📜

အာစရိယဗုဒ္ဓဃောသတ္ထေရဿ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ

အာစရိယဗုဒ္ဓဃောသော ဒသမေ ဗုဒ္ဓဝဿသတကေ (၉၀၁-၁၀၀၀-ဗု-ဝ) ဒက္ခိဏဣန္ဒိယရဋ္ဌေ မောရဏ္ဍဂါမေ ဗြာဟ္မဏကုလေ ဇာတော၊ သော တီသု ဝေဒေသု စေဝ သဗ္ဗဝိဇ္ဇာသိပ္ပဂန္ထေသု စ ပါရင်္ဂတော ဟုတွာ ဗုဒ္ဓသာသနဓမ္မံ သုတွာ တမ္ပိ ဥဂ္ဂဏှိတုကာမော တသ္မိံယေဝ ဒက္ခိဏဣန္ဒိယရဋ္ဌေ ဧကသ္မိံ ထေရဝါဒိကဝိဟာရေ မဟာဝိဟာရဝါသီနံ ရေဝတတ္ထေရပ္ပမုခါနံ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စေဝ ဥပသမ္ပဒဉ္စ ဂဏှိတွာ ပိဋကတ္တယပါဠိမုဂ္ဂဏှိ။ သော ဧဝံ ပိဋကတ္တယပါဠိမုဂ္ဂဏှန္တောယေဝ အညာသိ ‘‘အယမေကာယနမဂ္ဂေါ ဒဿနဝိသုဒ္ဓိယာ နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယာယာ’’တိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ စ တဿ ဝိသိဋ္ဌဉာဏပ္ပဘာဝသမ္ပန္နဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဣမဿ ဗုဒ္ဓသာသနေ ကိတ္တိဃောသော ဗုဒ္ဓဿ ဝိယ ပဝတ္တိဿတီ’’တိ သမ္ပဿမာနာ ‘‘ဗုဒ္ဓဃောသော’’တိ နာမမကံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဗုဒ္ဓဃောသောတိ ဂရူဟိ ဂဟိတနာမဓေယျေနာ’’တိ။

သော ဧဝံ ပိဋကတ္တယပါဠိမုဂ္ဂဏှိတွာ မဒရသ နဂရသမီပဋ္ဌာနဘူတေ မယူရဒူတပဋ္ဋနမှိ စ ကဉ္စိပုရာဒီသု စ ဝသန္တော အန္ဓကဋ္ဌကထာယ ပရိစယံ ကတွာ တာယ အသန္တုဋ္ဌစိတ္တော သီဟဠဋ္ဌကထာသုပိ ပရိစယံ ကာတုကာမော တာ စ ပါဠိဘာသမာရောပေတွာ အဘိနဝီကာတုမာသီသန္တော သီဟဠဒီပမဂမာသိ။ တသ္မိဉ္စ ကာလေ သီဟဠဒီပေ မဟာနာမော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ၊ သော စ ရာဇာ အဘယဂိရိဝါသီသု ပသန္နော တေယေဝ ဝိသေသတော ပဂ္ဂဏှာတိ။

ဧကစ္စေ ပန အာဓုနိကာ ဝိစက္ခဏာ ဧဝံ ဝဒန္တိ ‘‘အာစရိယဗုဒ္ဓဃောသဿ သီဟဠဒီပါဂမနေန သိရိမေဃဝဏ္ဏရာဇကာလတော (၈၄၆-ဗု-ဝ) ပုရေတရံယေဝ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဣဒဉ္စ နေသံ ကာရဏံ၊ တဿ ရညော နဝဝဿကာလေ (၈၅၅-ဗု-ဝ) ဗုဒ္ဓဿ ဒါဌာဓာတုကလိင်္ဂရဋ္ဌတော သီဟဠဒီပမာနီတာ၊ တတော ပဋ္ဌာယ သီဟဠရာဇာနော အနုသံဝစ္ဆရံ မဟန္တံ ဓာတုပူဇာဥဿဝံ ကရောန္တိ။ ယဒိ စ အာစရိယဗုဒ္ဓဃောသော တတော ပစ္ဆာ သီဟဠဒီပမာဂစ္ဆေယျ၊ တမ္ပိ ပါသာဒိကံ မဟုဿဝံ ဒိသွာ အတ္တနော ဂန္ထေသု ပကာသေယျ ယထာ ဖာဟိယံ နာမ စိနဘိက္ခု မဟာနာမရာဇကာလေ (၉၅၃-၉၇၅-ဗု-ဝ) တံ ဒိသွာ အတ္တနော အဒ္ဓါနက္ကမကထာယံ ပကာသေသိ၊ န ပန အာစရိယဿ ဂန္ထေသု တံပကာသနာ ဒိဿတိ၊ တေနေတံ ဉာယတိ ‘‘အာစရိယဗုဒ္ဓဃောသော ဒါဌာဓာတုသမ္ပတ္တကာလတော (၈၅၅-ဗု-ဝ) ပုရေတရံယေဝ သီဟဠဒီပမာဂန္တွာ အဋ္ဌကထာယော အကာသီ’’တိ။ တံ ပန န ဒဠှကာရဏံ ဟောတိ၊ တိပိဋကပါဠိယာ ဟိ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာယ ယံ ဝါ တံ ဝါ အတ္တနော ပစ္စက္ခဒိဋ္ဌံ ပကာသေတဗ္ဗံ န ဟောတိ၊ န စ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာ အဒ္ဓါနက္ကမကထာသဒိသာ။ ကိဉ္စ ဘိယျော၊ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယံ ဒီပဝံသတောပိ ကိဉ္စိ အာနေတွာ ပကာသိတံ၊ ဒီပဝံသေ စ ယာဝ မဟာသေနရာဇကာလာ (၈၁၉-၈၄၅-ဗု-ဝ) ပဝတ္တိ ပကာသိတာတိ သိရိမေဃဝဏ္ဏရာဇကာလတော (၈၄၅-၈၇၃-ဗု-ဝ) ပုဗ္ဗေ ဒီပဝံသောယေဝ လိခိတော န ဘဝေယျ။ ယဒိ စ အဋ္ဌကထာယော တတော ပုဗ္ဗေယေဝ ကတာ ဘဝေယျုံ၊ ကထံ တတ္ထ ဒီပဝံသော သက္ကာ ပကာသေတုန္တိ။

အာစရိယဗုဒ္ဓဃောသော ပန သီဟဠဒီပံ ပတ္တကာလေ (၉၆၅-ဗု-ဝ) မဟာဝိဟာရမေဝ ဂန္တွာ တတ္ထ သီဟဠမဟာထေရာနံ သန္တိကေ သီဟဠဋ္ဌကထာယော သုဏိ။ ဝုတ္တဉှိ သမန္တပါသာဒိကာယံ –

‘‘မဟာအဋ္ဌကထဉ္စေဝ၊ မဟာပစ္စရိမေဝ စ၊

ကုရုန္ဒိဉ္စာတိ တိဿောပိ၊ သီဟဠဋ္ဌကထာ ဣမာ။

ဗုဒ္ဓမိတ္တောတိ နာမေန၊ ဝိဿုတဿ ယသဿိနော၊

ဝိနယညုဿ ဓီရဿ၊ သုတွာ ထေရဿ သန္တိကေ’’တိ [ပရိ။ အဋ္ဌ။ နိဂမနကထာ]။

ဣမိနာ ပန အဋ္ဌကထာဝစနေန မဟာအဋ္ဌကထာဒီနံ တိဿန္နံယေဝ အဋ္ဌကထာနံ သုတဘာဝေါ ဒဿိတော။ သမန္တပါသာဒိကာယံ ပန သင်္ခေပအန္ဓကဋ္ဌကထာနမ္ပိ ဝိနိစ္ဆယော ဒဿိတောယေဝ၊ ကသ္မာ ပန တာ အာစရိယေန သီဟဠတ္ထေရာနံ သန္တိကေ န သုတာတိ? တာသု ဟိ အန္ဓကဋ္ဌကထာ တာဝ အန္ဓကရဋ္ဌိကဘာဝတော၊ ကတပရိစယဘာဝတော စ န သုတာတိ ပါကဋောယေဝါယမတ္ထော။ သင်္ခေပဋ္ဌကထာ ပန မဟာပစ္စရိဋ္ဌကထာယ သံခိတ္တမတ္တဘာဝတော န သုတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ ဟိ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာယံ ဂန္ထာရမ္ဘသံဝဏ္ဏနာယံ [ဝိဇိရ။ ဋီ။ ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ] စူဠပစ္စရိဋ္ဌကထာအန္ဓကဋ္ဌကထာနမ္ပိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သင်္ဂဟိတဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ သာရတ္ထဒီပနီ-ဝိမတိဝိနောဒနီဋီကာသု [သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။၉၂ ပါစိတ္တိယကဏ္ဍ၊ ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ] ပန အန္ဓကသင်္ခေပဋ္ဌကထာနံ သင်္ဂဟိတဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ သမန္တပါသာဒိကာယဉ္စ စူဠပစ္စရီတိ နာမံ ကုဟိဉ္စိပိ န ဒိဿတိ၊ မဟာဋ္ဌကထာ မဟာပစ္စရီ ကုရုန္ဒီ အန္ဓကသင်္ခေပဋ္ဌကထာတိ ဣမာနိယေဝ နာမာနိ ဒိဿန္တိ၊ ဗဟူသု စ ဌာနေသု ‘‘သင်္ခေပဋ္ဌကထာယံ ပန မဟာပစ္စရိယဉ္စ ဝုတ္တ’’န္တိအာဒိနာ [ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၄] ဒွိန္နမ္ပိ သမာနဝိနိစ္ဆယော ဒဿိတော။ တသ္မာ ဝဇိရဗုဒ္ဓိယံ စူဠပစ္စရီတိ ဝုတ္တဋ္ဌကထာ မဟာပစ္စရိတော ဥဒ္ဓရိတွာ သင်္ခေပေန ကတဋ္ဌကထာ ဘဝေယျ၊ သာ စ သင်္ခေပေန ကတတ္တာ သင်္ခေပဋ္ဌကထာ နာမ ဇာတာ ဘဝေယျ။ ဧဝဉ္စ သတိ မဟာပစ္စရိယာ သုတာယ သာပိ သုတာယေဝ ဟောတီတိ န သာ အာစရိယေန သုတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧဝံ သီဟဠဋ္ဌကထာယော သုဏန္တဿေဝ အာစရိယဗုဒ္ဓဃောသဿ တိက္ခဂမ္ဘီရဇဝနဉာဏပ္ပဘာဝဝိသေသသမ္ပန္နဘာဝဉ္စ ပရမဝိသုဒ္ဓသဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝီရိယပဋိမဏ္ဍိတသီလာစာရဇ္ဇဝမဒ္ဒဝါဒိဂုဏသမုဒယ- သမုဒိတဘာဝဉ္စ သကသမယသမယန္တရဂဟနဇ္ဈောဂါဟဏသမတ္ထပညာဝေယျတ္တိ- ယသမန္နာဂတဘာဝဉ္စ အနေကသတ္ထန္တရောစိတသံဝဏ္ဏနာနယသုကောဝိဒဘာဝဉ္စ ဉတွာ တံသဝနကိစ္စပရိနိဋ္ဌိတကာလေ သင်္ဃပါလာဒယော ထေရာ တံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂါဒိဂန္ထာနံ ကရဏတ္ထာယ ဝိသုံ ဝိသုံ အာယာစိံသု။ ဧတ္ထ စ အာစရိယဿ ယထာဝုတ္တဂုဏေဟိ သမ္ပန္နဘာဝေါ အတ္တနော ဝစနေနေဝ ပါကဋော။ ဝုတ္တဉှိ အတ္တနော ဂန္ထနိဂမနေသု –

‘‘ပရမဝိသုဒ္ဓသဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝီရိယပဋိမဏ္ဍိတေန သီလာစာရဇ္ဇဝမဒ္ဒဝါဒိဂုဏသမုဒယသမုဒိတေန သကသမယသမယန္တရဂဟနဇ္ဈောဂါဟဏသမတ္ထေန ပညာဝေယျတ္တိယသမန္နာဂတေနာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ သကသမယသမယန္တရဂဟနဇ္ဈောဂါဟဏသမတ္ထေနာတိ ပဒေန အာစရိယဗုဒ္ဓဃောသတ္ထေရော မဟာဝိဟာရဝါသီနံ ဝိသုဒ္ဓတ္ထေရဝါဒီနံ ဒေသနာနယသင်္ခါတေ သကသမယေ စ မဟာသင်္ဃိကာဒိမဟာယာနိကပရိယောသာနာနံ နိကာယန္တရဘူတာနံ ပရေသံ ပိဋကဂန္ထန္တရဝါဒနယသင်္ခါတေ ပရသမယေ စ တထာ တံကာလိကအညတိတ္ထိယသမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဝေဒတ္တယာဒိသင်္ခါတေ ပရသမယေ စ ကောဝိဒေါ၊ တေသံ သကသမယပရသမယာနံ ဒုရောဂါဟဒုဗ္ဗောဓတ္ထသင်္ခါတေ ဂဟနဋ္ဌာနေပိ စ ဩဂါဟိတုံ သမတ္ထောတိ ဒီပေတိ။ ပညာဝေယျတ္တိယသမန္နာဂတောတိ ပဒေန အာစရိယဗုဒ္ဓဃောသတ္ထေရော ပေါရာဏဋ္ဌကထာယော သင်္ခိပိတုဉ္စ ပဋိသင်္ခရိတုဉ္စ သမတ္ထောတိ ဒီပေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။