဧကေနေဝ လောကိယစိတ္တေန ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ပရိဂ္ဂဟပရိဇာနနာဒီနံ အသမ္ဘဝတော။ န ဟိ သနိဒဿနသပ္ပဋိဃာဒိံ ဧကဇ္ဈံ အာရမ္မဏံ ကာတုံ သက္ကာ။ ယဿ ပန ဧကဝါရံ ဉာဏေန ဖဿိတံ၊ ပုန တံ ဖဿိတဗ္ဗမေဝ၊ တာဒိသဿ ဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။

၇၈၈။ ဧတ္ထ စ အဘိနိဝေသော အကာရဏံ ဝုဋ္ဌာနမေဝ ပမာဏံ၊ တသ္မာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဝိမောက္ခအရိယပုဂ္ဂလဝိဘာဂါပိ ဝုဋ္ဌာနဝသေန သမ္ဘဝန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧတ္ထ စ ယောပီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တယောပိ ဇနာတိ ဝုဋ္ဌာနဝသေန ဘေဒေ အသတိပိ အဘိနိဝေသဝသေနေဝ လဒ္ဓံ ဘေဒံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။

၇၈၉။ သဒ္ဓိံပုရိမပစ္ဆိမဉာဏေဟီတိ ဘယတုပဋ္ဌာနာဒိပုရိမဉာဏေဟိ စေဝ ဂေါတြဘုအာဒိပစ္ဆိမဉာဏေဟိ စ သဟ။ ဥဒ္ဒါနန္တိ ဥဒ္ဒေသော။

ယတ္ထ ကတ္ထစိ…ပေ… ဝဋ္ဋေယျုံ တံတံဉာဏဋ္ဌာနိယဿ ဥပမာဝတ္ထုနော လဗ္ဘနတော။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေတိ ဣမသ္မိံ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာပဒေသေ။ သဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗံ ဉာဏံ၊ သဗ္ဗံ ဝါ ဉာဏကိစ္စံ ပါကဋံ ဟောတိ ဝေမဇ္ဈေ ဌတွာ ဝိဘာဝိယမာနတ္တာ။ ဝုတ္တာ ဝိသုဒ္ဓိကထာယံ။

၇၉၀။ နိလီယိတွာတိ ဥပဝိသိတွာ။ ပရာမသိတွာတိ ဝီမံသိတွာ။

ဂယှုပဂံ အဒိသွာတိ ဂဟဏယောဂ္ဂံ နိစ္စသာရာဒိံ အဒိသွာ။ စိတ္တဿ ဝင်္ကဘာဝကရာနံ မာယာဒီနံ သုဋ္ဌု ဝိက္ခမ္ဘနေန အနုလောမဿ ဥဇုကသာခါသဒိသတာ။ နိဗ္ဗာနာလောစနတော ဂေါတြဘုဉာဏဿ ဥဒ္ဓံ ဥလ္လောကနသဒိသတာ။ အပ္ပတိဋ္ဌေ နိဗ္ဗာနေ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ မဂ္ဂဉာဏဿ အာကာသေ ဥပ္ပတနသဒိသတာ။

၇၉၁။ သပ္ပဝိဿဇ္ဇနံ ဝိယ ဂေါတြဘုဉာဏံ သဗ္ဗသင်္ခါရဂတံ ဝိဿဇ္ဇိတွာ နိဗ္ဗာနဿ အာလမ္ဗနတော။ အာဂတမဂ္ဂံ ဩလောကေန္တဿ ဌာနံ ဝိယ မဂ္ဂဉာဏံ အသမ္မောဟပဋိဝေဓဝသေန အတ္တနောပိ ဒဿနတော။ အဘယဋ္ဌာနေ ဌာနန္တိ အဘယဋ္ဌာနံ သမ္ပတ္တမာဟ၊ န တဿ ပါပုဏပဋိပတ္တိံ။

၇၉၂။ အတ္တတ္ထာဒီနံ အနဝဗုဇ္ဈနတော ‘‘အဟံ၊ မမာ’’တိ ဂဟဏဿ နိဒ္ဒေါက္ကမနသဒိသတာ။ မုဉ္စိတုကမျတာဂ္ဂဟဏေနေဝ ပဋိသင်္ခါ သန္တိဋ္ဌနာပိ ဂဟိတာ။ တိဿန္နမ္ပိ တာသံ သံသာရတော နိက္ခမနာဓိမုတ္တတာယ နိက္ခမနမဂ္ဂေါလောကနသဒိသတာ။ မဂ္ဂေ ဒိဋ္ဌေ မဂ္ဂပဋိပတ္တိ ဝိယ အနုလောမေ သိဒ္ဓေ မဂ္ဂေါ သိဒ္ဓါ ဧဝါတိ အနုလောမဿ မဂ္ဂဒဿနသဒိသတာ။ သင်္ခါရနိမိတ္တတော နိက္ခန္တတ္တာ အာဒိတ္တဃရတော နိက္ခမနံ ဝိယ ဂေါတြဘုဉာဏံ။ ဝေဂေနဂမနံဝိယ မဂ္ဂဉာဏံ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗဂဟေတဗ္ဗပဒေသေသု သာဓနကိစ္စဝိသေသယောဂတော။

၇၉၃။ ပရတော န မမာယိတဗ္ဗတော စ ပဿိတဗ္ဗာနံ ခန္ဓာနံ ‘‘အဟံ၊ မမာ’’တိ ဂဟဏဿ ရာဇဂေါဏာနံ သကဂဟဏသဒိသတာ ဝုတ္တာ။

၇၉၄။ သဘယေ အဘယဒဿနဟေတုတာယ ခန္ဓာနံ ‘‘အဟံ၊ မမာ’’တိ ဂဟဏဿ ယက္ခိနိယာ သံဝါသသဒိသတာ။ သုသာနဝိဇဟနံ ဝိယ သင်္ခါရသုသာနံ ဝိဇဟိတွာ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏဝသေန ပဝတ္တံ ဂေါတြဘု။

၇၉၅။ ပုတ္တဂိဒ္ဓိနီတိ ပုတ္တဝစ္ဆလာ။ ဩတ္တပ္ပမာနာတိ သာရဇ္ဇယမာနာ။ ဩဠာရိကဩဠာရိကလောဘက္ခန္ဓာဒိဝိက္ခမ္ဘနေန သင်္ခါရပရိစ္စဇနတော အနုလောမဿ တတ္ထေဝ ဒါရကောရောပနသဒိသတာ။

၇၉၆။ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ…ပေ… ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာ၊ န ပုရိမာသု ဝိယ ဘယတုပဋ္ဌာနာဒီသု ဌိတဿ ဘာယနာဒိအာကာရဒဿနတ္ထန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အပရာပရုပ္ပတ္တိတော၊ စိရာနုဗန္ဓတော၊ ဒုဿဟတော စ ဝဋ္ဋဒုက္ခသဒိသံ ဇိဃစ္ဆာဒုက္ခန္တိ အာဟ ‘‘သံသာရဝဋ္ဋဇိဃစ္ဆာယာ’’တိ။ ကာယဂတာသတိ ဧဝ ဘောဇနံ ကာယဂတာသတိဘောဇနံ။ သာ ပနေတ္ထ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သမ္မာသတိ ကာယာနုပဿနာဒိကိစ္စသာဓနဝသေန အမတရသပရိဘောဂတာယ စ ‘‘အမတရသံ ကာယဂတာသတိဘောဇန’’န္တိ ဝုတ္တာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘အမတံ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ ယေ ကာယဂတာသတိံ ပရိဘုဉ္ဇန္တီ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၁။၆၀၀)။

ဖလရသာမလကသိင်္ဂီဝေရမုဂ္ဂမာသာဒိ အနေကင်္ဂသမ္ဘာရံ။

ကပဏာသေရိဘာဝါဒိကရဏေန တဏှာသိနေဟဿ သီတသဒိသတာ။ မဂ္ဂတေဇန္တိ အရိယမဂ္ဂသင်္ခါတံ ဣန္ဒဂ္ဂိံ။

ရာဂဂ္ဂိအာဒယော ဧကာဒသဂ္ဂီ ဝူပသမန္တိ ဧတ္ထာတိ ဧကာဒသဂ္ဂိဝူပသမံ၊ နိဗ္ဗာနံ။

အန္ဓကာရပရေတောတိ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတေန အန္ဓကာရေန ကိဉ္စိ အတ္တတ္ထံ ဝါ ပရတ္ထံ ဝါ ကာတုံ အသက္ကုဏေယျဘာဝေန အဘိဘူတော။ ဉာဏမယော အာလောကော ဧတိဿာတိ ဉာဏာလောကာ၊ မဂ္ဂဘာဝနာ။

အမတဘူတံ ၊ အမတဘာဝသာဓကံ ဝါ ဩသဓံ အမတောသဓံ၊ နိဗ္ဗာနံ။ ဟေဋ္ဌာ အတ္တနာ ဝုတ္တမေဝ သင်္ခါရုပေက္ခာဗျာပါရံ နိဂမနဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘တေန ဝုတ္တ’’န္တိအာဒိမာဟ။

၇၉၇။ နိရာလယတာယ တဏှာဝသေန ဘဝါဒီသု အဝိသဋဇ္ဈာသယော ဟုတွာ တတော သင်္ကုစိတစိတ္တော ပတိလီနဘာဝေန စရတိ ပဝတ္တတီတိ ပတိလီနစရော၊ တဿ ပတိလီနစရဿ။ သံသာရေ ဘယဿ ဣက္ခနတာယ ဘိက္ခုနော ကာယစိတ္တဝိဝေကသိဒ္ဓိယာ ဝိဝိတ္တမာသနံ ဘဇမာနဿ။ သာမဂ္ဂိယန္တိ ယုတ္တံ၊ ပတိရူပန္တိ အတ္ထော။ ဘဝနေတိ ကာမဘဝါဒိကေ တိဝိဓေပိ ဘဝေ။ သော ဟိ ဣဓ ဘဝနဋ္ဌေန ဘဝန္တိ ဝုတ္တော။ န ဒဿယေတိ အနုပ္ပဇ္ဇနဝသေန န ဒဿေယျ။ တဿ တံ အဒဿနံ သာမဂ္ဂိယန္တိ ဗုဒ္ဓါဒယော အရိယာ အာဟူတိ ယောဇနာ။

နိယမေတွာတိ နိယတံ ဧကံသိကံ ကတွာ။ ဗောဇ္ဈင်္ဂဝိသေသံ၊ မဂ္ဂင်္ဂဝိသေသံ၊ ဈာနင်္ဂဝိသေသံ၊ ပဋိပဒါဝိသေသံ၊ ဝိမောက္ခဝိသေသန္တိ ဝိသေသသဒ္ဒေါ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဝိသေသန္တိ ဆသတ္တဘာဝေါ သတ္တဋ္ဌဘာဝေါ ပဉ္စာဒိဘာဝေါတိ ဣမံ ယထာက္ကမံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒီနံ အရိယမဂ္ဂေ လဗ္ဘမာနဘေဒံ။ ပါဒကဇ္ဈာနန္တိ မဂ္ဂဿ အာသန္နဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ဝိပဿနာယ ပဒဋ္ဌာနဘူတံ ဈာနံ။ ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတာတိ မဂ္ဂါသန္နာယ ဧဝ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ဝိပဿနာယ ဂေါစရဘူတာ ဝိပဿိတာ။ ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယောတိ ဥဘိန္နံ ဘေဒေ သတိ ဝိပဿကဿ အဇ္ဈာသယော။ ဧတ္ထ စ ပဌမံ ကေစီတိ ဝုတ္တော တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရော။ ဒုတိယံ ကေစီတိ ဝုတ္တော မောရဝါပီဝါသိမဟာဒတ္တတ္ထေရော။ တတိယံ ကေစီတိ ဝုတ္တော တိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရော။

တေသမ္ပိ ဝါဒေသု အယံ ပုဗ္ဗဘာဂဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ နိယမေတိယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကသ္မာ? ဝိပဿနာနိယမေနေဝ ဟိ ပဌမတ္ထေရဝါဒေပိ အပါဒကပဌမဇ္ဈာနပါဒကမဂ္ဂါ ပဌမဇ္ဈာနိကာဝ ဟောန္တိ၊ ဣတရေ စ ဒုတိယဇ္ဈာနိကာဒိမဂ္ဂါ ပါဒကဇ္ဈာနဝိပဿနာနိယမေဟိ တံတံဈာနိကာဝ တတော တတော ဒုတိယာဒိပါဒကဇ္ဈာနတော ဥပ္ပန္နဿ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏဿ ပါဒကဇ္ဈာနာတိက္ကန္တာနံ အင်္ဂါနံ အသမာပဇ္ဇိတုကာမတာဝိရာဂဘာဝနာဘာဝတော၊ ဣတရဿ စ အတဗ္ဘာဝတော။ ယထာ ဟိ မဂ္ဂါသန္နာယ ဝိပဿနာယ သောမနဿသဟဂတတ္တေ မဂ္ဂဿ ပဌမာဒိဈာနိကတာ စ ဥပေက္ခာသဟဂတတ္တေ ပဉ္စမဇ္ဈာနိကတာ ဧဝ စ ဟောတိ၊ တတော စ ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒီနံ ဝိသေသောတိ တေသံ နိယမနေ အာသန္နကာရဏံ၊ ပဓာနကာရဏဉ္စ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ၊ န ဧဝံ ပါဒကဇ္ဈာနာဒယော။ ယသ္မာ ပန ပါဒကဇ္ဈာနေန ဝိနာ ဝိပဿနာဝ ဣမံ ယထာဝုတ္တဝိသေသံ နိယမေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဝုတ္တနယေန ပန ပဓာနကာရဏံ ဟောတိယေဝ၊ တသ္မာ ‘‘ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာဝ နိယမေတီ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ နိယမေတိယေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သေသဝါဒေသုပိ ဝိပဿနာနိယမော ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗော။ ယထာ ဟိ ပါဒကဇ္ဈာနာတိက္ကန္တာနံ အင်္ဂါနံ အသမာပဇ္ဇိတုကာမတာဝိရာဂဘာဝနာဘူတာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ အဓိဋ္ဌာနဘူတေန ပါဒကဇ္ဈာနေန အာဟိတဝိသေသာ မဂ္ဂဿ ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒိဝိသေသနိယာမိကာ ဟောတိ၊ ဧဝံ အာရမ္မဏဘူတသမ္မသိတဇ္ဈာနာတိက္ကန္တာနံ အင်္ဂါနံ ဇိဂုစ္ဆနာကာရဝိရာဂဘာဝနာဘူတာ သမ္မသိတဇ္ဈာနေန အာဟိတဝိသေသာ၊ ဥဘယသဗ္ဘာဝေ အဇ္ဈာသယဝသေန တတော အညတရေန အာဟိတဝိသေသာ စ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ မဂ္ဂဿ ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒိဝိသေသံ နိယမေတီတိ။

၇၉၈။ တတြ တသ္မိံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒိဝိသေသနိယမနေ။ အဈာနလာဘီ သုဒ္ဓဝိပဿနာယာနိကောဝ သုက္ခဝိပဿကော။ သော ဟိ ဈာနသိနေဟေန ဝိပဿနာယ အသိနိဒ္ဓဘာဝတော သုက္ခာ လူခါ ဝိပဿနာ ဧတဿာတိ သုက္ခဝိပဿကောတိ ဝုစ္စတိ။ ပကိဏ္ဏကသင်္ခါရေတိ ပါဒကဇ္ဈာနတော အညေ သင်္ခါရေ။ တေန ပါဒကဇ္ဈာနသင်္ခါရေသု သမ္မသိတေသု ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ သုက္ခဝိပဿကာဒိဂ္ဂဟဏံ ဝိပဿနာနိယမဿ ဧကန္တိကဘာဝဒဿနတ္ထံ။ န ဟိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိံ ဝိနာ ကေဝလံ ပါဒကဇ္ဈာနာဒယော နိယမဟေတူ ဒိဋ္ဌာ၊ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ ပန ပါဒကဇ္ဈာနာဒီနံ အဘာဝေပိ သုက္ခဝိပဿကာဒီနံ မဂ္ဂဿ ပဌမဇ္ဈာနိကဘာဝဟေတု၊ တသ္မာ သာ ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒိဝိသေသနိယမနေ ဧကန္တိကဟေတူတိ။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ပါကဋတရံ ကာတုံ ‘‘တေသံ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယံ ဝိသေသောတိ အယံ ဈာနာဒီနံ စတုရင်္ဂိကာဒိဝိသေသော၊ န ပုဗ္ဗေ ဝိယ ဝိပဿနာနိယမေနေဝ၊ အထ ခေါ ပါဒကဇ္ဈာနနိယမေန စေဝ ဝိပဿနာနိယမေန စ။ တေသမ္ပီတိ ပဉ္စကနယေ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထဇ္ဈာနာနိ ပါဒကာနိ ကတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂါနမ္ပိ။ ‘‘အာသန္နပဒေသေ’’တိ ဣမိနာ ဝိပဿကေန အန္တရန္တရာ ပဝိဋ္ဌသမာပတ္တိယာ ဝသေန အယံ ဝိသေသော နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။

၇၉၉။ တတြာပိစာတိ ဒုတိယတ္ထေရဝါဒေပိ။ တံတံသမာပတ္တိသဒိသတာ တံတံသမ္မသိတသင်္ခါရဝိပဿနာနိယမေဟိ ဟောတိ။ တတြာပိ ဟိ ဝိပဿနာ တံတံဝိရာဂါဝိရာဂဘာဝနာဘာဝေန သောမနဿသဟဂတာ၊ ဥပေက္ခာသဟဂတာ စ ဟုတွာ ဈာနင်္ဂါဒိနိယမံ မဂ္ဂဿ ကရောတီတိ ဧဝံ ဝိပဿနာနိယမော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၈၀၀။ တန္တိ တံတံဈာနသဒိသဘဝံ။ သွာယမတ္ထော ပါဒကဇ္ဈာနသမ္မသိတဇ္ဈာနုပနိဿယေဟိ ဝိနာ အဇ္ဈာသယမတ္တေန အသိဇ္ဈနံ ဥပနိဿယေန ဝိနာ သင်္ကပ္ပမတ္တေန သကဒါဂါမိဖလာဒီနံ အသိဇ္ဈနဒီပကေန နန္ဒကောဝါဒေန ဒီပေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဟိ ယထာ သောတာပန္နာယပိ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပတံ ဝဒန္တေန ဘဂဝတာ ‘‘ယဿ ယဿ ဥပနိဿယော အတ္ထိ၊ တဿ တဿေဝ အဇ္ဈာသယော နိယာမကော၊ နာညဿာ’’တိ တေန တေန ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပတာ ဟောတိ၊ န တတော ပရံ၊ သင်္ကပ္ပသဗ္ဘာဝေ သတိပိ အသိဇ္ဈနတောတိ အယမတ္ထော ဒီပိတော၊ ဧဝမိဓာပိ ယဿ ယဿ ဒုတိယာဒိဈာနိကဿ မဂ္ဂဿ ယထာဝုတ္တော ဥပနိဿယော အတ္ထိ၊ တဿ တဿေဝ အဇ္ဈာသယော နိယာမကော၊ နာညဿ သတိပိ တသ္မိံ အသိဇ္ဈနတော။ ဣမသ္မိံ ပန ဝါဒေ ပါဒကသမ္မသိတဇ္ဈာနုပနိဿယသဗ္ဘာဝေ အဇ္ဈာသယော ဧကန္တေန ဟောတိ တံတံဖလူပနိဿယသဗ္ဘာဝေ တံတံသင်္ကပ္ပော ဝိယာတိ တဒဘာဝါဘာဝတော ‘‘အဇ္ဈာသယော နိယမေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထာပီတိ တတိယတ္ထေရဝါဒေပိ။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ‘‘ယတော ယတော သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေန။ တသ္မာ ‘‘တတြာပိ ဟိ ဝိပဿနာ’’တိအာဒိနာ ဣဓ ဝုတ္တနယေန တဒတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၈၀၁။ ဧဝံ ဝိပဿနာယ ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒိနိယာမိကတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပဋိပဒါဒိနိယာမိကတံ ဒဿေန္တော ‘‘သစေ ပနာယ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အယန္တိ သင်္ခါရုပေက္ခာ ဝုတ္တာ။ သာပိ ဟိ ကာမံ ‘‘ဣမံ ဝါရံ ရောစေသု’’န္တိ ဧတ္ထ ကလာပသမ္မသနာဝသာနေ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာယ ပဝတ္တမာနာယ ဥပ္ပန္နဿ ဝိပဿနုပက္ကိလေသဿ တိက္ခတ္တုံ ဝိက္ခမ္ဘနေန ကိစ္ဆတာဝါရံ ဒုက္ခာပဋိပဒါတိ ရောစေသုန္တိ ဝဒန္တိ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဝိပဿနာဉာဏေ တိက္ခေ သူရေ ပသန္နေ ဝဟန္တေ ဥပ္ပန္နံ ဝိပဿနာနိကန္တိံ ဒုက္ခေန ကသိရေန ကိလမန္တော ပရိယာဒိယတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပုဗ္ဗဘာဂေ မုဉ္စိတုကမျတာဒိဘာဝေန ပဝတ္တမာနာ သင်္ခါရုပေက္ခာ အတ္တနော ပဋိပက္ခေ ကိစ္ဆေန ကသိရေန ဝိက္ခမ္ဘေန္တီ ဒုက္ခာပဋိပဒါပက္ခေယေဝ တိဋ္ဌတီတိ။ တေနာဟ ‘‘အာဒိတော ကိလေသေ ဝိက္ခမ္ဘယမာနာ’’တိအာဒိ။ ကေစိ ပန ‘‘ယေန ဉာဏေန ဝိပဿနုပက္ကိလေသာ ဝိက္ခမ္ဘိတာ၊ တေန သဒ္ဓိံ ဣဒံ ဉာဏံ ဧကတ္တနယဝသေန ဧကံ ကတွာ ‘အာဒိတော ကိလေသေ ဝိက္ခမ္ဘယမာနာ’တိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ သပ္ပယောဂေနာတိ စိတ္တပ္ပယောဂသင်္ခါတေန သဥဿာဟနေန။ သသင်္ခါရေနာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဥဘယေနာပိ ဝိက္ခမ္ဘနဿ ကိစ္ဆသိဒ္ဓိမေဝ ဝဒတိ။ ဝိပရိယာယေနာတိ အဒုက္ခေန အပ္ပယောဂေန အသင်္ခါရေန။ မဂ္ဂသညိတံ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ အနုဂန္တွာ ပရိဝသတိ ဝိပ္ပဝသတိ ဧတ္ထာတိ ပရိဝါသော၊ ဝိပဿနာ ပရိဝါသော ဧတဿ အတ္ထီတိ ဝိပဿနာပရိဝါသော၊ မဂ္ဂပါတုဘာဝေါ၊ တံ ပန သီဃံ ကုရုမာနာ ခိပ္ပာဘိညာ နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သဏိက’’န္တိ။ ကုရုမာနာ အယံ သင်္ခါရုပေက္ခာတိ ယောဇနာ။ ယတော မဂ္ဂေါ အာဂစ္ဆတိ၊ တံ အာဂမနီယဋ္ဌာနံ၊ တသ္မိံ အာဂမနီယဋ္ဌာနေ။ မဂ္ဂဿ ပဘဝဋ္ဌာနေ ဌတွာ နာမံ ဒေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒုက္ခာပဋိပဒါဒန္ဓာဘိညာဒိဝိပဿနာနယော အညော၊ အညော ဧဝ မဂ္ဂေါတိ အာဟ ‘‘အတ္တနော အတ္တနော မဂ္ဂဿာ’’တိ။ တေန အာဂမနတော လဒ္ဓနာမေန ‘‘ဒုက္ခာပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ’’တိအာဒီနိ စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ။ န ဟိ မဂ္ဂဿ သရသတော ဧဒိသံ နာမံ အတ္ထိ။

သာ ပနာယံ ဝုတ္တပ္ပဘေဒါ ပဋိပဒါ။ နာနာ ဟောတီတိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဟောတိ။ ဧကဿ ဘိက္ခုနော စတူသုပိ မဂ္ဂေသု ဧကာဝ ဟောတီတိ နိယမော နတ္ထိ စလနတော။ အဟေသုန္တိ ဝုတ္တံ၊ အမှာကံ ဘဂဝန္တံ သန္ဓာယ ဟောန္တီတိ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ သုခါပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာဝ ဟောန္တီတိ။ ပဋိပဒါပသင်္ဂေန အဓိပတိမ္ပိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဓိပတယောတိ ဆန္ဒာဒိအဓိပတယော။ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရာနုရူပဉှိ မဂ္ဂေါ ပစ္စေကံ ဆန္ဒာဓိပတေယျော ဝါ ဟောတိ ဝီရိယာဒီသု အညတရာဓိပတေယျော ဝါ၊ န ကဿစိ နိယမော အတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘ကဿစိ ဘိက္ခုနော’’တိအာဒိ။

၈၀၂။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရတော သာတိသယံ ကတွာ အနဝသေသတော မဂ္ဂဿ နာမလာဘေ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သရသေနာတိ သဘာဝေန အတ္တနော ပဝတ္တိဝိသေသေန။ ပစ္စနီကေနာတိ ပဋိပက္ခဝသေန။ သဂုဏေနာတိ အတ္တနော ဂုဏဝသေန။

ကာမဉ္စေတ္ထ ယထာ အာဂမနေန ဝိနာ သဂုဏေန၊ အာရမ္မဏေန စ မဂ္ဂဿ နာမလာဘော အဝဝတ္ထိတော၊ ဧဝံ ပစ္စနီကေန ဝိနာ သရသေနေဝ နာမလာဘော၊ တထာပိ သရသာဒယော ပစ္စေကံ နာမလာဘဿ ကာရဏမေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘သရသေန ဝါ’’တိအာဒိနာ သဗ္ဗတ္ထ အနိယမတ္ထော ဝါ-သဒ္ဒေါ ဝုတ္တော။ တေ စ အသင်္ကရတော ဒဿေတုံ ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ သမ္မသိတွာတိ သမ္မသနဟေတု။ ဟေတုအတ္ထော ဟိ အယံ တွာ-သဒ္ဒေါ ‘‘ဃတံ ပိဝိတွာ ဗလံ ဟောတိ၊ သီဟံ ဒိသွာ ဘယံ ဟောတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ၊ မဂ္ဂကတ္တုကာယ ဝုဋ္ဌာနကိရိယာယ ဧကန္တိကဟေတုဘူတာ သင်္ခါရုပေက္ခာ ဖလူပစာရေန ‘‘ဝုဋ္ဌာတီ’’တိ ဝုတ္တာ။ ယသ္မာ ဝါ သင်္ခါရုပေက္ခာတိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ဧတံ ဥပလက္ခဏံ၊ တဒန္တောဂဓဉ္စ ဂေါတြဘုဉာဏံ နိမိတ္တတော ဝုဋ္ဌာတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ဧကတ္တနယေန ‘‘သမ္မသိတွာ ဝုဋ္ဌာတီ’’တိ။ အနိမိတ္တဝိမောက္ခေန ဝိမုစ္စတီတိ အနိမိတ္တသညိတေန ဝိမုစ္စနေန ဝိမုစ္စတိ၊ ‘‘မဂ္ဂေါ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဝိမုစ္စတီတိ ဝါ တံသမင်္ဂီ အရိယပုဂ္ဂလော။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဒံ သရသတော နာမံ နာမာတိ ဣဒံ နိမိတ္တာဒိဝိရဟတော အနိမိတ္တံ အပ္ပဏိဟိတံ သုညတန္တိ တိဝိဓမ္ပိ မဂ္ဂဿ သဘာဝတော သိဒ္ဓနာမံ နာမ။

ဧသာတိ မဂ္ဂေါ။ သော စ ခေါ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂေန သဒ္ဓိံ ဧကံ ကတွာ ဝုတ္တော ဧကတ္တနယေန။ ဣဒံ ပစ္စနီကတော နာမံ နာမာတိ ဣဒံ နိစ္စနိမိတ္တာဒီနံ ပဏိဓိယာ၊ အတ္တသညာယ စ ပဟာနဝသေန လဒ္ဓံ မဂ္ဂဿ အနိမိတ္တာဒိနာမတ္တယံ ပဋိပက္ခတော သိဒ္ဓနာမံ နာမ။

သုညတ္တာတိ ဝိဝိတ္တတ္တာ။ န ဟိ မဂ္ဂေ ရာဂါဒယော သန္တိ။ ရူပနိမိတ္တာဒီနန္တိ ရူပနိမိတ္တဝေဒနာနိမိတ္တာဒီနံ ဂဟေတဗ္ဗာနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ရာဂနိမိတ္တာဒီနန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သဝိဂ္ဂဟာနံ ဝိယ ဥပဋ္ဌာနဉှေတ္ထ နိမိတ္တန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ ဣဒမဿ သဂုဏတော နာမန္တိ ဣဒံ ရာဂါဒိဝိဝိတ္တတ္တာ ရူပနိမိတ္တာဒိပဏိဓိအာဒိအဘာဝဝသေန အဿ မဂ္ဂဿ သဂုဏတော သိဒ္ဓံ နာမံ။

သွာယန္တိ သော အယံ မဂ္ဂေါ။ သုညတန္တိ သဗ္ဗသင်္ခါရသုညတော၊ အတ္တသုညတော စ သုညတံ။ သဗ္ဗသင်္ခါရနိမိတ္တာဘာဝတော အနိမိတ္တံ။ တဏှာပဏိဓိအာဒီနံ အဘာဝေန အပ္ပဏိဟိတံ။ ဣဒမဿ အာရမ္မဏတော နာမန္တိ ယထာ သုခါရမ္မဏံ ရူပံ ‘‘သုခ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ သုညတာဒိနာမဿ နိဗ္ဗာနဿ အာရမ္မဏကရဏတော ဣဒံ အဿ မဂ္ဂဿ သုညတာဒိဘေဒံ အာရမ္မဏတော သိဒ္ဓံ နာမံ။

၈၀၃။ အနတ္တာနုပဿနာ အတ္တသုညတာယ ဒိဋ္ဌတ္တာ သရသတော သုညတာ နာမ။ တဿာ သုညတာဝိပဿနာယ မဂ္ဂေါ ဝိပဿနာဂမနေန သုညတော။ အနိမိတ္တာ နာမ နိစ္စနိမိတ္တာဒီနံ ဥဂ္ဃာဋနတော။ ဣဒံ ပန မဂ္ဂဿ အနိမိတ္တနာမံ န အဘိဓမ္မပရိယာယေန လဗ္ဘတိ။ ကိံ ကာရဏံ? အဘိဓမ္မေ သရသံ အနာမသိတွာ ပစ္စနီကတော နာမလာဘတော။ ယော ဟိ သဂုဏာရမ္မဏေဟိ နာမလာဘော၊ သော သရသပ္ပဓာနော ဟောတိ၊ သရသေနေဝ စ နာမလာဘေ သဗ္ဗမဂ္ဂါနံ သုညတာဒိဘာဝေါတိ ဝဝတ္ထာနံ န သိယာ။ တသ္မာ အဘိဓမ္မေ သတိပိ ဒွီဟိပိ ကာရဏေဟိ အနိမိတ္တနာမလာဘေ ပစ္စနီကတောဝ နာမဝဝတ္ထာနကရဏံ ဂယှတီတိ တဒဘာဝါ န လဗ္ဘတိ။ အထ ဝါ န လဗ္ဘတီတိ အညနိရပေက္ခေဟိ သဂုဏာရမ္မဏေဟိ န လဗ္ဘတိ။ ကိံ ကာရဏံ? အဘိဓမ္မေ သရသပစ္စနီကေဟိ သဟိတေဟိ နာမလာဘတော။ ပစ္စနီကဉှိ ဝဝတ္ထာနကရဏံ အနပေက္ခိတွာ ကေဝလဿ သရသဿ နာမဟေတုဘာဝေါ အဘိဓမ္မေ နတ္ထိ၊ အဝဝတ္ထာနာပတ္တိတော။ တသ္မာ အတ္တာဘိနိဝေသပဏိဓိပဋိပက္ခဝိပဿနာနုလောမာ မဂ္ဂါ သတိပိ သရသန္တရေ ပစ္စနီကသဟိတေန သရသေန နာမံ လဘန္တိ။ အနိမိတ္တမဂ္ဂဿ ပန ဝိပဿနာ နိမိတ္တပဋိပက္ခာ န ဟောတိ၊ သယံ နိမိတ္တဂ္ဂဟဏတော နိမိတ္တဂ္ဂဟဏာနိဝါရဏာတိ တဒနုလောမော မဂ္ဂေါပိ န နိမိတ္တဿ ပဋိပက္ခော။ ယဒိ သိယာ၊ နိမိတ္တဂတဝိပဿနာယပိ ပဋိပက္ခော သိယာ၊ တသ္မာ ဝိဇ္ဇမာနောပိ သရသော ဝဝတ္ထာနကရပစ္စနီကာဘာဝါ အဘိဓမ္မေ အနိမိတ္တနာမဒါယကော န ဂယှတီတိ။ ယဒိ ဧဝံ၊ အနိစ္စာနုပဿနာနုလောမော မဂ္ဂေါ အဘိဓမ္မေ အသင်္ဂဟိတော သိယာတိ? န၊ သုဒ္ဓိကပဋိပဒါနယေ တဿ သင်္ဂဟိတတ္တာ။ တသ္မာ ဧဝ ဟိ သော ဝုတ္တော။ သုတ္တန္တေ ပန ပရိယာယဒေသနတ္တာ သဂုဏာရမ္မဏမတ္တေနပိ နာမံ ဂယှတီတိ အာဟ ‘‘သုတ္တန္တပရိယာယေန လဗ္ဘတီ’’တိ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ အာဂမနဝသေနပိ မဂ္ဂဿ အနိမိတ္တနာမံ လဗ္ဘတိယေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘တတြာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာဂမနီယဋ္ဌာနေတိ အာဂမနပဋိပဒါဌာနေ။ သေသံ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

အနုလောမဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၈၀၄။ အဓိမောက္ခသဒ္ဓါတိ ပသာဒဘူတော ဝတ္ထုဂတော နိစ္ဆယော အဓိမောက္ခော။ တသ္မာ တထာဘူတာ ဘာဝနာဝိသေသေန ကိစ္စတော အဓိမတ္တတာယ ဗလဝတရာ နိဗ္ဗတ္တတိ။ သုပဂ္ဂဟိတန္တိ သုဋ္ဌု ပဂ္ဂဟိတံ။ အသလ္လီနံ ပဋုတရဘာဝေန ပဋိပက္ခဝိဓမနသမတ္ထံ ဝီရိယံ ဟောတိ။ သူပဋ္ဌိတာတိ တိက္ခတရတာယ အာရမ္မဏာဘိမုခဘာဝေန သုဋ္ဌု ဥပဋ္ဌိတာ သတိ ဟောတိ။ သုသမာဟိတန္တိ ပဿဒ္ဓိသုခါနံ သာတိသယတာယ သုဋ္ဌု သမာဟိတံ အာရမ္မဏေ သမ္မဒေဝ ဌပိတံ အပ္ပိတံ ဝိယ ဟောတိ။ တိက္ခတရာတိ အနုလောမဉာဏုပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယော ဘဝိတုံ သမတ္ထဘာဝေန သာတိသယံ တိက္ခာ သူရာ။ သင်္ခါရာနံ ဝိစိနနေပိ မဇ္ဈတ္တဘူတသင်္ခါရုပေက္ခာ ပညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အနိစ္စာတိ ဝါ…ပေ… သမ္မသိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတီတိ အနိစ္စာဒီသု ဧကေနာကာရေန သမ္မသန္တီ သတ္တက္ခတ္တုံ ပဝတ္တိတွာ ဘိဇ္ဇန္တီ ဘဝင်္ဂံ ဩတိဏ္ဏာ နာမ ဟောတိ တတော ပရံ ဘဝင်္ဂဿ ဝါရောတိ ကတွာ။ သင်္ခါရုပေက္ခာယ ကတနယေနေဝါတိ အနိစ္စာဒိနာ အာလမ္ဗနကရဏနယေနေဝ၊ န သမ္မသိတနယေန။ တေနာဟ ‘‘အာရမ္မဏံ ကုရုမာန’’န္တိ။ အာဝဋ္ဋေတွာတိ နိဝတ္တေတွာ စိတ္တဿ ဘဝင်္ဂဝသေန ဝတ္တိတုံ အဒတွာ။ ဝိသဒိသစိတ္တပဝတ္တိသင်္ခါတာယ ဝီစိယာ အဘာဝေန အဝီစိကာ၊ စိတ္တသန္တတိ။ ကိရိယမနောဓာတုယာ ဟိ ဘဝင်္ဂေ အာဝဋ္ဋိတေ ကိရိယမယစိတ္တပဝတ္တိဝိပါကစိတ္တုပ္ပတ္တိယာ သဝီစိကာ သန္တရာ၊ န ဧဝံ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနေနာတိ ဝုတ္တံ ‘‘အဝီစိကံ စိတ္တသန္တတိံ အနုပ္ပဗန္ဓမာန’’န္တိ။ တထေဝါတိ ယထာ အတီတာသု ဒွတ္တိံသဇဝနဝီထီသု သင်္ခါရုပေက္ခာ ‘‘အနိစ္စာ’’တိ ဝါ ‘‘ဒုက္ခာ’’တိ ဝါ ‘‘အနတ္တာ’’တိ ဝါ သင်္ခါရေ အာရမ္မဏမကာသိ၊ တထေဝ။ ပရိကမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ မဂ္ဂဿ ပရိကမ္မတ္တာ ပဋိသင်္ခါရကတ္တာ ။ ဥပစာရန္တိ ဝုစ္စတိ မဂ္ဂဿ အာသန္နတ္တာ၊ သမီပစာရိကတ္တာ ဝါ။ အနုလောမတ္တံ သယမေဝ ဝဒတိ။

အယဉ္စ နယော ကာမံ မဂ္ဂဝီထိယံ ပဌမဇဝနဿ ပဋိသင်္ခရဏဋ္ဌော၊ ဒုတိယဿ တတော အာသန္နဋ္ဌော၊ တတိယဿ ဟေဋ္ဌိမုပရိမာနံ အနုလောမဋ္ဌော စ ယုတ္တောတိ ဝုတ္တော၊ တထာပိ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဣမာ သမညာ သမ္ဘဝန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အဝိသေသေန ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာသေဝနန္တိ အာဒရေန သေဝနံ။ ပုရိမဘာဂပစ္ဆိမဘာဂါနန္တိ ဟေဋ္ဌိမာနံ၊ ဥပရိမာနဉ္စ ဓမ္မကောဋ္ဌာသာနံ။ အဋ္ဌန္နန္တိ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏာဒီနံ အဋ္ဌန္နံ။ သဗ္ဗာပိ ဝိပဿနာ လက္ခဏတ္တယသမ္မသနကိစ္စာဝ ၊ ဣဒမ္ပိ တထေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘တထကိစ္စတာယာ’’တိ။ ဥပရီတိ မဂ္ဂေ။ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ တထကိစ္စတာယ အနုလောမေတိ သမ္မောသာဒိပဋိပက္ခဝိဓမနတော။ ဣဒါနိ အနုလောမဉာဏဿ တဒုဘယကိစ္စာနုလောမံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘တဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အနုလောမဉာဏံ သစ္စပဋိစ္ဆာဒကမောဟက္ခန္ဓာဒီနံ သာတိသယံ ဝိဓမနေန လောကိယဉာဏေသု ဥက္ကံသပရိယန္တဂတံ၊ တတော ဧဝ ဟေဋ္ဌာ နိဗ္ဗတ္တိတဥဒယဗ္ဗယဉာဏာဒီနမ္ပိ ကိစ္စံ ပဋိပက္ခဒူရီဘာဝေန အတ္ထတော သာဓေန္တမေဝ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ၊ တထာပဝတ္တမာနဉ္စ တေသံ ကိစ္စံ အနုလောမေန္တံ ဝိယ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဥဒယဗ္ဗယဝန္တာနံ…ပေ… တထကိစ္စတာယ အနုလောမေတီ’’တိ။ တတ္ထ ‘‘ဘယတော ဥပဋ္ဌိတ’’န္တိ ဣမိနာပိ အာရမ္မဏသီသေန ဉာဏဗျာပါရမေဝ ဝဒတိ သပ္ပဋိဘယာနံ သင်္ခါရာနံ ယထာသဘာဝဒဿနဒီပနတော။ သေသေသု ပန သတ္တသုပိ ဌာနေသု ဉာဏဗျာပါရောဝ ဒဿိတော။ ယသ္မာ ဧတံ အနုလောမဉာဏံ အနိစ္စာဒီသု အညတရလက္ခဏဝသေနေဝ သင်္ခါရေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အနိစ္စလက္ခဏာဒိဝသေန သင်္ခါရေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တတ္တာ’’တိ။ တာယ ပဋိပတ္တိယာတိ ယာ သာ အနုလောမဉာဏဿ ထူလထူလသစ္စပဋိစ္ဆာဒကသံကိလေသဝိက္ခမ္ဘနပဋိပတ္တိ၊ တာယ။ န ဟိ အနုလောမဉာဏေ တထာ အနုပ္ပန္နေ ဂေါတြဘုဉာဏံ နိဗ္ဗာနံ အာလမ္ဗိတုံ သက္ကောတိ၊ ဂေါတြဘုဉာဏေ ဝါ အနုပ္ပန္နေ မဂ္ဂဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။

ဝုတ္တမတ္ထံ ဩပမ္မေန ပါကဋတရံ ကာတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဋ္ဌန္နံ ဝေါဟာရိကမဟာမတ္တာနံ အဂတိဂမနံ ပဟာယ တံတံဝိနိစ္ဆယကရဏံ ဝိယ အဋ္ဌန္နံ ဉာဏာနံ ယထာသကံ ပဋိပက္ခံ ပဟာယ သင်္ခါရေသု ဥဒယဗ္ဗယာဒိပဋိပတ္တိ၊ ရညော မဇ္ဈတ္တဘာဝေါ ဝိယ အနုလောမဉာဏဿ ပုရိမပစ္ဆိမဓမ္မကောဋ္ဌာသဿ အနုကူလတာ။ တေနေဝါတိ ဟေဋ္ဌိမဉာဏာနံ အနုလောမနမုခေန ဥပရိဗောဓိပက္ခိယာနံ အနုလောမနတောယေဝ။ သစ္စာနုလောမိကန္တိ ဝုစ္စတိ မဂ္ဂသစ္စဿ အနုလောမိကတ္တာ။

အနုလောမဉာဏံ နိဋ္ဌိတံ။

ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီဝိပဿနာကထာဝဏ္ဏနာ

၈၀၅။ ကိဉ္စိ အသင်္ခတာရမ္မဏမ္ပိ ဉာဏံ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ဧကသင်္ဂဟန္တိ ကတွာ ‘‘သင်္ခါရာရမ္မဏာယာ’’တိ ဝိသေသနံ ကတံ။ တဉှိ ဝိသေသတော ဝုဋ္ဌာနံ အရိယမဂ္ဂံ ဂစ္ဆတိ ဥပေတီတိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတိ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗေန သဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ။ အသမ္မောဟတ္ထန္တိ တတ္ထ တတ္ထ သုတ္တေ ပရိယာယန္တရေဟိ အာဂတာယ သမ္မောဟာဘာဝတ္ထံ။ သုတ္တသံသန္ဒနာတိ သုတ္တာနံ တေသံ တေသံ သုတ္တပဒါနံ အနုသန္ဒာနံ။

ယေ လောကိယေ သင်္ခါရေ အာရဗ္ဘ အနုလောမပရိယောသာနာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ ပဝတ္တတိ၊ တံသန္နိဿိတာ တပ္ပဋိဗဒ္ဓါ တဏှာ တေဟိ ဝိနာ အပ္ပဝတ္တနတော တမ္မယာ နာမ၊ တမ္မယာဝ တမ္မယတာ၊ တမ္မယာ ဝါ တဏှာသမ္ပယုတ္တာ ခန္ဓာ၊ တေသံ ဘာဝေါ တမ္မယတာ၊ သာ ဧဝ တဏှာ။ တပ္ပဋိပက္ခာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ အတမ္မယတာ။ တေန ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘တမ္မယတာ နာမ တဏှာ၊ တဿာ ပရိယာဒိယနတော ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ အတမ္မယတာတိ ဝုစ္စတီ’’တိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၁၀)။ နိဿာယာတိ တံ အတမ္မယတံ နိဿယံ ကတွာ၊ ဘာဝေတွာတိ အတ္ထော။ ဧကတ္တာတိ ဧတ္ထ အယံ ပါဠိ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပေက္ခာ ရူပေသု…ပေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗေသု၊ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၁၀)၊ သယမ္ပိ နာနာသဘာဝါ၊ နာနာရမ္မဏနိဿိတာ စာတိ အတ္ထော။ သာ ပန သမာဓိသမ္ပယုတ္တာ ဝိပဿနုပေက္ခာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပေက္ခာ အာကာသာနဉ္စာယတနနိဿိတာ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနနိဿိတာ၊ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၁၀)။ ယာ ဟိ တံတံအရူပစိတ္တုပ္ပာဒပရိယာပန္နာ ဥပေက္ခာ၊ သာ ဧကသဘာဝတ္တာ၊ ဧကာရမ္မဏတ္တာ စ ဧကတ္တာ၊ ဧကတ္တသိတာ စာတိ ဝုစ္စတိ၊ သာ ပန တံတံဈာနသဟဂတဝေဒနုပေက္ခာ စ တဒါရမ္မဏဝိပဿနုပေက္ခာ စာတိ ဝဒန္တိ။ တံ ပဇဟထာတိ တဒါရမ္မဏကိလေသပဟာနေန ပဇဟထ။ တေနာဟ ‘‘တံ သမတိက္ကမထာ’’တိ။

နိဗ္ဗိဒါတိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ။ တတ္ထ ဟိ သုတ္တေ ဝိရဇ္ဇတီတိ မဂ္ဂကိစ္စမာဟ၊ ဝိမုစ္စတီတိ ဖလကိစ္စံ။

သုသိမသုတ္တံ နိဒါနဝဂ္ဂေ။ တတ္ထ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီတိ ဝုတ္တာ ဓမ္မဋ္ဌိတိယံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ အသမ္မုယှနဝသေန ပဝတ္တနတော။ နိဗ္ဗာနေ ဉာဏန္တိ မဂ္ဂဉာဏမာဟ။

သညာ ခေါ၊ ပေါဋ္ဌပါဒါတိ ဧတ္ထ ကာမံ ‘‘သညာ’’ဣစ္စေဝ ဝုစ္စတိ၊ ပုဗ္ဗေ ပန ‘‘သညဂ္ဂံ ဖုသတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘သညဂ္ဂန္တိ ဝုတ္တာ’’တိ။

ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓီတိ တဒေကဒေသဘူတာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ ဝုတ္တာ။ သမုဒါယေသု ဟိ ပဝတ္တာ ဝေါဟာရာ အဝယဝေသုပိ ပဝတ္တန္တီတိ။ ပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂန္တိ ပါရိသုဒ္ဓိယာ ပဓာနကာရဏံ။

တီဟိ နာမေဟီတိ အနုလောမဂေါတြဘုဝေါဒါနသင်္ခါတေဟိ တီဟိ နာမေဟိ။

ကိတ္တိတာတိ ထောမိတာ အရိယမဂ္ဂါဓိဋ္ဌာနတာယ။ မဟန္တာနံ သီလက္ခန္ဓာဒီနံ ဧသနဋ္ဌေန မဟေသိနာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန။ သန္တကိလေသတာယ သန္တာ။ ယောဂန္တိ ဘာဝနံ၊ ဘာဝနာဘိယောဂံ ဝါ။

ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣတိ ဧကဝီသတိမပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ။