📜
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။
ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂ နိဒါနကထာ
ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ ¶ နာမာယံ ဂန္ထော ပိဋကတ္တယသာရဘူတော သကလလောကေ ပဋိပတ္တိဒီပကဂန္ထာနံ အဂ္ဂေါ ဟောတိ သေဋ္ဌော ပမုခေါ ပါမောက္ခော ဥတ္တမော ပဝရော စာတိ ဝိညူဟိ ပသတ္ထော။ တတ္ထ ဟိ သင်္ဂီတိတ္တယာရူဠှဿ တေပိဋကဗုဒ္ဓဝစနဿ အတ္ထံ သံခိပိတွာ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတံ ဗြဟ္မစရိယံ ပရိပုဏ္ဏံ ပကာသိတံ သုဝိသဒဉ္စ။ ဧဝံ ပသတ္ထဿေတဿ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂဿ နိဒါနကထာယပိ ဘဝိတဗ္ဗမေဝ။ တသ္မာဒါနိ တမ္ပကာသနတ္ထမိဒံ ပဉှကမ္မံ ဝုစ္စတိ –
‘‘သော ပနေသ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ ကေန ကတော၊ ကဒါ ကတော၊ ကတ္ထ ကတော၊ ကသ္မာ ကတော၊ ကိမတ္ထံ ကတော၊ ကိံ နိဿာယ ကတော၊ ကေန ပကာရေန ကတော၊ ကိဿ သကလလောကေ ပတ္ထဋော’’တိ။
တတ္ထ ကေန ကတောတိ အာစရိယဗုဒ္ဓဃောသတ္ထေရဝရေန တေပိဋကသင်္ဂဟဋ္ဌကထာကာရေန ကတော။
ကဒါ ကတောတိ အမှာကံ ဘဂဝတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သကလလောကနာထဿ ပရိနိဗ္ဗုတိကာလတော ပစ္ဆာ ဒသမေ ဝဿသတကေ (၉၇၃ -ဗုဒ္ဓဝဿေ) ကတော။
ကတ္ထ ကတောတိ သီဟဠဒီပေ အနုရာဓပုရေ မဟာဝိဟာရေ ကတော။
ကသ္မာ ကတောတိ ဝိသုဒ္ဓိကာမာနံ သာဓုဇနာနံ တဒဓိဂမုပါယံ သမ္မာပဋိပတ္တိနယံ ဉာပေတုကာမတာသင်္ခါတေန အတ္တနော အဇ္ဈာသယေန သဉ္စောဒိတတ္တာ၊ သင်္ဃပါလတ္ထေရေန စ အဇ္ဈေသိတတ္တာ ကတော။
ဧတ္ထ ပန ဌတွာ အာစရိယဗုဒ္ဓဃောသတ္ထေရဿ ဥပ္ပတ္တိ ကထေတဗ္ဗာ၊ သာ စ မဟာဝံသေ (စူဠဝံသောတိပိ ဝေါဟရိတေ ဒုတိယဘာဂေ) သတ္တတိံသမပရိစ္ဆေဒေ ပန္နရသာဓိကဒွိသတဂါထာတော (၃၇၊ ၂၁၅) ပဋ္ဌာယ ဗာတ္တိံသာယ ဂါထာဟိ ပကာသိတာယေဝ။ ကထံ? –
မဟာဝံသ-ဗုဒ္ဓဃောသကထာ
ဗောဓိမဏ္ဍသမီပမှိ၊ ¶ ဇာတော ဗြာဟ္မဏမာဏဝေါ၊
ဝိဇ္ဇာ-သိပ္ပ-ကလာ-ဝေဒီ၊ တီသု ဝေဒေသု ပါရဂူ။
သမ္မာ ဝိညာတသမယော၊ သဗ္ဗဝါဒဝိသာရဒေါ၊
ဝါဒတ္ထီ ဇမ္ဗုဒီပမှိ၊ အာဟိဏ္ဍန္တော ပဝါဒိကော။
ဝိဟာရမေက’မာဂမ္မ၊ ရတ္တိံ ပါတဉ္ဇလီမတံ၊
ပရိဝတ္တေတိ သမ္ပုဏ္ဏ-ပဒံ သုပရိမဏ္ဍလံ။
တတ္ထေကော ရေဝတော နာမ၊ မဟာထေရော ဝိဇာနိယ၊
‘‘မဟာပညော အယံ သတ္တော၊ ဒမေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ၊ သော။
‘‘ကော နု ဂဒြဘရာဝေန၊ ဝိရဝန္တော’’တိ အဗြဝိ၊
‘‘ဂဒြဘာနံ ရဝေ အတ္ထံ၊ ကိံ ဇာနာသီ’’တိ အာဟ တံ။
‘‘အဟံ ဇာနေ’’တိ ဝုတ္တော သော၊ ဩတာရေသိ သကံ မတံ၊
ပုဋ္ဌံ ပုဋ္ဌံ ဝိယာကာသိ၊ ဝိရဒ္ဓမ္ပိ စ ဒဿယိ။
‘‘တေန ဟိ တွံ သကံ ဝါဒ-မောတာရေဟီ’’တိ စောဒိတော၊
ပါဠိ’မာဟာ’ဘိဓမ္မဿ၊ အတ္ထ’မဿ န သော’ဓိဂါ။
အာဟ‘‘ကဿေ’သ မန္တော’’တိ၊‘‘ဗုဒ္ဓမန္တော’’တိ သော’ဗြဝိ၊
‘‘ဒေဟိ မေတံ’’တိ ဝုတ္တေ ဟိ၊ ‘‘ဂဏှ ပဗ္ဗဇ္ဇ တံ’’ဣတိ။
မန္တတ္ထီ ပဗ္ဗဇိတွာ သော၊ ဥဂ္ဂဏှိ ပိဋကတ္တယံ၊
ဧကာယနော အယံ မဂ္ဂေါ၊ ဣတိ ပစ္ဆာ တ’မဂ္ဂဟိ။
ဗုဒ္ဓဿ ဝိယ ဂမ္ဘီရ-ဃောသတ္တာ နံ ဝိယာကရုံ၊
ဗုဒ္ဓဃောသောတိ ဃောသော ဟိ၊ ဗုဒ္ဓါ ဝိယ မဟီတလေ။
တတ္ထ ဉာဏောဒယံ[ဉာဏောဒယံ နာမပကရဏံ ဣဒါနိ ကုဟိဉ္စိပိ န ဒိဿတိ၊] နာမ၊ ကတွာ ပကရဏံ တဒါ၊
ဓမ္မသင်္ဂဏိယာကာသိ၊ ကစ္ဆံ သော အဋ္ဌသာလိနိံ[ဣဒါနိ ဒိဿမာနာ ပန အဋ္ဌသာလိနီ သီဟဠဒီပိကာယေဝ၊ န ဇမ္ဗုဒီပိကာ၊ ပရတော (၅၄-၅၅ ပိဋ္ဌေသု) ဧသ အာဝိဘဝိဿတိ]။
ပရိတ္တဋ္ဌကထဉ္စေဝ ¶ [ပရိတ္တဋ္ဌကထန္တိ ပိဋကတ္တယဿ သင်္ခေပတော အတ္ထဝဏ္ဏနာဘူတာ ခုဒ္ဒကဋ္ဌကထာတိ အဓိပ္ပေတာ ဘဝေသု]၊ ကာတုံ အာရဘိ ဗုဒ္ဓိမာ၊
တံ ဒိသွာ ရေဝတော ထေရော၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။
‘‘ပါဠိမတ္တံ ဣဓာနီတံ၊ နတ္ထိ အဋ္ဌကထာ ဣဓ [ဧတ္ထ သဂီဘိတ္တယာရူဠှာ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ သန္တိကာ ဥဂ္ဂဟိတာ သိဿာနုသိဿပရမ္ပရာတတာ မူလဋ္ဌကထာ ကသ္မာ ဇမ္ဗုဒီပေ သဗ္ဗသော အန္တရဟိတာတိ ဝိမံသိတဗ္ဗံ]၊
တထာစရိယဝါဒါ စ၊ ဘိန္နရူပါ န ဝိဇ္ဇရေ။
သီဟဠဋ္ဌကထာ သုဒ္ဓါ၊ မဟိန္ဒေန မတီမတာ၊
သင်္ဂီတိတ္တယမာရူဠှံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဒေသိတံ။
သာရိပုတ္တာဒိဂီတဉ္စ၊ ကထာမဂ္ဂံ သမေက္ခိယ၊
ကတာ သီဟဠဘာသာယ၊ သီဟဠေသု ပဝတ္တတိ။
တံ တတ္ထ ဂန္တွာ သုတွာ တွံ၊ မာဂဓာနံ နိရုတ္တိယာ၊
ပရိဝတ္တေဟိ၊ သာ ဟောတိ၊ သဗ္ဗလောကဟိတာဝဟာ’’။
ဧဝံ ဝုတ္တေ ပသန္နော သော၊ နိက္ခမိတွာ တတော ဣမံ၊
ဒီပံ အာဂါ ဣမဿေဝ [ဣဒဿေဝါတိ ဣမဿေဝ မဟာနာမရညော ကာလေ ၉၅၃-၉၇၅ ဗုဒ္ဓဝဿေ၊ အယဉ္စ ဝဿပရိစ္ဆေဒေါ သီဟဠရာဇဝံသံ နိဿာယ ဒဿိတော၊ ယုရောပိယဝိစက္ခဏာနံ ပန မတေန ၉၄၁-၉၆၄ ဗုဒ္ဓဝဿေ ဣတိ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဧဝမုပရိပိ၊]၊ ရညော ကာလေ မဟာမတိ။
မဟာဝိဟာရံ သမ္ပတ္တော၊ ဝိဟာရံ သဗ္ဗသာဓုနံ၊
မဟာပဓာနဃရံ ဂန္တွာ၊ သင်္ဃပါလဿ သန္တိကာ။
သီဟဠဋ္ဌကထံ သုတွာ၊ ထေရဝါဒဉ္စ သဗ္ဗသော၊
‘‘ဓမ္မဿာမိဿ ဧသောဝ၊ အဓိပ္ပာယော’’တိ နိစ္ဆိယ။
တတ္ထ သင်္ဃံ သမာနေတွာ၊ ‘‘ကာတုံ အဋ္ဌကထံ မမ၊
ပေါတ္ထကေ ဒေထ သဗ္ဗေ’’တိ၊ အာဟ၊ ဝီမံသိတုံ သ တံ။
သင်္ဃော ¶ ဂါထာဒွယံ တဿာ’ဒါသိ ‘‘သာမတ္ထိယံ တဝ၊
ဧတ္ထ ဒဿေဟိ၊ တံ ဒိသွာ၊ သဗ္ဗေ ဒေမာတိ ပေါတ္ထကေ’’ [၂၃၄-၅ ဂါထာသု အယမတ္ထယောဇနာ– ‘‘တတ္ထ မဟာဝိဟာရေ သံဃံ မဟာနေတွာ သံဃ သန္နိပါတံ ကာရေတွာ အာစရိယပုဗ္ဗဒ္ဓဃောသော ဧဝမာဟ ‘အဋ္ဌကထံ ကာတုံ သဗ္ဗေ ပါဠိ-အဋ္ဌကထာ-ပေါတ္ထကေ မမ ဒေထာ’တိ၊ သော သံဃော တံ ဝီမံသိတုံ သံယုတ္တနိကာယတော ‘အန္တောဇဋာ’တိအာဒိကံ စ ‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယာ’တိအာဒိကံ စာတိ ဂါထာဒွယံ တဿ အဒါသိ ‘ဧတ္ထ တဝ သာမတ္ထိယံ ဉာဏပ္ပဘာဝံ ဒဿေတိ၊ တံ ဒိသွာ သဗ္ဗေ ပေါတ္ထကေ ဒေမာ’တိဝတွာ’’တိ၊ ဣမိနာ ပန အယမတ္ထာ ဒဿိတော ဟောတိ ‘‘အာစရိယ ဗုဒ္ဓဃောသော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂံ ကရောန္တော တဒေဝ ဂါထာဒွယံ ဩလောကေတွာ၊ ကိဉ္စိပိ အညံ ပေါတ္ထကံ အနောလောကေတွာ အကာသီ’’တိ၊ တဿ ပနတ္ထဿ ယုတ္တာယုတ္တဝိစာရဏာ ပရတော (၃၉-၄၉-ပိဋ္ဌေသု) အာဂမိဿတိ]။
ပိဋကတ္တယ’မေတ္ထေဝ၊ သဒ္ဓိံ အဋ္ဌကထာယ သော၊
ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂံ နာမာ’ကာ၊ သင်္ဂဟေတွာ သမာသတော။
တတော သင်္ဃံ သမူဟေတွာ၊ သမ္ဗုဒ္ဓမတကောဝိဒံ၊
မဟာဗောဓိသမီပမှိ၊ သော တံ ဝါစေတု မာရဘိ။
ဒေဝတာ တဿ နေပုညံ၊ ပကာသေတုံ မဟာဇနေ၊
ဆာဒေသုံ ပေါတ္ထကံ သောပိ၊ ဒွတ္တိက္ခတ္တုမ္ပိ တံ အကာ [၂၃၈ ဂါထာယ အယမတ္ထော– ‘‘ဒေဝတာ တဿ ဗုဒ္ဓဃောသဿ နေပုညံ နိပုဏညာပ္ပသာဝံ မဟာဇနဿ ပကာသေတုံ တေန လိခိတံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂပေါတ္ထကံ ဆာဒေသုံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အပဿိယဘာဝံ ပါပေတွာ ဌပေသုံ၊ သောပိ ဗုဒ္ဓဃောသော ဒုတိယမ္ပိ တံ လိခိ၊ တမ္ပိ ဒေဝတာ ဆဒေသုံ၊ တတိယမ္ပိ လိခီ’’တိ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒွတ္တိက္ခတ္တုမ္ပိ တံ အကာ’’တိ၊ ဣဒမေဝ မဟာဝံသဝစနံ နိဿာယ ဝိတ္တာရေတွာ ကထိတာယ ဗုဒ္ဓဃောသုပ္ပတ္တိယာ နာမ ကထာလ ဧကရတ္တေနေဝ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂဿ တိက္ခတ္တုမ္ပိ လိခိတွာ နိဋ္ဌာပိတဘာဝေါ ပကာသိတော၊ ဤဒိသီ ပန ကထာ ဗဟူနံ ဝိမှယဇနနီပိ ပရိက္ခကာနံ သံသယဇနနီ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဣမိဿာပိ ဝိစာရဏာ ပရတော (၄၇-၈-ပိဋ္ဌေသု) ဒဿိယိဿတိ]။
ဝါစေတုံ တတိယေ ဝါရေ၊ ပေါတ္ထကေ သမုဒါဟဋေ၊
ပေါတ္ထကဒွယ’မညမ္ပိ၊ သဏ္ဌပေသုံ တဟိံ မရူ။
ဝါစယိံသု တဒါ ဘိက္ခူ၊ ပေါတ္ထကတ္တယ’မေကတော၊
ဂန္ထတော အတ္ထတော ဝါပိ၊ ပုဗ္ဗာပရဝသေန ဝါ။
ထေရဝါဒေဟိ ပါဠီဟိ၊ ပဒေဟိ ဗျဉ္ဇနေဟိ ဝါ၊
အညထတ္တမဟူ နေဝ၊ ပေါတ္ထကေသုပိ တီသုပိ။
အထ ¶ ဥဂ္ဃောသယီ သင်္ဃော၊ တုဋ္ဌဟဋ္ဌော ဝိသေသတော၊
နိဿံသယံ’သ မေတ္တေယျော၊ ဣတိ ဝတွာ ပုနပ္ပုနံ။
သဒ္ဓိံ အဋ္ဌကထာယာ’ဒါ၊ ပေါတ္ထကေ ပိဋကတ္တယေ၊
ဂန္ထာကရေ ဝသန္တော သော၊ ဝိဟာရေ ဒူရသင်္ကရေ။
ပရိဝတ္တေသိ သဗ္ဗာပိ၊ သီဟဠဋ္ဌကထာ တဒါ၊
သဗ္ဗေသံ မူလဘာသာယ၊ မာဂဓာယ နိရုတ္တိယာ။
သတ္တာနံ သဗ္ဗဘာသာနံ၊ သာ အဟောသိ ဟိတာဝဟာ၊
ထေရိယာစရိယာ သဗ္ဗေ၊ ပါဠိံ ဝိယ တ’မဂ္ဂဟုံ။
အထ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စေသု၊ ဂတေသု ပရိနိဋ္ဌိတိံ၊
ဝန္ဒိတုံ သော မဟာဗောဓိံ၊ ဇမ္ဗုဒီပံ ဥပါဂမီ’’တိ [သော မဟာဗောဓိ ဝန္ဒိတုံ ဇမ္ဗုဒီပံ ဥပါဂမီတိ ဣဒံ ဝစနံ ပုရိမဝစနေဟိ အသံသဋ္ဌံ ဝိယ ဟောတိ၊ ပုဗ္ဗေ ဟိ ‘‘အာစရိယဗုဒ္ဓဃောသော ဗောဓိမဏ္ဍသမီပေ ဇာတော’’တိ စ၊ ‘‘သီဟဠဒီပံ ဂန္တွာ သီဟဠဋ္ဌကထာယော မာဂဓဘာသာယ ပရိဝတ္တေဟီတိ တဿာစရိယေန ရေဝတတ္ထေရေန ဝုတ္တော’’တိ စ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဣဓာပိ အာစရိယဗုဒ္ဓဃောသဿ ပဝတ္တိ တဒနုရူပါ ‘‘တာ ဘာသာပရိဝတ္တိတဋ္ဌကထာယော အာဒါယ သာသနုဇ္ဇောတနတ္ထံ ဇမ္ဗုဒီပံ ဥပါဂမီ’’တိ ဧဝမာဒိနာ သာသနုဇ္ဇောတနမူလိကာ ဧဝ ဘဝိတုံ အရဟတိ၊ န ပန မဟာဗောဓိဝန္ဒနမူလိကာတိ]။
အယဉ္စ ပန မဟာဝံသကထာ ၁၉၅၀ - ခရိသ္တဝဿေ ဟာဗဒမဟာဝိဇ္ဇာလယမုဒ္ဒဏယန္တေ ရောမက္ခရေန မုဒ္ဒိတဿ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂပေါတ္ထကဿ ပုရေစာရိကကထာယံ ‘‘အနေကာနေတ္ထ အတ္ထိ ဝိစာရေတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝတွာ ဓမ္မာနန္ဒကောသမ္ဗီနာမကေန ဝိစက္ခဏေန ဝိစာရိတာ။ တမေတ္ထ ယုတ္တာယုတ္တဝိစိနနာယ ဒဿေတွာ အနုဝိစာရဏမ္ပိဿ ကရိဿာမ။