📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

အနုဒီပနီပါဌ

၁။ စိတ္တသင်္ဂဟအနုဒီပနာ

အနန္တညာဏံ ¶ နတွာန၊ လောကာလောကကရံ ဇိနံ၊

ကရိဿာမိ ပရမတ္ထ-ဒီပနိယာ နုဒီပနိံ။

[တတ္ထ၊ လောကာလောကကရန္တိ ဒသသဟဿိလောကဓာတုယံ စတုဿစ္စဓမ္မဒေသနာလောကကာရကံ။ ပရမတ္ထဒီပနီတိ ဧတ္ထ အတ္ထော ဒုဝိဓော ပဓာနတ္ထောစ ပရိယာယတ္ထောစ။ တတ္ထ ပဓာနတ္ထော ပရမတ္ထောနာမ၊ ပဓာနတ္ထောတိစ ပဒဝါကျာနံ မုချတ္ထော ဥဇုကတ္ထော။ ပရိယာယတ္ထောပိ ကောစိ၊ ယုတ္တရူပေါ အတ္ထော ပရမတ္ထော ယေဝ။ ပရမတ္ထံဒီပေတိပကာသေတီတိပရမတ္ထဒီပနီ]။ တံပရ မတ္ထဒီပနိံကရောန္တောအာစရိယော ပထမံတာဝ ဗုဒ္ဓဿဘဂဝတော ပဏာမံကရောတိ ‘‘ဥဒယာယဿာ’’တိအာဒိနာ။

တတ္ထ ‘‘ဥဒယာ’’တိ ဥဒယတောဥဂ္ဂမနတော။ ‘‘ယဿာ’’တိ ယဿ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓမဟာသူရဿ။ ‘‘ဧကဿာ’’တိ အဒုတီယဿ၊ အသဒိ သဿဝါ ¶ ။ ‘‘သဒ္ဓမ္မရံသိဇာလိနော’’တိ ဧတ္ထသဒ္ဓမ္မောတိသတ္ထုသာ သနဓမ္မောဝုစ္စတိ။ တတ္ထစ စတုရာသီတိသဟဿဓမ္မက္ခန္ဓသင်္ခါတော ဒေသနာသဒ္ဓမ္မောဣဓာဓိပ္ပေတော။ သဒ္ဓမ္မသင်္ခါတံရံသိဇာလံအဿ အတ္ထီတိ သဒ္ဓမ္မရံသိဇာလီ။ တဿသဒ္ဓမ္မရံသိဇာလိနော။ ‘‘ပဗုဇ္ဈိံသူ’’တိ ဝိကသိံသု၊ စတုဿစ္စညာဏဝိကာသံတညာဏသမ္ဖုလ္လံ ပါပုဏိံသု။ ‘‘ဇနမ္ဗုဇာ’’တိ ဇနသင်္ခါတာအမ္ဗုဇာ။ တတ္ထဇနာနာမ ဣဓဗောဓနေယျသတ္တာ အဓိပ္ပေတာ၊ ယေသဗ္ဗညုဒေသနံ သုတွာ စတုဿစ္စ ဓမ္မံ ဗုဇ္ဈိဿန္တိ။ အမ္ဗုဇာတိပဒုမာ။ ‘‘ဇာတိက္ခေတ္တေမဟာသရေတိ’’ ဇာတိက္ခေတ္တ သင်္ခါတေ ဇနမ္ဗုဇမဟာသရေ။ တတ္ထ ဇာတိက္ခေတ္တံ နာမဒသသဟဿ စက္ကဝါဠံ၊ ယံ ဧကံ ဗုဒ္ဓက္ခေတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ ယတ္ထ စ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ ဗုဒ္ဓဘာဝတ္ထာယ ပထမမဟာဘိနီဟာရကာလာဒီသု ဧကပ္ပဟာရေနပထဝိကမ္ပနာဒီနိပဝတ္တန္တိ။ ယတ္ထစဝသန္တာဒေဝဗြဟ္မာနော ဗုဒ္ဓပရိသာဟောန္တိ။ ဇာတိက္ခေတ္တေမဟာသရေယဿ ဧကဿ သဒ္ဓမ္မရံသိဇာလိနော မဟာသူရဿ ဥဒယာ တသ္မိံ ဇာတိက္ခေတ္တေ မဟာသရေ ဇနမ္ဗုဇာပဗုဇ္ဈိံသူတိယောဇနာ။

‘‘တံ မဟာသူရ’’န္တိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓမဟာသူရိယမဏ္ဍလံ။ ဇနမ္ဗုဇ သန္တာနေသုပဝတ္တံ မဟန္တံ မောဟတမံနူဒတိ အပနေတိ၊ သဒ္ဓမ္မရံသိဇာလံ ဝိဿဇ္ဇန္တော အန္တရဓာပေတီတိ မဟာမောဟတမောနုဒေါ။ တံ ‘‘မဟာမောဟတမောနုဒံ’’။

ဧဝံ ဗုဒ္ဓဿပဏာမံ ကတွာ အတ္တနာ ဣစ္ဆိတံ ပဏာမပ္ပယောဇနံ ပရိဏာမေန္တော ‘‘သဉ္ဇာတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ‘‘သောမဟာသူရောမယှံ ဟဒယေ သဉ္ဇာတံ တမောခန္ဓံ ပနူဒတ’’န္တိယောဇနာ။ တတ္ထ ‘‘သဉ္ဇာတ’’န္တိ သုဋ္ဌုဇာတံ၊ အနမတဂ္ဂေသံသာရေ ဒဠှံ ပဝတ္တန္တိ အတ္ထော။ ‘‘တမောခန္ဓ’’န္တိ မဟာမောဟတမောခန္ဓံ။ သဗ္ဗကိလေသတမောခန္ဓံ ဝါ။ အန္တရာယကရာနိ ဥပဝီဠကောပဃာတကကမ္မာနိပိ တမောခန္ဓေ သင်္ဂဟိတာနိ ဧဝ။ တထာ ရောဂါဒယော အန္တရာယ ဓမ္မာပိ တမောဇာတိကာဧဝတမောတမပရာယနောတိအာဒီသု။ ‘‘ပနူဒတ’’န္တိ ပနူဒတု၊ အပနေတု၊ အန္တရဓာပေတု။

ဧဝံ သပ္ပယောဇနံ ပဏာမံ ကတွာ ဣဒါနိ သနိဒါနံ ဂန္ထပ္ပဋိညံ ကရောန္တော ‘‘ပေါရာဏကေဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ နိဒါနံ နာမ ဂန္ထပ္ပဋိညာယ ¶ အာသန္နကာရဏံ။ ကတဓံပနတန္တိ၊ သာရတ္ထာဘိမာနီနံ ယာစနဉ္စသင်္ဂဟဿဝိပုလတ္ထတာ စ။

တတ္ထ ဒွီဟိ ဂါထာဟိ သကာရဏံ ယာစနံ ဒဿေတိ။ ပုန ဒွီဟိ ဂါထာဟိ သဥပမံဝိပုလတ္ထတံဒဿေတိ။ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိနာ ဂန္ထပ္ပကာရ ဂန္ထဂုဏေဟိ သဟဂန္ထပ္ပဋိညံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ အာဒိဂါထာယံ ‘‘အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟေ ပေါရာဏကေဟိ ဝိညူဟိ ဝဏ္ဏိတာ ဗဟူဝဏ္ဏနာ ဣဓလောကမှိဒိဿန္တီ’’တိ ယောဇနာ။ ‘‘ဝဏ္ဏနာ’’တိ ပေါရာဏဋီကာယော ဝုစ္စန္တိ။ ဧဝဉ္စသတိ ကသ္မာ အဘိနဝံ ဝဏ္ဏနံ ယာစန္တီတိ။ ‘‘ယေ သာရတ္ထာဘိမာနိနော၊ တေ တာဟိဗဟူဟိ ပေါရာဏဝဏ္ဏနာဟိတုဋ္ဌိံ နဝိန္ဒန္တိ။ တသ္မာ တံ ယာစန္တီ’’တိယောဇနာ။ ဧတေန အပ္ပသာရတ္ထာ ဧဝ တာပေါရာဏဝဏ္ဏနာယောတိပိ ဒီပေတိယေဝ။ တတ္ထ ‘‘တုဋ္ဌိ’’န္တိ သန္တုဋ္ဌိံ။ နဝိန္ဒန္တိနပဋိလဘန္တိ။ ‘‘ယေ’’တိယေဇနာ။

သာရတ္ထမေဝ အဘိမာနေန္တိ၊ ဝိသေသေန နန္ဒန္တိသီလေနာတိ သာရတ္ထာဘိမာနိနော။ တေနဝိန္ဒန္တီတိပုရိမေနသမ္ဗန္ဓော။ ပုန ‘‘တေ’’တိ တာဟိ တုဋ္ဌိံ အဝိန္ဒန္တာ တေဇနာ။ ‘‘မ’’န္တိ အတ္တာနံ နိဒ္ဒိသတိ။ ‘‘သင်္ဂမ္မာ’’တိ သမာဂန္တွာ။ ယသ္မာ ပရမတ္ထဿဒီပနံ ယာစန္တိ၊ တသ္မာ ဣမိဿာဋီကာယ ‘‘ပရမတ္ထဒီပနီ’’တိ နာမံပိ သိဒ္ဓံဟောတိ။ ‘‘မဟဏ္ဏဝေ’’တိ မဟာသမုဒ္ဒေ။ ‘‘ရတနာနီ’’တိ သုဝဏ္ဏရဇတာဒီနိ ရတနာနိ။ ‘‘ဥဒ္ဓရိတွာ’’တိ ဥဒ္ဓံ အာဟရိတွာ။ ‘‘ယထိစ္ဆကံဝီ’’တိယထိစ္ဆိတံပိ။ ယတ္တကံ ဣစ္ဆန္တိ၊ တတ္တကံဝီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဒဇ္ဇေယျုံ’’တိ ဒဒေယျုံ။ ကာမံ ဒဒန္တူတိ အတ္ထော။ ဧယျာဒိဝစနာနံ အနုမတိ အတ္ထေပဝတ္တနတော။ ‘‘နဝတ္တဗ္ဗာဝဦနတာ’’တိ မဟဏ္ဏဝေရတနာနံ ဦနတာဟာနိတာ နဝတ္တဗ္ဗာဝ။ ကသ္မာ၊ အပရိမာဏ ရတနာဓိဋ္ဌာနတ္တာ မဟာသမုဒ္ဒဿ။ ယတော သော သာဂရောတိ ဝုစ္စတိ၊ သာနံဓနရတနာနံ ဂေဟဂဗ္ဘသဒိသတ္တာသာဂရောတိ ဟိဿ အတ္ထော။

‘‘တထေဝေတ္ထာ’’တိ ဧတသ္မိံ အဘိဓမ္မတ္ထ သင်္ဂဟေတထေဝ။ ‘‘ဝိပုလတ္ထာ’’တိ မဟန္တာ အတ္ထာ။ ‘‘ရတနူပမာ’’တိ မဟဏ္ဏဝေ ရတနသဒိသာ။ ‘‘သတက္ခတ္တုံပီ’’တိ အနေကသတဝါရံပိ။ ‘‘ဝဏ္ဏေယျုံ’’တိ ကာမံဝဏ္ဏေန္တု။ ‘‘ပရိယာဒိန္နာ’’တိ ပရိတော အနဝသေသတော အာဒိန္နာ ဂဟိတာ။ ပရိက္ခီဏာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘နဟေဿရေ’’တိ နဟေဿန္တိ ¶ နဘဝိဿန္တိ။ ‘‘တသ္မာ’’တိ ယသ္မာစ ယာစန္တိ၊ ယသ္မာစ ပရိယာဒိန္နာနဟေဿန္တိ၊ တသ္မာ။ ‘‘တာသုဝဏ္ဏနာသူ’’တိ တာသု ပေါရာဏဋီကာသု။ ‘‘ဝဏ္ဏန’’န္တိ အဘိနဝဝဏ္ဏနံ၊ အဘိနဝဋီကံကရိဿန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကီဒိသံဝဏ္ဏနံ ကရိဿတီတိ အာဟ ‘‘နာနာသာရတ္ထ သမ္ပုဏ္ဏ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ဥတ္တာနပဒဗျဉ္ဇန’’န္တိ ဥတ္တာနပဒဉ္စ ဥတ္တာနဝါကျဉ္စ။ ‘‘နာတိသင်္ခေပဝိတ္ထာရ’’န္တိ နာတိသင်္ခေပံနာတိဝိတ္ထာရဉ္စ။ မန္ဒာ ဗုဒ္ဓိ ယေသံ တေ မန္ဒဗုဒ္ဓိနော။ ‘‘မန္ဒာ’’တိ မုဒုကာ။ ‘‘ဗုဒ္ဓီ’’တိ ဉာဏံ။ မန္ဒဗုဒ္ဓိနော သောတုဇနေ ပဗောဓေတိ ဝိကာသေတိ၊ ဉာဏ ဝိကာသံပါပေတီတိ မန္ဒဗုဒ္ဓိပ္ပဗောဓနာ။ ‘‘ကရိဿ’’န္တိ ကရိဿာမိ။ ‘‘တ’’န္တိ တံဝဏ္ဏနံ။ ‘‘ပရမတ္ထေသုပါဋဝတ္ထိနောသုဏန္တူ’’တိ ယောဇနာ။ ပဋုနောဘာဝေါပါဋဝံ။ ပဋုနောတိ ဗျတ္တဿပဏ္ဍိတဿ။ ပါဋဝေန အတ္ထော ယေသံ တေ ပါဋဝတ္ထိနော။ ဣတိသဒ္ဒေါ ပရိသမာပနဇောတကော။ သော ဟိ ဂန္ထာရဗ္ဘဝိဓာနဿ ဣဓပရိသမာပနံ ပရိနိဋ္ဌာနံ ဉာပေတုံ ဂန္ထာရဗ္ဘဝါကျဿပရိယန္တေ ယောဇိတော။ အဝယဝ ဝါကျာနံ ပိယောဇီယတိယေဝ။ ဧသနယောသဗ္ဗတ္ထ။

ဂန္ထာရဗ္ဘဂါထာဝဏ္ဏနာနိဋ္ဌိတာ။

၁။ ဧဝံ ဂန္ထာရဗ္ဘဝိဓာနံ ကတွာ ဣဒါနိ အာဒိဂါထာယ သမ္ဗန္ဓံ ဒဿေန္တော ‘‘အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟ’’န္တိအာဒိမာဟ။ သမ္ဗန္ဓန္တိ ကာရဏပ္ဖလသံယောဂံ။ တတ္ထ ဂါထာပဝတ္တနံ ကာရဏံ နာမ။ ပဉ္စပိဏ္ဍတ္ထ ဒဿနံ ဖလံ နာမ။ ကာရဏပ္ဖလသံယောဂေါ သမ္ဗန္ဓောနာမ။ ‘‘သပ္ပယောဇနေ’’တိ ဖလပ္ပယောဇနသဟိတေ။ ဂန္ထေန အဘိဓာတဗ္ဗော ကထေတဗ္ဗောတိ ဂန္ထာဘိဓေယျော။ နိပတဿ ကမ္မံ နိပစ္စံ။ နိပစ္စ ကိရိယာ၊ နိပစ္စာကာရော၊ နိပစ္စကာရဿကရဏန္တိ သမာသော။ ‘‘သာ’’တိ ရတနတ္တယဝန္ဒနာ။ ဒဿိတာတိသမ္ဗန္ဓော။ ‘‘အဘိဟိတာ’’တိ ကထိတာ။ ပကာသိတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ပဓာနတ္ထဘူတာ’’တိ အဓိပ္ပေတတ္ထဘူတာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒုဝိဓောဟိ အတ္ထောဝစနတ္ထော စ အဘိဓာနတ္ထောစ။ တတ္ထ ဂစ္ဆတီတိ ဂတော၊ ပုရိသောတိ ဝုတ္တေဂစ္ဆတိ ပဒေန ဝုတ္တော ယောကောစိ ဂစ္ဆန္တော ဝစနတ္ထောနာမ။ ပုရိသောတိ ပဒေနဒဿိတော ¶ ပဓာနတ္ထော အဓိပ္ပေတတ္ထော အဘိဓေယျတ္ထော နာမာတိ။ ‘‘အဘိဓမ္မတ္ထာ’’တိ။

တတ္ထ ဝုတ္တာဘိဓမ္မတ္ထာ၊ စတုဓာ ပရမတ္ထတော၊

စိတ္တံ စေတသိကံ ရူပံ၊ နိဗ္ဗာနမိတိ သဗ္ဗထာ။ တိ

ဧဝံ ဝုတ္တာ အဘိဓမ္မတ္ထာ။ ဧဝံ ဝုတ္တတ္တာယေဝစ တေစတ္တာရော အဘိဓမ္မတ္ထာ ဧဝ ဣဓပဓာနတ္ထဘူတာတိ စ၊ - ပဓာနတ္ထာဧဝ ဣဓဂန္ထာဘိဓေယျ ဘာဝေန အဓိပ္ပေတာတိ စဝိညာယတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ကေစိပနဝဒေယျုံ၊ တေအဘိဓမ္မတ္ထာ သင်္ဂဟပ္ပကရဏံ ပတ္တာ ဝိသုံ သင်္ဂဟတ္ထာနာမဘဝေယျုံ၊ နအဘိဓမ္မတ္ထာ နာမ။ ဣဓ စ သင်္ဂဟတ္ထာ ဧဝ အဘိဓေယျဘာဝေန အဓိပ္ပေတာတိ ဝုတ္တံ အဘိဓေယျော အဘိဓမ္မတ္ထ သင်္ဂဟပ္ပဒေနာတိ။ ဝုစ္စတေ။ တေအဘိဓမ္မတ္ထာ သင်္ဂဟပ္ပကရဏံ ပတ္တာပိ အဘိဓမ္မတ္ထာ ဧဝနာမ ဟောန္တိ၊ န ဝိသုံ သင်္ဂဟတ္ထာနာမ။ တတ္ထ ဝုတ္တာဘိဓမ္မတ္ထာတိဟိ ဝုတ္တံ၊ နတုဝုတ္တံ တတ္ထ ဝုတ္တာသင်္ဂဟတ္ထာတိ။ ဧဝဉ္စသတိ သင်္ဂဟိတဘာဝမတ္တံ ဝိသိဋ္ဌံ ဟောတိ။ တဒေဝ ဣဓ အဘိဓေယျော နာမ သိယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘သင်္ဂဟိတဘာဝေါပိ အဘိဓေယျော ယေဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘သင်္ဂဟိတဘာဝေါ’’တိစိတ္တသင်္ဂဟော၊ စေတသိကသင်္ဂဟောတိအာဒိနာ သင်္ဂဟဏကိရိယာ။ သာ သင်္ဂဟိတေဟိ ဓမ္မေဟိ အညာ နဟောတိ။ တေသွေဝဓမ္မေသုသင်္ဂယှတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သင်္ဂဟိတဘာဝေါပိ အဘိဓေယျော ယေဝါ’’တိ။ ကိဉ္စာပိတေဟိ အညာနဟောတိ၊ တေ သွေဝ သင်္ဂယှတိ။ သာပန ဂန္ထဿပဓာနတ္ထော နဟောတိ။ ဣဓ စ ပဓာနတ္ထောဝ အဓိပ္ပေတောတိ ဝုတ္တံ ‘‘တံနသုန္ဒရ’’န္တိ။ ကသ္မာ နသုန္ဒရန္တိ အာဟ ‘‘နဟိသော’’တိအာဒိံ။ ဧတ္ထစဟိသဒ္ဒေါ ဣမဿ ဝါကျဿဟေတုဝါကျဘာဝံ ဇောတေတိ။ ဧသနယောပရတ္ထပိ။ ‘‘ဣတောပဋ္ဌာယ စာ’’တိအာဒိ ဂန္ထ ဂရုဒေါသဝိဝဇ္ဇနံ။ တတ္ထ ‘‘ဣမဿသင်္ဂဟဿာ’’တိ ဣမဿအဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟဿ။ ‘‘ဒုတီယာ’’တိဒုတီယာဋီကာ။ ‘‘ဒွေပီ’’တိ ဒွေပိဋီကာယော။ ‘‘ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေမဟာဋီကာ’’တိ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ကတာပရမတ္ထမဉ္ဇူသာနာမဋီကာ။ သာ ဗြမ္မရဋ္ဌေ တိရိယပဗ္ဗတဝါသိနာ ထေရေနကတံ စူဠဋီကံ ဥပါဒါယ မဟာဋီကာတိ ပါကဋာ။ တံသန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

ဂန္ထပ္ပကာရောစ ¶ ပကာရဝန္တေဟိ ဓမ္မေဟိ သဟေဝသိဇ္ဈတိ၊ ဝိနာ နသိဇ္ဈတီတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘သောအဘိဓမ္မတ္ထပဒေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကာမဉ္စ သော တေဟိ သဟေဝသိဇ္ဈတိ၊ ဝိနာနသိဇ္ဈတိ။ အဘိဓမ္မတ္ထပဒံ ပန သင်္ဂဟဏကိရိယာပကာရံန ဝဒတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘တံ နသုန္ဒရ’’န္တိ။ ဒုဝိဓံ နာမံ အနွတ္ထနာမံ ရုဠိနာမန္တိ။ တတ္ထ၊ အတ္ထာနုဂတံ နာမံ အနွတ္ထနာမံ၊ ယထာ သုခိတဿဇနဿ သုခေါတိနာမံ။ အတ္ထရဟိတံ အာရောပိတံ နာမံ ရုဠိနာမံ၊ ယထာ ဒုက္ခိတဿဇနဿ သုခေါတိ နာမံ။ ဣဓ ပန အနွတ္ထနာ မန္တိဒဿေတုံ ‘‘အတ္ထာနုဂတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘အတ္ထာနုဂတာ’’တိ သကတ္ထာနုဂတာ။ သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တာနုဂတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဂန္ထသမညာ’’တိ ဂန္ထသမ္မုတိ။ ဂန္ထဿနာမန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သင်္ဂဟဂန္ထောနာမ ပါဠိယံတတ္ထ တတ္ထ ဝိပ္ပကိဏ္ဏေဓမ္မေ ဧကတ္ထ သဘာဂရာသိကရဏဝသေန ပဝတ္တော ဂန္ထော။ တံ ဥဂ္ဂဏှန္တော အပ္ပကေန ဂန္ထေနဗဟုကေဓမ္မေသုခေနဇာနာတိ။ ‘‘တဒုဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဒိဝသေနာ’’တိ တဿဥဂ္ဂဟောစ ပရိပုစ္ဆာစာတိ ဒွန္ဒော။ အာဒိသဒ္ဒေန ဓာရဏာဒီနိ သင်္ဂဏှာတိ။ တတ္ထ ပါဌဿဝါစုဂ္ဂတကရဏံ ဥဂ္ဂဟောနာမ။ ဥဂ္ဂဟိ တဿပါဌဿ အတ္ထဂ္ဂဟဏံ ပရိပုစ္ဆာနာမ။ ‘‘အနာယာသတော’’တိ နိဒ္ဒုက္ခေန။ ‘‘လဒ္ဓဗ္ဗံဖလာနုဖလ’’န္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သရူပတော အဝဗုဇ္ဈနံ သရူပါဝဗောဓော။ အာဒိသဒ္ဒေန လက္ခဏာဝဗောဓော ရသာဝ ဗောဓောတိအာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနံ အန္တော ပရိယောသာနံ ယဿာတိ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနန္တံ။ တတ္ထ ‘‘အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာန’’န္တိ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ ခန္ဓေသု အနုပါဒါယပရိနိဗ္ဗာနံ။ အနုပါဒိသေသ ပရိနိဗ္ဗာနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဖလာနုဖလ’’န္တိ ဖလဉ္စေဝ အနုဖလဉ္စ။ တတ္ထ ‘‘ဖလ’’န္တိ မူလပ္ဖလံ။ ‘‘အနုဖလ’’န္တိ ပရမ္ပရပ္ဖလံ။ ပယောဇေတီတိ ‘‘ပယောဇနံ’’။ ပယောဇေတီတိ နိယောဇေတိ။ ကိံ နိယောဇေတိ။ ဖလတ္ထိကံဇနံ။ ကတ္ထ နိယောဇေတိ။ ဖလနိဗ္ဗတ္တကေကမ္မေ။ ကိမတ္ထာယ နိယောဇေတိ။ တဿကမ္မဿ ကရဏတ္ထာယာတိ။ ဖလာနုဘဝနတ္ထာယ တတ္ထတတ္ထ ဖလာနုဘဝနကိစ္စေသု ပယုဇ္ဇီယတီတိ ပယောဇနန္တိ ပိဝဒန္တိ။ ‘‘သာမတ္ထိယတော’’တိ ဝစနသာမတ္ထိယတော။ ကိံ ဝစနသာမတ္ထိယန္တိ။ ကာရဏဝစနံ ဖလံပိဒီပေတိ။ ဖလဝစနံ ကာရဏံပိဒီပေတိ။ ယထာတံ အသုကသ္မိံ ရဋ္ဌေ သမ္မာဒေဝေါ ဝုဋ္ဌောတိ ဝုတ္တေ တံ ရဋ္ဌံသု ¶ ဘိက္ခန္တိ ဝိညာယတိ။ အသုကရဋ္ဌံ သုဘိက္ခန္တိဝုတ္တေ တသ္မိံ ရဋ္ဌေ သမ္မာဒေဝေါ ဝုဋ္ဌောတိ ဝိညာယတီတိ။ ပယောဇနံ ပန အဘိဓမ္မတ္ထ သဒ္ဒေန ဒဿေတဗ္ဗံ နတ္ထိ၊ သင်္ဂဟဝစနသာမတ္ထိယေနေဝ သိဒ္ဓံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘သင်္ဂဟသဒ္ဒေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သာမတ္ထိယဒဿနေ ပန သုဋ္ဌု ပရိပုဏ္ဏဝစနံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဣတရထာ အနိဋ္ဌတ္ထပ္ပသင်္ဂေါပိ သိယာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘တံ န သုန္ဒရ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘နဟီ’’တိအာဒိနာ ဟေတုဝါကျေန တဒတ္ထံ သာဓေတိ။

၂။ ဧဝံ သပ္ပယောဇနေ ပဉ္စပိဏ္ဍတ္ထေတိ ဧတ္ထ ပဉ္စပိဏ္ဍတ္ထေ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တေသံပဉ္စန္နံ ပိဏ္ဍတ္ထာနံ ဝိသုံဝိသုံ ပဉ္စပ္ပယောဇနာနိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘တတ္ထာ’’တိ တေသုပဉ္စသု ပိဏ္ဍတ္ထေသု။ နသင်္ချာတဗ္ဗန္တိ အသင်္ချေယျံ။ သင်္ခါတုံအသက္ကုဏေယျန္တိ အတ္ထော။ နပမေတဗ္ဗန္တိ အပ္ပမေယျံ။ ပမေတုံ အသက္ကုဏေယျန္တိ အတ္ထော။ ဧဝံ ကိစ္စပစ္စယာနံ ကတ္ထစိ သက္ကတ္ထ ဒီပနံ ဟောတိ။ သကဝစနံ ပါဠိဝစနေန သာဓေတုံ ‘‘ယထာဟာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ပါဠိဂါထံ အာဟရိ။ တတ္ထ ‘‘ယထာဟာ’’တိ ကထံ အာဟ ဣစ္စေဝတ္ထော။ အနန္တရေ ဝုတ္တဿ အတ္ထဿ သာဓကံ ဝစနံ ကထံ ပါဠိယံ အာဟ၊ ကထံ အဋ္ဌကထာယံ အာဟ၊ ကထံ ဋီကာယံ အာဟာတိ ဧဝံ ယထာရဟံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘တေတာဒိသေနိဗ္ဗုတေ အကုတောဘယေ ပူဇယတော’’တိ ယောဇနာ။ တတ္ထ ‘‘တေ’’တိ ဗုဒ္ဓ ဗုဒ္ဓ သာဝကေ။ ‘‘တာဒိသေ’’တိ တထာ ရူပေသီ လက္ခန္ဓာဒိဂုဏ သမ္ပန္နေ။ ‘‘နိဗ္ဗုတေ’’တိ ကိလေသ နိဗ္ဗာနေန နိဗ္ဗုတေ။ နတ္ထိ ကုတောစိ ဟေတုတော ဘယံ ယေသံ တေ အကုတော ဘယာ။ အနာဂါမိ ခီဏာသဝါ။ ‘‘ဘယ’’န္တိ စိတ္တုတြာသဘယံ။ ‘‘ပူဇယတော’’တိ ပူဇေန္တဿ။ ‘‘တံ ပယောဇန’’န္တိတဿာရတနတ္တယ ဝန္ဒနာယ ပယောဇနံ။ ‘‘သင်္ဂဟကာရာ’’တိ ဗုဒ္ဓဃောသတ္ထေရာဒယော ပစ္ဆိမ အဋ္ဌကထာကာရာ ဝုစ္စန္တိ။ တေဟိ ပေါရာဏဋ္ဌကထာသု တတ္ထ တတ္ထ ဝိပ္ပကိဏ္ဏေပကိဏ္ဏကဝိနိစ္ဆယေယုတ္တဋ္ဌာနေသု သင်္ဂဟေတွာ အဘိနဝ အဋ္ဌကထာယော ကရောန္တိ။ တသ္မာ သဗ္ဗာအဘိနဝအဋ္ဌကထာယော သင်္ဂဟာ နာမ ဟောန္တိ။ တေ စ အာစရိယာ သင်္ဂဟကာရာ နာမ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သင်္ဂဟကာရာတိ ဗုဒ္ဓဃောသ။ ပေ… ဝုစ္စန္တီ’’တိ။ တေ အန္တရာယ နီဝါရဏမေဝ ဣစ္ဆန္တီတိ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ။ တေသံ ဝစနေန ¶ ဝိညာယတီတိ ဒဿေတုံ သင်္ဂဟကာရ ဂါထံ အာဟရိ။ ‘‘ရတနတ္တယေကတဿ ဧတဿနိပစ္စကာရဿ အာနုဘာဝေန အန္တရာယေ အသေသတောသောသေတွာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဟီ’’တိ ဉာပကဟေတု ဇောတကော။ ‘‘ဝုတ္တ’’န္တိ အဋ္ဌသာလိနိယံ ဝုတ္တံ။

၃။ ‘‘ကထဉ္စဟောတီ’’တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတိ အယံ ပုစ္ဆာ။ ‘‘ဝုစ္စတေ’’တိ ဝိသဇ္ဇနာ ကထီယတေ။ ‘‘ဟီ’’တိဝိတ္ထာရဇောတကော။ ‘‘ဝန္ဒနာ ကိရိယာဘိနိပ္ဖာဒကော ပုညပ္ပဝါဟော’’တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘အနေက…ပေ… ဝါရေ’’တိ အစ္စန္တ သံယောဂတ္ထေ ဥပယောဂ ဝစနံ။ ‘‘ပုညာဘိသန္ဒော’’တိ ပုညာဘိသောတော၊ ပုညပ္ပဝါဟောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ‘‘သော စ ပုညာတိဿယော ဟောတီ’’တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကသ္မာ သော ပုညာ တိဿယော ဟောတီတိ။ ခေတ္တ သမ္ပတ္တိယာ စ အဇ္ဈာသယ သမ္ပတ္တိယာ စ ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အနုတ္တရေသူ’’တိအာဒိမာဟ။ သံဝဍ္ဎိတ္ထာတိ သံဝဍ္ဎိတော။ ပုညာဘိသန္ဒော။ သံဝဍ္ဎိတဿဘာဝေါ သံဝဍ္ဎိတတ္တံ။ သုဂန္ဓေဟိဝိယ သုပရိသုဒ္ဓံဝတ္ထံ ပရိဘာဝီယိတ္ထာတိ ပရိဘာဝိတော။ ပုညာဘိသန္ဒောယေဝ။ ပရိဘာဝိတဿ ဘာဝေါ ပရိဘာဝိတတ္တံ။ ဥဘယတ္ထာပိ ဟေတု အတ္ထေ နိဿက္ကဝစနံ။ ‘‘မဟာဇုတိကော’’တိ မဟာတေဇော။ ‘‘မဟပ္ဖလော’’တိ မူလပ္ဖလေန မဟပ္ဖလော။ ‘‘မဟာနိသံသော’’တိ အာနိသံသပ္ဖလေန မဟာနိသံသော။ အာနိသံသပ္ဖလန္တိ စ ပရမ္ပရာ ဖလံ ဝုစ္စတိ။ အညံ ပုညံ အတိက္ကမန္တော သယတိ ပဝတ္တတီတိ အတိဿယော။ ပုညဉ္စ တံ အတိဿယောစာတိ ပုညာတိဿယော။ အတိဿယပုညံ၊ အဓိက ပုညန္တိ အတ္ထော။ ‘‘သော အနုဗလံ ဒေတိ၊ ဩကာသလာဘံ ကရောတီ’’တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကထဉ္စ အနုဗလံ ဒေတိ၊ ကထဉ္စ ဩကာသလာဘံ ကရောတီတိ အာဟ ‘‘သယံ ပယောဂ သမ္ပတ္တိဘာဝေဌတွာ’’တိအာဒိံ။ တတ္ထ ပယောဂသမ္ပတ္တိနာမ အတီတ ပုညကမ္မာနံ ဗလဝတရံ ဥပတ္ထမ္ဘကကမ္မံ ဟောတိ။ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ’’တိ ဗဟိဒ္ဓသန္တာနတော။ ‘‘ဝိပတ္တိပစ္စယေ သမ္ပတ္တိပစ္စယေ’’တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ၊ ဝိပတ္တိပစ္စယာနာမ-ရာဇတောဝါ စောရတောဝါ-တိအာဒိနာ အာဂတာ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိပစ္စယာ။ သမ္ပတ္တိပစ္စယာနာမ ကာယစိတ္တာနံ သပ္ပာယ ပစ္စယာ။ စတ္တာရော ပစ္စယာ စ ဥပဋ္ဌာကကုလာနိ စ အာရက္ခ ဒေဝတာဒယော စ သုခုပ္ပတ္တိ ပစ္စယာ။ တေဟိ ပစ္စယေဟိ ပါမောဇ္ဇ ဗဟု လဿ ¶ ထေရဿ သန္တာနေ ရတ္တိဒိဝံ ပီတိပဿဒ္ဓိသုခသမာဓီနံ ပဝတ္တိယာ အဇ္ဈတ္တဘူတာ ဥတုစိတ္တာဟာရာ စ အတိ ပဏီတာ ဟောန္တိ။ တေဟိ သမုဋ္ဌိတာ သရီရဋ္ဌကဓာတုယော စ အတိပဏီတာ ဧဝ ဟုတွာ ဥပဗြူဟန္တိ။ တတ္ထ သရီရဋ္ဌကဓာတုယော နာမ ပထဝိ အာဒယော ဝါတပိတ္တသေမှာဒယောစ။ ‘‘အနုဗလံဒေတီ’’တိအဘိနဝံထာမဗလံ ပဝတ္တေတိ။ ‘‘ပုညန္တရဿာ’’တိ ပဝတ္တိဝိပါကဇနကဿ ဗဟုဝိဓဿ ပုည ကမ္မဿ။ ‘‘အထာ’’တိ တသ္မိံ ကာလေတိ အတ္ထော။ ‘‘ဗလဝဗလဝန္တိယော ဟုတွာ’’တိ ပကတိ ဗလတော အတိဗလဝန္တိယော ဟုတွာ။ ‘‘တသ္မိံ ထေရသန္တာနေ’’တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဣဋ္ဌပ္ဖလဃနပူရိတေ’’တိ ဣဋ္ဌပ္ဖလဘူတာနံ ရူပသန္တတီနံ ဃနေန ပူရိတေ။ ‘‘ဩကာသော နာမ နတ္ထီ’’တိ ပတိဋ္ဌာနောကာသော နာမ နတ္ထိ။ ‘‘ဣတီ’’တိ တသ္မာ။ ‘‘ဒူရတော အပနီတာနေဝ ဟောန္တီ’’တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဋ္ဌပ္ဖလသန္တာနံ ဝိဗာဓန္တိ နီဝါရေန္တီတိ ဣဋ္ဌပ္ဖလသန္တာနဝိဗာဓကာနိ ဥပပီဠကူပဃာတကကမ္မာနိ။ အနိဋ္ဌပ္ဖလ သန္တာန ဇနကာနိ၊ အကုသလ ဇနက ကမ္မာနိ၊ အပုည ကမ္မာနီတိ တာနိတိဝိဓာနိ အကုသလကမ္မာနိ ဒူရတော အပနီတာနေဝ ဟောန္တိ၊ တေသံ ဝိပါကဿ အနောကာသကရဏေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘နဟီ’’တိအာဒိံ။ ‘‘တတော’’တိ တသ္မာ အပုည ကမ္မာနံ ဒူရတော အပနီတတ္တာ။ အဘိဝါဒေတဗ္ဗာနံ မာတာပိတု သမဏဗြာဟ္မဏာဒီနံ အဘိဝါဒနကမ္မေဂရုံကရဏံ အဘိဝါဒန သီလံ နာမ။ တံ အဿ အတ္ထီတိ အဘိဝါဒနသီလီ။ ဂုဏဝုဒ္ဓဝယဝုဒ္ဓေ အပစေတိ အတ္တာနံ နီစဝုတ္တိ ကရဏေန ပူဇေတိသီလေနာတိ ဝုဒ္ဓါပစာယီ။ ဥဘယတ္ထာပိသမ္ပဒါန ဝစနံ။ ဧဝန္တိအာဒိနိ ဂမန ဝစနံ။ နိဂမန္တိ စ နိဋ္ဌင်္ဂမနံ။ တသ္မာတိအာဒိ လဒ္ဓဂုဏ ဝစနံ။ လဒ္ဓဂုဏောတိ စ တံတံပသင်္ဂ ဝိသောဓနံ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ လဒ္ဓါဝိသုဒ္ဓါ အတ္ထော ဝုစ္စတိ။ တထာ ဝစန သာမတ္ထိယေန လဒ္ဓါ အတ္ထန္တရောပိ အယမိဓ အဓိပ္ပေတော။ ‘‘နကေဝလဉ္စ ထေရဿေဝ အနန္တရာယေန ပရိသမာပနတ္ထံ ဟောတီ’’တိ ယောဇနာ။ ‘‘သောတူနဉ္စဂဟဏ ကိစ္စ သမ္ပဇ္ဇနတ္ထ’’န္တိသမ္ဗန္ဓော။ သုဏန္တီတိ သောတာရော။ တေသံ။ ‘‘ဂဏှန္တာန’’န္တိ ဥဂ္ဂဏှန္တာနံ။ ‘‘ဝန္ဒနာသိဒ္ဓိယာ’’တိရ တနတ္တယေဝန္ဒနာ ပုညဿသိဒ္ဓိတော။ ဇဝနဝိနိစ္ဆယေ ယသ္မာ အန္တရာယ နီဝါရဏံနာမ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ ဖလံ ဟောတိ။ ဒိဋ္ဌ ¶ ဓမ္မော စ ပထမ ဇဝနဿ ဝိပါကက္ခေတ္တံ။ တသ္မာ ဥပတ္ထမ္ဘန ကိစ္စံ ပတွာပိ ပထမ ဇဝန စေတနာ ဧဝ ဣဓပရိယတ္တာတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယဘူတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သာ ပန ပထမ ဇဝန စေတနာ ဥပတ္ထမ္ဘန ကိစ္စံ ပတွာပိ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလာ ဧဝသိယာ။ ကသ္မာ၊ အလဒ္ဓါသေဝနတ္တာ။ သေသ စေတနာယော ဧဝ ဗလဝတိယော သိယုံ။ ကသ္မာ၊ လဒ္ဓါ သေဝနတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘သတ္တဇဝနပက္ခေ အဓိပ္ပေတတ္တာ ဥပလဒ္ဓဗ္ဗတ္တာ တံ နသုန္ဒရ’’န္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဣတီ’’တိ ဝါကျပရိသမာပနံ။ ‘‘ယထာ အပ္ပမတ္တကံ ဟောတိ။ ဧဝမေဝံ အပ္ပမတ္တကံ ဟောတီ’’တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘တထာဟီ’’တိ တတော ဧဝါတိ အတ္ထော။ ပဋ္ဌာနေပိ=ကဗဠီကာရောအာဟာရော ဣမဿကာယဿ အာဟာရ ပစ္စယေနပစ္စယော=တိဝိဘတ္တော။ ဣတရထာ ‘ကဗဠီကာရော အာဟာရော အာဟာရသမုဋ္ဌာနာနံ ရူပါနံ အာဟာရပစ္စယေန ပစ္စယော’တိ ဝိဘတ္တော သိယာတိ။ ‘‘အဓုနာဝါ’’တိ ဣမသ္မိံ ဘဝေ ဧဝ။ ဧဝံ ဝန္ဒနာယပယောဇနံ ဒီပေတွာ ဣဒါနိ သေသာနံ ပိဏ္ဍတ္ထာနံ ပယောဇနံ ဒီပေတုံ ‘‘ယသ္မာပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ၊ ‘‘အာဒိတောဝိဒိတေသတီ’’တိအာဒိမှိ-ဘာသိဿံ အဘိဓမ္မတ္ထ သင်္ဂဟ-န္တိ ပဒံ သုတွာ ဝိညာတေသတိ၊ ‘‘ဥဿာဟောဇာယတိ’’။ ဣမံ ဥဂ္ဂဟေတွာ သုဒုလ္လဘေ အဘိဓမ္မတ္ထေ စ အနာယာသေန ဇာနိဿာမ၊ တမ္မူလကဿ စ အနုပါဒါ ပရိနိဗ္ဗာနန္တဿ ပယောဇနဿဘာဂိနော ဘဝိဿာမာတိ စိတ္တုပ္ပာဒ သမ္ဘဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။

ပိဏ္ဍတ္ထာနုဒီပနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ပဒတ္ထေ။ ‘‘ဗုဇ္ဈီ’’တိ အညာသိ။ ‘‘ဧတ္ထာ’’တိ ဧတသ္မိံ ပဒေ။ စ သဒ္ဒေါ ဝါကျာရမ္ဘ ဇောတကော။ ဝါကျာ ရမ္ဘောတိ စ မူလဝါကျေ ယံ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ အဝုတ္တံ၊ တဿ တဿ ကထနတ္ထာယ အနုဝါကျဿ အာရမ္ဘော။ ဗုဇ္ဈနကိရိယာဝုစ္စတိဉာဏံ။ ကထံပနအဝိပရီတတ္ထေ ပဝတ္တော သမ္မာသဒ္ဒေါ အသေသ ဗျာပနံ ဒီပေတီတိ ပုစ္ဆာယ ပုရိမတ္ထမေ ဝဗျတိရေကတော စ အနွယတော စ ပုန ဝိတ္ထာရေန္တော ‘‘တထာဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ၊ ‘‘တထာဟီ’’တိ တဿ ဝစနဿ အယံ ဝိတ္ထာရောတိ ဇောတေတိ။ ‘‘အဝိပရီတ’’န္တိ ကိရိယာဝိသေသန ပဒမေတံ။ ‘‘အတ္တနော ¶ ဝိသယေ ဧဝါ’’တိ အတ္တနော ဉာဏဝိသယေ ဧဝ တေသံ ဝိသယောစာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယသ္မာ ဧကောပိ ဓမ္မော ကာလဒေသသန္တာနာဒိဘေဒေန အနန္တ ဘေဒေါ ဟောတိ။ တသ္မာ ပဒေသဉာဏိကာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါဒယော ဧကဓမ္မံပိ သဗ္ဗာကာရတော ဇာနိတုံ န သက္ကောန္တိ။ တေနာဟ ‘‘တေဟီ’’တိအာဒိံ။ တတ္ထ ‘‘သဗ္ဗာကာရတော’’တိ သဘာဝတော၊ ဟေတုတော၊ ပစ္စယတော၊ ဖလတော၊ နိဿန္ဒတော၊ ကာလတော၊ ဒေသတောတိအာဒိနာ အာကာရေန။ ‘‘ယတ္ထာ’’တိ ယသ္မိံ အဝိသယေဓမ္မေ။ ‘‘တေ ဝိပရီတံ ဗုဇ္ဈေယျုံ၊ သော အဝိသယော နာမဓမ္မောနတ္ထီ’’တိယောဇနာ။ တံ ဝိတ္ထာရေန္တော ‘‘တေဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ၊ ‘‘တိယဒ္ဓဂတေ’’တိ တီသုကာလေသု ဂတေ ပဝတ္တေ။ ‘‘အဒ္ဓါမုတ္တကေ’’တိ ကာလတ္တယဝိမုတ္တကေ။ ‘‘ဟတ္ထမဏိကေဝိယာ’’တိ ဟတ္ထ တလေ ဌပိတမဏိရတနာနိဝိယ။ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ’’တိအာဒိ ပါဠိသာဓကံ။ တတ္ထ၊ ‘‘အာပါတ’’န္တိ အဘိမုခံ ပတနံ။ အာဗာဓန္တိပိ ပါဌော၊ ဩတ္ထရိတွာ ဥပဋ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ ‘‘သဗ္ဗညုမဟာဘဝင်္ဂ’’န္တိ သဗ္ဗေသံသဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနံ ပစ္ဆိမဘဝေ ပဋိသန္ဓိတော ပဋ္ဌာယ ပဝတ္တံ အဋ္ဌသု မဟာဝိပါကေသု ပထမမဟာဝိပါကံ ဘဝင်္ဂ စိတ္တံ။ ‘‘တတ္ထာ’’တိ တသ္မိံ မဟာဘဝင်္ဂေ။ ‘‘နိစ္စကာလံ ဥပဋ္ဌဟန္တီ’’တိ သဗ္ဗကာလံ ဥပဋ္ဌာနာကာရ ပတ္တာ ဟုတွာ တိဋ္ဌန္တိ။ ကသ္မာ၊ ကဿစိ အာဝရဏဿ အဘာဝတော။ ဣဒံပိဟိ ဧကံ ဥပဋ္ဌာနံ နာမာတိ။ ‘‘အာဝဇ္ဇနာယာ’’တိ မနောဒွါရာဝဇ္ဇန စိတ္တေန။ ဓမ္မာ မဟန္တာ။ ဘဝင်္ဂံ ပရိတ္တကံ။ တသ္မာ ပရိတ္တကံ ဘဝင်္ဂံ ဧကက္ခဏေ မဟန္တာနံ ဓမ္မာနံ နပဟောတီတိ စောဒကဿ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘နစောဒေတဗ္ဗမေတ’’န္တိ ဧတံ ဌာနံ နစောဒေတဗ္ဗံ။ ‘‘ပရမုက္ကံသပတ္တာန’’န္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဥက္ကံသော’’တိ အစ္စုဂ္ဂမော အစ္စုတ္တရော။ ပရမော ဥက္ကံသော ပရမုက္ကံသောတိဝိဂ္ဂဟော။

ဧဝံ သမ္မာသဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဝိစာရေတွာ ဣဒါနိ သံသဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဝိစာရေန္တော ‘‘သံသဒ္ဒေါပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ၊ ‘‘ဥပသဂ္ဂေါ’’တိ ဥပသဂ္ဂပဒံ။ ‘‘ပဋိဝေဓဓမ္မေသူ’’တိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒီနံ ပဋိဝိဇ္ဈနညာဏေသု။ နတ္ထိ အာစရိယော ဧတဿာတိ အနာစရိယော။ သမာသန္တေ ကကာရေန သဟ အနာစရိယကော။ အနာစရိယကဿ ဘာဝေါ အနာစရိယကတာ။ တံ အနာစရိယကတံ။ တတီယာ ရုပ္ပသမာပတ္တိ နာမ ¶ အာကိဉ္စညာယတနဇ္ဈာနံ။ တံ ဘဂဝါ အာဠာရဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဏှာတိ။ စတုတ္ထာရုပ္ပသမာပတ္တိ နာမ နေဝသညာ နာသညာယတနဇ္ဈာနံ။ တံ ဥဒကဿသန္တိကေ ဥဂ္ဂဏှာတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အာဠာရုဒကမူလိကာ’’တိ။ ‘‘အနလင်္ကရိတွာ’’တိ အာဝဇ္ဇနသမာပဇ္ဇနာဒိဝသေန အနလင်္ကရိတွာ။ အနာသေဝိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဆဍ္ဍိတတ္တာ’’တိ ဧတာသမာပတ္တိယောနာလံ ဗောဓာယ၊ အထ ခေါ ယာဝဒေဝ တတီယ စတုတ္ထာရုပ္ပဘဝပ္ပဋိလာဘာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဧဝံ အာဒီနဝံ ဒိသွာ ဆဍ္ဍိတတ္တာ။ ‘‘ဗုဇ္ဈနကိရိယာယာ’’တိ ပဋိဝေဓညာဏဿ။ ‘‘ကုတော ပဋိဝေဓဓမ္မာ’’တိ တာ ကုတော ပဋိဝေဓဓမ္မာ ဟောန္တိ။ ပဋိဝေဓဓမ္မာ ဧဝ စ ဗုဒ္ဓဘာဝါယပဒဋ္ဌာနာဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။

ပါဠိယံ။ ‘‘ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသုဓမ္မေသူ’’တိ ဣမသ္မိံ ဘဝေ ဣတော ပုဗ္ဗေ ကဿစိသန္တိကေ အနနုဿုတေ သုစတုဿစ္စ ဓမ္မေသု။ ‘‘အဘိသမ္ဗုဇ္ဈီ’’တိပဒေ အဘိသမ္ဗောဓိသင်္ခါတံ အရဟတ္တမဂ္ဂညာဏံ ဝုတ္တံ။ တဒေဝ ဉာဏံ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တပ္ပစ္စယာ တဒနန္တရာ ဧဝသဗ္ဗညုတညာဏံ ပါတုဗ္ဘဝတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘တတ္ထ စ သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏာတီ’’တိ။ ‘‘တဒနန္တရာ’’တိ စ အရဟတ္တ မဂ္ဂဝီထိယာစ စတုန္နံ ပစ္စဝေက္ခန ဝါရာနဉ္စ အနန္တရေ ကာလေတိ အတ္ထော။ ‘‘နိမိတ္တတ္ထေ’’တိ နိမိတ္တ ဟေတွတ္ထေ။ ‘‘ဘုမ္မ’’န္တိ အဋ္ဌကထာသုအာဂတံ သတ္တမီဝိဘတ္တိယာနာမံ။ တာသု ဟိ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ ဥပယောဂဝစနံ၊ ကရဏ ဝစနံ၊ သမ္ပဒါန ဝစနံ၊ နိဿက္ကဝစနံ၊ သာမိဝစနံ၊ သုမ္မဝစနန္တိ ဧဝံ အနုက္ကမေန သတ္တန္နံ ဝိဘတ္တီနံ နာမာနိ အာဂတာနီတိ။

‘‘ဒသဗလညာဏေသူ’’တိ ဌာနာဌာန ကောသလ္လညာဏာဒီသု ဒသ ဉာဏဗလေသု။ ‘‘ဝသိဘာဝ’’န္တိ ဧတ္ထ အတ္တနော ဝသံ ဝတ္တေတုံ သမတ္ထတာ သင်္ခါတောသတ္တိ ဝိသေသော ဝသောနာမ။ ဝသော ဧတဿ အတ္ထီတိ ဝသီ-ဝသိဂဏေဟီတိအာဒီသုဝိယ။ ဝသိနော ဘာဝေါ ဝသိဘာဝေါ။ တံ ဝသိဘာဝန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဝသိဘာဝ’’န္တိ ဣဿရဘာဝန္တိ။ ကတ္ထစိ ပန ‘‘ဝသီ’’တိ ဣတ္ထိလိင်္ဂပဒံပိ ဒိဿတိ=တတြိမာ ပဉ္စဝသိယော အာဝဇ္ဇနဝသီသမာပဇ္ဇနဝသီ=တိအာဒီသု။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပဒ။

၅။ အတုလပဒေ ¶ ။ အနေကေဟိဂုဏပဒေဟိ ပဝတ္တိတာဝန္ဒနာ ‘‘အနေကဂုဏပဒဝိသယာနာမ’’။ ‘‘ဣတိကိံဒုတီယေနာ’’တိ ဣတိ တသ္မာ ဒုတီယေန အတုလပဒေန ကိံ ပယောဇနံ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ ‘‘နန သမတ္ထာ’’တိ နသမတ္ထာ န ဟောတီတိ ယောဇနာ။ သမတ္ထာ ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘မတ္တကာရိနော’’တိ ပမာဏကာရိနော။ ‘‘ထေရော စ တေသံ အညတရော’’၊ တသ္မာ မတ္တံ န ကရောတိ၊ ဒုတီယံ အတုလ ပဒံ အာဟရီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘အပိစာ’’တိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ ‘‘နကေဝလံ ဝန္ဒနာယ အန္တရာယနီဝါရဏမေဝ ဣစ္ဆိ တဗ္ဗံ ဟောတီ’’တိ ယောဇနာ။ ‘‘ဝန္ဒနာယာ’’တိ ဝန္ဒနာဟေတု။ သောပိ ပညာပါဋဝါဒိ အတ္ထော။ ‘‘ဂန္ထပါရိသုဒ္ဓိယာ’’တိ ဂန္ထဒေါသာနာမ ပဒဒေါသ ဝါကျဒေါသ အတ္ထဒေါသာဒယော အတ္ထိ။ တေဟိ ဒေါသေဟိ ဣမဿ ဂန္ထဿ ပါရိသုဒ္ဓိယာ။ ကထံ ပန ဝန္ဒနာယ ပညာပါဋဝါဒိ အတ္ထောသမ္ဘဝတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အနုဿတိဋ္ဌာနေသူ’’တိအာဒိ။ အနုဿတိဋ္ဌာနာနိ နာမ ဗုဒ္ဓ ဓမ္မ သင်္ဃသီလာဒီနိ။ စိတ္တသမာဓာနံ အာဝဟတီတိ စိတ္တသမာဓာနာဝဟော။ ‘‘တိက္ခာသူရာဟုတွာဝဟတီ’’တိ ဂမ္ဘီရေသု အတ္ထ ဗျဉ္ဇန ပဒေသု အမန္ဒာ ဝိဿဋ္ဌာ ဟုတွာ ဝဟတိ။ ‘‘တဒတ္ထာယပီ’’တိ ပညာပါဋဝါဒိ အတ္ထာယပိ။ ဂုဏနာမပဒါနံ ဂုဏတ္ထောနာမဝိဂ္ဂဟ ဝါကျေသု ပါကဋော၊ သိဒ္ဓပဒေသု အပါကဋော။ တသ္မာ တာနိ ဝိဂ္ဂဟတ္ထံ အဇာနန္တာနံ သန္တိကေ နာမ မတ္တာနိ သမ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ယထာဝုတ္တ ဝစနတ္ထယောဂေပိ…ပေ… ပဝတ္တတ္တာ’’တိ။ ‘‘သဘာဝနိရုတ္တိံ ဇာနန္တာန’’န္တိ မာဂဓ ဘာသံ ဇာနန္တာနံ။ မာဂဓဘာသာဟိ မူလဘာသာတိ စ အရိယဘာသာတိ စ မာဂဓဘာသာတိ စ ပါဠိဘာသာတိ စ ဓမ္မနိရုတ္တီတိ စ သဘာဝနိရုတ္တီတိ စ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဘာဝတ္ထသုည’’န္တိ ဧတ္ထ ဂုဏနာမာနံ ဂုဏတ္ထော ဘာဝတ္ထော နာမ။ သော ဧဝသကတ္ထောတိ စ ဝစနတ္ထောတိ စ ဝိဂ္ဂဟတ္ထောတိ စ ဝုစ္စတိ။ ကိရိယနာမာဒီသူပိ ဧသေဝနယော။ ‘‘သတ္ထူ’’တိ သတ္ထုနော။ ‘‘သမညာမတ္တ’’န္တိ နာမသညာမတ္တံ ဘဝိတုံ နာရဟတိ။ တထာဟိ အနာထပိဏ္ဍိကောသေဋ္ဌိ ရာဇဂဟံ အနုပတ္တော ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပန္နောတိ သုတွာ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ=ဃောသောပိ ခေါ ဧသောဒုလ္လဘော လောကသ္မိံ ယဒိဒံ ဗုဒ္ဓါ=တိ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓါတိ နာမံပိ လောကေ မဟန္တံ သုဒုလ္လဘံဂုဏပဒံ ဟောတိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ နာမေဝတ္တဗ္ဗမေဝနတ္ထီတိ။ ‘‘သဘာဝနိရုတ္တိံ ¶ အဇာနန္တာနံ ပန ပဒသဟဿံ ဝုစ္စမာနံပီ’’တိ တိဋ္ဌတု ဧကံ အတုလပဒံ၊ ပဒသဟဿံပိ ဝုစ္စမာနံ သတ္ထုသမညာမတ္တမေဝ သမ္ပဇ္ဇတိ။ တာဒိသာဟိ ဇနာ ဣဒံ လောကေ မဟန္တံ ဂုဏပဒန္တိပိ နဇာနန္တိ။ ဘာဝတ္ထံ ကိံဇာနိဿန္တိ။

‘‘အတုလော’’တိ အညေန သော အသဒိသောတိ ဝါ၊ အညော ဝါတေန သဒိသောတဿနတ္ထီတိဝါ၊ - ဒွိဓာပိအတ္ထောလဗ္ဘတိ။ သာဓကဂါထာယံ ‘‘ပဋိပုဂ္ဂလော’’တိ ယုဂဂ္ဂါဟီပုဂ္ဂလော။ ကိဉ္စာပိ မက္ခလိ ပူရဏာဒယော ဝိသုံဝိသုံ - အဟံ သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ - တိစ၊ အဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ-တိစ ပဋိဇာနန္တာ ယုဂဂ္ဂါဟိနော ဟုတွာ ဝိစရန္တိ။ ဓမ္မတော ပန သိနေရု ပဗ္ဗတ ရာဇဿ သန္တိကေ သက္ခရ ကထလာနိဝိယသမ္ပဇ္ဇန္တီတိ။ ‘‘အနစ္ဆရိယ’’န္တိ နတာဝ အစ္ဆရိတဗ္ဗံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဗုဒ္ဓဘူတဿာ’’တိ ဗုဒ္ဓဘာဝံ ဘူတဿပတ္တဿ။ ‘‘ယံ ဗုဒ္ဓ ဘူတဿ အတုလတ္တံ၊ ဧတံ အနစ္ဆရိယ’’န္တိ ယောဇနာ။ ယဒိ စေတံ အနစ္ဆရိယံ ဟောတိ၊ ကတမံ ပန တာဝ အစ္ဆရိယံ ဘဝတီတိ အာဟ ‘‘သမ္ပတိဇာတဿာ’’တိအာဒိံ။ တတ္ထ ‘‘သမ္ပတိဇာတဿာ’’တိ အဇ္ဇေဝဇာတဿပိ အဿ ဘဂဝတော။ ကထံ အတုလတာ ပညာယတီတိ အာဟ ‘‘တဒါဟီ’’တိအာဒိံ။ ‘‘ဧကင်္ဂဏာနီ’’တိ ဧကတလာနိ။ တဒါဟိ ဗောဓိသတ္တဿပုညာနုဘာဝေန အတိမဟန္တော ဩဘာသော ပါတုဗ္ဘဝတိ။ = ဥဠာရော ဩဘာသော ပါတုရဟောသိ အတိက္ကမ္မဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝ=န္တိဟိ ဝုတ္တံ။ တေန ဩဘာသေန ဖရိတာ သဗ္ဗေ ပထဝိ ပဗ္ဗတာဒယော ဇာတိဖလိကက္ခန္ဓာဝိယ သုပ္ပသန္နာ ဟောန္တိ။ ဒသသဟဿ စက္ကဝါဠာနိ ဧကတလံ ဟုတွာ ပညာယန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အနေကာနိ စက္ကဝါဠသဟဿာနိ ဧကင်္ဂဏာနိ အဟေသု’’န္တိ။ ‘‘ပရမာယ ပူဇာယာတိ ထုတိမင်္ဂလဝစနပူဇာယ။ ‘‘လောကဿာ’’တိ သဗ္ဗ သတ္တလောကတော။ ဧဝံ အစ္ဆမ္ဘိ ဝါစံ နိစ္ဆာရေသိ ဓမ္မတာယ သဉ္စောဒိတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထ ‘‘အစ္ဆမ္ဘိဝါစ’’န္တိ ဝိသာရဒဝါစံ။ အာသဘိံ ဝါစန္တိပိ ပါဌော။ ဥတ္တမဝါစန္တိ အတ္ထော။ ‘‘နိစ္ဆာရေသီ’’တိ ဥဒါဟရတိ။ ဣဒမ္ပိ အနစ္ဆရိယံ၊ အညံ ပိတတော အစ္ဆရိယတရံ အတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယဒါပနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ပါရမိတာ ဂုဏေဟိ တေန သဒိသော ကောစိနတ္ထေဝ ထပေတွာ အညေ စ မဟာဗောဓိ သတ္တေတိ အဓိပ္ပာယော ¶ ။ ‘‘အဿာ’’တိ တေန သဒိသဿ။ ‘‘နတ္ထိဘာဝေါ ဒီပေတဗ္ဗော’’တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဒီပေတဗ္ဗော’’တိ ဗုဒ္ဓဝံသပါဠိတော အာဟရိတွာ ဒီပေတဗ္ဗော။ ‘‘ကုတောသာဝကဗောဓိသတ္တာနံ သတသဟဿံ သက္ခိဿတီ’’တိ ယောဇနာ။ ပါရမိယော ပကာရေနဝိစိနန္တိ ဧတေနာတိ ပါရမိပဝိစယော။ ဉာဏံ။ တံပနဉာဏံ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ ဧဝ ဥပ္ပန္နံ နဟောတိ။ ပစ္စေကဗောဓိသတ္တ သာဝကဗောဓိသတ္တာနံပိ ဥပ္ပန္နမေဝ။ တဒေဝ စ သဗ္ဗေသံပိ ဗောဓိသတ္တာနံ နိယတဗျာကရဏပ္ပဋိလာဘေ ပဓာနကာရဏန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘သာဝကဗောဓိသတ္တာပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဗောဓိဝုစ္စတိဝိမောက္ခညာဏံ။ အရိယမဂ္ဂဿေတံ နာမံ။ ဗောဓိမှိသဇန္တိ လဂ္ဂန္တီတိ ဗောဓိသတ္တာ။ ‘‘လဂ္ဂန္တီ’’တိ တပ္ပဋိလာဘတ္ထာယ နိယတ စိတ္တာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ဗောဓိ အတ္ထာယ ပဋိပန္နာ သတ္တာ ဗောဓိသတ္တာတိပိ ယုဇ္ဇတိ။ ဗုဒ္ဓ သုညေပိလောကေ ကမ္မဿကတာဉာဏေ ဌတွာ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော မောက္ခဓမ္မပရိယေသိနော သတ္တာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘သမ္ဘာရ ဓမ္မေ’’တိ ဒသဝိဓေ ပါရမိ ဓမ္မေ။ ဝဋ္ဋံ အနုသရန္တိ အနုဂစ္ဆန္တီတိ ဝဋ္ဋာနုသာရိနော။ ပထဝိယံ ပံသုစုဏ္ဏာနိ ဝိယ ပကတိယာ ဝပုထုဘူတာဇနာတိ ပုထုဇ္ဇနာ။ မဟန္တာပုထုဇ္ဇနာတိ မဟာပုထုဇ္ဇနာ။ ဝဋ္ဋာနုသာရိနော စ တေ မဟာပုထုဇ္ဇနာစာတိ သမာသော။ တေသံ ဘာဝေါတိ ဝိဂ္ဂဟော။ အယံ ဘာဝေါယေဝ တေသံ ဘူမီတိ စ ဝုစ္စတိ။ အတ္ထတော ပန မောက္ခဓမ္မနိရပေက္ခတာ ဧဝ။ အစ္ဆန္ဒိကတာတိပိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဩက္ကန္တာ’’တိ ပဝိဋ္ဌာ။ တယောနိယတာ၊ ဗောဓိသတ္တနိယတော စ စူဠသောတာပန္နနိယတော စ အရိယ သောတာပန္နနိယတော စ။ တတ္ထ ဗောဓိသတ္တနိယတော ဗောဓိသမ္ဘာရဗလေန သိဒ္ဓါ။ စူဠသောတာပန္န နိယတော ပစ္စယာကာရာနုဗောဓညာဏဗလေန။ အရိယသောတာပန္န နိယတော သောတာပတ္တိ မဂ္ဂညာဏ ဗလေန။ တေသု ဗောဓိသတ္တနိယတော ဣဓ အဓိပ္ပေတောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကေန ပရိယာယေနာ’’တိအာဒိ။ ဝတ္တဗ္ဗမေဝနတ္ထိတေသံ ဒွိန္နံ ဗောဓိသတ္တာနံ ပါရမိ ပဝိစယညာဏ သမ္ပတ္တိယာ ဝိနာ နိယတဗျာကရဏ လာဘာ သင်္ကာယ ဧဝ အဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။

ပဒသိဒ္ဓိဝိစာရေယံ ဝုတ္တံ ဝိဘာဝနိယံ=တုလာယသမိတောတုလျော။ တုလျော ဧဝ တုလောယကာရ လောပဝသေနာ=တိ။ တံသန္ဓာယ ‘‘ယ ကာရဿဝါဝသေနာ’’တိ ¶ ဝုတ္တံ။ ယဉ္စဝုတ္တံ တတ္ထေဝ=အထဝါသမီတတ္ထေ အကာရပစ္စယဝသေန တုလာယသမီတောတုလော=တိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘အကာရဿဝါဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘တုလာယာ’’တိ လောကေ ဓာရဏတုလာသဒိသာယ ပညာယာတိ အတ္ထော။ ‘‘သမီတော’’တိ သမံ ကတော။ နဟိ တုလသဒ္ဒေါ ဘဝိတုံ နယုတ္တော။ ယုတ္တော ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ကထံ ဝိညာယတီတိ အာဟ ‘‘တုလယိတု’’န္တိအာဒိံ။ တတ္ထဟိ ‘‘တုလယိတုံ အသက္ကုဏေယျော’’တိဝစနေန တဿကမ္မသာဓနတ္တံဒဿေတိ။ ‘‘ကမ္မသာဓနေနေဝါ’’တိ ပုဗ္ဗေ-တုလယိတဗ္ဗော အညေန သဟ ပမိတဗ္ဗောတိ တုလောတိ ဧဝံ ဣဓဝုတ္တေန ကမ္မ သာဓန ဝစနတ္ထေနေဝ။ ‘‘တဒတ္ထသိဒ္ဓိတော’’တိ တဿ ဝိဘာဝနိယံ ဝုတ္တဿ ဒုဝိဓဿ အတ္ထဿ သိဒ္ဓိတော။ ‘‘တတော’’တိ တုလသဒ္ဒတော။ စိန္တာယ ကိံ ပယောဇနံ အတ္ထိ။ နတ္ထိယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝဒတိ သီလေနာတိ ဝတ္တာ။ ဝါဒီ ပုဂ္ဂလော။ ဝတ္တုနော ဣစ္ဆာဝတ္တိစ္ဆာ။ ဝတ္တုံ ဣစ္ဆာဝတ္တိစ္ဆာတိပိဝဒန္တိ။ ဝတ္တိစ္ဆံ အနုဂတော သမ္မုတိ သင်္ကေတဝေါဟာရ သိဒ္ဓတ္တာတိ သမာသော။ ‘‘ဧတ’’န္တိ ဧတံ ဒွိဓာသိဒ္ဓဝစနံ။ ‘‘စေ’’တိ စေဝဒေယျ။ ‘‘နာ’’တိ နယုတ္တံ။ ‘‘ယထာသုတ’’န္တိ တုလ ဣတိ သုတံ။ ‘‘ယုတ္တ’’န္တိ ယထာသုတ နိယာမေနေဝ ယုတ္တံ ဝဇ္ဇေတွာ။ ‘‘အဿုတဿာ’’တိ ဓာရဏတုလာပရိယာယဿ ဣတ္ထိလိင်္ဂတုလာသဒ္ဒဿ။ တတောယေဝယကာရ ယုတ္တဿတုလျသဒ္ဒဿ စ အဿုတဿ။ ဣတ္ထိလိင်္ဂေသတိ၊ တတောပိ ဧကော အကာရောတိ ကတွာ သမီတတ္ထေ ဒုတီယော တဒ္ဓိတ အကာရောပိ အဿုတောယေဝနာမဟောတိ။ ‘‘ပရိကပ္ပနာယာ’’တိ ပရိကပ္ပေတွာ ကထနာယ။ ပယောဇနာဘာဝတော န ယုတ္တန္တိသမ္ဗန္ဓော။ အတုလပဒံ။

၆။ ဧဝံ ဒွိန္နံ ပဒါနံ ပဒတ္ထ သံဝဏ္ဏနံ ကတွာ ဣဒါနိ တေသံယေဝ အတ္ထုဒ္ဓါရသံဝဏ္ဏနံ ကရောန္တော ‘‘ဣမေဟိ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘သမ္ပဒါ’’တိ သမ္ပတ္တိယော။ ‘‘ဗောဓိသမ္ဘာရသမ္ဘရဏံ နာမ’’ သမတိံ သပါရမီနံ ပရိပူရဏံ။ ‘‘မဟာဝဇိရညာဏ’’န္တိ ဘဂဝတော အာသဝက္ခယညာဏမ္ပိ ဝုစ္စတိ။ တဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဗုဒ္ဓဘာဝတ္ထာယ အနုပဒဓမ္မဝိပဿနာဝသေန ဆတ္တိံသ ကောဋိ သတသဟဿ သင်္ခါနံ ဒေဝသိကံ ဝဠဉ္ဇနကပ္ဖလသမာပတ္တီနံ ပုဗ္ဗဘာဂ ဝိပဿနာဉာဏမ္ပိ မဟာဝဇိရညာဏန္တိ ¶ ဝုစ္စတိ။ သဗ္ဗမ္ပေတံ မဟာဋီကာယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘မဟာဗောဓိယာ’’တိ သဗ္ဗညု ဗုဒ္ဓါနံ အဘိသမ္ဗောဓိ သင်္ခါတဿ အဂ္ဂမဂ္ဂညာဏဿ။ ပဟိယျန္တိ ပဟာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ ဧတေနာတိ ပဟာနံ။ ပဇဟန္တိ ပဟာတဗ္ဗေဓမ္မေဧတေနာတိဝါ ပဟာနန္တိ ကတွာ တံ အဂ္ဂမဂ္ဂညာဏမ္ပိတံ ဝိပဿနာဉာဏမ္ပိ ပဟာနန္တိ ဝုစ္စတီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ပဟာနသမ္ပဒါယံ ဝါ သာ သင်္ဂဟိတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စသီလာနိ။ ပါဏာတိပါတဿ ပဟာနံသီလံ၊ ဝေရမဏိသီလံ၊ စေတသိကံသီလံ၊ သံဝရောသီလံ၊ အဝီတိက္ကမောသိလန္တိအာဒီသုဝိယ ဧတ္ထဟိ ပဟာနသီလံ နာမ ယထာ ဝုတ္တေန အတ္ထေန ဝေရမဏိသီလမေဝါတိ ယုဇ္ဇတိ။ ပဟာနံ နာမ ကောစိဓမ္မော နဟောတီတိ အဓိပ္ပာယေ ပန သတိပဟာန သီသေန ပဟာနသာဓကံ တဒေဝဉာဏဒွယံ ဥပစာရေနပဟာနန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဣတရထာ ပဟာနသမ္ပဒါ နာမ အသာရာ အဖလာတိ အာပဇ္ဇေယျာတိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓ ဗုဒ္ဓသာဝကာ ကိလေသေ ပဇဟန္တာပိ ဝါသနာယ သဟ အပ္ပဇဟနတော စိတ္တ သန္တာနေ မောဟဝါသနာယ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ သဗ္ဗညု ဘာဝံ နဂစ္ဆန္တိ။ တသ္မာ ယထာတေသံ ကိလေသပ္ပဟာနံ ပဟာနသမ္ပဒါ နာမ နဟောတိ။ နတထာသဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနန္တိ အာဟ ‘‘သဟဝါသနာယာ’’တိအာဒိံ။ ဝိဘာဝနိယံဉာဏသမ္ပဒါ ပထမံ ဝုတ္တာ။ တတော ပဟာန သမ္ပဒါ။ ဋီကာယံ ပန ပဟာနသမ္ပဒါ ပထမံ ဝုတ္တာ။ တတော အဓိဂမ သမ္ပဒါနာမ ဝုတ္တာ။ တတော ဉာဏသမ္ပဒါ။ ပဟာနသမ္ပဒါယဉ္စ အဂ္ဂမဂ္ဂညာဏံ ဒဿိတံ။ အဓိဂမ သမ္ပဒါတိ စ သဗ္ဗညုတညာဏပ္ပဋိလာဘော ဝုတ္တော။ ဉာဏသမ္ပဒါယမ္ပန တေဟိ ဒွီဟိ ဉာဏေဟိ အဝသေသာနိဒသဗလညာဏာဒီနိသဗ္ဗညာဏာနိဒဿိတာနိ။ ဣဓပိ ဋီကာနယမေဝ သမ္ဘာဝေန္တော ‘‘ပဟာနသမ္ပဒါယေဝပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘သဗ္ဗညုတညာဏပ္ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ သဗ္ဗညုတညာဏဿပဒဋ္ဌာနံ၊ အာသန္န ကာရဏံ။ ‘‘န ဟိ မဂ္ဂညာဏတော အညာ ပဟာနသမ္ပဒါနာမ အတ္ထိ’’။ ပရမတ္ထတော နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒဉ္စ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ=ပဟာနန္တိ ကောစိ ဓမ္မောနာမ နတ္ထိ အညတြ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ ပါဏာတိပါတာဒီနံ အနုပ္ပာဒမတ္တတော=တိ အာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ပဟာယကဓမ္မသမာဒါနေန ပန ပဟာတဗ္ဗ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပာဒေါ နာမ ဧကောပဏီတ ဓမ္မောဟောတိ။ ဧကံ သန္တိ ပဒံ ဟောတိ။ တထာဟိ ဝုတ္တံ ပဋိသမ္ဘိဒါ မဂ္ဂေ=ဥပ္ပာဒေါ ဘယံ ¶ ၊ အနုပ္ပာဒေါ ခေမန္တိ သန္တိပဒေ ဉာဏံ။ ပဝတ္တိ ဘယံ၊ အပ္ပဝတ္တိ ခေမန္တိ သန္တိပဒေဉာဏ=န္တိ။ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ ပနတဒင်္ဂအနုပ္ပာဒေါ နာမ။ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ ဝိက္ခမ္ဘန အနုပ္ပာဒေါ နာမ။ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ သမုစ္ဆေဒ အနုပ္ပာဒေါ နာမာတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဣဓ ပန အနုပ္ပာဒ သမ္ပာပကံ ဝိပဿနာ ဉာဏဉ္စ မဂ္ဂညာဏဉ္စ ဥပစာရေန ပဟာနန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ ကသ္မာ၊ ဥပရိဉာဏ သမ္ပဒါဒီနံ ပစ္စယတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘သမ္ပဒါသင်္ကရော’’တိ သမ္ပဒါသမ္ဘေဒေါ၊ သမ္ပဒါသမ္မိဿော။ ‘‘ဉာယာဂတ’’န္တိ ယုတ္တိတော အာဂတံ။ ‘‘သီလာဒိဂုဏေဟီ’’တိ သီလ သမာဓိ ပညာ ဝိမုတ္တိ ဝိမုတ္တိညာဏဒဿန ဂုဏေဟိ။ ‘‘ဣဒ္ဓိဓမ္မေဟီ’’တိ ဣဒ္ဓိဝိဓာဘိညာဒီဟိ ဣဒ္ဓိဂုဏေဟိ။ ‘‘လက္ခဏာနုဗျဉ္ဇနပ္ပဋိမဏ္ဍိတဿာ’’တိ ဒွတ္တိံသ မဟာပုရိသလက္ခဏေဟိ စ အသီတိ ခုဒ္ဒကလက္ခဏေဟိ စ ပဋိမဏ္ဍိတဿ။ ‘‘အာသယော’’တိ စိတ္တ သန္တာနေ အဓိသယိတော ဣစ္ဆာဝိသေသော။ ‘‘အဇ္ဈာသယဿာ’’တိ အလောဘဇ္ဈာသယာဒိကဿအဇ္ဈာသယဿ။ ‘‘ဥဠာရတာ’’တိ ပဏီတတာ။ ‘‘ဟိတဇ္ဈာသယတာ’’တိဟိတကာမတာ။ အပရိပါက ဂတိန္ဒြိယာနံ သတ္တာနံ ဣန္ဒြိယပရိပါကကာလာဂမနဉ္စ ဧတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘အဘိညာတာန’’န္တိ အတိပါကဋာနံ။ ‘‘ဒွေပဟာနသမ္ပဒါ’’တိ ဒွေပဟာန သမ္ပဒါ ဉာဏသမ္ပဒါ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပဒေ။ ‘‘သာမံ သစ္စာနိ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈီ’’တိ ဧတ္ထ အဘိသမ္ဗောဓိသင်္ခါတံ အဂ္ဂမဂ္ဂညာဏံ ဂဟိတံ။ တဉ္စ ပဟာနကိစ္စပ္ပဓာနံ ဟောတိ။ ‘‘တတ္ထ စ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော’’တိ ဧတ္ထ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ‘‘ဗလေသု စ ဝသိဘာဝ’’န္တိ ဧတ္ထ ဒသဗလညာဏာနိ ဂဟိတာနိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒွေ…ပေ… သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပဒေနဝိဘာဝိတာ’’တိ။

သမ္ပဒါနိဋ္ဌိတာ။

၇။ သသဒ္ဓမ္မဂဏုတ္တမပဒေ။ ယထာ=သသင်္ဃံလောကနာယကံ နမဿိဿံ=တိ ဧတ္ထသဟသဒ္ဒဿ သမဝါယတ္ထတ္တာ အဟံလောကနာယကဉ္စ သင်္ဃဉ္စ နမဿိဿန္တိ ဧဝံ သမဝါယတ္ထော ဝိညာယတိ။ တထာ ဣဓပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဉ္စသဒ္ဓမ္မဉ္စ ဂဏုတ္တမဉ္စ အဘိဝါဒိယာမီတိ ဧဝံ ကိရိယာသမဝါယတ္ထော သဟသဒ္ဒေန ဒီပိတောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဒူရတောဟံ…ပေ… ဧဝမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣဒ’’န္တိ သသဒ္ဓမ္မဂဏုတ္တမပဒံ။ ဧတ္ထ ¶ စ‘‘သမဝါယော’’တိ ဒွိန္နံ တိဏ္ဏံ ဗဟူနံ ဝါ အတ္ထာနံ ဧကသ္မိံ ဒဗ္ဗေဝါ ဂုဏေဝါကိရိယာယဝါသမံ အဝေစ္စ အယနံပဝတ္တနံ သမဝါယော။ ပစ္စာနုတာပ ပစ္စာနုမောဒနာဒိဌာနေသု=အဟံ ပုဗ္ဗေဒါနံ နဒဒိဿံ၊ သီလံ နရက္ခိဿံ။ - အနေကဇာတိ သံသာရံ သန္ဓာဝိဿ=န္တိအာဒိနာ အတီတေပိကာလေ အနာဂတဝစနံ ပယုဇ္ဇတီတိ အာဟ ‘‘နမဿိဿ’’န္တိ နမဿိံတိ။ ‘‘ဂုဏီဘူတာန’’န္တိ သမာသပဒေ ဝိသေသနဘူတာနံ၊ အပ္ပဓာနဘူတာနန္တိ အတ္ထော။ အဗ္ဘူတ တဗ္ဘာဝေစာယံ ဤကာရော။ ယထာ၊ ကာကော သေတီ ဘဝတိ၊ ဗကော ကဏှီဘဝတီတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သေတီ ဘဝတီ’’တိ အသေတပုဗ္ဗော သေတောဘဝတိ။ ‘‘ကဏှီဘဝတီ’’တိ အကဏှပုဗ္ဗော ကဏှောဘဝတီတိ အတ္ထော။ တထာ ဣဓပိ။ ဗုဒ္ဓံ ဓမ္မဉ္စ သင်္ဃဉ္စဝန္ဒိတွာ-တိအာဒီသု ဝိသုံဝိသုံ ပဓာနတ္တာ အဂုဏဘူတာပိ ဓမ္မသင်္ဃာ ဣဓသမာသပဒေ အညပဒတ္ထဿဂုဏဘူတာဟောန္တိ။ အယံ အဗ္ဘူတတဗ္ဘာဝတ္ထော နာမ။ ‘‘အဘိဝါဒိတဘာဝေါ’’တိ ဝုတ္တေ တပစ္စယဿ ဗဟုလံ အတီတကာလဝိသယတ္တာ ပုဗ္ဗေဂန္ထာရမ္ဘကာလေ ဓမ္မ သင်္ဃာနံပိ ထေရဿ ဝန္ဒနာသိဒ္ဓိ ဒဿိတာ ဟောတိ။ ‘‘အဘိဝါဒေတဗ္ဗ ဘာဝေါ’’တိ ဝုတ္တေပန တဗ္ဗပစ္စယဿကာလသာမညဝိသယတ္တာန တထာ ဒဿိတာ ဟောတိ။ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ သီလံ ရက္ခိတဗ္ဗန္တိအာဒီသု ဝိယ ဓမ္မသင်္ဃာနာမသဗ္ဗကာလံပိ အဘိဝါဒေတဗ္ဗာတိ။ ဧဝံ ဓမ္မသင်္ဃာနံ သဗ္ဗကာလံပိ အဘိဝါဒနာရဟဂုဏော ဧဝ ဒဿိတောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ၊ ‘‘အဘိဝါဒန’’န္တိ ဣဒံ ကိရိယာသမဝါယဒဿနတော ဝုတ္တံ။ ကာလဝိသေသံ ပန နဒီပေတိယေဝ။ ‘‘အတ္တနော နိဒဿနေနာ’’တိ သပုတ္တဒါရော အာဂတောတိ အတ္တနာ နီဟရိတွာ ဒဿိတေန ပယောဂေန။ သောဟိ ပယောဂေါ ကိရိယာ သမဝါယဿေဝ။ နဂုဏသမဝါယဿာတိ။ ဧတ္ထ စ ထေရဿ ဝန္ဒနာဝစနေ ထေရော ဣမေဟိ ယေဝပဒေဟိ ရတနတ္တယံတီဟိဒွါရေ ဟိဝန္ဒတီတိ ဂဟေတွာ ‘‘အဘိဝါဒိယာ’’တိ ဧတ္ထ အဘိဝါဒိယာဓီတိ စ အတ္ထံ နီဟရန္တိ။ အပ္ပဓာန ကိရိယာပဒေ ပန တဒတ္ထ နီဟရဏံ အသမ္ဘာဝေန္တော ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘အပိစာ’’တိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ အတ္ထီတိ အတ္ထဇောတနေ အယံ နိပါတသမုဒယော။ ‘‘ဂန္ထပ္ပဋိညာယာ’’တိ ဂန္ထပ္ပဋိညာဝစနေန။ ‘‘သဟဃဋေတွာ’’တိ ဧကတော သမ္ဗန္ဓိတွာ။

ဝစနတ္ထေ ¶ ။ သဓနော ပုရိသော၊ ဓနဝါပုရိသော-တိ အာဒယော သမာသတဒ္ဓိတသဒ္ဒါ ယေဘူယျေန အတိဿယတ္ထ ဒီပကာ ဟောန္တိ။ နဟိ အပ္ပကေန ဓနေန တထာ ဝေါဟရန္တိ။ တသ္မာ ဣဓာပိ တထာ ရူပံ အတိဿယတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အတ္တနာနိမ္မိတေန…ပေ… သရဏဘူတေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ၊ ‘‘အတ္တနာနိမ္မိတေနာ’’တိ အတ္တနာ ဥပ္ပာဒိတေန။ ‘‘နဟီ’’တိအာဒိနာ တဒတ္ထမေဝ ဗျတိရေကတော ဝိဝရတိ။ တတ္ထ၊ ‘‘ပရနိမ္မိတေနာ’’တိ ဗုဒ္ဓနိမ္မိတေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘တထာ ထောမန’’န္တိ သသဒ္ဓမ္မ ဂဏုတ္တမန္တိ ထောမနံ။ ‘‘ဣဒံပီ’’တိ ဒုတီယတ္ထ သမ္ပိဏ္ဍနေ အယံပိကာရော။ နကေဝလံ ပုရိမပဒဒွယမေဝ သတ္ထု အသာဓာရဏဂုဏပဒံ ဟောတိ။ အထ ခေါ ဣဒံပိ ပဒံ သတ္ထု ပစ္စေကဗုဒ္ဓါဒီဟိ အသာဓာရဏ ပဒမေဝဟောတီတိ ယောဇနာ။

ဓမ္မဝစနတ္ထေ။ ‘‘ဓာရေတီ’’တိ ဝဟတိ။ ဂါထာယံ ‘‘ရက္ခတီ’’တိ အပါယာဒိဒုက္ခတောရက္ခတိ။ ‘‘ယေသ’’န္တိ ကိလေသာနံ။ ‘‘ဣမသ္မိံ အတ္ထေ’’တိ ကိလေသသမုစ္ဆိန္ဒနသင်္ခါတေ ဓာရဏတ္ထေ။ ‘‘နိဗ္ဗာနဉ္စနိပ္ပရိယာယတော ဓမ္မော နာမာ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု နိဿရဏပ္ပဟာနမေဝ နိဗ္ဗာနဿ ကိစ္စံ၊ ဣဒဉ္စ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနန္တိ စောဒနံ ပရိဟရန္တော ‘‘အရိယမဂ္ဂါဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘နိဗ္ဗာနေန သဟေဝ ဟုတွာ’’တိ အာရမ္မဏာဓိပတိဘူတံ အာရမ္မဏူ ပနိဿယဘူတဉ္စ နိဗ္ဗာနံ အတ္တနော ပတိဋ္ဌံ ကတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ အပိစ၊ သမုစ္ဆေဒေါတိ စ နိဿရဏန္တိ စ အတ္ထတော သမာနဂတိကံ ဟောတိ။ တသ္မာ နိဿရဏံပိ မုချဓာရဏ မေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နိဿရဏမေဝဝါ ပဓာနဓာရဏန္တိ ပိယုဇ္ဇတိယေဝ။ ‘‘ဓာရဏူပါယောယေဝဟောတိ’’။ နမုချဓာရဏံ။ ကသ္မာ၊ သမုစ္ဆေဒ ကိစ္စာဘာဝတော။ ‘‘ဧတေပဉ္စ ပရိယာယဓမ္မာယေဝ’’။ ကသ္မာ၊ နိဗ္ဗာနဿဝိယမဂ္ဂါနံ သမုစ္ဆေဒ ကိစ္စေ အသဟာယတ္တာတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သာမညပ္ဖလာနီ’’တိ သမဏဿ ဘာဝေါ သာမညံ။ အရိယမဂ္ဂဿေတံ နာမံ။ သာမညဿဖလံ သာမညပ္ဖလံ။ ဒုတီယဝိကပ္ပေ အကိစ္စ ပစ္စယဘူတာပိ ကေစိကိတကပစ္စယာ ကမ္မတ္ထေဂတာ ကိစ္စပစ္စယာနံပိ အတ္ထံ ဒီပေတိ။ ယထာ၊ ဒိဋ္ဌံ၊ သုတံ၊ မုတံ၊ ဝိညာတန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ဓာရဏာရဟော’’တိ။ ‘‘ယထာ ဝုတ္တ ဓမ္မာ ယေဝါ’’တိ ပဉ္စမုချဓမ္မာ၊ ပဉ္စပရိယာယဓမ္မာယေဝ။ ‘‘ကေစီ’’တိ စတ္တာရော မဂ္ဂါ။ ပုန ‘‘ကေစီ’’တိ နိဗ္ဗာနမေဝ။ ဗဟုဝစန သောတေပတိတတ္တာ ¶ ဧတ္ထ ဗဟုဝစနံ ရုဠံ။ ပုန ‘‘ကေစီ’’တိ စတ္တာရော သာမညပ္ဖလ ဓမ္မာ။ ‘‘ကေစီ’’တိ ပရိယတ္တိ ဓမ္မော။ ဧတ္ထာပိ ဗဟုဝစနံ သောတပတိတမေဝ။ ‘‘ဓာရေန္တ’’န္တိ ဓာရေန္တံ ပုဂ္ဂလံ။ တတီယ ဝိကပ္ပေ ‘‘အပတမာနံ ဝဟန္တီ’’တိ အပတမာနံ ကတွာ ဝဟန္တိ။ စတုတ္ထ ဝိကပ္ပေ ‘‘ဧတ္ထာ’’တိ ဧတသ္မိံ ဓမ္မေ။ ဓမ္မောဝဒီပံ ဧတေသန္တိ ဓမ္မဒီပါ။ ဓမ္မောဝ ပဋိသရဏံ ဧတေသန္တိ ဓမ္မပ္ပဋိသရဏာ။ ဓမ္မဒီပါ ဘိက္ခဝေ ဘဝထ ဓမ္မပ္ပဋိသရဏာ၊ အနညပ္ပဋိသရဏာ တိဟိ ဝုတ္တံ။ လဒ္ဓါ ပတိဋ္ဌာ ဧတေသန္တိ လဒ္ဓပ္ပတိဋ္ဌာ။ ယုဇ္ဇတိယေဝ။ ဓမ္မဒီပပါဌာနုလောမတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဓမ္မဝိစာရဏာယံ၊ စောဒကောပဋိပတ္တိ ဓမ္မံ ဒသဝိဓ ဓမ္မတော အညံမညမာနော ‘‘ကသ္မာ’’တိအာဒိနာ စောဒေတိ။ သော ပန ပဋိပတ္တိ ဓမ္မော တတော အညောန ဟောတိ၊ တတ္ထေဝ အန္တောဂဓောတိ ဒဿေန္တော ‘‘သောပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘မဂ္ဂဿ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒါ ဟောတီ’’တိ ယထာ အမ္ဗရုက္ခော အမ္ဗပုပ္ဖအမ္ဗပ္ဖလဿ ပတိဋ္ဌာ ဘာဝေန ပုဗ္ဗဘာဂ နိဿယော ဟောတိ။ ကသ္မာ၊ ဣတောယေဝတဿ ပုပ္ဖပ္ဖလဿ ဇာတတ္တာ ဧတ္ထေဝသံ ဝဍ္ဎိတတ္တာ စ။ တထာ ပဋိပတ္တိ ဓမ္မောပိ အရိယမဂ္ဂပ္ဖလဿပတိဋ္ဌာဘာဝေန ပုဗ္ဗဘာဂူပနိဿယပ္ပဋိပဒါဟောတိ။ ကသ္မာ၊ ဣတောယေဝ တဿဇာတတ္တာ ဧတ္ထေဝသံ ဝဍ္ဎိတတ္တာ စ။ ဝုတ္တဉှေတံ မဟာဝဂ္ဂ သံယုတ္တေ။ သေယျထာပိ ဘိက္ခဝေ ယေကေစိ မေဗီဇဂါမဘူတဂါမာဝုဍ္ဎိံ ဝိရုဠိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇန္တိ။ သဗ္ဗေတေ ပထဝိံ နိဿာယ ပထဝိံ ပတိဋ္ဌာယ။ ဧဝမေဝ ခေါ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခုသီလံ နိဿာယ သီလေပတိဋ္ဌာယ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂီကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တော ဝုဍ္ဎိံ ဝိရုဠှိံ ဝေပုလ္လံ ပါပုဏာတိ ဓမ္မေသူတိ။ ‘‘ပုဗ္ဗစေတနာဝိယဒါနေ’’တိ ယထာ တိဝိဓံ ပုညံ၊ ဒါနမယံ ပုညံ သီလမယံ ပုညံ ဘာဝနာမယံ ပုညန္တိ ဝုတ္တေ ဒါနဝတ္ထု ပရိယေသနတော ပဋ္ဌာယ ဒါနံ အာရဗ္ဘပဝတ္တာ သဗ္ဗာ ပုဗ္ဗဘာဂ စေတနာ ဒါနဝစနေ သင်္ဂဟိတာ ဒါနန္တွေဝ သင်္ချံဂတာ။ ဧဝံ သော ပဋိပတ္တိ ဓမ္မော အရိယ မဂ္ဂဝစနေ ဧဝသင်္ဂဟိတော၊ အရိယမဂ္ဂေါ တွေဝ သင်္ချံ ဂတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣမသ္မိံ ဓမ္မသံသန္ဒနေ အပရမ္ပိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဝဒန္တော ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘ယဒဂ္ဂေနာ’’တိ ယေနကာရဏကောဋ္ဌာသေန ဓာရဏူပါယောတိအာဒိနာ ကာရဏဘာဂေနာတိ အတ္ထော။ ဝန္ဒနံ အရဟ တီတိ ¶ ဝန္ဒနေယျော။ တသ္မိံ ဝန္ဒနေယျေ။ ‘‘ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကော’’တိ ဧတ္ထ တိဝိဓော ကလျာဏကော ဝိနယကလျာဏကော သုတ္တန္တကလျာဏကော အဘိဓမ္မကလျာဏကောတိ။ တတ္ထ ဝိနယေ ပညတ္တာယ ကလျာဏပ္ပဋိပတ္တိယာ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဝိနယကလျာဏကော နာမ။ သော ဣဓ ဘိက္ခု ပါတိမောက္ခ သံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ အာစာရ ဂေါစရ သမ္ပန္နော၊ အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသူတိ ဧတ္ထ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဝိနယေ ပညတ္တာကလျာဏပ္ပဋိပတ္တိဒုဝိဓာ၊ အာဒိ ဗြဟ္မစရိယကသီလံ အဘိသမစာရိကသီလန္တိ။ တတ္ထ၊ ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နံ သီလံ အာဒိဗြဟ္မစရိယကံ နာမ။ ခန္ဓကပရိယာပန္နံ သီလံ အဘိသမစာရိကံ နာမ။

သုတ္တန္တေသု ဝုတ္တာယ ကလျာဏပ္ပဋိပတ္တိယာ သမန္နာဂတော ဂဟဋ္ဌော ဝါ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ သုတ္တန္တ ကလျာဏကော နာမ။ သော စတူဟိ ဘိက္ခဝေ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော အရိယသာဝကော သဗ္ဗံ ဒုဂ္ဂတိဘယံ သမတိက္ကန္တော ဟောတိ။ ကတမေဟိ စတူဟိ။ ဣဓ ဘိက္ခဝေ အရိယသာဝကော ဗုဒ္ဓေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော ဟောတိ ဣတိ ပိသော ဘဂဝါ…ပေ… သတ္ထာဒေဝမနုဿာနံ၊ ဗုဒ္ဓါ၊ ဘဂဝါတိ။ ဓမ္မေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော ဟောတိ သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော…ပေ… ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီတိ။ သင်္ဃေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော ဟောတိ သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော…ပေ… အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာတိ။ အရိယကန္တေဟိ သီလေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဗုဒ္ဓေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေါ နာမ အရဟံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တိအာဒိကာနံ ဂုဏပဒါနံ အတ္ထ ဇာနနညာဏေန ယုတ္တော ပသာဒေါ။ အရိယေဟိကာမီယန္တိ ဣစ္ဆီယန္တီတိ အရိယကန္တာနိ။ သုပရိသုဒ္ဓဿ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလဿေတံ နာမံ။ စတ္တာရိမာနိ ဘိက္ခဝေ သောတာပတ္တိယင်္ဂါနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ။ သပ္ပုရိသသံသေဝေါ၊ သဒ္ဓမ္မဿဝနံ၊ ယောနိသော မနသိကာရော၊ ဓမ္မာနု ဓမ္မပ္ပဋိပတ္တီတိအာဒီနိ ဗဟူနိ သုတ္တန္တာနိ ဣဓ ဝတ္တဗ္ဗာနိ။

အဘိဓမ္မေ ဝါ သုတ္တန္တေသု ဝါ ဝုတ္တာယ ကလျာဏပ္ပဋိပတ္တိယာ သမန္နာဂတောဂဟဋ္ဌော ဝါ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ အဘိဓမ္မကလျာဏကော နာမ။ သော ဣဓ သုတဝါ အရိယသာဝကော အရိယာနံ ဒဿာဝီ အရိယ ဓမ္မဿကောဝိဒေါ ¶ အရိယဓမ္မေသု ဝိနီတော။ သော ရူပံ အတ္တတော န သမနုပဿတီတိ ဧတ္ထ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ၊ ‘‘သုတဝါ’’တိ ဧတ္ထ ခန္ဓာ၊ ယတန၊ ဓာတု၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒ၊ သတိပဋ္ဌာနာ၊ ဒီသု ဥဂ္ဂဟ ပရိပုစ္ဆာ ဝိနိစ္ဆယညာဏ သမန္နာဂတော ဂဟဋ္ဌော ဝါ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ သုတ ဝါ နာမာတိ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တော။ သော ဧဝ ပုထုဇ္ဇန ကလျာဏကောတိ စ ဝုစ္စတိ။

ဒုဝေ ပုထုဇ္ဇနာ ဝုတ္တာ၊ ဗုဒ္ဓေနာဒိစ္စဗန္ဓုနာ၊

အန္ဓော ပုထုဇ္ဇနော ဧကော၊ ကလျာဏေကော ပုထုဇ္ဇနော။ တိ

စ ဝုတ္တံ။ အင်္ဂုတ္တရေ ပန စတုက္ကနိပါတေ ကတမော ပုဂ္ဂလော အပ္ပဿုတော သုတေန ဥပပန္နော ဟောတိ။ ဣဓေကစ္စော ဓမ္မံ သုဏာတိ ဧကာယပိ စာတုပ္ပဒိကာယ ဂါထာယ အတ္ထ မညာယ ဓမ္မ မညာယ ဓမ္မာ နု ဓမ္မပ္ပဋိပန္နော ဟောတိ။ အယံ အပ္ပဿုတောသုတေန ဥပပန္နောတိ ဝုတ္တံ။ သုတဝါတိ စ သုတေန ဥပပန္နောတိ စ အတ္ထတော ဧကန္တိ။ ပုထုဇ္ဇန ကလျာဏကော သင်္ဃေ သေက္ခေသုသင်္ဂဟိတော။ ဝုတ္တံဟေတံ ပရိဝါရေ ကေ သိက္ခန္တီတိ။ ပုထုဇ္ဇန ကလျာဏကေန သဒ္ဓိံ သတ္တ အရိယပုဂ္ဂလာ သိက္ခန္တိ။ အရဟာ ခီဏာသဝေါ သိက္ခိတသိက္ခောတိ။ ဒက္ခိဏ ဝိဘင်္ဂသုတ္တ အဋ္ဌကထာယံ ပန။ တိ သရဏ သရဏံ ဂတော ဥပါသကောပိ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နေ သင်္ဂဟိတောတိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ၊ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နောနာမ သောတာပတ္တိ မဂ္ဂဋ္ဌော အရိယပုဂ္ဂလော။ ‘‘သောဟိသင်္ဂဟိတော’’တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဧတ္တာဝတာ ပဋိက္ခိတ္တံ ဟောတီ’’တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘သင်္ဃေ အသင်္ဂဟိတော’’တိ သင်္ဃံသရဏံ ဂစ္ဆာမီတိ စ၊ သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃောတိ စ၊ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု အာဂတေ သင်္ဃ ဝစနေ အသင်္ဂဟိတော။ ‘‘န ဟိတံ သရဏံ ဂစ္ဆန္တဿသရဏဂမနံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဣဒံ သင်္ဃံသရဏံ ဂစ္ဆာမီတိ ဧတ္ထ သင်္ဃ ဝစနေတဿပုဂ္ဂလဿ အသင်္ဂဟိတ ဘာဝသာဓနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘တံ ပဋိက္ခိတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ သစေ ပန သဗ္ဗံ ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃံ အနုဒ္ဓိဿတမေဝ ပုဂ္ဂလံ သင်္ဃံသရဏံ ဂစ္ဆေယျ အာယသ္မန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီတိ။ သရဏ ဂမနံ န သမ္ပဇ္ဇတိယေဝ။ အထ သဗ္ဗံ ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ တဿ သန္တိကေ သရဏံ ဂစ္ဆေယျ သင်္ဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီတိ။ သမ္ပဇ္ဇတိယေဝ ¶ ။ ဣဒဉ္စ ဒဟရကာလေ သဗ္ဗပ္ပထမံ သရဏဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဣဒဉှိ သရဏ ဂမနံ နာမ သကိံ ဂဟေတွာ ရတနတ္တယေ သဒ္ဓံ အဇဟန္တဿ ယာဝဇီဝံပိ န ဘိဇ္ဇတိ။ ပုနပ္ပုနံ ဂဟဏ ကိစ္စံ နတ္ထိ။ ပုနပ္ပုနံ ဂဏှန္တေပိ ဒေါသောနတ္ထိ။ ပုနပ္ပုနံ ပုညံ ဝဍ္ဎတိ။ သဗ္ဗပ္ပထမံ ဂဟဏကာလေ စ အညေန ဒိန္နတ္တာ လဒ္ဓံ နဟောတိ။ အတ္တနောဝစီ ဘေဒေန လဒ္ဓံ ဟောတိ။ တသ္မာ အညဿ သန္တိကေ အဂ္ဂဟေတွာ သယမေဝ ဝစီဘေဒံ ဂဏှန္တဿ ဂဟဋ္ဌဿ သရဏ ဂမနံ သမ္ပဇ္ဇတိယေဝ။ တထာ သဗ္ဗာနိ ဂဟဋ္ဌသီလာနီတိ။ သာမဏေရ သရဏ ဂမနမ္ပန ဘိက္ခုနာဒိန္နမေဝ လဗ္ဘတိ။ တဉ္စ ခေါ ဥဘိန္နံပိဌာနကရဏ သမ္ပတ္တိယာ သတိ ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဝေါ’’တိ တုမှာကံ။ ယောဓမ္မော စ ဒေသိတော ယောဝိနယောစပညတ္တော။ ‘‘မမစ္စယေနာ’’တိ မမာတိက္ကမေန။ မယိ ပရိနိဗ္ဗုတေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သတ္ထာ ဘဝိဿတီတိ ပါဌသေသော။ ‘‘သံဝဏ္ဏိတော’’တိ သုဋ္ဌုတရံဝဏ္ဏိတော ထောမိတော။ ‘‘ကလျာဏပ္ပဋိပတ္တိယံ ဌိတောပီ’’တိ တီသုကလျာဏပ္ပဋိပတ္တီသု အညတရပ္ပဋိပတ္တိယံ ဌိတောပိ။ ‘‘အဋ္ဌိတောပီ’’တိ သဗ္ဗပ္ပဋိပတ္တိဗာဟိရော ဒုဿီလောပါပဓမ္မောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝိသေသတော ပန ဝိနယပ္ပဋိပတ္တိ ဧဝ ဣဓ ပရိယတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ‘‘သော’’တိ သောဒုဿီလော ပါပဓမ္မော။ အတ္တနောပိ သရဏံ နဟောတိ။ အဝဿံ အပါယဂါမီယေဝ သော ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ကုတော သရဏံ ဘဝိဿတီ’’တိ ယောဇနာ။ ‘‘အနေကေသု သုတ္တသဟဿေသူ’’တိ ဝိနယေပိ ဗဟူနိ ဂရဟသုတ္တပဒါနိ ဒိဿန္တိ သုတ္တန္တေသုပိ။ ဝိသေသတော ပန အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမသုတ္တာဒီသု။

သဒ္ဓမ္မဝစနတ္ထေ။ ကိလေသေသမေန္တိ ဝူပသမေန္တီတိ သန္တောတိ ဝစနတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘သမိတကိလေသာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သန္တ သဒ္ဒေါ ပန ပသတ္ထေစ၊ ပူဇိတေစ၊ သပ္ပုရိသေစ၊ ပဏ္ဍိတေစ၊ ဒိဿတီတိ ဣမံ အဘိဓာနတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘ပသတ္ထာန’’န္တိအာဒိဝုတ္တံ။ ‘‘သစ္စောဝါ ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မော’’တိ ယောဇနာ။ ဧတေန သဘာဝတော အတ္ထိသံဝိဇ္ဇတီတိ သန္တောတိ ဒဿေတိ။ ‘‘သော’’တိ အညတိတ္ထိယ ဓမ္မော။ ‘‘ဓာရေန္တဿာ’’တိ သဝနုဂ္ဂဟဓာရဏပ္ပဋိပဇ္ဇနာဒိဝသေန ဓာရေန္တဿ။ အဟိတောယေဝ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ ယေဘုယျေန ဒုဂ္ဂတိ ဝိပါကတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘အယံ ပနာ’’တိ သတ္ထု သဒ္ဓမ္မော ပန။ ‘‘တထာ ဓာရေန္တဿာ’’တိ ¶ အယံ မေ ဟိတောတိ ဓာရေန္တဿ ဟိတောယေဝသမ္ပဇ္ဇတိ၊ သုဂတိ နိဗ္ဗာန သမ္ပာပကတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘သမာနဒိဋ္ဌိသီလာန’’န္တိ သမာနဒိဋ္ဌိကာနံ သမာနသီလာနဉ္စ။ ဧတေန သမာနဒိဋ္ဌိသီလာ ဇနာ ဂဏီယန္တိ ဧတ္ထာတိ ဂဏော။ သံဟနီယန္တိ ဧကတောကရီယန္တိ ဧတ္ထာတိ သင်္ဃောတိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ။ သဟ ဧကတော ဓမ္မံ စရန္တီတိ သဟဓမ္မိကာ။ ဧကဿ သတ္ထုနော ဓမ္မ ဝိနယေ ပဗ္ဗဇိတာ။ တေသံ သဟဓမ္မိကာနံ။ ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော ဥတ္တမဂဏော နာမ။ ယေ ကေစိ လောကေ သင်္ဃာဝါ ဂဏာဝါ။ တထာဂတဿ သာဝကသင်္ဃော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီတိ ဟိ ဝုတ္တံ။ သောယေဝ ဣဓ ဂဏုတ္တမောတိ ဝုစ္စတိ ဝိသေသန ပရ နိပါတ ဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဥတ္တမသဒ္ဒဿ ဂုဏနာမတ္တာ ‘‘ဂုဏမှိယေဝ ပဝတ္တတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တေနာ’’တိ ဥတ္တမ သဒ္ဒေန။ ‘‘ဂဏောတိ သင်္ဃောယေဝ ဝုစ္စတိ’’ သင်္ဃသဒ္ဒဿပိ သမူဟဋ္ဌေ နိရုဠှတ္တာ၊ ‘‘သော ဝိနယကမ္မေသု ပသိဒ္ဓါ’’တိ ပဉ္စသင်္ဃာ စတုဝဂ္ဂသင်္ဃော၊ ပဉ္စဝဂ္ဂသင်္ဃော၊ ဒသဝဂ္ဂသင်္ဃော၊ ဝီသတိဝဂ္ဂသင်္ဃော၊ အတိရေကဝီသတိဝဂ္ဂသင်္ဃော၊ စတုဝဂ္ဂကရဏီယံ ကမ္မံ၊ ပဉ္စဝဂ္ဂကရဏီယံ ကမ္မန္တိအာဒိနာ ပသိဒ္ဓါ ပါကဋော။ ဒက္ခိဏာ ဝုစ္စတိ ကမ္မဉ္စ ကမ္မဖလဉ္စ သဒ္ဒဟိတွာ အာယတိံ ဝိပါကပ္ဖလပ္ပဋိ လာဘတ္ထာယ ဒိန္နံ ဒါနကမ္မံ ဒက္ခန္တိ ဝဍ္ဎန္တိ သတ္တာ ဧတာယာတိ ကတွာ။ တံဒက္ခိဏံ ပဋိဂ္ဂဏှိတုံ အရဟတီတိ ဒက္ခိဏေယျော။ ‘‘အရဟတီ’’တိ စ အနုတ္တရ ပုညက္ခေတ္တ ဝိသေသတ္တာဒါယကေန ဣစ္ဆိတ ပတ္ထိတဿ အာယတိံ ဖလဿ သုဋ္ဌုသမ္ပာဒနဝသေန ဒါယကဿ စ အဝိရာဓနတော အသင်္ချေယျာပ္ပမေယျဝဍ္ဎိ အာဝဟနတော စ ပဋိဂ္ဂဏှိတုံ အရဟတိ။ ဧဝရူပံဟိဒါနံ နာမ ဥဠာရဒါနံ ဟောတိ။ တံ ယေသုဒုဿီလေသုဒိယျတိ။ တေသံ ခေတ္တ ဒုဋ္ဌတ္တာ ဒါယကေန ဣစ္ဆိတပတ္ထိတံ ဖလံ န သမ္ပာဒေတိ။ နိပ္ဖလံ ဝါ ဟောတိ။ အပ္ပပ္ဖလံ ဝါ။ ဧဝံသတိ၊ တေ ဒါယကဉ္စ ဝိရာဓေန္တိ နာမ။ ပုညပ္ဖလာနိ စ ဝိနာသေန္တိ နာမ။ သယဉ္စ တံဒါနံ ပဋိဂ္ဂဟဏတော ဝါ ပရိဘောဂတော ဝါ သဒ္ဓါဒေယျံ ဝိနိပါတနတော ဝါ ဒုဂ္ဂတိ ဘာဂိနော ဟောန္တိ။ တသ္မာတေ ဧဝရူပံ ဒါနံ ပဋိဂ္ဂဏှိတုံ နာရဟန္တီတိ။ ‘‘ဥပသမ္ပဒါကမ္မံ သမ္မုတိ နာမာ’’တိ ဧကေန ပရိယာယေန သမ္မုတိ ကမ္မံ နာမ။ တဉှိ ကာမံတေရ သသုသမ္မုတိ ကမ္မေသုနာဂတံ။ ဉတ္တိ စတုတ္ထ ကမ္မဝါစာ သင်္ခါတာယ ¶ ပန သင်္ဃသမ္မုတိယာ သိဒ္ဓတ္တာ တေန ပရိယာယေန သမ္မုတိ ကမ္မန္တိ ဝုစ္စတီတိ။ ‘‘ဥပသမ္ပန္နဘူမိံ ပတွာ’’တိ ဥပသမ္ပန္နဘူမိ သင်္ခါတံ ဥပရိဌာနန္တရံ ပတွာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ဝိနယေ ဘိက္ခု ဝိဘင်္ဂေ။ ဉတ္တိ စတုတ္ထေန ကမ္မေန အကုပ္ပေန ဌာနာရဟေနာတိ။ တတ္ထ၊ ‘‘ဌာနာရဟေနာ’’တိ ဥပသမ္ပန္န ဘူမိသင်္ခါတံ ဌာနန္တရံ ပါပေတုံ အရဟေနာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဥပသမ္ပန္နဘူမီ’’တိ စ ဥပသမ္ပန္န သီလံ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဝိနယကမ္မေသု ပသိဒ္ဓါ’’တိ။ သုဏာတုမေဘန္တေ သင်္ဃော တိအာဒီသု ပါကဋော။ အပိစ ‘‘သမ္မုတိ သင်္ဃော’’တိ၊ ဒေဝသင်္ဃာသမာဂတာတိအာဒီသု ဝိယ ဗဟူနံ သမူဟနဋ္ဌေန လောကသမ္မုတိယာ သိဒ္ဓါသင်္ဃော သမ္မုတိ သင်္ဃောတိပိ ယုဇ္ဇတိ။ ‘‘အရိယပုဂ္ဂလသမူဟော’’တိ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကော ဘိက္ခု ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန သောတာပတ္တိ မဂ္ဂဋ္ဌေ သင်္ဂဟိတောတိ၊ တေန သဟ အဋ္ဌဝိဓော အရိယ ပုဂ္ဂလသမူဟော။ ‘‘သမ္မုတိ သင်္ဃေ အန္တောဂဓောယေဝါ’’တိ ဧတေန ဒက္ခိဏေယျသင်္ဃော နာမ ဝိသုံ နဝတ္တဗ္ဗော။ တသ္မိဉ္စ နဝတ္တဗ္ဗေ သတိ၊ သမ္မုတိ သင်္ဃောတိပိ ဝတ္တဗ္ဗ ကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော တွေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ သစ္စမေတံ။ ဣဓ ပန သင်္ဃဝစနေန အာဂတဋ္ဌာနဿ ဒုဝိဓတ္တာ သင်္ဃဿ ဒုဝိဓတာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ သမ္မုတိ သင်္ဃဿ အာဂတဋ္ဌာနံ ဝိနယကမ္မေသူတိ ဝုတ္တမေဝ။ ဣဒါနိ အရိယသင်္ဃဿ အာဂတဋ္ဌာနံ ဒဿေန္တော ‘‘တထာပီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သရဏ ဂမန…ပေ… အနုဿတိဋ္ဌာနေသု ဥပသမ္ပန္နဘူတော ဘိက္ခုသင်္ဃောဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိဋ္ဌာနေ ပန ပုဂ္ဂလိကဒါနေသု စတူဟိ သောတာပတ္တိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကောပိ သာမဏေရောပိ ယုဇ္ဇတိ။ သင်္ဃိက ဒါနေသု ပန ဘိက္ခုသင်္ဃောဝ။ ‘‘တထာ တထာ သံဝဏ္ဏေတွာ’’တိ အာဟုနေယျော၊ ပါဟုနေယျော၊ ဒက္ခိဏေယျော၊ အဉ္ဇလီကရဏီယျော၊ အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ၊ တိအာဒိနာသုဋ္ဌု ထောမေတွာ။ သော ဒက္ခိဏေယျ သင်္ဃော။ ‘‘ပုထုဇ္ဇန သင်္ဃော’’တိ ဣဒံ အရိယ သင်္ဃေန ဝိနာကေဝလံ ပုထုဇ္ဇနသင်္ဃံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ သင်္ဃ ဝစနေန သင်္ဃ ပရိယာပန္နော ဧကောပိ ဘိက္ခု ဂဟေတဗ္ဗော။ သော သစေ ပုထုဇ္ဇနော ဟောတိ၊ အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ နဟောတိ။ ယဒိ အရိယ ပုဂ္ဂလော ဟောတိ၊ အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ ဟောတိ။

ဒက္ခိဏဝိဘင်္ဂသုတ္တေ ¶ သင်္ဃိကဒါနေ ဘဝိဿန္တိ ခေါ ပနာနန္ဒ ဂေါတြဘုနော ကာသာဝကဏ္ဌာ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ။ တေသံပိ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒါနံ ဒဿန္တိ။ တဒါပါနန္ဒ သင်္ဃဂတံ ဒက္ခိဏံ အသင်္ချေယျံ အပ္ပမေယျန္တိ ဝဒါမီတိ ဝုတ္တတ္တာ သင်္ဃိကဋ္ဌာနံ ပတွာ ကောစိ ဘိက္ခု ဒက္ခိဏေယျ သင်္ဃေ အသင်္ဂဟိတောတိ နတ္ထီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ခေတ္တံ ဒူသေန္တီတိ ခေတ္တဒုဋ္ဌာနိ။ တိဏာနိ။ ခေတ္တဒုဋ္ဌာ ကိလေသာ။ ဝုတ္တဉှိဓမ္မပဒေ။

တိဏဒေါသာနိ ခေတ္တာနိ၊ ရာဂဒေါသာ အယံပဇာ၊

တသ္မာဟိ ဝီတရာဂေသု၊ ဒိန္နံ ဟောတိ မဟပ္ဖလံ။

တိဏဒေါသာနိ ခေတ္တာနိ၊ ဒေါသဒေါသာ အယံပဇာ၊

တသ္မာဟိ ဝီတဒေါသေသု၊ ဒိန္နံ ဟောတိ မဟပ္ဖလံ။

တိဏဒေါသာနိ ခေတ္တာနိ၊ မောဟဒေါသာ အယံပဇာ၊

တသ္မာဟိ ဝီတမောဟေသု၊ ဒိန္နံ ဟောတိ မဟပ္ဖလန္တိ။

ဣဓ ပန သာတိဿယတော ခေတ္တဒုဋ္ဌေ ကိလေသေ ဒဿေတုံ ‘‘သက္ကာယဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာနုသယာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သဗ္ဘာဝါ’’တိ သန္တဿ ဝိဇ္ဇမာနဿဘာဝေါ သဗ္ဘာဝေါတိဝိဂ္ဂဟော။ ‘‘အဿာ’’တိ ပုထုဇ္ဇန သင်္ဃဿ။ ‘‘သဒ္ဓမ္မပဒေ ဝုတ္တနယေနာ’’တိ အပိစယဒဂ္ဂေနာတိ ဝုတ္တနယေန။

သသဒ္ဓမ္မဂဏုတ္တမပဒတ္ထာနုဒီပနီ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ‘‘အဘိဝါဒိယာ’’တိ သုခီဟောဟိသပ္ပုရိသာတိ ဧဝံ အဘိဝဒါပေတွာ။ အဘိဝါဒနဉ္စ နာမ ဝန္ဒနာမေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝန္ဒိတွာ’’တိ။ ဝန္ဒန္တောဟိ ဝန္ဒနေယျေ ဝုဒ္ဓေ တထာ ဝဒါပေတိ နာမ။ တထာ ဝဒနဉ္စ ဝန္ဒနေယျာနံဝုဒ္ဓါနံ ဝတ္တံ။ ‘‘ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ’’တိ ပဋိမုခံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ။ ‘‘တိဝိဓာ’’တိ ဒွါရ ဘေဒေန တိဝိဓာ။ ‘‘ဝန္ဒနေယျာန’’န္တိ ဗုဒ္ဓါဒီနံ။ ‘‘နိပဇ္ဇန္တော’’တိ နိပတန္တော။ ‘‘အဝန္ဒိယေသူ’’တိ ဘိက္ခူဟိ အဝန္ဒိတဗ္ဗေ သုနဝကတရာဒီသု။ ‘‘ဂုဏပဒါနီ’’တိ ဂုဏဒီပကာနိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိအာဒိပဒါနိ။ ဧတ္ထစကာယေနဝန္ဒတီတိအာဒိ ဥပစာရ ဝစနံ ဟောတိ။ ယထာ စက္ခုနာ ရူပံ ပဿတီတိ။ တထာဟိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာသု ¶ စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာတိ ကရဏဝသေန စက္ခူတိ လဒ္ဓဝေါဟာရေန ရူပဒဿန သမတ္ထေန စက္ခု ဝိညာဏေန ရူပံ ဒိသွာ။ ပေါရာဏာ ပနာဟု စက္ခု ရူပံ န ပဿတိ၊ အစိတ္တတ္တာ။ စိတ္တံ န ပဿတိ၊ အစက္ခုတ္တာ။ ဒွါရာရမ္မဏ သင်္ဃဋ္ဋနေ ပန သတိ စက္ခု ပသာဒဝတ္ထု ကေနစိတ္တေန ပဿတိ။ ဤဒိသီ ပနေသာ ကထာ ဓနုနာ ဝိဇ္ဈတီတိအာဒီသု ဝိယ သသမ္ဘာရ ကထာနာမ ဟောတိ။ တသ္မာ စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာတိ စက္ခု ဝိညာဏေန ရူပံ ဒိသွာတိ အယမေဝေတ္ထ အတ္ထောတိ။ ဧတ္ထဟိ ‘‘ကာယေနာ’’တိ ကာယ ဝိညတ္တိသင်္ခါတံ ဒွါရ ရူပံ ကရဏံ ဟောတိ။ တသ္မာ စက္ခုနာတိ ဝစနေ ဥပစာရ ဝစနေ သတိ ကာယေနာတိ ဝစနံပိ ဥပစာရ ဝစနန္တိ ဝိညာယတိ။ တထာ စက္ခုနာတိ ပဒေ စက္ခုဝိညာဏေနာတိ အတ္ထေ သတိ ကာယေနာတိ ပဒေပိ ကာယကမ္မေနာတိ အတ္ထော ဝိညာယတိ။ ဝါစာယ ဝန္ဒတိ၊ မနသာဝန္ဒတီ၊တိ ပဒေသုပိ ဧသနယော။ ဧဝဉ္စ သတိ၊ ကာယ ကမ္မေနဝန္ဒာမိ၊ ဝစီကမ္မေန ဝန္ဒာမိ၊ မနောကမ္မေန ဝန္ဒာမိ၊ တီဟိ ကမ္မေဟိ ဝန္ဒာမီတိ ဣဒမေဝ မုချဝစနန္တိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ သဗ္ဗမိဒံ ဣန္ဒြိယ သံဝရသီလဋ္ဌာနေ အဋ္ဌကထာသု အာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ။ စက္ခုနာတိ ဣဒံ ပန မုချ ကရဏ ဝစနမေဝ သမ္ဘဝတိ။ ကသ္မာ၊ စက္ခုဿ ဒဿနသင်္ခါတဿ စက္ခုဝိညာဏဿ ဝတ္ထု ပုရေဇာတိန္ဒြိယပစ္စယဝိသေသတ္တာ။ သောတေန သဒ္ဒံသုတွာတိအာဒီသုပိ ဧသနယော။

ကာယေနဝန္ဒတိ၊ ဝါစာယဝန္ဒတီ၊တိ ဧတ္ထ တံကာယဝစီဝိညတ္တိ ရူပ ဒွယံ ကိဉ္စာပိ သဟဇာတ စေတနာ ကမ္မေန ဇာတံ ဟောတိ။ န တံ စေတနာကမ္မံ ဝိညတ္တိ ဒွယေနဇာတံ။ ဧဝံ သန္တေပိ တံ ရူပ ဒွယံ တဿာစေတနာယ ကာယဝန္ဒနာကမ္မ၊ ဝစီဝန္ဒနာကမ္မ သိဒ္ဓိယာ ဥပနိဿယ ပစ္စယဝိသေသော ဟောတိ။ ယထာတံ မာတိတော ဇာတော ပုတ္တော ဝုဒ္ဓိ ပတ္တော တံ တံ ကမ္မေသု မာတုယာ ဗလ ဝူပနိဿယော ဟောတိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ တံ ရူပဒွယံ အဘိဓမ္မေ ဒွါရရူပန္တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ‘ကာယေန၊ ဝါစာယာ၊တိ ဣဒံပိ မုချ ကရဏ ဝစနမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကာယေနာတိ ပန ကာယကမ္မေနာတိ အတ္ထေ သတိ၊ တဿကမ္မဿ ဝန္ဒနာကိရိယာယ သဟ အဘေဒေါ အာပဇ္ဇတီတိ စေ။ နာပဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ စေတနာဟံ ဘိက္ခဝေ ကမ္မံ ဝဒါမိ၊ စေတယိတွာ ကမ္မံ ကရောတိ ‘ကာယေန၊ ဝါစာယ၊ မနသာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ယထာဟိ ‘‘စေတယိတွာ’’တိ ပုရိမစေတနာဟိ စေတ ယိတွာ ¶ ။ ‘‘ကမ္မံ ကရောတီ’’တိ ပစ္ဆိမံ သန္နိဋ္ဌာပန စေတနာ ကမ္မံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ တထာ ဣဓပိ ပုရိမပစ္ဆိမစေတနာ သမ္ဘဝတောတိ။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘ကာယကမ္မေနာ’’တိ ပုရိမစေတနာ ကမ္မံ ဂယှတိ။ ‘‘ဝန္ဒတီ’’တိ ပစ္ဆိမ သန္နိဋ္ဌာပနစေတနာကမ္မန္တိ။

၉။ ‘‘ရစယန္တော’’တိ ဝိဒဟန္တော။ ‘‘ရစယိဿတီ’’တိ အပစ္စက္ခေ အတီတေ အနာဂတဝစနံ။ ‘‘ပေါတ္ထကာရုဠှ’’န္တိ ပေါတ္ထက ပတ္တေသုလိခနဝသေန အာရုဠှံ။

၁၀။ အဘိဓမ္မတ္ထပဒေ။ ‘‘အဘိဓမ္မေ’’တိ အဘိဓမ္မပ္ပကရဏေ။ ‘‘ဧတ္ထ၊ ဧတေနာ’’တိ ဝစနေဟိ သင်္ဂဟသဒ္ဒဿ ဧကသေသဝိဓာနံပိ ဝိညာယတိ။ ‘‘အညံပါဠိဒွယံ ဝုစ္စတိ’’။ ကသ္မာတံ ပါဠိဒွယံ အဘိဓမ္မော နာမာတိ ဝုတ္တံ ‘‘တဉ္စာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ယထာပဝတ္တေ’’တိ အတ္တနော ပစ္စယာနုရူပံ ပဝတ္တေ။ ‘‘ပရမတ္ထဓမ္မေ ဧဝါ’’တိ ဒွေ မေ ဘိက္ခဝေ ပုဂ္ဂလာ၊ တယောမေဘိက္ခဝေ ပုဂ္ဂလာတိအာဒိနာ ပညတ္တိဝေါဟာရေန ပဝတ္တာပိ ဒေသနာ ပရမတ္ထ ဓမ္မေဟိ ဝိနာ နပဝတ္တတိ။ ပရမတ္ထ ဓမ္မာနံ နာနတ္တဝသေနေဝ ပုဂ္ဂလာနံ နာနတ္တသမ္ဘဝတော။ တသ္မာ ပရမတ္ထဓမ္မေ ဧဝ ဒီပေတိ။ န အာဏာဝိဓာနံ ဒီပေတိ။ ‘‘ဒွီသုဓမ္မေသူ’’တိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မဝစနံ။ ‘‘ယောဣတရတော’’တိ နိဒ္ဓါရဏီယံ။ ‘‘ယော’’တိ ယော ဓမ္မော။ ‘‘ဣတရတော’’တိ ဣတရ ဓမ္မတော သုတ္တန္တ ဓမ္မတော။ ‘‘ဧဝဉ္စ ကတွာ’’တိ ဣမိနာကာရဏေနာတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဒေသေတဗ္ဗပ္ပကာရာနံ အနဝသေသဝိဘတ္တိဝသေန အတိရေကတာ၊ သုဒ္ဓ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာန ဒေသနာ ပဝတ္တိဝသေန ဝိသေသတာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ‘‘ယတော’’တိ ယသ္မာ အနဝသေသဝိဘတ္တိတော၊ အတိဝိတ္ထာရဒေသနာဘာဝတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကသ္မာ ဒေဝေသု ဧဝ ဒေသေန္တီတိ အာဟ ‘‘န ဟိ မနုဿာ’’တိအာဒိံ။ တတ္ထ ‘‘န ဟိ မနုဿာ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ သက္ကောန္တီ’’တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ပဝတ္တနယောဂျ’’န္တိ ပဝတ္တနတ္ထာယ ပဟောန္တံ။ ‘‘ကထာမဂ္ဂ’’န္တိ ဒေသနာကထာပဗန္ဓံ။ ‘‘ဧကမာတိကာနု ဗန္ဓာ’’တိ ကုသလာ ဓမ္မာ အကုသလာ ဓမ္မာတိအာဒိကံ ဧကံ အဘိဓမ္မ မာတိကံ အနုဂတာ။ ‘‘တဿာ’’တိ အဘိဓမ္မဿ။ အတိရေက ဝိသေသတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘တတ္ထာ’’တိ တိဿံ အဋ္ဌသာလိနိယံ။ အာဒိမှိယေဝတတ္ထ ကေနဋ္ဌေန အဘိဓမ္မော၊ ဓမ္မာတိရေက ဓမ္မဝိသေသဋ္ဌေ နာ-တိ ¶ ဝတွာ တဒတ္ထံ ဝိတ္ထာရေန္တော သုတ္တဉှိ ပတွာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဧကဒေသေနေဝ ဝိဘတ္တာ၊ နနိပ္ပဒေသေန။ အဘိဓမ္မံ ပတွာ ပန နိပ္ပဒေသတောဝ ဝိဘတ္တာ-တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဓမ္မနာမိကာန’’န္တိအာဒိံ။ ‘‘ဓမ္မော ပနာ’’တိ ပါဠိဒွယမာဟ။‘‘ဧဝံ သန္တေပီ’’တိ အဋ္ဌသာလိနိယံ ဧဝံ ဝိစာရိတေပိသတိ။ ‘‘သဗ္ဗဇေဋ္ဌကော’’တိ တိဏ္ဏံ ပိဋကာနံ မဇ္ဈေသဗ္ဗဇေဋ္ဌကော။ ကသ္မာ သဗ္ဗဇေဋ္ဌကော သိယာတိ အာဟ ‘‘ဝိနယံ ဝိဝဏ္ဏေန္တဿဟီ’’တိအာဒိံ။ တတ္ထ ‘‘ဝိဝဏ္ဏေန္တဿာ’’တိ ဂရဟန္တဿ။ စရတိ ပဝတ္တတီတိ စက္ကံ။ လောကသ္မိံ ကေနစိ သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ဒေဝေန ဝါ မာရေန ဝါ ဗြဟ္မုနာ ဝါ ပဋိနိဝတ္တိတုံ အသက္ကုဏေယျံ အာဏာဝိဓာနံ အာဏာစက္ကံ နာမ။ တထာ အသက္ကုဏေယျံ ဒေသနာ ဝိဓာနံ ဓမ္မစက္ကံ နာမ။ တတ္ထ၊ ယော ပန ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတိ၊ ပါရာဇိကော ဟောတိ အသံဝါသော-တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တံ အာဏာဝိဓာနံ အာဏာစက္ကံ နာမ။ စတ္တာရိမာနိ ဘိက္ခဝေ အရိယသစ္စာနီ-တိအာဒိကံ ဒေသနာဝိဓာနံ ဓမ္မစက္ကံ နာမ။ တဒုဘယံပိ ကောစိ ဘိန္ဒိတုံ ပါရာဇိကံ ဝါ ဘိက္ခုံ အပါရာဇိကံ ကာတုံ စတုဿစ္စံ ဝါ ဓမ္မံ အသစ္စံ ကာတုံ နသက္ကောတိ။ အထ ခေါ ကရောန္တောယေဝ ဒေဝဒတ္တောဝိယ အာပါယိကော ဟောတိ။ ပါရာဇိကောစ ဘိက္ခု အတ္တာနံ သုဒ္ဓံ အကရောန္တော အပါယဂါမီယေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗေသု ဝိနယ သိက္ခာပဒေသု။ ဧဝံ ကေနစိ ပဋိနိဝတ္တိတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ တဒုဘယံပိ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ စက္ကံ နာမ ဟောတိ။ ‘‘ဝိနယော နာမ သာသနဿ မူလ’’န္တိ ဝိနယေ ဌိတေ ဘိက္ခုသင်္ဃော ပညာယတိ။ ဘိက္ခု သင်္ဃေ ပညာယန္တေ တိဝိဓောပိသဒ္ဓမ္မောပညာယတိ၊ တိဝိဓံပိ သတ္ထုသာသနံ တိဋ္ဌတိ။ ဧဝံ ဝိနယော တိဝိဓဿသာသနဿ မူလံ ဟောတီတိ။ ကထဉ္စပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မေ ပညာယန္တေ တိဝိဓံပိ သာသနံ တိဋ္ဌတီတိ။ ဝုစ္စတေ။ တတ္ထ သာသနံ တိဋ္ဌတီတိ ကိတ္တကံကာလံ တိဋ္ဌတီတိ။ ပဉ္စဝဿသဟဿာနိ တိဋ္ဌတီတိ ပေါရာဏဋ္ဌကထာသုကထယိံသု။ မိစ္ဆာဝါဒိနောပနဝဒန္တိ ဝိနယေ စူဠဝဂ္ဂေဘိက္ခုနိက္ခန္ဓကေ သစေ အာနန္ဒ မမသာသနေမာတုဂါမော ပဗ္ဗဇ္ဇံ နလဘေယျ။ ဝဿသဟဿံ သဒ္ဓမ္မော တိဋ္ဌေယျ။ ဣဒါနိ မာတုဂါမဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အနုညာတာ ဂေါတမိယာ ပုနပ္ပုနံ အာယာစနံ ဥပါဒါယ။ ပဉ္စေဝဒါနိ အာနန္ဒ ဝဿသတာနိ သဒ္ဓမ္မောဌဿတီတိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓသာသနံ ¶ ပဉ္စဝဿသတာနိ ဧဝ တိဋ္ဌတိ။ တတောပရံ ဧကဒိဝသံပိ န တိဋ္ဌတိ။ ဣဒါနိ သာသနပ္ပဋိ ရူပကမတ္တံ ဟောတီတိ။ တံ တေသံ မိစ္ဆာ ဝစနမတ္တံ။ ‘‘ပဉ္စေဝဝဿသတာနီ’’တိ ဣဒံ ပန သန္နိဋ္ဌာန ဝစနံ နဟောတိ။ မာတုဂါမာနံ အာဒီနဝ ဒီပနမတ္တဝစနံ။ သော စ အာဒီနဝေါ အဋ္ဌဂရုဓမ္မေ သဏ္ဌပေတွာ သတ္ထာရာ ဧဝ ပဋိဗာဟိတော။ ပုန ‘‘ဝဿသဟဿ’’န္တိ ဣဒမေဝသန္နိဋ္ဌာန ဝစနံ ဇာတန္တိ။ ဧတ္ထပိကေစိဝဒန္တိ ဝဿသဟဿမေဝ သာသနံ တိဋ္ဌတိ၊ တတောပရံ ဧကဒိဝသ မတ္တံပိ န တိဋ္ဌတိ၊ အန္တရဓာယတိ။ တဒါ သီမာယောပိ အသီမာ ဟောန္တိ။ ပစ္ဆာတာသု ဥပသမ္ပာဒိတာပိ အနုပသမ္ပန္နာ ဟောန္တိ။ ဣဒါနိ သာသနပ္ပဋိ ရူပကမတ္တံ ဟောတီတိ။ ဣဒံပိ တေသံ အတ္ထဉ္စကာရဏဉ္စ အဒိသွာ အဇာနိတွာ ဝုတ္တတ္တာ မိစ္ဆာ ဝစနမတ္တံ ဟောတိ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော။ ‘‘ဝဿသဟဿံ သဒ္ဓမ္မော တိဋ္ဌေယျာ’’တိ ဝဿသဟဿမေဝ သဒ္ဓမ္မော အပရိဟာယမာနော တိဋ္ဌေယျ။ တတောပရံ ပန န တိဋ္ဌေယျ၊ အနုက္ကမေန ပရိဟာယမာနော ဂစ္ဆေယျာတိ။ ကထံ ပန အပရိဟာယမာနော တိဋ္ဌတိ၊ ကထဉ္စ ပရိဟာယမာနော ဂစ္ဆတီတိ။ ဝုစ္စတေ။ ပဉ္စသင်္ဃာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယေသု သင်္ဃေ သုသဒ္ဓမ္မော တိဋ္ဌတိ။ ကတမေ ပဉ္စ။ ခီဏာသဝသင်္ဃော၊ အနာဂါမိသင်္ဃော၊ သကဒါဂါမိသင်္ဃော၊ သောတာပန္နသင်္ဃော၊ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကသင်္ဃော၊တိ။ တတ္ထ၊ ဝဿသဟဿဗ္ဘန္တရေ သဗ္ဗေပဉ္စသင်္ဃာ ပညာယန္တိ။ ဧဝံ ဝဿသဟဿံ သဒ္ဓမ္မော အပရိဟာယမာနော တိဋ္ဌတိ။ တတောပရံ ခီဏာသဝသင်္ဃော န ပညာယတိ။ သေသာနိ စတ္တာရိဝဿသဟဿာနိ အနုက္ကမေန သေသာနံ စတုန္နံ သင်္ဃာနံ ခေတ္တာနိ ဇာတာနိ။ ဧဝံ တတောပရံ ပရိဟာယမာနော ဂစ္ဆတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ကာရဏံ ဝုစ္စတေ။ ‘‘သဒ္ဓမ္မော တိဋ္ဌေယျာ’’တိ ဧတ္ထ တိဝိဓော သဒ္ဓမ္မော ‘ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မော၊ ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မော၊ ပဋိဝေဓသဒ္ဓမ္မော၊တိ။ သော ဧဝ တိဝိဓံ သာသနန္တိ စ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ၊ ပရိယတ္တိ သဒ္ဓမ္မော နာမ သာဋ္ဌကထာနိတီဏိပိဋကာနိ။ သောစ ဧတရဟိ ပရိပုဏ္ဏော တိဋ္ဌတိ။ ကထံ ပရိယတ္တိ သာသနံ ပဋိရူပကမတ္တံ ဘဝေယျ။ ဘိက္ခူ စ ပရိယတ္တိကမ္မိကာ အနေက သတသဟဿမတ္တာ ပညာယန္တိ။ ကထဉ္စိဒံ သာသနံ တတောပရံ ဧကဒိဝသံပိ န တိဋ္ဌေယျ။ တေ စ ဘိက္ခူ သီလပ္ပဋိပတ္တိယံ ဌိတာ အနေက သတသဟဿမတ္တာ ဧတရဟိ သန္ဓိဿန္တိ။ ကထဉ္စ ပဋိပတ္တိ သာသနံ တတောပရံ ¶ န တိဋ္ဌေယျ။ ပရိယတ္တိယာစ ပဋိပတ္တိယာစ တိဋ္ဌမာနာယပဋိဝေဓသဒ္ဓမ္မောပိ န တိဋ္ဌတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ယထာဟိ-ဧကော ဓနသေဋ္ဌိ နာမ အတ္ထိ။ သော ပုတ္တဓီတု ပရမ္ပရာနံ အတ္ထာယ မဟန္တာရတနနိဓယော ဘူမိယံ ဗဟူသုဋ္ဌာနေသု နိဒဟိတွာ ဌပိတာ ဟောန္တိ။ ပေါတ္ထကေသု စ တေသံ ပဝတ္တိံ ပရိပုဏ္ဏံ လိခိတွာ ဌပေတိ။ တတ္ထ နိမီသု စ ပေါတ္ထကေသု စ အက္ခရေသု စ ဓရန္တေသု တေနိဓယော နဿန္တိ အန္တရဓာယန္တီတိ န ဝတ္တဗ္ဗာယေဝ။ ဧဝမိဒံ သာသနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထဟိ နိဓီနံနိဓာနဘူမိသဒိသံ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ၊ ဓနရတနသဒိသာနိ ဓမ္မရတနာနိ။ ယထာ စ သေဋ္ဌိဝံသေဇာတော ဗလသမ္ပန္နော ပုရိသော ပေါတ္ထကံ ပဿိတွာ သုဋ္ဌု ခဏန္တော တာနိရတနာနိ လဘိဿတိယေဝ။ ဧဝမိဓပိ ဗလသမ္ပန္နော ဘိက္ခု ဒေသနာဓမ္မံ သုတွာ သုဋ္ဌု ပဋိပဇ္ဇန္တော တာနိဓမ္မရတနာနိ လဘိဿတိယေဝ။ လဘမာနေ စ သတိ၊ ကထံ တာနိဓမ္မရတနာနိ အန္တရဟိတာနိ။ သီမာနဉ္စ ပဝတ္တိဝါနိဝတ္တိ ဝါ အာဏာစက္ကဿေဝ ဝိသယော ဟောတိ။ န ဓမ္မစက္ကဿ။ ယဉ္စ ဝုတ္တံ-ပဉ္စေဝဝဿသတာနိသဒ္ဓမ္မော ဌဿတီတိ စ၊ - ဝဿသဟဿံ သဒ္ဓမ္မော တိဋ္ဌေယျာတိ စ။ ဣဒဉ္စ ဝစနံ ဓမ္မစက္ကမေဝ ဟောတိ၊ န အာဏာစက္ကံ။ ဗဒ္ဓသီမာယော စ နိဝတ္တမာနာ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ နိဝတ္တန္တိ အန္တရဓာယန္တိ။ အာဏာစက္ကဘူတာယ ကမ္မဝါစာယ သမူဟနနေန ဝါ၊ သာသနဿ ဝါ အန္တရဓာနေန။ တတ္ထ ဝဿသဟဿပရိယန္တေ ကမ္မဝါစာယ သမူဟနနဉ္စ နတ္ထိ။ သာသနန္တရဓာနဉ္စ နာမ အနာဂတေ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိစ္ဆိန္နံ ဟောတိ။ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနေဟိ ဇာတေ သဗ္ဗံ အာဏာစက္ကံ ဝိဂတံ ဟောတိ၊ အန္တရဓာယတိ။ ဓမ္မစက္ကံ ပန ဒေဝလောကေသု ယာဝါနာဂတဗုဒ္ဓကာလာပိ ပဝတ္တိဿတိယေဝ အာဠဝကပုစ္ဆာဂါထာယော ဝိယ။ အပိစယော ဝေါ အာနန္ဒ မယာ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ဒေသိတော ပညတ္တော။ သော ဝေါ မမစ္စယေန သတ္ထာ-တိ ဝုတ္တံ။ သောစတိ ပိဋကဘူတော ဓမ္မဝိနယော သတ္ထာ ဧတရဟိ တိဝိဓံပိ သာသနံ လောကဿ ဒီပေန္တော ပကာသေန္တော တိဋ္ဌတိ။ ယတောဗုဒ္ဓဘာသိကာနံ ဒေဝမနုဿာနံ နာနာ ဗာဟိရကေဟိ ဇနေဟိ အသာဓာရဏော မဟန္တော ဉာဏာလောကော ဧတရဟိ ဝိဇ္ဇောတမာနော ပဝတ္တတိ။ တေဟိ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဒေသိတာနိ ဧတရဟိဓရမာနာနိ စတုရာသီတိ ဓမ္မက္ခန္ဓ သဟဿာနိ သုတွာ အနမတဂ္ဂေသံသာရေ ¶ အနန္တာသု လောကဓာတူသု သဗ္ဗံလောကတ္တယပ္ပဝတ္တိဉ္စ၊ သဗ္ဗံဓမ္မပ္ပဝတ္တိဉ္စ၊ သဗ္ဗညုတညာဏာနုဂတိကေန သုတမယညာဏေန ဇာနန္တိ။ အာယတိဉ္စ သဂ္ဂတ္ထာယ စ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနတ္ထာယ စ နာနာပုညကိရိယဝတ္ထူနိ အာရဘန္တိ၊ ပဗ္ဗဇန္တိ။ ပရိယတ္တိံ ပရိယာပုဏန္တိ။ ပဋိပတ္တိံ ပူရေန္တိ။ ဘာဝနံဘာဝေန္တိ။ ဣဒံ သဗ္ဗံ သာသနပ္ပဋိရူပကမတ္တံန ဟောတိ။ ဧကန္တ သာသနံ ဟောတိ။ ကသ္မာ၊ ယထာ ဓမ္မံ ယထာ ဝိနယံ ပဋိပဇ္ဇနတော။ ဣမာယ စ ပဋိပတ္တိယာ အာယတိံ သဂ္ဂမဂ္ဂဖလ နိဗ္ဗာနပ္ပဋိလာဘာယ သံဝတ္တနိကတ္တာတိ။ ဧတ္တာဝတာ သဗ္ဗံ မိစ္ဆာဝါဒီနံ မိစ္ဆာဝစနံ ဝိဓမိတံဝိဒ္ဓံသိတံ ဟောတီတိ။

ပဏာမဂါထာဝဏ္ဏနာ။

၁၁။ ဒုတီယဂါထာဝဏ္ဏနာယံ။ ‘‘အာဒိဂါထာယာ’’တိ ပထမဂါထာဝါကျေန။ ‘‘တံ တံ ပယောဇနသဟိတေ’’တိ တေနတေနပယောဇနေန သဟိတေ။ ‘‘ပဉ္စ အတ္ထေ’’တိ ပဉ္စပိဏ္ဍတ္ထေ။ ‘‘တေအဘိဓမ္မတ္ထေ’’တိ အဘိဓမ္မတ္ထပဒေ ဒီပိတေ တေအဘိဓမ္မတ္ထေ။ ‘‘တတ္ထာ’’တိ တိဿံ ဒုတီယဂါထာယံ။ ‘‘နတု ဝုတ္တ’’န္တိ နပနပကရဏံပိ ပုဗ္ဗေဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဘိဓမ္မတ္ထာ ကုတောပုဗ္ဗေဝုတ္တာ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ ဧဝံတီသု အတ္ထဝိကပ္ပေသု ပထမဿ ကာလဝိရောဓံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဒုတီယ တတီယာနံ သဒ္ဒတောဝိရောဓံ ဝတ္တုံ ‘‘နစာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘အာဒိမှိ ယေဝါ’’တိ ဧတေန ယဒါကဒါစိ ပစ္စာမသနံ အပ္ပဓာနန္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘အပ္ပဓာနပဒါနီ’’တိ အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟန္တိ ဣမသ္မိံ ဧကသ္မိံ သမာသပဒေ ပုရိမာနိ ဝိသေသန ပဒါနိ။ တတ္ထ သဗ္ဗထာပိ ဝုတ္တာတိ ယောဇိတေ သတိ၊ တသ္မိံ အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟပ္ပကရဏေ တသ္မိံ အဘိဓမ္မတ္ထ ပဒေဝါ သဗ္ဗထာ မယာ ဝုတ္တာတိ အတ္ထော ဟောတိ။ သော န ယုဇ္ဇတိ။ တသ္မိံ အဘိဓမ္မေ ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ သဗ္ဗထာ ဝုတ္တာတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ အပ္ပဓာနပဒံ ပစ္စာမသတီတိ ဒေါသောပန အာပဇ္ဇတေဝ။ တေနာဟ ‘‘ဧဝဉှိသတီ’’တိအာဒိံ။ တတ္ထ၊ ‘‘ဧဝဉှိသတီ’’တိ အဋ္ဌသာလိနိယံ ဝိယ ဣဓ အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟပဒံ ပစ္စာမသန္တေ သတိ။ ဟိသဒ္ဒေါ ဖလ ဝါကျဇောတကော။ လဒ္ဓဂုဏဇောတကောတိပိ ယုဇ္ဇတိ။ ‘‘ပဋိက္ခိတ္တာ ဟောတိ’’ ¶ တသ္မိံ အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟပဒေ မယာ သဗ္ဗထာ ဝုတ္တာတိ အတ္ထဿ သမ္ဘဝတော။ န ကေဝလံ သော ဧဝ ဒေါသော အာပဇ္ဇတိ။ အပရောပိဒေါသော အတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သာဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဓာတုကထာယံ ဝုတ္တေနသင်္ဂဟာသင်္ဂဟာဒိပ္ပကာရေနာတိယောဇနာ။

၁၂။ ပရမတ္ထပဒဝဏ္ဏနာယံ။ ဝိသေသနပဒံ နာမ ကတ္ထစိ ဘူတကထနတ္ထာယဝါ ပယုဇ္ဇတိ ကဏှောကာကော၊ သေတောဗကော၊တိ။ ကတ္ထစိ အညနိဝတ္တနတ္ထာယ ဝါ ပယုဇ္ဇတိ နီလောပဋော၊ နီလံပုပ္ဖ၊ န္တိ။ ဣဓ ပန အည နိဝတ္တနတ္ထာယာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဒုဝိဓာနိဟိသစ္စာနီ’’တိအာဒိမာဟ။ ပညာပီယတီတိပညတ္တိ။ ပညာပနဉ္စ နာမ သမဂ္ဂါနံ ဇနာနံ ဝေါဟာရေန စ သမ္ပဋိစ္ဆနေန စာတိ ဒွီဟိ အင်္ဂေဟိ သိဇ္ဈတီတိ အာဟ ‘‘တေစမဟာဇနာ’’တိအာဒိံ။ ‘‘တသ္မာတေ သမ္မုတိ သစ္စန္တိ ဝုစ္စန္တီ’’တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘သမ္မတတ္တာ’’တိ ဝေါဟရိတတ္တာစေဝ သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ စ။ ‘‘ဝစီသစ္စဝိရတိသစ္စာန’’န္တိ ဧတ္ထ ဝစီသစ္စံ နာမ မုသာဝါဒရဟိတံ သစ္စဝစနံ။ ဝိရတိသစ္စံ နာမ သမ္မာဝါစာဝိရတိ။ သာဟိ မုသာဝါဒါဒီဟိ ဝစီဒုစ္စရိတေဟိ ဝိရမဏမတ္တေန ဝစီသစ္စန္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဝတ္ထုဘူတတ္တာ’’တိ အဓိဋ္ဌာနဘူတတ္တာ။ သမ္မုတိသစ္စန္တိ ဝုစ္စန္တိ၊ သမ္မတတ္တာ သမ္မုတိ စ၊ သာ သစ္စာနံ ဝတ္ထုဘူတတ္တာ သစ္စဉ္စာတိ ကတွာ။ သမ္မုတိယာ သိဒ္ဓံ သစ္စံ သမ္မုတိသစ္စန္တိပိ ယုဇ္ဇတိ။ ‘‘သမ္မာပဋိပဇ္ဇန္တာ’’တိ ပါဏော နဟန္တဗ္ဗော၊ သဗ္ဗေသတ္တာ အဝေရာ ဟောန္တူတိအာဒိနာ သမ္မာပဋိပဇ္ဇန္တာ။ ‘‘သဗ္ဗလောကိယသမ္ပတ္တိယော’’တိ ဒါနသီလာဒီနံ ပုညကိရိယဝတ္ထူနံ ဖလဝိပါကဘူတာ သဗ္ဗလောကိယသမ္ပတ္တိယော။ သဗ္ဗေ ‘‘ဗောဓိသမ္ဘာရဓမ္မေ’’တိ ဒါနပါရမိသီလပါရမိအာဒိကေပါရမိဓမ္မေ။ ‘‘အာရာဓေန္တီ’’တိ သမ္ပာဒေန္တိ။ ‘‘မိစ္ဆာပဋိပဇ္ဇန္တာ’’တိ ဒုစ္စရိတ ဒုရာဇီဝမိစ္ဆာဇီဝါဒီနံ ဝသေန မိစ္ဆာပဋိပဇ္ဇန္တာ။ ‘‘ဧဝံ မဟန္တံ သမ္မုတိ သစ္စ’’န္တိ ဧတေန အဟံ ပရမတ္ထ သစ္စမေဝဂဏှာမီတိ သမ္မုတိ သစ္စံ နဘိန္ဒိတဗ္ဗံ။ ဘိန္ဒန္တောဟိ သဗ္ဗသမ္ပတ္တီဟိ ပရိဗာဟိရော အဿာတိ ဒဿေတိ။ ကထဉ္စ တံ ဘိန္ဒတီတိ။ သတ္တော နာမ နတ္ထိ။ သတ္တဿ ဘဝတောသင်္ကန္တိ နာမ နတ္ထိ။ ဘဝနိဗ္ဗတ္တကံ ကုသလာကုသလကမ္မံ နာမ နတ္ထီတိ ဂဏှန္တော ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယံ တိဋ္ဌတိ။ သဗ္ဗသမ္ပတ္တီဟိ ပရိဗာဟိရော ဟောတိ။ အပါယ ပူရကော ဘဝတီတိ။ ‘‘ဝိဇ္ဇမာနန္တွေဝ ဂဏှာပေတီ’’တိ သညာ စိတ္တဒိဋ္ဌိ ¶ ဝိပလ္လာသာနံ ဝတ္ထုဘာဝေန ဂဏှာပေတိ။ တေနာဟ ‘‘သက္ကာယဒိဋ္ဌီ’’တိအာဒိံ။ ‘‘ဧဝံ ဝိပရီတဉှိ သမ္မုတိသစ္စ’’န္တိ ဧတေနသမ္မုတိ သစ္စမေဝဒဠှံ ဂဟေတွာ ပရမတ္ထ သစ္စံ နဘိန္ဒိတဗ္ဗံ။ ဘိန္ဒန္တောဟိ တာဟိ ဒိဋ္ဌီဟိ နမုစ္စတိ။ ကထဉ္စ တံ ဘိန္ဒတိ။ ခန္ဓေ ဝါ ခန္ဓမုတ္တကေဝါ အတ္တဇီဝေ ဂဟေတွာ တေစ အတ္တဇီဝါ ပရမ္မရဏာ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တီတိ ဂဏှန္တော ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယံ တိဋ္ဌတိ။ တေ စ အတ္တဇီဝါ ဘဝါဘဝေသုသဿတာ ဟုတွာ ဘဝတောဘဝံ သံသရန္တိ သန္ဓာဝန္တီတိ ဂဏှန္တောသဿတဒိဋ္ဌိယံ တိဋ္ဌတိ။ ‘‘နဝိသံဝါဒေန္တီ’’တိ ဝိပရီတံ နာပါဒေန္တိ။ ‘‘တံ ပနာ’’တိ သဘာဝသစ္စံ ပန။ အနုဘဝနဘေဒမတ္တံ ဥပါဒါယေဝ ဝေဒနာ သုခါတိ ဝုတ္တာ။ သဗ္ဗာကာရတော သုခဘူတတ္တာ ဝေဒနာ သုခါတိ ဝုတ္တာ နဟောတိ။ ‘‘သဗ္ဗာပိဝေဒနာ ဒုက္ခာ ဧဝါ’’တိ ပဓာနတ္ထော။ တတ္ထ အနုဘဝနဘေဒေါ တိဝိဓော။ သာတတော ဝါ အနုဘဝနံ၊ အဿာတတော ဝါ၊ မဇ္ဈတ္တတော ဝါ။ ‘‘ဒုက္ခာ ဧဝါ’’တိ ဘယဋ္ဌေန ဒုက္ခာ ဧဝ။ ဘယဋ္ဌေနာတိ စ သံသာရ ဘယဒဿီဟိဘာယိတဗ္ဗဋ္ဌေန။ သုခေါ ဝိပါကော ယေသံ တေ သုခဝိပါကာ။ တေဘူမကကုသလာ။ ‘‘ကုသလသမ္မတာ’’တိ ဧတေန သဘာဝသစ္စေပိ ဧတေဝေါဟာရာ လောကသမ္မုတိ နိဿိတာတိ ဒီပေတိ။ ‘‘သာသဝတာ’’တိ အာသဝေဟိ သဟိတဘာဝေါ။ ‘‘သံကိလေသိ ကတာ’’တိ သံကိလေသ ဓမ္မေဟိ သံယုတ္တဘာဝေါ။ ဩဃေဟိ စ ယောဂေဟိ စ ဥပါဒါနေဟိ စ ပတ္တဗ္ဗဘာဝေါ ‘‘ဩဃနီယယောဂနီယ ဥပါဒါနီယတာ’’။ အဓိကာ အတ္တာ အဇ္ဈတ္တာ။ ဗဟိဒ္ဓါရုက္ခေရူပဓမ္မာရုက္ခဿ အတ္တာနာမ သာရဋ္ဌေန။ သာခါယံ ရူပဓမ္မာ သာခါယ အတ္တာနာမ သာရဋ္ဌေန။ သတ္တသန္တာနပရိယာပန္နာ ပန ရူပါရူပဓမ္မာ တဏှာပရိဂ္ဂဟ ဒဠှဋ္ဌေန တတော ဗဟိဒ္ဓါ အတ္တတော အဓိကာ အတ္တာတိ အတ္ထေန အဇ္ဈတ္တာတိ လောကသမ္မုတိ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘အဇ္ဈတ္တတိကဉ္စာ’’တိအာဒိံ။ ဒုက္ခနိရောဓ မဂ္ဂဘာဝေါ စ၊ ဣတိ ဣဒံ စတုက္ကံ အရိယသစ္စံ နာမာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဣဒမေဝါ’’တိ ဣဒံ စတုက္ကမေဝ။ ‘‘အစလမာန’’န္တိ ဧတေန အရိယသဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဒီပေတိ။ တေဘူမက ဓမ္မာနံ သုခတာ နာမ စလာ ဟောတိ။ ကသ္မာ၊ အနိစ္စ ဓမ္မတ္တာ။ တေ ဓမ္မေသုခါတိ ဂဟေတွာ အတ္တနော အဇ္ဈတ္တင်္ဂံ ကရောန္တာ အစိရေနေဝ ဒုက္ခံ ပါပုဏန္တိ။ တေ ဓမ္မေ ဒုက္ခာတိ ဉတွာ တေဟိဝိမုတ္တာ ပုန ဒုက္ခံ ပါပုဏန္တီတိ နတ္ထိ။ ဧသနယော သေသအရိယသစ္စေသု ¶ ။ ‘‘တေသူ’’တိအာဒိမှိ ဒုဝိဓာနိဟိ သစ္စာနီတိ ဝုတ္တေသု ဒွီသု သစ္စေသု။ ‘‘တေန ဝုတ္တ’’န္တိအာဒိ လဒ္ဓဂုဏဝစနံ။ ‘‘ယော ဝိနာ အညာပဒေသေနာ’’တိ ဧတ္ထ အညာပဒေသော နာမ အဋ္ဌဓမ္မ သမောဓာနံ နိဿာယ ဃဋသဏ္ဌာနံ ပညာယတိ၊ ပဋသဏ္ဌာနံ ပညာယတိ၊ တံ သဏ္ဌာနံ အတ္တနော သဘာဝေန ဝိနာ အညာပဒေသေန သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ ယာပနစိန္တန ကိရိယာ နာမ အတ္ထိ။ ယံ စိတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ သာ အညာပဒေသေန သိဒ္ဓါ န ဟောတိ။ အတ္တနော သဘာဝေနေဝသိဒ္ဓါ။ ဧသနယော ဖုသနကိရိယာ၊ ဝေဒယိတကိရိယာ၊ ဒီသူတိ။ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ယောဝိနာ အညာပဒေသေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘စိတ္တေနပရိကပ္ပေတွာ’’တိ မနောဝိညာဏ စိတ္တေန အဝိဇ္ဇမာနံ သဏ္ဌာနံ ဝိဇ္ဇမာနံ ကတွာ။ ‘‘သဝိဂ္ဂဟံ ကတွာ’’တိ သရီရံ ကတွာ။ ဝတ္ထု ဒဗ္ဗသဟိတံ ကတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘စိတ္တမယောစိတ္တနိမ္မိတော’’တိ သုပိနန္တေ ဒိဋ္ဌရူပါနိ ဝိယ စိတ္တေနပကတော စိတ္တေန နိမ္မိတော။ ကသ္မာ သဘာဝသိဒ္ဓါ ပရမတ္ထော နာမာတိ အာဟ ‘‘သောဟီ’’တိအာဒိံ။ ‘‘သန္တီ’’တိ ဧတေန အသဓာတု ဝသေန အတ္ထောတိ သိဒ္ဓံ ဝုတ္တံ။ သဒ္ဒါဗုဒ္ဓီဟိ အရဏီယတော ဥပဂန္တဗ္ဗတော အတ္ထောတိပိဝဒန္တိ။ ‘‘ဣတရတော’’တိ ပရိကပ္ပသိဒ္ဓတော။ ‘‘ပရမော’’တိ အဓိကော။ တေနာဟ ‘‘ဥက္ကံသဂတော’’တိ။ ဧတေန ပရမသဒ္ဒဿ အဓိကတ္ထံ ဝဒတိ။ ဣဒါနိ တဿ ဥတ္တမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိဝုတ္တံ။ တတ္ထ၊ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပဉ္စသာသန ကိစ္စာနိ မဟန္တာနိ အဘိညေယျာနံ ဓမ္မာနံ အဘိဇာနနံ။ ပရိညေယျာနံ ပရိဇာနနံ။ ပဟာတဗ္ဗာနံ ပဟာနံ။ သစ္ဆိ ကာတဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရဏံ။ ဘာဝေတဗ္ဗာနံ ဘာဝနာတိ။ တတ္ထ သဗ္ဗေပိ ပရမတ္ထ ဓမ္မာ အဘိညေယျာ နာမ။ ဒုက္ခ သစ္စဓမ္မာ ပရိညေယျာ နာမ။ သမုဒယ သစ္စဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ နာမ။ သာမညပ္ဖလာနိ စ နိဗ္ဗာနဉ္စ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ နာမ။ မဂ္ဂသစ္စဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ နာမ။ တေသု ဓမ္မေသု တေသံ ကိစ္စာနံ သိဒ္ဓိယာ ဣမသ္မိံ သာသနေ သာသနကိစ္စံ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ နိဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ။ တေ စ ဓမ္မာ ဧဝ ရူပါနံ သာသန ကိစ္စာနံ အဝိရာဓကတ္တာ အဝိသံဝါဒကတ္တာ ဥတ္တမဋ္ဌေန ပရမတ္ထာ နာမ ဟောန္တီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘ယေ’’တိယေဇနာ။ ‘‘အယ’’န္တိ အယံ ဓမ္မော။ ‘‘တဿာ’’တိ တဿအဘိညေယျဿ၊ တဿပရိညေယျဿ၊ တဿပဟာတဗ္ဗဿ၊ တဿသစ္ဆိကာ တဗ္ဗဿ ¶ တဿဘာဝေတဗ္ဗဿာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရမတ္ထဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

‘‘တံ နသုန္ဒရ’’န္တိ ဗျဉ္ဇနတော နသုန္ဒရံ။ နကေဝလံ ဗျဉ္ဇနတောယေဝ နသုန္ဒရံ၊ အတ္ထတောပိ နသုန္ဒရမေဝ။ စတုသစ္စ ဓမ္မာဟိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓညာဏဿပိ ဂေါစရာ ဟောန္တိ။ ပဉ္စဉေယျ ဓမ္မာ ပန သဗ္ဗညုတညာဏဿေဝ။ တတ္ထ စတုသစ္စ ဓမ္မာ နာမ ပရမတ္ထ ဓမ္မာ ဧဝ။ ပဉ္စဉေယျဓမ္မာ ပန သဗ္ဗ ပညတ္တိယာ သဟ သဗ္ဗပရမတ္ထ ဓမ္မာ။ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနံ စတုသစ္စာဘိ သမ္ဗောဓော ဓမ္မ ပညတ္တိယာ သဟ သိဇ္ဈတိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ စတုသစ္စ သမ္ဗောဓော ဓမ္မပညတ္တိယာ သဟ နသိဇ္ဈတိ။ တသ္မာ တေ သယံ ပဋိဝိဒ္ဓံ စတုသစ္စ ဓမ္မံ နာမ ပညတ္တိံ နီဟရိတွာ ပရေသံ ဒေသေတုံ န သက္ကောန္တိ။ တေသံ စတုသစ္စသမ္ဗောဓော မူဂဿ သုပိနဒဿနံ ဝိယ ဟောတီတိ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ပညတ္တိယာ သဟ ပဉ္စ ဉေယျ ဓမ္မာ ဧဝ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ဂေါစရာတိ သက္ကာဝတ္တုန္တိ။

ပရမတ္ထပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၃။ စိတ္တဝစနတ္ထေ။ နဟိ သာ အာရမ္မဏေနဝိနာ လဗ္ဘတိ။ စိန္တေတီတိ ဝုတ္တေ ကိံ စိန္တေတိ၊ အာရမ္မဏံ စိန္တေတီတိ ဧဝံ အာရမ္မဏဘူတေန ကမ္မပဒေန ဝိနာ အသမ္ဘဝတော။ တသ္မာ ဣဓ စိန္တနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ တသ္မာ အဿ နာမံ သိဒ္ဓန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သုတမယညာဏံ၊ စိန္တာမယညာဏ၊ န္တိ ဧတ္ထ အာရမ္မဏဿ ဘူတသဘာဝ စိန္တာပိ အတ္ထိ၊ သာပညာဧဝါတိ တံ နိဝတ္တေတုံ ‘‘အာရမ္မဏ…ပေ… ဏူပလဒ္ဓိယေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ စိတ္တံ၊ မနော၊ မာနသံ၊ ဝိညာဏ၊ န္တိ သဗ္ဗံ စိတ္တဿ နာမံ။ အာရမ္မဏ ပစ္စယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ဟောတိ။ န အညပစ္စယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ။ န စ အညပစ္စယေန လဒ္ဓံ နာမံ။ ဧဝရူပဿ အာရမ္မဏ ဝိဇာနန သင်္ခါတဿ အတ္ထန္တရဿဗောဓကံ နဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သန္တေသု စာ’’တိအာဒိဝုတ္တံ။ ‘‘ဧတေနာ’’တိ ဣဒံ ကတ္တုနော ကိရိယာသာဓနေ အတိဿယူပကာရကံ ကရဏ သာဓနံ ဝဒတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘တဉှီ’’တိအာဒိဝုတ္တံ။ ‘‘စိန္တနမတ္တ’’န္တိ ဧတ္ထ မတ္တသဒ္ဒေါ ဝိသေသနိဝတ္တိ အတ္ထောတိ၊ တေန နိဝတ္တိတံ အတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘သဗ္ဗေပိဟီ’’တိအာဒိနာ။ ‘‘ဝိဂ္ဂဟော ဝါ’’တိ သရီရံ ဝါ။ ပစ္စယေန ¶ အာယတ္တာ ပစ္စယာယတ္တာ။ ‘‘အာယတ္တာ’’တိ သမ္ဗန္ဓာ။ ဝတ္တနံ ဝုတ္တိ။ ဥပ္ပဇ္ဇနံ ဝါ ဌိတိ ဝါ။ ပစ္စယာယတ္တာ ဝုတ္တိ ဧတေသန္တိ ‘‘ပစ္စယာယတ္တ ဝုတ္တိနော’’။ ‘‘ထာမေနာ’’တိအာဒိ အညမညဝေဝစနာနိ။ ‘‘ဧကံ ဘာဝသာဓနမေဝ ပဓာနတော လဗ္ဘတီ’’တိ ဣဒံ ဓမ္မာနံ တံ တံ ကိရိယာ မတ္တဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကိရိယာမတ္တဘူတာပိ ပန တေ ဓမ္မာသယံ နာနာပစ္စယာ ဝတ္ထာယံ ဌိတာ ဝါ ဟောန္တိ နာနာပစ္စယုပ္ပန္နာဝတ္ထာယံ ဌိတာ ဝါ။ တသ္မာ ပရမတ္ထ ပဒေသုပိ ယထာရဟံ တဒညသာဓနာနံ ပဋိလာဘော အဝါရိတော ဟောတိ။ ဣတရထာ ဟေတု ပစ္စယော၊ အာရမ္မဏ ပစ္စယော၊ သဟဇာတပစ္စယော၊ နိဿယပစ္စယောတိအာဒီသု ကထံ ဘာဝသာဓနံ ယုတ္တံ သိယာတိ။ ‘‘ပဓာနတော’’တိ မုချတော။ ‘‘အဘေဒဿ စိန္တနဿဘေဒကရဏ’’န္တိ ဣဒံ စိန္တေတီတိ စိတ္တန္တိကတံ ကတ္တုသာဓနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘သိလာပုတ္တကဿာ’’တိ ဘေသဇ္ဇမူလာနံ ပိသနသိလာပေါတကဿ။ တဿ သရီရံ နာမ ဝိသုံ အင်္ဂံ နတ္ထိ။ အဘိန္နံပိ ဘိန္နံ ကတွာ ဝုစ္စတိ ‘‘သိလာပုတ္တကသရီရ’’န္တိ။ ဣဒံ အဘေဒဿဘေဒကရဏံ နာမ အဘူတရူပံ ဟောတိ။ ပယောဇနေ သတိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အသတိ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘တထာကရဏဉ္စာ’’တိအာဒိံ။ တတ္ထ ‘‘ပရပရိကပ္ပိတဿာ’’တိ ပရေဟိ အညတိတ္ထာ စရိယေဟိ ပရိစိန္တိတဿ။ ‘‘သတိဟိ…ပေ… ကပ္ပနာယာ’’တိ သစေ အတ္တာ အတ္ထိ၊ အတ္တာ စိန္တေတိ၊ တသ္မာ အတ္တာ စိတ္တောနာမာတိအာဒိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ န ဝတ္တဗ္ဗံ စိန္တေတီတိ စိတ္တန္တိ၊ စိတ္တဿ ကိရိယာမတ္တတ္တာ။ န ပန အတ္တာဒိကော ကတ္တာ နာမ အတ္ထိ။ တသ္မာ ကိရိယာ မတ္တမေဝ ကတ္တာရံ ကတွာ ‘‘စိန္တေတီတိ စိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေန ဝိညာယတိလောကေ အတ္တာဒိကောကတ္တာ နာမ နတ္ထီတိ။ ဣဒံ အဘေဒဿဘေဒ ပရိကပ္ပနာယ ပယောဇနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အတ္တပ္ပဓာနော’’တိ ကိရိယာသာဓနေ ဗဟူနံကာရကာနံ မဇ္ဈေ သယံပဓာနော သယံဇေဋ္ဌကော ဟုတွာ။ ‘‘တံကတ္တုဘာဝ’’န္တိ လောကေသိဒ္ဓံ ကတ္တုဘာဝံ။ ‘‘ပုန ကရဏဘာဝ’’န္တိ ပုန လောကေ သိဒ္ဓံ ကရဏဘာဝံ။ ဧဝံ စိတ္တဿ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဿ အဘိဓာနတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစေတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ ယထယိဒံ ယေ ဣမေ တိရစ္ဆာနဂတာ ပါဏာ စိတ္တာဝိစိတ္တာ။ ဧဝံ စိတ္တံ ဝိစိတ္တံ ယံ အညံ အတ္ထိ၊ တံ အညံ ဧကနိကာယံပိ နသမနုပဿာမီ-တိ ယောဇနာ။ ‘‘နိကာယ’’န္တိ သတ္တဇာတိသမူ ဟံ ¶ ။‘‘နိဿက္ကေ ကရဏဝစန’’န္တိ ဝိဘတ္တာပါဒါနတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ ဧတေန တတော စရဏတော စိတ္တတောတိ အတ္ထံ ဝဒတိ။ ဂါထာယံ။ ‘‘တံ တံ သဘာဝေါ’’တိ ဝိဇာနနဖုသနာဒိကော သဘာဝေါ၊ အဂ္ဂိဿဥဏှောဝိယ။ ‘‘ကိစ္စသမ္ပတ္တိယောရသော’’တိ တေန တေန ဓမ္မေန ကရဏကိစ္စဉ္စ၊ တံ ကိစ္စံ ကတွာ လဒ္ဓါ သမ္ပတ္တိဂုဏော စ။ အဂ္ဂိဿ ဝတ္ထုမှိ ပရိပါစနကိစ္စံ ဝိယ၊ ဩဘာသနဂုဏောဝိယ စ။ ‘‘ဂယှာကာရော’’တိ ဉာဏေန ဂဟေတဗ္ဗော တဿ တဿ ဓမ္မဿ ဓဇဘူတော အာကာရော။ သမ္ပတ္တိ ရသောယေဝ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဖလံဝါပီ’’တိ ကာရိယပ္ဖလံ ဝါပိ၊ အဂ္ဂိဿ ဓူမောဝိယ။ ‘‘အာသန္နကာရဏ’’န္တိ အတ္တနော အနန္တရေ ဖလနိဗ္ဗတ္တကံ ကာရဏံ၊ အဂ္ဂိဿ အဂ္ဂိကာရက ပုရိသော ဝိယ။ ‘‘အလ’’န္တိ သမတ္ထာ။ ‘‘ဝိဗုဒ္ဓိနော’’တိ ဝိသေသဗုဒ္ဓိ သမ္ပန္နဿ ပဏ္ဍိတဿ။ ‘‘ပုဗ္ဗင်္ဂမရသ’’န္တိ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏေ ပဓာနရသ ကိစ္စံ။ ‘‘သန္ဓာန ပစ္စုပဋ္ဌာန’’န္တိ နိရန္တရပ္ပဝတ္တာကာရပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ ‘‘နာမ ရူပပဒဋ္ဌာန’’န္တိ ဖဿာဒိနာမဉ္စ ဝတ္ထု ရူပဉ္စစိတ္တဿပဒဋ္ဌာနံ။

စိတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄။ ‘‘စေတသိ ဘဝ’’န္တိ စိတ္တသ္မိံ ပါတုဘူတံ။ ‘‘ဧတေန သိဒ္ဓါ ဟောန္တီ’’တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘သာ ဧဝ ဖဿာဒီနံ ဇာတိ။ ယာစိတ္တဿဇရာ၊ သာ ဧဝ ဖဿာဒီနံဇရာ’’တိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧကဝဏ္ဋူပနိ ဗန္ဓာနီ’’တိ ဧကေန ဝဏ္ဋဒဏ္ဍကေန ဥပနိဗန္ဓာနိ။ ‘‘ဧကဇာတိယာဒိ ဥပနိဗန္ဓာ’’တိ ဧကဇာတိကထာ ဒိဝသေန ဥပနိဗန္ဓာ။ ‘‘စေ’’တိ စေဝဒေယျ။ ‘‘နာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဂါထာယံ။ ‘‘ဓမ္မာ’’တိ နာမက္ခန္ဓ ဓမ္မာ။ ‘‘မနသာ ဧဝါ’’တိ ကတ္တုဘူတေန မနေန ဧဝ။ ‘‘ပကတာ’’တိ ပဝတ္တိတာ။ ‘‘နိမ္မိတာ’’တိ နိပ္ဖာဒိတာ။ ‘‘စိတ္တကိရိယာ ဘူတာ ဧဝါ’’တိ အာရမ္မဏံ ဝိဇာနန္တံ စိတ္တံ ဖုသနာကာရံ ဇနေတွာဝ ဝိဇာနာတိ။ သော ဖုသနာကာရော ဖဿောတိ ဝုစ္စတိ။ အဝသေသာ ပန သဗ္ဗေပိ စေတသိကဓမ္မာ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဖဿော ဟေတု ဖဿော ပစ္စယော ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဥပါဒါယ။ သညာက္ခန္ဓဿ။ သင်္ခါရက္ခန္ဓဿ ဥပါဒါယာတိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သန္တေပိ စိတ္တမူလကတ္တာ စိတ္တနိဿိတတ္တာ စ တေပိဓမ္မာ စိတ္တကိရိ ယာဘူတာ ¶ ဧဝ ဟောန္တီတိ။ ‘‘ဧတေနာ’’တိ ဧတေနဂါထာပဒေန။ ဝိဘာဝနိယံ ပန ဧကာလမ္ဗဏတာ မတ္တေန ဝိဘာဝေတိ။ ပရိပုဏ္ဏာနိ စေ တသိကင်္ဂါနိ ဥပရိ ထေရေန သယမေဝ ဝက္ခမာနတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဓ ပန ပဒတ္ထဝိဘာဝနဋ္ဌာနတ္တာ ပရိပုဏ္ဏေဟိ အင်္ဂေဟိ ဝိဘာဝေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အာဟ ‘‘တံ နသုန္ဒရ’’န္တိ။ ‘‘ဝတ္ထုမှီ’’တိ ပဋကောဋ္ဌကာဒိမှိ။ ‘‘နာနာစိတ္တကမ္မာနီ’’တိ ဟတ္ထိ အဿရူပါဒီနိ။ ဝိဇာနနမတ္တံ စိတ္တံ၊ ကုသလန္တိ ဝါ အကုသလန္တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ။ နာနာစေတသိကေ ဟိ ယုတ္တတ္တာ ဧဝ တထာ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဝုတ္တံဟေတံ ဘဂဝတာ။ ပဘဿရမိဒံ ဘိက္ခဝေ စိတ္တံ။ တဉ္စ ခေါ အာဂန္တုကေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဥဒကံ ဝိယစိတ္တ’’န္တိအာဒိံ။

စေတသိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၅။ ရုပ္ပတီတိ ပဒံ ကတ္တရိဝါဟေတုကမ္မနိဝါသိဒ္ဓံ။ ရုပ္ပနဉ္စဝိကာရာပတ္တိ ဧဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘သီတုဏှာဒီဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ဝိသမပ္ပဝတ္တိဝသေနာ’’တိ ဓာတူနံ ဝိသမပ္ပဝတ္တိဝသေန။ ဓာတုက္ခော ဘဝသေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ‘‘ကေနရုပ္ပတီ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ကေနာ’’တိ ဟေတု အတ္ထေဝါ ဟေတု ကတ္တရိဝါ ကရဏဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တထာ သီတေနာတိအာဒီသုပိ။ ဍံသမကသာ နာမ သူစိမုခါ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာစေဝ မဟန္တ မက္ခိကာ စ။ ဝါတာ နာမ ပုရတ္ထိမဝါတာဒယော။ အာတပေါ နာမ သူရိယာတပေါ။ သရိံသပါနာမ အဟိ ဝိစ္ဆိက သတပဒိကာဒယော။ တေသံ သမ္ဖဿေဟိပိ ရုပ္ပတိ။ မရဏံ ဝါ ဂစ္ဆတိ၊ မရဏ မတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ။ ‘‘ယေ ဓမ္မာ’’တိ ဒွါဒသဝိဓာ သပ္ပဋိဃရူပဓမ္မာ။ ‘‘အညေသ’’န္တိ သောဠသန္နံ အပ္ပဋိဃရူပါနဉ္စ အရူပဓမ္မာနဉ္စ။ ‘‘တေသူ’’တိ နိဒ္ဓါရဏေဘုမ္မံ။ ဣဒါနိ ပါဠိယာ သဒ္ဓိံ မုချရုပ္ပနံ သံသန္ဒေန္တော ‘‘သမာဂမော စာ’’တိအာဒိမာဟ။ သမာဂမော စ နာမ အညမညာဘိဃဋ္ဋနံ ဝုစ္စတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အာပါတာဂမနဉ္စ အာရမ္မဏကရဏဉ္စ ဌပေတွာတိ ယောဇနာ။ ‘‘မဟာဘူတာနမေဝ ဝါ’’တိ အာပေါဓာတု ဝဇ္ဇိတာနံ တိဏ္ဏံ မဟာဘူတာနမေဝ ဝါ။ ‘‘ဝိကာရံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ ဝတွာ တမေဝတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘ယသ္မိံ ခဏေ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘သယံပိ ဝိကာရပတ္တာ ဟောန္တီ’’တိ ¶ တေမဟာဘူတာသယံပိ ပကတိံ ဝိဇဟိတွာ ဩမတ္တာဓိမတ္တဘာဝံ ပါပုဏန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဩမတ္တာဓိမတ္တရူပသန္တတီနဉ္စာ’’တိ ပရမ္ပရတော ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ရူပသန္တတိယော သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ပါဠိနယေန ဝိပတ္တိဝသေန ရုပ္ပနံ ဝတွာ ဣဒါနိ ဝိပတ္တိ ဝါ ဟောတု၊ သမ္ပတ္တိ ဝါ။ ပုရိမပစ္ဆိ မသန္တတီနံ ဝိသဒိသပ္ပဝတ္တိဘူတော ဝိကာရောပိ ဧကေန ပရိယာယေန ရုပ္ပနံနာမာတိ ကတွာ ပုန တံ ရုပ္ပနံ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစေတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘ဃဋ္ဋနဝသေန ရုပ္ပန ဓမ္မာန မေဝါ’’တိ အာပါတာဂမနာဒိဝသေန ရုပ္ပနဓမ္မေဟိဝိနာ အဘိဃဋ္ဋနဝသေနရုပ္ပန သဘာဝါနံ ရူပဓမ္မာနမေဝ သိဒ္ဓန္တိ ပုစ္ဆာ။ ‘‘သဝိဂ္ဂဟာ ဟောန္တီ’’တိ ဒဗ္ဗ သဏ္ဌာနာကာရသဟိတာ ဟောန္တိ။ ကသ္မာ၊ ဩဠာရိကသဘာဝတ္တာ။ ဗဟူနဉ္စရူပကလာပါနံ ဧကက္ခဏေ ဧကာဗဒ္ဓဘာဝေနပဝတ္တတ္တာ။ အရူပဓမ္မာဟိ သဏှသုခုမသဘာဝါ စ ဟောန္တိ။ သစေ အနေကသတသဟဿာနိပိ ဧကတော ပဝတ္တေယျုံ။ ဒဗ္ဗသဏ္ဌာနဘာဝံ နဂမိဿန္တိယေဝ။ ဧကသ္မိဉ္စ သတ္တသန္တာနေ ဧကက္ခဏေ ဧက ကလာပေါဝ ပဝတ္တတိ။ ကသ္မာ၊ အနန္တရ ပစ္စယူပနိဗန္ဓေန ပဝတ္တတ္တာ။ တသ္မာတေ သဝိဂ္ဂဟာန ဟောန္တိ။ ရူပဓမ္မာ ပန ဩဠာရိက သဘာဝါ စ ဟောန္တိ။ ဗဟူနံ သန္နိစယေသတိ ဒဗ္ဗသဏ္ဌာနတ္ထာယ သံဝတ္တန္တိ။ ဧကက္ခဏေ စ ဗဟုကလာပါပိ ဧကာဗဒ္ဓါဟုတွာ ပဝတ္တန္တိ။ တသ္မာ တေသဝိဂ္ဂဟာဟောန္တီတိ။

‘‘သီတာဒိဂ္ဂဟဏသာမတ္ထိယေနာ’’တိ သီတေနပိ ရုပ္ပတိ၊ ဥဏှေနပိ ရုပ္ပတီတိအာဒိနာ လောကဿ ပစ္စက္ခတော ပါကဋဿ သီတာဒိဝစနဿသာမတ္ထိယေန။ တဉှိ ဝစနံ လောကဿ အပါကဋံ အရူပဓမ္မာနံ ရုပ္ပနံ ဣဓနာဓိပ္ပေတန္တိ ဒီပေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဝေါဟာရော နာမာ’’တိ နာမသညာ နာမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘လောကောပစာရေနာ’’တိ ဗဟုဇနဿ ဥပစာရေန ဝေါဟာရေန ကထနေန။ ‘‘ပါကဋ နိမိတ္တဝသေနေဝါ’’တိ ပါကဋဿ သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တဿ ဝသေနေဝ။ ‘‘သီတာဒိဂ္ဂဟဏေန ဝိနာပီ’’တိ ပိသဒ္ဒေန သီတာဒိဂ္ဂဟဏသာမတ္ထိယေနပီတိ ဒီပေတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ပါဠိသာဓကံ နာမ န သက္ကာသဗ္ဗတ္ထ လဒ္ဓုံ။ ပါကဋနိမိတ္တ ဝစနမေဝ သဗ္ဗတ္ထ သာဓာရဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘တပ္ပသင်္ဂနိဝတ္တီ’’တိ တဿ အရူပဓမ္မာနံ ရူပတာပသင်္ဂဿ နိဝတ္တိ။ ‘‘ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနာဝသပ္ပဝတ္တာ’’တိ ဧတ္ထ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနာနာမဣဒ္ဓိယာနာနပ္ပကာရမာပနံ။ ‘‘ရူပတာ သိဒ္ဓီ’’တိ ¶ ရူပန္တိ နာမ သညာသိဒ္ဓိ။ ‘‘ဣဒံ ပနာ’’တိ ဣဒံ ရူပံ ပန။ ‘‘အနုဂ္ဂဟာနံ သီတာဒီနံ ဝသေနာ’’တိ ကိဉ္စာပိပါဠိယံ သီတာဒိဝစနံ ဥပဃာတကာနံ သီတာဒီနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ တေစ ဗြဟ္မလောကေ နတ္ထိ။ အနုဂ္ဂါဟကာ ဧဝ အတ္ထိ။ တေသံဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ပါဠိယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနီ’’တိ သဉ္ဇာနာတီတိ ခေါ ဘိက္ခဝေ တသ္မာ သညာတိ ဝုစ္စတိ။ ကိဉ္စ သဉ္ဇာနာတိ။ နီလံပိ သဉ္ဇာနာတိ၊ ပီတမ္ပိ သဉ္ဇာနာတီ-တိအာဒိနာ စ၊ ဝိဇာနာတီတိ ခေါ ဘိက္ခဝေ တသ္မာ ဝိညာဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ ကိဉ္စ ဝိဇာနာတိ။ မဓုရံပိ ဝိဇာနာတိ၊ အမ္ဗိလံပိ ဝိဇာနာတီ-တိအာဒိနာ စ-ပါဠိယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။

ရူပပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၆။ နိဗ္ဗာနပဒေ။ ‘‘ခန္ဓာဝါ’’တိ ဘဝန္တရေ အပါယာဒီသု ဘဝိဿမာနာ ခန္ဓာဝါ။ န ဟိ အတီတ ဓမ္မာ၊ နိဗ္ဗာယန္တိ နာမ၊ သတ္တေ ပီဠေတွာ နိရုဒ္ဓတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပစ္စုပ္ပန္နာ စ ဓမ္မာ ဧတရဟိ ပီဠေန္တိ၊ အဝဿံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အနာဂတဓမ္မာ စ အနာဂတေ ပီဠေဿန္တိ၊ ကထံ တေ နိဗ္ဗာယန္တိ နာမာတိ အာဟ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နေသု…ပေ… ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ဝိသယေဘုမ္မ’’န္တိ ဝိသယာဓာရေဘုမ္မံ။ ဝိသယာဓာရော နာမမနုဿာဘူမိယံ ဂစ္ဆန္တီတိအာဒီသု ဝိယ မုချာဓာရော နဟောတိ။ တေန ပန ဝိနာ အညတ္ထ တံ ကိရိယံ ကာတုံ နသက္ကောတိ။ တသ္မာ အာဓာရဘာဝေန ပရိကပ္ပိတော အာဓာရောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာအာကာသေ’’တိအာဒိဝုတ္တံ။ ယထာ သကုဏာနံ ပက္ခန ကိရိယာ နာမ အာကာသေန ဝိနာ အညတ္ထ နသိဇ္ဈတိ။ တထာ ဝဋ္ဋဒုက္ခဓမ္မာနံ နိဗ္ဗုတိ ကိရိယာပိ နိဗ္ဗာနေန ဝိနာ အညတ္ထ နသိဇ္ဈတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယေဟိတေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘ယေ’’တိ ယေတိဝိဓဝဋ္ဋဒုက္ခသန္တာပဓမ္မာ။ ဟိသဒ္ဒေါနိပါတော။ တေသဒ္ဒေါ ဝစနာလင်္ကာရော။ ‘‘တဗ္ဗိနိမုတ္တ’’န္တိ နိဗ္ဗာနဝိနိမုတ္တံ။ နိဗ္ဗုတိဌာနံ နာမ နတ္ထိ။ တသ္မာ နိဗ္ဗာနံ တေသံ နိဗ္ဗုတိ ကိရိယာယ ဝိသယာ ဓာရောဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာ အယံ ပဒီပေါ နိဗ္ဗာယတိ။ တထာဓီရာ နိဗ္ဗန္တီတိ ယောဇနာ။ ‘‘တံ တံ ကိလေသာနံ ဝါ’’တိ တေ သံတေသံကိလေသာနံ ဝါ။ ‘‘ခန္ဓာနံ ဝါ’’တိ အနာဂတဘဝေသု ခန္ဓာနံ ဝါ။ ‘‘ပုနအပ္ပဋိသန္ဓိကဘာဝ’’န္တိ သန္တာနဿ ပုန ပဋိသန္ဓာနာဘာဝံ ပါပုဏန္တိ ¶ အရိယာ ဇနာ။ ယထာ မဂ္ဂေ ကရဏဝစနံ ဒိဿတိ အဒ္ဓါ ဣမာယပဋိပတ္တိယာ ဇရာမရဏမှာ ပရိမုစ္စိဿာမီတိအာဒီသု။ န တထာ နိဗ္ဗာနေတိ အာဟ ‘‘မဂ္ဂေဝိယာ’’တိအာဒိံ။ နိဗ္ဗာနေပနဘုမ္မဝစနမေဝ ဒိဿတိ ယတ္ထနာမဉ္စရူပဉ္စ။ အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတီတိအာဒီသု။ တသ္မာ နိဗ္ဗာနေ ကရဏ ဝစနံ န ဒိဿတိ၊ ကရဏ လက္ခဏဿေဝ အဘာဝတောတိ ဒဿေတုံ ‘‘န စ နိဗ္ဗာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကရဏ လက္ခဏံ နာမကတ္တုနော သဟကာရီ ပစ္စယဘာဝေါ။ နနု အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ နိဗ္ဗာယန္တီတိ ဒိဿတီတိ။ သစ္စံ၊ တတ္ထ ပန ဝိသေသနေ ကရဏ ဝစနံ။ န ကရဏကာရကေ။ တဉှိ သဥပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုယာနိဝတ္တနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ။

နိဗ္ဗာနပဒဝဏ္ဏနာ။

ဒုတီယဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၈။ ကာမာဝစရပဒေ။ ‘‘ကာမီယတီ’’တိ ဣစ္ဆီယတိ။ နိမိတ္တဿာဒဝတ္ထု မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယံ အာဂတံ။ ‘‘တေကာမီယန္တီ’’တိ တေ အဝီစိနိရယာဒယော ဣစ္ဆီယန္တိ။ ‘‘တတ္ထ ဥပ္ပန္နာနမ္ပီ’’တိ အဝီစိနိရယာဒီသု ဥပ္ပန္နာနံပိ သတ္တာနံ။ ‘‘ဘဝနိကန္တိ နာမ ဟောတီ’’တိ ဘဝသင်္ခါတံ အတ္တနော ခန္ဓံ ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသောမေ အတ္တာတိ ဂဏှန္တီ တဏှာ ဘဝနိကန္တိ နာမ။ သာ နေရယိကသတ္တာနံပိ အတ္ထိယေဝ။ ‘‘ကာမေ အဝစရတီ’’တိ ကာမေပရိယာပန္နံ ဟောတိ။ ကာမေ အန္တောဂဓံ ဟောတိ။ ရူပါရူပဘူမီသု ဥပ္ပန္နံပိ ရူပါရူပသင်္ချံ နဂစ္ဆတိ။ ကာမသင်္ချမေဝ ဂစ္ဆတိ။ ကာမဂဏနမေဝဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ‘‘တီသုဘဝေသု ဥပ္ပန္နာနိပီ’’တိ ကာမရူပါရူပသတ္တသန္တာနေသု ဥပ္ပန္နာနိပိ န တတြပရိယာ ပန္နာနေဝ ဟောန္တိ။ တတြ အပရိယာပန္နာနေဝ ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ကာမာဝစရတာပတ္တိဒေါသော’’တိ ကာမာဝစရ ဓမ္မာတိ ဝတ္တဗ္ဗတာ ပတ္တိဒေါသော။ ‘‘ရူပါဝစရတာဒိမုတ္တိဒေါသော’’တိ ဣမေ ရူပါဝစရ ဓမ္မာ န ဟောန္တိ၊ အရူပါဝစရ ဓမ္မာ န ဟောန္တိ၊ လောကုတ္တရ ဓမ္မာ န ဟောန္တီတိ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗတာပတ္တိ ဒေါသောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧသနယော ‘‘ရူပါရူပါဝစရတာပတ္တိ ဒေါသော ကာမာဝစရတာမုတ္တိ ဒေါသော’’ တိပဒေသု ¶ ။ အဝစရသဒ္ဒဿ ဥပ္ပန္နတ္ထေ ဂဟိတေပိ ဧတေဒေါသာ နာပဇ္ဇန္တိ။ ကသ္မာ၊ လောကေ ယေဘူယျနယတဗ္ဗဟုလနယာနံပိ သဗ္ဘာဝါတိ ဣမမတ္ထံ ဝဒန္တော ‘‘နနုယေဘူယျ ဝုတ္တိဝသေနပီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘ကေသဉ္စီ’’တိ ကေသဉ္စိ ပုဂ္ဂလာနံ ဝါ ဓမ္မာနံ ဝါ။ ယထာမိဂလုဒ္ဒကော ဂါမေ စရန္တောပိ ဝနေ စရဏဗဟုလတ္တာ ဝနစရကောတိ နာမံ လဘတိ။ ရာဇဟတ္ထီ အညတ္ထ စရန္တောပိ သင်္ဂါမေ စရဏဗဟုလတ္တာ သင်္ဂါမာဝစရောတိ နာမံ လဘတိ။ အယံ ယေဘူယျနယော နာမ။ ယသ္မိံ ဝနေ အမ္ဗရုက္ခာပိ အတ္ထိ၊ အညရုက္ခာပိ အတ္ထိ။ အမ္ဗရုက္ခဗဟုလတ္တာ ပန တံ ဝနံ အမ္ဗဝနန္တိ နာမံ လဘတိ။ ဧဝံ သိမ္ဗလိဝနာဒီသု။ အယံ တဗ္ဗဟုလနယော။ ဣဓ ပန ဘူမိယော တဗ္ဗဟုလနယေန ကာမရူပါရူပ နာမံ လဘန္တိ၊ ဓမ္မာ ယေဘူယျနယေန ကာမာဝစရာဒိ နာမံ လဘန္တီတိ။ ဧဝံ ဂဟိတေ သတိ၊ တေ ဒေါသာနာ ပဇ္ဇန္တီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘တသ္မာ ဣဓပိ…ပေ… ဒေါသောတီ’’တိအာဟ။ ‘‘နာ’’တိ န ကောစိဒေါသော နတ္ထိ။ အတ္ထိ ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘တသ္မာဿာ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘အဿာ’’တိ အဝစရသဒ္ဒဿ။ ‘‘တထာ အတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ’’တိ ဥပ္ပဇ္ဇနတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ။ ‘‘ပရိဂ္ဂါဟိနိယာ ကာမတဏှာယ ကတော’’တိ တထာ ပရိဂ္ဂါဟိနိယာ ကာမတဏှာယ ဂေါစရဝိသယတ္တာတာယတဏှာယ ကတောနာမ ဟောတိ။ ဧတေန ကာမေတီတိ ကာမော၊ ကာမတဏှာ။ အဝစရတိ ဧတ္ထာတိ အဝစရံ။ ကာမဿ အဝစရန္တိ ကာမာဝစရံ။ ကာမ တဏှာယ ဂေါစရဝိသယတ္တာ ကာမာဝစရန္တိ အယမတ္ထောပိ သိဇ္ဈတိ။

ရူပေအဝစရတီတိ ရူပါဝစရံ။ ‘‘ရူပေ’’တိ သောဠသဝိဓာယရူပဘူမိယာ။ ‘‘အဝစရတီ’’တိ တတ္ထ ပရိယာပန္နဘာဝေန ပဝတ္တတိ။ အရူပေ အဝစရတီတိ အရူပါဝစရံ။ ‘‘အရူပေ’’တိ စတုဗ္ဗိဓာယ အရူပဘူမိယာ။ ‘‘အဝစရတီ’’တိ တတ္ထ ပရိယာပန္နဘာဝေန ပဝတ္တတီတိ ဣမမတ္ထံ ဝဒတိ ‘‘ရူပါရူပါဝစရေသုပိ အယံနယော နေတဗ္ဗော’’တိ။ ရူပေ ဘဝေါ ရူပံ။ ရူပတဏှာ။ အရူပေ ဘဝေါ အရူပံ၊ အရူပတဏှာ။ ရူပဿ အဝစရံ ရူပါဝစရံ။ အရူပဿ အဝစရံ အရူပါဝစရန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ ‘‘တေသု ပနာ’’တိအာဒိနာ။ ‘‘အတြာ’’တိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ။ ယဒိပိ လောဘော၊ ရာဂေါ၊ ကာမော၊ တဏှာ၊ တိသဗ္ဗမ္ပေတံ လောဘဿဝေဝစနံ ဟောတိ။ ရူပရာဂေါ အရူပရာဂေါတိ ပန ဝိသုံ ဝိဘတ္တတ္တာ ဣဓ ကာမသဒ္ဒေန တံ ဒညောလောဘော ¶ ဂယှတိ။ ‘‘သဗ္ဗောပိ လောဘော’’တိ ဧတေနသဿတုစ္ဆေဒ ဒိဋ္ဌိသဟဂတောပိ သင်္ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၉။ ‘‘ရူပါရူပသဒ္ဒါ တာသု ဘူမီသု နိရုဠှာ’’တိ အနိမိတ္တာ ဟုတွာ နိရုဠှာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒါနိ သနိမိတ္တံ နယံ ဝဒတိ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိနာ။ ‘‘နိဿယောပစာရော’’တိ ဌာနူပစာရော၊ ယထာ သဗ္ဗောဂါမော အာဂတောတိ။ ‘‘နိဿိတော ပစာရော’’တိ ဌာနျူပစာရော။ ယထာ ဓဇာ အာဂစ္ဆန္တီတိ။ ‘‘ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ’’တိ ယေ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ခန္ဓဓာတု အာယတနာ။ ယံ ရူပံ၊ ယာ ဝေဒနာ၊ ယာသညာ၊ ယေ သင်္ခါရာ၊ ယံဝိညာဏန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘သုဝိသဒ’’န္တိ ယေဘူယျာဒိ နယေဟိ အနာကုလတ္တာသုဝိသုဒ္ဓံ။ ‘‘ကိံ ဝိက္ခေပေနာ’’တိ စိတ္တဝိက္ခေပေန ကိံ ပယောဇနန္တိ အတ္ထော။

၂၀။ ‘‘လုဇ္ဇနပ္ပလုဇ္ဇနဋ္ဌေနာ’’တိ ဘိဇ္ဇနပ္ပဘိဇ္ဇနဋ္ဌေန။ ‘‘ယတ္ထာ’’တိ ယသ္မိံ တေဘူမကေ ဓမ္မသမူဟေ။ ‘‘နိဝိသတီ’’တိ နိစ္စံ ဝိသတိ၊ ဥပဂစ္ဆတိ။ ‘‘တဿာ’’တိ မိစ္ဆာဂ္ဂါဟဿ။ ‘‘တေသ’’န္တိ လောကုတ္တရ ဓမ္မာနံ။ ‘‘ယေသ’’န္တိ လောကိယ ဓမ္မာနံ။ ‘‘လုဇ္ဇန’’န္တိ ခဏိကဘင်္ဂေန ဘိဇ္ဇနံ။ ‘‘ပလုဇ္ဇန’’န္တိ သဏ္ဌာနဘေဒေန သန္တတိစ္ဆေဒေန နာနပ္ပကာရတော ဘိဇ္ဇနံ။ နိဗ္ဗာနံ ပန ဣဓ န လဗ္ဘတိ စိတ္တသင်္ဂဟာဓိကာရတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ သော စ အပရိယာပန္နဘာဝေါ၊ ဝိသုံ ဧကာစတုတ္ထီ အဝတ္ထာ ဘူမိနာမာတိ ယောဇနာ။

စတုဗ္ဘူမိဝိဘာဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၁။ ‘‘ဟီန’’န္တိ သဒ္ဓါသတိအာဒီဟိ သောဘဏဓမ္မေဟိ အယုတ္တတ္တာဟီနံ။ ‘‘သဗ္ဗဟီန’’န္တိ လောဘာဒီဟိ ပါပဓမ္မေဟိ ယုတ္တတ္တာ သဗ္ဗ စိတ္တေဟိ ဟီနတရံ။ ‘‘တဒတ္ထော’’တိ ဥပရိမာနံ စိတ္တာနံ သောဘဏသညာကရဏသုခတ္ထော။ ‘‘အာဒိတော’’တိအာဒိမှိ။ ‘‘ဝီထိစိတ္တဝသေနာတိ ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသောမေ အတ္တာတိ ဧဝံ ပဝတ္တဿ ဘဝနိကန္တိ ဇဝနဝီထိစိတ္တဿ ဝသေန။ ဧဝဉ္စသတိ၊ ကိံ ကာရဏံ လောဘမူလစိတ္တဿပထမံ ဝစနေတိ အာဟ ‘‘အကုသလေသု ပနာ’’တိအာဒိံ ¶ ။‘‘ဒွီဟိဝဋ္ဋမူလေဟီ’’တိ လောဘမောဟသင်္ခါတေဟိ ဒွီဟိ ဝဋ္ဋမူလေဟိ။

၂၂။ ‘‘သိနိဒ္ဓစိတ္တ’’န္တိ သာတဝေဒနာယုတ္တတ္တာလူခစိတ္တံ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ သုမနဿဘာဝေါတိ ဝုတ္တေ ကာယိကသုခဝေဒနာယပိ ပသင်္ဂေါ သိယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘မာနသိက…ပေ… နာမ’’န္တိ။ ‘‘သုမနာဘိဓာနဿာ’’တိ သုမနနာမဿ။ ‘‘ပဝတ္တိနိမိတ္တ’’န္တိ ပဝတ္တိယာ အာသန္န ကာရဏံ။ ကထံ ပန ဘာဝေါ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ နာမဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဘဝန္တိ…ပေ… ကတွာ’’တိ။ နိမိတ္တေ ဘုမ္မံ။ တထာဟိ ဘာဝေါ နာမ သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒါနိ နိမိတ္တ လက္ခဏံ ဒဿေန္တော ‘‘ယထာဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘တတ္ထာ’’တိ တသ္မိံ ပယောဂေ။ ‘‘ဒန္တ နိမိတ္တ’’န္တိ ဒန္တကာရဏာ။ ‘‘တံ ဝေဒနာ နိမိတ္တ’’န္တိ တံ ဝေဒနာကာရဏာ။ ဧတ္ထ သိယာ၊ ‘‘ဧတသ္မိန္တိ နိမိတ္တေ ဘုမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ နိမိတ္တဉ္စနာမ အကာရကံ အသာဓနံ၊ တံ ကထံ သာဓနဝိဂ္ဂဟေ ယုဇ္ဇတီတိ။ အဓိကရဏ သာဓနာနုရူပတ္တာ သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တဿာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတေနာတိ စ ဧတသ္မာတိ စ ဟေတု အတ္ထေ ဥဘယဝစနန္တိ ဝဒန္တိ။ အာသန္နဟေတု နာမသာဓနရူပေါ ဘဝတီတိ တေသံ အဓိပ္ပာယော။ သုဋ္ဌု ကရောတိ၊ ပကတိပစ္စယေန အနိပ္ဖန္နံ ကမ္မံ အတ္တနော ဗလေန နိပ္ဖာဒေတီတိ သင်္ခါရော။ ‘‘ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရော’’တိ ပုဗ္ဗဘာဂေ အဘိသင်္ခါရော။ ပယောဇေတိ နိယောဇေတီတိ ပယောဂေါ။ ဥပေတိ ဖလသင်္ခါတော အတ္ထော ဧတေနာတိ ဥပါယော။ ‘‘အာဏတ္တိယာဝါ’’တိ ပေသနာယဝါ။ ‘‘အဇ္ဈေသနေန ဝါ’’တိ အာယာစနေန ဝါ။ ‘‘တဇ္ဇေတွာ ဝါ’’တိ ဘယံ ဒဿေတွာ ဝါ။ ‘‘တံ တံ ဥပါယံ ပရေ အာစိက္ခ’’န္တိ။ ကထံ အာစိက္ခန္တီတိ အာဟ ‘‘အကရဏေ’’တိအာဒိံ။ ‘‘တသ္မိံ တသ္မိံ ကမ္မေ ပယောဇေတီတိကတွာ ဣဓ သင်္ခါရော နာမာ’’တိ ယောဇနာ။ ‘‘ပစ္စယ ဂဏော’’တိ ပကတိပစ္စယဂဏော။ ‘‘တေနာ’’တိ သင်္ခါရေန။ ‘‘သာဓာရဏော’’တိ ကုသလာကုသလာဗျာကတာနံ သာဓာရဏော။ ‘‘ဒုဝိဓေန သင်္ခါရေနာ’’တိ ပယောဂေန ဝါ ဥပါယေန ဝါ။ ‘‘ယော ပန တေနသဟိတော’’တိအာဒိနာ ပုဗ္ဗေဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပကာရန္တရေနပါကဋံ ကာတုံ ‘‘သောပန ယဒါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣတီ’’တိအာဒိ လဒ္ဓဂုဏ ဝစနံ။ ‘‘ပစ္စယဂဏဿေဝနာမ’’န္တိ ပစ္စယဂဏဿေဝ ဝိသေသ နာမန္တိ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပ္ပန္နတ္ထေ ဣကပစ္စယောတိ ကထံ ဝိညာယတီတိ အာဟ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ’’တိအာဒိံ။ ‘‘ပါဠိယ’’န္တိ ဓမ္မသင်္ဂဏိပါဠိယံ။ ‘‘အသလ္လက္ခေတွာ’’တိ အစိန္တေတွာ ဣစ္စေဝတ္ထော။ သဗ္ဗမေတံ နယုဇ္ဇတိယေဝ။ ကသ္မာ၊ ပါဠိအဋ္ဌကထာဟိ အသံသန္ဒနတ္တာ၊ အတ္ထယုတ္တိဗျဉ္ဇနယုတ္တီနဉ္စ အဝိသဒတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘တ’’န္တိ စိတ္တံ။ ‘‘ဧတေနာ’’တိ ပုဗ္ဗပ္ပယောဂေန။ ‘‘ယထာဝုတ္တနယေနာ’’တိ တိက္ခဘာဝသင်္ခါတမဏ္ဍနဝိသေသေန။ ‘‘သော ပနာ’’တိ ပုဗ္ဗပ္ပယောဂေါ ပန။ ‘‘ဣတီ’’တိ တသ္မာ။ ‘‘တံ နိဗ္ဗတ္တိတော’’တိ တေန ပုဗ္ဗပ္ပယောဂေန နိဗ္ဗတ္တိတော။ ‘‘ဝိရဇ္ဈိတွာ’’တိ အယုတ္တပက္ခေပတိတွာ။ ဧတေနပဋိက္ခိတ္တာ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂါထာယံ။ ‘‘စိတ္တသမ္ဘဝီ’’တိ စိတ္တသ္မိံ သမ္ဘူတော။ ဝိသေသော သင်္ခါရော နာမာတိ ယောဇနာ။ သလောမကော၊ သပက္ခကောတျာဒီသုဝိယာတိ ဝုတ္တံ။ သာသဝါ ဓမ္မာ၊ သာရမ္မဏာ ဓမ္မာတျာဒီသုဝိယာတိ ပန ဝုတ္တေ ယုတ္တတရံ။ ‘‘ပါဠိအဋ္ဌကထာ သိဒ္ဓ’’န္တိ ပါဠိအဋ္ဌကထာတော သိဒ္ဓံ။ အပိစယတ္ထဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂါဒီသု အသင်္ခါရံ စိတ္တံ၊ သသင်္ခါရံ စိတ္တန္တိ အာဂတံ။ တတ္ထ အယံ ပစ္ဆိမနယော ယုတ္တော။ ဥပါယသမုဋ္ဌိတဿ အနေကသတသမ္ဘဝတော ‘‘ဣဒဉ္စ နယဒဿနမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဥဒါသိနဘာဝေနာ’’တိ မဇ္ဈတ္တဘာဝေန။ ‘‘ယတော’’တိ ယသ္မာ။ ဝိကာရပတ္တော ဟောတိ။ တတော အဓိမတ္တပဿနံ ဝိညာယတီတိ ယောဇနာ။

၂၃။ ဣဒါနိ သဟဂတဝစန သမ္ပယုတ္တဝစနာနိ ဝိစာရေန္တော ‘‘ဧတ္ထစာ’’တိအာဒိမာရဘိ။ ‘‘န ပန တေ ဘေဒဝန္တာ ဟောန္တီ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ။ န နု တေပိစက္ခု သမ္ဖဿော၊ သောတသမ္ဖဿော၊ တိအာဒိနာ စ၊ ကာမဝိတက္ကော၊ ဗျာပါဒဝိတက္ကော၊ တိအာဒိနာ စ၊ ဒုက္ခေ အညာဏံ၊ ဒုက္ခသမုဒယေ အညာဏ၊ န္တိအာဒိနာစ ဘေဒဝန္တာ ဟောန္တီတိ။ သစ္စံ။ တေ ပန ဘေဒါ ဣမံ စိတ္တံ ဘိန္နံ န ကရောန္တိ။ တသ္မာ တေ ဘေဒဝန္တာန ဟောန္တီတိ ဝုတ္တာ။ န စ တေသံ အယံ ဝိကပ္ပော အတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဣမသ္မိံ စိတ္တေ’’တိ လောဘမူလစိတ္တေ။ ‘‘ကတ္ထစီ’’တိ ကိသ္မိဉ္စိ စိတ္တေ။ ယေဝါပနာတိ ဝုတ္တေ သုဓမ္မေသု အာဂတာနိယေဝါပနကာနိ။ ‘‘အညေဟီ’’တိ ဒေါသမူလမောဟမူလေဟိ။ နနုတာနိပိ ဣဓ ဂဟေတဗ္ဗာနီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘နာ’’တိ န ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ ကသ္မာတိ အာဟ ‘‘တေသုဟီ’’တိအာဒိံ ¶ ။ တေပိ ဣဓ နဂဟေတဗ္ဗာ သိယုံ။ န ပန န ဂဟေတဗ္ဗာ။ ကသ္မာ၊ ဝေဒနာယ စ သယံ ဘေဒဝန္တတ္တာ၊ ဒိဋ္ဌိသင်္ခါရာနဉ္စ ဝိကပ္ပသဗ္ဘာဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၄။ ‘‘သောမနဿဿကာရဏ’’န္တိ သောမနဿုပ္ပတ္တိယာ ကာရဏံ။ သောမနဿုပ္ပတ္တိယာ ကာရဏေ ဝုတ္တေ တံ သဟဂတ စိတ္တုပ္ပတ္တိယာပိကာရဏံ သိဒ္ဓံ ဟောတီတိ ကတွာ တမေဝ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘သောမနဿပ္ပဋိသန္ဓိကောဟီ’’တိအာဒိံ။ ဟီနေန ဝါ…ပေ… အာရမ္မဏေန သမာယောဂေါ၊ တေန သမာယုတ္တဿာပိ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနန္တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တထာ ဗျသနမုတ္တိယံပိ။ ဥပေက္ခာကာရဏေ ‘‘ဗျသနမုတ္တီ’’တိ ဣဒံ ဒေါမနဿပ္ပသင်္ဂပရိဟာရဝစနံ။ အဇ္ဈာသယောဝုစ္စတိ အဇ္ဈာဝုတ္တံ ဂေဟံ။ ဒိဋ္ဌိသင်္ခါတော အဇ္ဈာသယောယဿာတိ ဒိဋ္ဌဇ္ဈာသယော။ တဿ ဘာဝေါ ဒိဋ္ဌဇ္ဈာသယတာ။ ‘‘အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇန’’န္တိ အနုပါယတော အာဘုဇနံ၊ မနသိကရဏံ။ ‘‘စိန္တာ ပသုတဝသေနာ’’တိ ဂမ္ဘီရေသု ဓမ္မေသု စိန္တာပသဝနဝသေန၊ ဝီမံသာ ဝဍ္ဎနဝသေန။ ‘‘ဒိဋ္ဌကာရဏမေဝါ’’တိ ဒိဋ္ဌံ ကာရဏပ္ပဋိရူပကမေဝ။ တေနာဟ ‘‘သာရတောသစ္စတော ဥမ္မုဇ္ဇန’’န္တိ။ ‘‘တဗ္ဗိပရီတေနာ’’တိ တတော ဝိပရီတေန။ အဒိဋ္ဌဇ္ဈာသယတာ၊ ဒိဋ္ဌိဝိပန္နပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနတာ၊ သဒ္ဓမ္မသဝနတာ၊ သမ္မာဝိတက္ကဗဟုလတာ၊ ယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇနဉ္စ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယောဂကာရဏန္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

‘‘ဣမေသံ ပန စိတ္တာနံ ဥပ္ပတ္တိဝိဓာနံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝိသုဒ္ဓိ မဂ္ဂေခန္ဓ နိဒ္ဒေသတော ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှိတတ္ထ။ ယဒါ ဟိနတ္ထိကာမေသု အာဒီနဝေါတိအာဒိနာနယေန မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ပုရေက္ခိတွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ကာမေဝါ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလာဒီနိ ဝါ သာရတောပစ္စေတိ သဘာဝ တိက္ခေန အနုဿာဟိတေနစိတ္တေန။ တဒါ ပထမံ အကုသလ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယဒါ မန္ဒေန သမုဿာဟိတေန စိတ္တေန၊ တဒါဒုတီယံ။ ယဒါ မိစ္ဆာ ဒိဋ္ဌိံ အပုရေက္ခိတွာ ကေဝလံ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော မေထုနံ ဝါ သေဝတိ၊ ပရ သမ္ပတ္တိံ ဝါ အဘိဇ္ဈာယတိ၊ ပရဘဏ္ဍံ ဝါ ဟရတိ သဘာဝတိက္ခေနေဝ အနုဿာဟိတေန စိတ္တေန။ တဒါ တတီယံ။ ယဒါ မန္ဒေန သမုဿာဟိတေနစိတ္တေန၊ တဒါ စတုတ္ထံ။ ယဒါ ပန ကာမာနံ ဝါ အသမ္ပတ္တိံ အာဂမ္မ အညေသံ ဝါ သောမနဿဟေတူနံ အဘာဝေန စတူသုပိ ဝိကပ္ပေသု သောမနဿရဟိတာဟောန္တိ ¶ ၊ တဒါသေသာနိ စတ္တာရိ ဥပေက္ခာသဟဂတာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ။

လောဘမူလစိတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၅။ ဒေါသမူလစိတ္တေ။ ‘‘ဝိရူပ’’န္တိ ဒုဋ္ဌံ၊ လုဒ္ဒံ။ ဒုမ္မနဿ ဘာဝေါတိ ဝုတ္တေ ကာယိကဒုက္ခဝေဒနာယပိ ပသင်္ဂေါ သိယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘မာနသိက…ပေ… နာမ’’န္တိ။ ပဋိဟညတိ ဗာဓတိ။ ‘‘သန္တတ္တေ’’တိ သန္တာပိတေ။

၂၆။ ‘‘ဘေဒကရော’’တိ အညမညဝိသေသကရော။ ‘‘ဘေဒကရာန ဟောန္တီ’’တိ ဣမဿ စိတ္တဿ အညမညဝိသေသကရာန ဟောန္တိ။ ဒေါမနဿဂ္ဂဟဏံ ပသင်္ဂနိဝတ္တနတ္ထံ ဂဟိတန္တိ ယောဇနာ။ ပသင်္ဂေါတိ စနာနပ္ပကာရတော သဇ္ဇနံ လဂ္ဂနံ။ ကထံ ပသင်္ဂေါတိ အာဟ ‘‘ယဒါဟီ’’တိအာဒိံ။ ‘‘တုဋ္ဌိံ ပဝေဒေန္တီ’’တိ တုဋ္ဌာမယံ ဣမေသံ မရဏေနာတိအာဒိ စိက္ခန္တိ။ ဧဝံ သဟဂတပ္ပသင်္ဂံ နိဝတ္တေတွာ သမ္ပယုတ္တပ္ပသင်္ဂံ နိဝတ္တေတုံ ‘‘ပဋိဃဂ္ဂဟဏံပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တိရစ္ဆာနဂတပါဏဝဓေ အပုညံ နာမ နတ္ထိ။ အာဒိကပ္ပတော ပဋ္ဌာယ မနုဿာနံ ယထာကာမ ပရိဘောဂတ္ထာယ လောကိဿရိယေနထာဝရဋ္ဌာယိနာ နိမ္မိတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဝိဿဋ္ဌာ’’တိ အနာသင်္ကာ။ ‘‘အညေဝါ’’တိ အညေ ဝါ ဇနေ။ ဝိမတိ ဧဝ ဝေမတိကံ။ ဝေမတိကံ ဇာတံ ယေသံ တေ ဝေမတိကဇာတာ။ ပုရိမစိတ္တဿလောဘသဟဂတဘာဝေါ ဣမာနိအဋ္ဌပိ လောဘသဟဂတစိတ္တာနိနာမာတိ ဣမိနာ စူဠနိဂမနေ နေဝ သိဒ္ဓါဝိယာတိ ယောဇနာ။ စူဠနိဂမနေန ပဋိဃသမ္ပယုတ္တ ဘာဝေသိဒ္ဓေ ဒေါမနဿသဟဂတဘာဝေါပိ တေနသိဒ္ဓါ ယေဝါတိ ကတွာ ‘‘တေသံ ဂဟဏံ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တေသ’’န္တိ ဒေါနဿပဋိဃာနံ။ ဣမသ္မိံ စိတ္တေ ဣဿာမစ္ဆရိယကုက္ကုစ္စာနိစထိနမိဒ္ဓါနိ စ အနိယတယောဂီနိ စ ဟောန္တိ ယေဝါပနကာနိ စ။ တေနာဟ ‘‘ပုရိမစိတ္တေ’’တိအာဒိံ။ ဒေါမနဿံ ဣမသ္မိံ စိတ္တေ အတ္ထိ၊ အညစိတ္တေသု နတ္ထိ၊ တသ္မာ အသာဓာရဏ ဓမ္မော နာမ။ အနညသာဓာရဏ ဓမ္မောတိပိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ယထာတံ’’တိ တံ နိဒဿနံ တဒုဒါဟရဏံ ယထာ ကတမန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဥပလက္ခေတီ’’တိ ¶ သညာပေတိ။ အာတပံတာယတိရက္ခတီတိ အာတပတ္တံ။ သေတစ္ဆတ္တံ။ လဒ္ဓံ အာတပတ္တံ ယေနာတိ လဒ္ဓါတပတ္တော။ ရာဇကုမာရော။ သော အာတပတ္တံ လဒ္ဓါတိ ဝုတ္တေ သဗ္ဗံ ရာဇသမ္ပတ္တိံ လဒ္ဓါတိ ဝိညာယတိ။ တသ္မာ ဣဒံ ဥပလက္ခဏ ဝစနံ ဇာတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဥဘိန္န’’န္တိ ဒွိန္နံ ဒေါမနဿ ပဋိဃာနံ။ ပုဗ္ဗေ ဒေါမနဿသဟဂတန္တိ ဝတွာ နိဂမနေ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တစိတ္တာနီတိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဣမဿ…ပေ… သိဒ္ဓိတော’’တိ ဝုတ္တံ။

၂၇။ ‘‘အနိဋ္ဌလောကဓမ္မေဟီ’’တိ အလာဘော စ၊ အယသောစ၊ နိန္ဒာစ၊ ဒုက္ခဉ္စာတိ စတူဟိ အနိဋ္ဌလောကဓမ္မေဟိ။ ‘‘တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာ’’တိ အဟံ အလာဘာဒီဟိ မာသမာဂစ္ဆီတိ ပတ္ထေန္တဿပိ ကုတောမေဧတ္ထလောကေတံ ပတ္ထနာ ပူရဏံ သဗ္ဗကာလံ လဗ္ဘာတိ အတ္ထော။ ‘‘လဗ္ဘာ’’တိ စ ကမ္မတ္ထဒီပကံ ပါဋိပဒိကပဒံ။ ဣမေသံ ဥပ္ပတ္တိဝိဓာနံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ သင်္ခေပတောဝ ဝုတ္တံ တဿ ပါဏာတိ ပါတာဒီသု တိက္ခမန္ဒပ္ပဝတ္တိကာလေ ပဝတ္တိဝေဒိတဗ္ဗာတိ။

ဒေါသမူလစိတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂၈။ မောဟမူလစိတ္တေ။ ‘‘မူလန္တရဝိရဟေနာ’’တိ အညမူလဝိရဟေန။ သံသပ္ပတီတိ သံသပ္ပမာနာ။ ဧဝံ နု ခေါ၊ အညထာနု ခေါတိ ဧဝံ ဒွိဓာ ဧရယတိ ကမ္ပတီတိ အတ္ထော။ ဝိက္ခိပတီတိ ဝိက္ခိပမာနံ။ ‘‘နိယမနတ္ထ’’န္တိ ဣဒံ ဝိစိကိစ္ဆာသမ္ပယုတ္တံ နာမာတိ နိယမနတ္ထံ။ ဣဒဉှိ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တံ ဝိယ နိဂမနေန သိဒ္ဓံ န ဟောတိ။ ‘‘ဣဓ လဒ္ဓါကာသံ ဟုတွာ’’တိ မူလန္တရ ဝိရဟတ္တာ ဧဝ ဣဓလဒ္ဓါကာသံ ဟုတွာ။ ပကတိ သဘာဝဘူတံ၊ ဣတိ တသ္မာ နတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ‘‘အနောသက္ကမာန’’န္တိ ပစ္ဆတော အနိဝတ္တမာနံ။ ‘‘အသံသီဒမာန’’န္တိ ဟေဋ္ဌတော အပတမာနံ။ ဥဘယေန အဗ္ဗောစ္ဆိန္နန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အတိသမ္မုဠှတာယာ’’တိ မူလန္တရ ဝိရဟေန မောဟေန အတိသမ္မုဠှတာယ။ ‘‘အတိစဉ္စလတာယာ’’တိ သံသပ္ပမာနဝိက္ခိပမာနေဟိဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စေဟိ အတိစဉ္စလတာယ။ ‘‘သဗ္ဗတ္ထပီ’’တိ သဗ္ဗေသုပိ အာရမ္မဏေသု။ အဋ္ဌကထာယံ သင်္ခါရ ဘေဒေန အဝိဇ္ဇာယ ဒုဝိဓဘာဝေါဝ ဝုတ္တော။ ကထံ ဝုတ္တော။ အဝိဇ္ဇာ အပ္ပဋိပတ္တိ မိစ္ဆာ ပဋိပတ္တိတော ဒုဝိဓာ တထာ သသင်္ခါ ရာသင်္ခါရတောတိ ¶ ဝုတ္တော။ ‘‘တိဝိဓဘာဝေါဝါ’’တိ ဣမသ္မိံ စိတ္တေသင်္ခါရဝိမုတ္တာယ အဝိဇ္ဇာယ သဒ္ဓိံ တိဝိဓဘာဝေါဝ။ ဣမေသံ ဒွိန္နံ စိတ္တာနံ ဥပ္ပတ္တိဝိဓာနံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေသင်္ခေပတောဝဝုတ္တံ တဿအသန္နိဋ္ဌာနဝိက္ခေပကာလေပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။

၂၉။ ‘‘သဗ္ဗထာပီ’’တိ နိပါတသမုဒါယော ဝါ ဟောတု အညမညဝေဝစနော ဝါ၊ ဝိသုံ နိပါတောဝါတိ ဧဝံ သဗ္ဗပ္ပကာရတောပိ။ အကုသလပဒေ အကာရော ဝိရုဒ္ဓတ္ထော။ ယထာ အမိတ္တော၊ အသုရော၊ တိဒဿေတုံ ‘‘အကုသလာနီ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘ပဋိဝိရုဒ္ဓဘာဝေါ’’တိ မောဟာဒီဟိ အကုသလေဟိ ဝိရုဒ္ဓဘာဝေါ။ ဘာဝနံနာရဟန္တီတိ ‘‘အဘာဝနာရဟာ’’။ ကထံ ပန ဘာဝနံနာရဟန္တီတိ အာဟ ‘‘ပုနပ္ပုန’’န္တိအာဒိံ။ ‘‘နိယာမံ ဩက္ကမန္တာပီ’’တိ ပဉ္စာနန္တရိယ ကမ္မဘာဝေန နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဘာဝေန စ နိယာမံ ဩက္ကမန္တာပိ။ အပါယံ ဘဇန္တီတိ အပါယဘာဂိနော။ ကမ္မကာရကာ။ တေသံ ဘာဝေါ။ တာယ။ ‘‘ဝဋ္ဋသောတနိယတေ’’တိ သံသာရဝဋ္ဋ သောတသ္မိံ နိယတေ။ ‘‘ထိရတရပတ္တာ’’တိ သမာဓိဝသေန ထိရတရဘာဝံ ပတ္တာ။ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ ပကာရန္တရေန ဝိဘာဝေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘သိယု’’န္တိ ပဒံ ဓာတုပစ္စယေဟိ သိဒ္ဓံ နိပ္ဖန္နပဒံ နာမ နဟောတိ။ ကသ္မာ၊ ဣဓပရိကပ္ပတ္ထဿ အသမ္ဘဝတော။ နိပါတပဒံ ဟောတိ။ ကသ္မာ၊ အနေကတ္ထတာ သမ္ဘဝတော။ ဣဓ ပန ဘဝန္တိ သဒ္ဒေန သမာနတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘နိပါတပဒံ ဣဓ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ။

အကုသလဝဏ္ဏနာ။

၃၀။ အဟေတုကစိတ္တေ။ ‘‘သဗ္ဗနိဟီန’’န္တိ သဗ္ဗစိတ္တေဟိ ဟီနံ။ ပုန ‘‘သဗ္ဗနိဟီန’’န္တိ သဗ္ဗာဟေတုကေဟိ ဟီနံ။ ‘‘တ’’န္တိ အကုသလ ဝိပါကံ။

၃၁။ သုတ္တပါဠိယံ၊ ‘‘ကဋ္ဌ’’န္တိ သုက္ခဒါရုံ။ ‘‘သကလိက’’န္တိ ဆိန္ဒိတဖာလိတံ ကဋ္ဌက္ခဏ္ဍကံ။ ‘‘ထုသ’’န္တိ ဝီဟိသုင်္ကံ။ ‘‘သင်္ကာရ’’န္တိ ကစဝရံ။ စက္ခုဉ္စရူပေ စ ပဋိစ္စ ယံဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တံ စက္ခုဝိညာဏန္တွေဝ ဝုစ္စတီတိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ‘‘ရူပေ’’တိ ရူပါရမ္မဏာန ¶ ။ ‘‘သဒ္ဒေ’’တိအာဒီသုပိ ဧသနယော။ ဧတ္ထ စ ဝိညာဏာနိ ဧကဝတ္ထု နိဿိတာနိ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဝတ္ထု ဒွါရေသု ဧကဝစနံ ဝုတ္တံ။ အာရမ္မဏာနိ ပန ဧကဝိညာဏေနာပိ ဗဟူနိ ဂဟိတာနိ။ တသ္မာ အာရမ္မဏေသု ဗဟုဝစနံ။ ‘‘ဒုက္ခယတီ’’တိ ဒုက္ခံ ကရောတိ။ နာမဓာတု ပဒဉှေတံ။ ယထာ အတ္တာနံ သုခေတိ ဝီဏေတီတိ သဒ္ဒဝိဒူ။ ဓာတုပါဌေသု ပန သုခဒုက္ခတက္ကိရိယာယံတိ ဝုတ္တံ။ တက္ကိရိယာတိ စ သုခကိရိယာ ဒုက္ခ ကိရိယာတိ အတ္ထော။ သာတကိရိယာ အဿာတကိရိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စ သဒ္ဒေါ ဩကာသတ္ထောတိ ကတွာ ‘‘ဒုက္ကရံ ဩကာသဒါန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၃၂။ ‘‘စက္ခုဿ အသမ္ဘိန္နတာ’’တိ စက္ခုပသာဒရူပဿ အဘိန္နတာ။ တသ္မိဉှိ ဘိန္နေသတိ အန္ဓဿ စက္ခုဿ ရူပါနိနုပဋ္ဌဟန္တီတိ။ ‘‘သောတဿအသမ္ဘိန္နတာ’’တိအာဒီသုပိ ဧသနယော။ ‘‘အာလောကသန္နိဿယပ္ပဋိလာဘော’’တိ စက္ခု စ အာလောကေသတိ ကိစ္စကာရီ ဟောတိ။ အသတိ နဟောတိ။ တထာ ရူပဉ္စ။ တသ္မာ အာလောကော တေသံ ဝိသယဝိသယီဘာဝူပဂမနေ သန္နိဿယော ဟောတိ။ တဿ အာလောကသန္နိဿယဿ ပဋိလာဘော။ ဧသနယော အာကာသသန္နိဿယာဒီသု။ ဣမေသံ အင်္ဂါနံ ယုတ္တိ ဒီပနာ ဥပရိရူပသင်္ဂဟေ အာဂမိဿတိ။ ‘‘အဋ္ဌကထာယ’’န္တိ အဋ္ဌသာလိနိယံ။ တတ္ထ ‘‘တသ္မိံ ပန အာပါတံ အာဂစ္ဆန္တေပိ အာလောကသန္နိဿယေ အသတိ စက္ခုဝိညာဏံ နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနံ အသမ္ဘာဝေန္တော ‘‘တံ ဝိနာ အာလောကေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘အဘာဝဒဿန ပရ’’န္တိ အဘာဝဒဿနပ္ပဓာနံ။

၃၃။ ဝိပါကဝစနတ္ထေ။ ဝိပစ္စတီတိ ဝိပါကံ။ ဝိပစ္စတီတိ စ ဝိပက္ကဘာဝံ အာပဇ္ဇတိ။ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မံ ဣဒါနိ နိဗ္ဗတ္တိံ ပါပုဏာတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒါနိ တဒတ္ထံ ပါကဋံ ကရောန္တော ‘‘အယဉ္စ အတ္ထော’’တိအာဒိမာဟ။ အဋ္ဌကထာယံ အာယူဟန သမင်္ဂိတာပိ အာဂတာ။ ဣဓ ပနသာ စေတနာ သမင်္ဂိတာယ သင်္ဂဟိတာတိ ကတွာ ‘‘စတဿော သမင်္ဂိထာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သမင်္ဂိတာတိ စ သမ္ပန္နတာ။ ‘‘တံ တံ ကမ္မာယူဟန ကာလေ’’တိ ပါဏာတိ ပါတာဒိကဿ တဗ္ဗိရမဏာဒိကဿ စ တဿ တဿ ဒုစ္စရိတသုစရိတကမ္မဿ အာယူဟနကာလေ။ သမုစ္စိနနကာလေတိ အတ္ထော။ ‘‘သဗ္ဗသော အဘာဝံ ပတွာန နိရုဇ္ဈတီ’’တိ ယထာ အဗျာကတ ¶ ဓမ္မာနိရုဇ္ဈမာနာ သဗ္ဗသော အဘာဝံ ပတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ တထာ နနိရုဇ္ဈန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘သဗ္ဗာကာရ ပရိပူရ’’န္တိ ပါဏာတိပါတံ ကရောန္တဿ ကမ္မာနု ရူပါဗဟူကာယ ဝစီမနော ဝိကာရာ သန္ဒိဿန္တိ။ ဧသနယော အဒိန္နာဒါနာဒီသု။ ဧဝရူပေဟိ သဗ္ဗေဟိ အာကာရ ဝိကာရေဟိ ပရိပူရံ။ ‘‘နိဒဟိတွာ ဝါ’’တိ သဏ္ဌပေတွာ ဧဝ။ ‘‘ယံသန္ဓာယာ’’တိ ယံကိရိယာဝိသေသနိဓာနံ သန္ဓာယ။

ဂါထာယံ။ ‘‘သဇ္ဇူ’’တိ ဣမသ္မိံ ဒိဝသေ။ ‘‘ခီရံ ဝမုစ္စတီ’’တိ ယထာ ခီရံ နာမ ဣမသ္မိံ ဒိဝသေ မုစ္စတိ။ ပကတိံ ဇဟတိ။ ဝိပရိဏာမံ ဂစ္ဆတိ။ န တထာ ပါပံ ကတံ ကမ္မန္တိ ယောဇနာ။ ကထံ ပန ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဒဟန္တံ ဗာလမနွေတီ’’တိ။ ‘‘ဘသ္မာဆန္နောဝပါဝကော’’တိ ဆာရိကာ ဆန္နောဝိယ အဂ္ဂိ။ ‘‘သော ပနာ’’တိ ကိရိယာ ဝိသေသော ပန။ ‘‘ဝိသုံ ဧကော ပရမတ္ထ ဓမ္မောတိပိ သင်္ချံ န ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝိသုံ သမ္ပယုတ္တ ဓမ္မ ဘာဝေန သင်္ချံ န ဂစ္ဆတီတိ အဓိပ္ပာယော။ သော ဟိ ကမ္မပစ္စယဓမ္မတ္တာ ပရမတ္ထ ဓမ္မော န ဟောတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘အနုသယဓာတုယော ဝိယာ’’တိ။ ‘‘သော’’တိ ကိရိယာဝိသေသော။ ‘‘တ’’န္တိ ကမ္မံ ဝါ၊ ကမ္မနိမိတ္တံ ဝါ၊ ဂတိနိမိတ္တံ ဝါ။ ‘‘တဒါ ဩကာသံ လဘတီ’’တိ ဝိပစ္စနတ္ထာယ ဩကာသံ လဘတိ။ ဩကာသံ လဘိတွာ ပစ္စုပဋ္ဌာတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘တတ္ထာ’’တိ တာသု စ တူသုသမင်္ဂိတာသု။ ‘‘ဣတီ’’တိ လဒ္ဓဂုဏဝစနံ။ ‘‘ဧဝဉ္စ ကတွာ’’တိအာဒိ ပုန လဒ္ဓဂုဏဝစနံ။ ‘‘ပါဠိယ’’န္တိ ဓမ္မသင်္ဂဏိ ပါဠိယံ။ ‘‘ကမ္မသန္တာနတော’’တိ အရူပသန္တာနံ ဧဝ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ယေ ပနာ’’တိ ဂန္ထကာရာ ပန။ ‘‘တေသ’’န္တိ ဂန္ထကာရာနံ။ အာပဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တေသံ ဝါဒေတိ ဝါ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ယဉ္စဥပမံ ဒဿေန္တီတိ ယောဇနာ။ ‘‘တတ္ထာ’’တိ တသ္မိံ ဝစနေ။ န စ န လဘန္တီတိ ယောဇနာ။ ‘‘တဒါ’’တိ တသ္မိံ ပရိဏတကာလေ။ ‘‘နာဠ’’န္တိ ပုပ္ဖဖလာနံ ဒဏ္ဍကံ။

၃၄။ ‘‘သမ္ဘဝေါ’’တိ ပသင်္ဂကာရဏံ။ အဘိဝိသေသေန စရဏံ ပဝတ္တနံ အဘိစာရော။ ဝိသေသ ဝုတ္တိ။ န အဘိစာရော ဗျဘိစာရော။ သာမည ဝုတ္တိ။ ပက္ခန္တရေန သာဓာရဏတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပက္ခန္တရေန သာဓာရဏတာ နာမပက္ခန္တရဿ နာနပ္ပကာရတော သဇ္ဇနမေဝ လဂ္ဂနမေဝါတိ ဝုတ္တံ ဗျဘိစာရဿာတိ ပသင်္ဂဿ ဣစ္စေဝတ္ထောတိ။ ဧတ္ထစာတိအာဒိနာ ¶ သမ္ဘဝဗျဘိစာရာနံ အဘာဝမေဝ ဝဒတိ။ အကုသလဟေတူဟိ စ သဟေတုကတာ သမ္ဘဝေါ နတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘တေသ’’န္တိ အကုသလဝိပါကာနံ။ ‘‘အဗျဘိစာရောယေဝါ’’တိ ဗျဘိစာရရဟိတောယေဝ။

၃၅။ ‘‘ပဉ္စဒွါရေ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ပဉ္စဒွါရဝိကာရံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘တဉှီ’’တိအာဒိံ။ ဧသနယော မနောဒွါရာဝဇ္ဇနေပိ။

ယဒိ ဟိ အယမတ္ထောသိယာ၊ ဧဝဉ္စသတိ၊ အယမတ္ထော အာပဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘တေသ’’န္တိ ဝီထိစိတ္တာနံ။ ဥပ္ပာဒသဒ္ဒေါနိယတပုလ္လိင်္ဂေါတိ ကတွာ ‘‘ဋီကာသု ပန…ပေ… နိဒ္ဒိဋ္ဌံ’’ သိယာတိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝုတ္တနယေနာ’’တိ သမ္ပယုတ္တဟေတုဝိရဟတောတိ ဝုတ္တနယေန။ ဝိပစ္စန ကိစ္စံ နာမ ဝိပါကာနံ ကိစ္စံ။ ဝိပါကုပ္ပာဒနကိစ္စံ နာမ ကုသလာကုသလာနံ ကိစ္စံ။ ‘‘တံ တံ ကိရိယာမတ္တဘူတာနီ’’တိ အာဝဇ္ဇန ကိရိယာ ဟသနကိရိယာမတ္တဘူတာနိ။ ပဋိသန္ဓိဘဝင်္ဂစုတိစိတ္တာနိ နာမ ကေဝလံ ကမ္မဝေဂုက္ခိတ္တဘာဝေနသန္တာနေပတိတမတ္တတ္တာ ဒုဗ္ဗလ ကိစ္စာနိ ဟောန္တိ။ ပဉ္စ ဝိညာဏာနိ စ အသာရာနံ အဗလာနံ ပသာဒဝတ္ထူနံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဒုဗ္ဗလဝတ္ထုကာနိ ဟောန္တိ။ သမ္ပဋိစ္ဆနာဒီနိ စ ပဉ္စဝိညာဏာနုဗန္ဓ မတ္တတ္တာ ဒုဗ္ဗလ ကိစ္စဋ္ဌာနာနိ ဟောန္တိ။ တသ္မာ တာနိ သဗ္ဗာနိ အတ္တနော ဥဿာဟေနဝိနာ ကေဝလံ ဝိပစ္စနမတ္တေန ပဝတ္တန္တိ။ ‘‘ဝိပါကသန္တာနတော’’တိ ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇနဉ္စ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနဉ္စ ဘဝင်္ဂဝိပါကသန္တာနတော လဒ္ဓပစ္စယံ ဟောတိ။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ ပဉ္စဝိညာဏာဒိ ဝိပါကသန္တာနတော လဒ္ဓပစ္စယံ။ ‘‘ဣတရာနိ ပနာ’’တိ ဟသိတုပ္ပာဒစိတ္တ မဟာကိရိယစိတ္တာဒီနိ။ ‘‘နိရနုသယသန္တာနေ’’တိ အနုသယရဟိတေ ခီဏာသဝသန္တာနေ။ ‘‘ဥဿာဟရဟိတာနိ ဧဝါ’’တိ ယထာ ရုက္ခာနံ ဝါတပုပ္ဖာနိ နာမ အတ္ထိ။ တာနိ ဖလုပ္ပာဒကသိနေဟရဟိတတ္တာ ဖလာနိ န ဥပ္ပာဒေန္တိ။ တထာ တာနိ စ ဝိပါကုပ္ပာဒကတဏှာသိနေဟရဟိတတ္တာ ဥဿာဟဗျာပါရ ရဟိတာနိ ဧဝ။

၃၆။ ဝေဒနာဝိစာရဏာယံ။ ‘‘ပိစုပိဏ္ဍကာနံ ဝိယာ’’တိ ဒွိန္နံ ကပ္ပာသပိစုပိဏ္ဍကာနံ အညမညသင်္ဃဋ္ဋနံ ဝိယ ဥပါဒါရူပါနဉ္စ အညမညသင်္ဃဋ္ဋနံ ဒုဗ္ဗလမေဝါတိ ယောဇနာ။ ‘‘တေသံ အာရမ္မဏဘူတာန’’န္တိ တိဏ္ဏံ မဟာဘူတာနံ။ ‘‘ကာယနိဿယဘူတေသူ’’တိ ကာယနိဿယမဟာဘူတေသု ¶ ။‘‘တေဟီ’’တိ ပဉ္စဝိညာဏေဟိ။ ‘‘ပုရိမစိတ္တေနာ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆနစိတ္တတော။ ‘‘တ’’န္တိ အကုသလဝိပါကသန္တီရဏံ။ ပဋိဃေန ဝိနာ နပ္ပဝတ္တတိ။ ကသ္မာ နပ္ပဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘ဧကန္တာကုသလဘူတေနာ’’တိအာဒိံ။ ‘‘အဗျာကတေသု အသမ္ဘဝတော’’တိ အဗျာကတ စိတ္တေသု ယုဇ္ဇိတုံ အသမ္ဘဝတော။ ကမ္မာနုဘာဝတော စ မုဉ္စိတွာ ယထာပုရိမံ ဝိပါကသန္တာနံ ကမ္မာနုဘာဝေန ပဝတ္တံ ဟောတိ။ တထာ အပ္ပဝတ္တိတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ကေနစီ’’တိ ကေနစိ စိတ္တေန။ ‘‘ဝိသဒိသစိတ္တသန္တာန ပရာဝဋ္ဋနဝသေနာ’’တိ ပုရိမေနဝိပါက စိတ္တ သန္တာနေန ဝိသဒိသံ ကုသလာဒိ ဇဝန စိတ္တသန္တာနံ ပရတော အာဝဋ္ဋာ ပန ဝသေန။ တထာဟိဒံ စိတ္တဒွယံ ပါဠိယံ အာဝဋ္ဋနာ၊ အနွာဝဋ္ဋနာ၊ အာဘောဂေါ၊ သမန္နာဟာရောတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ‘‘သဗ္ဗတ္ထာပီ’’တိ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေပိ အနိဋ္ဌာရမ္မဏေပိ။ ‘‘အတ္တနော ပစ္ဆာ ပဝတ္တဿ စိတ္တဿ ဝသေနာ’’တိ အတ္တနော ပစ္ဆာ ပဝတ္တံ စိတ္တံ ပဋိစ္စ န ဝတ္တဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘အတ္တနော ပစ္စယေဟိ ဧဝ သော သက္ကာ ဝတ္တု’’န္တိ အတ္တနော ပစ္စယေသု ဗလဝန္တေသု သတိ၊ ဗလဝါ ဟောတိ။ ဒုဗ္ဗလေသု သတိ၊ ဒုဗ္ဗလော ဟောတီတိ သက္ကာဝတ္တုန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဝိသဒိသ စိတ္တသန္တာန’’န္တိ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနကိရိယစိတ္တသန္တာနံ။

၃၇။ သင်္ခါရ ဝိစာရဏာယံ ‘‘ဝိပါကုဒ္ဓါရေ’’တိ အဋ္ဌသာလိနိယံ ဝိပါကုဒ္ဓါရ ကထာယံ။ ‘‘ဥဘယကမ္မေနပီ’’တိ သသင်္ခါရိက ကမ္မေနပိ၊ အသင်္ခါရိက ကမ္မေနပိ။ ‘‘ထေရေနာ’’တိ မဟာဒတ္တတ္ထေရေန။ ‘‘တဒုဘယဘာဝါဘာဝေါ’’တိ သသင်္ခါရိက အသင်္ခါရိကဘာဝါနံ အဘာဝေါ။ ‘‘တာနိပိ ဟိ အပရိဗျတ္တကိစ္စာနိယေဝါ’’တိ ဧတ္ထ အာဝဇ္ဇန ဒွယံ ဇဝနာနံ ပုရေစာရိက ကိစ္စတ္တာ အပရိဗျတ္တကိစ္စံ ဟောတု။ ဟသိတုပ္ပာဒစိတ္တံ ပန ဇဝနကိစ္စတ္တာ ကထံ အပရိဗျတ္တကိစ္စံ ဘဝေယျာတိ။ တမ္ပိ သဗ္ဗညုတညာဏာဒီနံ အနုစာရိကမတ္တတ္တာ အပရိဗျတ္တကိစ္စံ နာမ ဟောတီတိ။ ‘‘အဋ္ဌမဟာဝိပါကေသု ဝိယ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ မဟာဝိပါကာနံ သသင်္ခါရိကာ သင်္ခါရိကဘာဝေါ ပုရိမဘဝေ မရဏာသန္နကာလေ အာရမ္မဏာနံ ပယောဂေန သဟ ဝါ ဝိနာ ဝါ ဥပဋ္ဌာနံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တော၊ တထာ ဝတ္တဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၈။ ‘‘ဒုဗ္ဗလ ကမ္မနိဗ္ဗတ္တေသူ’’တိ ပဋိသန္ဓိ ဘဝင်္ဂ စုတိကိစ္စာနိ သန္ဓာယ ¶ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒုဗ္ဗလဝတ္ထု ကိစ္စဋ္ဌာနေသူ’’တိ စက္ခာဒိဝတ္ထုကေသု အာဝဇ္ဇနာဒိ ဒုဗ္ဗလကိစ္စ ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနိကေသု။ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိနာ တဒတ္ထံ ဝိဝရတိ။ တတ္ထ ‘‘ဝိက္ခေပယုတ္တ’’န္တိ ဝိက္ခေပကိစ္စေန ဥဒ္ဓစ္စေနယုတ္တံ ဟုတွာ။ ‘‘ကပ္ပဋ္ဌိတိကံ’’ နာမ သင်္ဃဘေဒကမ္မံ။ ဆသုဝတ္ထု ရူပေသု ဟဒယဝတ္ထုမေဝ သုဝဏ္ဏရဇတံ ဝိယ သာရဝတ္ထု ဟောတိ။ ဣတရာနိ ဖလိကာနိဝိယ ပသာဒမတ္တတ္တာ အသာရာနိ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘စက္ခာဒီသု ဒုဗ္ဗလဝတ္ထူသူ’’တိ။ ဒဿနာဒီနိ စ ကိစ္စာနိ ဇဝန ကိစ္စဿ ပုရေစရတ္တာ ခုဒ္ဒကိစ္စာနိ ဟောန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဒဿနာဒီသူ’’တိအာဒိံ။

၃၉။ ဣဓ ဒီပနိယံ ဣစ္စေဝန္တိ ပဒံ အဋ္ဌာရသာတိပဒဿဝိသေသနန္တိ ကတွာ ‘‘သဗ္ဗထာပီတိ ပဒဿ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိဘာဝနိယံ ပန တံ သဗ္ဗထာပီတိ ပဒဿ ဝိသေသနန္တိ ကတွာ ‘‘သဗ္ဗထာ ပီတိကုသလာကုသလဝိပါကကိရိယာဘေဒေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

အဟေတုကစိတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၀။ သောဘဏစိတ္တေသု။ အဝုတ္တာပိ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ ယထာ အဋ္ဌစိတ္တာနိ လောကုတ္တရာနီတိ စ ဝုတ္တေ အဝုတ္တေပိသိဇ္ဈန္တိ သေသစိတ္တာနိ လောကိယာနီတိ စ သဥတ္တရာနီတိ စာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘အတ္တသမင်္ဂီနော’’တိ အတ္တနာ ပါပကမ္မေန သမန္နာဂတေ။ ‘‘အနိစ္ဆန္တေ ယေဝါ’’တိ သစေပိ အဝီစိနိမိတ္တဿာဒဝတ္ထု ဝိယ ကေစိ ဣစ္ဆန္တု။ အဇာနန္တာနံ ပန ဣစ္ဆာ အပ္ပမာဏန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘သောဘဂ္ဂ ပတ္တိယာ’’တိ ဧတ္ထ သုဘဂဿ ဘာဝေါ သောဘဂ္ဂန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။ သုဘဂဿာတိ စ သုသိရိကဿ။

၄၁။ ‘‘ယာထာဝတော’’တိ ယထာ သဘာဝတော။ ဧတ္ထ သိယာ ဇာနာတီတိ ဉာဏန္တိ ဝုတ္တံ၊ ကိံ သဗ္ဗံ ဉာဏံ ယာထာဝတော ဇာနာတီတိ။ ကိဉ္စေတ္ထ။ ယဒိ သဗ္ဗံ ဉာဏံ ယာထာဝတော ဇာနာတိ။ ဧဝံ သတိ၊ ဉာဏေန စိန္တေန္တာနံ အဇာနနံ နာမ နတ္ထိ၊ ဝိရဇ္ဈနံ နာမ နတ္ထီတိ အာပဇ္ဇတိ။ အထ သဗ္ဗံ ဉာဏံ ယာထာဝတော န ဇာနာတိ၊ ကတ္ထစိ ဇာနာတိ၊ ကတ္ထစိ န ဇာနာတိ။ ဧဝဉ္စသတိ၊ ယတ္ထ ဇာနာတိ၊ တတ္ထေဝ တံ ဉာဏံ ဟောတိ။ ယတ္ထ န ဇာနာတိ၊ တတ္ထ တံ ဉာဏမေဝ န ဟောတီတိ အာပဇ္ဇတီတိ။ ဝုစ္စတေ ¶ ။ ဉာဏေန စိန္တေဿာမီတိ စိန္တေန္တာနံပိ ယတ္ထ ယတ္ထ ယာထာဝတော ဇာနနံ န ဟောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဉာဏ ဝိပ္ပယုတ္တ စိတ္တံ ဟောတိ။ ဉာဏပ္ပဋိ ရူပကာ စ ဓမ္မာ အတ္ထိ စိတ္တဉ္စ ဝိတက္ကော စ၊ ဝိစာရော စ၊ ဒိဋ္ဌိ စ။ ဧတေဟိ စိန္တေန္တာပိ အဟံ ဉာဏေန စိန္တေမီတိ မညန္တိ။ ‘‘ဒေယျ ဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟက သမ္ပတ္တီ’’တိ ဒေယျဓမ္မ ဝတ္ထု သမ္ပတ္တိ၊ ပဋိဂ္ဂါဟက ပုဂ္ဂလ သမ္ပတ္တိ။ ‘‘အဗျာပဇ္ဇလောကူပပတ္တိတာ’’တိ ဧတ္ထ အဗျာပဇ္ဇလောကော နာမ ကာယိကဒုက္ခ စေတသိက ဒုက္ခ ရဟိတော ဥပရိဒေဝလောကော ဝါ ဗြဟ္မလောကော ဝါ။ ဥပပဇ္ဇနံ ဥပပတ္တိ။ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဥပဂမနန္တိ အတ္ထော။ အဗျာပဇ္ဇလောကံ ဥပပတ္တိ ယဿ သော အဗျာပဇ္ဇ လောကူပပတ္တိ။ တဿ ဘာဝေါတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ‘‘ကိလေသ ဒူရတာ’’တိ သမာပတ္တိ ဗလေန ဝါ၊ အညတရပ္ပဋိပတ္တိယာ ဝါ၊ ဝိက္ခမ္ဘိတ ကိလေသတာ ဝါ၊ အရိယမဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္န ကိလေသတာ ဝါ။

တေသံ ဥပ္ပတ္တိ ဝိဓာနံ ဝိသုဒ္ဓိ မဂ္ဂေ ခန္ဓနိဒ္ဒေသေ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ယဒါဟိ ဒေယျဓမ္မ ပဋိဂ္ဂါဟကာဒိ သမ္ပတ္တိံ အညံ ဝါ သောမနဿဟေတုံ အာဂမ္မ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော အတ္ထိဒိန္နန္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ပုရေက္ခိတွာ အသံသီဒန္တော အနုဿာဟိတောပရေဟိ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရောတိ၊ တဒါဿ သောမနဿသဟဂတံ ဉာဏ သမ္ပယုတ္တံ စိတ္တံ အသင်္ခါရံ ဟောတိ။ ယဒါ ပန ဝုတ္တနယေန ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ပုရေက္ခိတွာ အမုတ္တ စာ ဂတာဒိဝသေန သံသီဒမာနော ဝါ ပရေဟိ ဝါ ဥဿာဟိတော ကရောတိ၊ တဒါဿ တဒေဝ စိတ္တံ သသင်္ခါရံ ဟောတိ။ ဣမသ္မိဉှိ အတ္ထေ သင်္ခါရောတိ ဧတံ အတ္တနော ဝါ ပရေသံ ဝါ ဝသေန ပဝတ္တဿ ပုဗ္ဗပ္ပယောဂဿာဓိဝစနံ။ ယဒါ ပန ဉာတိ ဇနဿ ပဋိပတ္တိ ဒဿနေန ဇာတပရိစယာဗာလဒါရကာ ဘိက္ခူ ဒိသွာ သောမနဿ ဇာတာသဟသာ ကိဉ္စိ ဒေဝ ဟတ္ထဂတံ ဒဒန္တိ ဝါ ဝန္ဒန္တိ ဝါ၊ တဒါ တတီယံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယဒါ ပန ဒေထဝန္ဒထာတိ ဉာတီဟိ ဥဿာဟိတာ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ တဒါ စတုတ္ထံ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယဒါ ပန ဒေယျဓမ္မ ပဋိဂ္ဂါဟကာဒီနံ အသမ္ပတ္တိံ အညေသံ ဝါ သောမနဿဟေတူနံ အဘာဝံ အာဂမ္မ စတူသုပိ ဝိကပ္ပေသု သောမနဿရဟိတာ ဟောန္တိ။ တဒါ သေသာနိ စတ္တာရိ ဥပေက္ခာသဟဂတာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ။

၄၂။ အဋ္ဌပီတိ ဧတ္ထ ပိသဒ္ဒေန ဣမာနိ စိတ္တာနိ န ကေဝလံ အဋ္ဌေဝ ဟောန္တိ ¶ ။ အထ ခေါ တတော ဗဟူနိပိ ဗဟုတရာနိပိ ဟောန္တီတိ ဣမံ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထံ ဒီပေတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘တေနာ’’တိအာဒိဝုတ္တံ။ ဒသသု ပုညကိရိယာဝတ္ထူသု ဒိဋ္ဌုဇု ကမ္မံ နာမ ဉာဏ ကိစ္စံ။ တံ ကထံ ဉာဏ ဝိပ္ပယုတ္တ စိတ္တေဟိ ကရောန္တီတိ။ ဝုစ္စတေ။ ဉာဏ သမ္ပယုတ္တ စိတ္တေဟိ ဒိဋ္ဌိံ ဥဇုံကရောန္တာ တေသံ အန္တရန္တရာ ဉာဏသောတေ ပတိတဝသေန ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တ စိတ္တေဟိပိ ကရောန္တိယေဝ။ သဗ္ဗေသတ္တာ ကမ္မဿကာတိအာဒိနာ၊ ဗုဒ္ဓါ သောဘဂဝါ၊ သွာက္ခာတော သော ဓမ္မော၊ သုပ္ပဋိပန္နော သော သင်္ဃော၊ တိအာဒိနာ စာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ဣမာနိ အဋ္ဌ စိတ္တာနီ’’တိအာဒိံ။ တတ္ထ ဒသပုညကိရိယဝတ္ထူနိ နာမ ‘ဒါနံ၊ သီလံ၊ ဘာဝနာ၊ အပစာယနံ၊ ဝေယျာဝစ္စံ၊ ပတ္တိဒါနံ၊ ပတ္တာနုမောဒနံ၊ ဓမ္မဿဝနာ၊ ဓမ္မဒေသနာ၊ ဒိဋ္ဌုဇု ကမ္မံ၊။ တေဟိ ဂုဏိတာနိ ဝဍ္ဎိတာနိ။ တာနိ စ အဋ္ဌဆသု အာရမ္မဏေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တီဏိ စ ကမ္မာနိ ကရောန္တာ တေ ဟေဝ အဋ္ဌဟိ ကရောန္တိ။ တာနိယေဝ စ သဗ္ဗာနိ အတ္ထိ ဟီနာနိ၊ အတ္ထိ မဇ္ဈိမာနိ၊ အတ္ထိ ပဏီတာနိ။ တသ္မာ ပုန အနုက္ကမေန အာရမ္မဏာဒီဟိ ဝဍ္ဎနံ ကရောတိ။ တတ္ထ ‘‘တာနိ ဌပေတဗ္ဗာနီ’’တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘သုဒ္ဓိကာနီ’’တိ အဓိပတီဟိ အမိဿိတာနိ။ ‘‘ဣတိ ကတွာ’’တိ ဣတိ မနသိ ကရိတွာ။ တထာ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာနိ ဒွေသဟဿာနိ သတံ သဋ္ဌိ စ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဝီမံသာဝဇ္ဇိတေဟီ’’တိ ဝီမံသာဓိပတိ ဝဇ္ဇိတေဟိ။ ‘‘တထာဂုဏိတာနီ’’တိ သဗ္ဗာနိ ပုညကိရိယာဒီဟိ သမံ ဂုဏိတာနိ။ ‘‘ကောသလ္လေနာ’’တိ ကောသလ္လသင်္ခါတေန။ ‘‘နာနာဝဇ္ဇနဝီထိယ’’န္တိ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တ ဝီထီဟိ ဝိသုံ ဘူတာယ အာဝဇ္ဇနာယ ယုတ္တ ဝီထိယံ။ ‘‘တေနေဝါ’’တိ ဝီမံသာဓိပတိဘူတေန တေနေဝ ဥပနိဿယညာဏေန။ ဧဝံ သန္တေပိ န သက္ကာဘဝိတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၄၃။ ဝစနတ္ထေ ‘‘ရုဇ္ဇနဋ္ဌေနာ’’တိ တုဒနဋ္ဌေန။ ‘‘အဟိတဋ္ဌေနာ’’တိ ဟိတဝိရုဒ္ဓဋ္ဌေန။ ‘‘အနိပုဏဋ္ဌေနာ’’တိ အသဏှာ သုခုမဋ္ဌေန။ ‘‘အနိဋ္ဌဝိပါကဋ္ဌေနာ’’တိ အနိဋ္ဌံ ဝိပါကံ ဧတေသန္တိ အနိဋ္ဌ ဝိပါကာနိ။ တေသံ ဘာဝေါ အနိဋ္ဌ ဝိပါကဋ္ဌော။ တေန အနိဋ္ဌ ဝိပါကဋ္ဌေန။ ‘‘တပ္ပဋိ ပက္ခတ္တာ’’တိ ရာဂါဒီဟိ ပဋိပက္ခတ္တာ။ ဧဝံ ပရိယာယတ္ထ သင်္ခါတံ အဘိဓာနတ္ထံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဋ္ဌကထာသု အာဂတံ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတိ ကုစ္ဆိတေတိအာဒိနာ။ တတ္ထ ‘‘ကုစ္ဆိတေ’’တိ ဇေဂုစ္ဆိတဗ္ဗေ၊ နိန္ဒိ တဗ္ဗေ ¶ ဝါ။ စာလေန္တိ တဒင်္ဂပ္ပဟာနဝသေန၊ ကမ္ပေန္တိ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနဝသေန၊ ဝိဒ္ဓံသေန္တိ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနဝသေန။ ‘‘တနုကရဏဋ္ဌေနာ’’တိ သလ္လိခနဋ္ဌေန။ ‘‘အန္တကရဏဋ္ဌေနာ’’တိ ပရိယောသာနကရဏဋ္ဌေန။ ‘‘အပိ စာ’’တိအာဒိ ဒီပနီနယဒဿနံ။ ‘‘ကောသလ္လ သမ္ဘူတဋ္ဌေနာ’’တိ မဟာအဋ္ဌကထာနယော။ တတ္ထ၊ ကုသလဿ ပဏ္ဍိတဿ ဘာဝေါ ဧကာသလ္လံ။ ဉာဏံ။ တေန သမ္ဘူတံ သဉ္ဇာတံ ကောသလ္လ သမ္ဘူတံ တိဝိဂ္ဂဟော။

၄၄။ ‘‘ဗလဝကမ္မေနာ’’တိ တိဟေတု ကုက္ကဋ္ဌ ကမ္မေန။ ‘‘ဒုဗ္ဗလ ကမ္မေနာ’’တိ တိဟေတုကောမကေန ဝါ ဒွိဟေတုက ကုသလ ကမ္မေန ဝါ။ ‘‘ကေဟိစိ အာစရိယေဟီ’’တိ မောရဝါပိ ဝါသီ မဟာဒတ္တတ္ထေရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘သင်္ဂဟကာရေနာ’’တိ ဘဒ္ဒန္တ ဗုဒ္ဓဃောသတ္ထေရေန။ ‘‘သန္နိဟိတ ပစ္စယဝသေနာ’’တိ အာသန္နေ သဏ္ဌိတပစ္စယ ဝသေန။ ပစ္စုပ္ပန္န ပစ္စယဝသေနေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပဋ္ဌိတာနိ ကမ္မာဒီနိ အာရမ္မဏာနိ။ ပဝတ္တာနိ မဟာဝိပါကာနိ။ ‘‘အဝိပါက သဘာဝတော’’တိ အဝိပစ္စနသဘာဝတော။ အဝိပါကုပ္ပာဒနသဘာဝတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အဋ္ဌကထာယ’’န္တိ ဓမ္မသင်္ဂဏိဋ္ဌကထာယံ။ ‘‘ဣဓာ’’တိ မဟာဝိပါကစိတ္တေ။ ‘‘တထာ အပ္ပဝတ္တိယာ စာ’’တိ ဒါနာဒိဝသေန အပ္ပဝတ္တိတော စ။

၄၅။ မဟာကိရိယစိတ္တေ။ ‘‘ဥပရီ’’တိ ဝီထိသင်္ဂဟေ တဒါ ရမ္မဏ နိယမေ။ ‘‘သယမေဝါ’’တိ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရေနေဝ။ ‘‘ဝက္ခတီ’’တိ ဝုစ္စိဿတိ။ ‘‘ယထာရဟ’’န္တိ ခီဏာသဝသန္တာနေ ဥပ္ပန္နာနံ မဟာကိရိယာနံ အရဟာနုရူပံ။ ဘူတကထန ဝိသေသနံ တေန နိဝတ္တေတဗ္ဗဿ အတ္ထဿ အဘာဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘တံ’’တိ သဟေတုကဂ္ဂဟဏံ။ ‘‘ဗျဝစ္ဆေဒကဝိသေသန’’န္တိ အဟေတုက ဝိပါကကိရိယ စိတ္တာနဉ္စ သဗ္ဘာဝါတပ္ပသင်္ဂဿ အဝစ္ဆေဒကံ ဝိသေသနံ။ ‘‘ယထာ သက္ခရ ကထလိကံပိ မစ္ဆဂုမ္ဗံပိ တိဋ္ဌန္တံပိ စရန္တံပိ ပဿတီ’’တိ ဝစနေ သက္ခရ ကထလိကံ တိဋ္ဌန္တံ၊ မစ္ဆဂုမ္ဗံ တိဋ္ဌန္တံပိ စရန္တံပိ ပဿတီတိ ဧဝံ ယထာ လာဘ ယောဇနာ ဟောတိ။ တထာ ဣဓ ပီတိ။

၄၆။ ‘‘ယဒိဒ’’န္တိ ယာ အယံ ဒီပန သမတ္ထတာ၊ ‘‘ဣဒံ သာမတ္ထိယ’’န္တိ ယောဇနာ။ အယံ သမတ္ထ ဘာဝေါတိ အတ္ထော။ ဘေဒဝစနေ စောဒနာယာတိ ¶ သမ္ဗန္ဓော။ ရစနာဂါထာယံ။ ‘‘ဧတာနီ’’တိ သောဘဏ ကာမာဝစရ စိတ္တာနိ။ ‘‘ပုည ပါပ ကြိယာဘေဒါ’’တိ ပုည ပါပ ကြိယဘေဒေန။

၄၇။ ကတမေ ဓမ္မာ ကာမာဝစရာ။ ဟေဋ္ဌတော အဝီစိနိရယံ ပရိယန္တံ ကရိတွာ ဥပရိတော ပရနိမ္မိတ ဝသဝတ္တိဒေဝေ အန္တော ကရိတွာတိ ဧဝံ ပါဠိယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ဣဓကာမသဒ္ဒေန သဟောကာသာကာမဘူမိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ကာမေ ကာမဘူမိယ’’န္တိ။ ပရိယာပန္နာတိ ပါဌသေသော။ ‘‘ကြိယာ စာ’’တိ ဧတ္ထ စ သဒ္ဒေါ ပန သဒ္ဒတ္ထော။ ဣတိ သဒ္ဒေါ ဣစ္စေဝံ သဒ္ဒတ္ထော။ ဧတေန ပဋိသိဒ္ဓါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဣဓာ’’တိ ဣမသ္မိံ စိတ္တသင်္ဂဟေ။ ‘‘တဿာ’’တိ သဗ္ဗထာသဒ္ဒဿ။ ဘဝေါ နာမ ဣန္ဒြိယ ဗဒ္ဓသန္တာနဂတော ဓမ္မ သမူဟော ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ပန ကာမာဝစရာ ဓမ္မာတိ ပဒေ ကာမသဒ္ဒေါ။ သော စ ပထဝိ ပဗ္ဗတာဒီဟိ သဒ္ဓိံ သဗ္ဗံ ကာမဘူမိံ ဝဒတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဘူမိပရိယာယော စာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဣန္ဒြိယာနိန္ဒြိယဗဒ္ဓ ဓမ္မ သမူဟော’’တိ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓ ဓမ္မ သမူဟော သတ္တသန္တာနာဂတော၊ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓ ဓမ္မ သမူဟော ပထဝိ ပဗ္ဗတာဒိ ဂတော။ တတ္ထ ဇီဝိတိန္ဒြိယေန အနာဗဒ္ဓါ အနာယတ္တော အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓါတိ။

ဣတိကာမစိတ္တသင်္ဂဟဒီပနိယာအနုဒီပနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄၈။ ရူပါဝစရစိတ္တေ။ ‘‘သမုဒိတေနာ’’တိ ပဉ္စင်္ဂ သမုဒိတေန။ ပဉ္စန္နံ အင်္ဂါနံ ဧကတော သာမဂ္ဂိဘူတေနာတိ အတ္ထော။ ပဉ္စန္နဉှိ ဧကတော သာမဂ္ဂိယံ သတိယေဝ အပ္ပနာ ဟောတိ၊ နော အသတိ။ သာမဂ္ဂိယန္တိ စ သုဋ္ဌု ဗလဝတာယ သမဂ္ဂဘာဝေတိ အတ္ထော။ ‘‘ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ’’တိ ပတ္တဗ္ဗတ္တာ။ ဈာနံ ဒုဝိဓံ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနဉ္စ လက္ခဏူ ပနိဇ္ဈာနဉ္စာတိ အာဟ ‘‘ကသိဏာဒိကဿာ’’တိအာဒိံ။ ဣဓ ပန အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနံ အဓိပ္ပေတံ။ ဥပနိဇ္ဈာနန္တိ စ ကသိဏ နိမိတ္တာဒိကံ အာရမ္မဏံ စေတသာ ဥပဂန္တွာနိဇ္ဈာနံ ဩလောကနံ။ ဈာနသဒ္ဒဿဈာပနတ္ထောပိ သမ္ဘဝတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပစ္စနီက ဓမ္မာနဉ္စ ဈာပနတော’’တိ။ အဂ္ဂိနာ ဝိယ ကဋ္ဌာနံ ကိလေသာနံ ဒယှနတောတိ အတ္ထော။ ဧကဂ္ဂတာ ဧဝ သာတိဿယ ယုတ္တာ အပ္ပနာပတ္တကာလေတိ အဓိပ္ပာယော။ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပန ပထမဇ္ဈာနေ ¶ ဝိတက္ကဿ ဗလဝဘာဝေါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော။ ‘‘သာဟီ’’တိအာဒိနာ တဒတ္ထံ ဝိဝရတိ။ သာဟိ ဧကဂ္ဂတာတိ စ ဝုစ္စတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကော အတ္တာသဘာဝေါ အဿာတိ ဧကတ္တံ။ ဧကတ္တံ အာရမ္မဏမဿာတိ ဧကတ္တာ ရမ္မဏာ။ ဧကဂ္ဂတာ။ တဿ ဘာဝေါတိ ဝိဂ္ဂဟော။

အဂ္ဂသဒ္ဒေါ ကောဋိ အတ္ထော။ ကောဋ္ဌာသဋ္ဌောဝါ။ ‘‘တထာ ပဝတ္တနေ’’တိ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂဘာဝေန ပဝတ္တိယံ။ ‘‘အာဓိပ္ပစ္စဂုဏယောဂေနာ’’တိ အဓိပတိဘာဝဂုဏယောဂေန။ ဣန္ဒြိယပစ္စယတာဂုဏယောဂေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သာယေဝ ဧကဂ္ဂတာ ဧကဂ္ဂတာ၊ သမာဓီ၊တိ စ ဝုစ္စတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘သမာဓီ’’တိ ပဒဿ-သံ-အာဓီ-တိ-ဝါ၊ သမအာဓီတိ-ဝါ၊ ဒွိဓာ ပဒစ္ဆေဒေါ။ တတ္ထ သံဥပသဂ္ဂေါ သမ္မာသဒ္ဒတ္ထော။ သမသဒ္ဒေါ ပန ဓမ္မေန သမေန ရဇ္ဇံ ကာရေတီတိအာဒီသု ဝိယ နာမိကသဒ္ဒေါတိ ဒွိဓာ ဝိကပ္ပံ ဒဿေန္တော ‘‘သာယေဝ စိတ္တ’’န္တိအာဒိမာဟ။ သာယေဝ စိတ္တံ-သမ္မာ စ အာဓိယတီတိ သမာဓိ၊ သာယေဝ စိတ္တံ-သမဉ္စ အာဓိယတီတိ သမာဓီတိ ဒွိဓာ ဝိကပ္ပော။ တတ္ထ သမ္မာ စာတိ သုန္ဒရေန။ အာဓိယတီတိ အာဒဟတိ။ အာဒဟနဉ္စ ဌပနမေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဌပေတီ’’တိ။ သမဉ္စာတိ အဝိသမဉ္စ။ ‘‘တတ္ထေဝါ’’တိ တသ္မိံ အာရမ္မဏေ ဧဝ။ ‘‘လီနုဒ္ဓစ္စာဘာဝါ ပါဒနေနာ’’တိ လီနဿ စ ဥဒ္ဓစ္စဿ စ အဘာဝေါ လီနုဒ္ဓစ္စာဘာဝေါ။ တဿ အာပါဒနံ အာပဇ္ဇာပနန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဝိဝိဓေန စိတ္တဿ သံဟရဏံ ဝိသာဟာရော။ န ဝိသာဟာရော အဝိသာဟာရော။ သာယေဝ စ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ဣတိ ဧဝံ ဣမေသု ဒွီသု အတ္ထေသု ဧကဂ္ဂတာ ဧဝ သာတိဿယယုတ္တာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပန သတိ၊ ဧကဂ္ဂတာ ဧဝ ဈာနန္တိ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ န ဝိတက္ကာဒယောတိ စောဒနံ ပရိဟရန္တော ‘‘ဝိတက္ကာဒယောပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ အပိသဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ ပနသဒ္ဒေါ ပက္ခန္တရတ္ထော။ တဿာ ဧကဂ္ဂတာယ။ ‘‘သာ တိဿယ’’န္တိ အတိဿယေန သဟ။ ‘‘ဩသက္ကိတု’’န္တိ သံသီဒိတုံ။ ‘‘နံ’’တိ စိတ္တံ။ ‘‘သံသပ္ပိတု’’န္တိ ဧဝံ နု ခေါ အညထာနု ခေါတိ ဒွိဓာ စဉ္စလိတုံ။ ‘‘ဥက္ကဏ္ဌိတု’’န္တိ အညာဘိမုခီ ဘဝိတုံ။ အာရမိတုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ လဒ္ဓံ သာတံ ယေနာတိ လဒ္ဓဿာတံ။ ‘‘သာတံ’’တိ သာရတ္တံ။ ‘‘ဥပဗြူဟိတံ’’တိ ဘုသံဝဍ္ဎိတံ။ ‘‘သန္တ သဘာဝတ္တာ’’တိ ဥပသန္တ သဘာဝတ္တာ။ ‘‘တထာ အနုဂ္ဂဟိတာ’’တိ အာရမ္မဏာဘိမုခကရဏာဒိဝသေန အနုဂ္ဂ ဟိတာ ¶ ။ သမာဓိဿ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏပ္ပဋိပက္ခတ္တာ ‘‘သယံ…ပေ… နီဝါရေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘နိစ္စလံဌတွာ’’တိ အပ္ပနာကိစ္စမာဟ။

ဧဝံ ဥပနိဇ္ဈာနတ္ထံ ဒဿေတွာ ဈာပနတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘တေသု စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘တပ္ပစ္စနီကာ’’တိ တေသံ ဈာနင်္ဂ ဓမ္မာနံ ပစ္စနီကာ ပဋိပက္ခာ။ ‘‘မနသ္မိံ ပီ’’တိ မနောဒွါရေပိ။ ပဂေဝ ကာယဝစီဒွါရေသူတိ ဧဝံ သမ္ဘာဝနတ္ထော စေတ္ထ ပိသဒ္ဒေါ။ အပိသဒ္ဒေါပိ ယုဇ္ဇတိ။ ‘‘ဈာပိတာ နာမ ဟောန္တီ’’တိ ဈာနင်္ဂ ဓမ္မဂ္ဂီဟိ ဒဍ္ဎာနာမ ဟောန္တိ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေပိ တေသံ သမုဒါယေ ဧဝ ဈာန ဝေါဟာရော သိဒ္ဓါ’’တိ ယောဇနာ။ ‘‘ဓမ္မ သာမဂ္ဂိပဓာန’’န္တိ ဈာနဋ္ဌာနေ ဈာနင်္ဂ ဓမ္မာနံ မဂ္ဂဋ္ဌာနေ မဂ္ဂင်္ဂ ဓမ္မာနံ ဗောဓိဋ္ဌာနေ ဗောဇ္ဈင်္ဂ ဓမ္မာနံ သမဂ္ဂဘာဝပ္ပဓာနံ။

ဧဝံ သင်္ဂဟကာရာနံ မတိယာ ဈာနံ ဝတွာ ဣဒါနိ အပရေသာနံ မတိယာ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အပရေ’’တိအာဒိမာဟ။ အပရေ ပန ဝဒန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ‘‘ယထာ သကံကိစ္စာနီ’’တိ သဿ ဣဒံ သကံ။ သဿာတိ အတ္တနော။ ဣဒန္တိ သန္တကံ။ ယာနိယာနိ အတ္တနော သန္တကာနီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဣတီ’’တိ တသ္မာ။ ‘‘ပဋ္ဌာနေ ဈာနပစ္စယံ ပတွာ…ပေ… သာဓေန္တိယေဝ’’။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ။ ဈာနပစ္စယောတိ ဈာနင်္ဂါနိဈာနသမ္ပယုတ္တကာနံ ဓမ္မာနံ တံ သမုဋ္ဌာနာနဉ္စ ရူပါနံ ဈာနပစ္စယေန ပစ္စယော။ မဂ္ဂပစ္စယောတိ မဂ္ဂင်္ဂါနိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တကာနံ ဓမ္မာနံ တံ သမုဋ္ဌာနာနဉ္စ ရူပါနံ မဂ္ဂပစ္စယေန ပစ္စယောတိ။ ‘‘ပဉ္စသမုဒိတာဒီနီ’’တိ ပဉ္စသမူဟ ဒသသမူဟာနိ။ ‘‘ပထမဇ္ဈာနာဒိဘာဝဿေဝစာ’’တိ ပထမဇ္ဈာနာဒိ နာမလာဘဿေဝစာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဈာနဘာဝဿာ’’တိ ဈာနနာမလာဘဿ။ ‘‘တထာဝိဓကိစ္စဝိသေသာဘာဝါ’’တိ တထာဝိဓာနံ အာရမ္မဏာဘိနိရောပနာဒီနံ ကိစ္စ ဝိသေသာနံ အဘာဝတော။

၄၉။ ‘‘ဧတ္ထ သိယာ’’တိ ဧတသ္မိံ ဌာနေ ပုစ္ဆာသိယာ။ ‘‘အင်္ဂ ဘေဒေါ’’တိ ပထမဇ္ဈာနေ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ၊ ဒုတီယဇ္ဈာနေ စတ္တာရိ အင်္ဂါနီ တိအာဒိကော အင်္ဂဘေဒေါ။ ‘‘ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယေနာ’’တိ ပုဂ္ဂလဿ ဣစ္ဆာဝိသေသေန။ ဣတိ အယံ ဝိသဇ္ဇနာ။ ‘‘သော’’တိ သော ပုဂ္ဂလော။ ‘‘ဟီ’’တိ ဝိတ္ထာရ ဇောတကော။ ဝိတက္ကော သဟာယော ယဿာတိ ဝိတက္ကသဟာယော။ ‘‘ဝိတက္ကေ နိဗ္ဗိန္ဒတီ’’တိ ဩဠာရိကောဝတာယံ ဝိတက္ကော၊ နီဝရဏာနံ အာသန္နေ ဌိတောတိ ဧဝံ ဝိတက္ကေ အာဒီနဝံ ဒိသွာ ¶ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ တဿ အဇ္ဈာသယောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိတက္ကံ ဝိရာဇေတိ ဝိဂမေတိ အတိက္ကမာပေတီတိ ဝိတက္ကဝိရာဂေါ။ ဝိတက္ကဝိရာဂေါ စ သော ဘာဝနာ စာတိ သမာသော။ ‘‘ဥတ္တရုတ္တရဇ္ဈာနာဓိဂမနေ’’တိ ဥတ္တရိ ဥတ္တရိဈာနပ္ပဋိလာဘေ။ အဇ္ဈာသယ ဗလေန ပါဒကဇ္ဈာနသဒိသံ န ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ စေတောပဏိဓိ ဣဇ္ဈတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဝိသုဒ္ဓတ္တာ’’တိ သီလဝိသုဒ္ဓတ္တာ။

၅၀။ သင်္ခါရ ဘေဒဝိစာရဏာယံ။ ‘‘သင်္ခါရ ဘေဒေါ န ဝုတ္တော’’တိ ပထမဇ္ဈာန ကုသလ စိတ္တံ အသင်္ခါရိကမေကံ၊ သသင်္ခါရိကမေကန္တိအာဒိနာ န ဝုတ္တောတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘သော’’တိ သင်္ခါရ ဘေဒေါ။ ‘‘သိဒ္ဓတ္တာ’’တိ သင်္ခါရ ဘေဒဿ သိဒ္ဓတ္တာ။ ကထံ သိဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘တထာဟီ’’တိအာဒိံ။ သုခါ ပဋိပဒါ ယေသံ တာနိ သုခပ္ပဋိပဒါနိ။ တေသံ ဘာဝေါတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ‘‘ယော’’တိ ယောဂီပုဂ္ဂလော။ ‘‘အာဒိတော’’တိအာဒိမှိ။ ‘‘ဝိက္ခမ္ဘေန္တော’’တိ ဝိမောစေန္တော ဝိယောဂံ ကရောန္တော။ ဒုက္ခေန ဝိက္ခမ္ဘေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ကာမာဒီနဝဒဿနာဒိနာ’’တိ အင်္ဂါရကာသူ ပမာကာမာဗဟုဒုက္ခာဗဟုပါယာသာ၊ အာဒီနဝေါ ဧတ္ထဘိယျောတိအာဒိနာ ကာမေသုအာဒီနဝံ ဒိသွာ။ အာဒိသဒ္ဒေန ဝိတက္ကာဒီသု အာဒီနဝဒဿနံ သင်္ဂယှတိ။ ‘‘တေနေဝါ’’တိ ကာမာဒီနဝဒဿနာဒိနာ ဧဝ။ ဧတ္ထ အဘိညာဘေဒေန သင်္ခါရ ဘေဒေါ န ဝတ္တဗ္ဗော၊ ပဋိပဒါ ဘေဒေနေဝ ဝတ္တဗ္ဗောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ခိပ္ပာဘိညဇ္ဈာနာနံပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ၊ အဘိဇာနနံ အဘိညာ။ ခိပ္ပာသီဃာ အဘိညာ ယေသံ တာနိ ခိပ္ပာဘိညာနိ။ ဒန္ဓာ အသီဃာ အဘိညာ ယေသံ တာနိ ဒန္ဓာဘိညာနိ။ ဈာနာနိ။ ‘‘ယဒိ ဧဝ’’န္တိ ဧဝံ ပဋိပဒါ ဘေဒေန သင်္ခါရ ဘေဒေါ ယဒိ သိယာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဝဠဉ္ဇနကာလေ’’တိ သမာပတ္တိ သမာပဇ္ဇနကာလေ။ ပဋိဗန္ဓကာ နာမ အန္တရာယိကာ။ ‘‘သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဝသေနာ’’တိ အာသန္နေ သဏ္ဌိတာသဏ္ဌိတဝသေန။ သုဒ္ဓံ ဝိပဿနာယာနံ ယေသံ တေ သုဒ္ဓဝိပဿနာယာနိကာ။ ‘‘သုဒ္ဓံ’’တိ သမထဇ္ဈာနေန အသမ္မိဿံ။ ‘‘သတ္ထေန ဟနိတွာ’’တိ ပရေ န သတ္ထေန ဟနနတော ဆိန္ဒနတော။ ‘‘သဟသာ’’တိ သီဃတရေန။ ‘‘မရန္တာနံ ဥပ္ပန္နံ’’တိ မရဏာသန္နကာလေ ဥပ္ပန္နံတိ အဓိပ္ပာယော။ အနာဂါမိနော ဟိ သုဒ္ဓ ဝိပဿနာယာနိကာပိ သမာနာ ¶ သမာဓိသ္မိံ ပရိပူရကာရိနော နာမ ဟောန္တိ။ ဣစ္ဆန္တေ သုသတိ ကိဉ္စိ နိမိတ္တံ အာရဗ္ဘမနသိကာရ မတ္တေနပိ ဈာနံ ဣဇ္ဈတိ။ တေနာဟ ‘‘တံပိ မဂ္ဂသိဒ္ဓဂတိက’’န္တိ။ ‘‘ရူပီဗြဟ္မလောကေ’’တိ ဣဒံ အဋ္ဌန္နံ သမာပတ္တီနံပိ တတ္ထ ပါကတိကဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အရူပီ ဗြဟ္မလောကေ ပန ဧကာ ဧဝ သမာပတ္တိ ပါကတိကာသမ္ဘဝတိ။ ဥပပတ္တိသိဒ္ဓဇ္ဈာနာနံ ဘဝန္တရေ သန္နိဟိတ ပစ္စယဘေဒေန သင်္ခါရ ဘေဒေါ ဝုတ္တော၊ သော ကထံ ပစ္စေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဧကသ္မိံ ဘဝေပိ…ပေ… ယုတ္တာနိ ဟောန္တီ’’တိ။ ဧကသ္မိံ ဘဝေသဗ္ဗပ္ပထမံ လဒ္ဓကာလေ သင်္ခါရ ဘေဒဿ အာသန္နတ္တာ ဝဠဉ္ဇနကာလေပိ သော ဧဝ သင်္ခါရ ဘေဒေါ သိယာတိ အာသင်္ကာသမ္ဘဝတော ဣဒံ ဝုတ္တံ။ တေန ဘဝန္တရေ ဥပပတ္တိ သိဒ္ဓဇ္ဈာနာနံ သန္နိဟိတ ပစ္စယဘေဒေန သင်္ခါရဘေဒေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ဣဒါနိ တာနိ မဂ္ဂ သိဒ္ဓဇ္ဈာန ဥပပတ္တိ သိဒ္ဓဇ္ဈာနာနိ သန္နိဟိတပစ္စယံ အနပေက္ခိတွာ မဂ္ဂက္ခဏ ဥပပတ္တိက္ခဏေသု သိဒ္ဓကာလေ ဈာနုပ္ပတ္တိ ပဋိပဒါယ ဧဝ သဗ္ဗသော အဘာဝံ ဂဟေတွာ အပရံ ဝိကပ္ပံ ဒဿေတုံ ‘‘ဈာနုပ္ပတ္တိ ပဋိပဒါ ရဟိတတ္တာ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ မဟဂ္ဂတဈာနာနံ အဋ္ဌကထာဝသေန သိဒ္ဓံ သင်္ခါရ ဘေဒံ ဝတွာ ဣဒါနိ ပါဠိဝသေနာပိ သော သိဒ္ဓါ ယေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဒုက္ခပ္ပဋိပဒါပုဗ္ဗကာနံ ဒွိန္နံ ဒန္ဓာဘိညခိပ္ပာဘိညသမာဓီနံ။ ‘‘ဧတ္တာဝတာ’’တိ ဧတံ ပရိမာဏံ အဿာတိ ဧတ္တာဝံ။ ဧတ္တာဝန္တေန။ ဧတ္ထ သိယာ၊ ကသ္မာ ဣဓ သင်္ခါရဘေဒေါ န ဝုတ္တောတိအာဒိနာ ဝစနက္ကမေန သိဒ္ဓါ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သေသံ သုဝိညေယျံ။

၅၁။ ဝိဘာဝနိပါဌေ။ ပရိကမ္မံ နာမ ပထဝီ၊ ပထဝီ၊ အာပေါ၊ အာပေါ-တိအာဒိကံ၊ ရူပံ အနိစ္စံ၊ ရူပံ ဒုက္ခံ၊ ရူပံ အနတ္တာ-တိအာဒိကဉ္စဘာဝနာပရိကမ္မံ အဓိကာရော နာမ ပုဗ္ဗဘဝေကတဘာဝနာကမ္မံ။ ပုဗ္ဗဘဝေဈာနမဂ္ဂဖလာနိပတ္ထေတွာ ကတံ ဒါနသီလာဒိ ပုညကမ္မဉ္စ။ ‘‘ဣဒံ တာဝနယုဇ္ဇတီ’’တိ ဧတ္ထ တာဝသဒ္ဒေါ ဝတ္တဗ္ဗန္တရာပေက္ခနေ နိပါတော။ တေန အပရံပိ ဝတ္တဗ္ဗံ အတ္ထီတိ ဒီပေတိ။ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရော ဒုဝိဓော ပကတိ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရော၊ ပယောဂပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရောတိ။ တတ္ထ ပရိကမ္မ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရော ပကတိ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရော နာမ၊ အယံ ပကတိ ပစ္စယဂဏော ဧဝ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တော ပုဗ္ဗပ္ပယောဂေါ ပယောဂပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရော နာမ ¶ ။ သော ဧဝ ဣဓာဓိပ္ပေတောတိ ဒဿေတုံ ‘‘နဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘အန္တမသော’’တိ အန္တိမ ပရိစ္ဆေဒေန။ ‘‘အာလောပဘိက္ခာ’’ နာမ ဧကာ လောပဘိက္ခာ။ သော ပရိကမ္မသင်္ခါတပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရော။ ဈာနာနိ စ သဗ္ဗာနိ ဥပ္ပန္နာနိ နာမ နတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဣတီ’’တိ တသ္မာ။ ‘‘သော’’တိ ဘာဝနာဘိသင်္ခါရော။ ‘‘တေသံ’’တိ သဗ္ဗေသံပိ ဈာနာနံ။ န ဟိ လောကိယဇ္ဈာနာနိ နာမ…ပေ… အတ္ထိ၊ ဣမေသံ သတ္တာနံ သဗ္ဗကပ္ပေသုပိ ကပ္ပဝိနာသကာလေ ဈာနာနိ ဘာဝေတွာ ဗြဟ္မလောက ပရာယနတာ သဗ္ဘာဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ပုဗ္ဗေ သမထကမ္မေသု ကတာဓိကာရဿာ’’တိ အာသန္နဘဝေကတာဓိကာရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒူရဘဝေ ပန သမထကမ္မေသု အကတာဓိကာရော နာမ ကောစိ နတ္ထီတိ။ ‘‘ဧဝမေဝါ’’တိ ဧဝံ ဧဝ။ ဝိပါကဇ္ဈာနေသု သင်္ခါရ ဘေဒဿ ပုဗ္ဗ ကမ္မဝသေန ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကုသလ ကြိယဇ္ဈာနေသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အထဝါတိအာဒိကော ပစ္ဆိမ ဝိကပ္ပော နာမ’’ အထဝါ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဿ နကဒါစိ အသင်္ခါရိကဘာဝေါ သမ္ဘဝတီတိ အသင်္ခါရိကန္တိ စ၊ ဗျဘိစာရာဘာဝတော သသင်္ခါရိကန္တိ စ န ဝုတ္တန္တိ အယံ ဝိကပ္ပော။ တတ္ထ အသင်္ခါရိကန္တိ စ န ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဗျဘိစာရာ ဘာဝတော’’တိ အသင်္ခါရိကဘာဝေန ပသင်္ဂါဘာဝတော။ သသင်္ခါရိကန္တိ စ န ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဝုစ္စေယျ။ နိရတ္ထ ကမေဝတံဘဝေယျ။ ကသ္မာ၊ သမ္ဘဝ ဗျဘိစာရာနံ အဘာဝတော။ သမ္ဘဝေ ဗျဘိစာရေ စ။ ဝိသေသနံ သာတ္ထကံ သိယာတိ ဟိ ဝုတ္တံ။ န စ နိရတ္ထကဝစနံ ပဏ္ဍိတာ ဝဒန္တိ။ ကသ္မာ၊ အပဏ္ဍိတလက္ခဏတ္တာ။ သတိ ပန သမ္ဘဝေ စ ဗျဘိစာရေ စ၊ တထာ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ကသ္မာ၊ သာတ္ထကတ္တာ။ သာတ္ထကမေဝ ပဏ္ဍိတာ ဝဒန္တိ။ ကသ္မာ၊ ပဏ္ဍိတ လက္ခဏတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

၅၂။ ပဋိပဒါ အဘိညာဝဝတ္ထာနေ။ ‘‘နိမိတ္တုပ္ပာဒတော’’တိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တဿ ဥပ္ပာဒတော။ သုခါပန ပဋိပဒါ၊ ပစ္ဆာဒန္ဓံ ဝါ ခိပ္ပံ ဝါ ဥပ္ပန္နံ ဈာနံ သုခပ္ပဋိပဒံ နာမ ကရောတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ပုဗ္ဗဘဝေ’’တိ အာသန္နေ ပုဗ္ဗဘဝေ။ အန္တရာယိကဓမ္မာ နာမ ‘ကိလေသန္တရာယိကော စ၊ ကမ္မန္တရာယိကော စ၊ ဝိပါကန္တရာယိကော စ၊ ပညတ္တိ ဝီတိက္ကမန္တရာယိကော စ၊ အရိယူပဝါဒန္တရာယိကော စ။ တတ္ထ တိဿော နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယောကိလေသန္တရာယိကော နာမ။ ပဉ္စာနန္တရိယ ကမ္မာနိ ¶ ကမ္မန္တရာယိကော နာမ။ အဟေတုက ဒွိဟေတုကပ္ပဋိသန္ဓိဝိပါကာ ဝိပါကန္တရာယိကော နာမ။ ဘိက္ခု ဘာဝေဌိတာနံ ဝိနယ ပညတ္တိံ ဝီတိက္ကမိတွာ အကတပ္ပဋိကမ္မော ဝီတိက္ကမော ပညတ္တိဝီတိက္ကမန္တရာယိကော နာမ။ ပဋိကမ္မေပနကတေ အန္တရာယိကော န ဟောတိ။ အရိယပုဂ္ဂလာနံ ဇာတိအာဒီဟိ ဥပဝဒိတွာ အက္ကောသိတွာ အကတပ္ပဋိကမ္မံ အက္ကောသနံ အရိယူပဝါဒန္တရာယိကော နာမ။ ဣဓပိ ပဋိကမ္မေ ကတေ အန္တရာယိကော န ဟောတိ။ သေသေသု တီသု ပဋိကမ္မံ နာမ နတ္ထိ။ ဣမေ ဓမ္မာ ဣမသ္မိံ ဘဝေ ဈာနမဂ္ဂါနံ အန္တရာယံ ကရောန္တီတိ အန္တရာယိကာ နာမ။ တေဟိ ဝိမုတ္တော အန္တရာယိက ဓမ္မ ဝိမုတ္တော နာမ။ ‘‘ကလျာဏပ္ပဋိပတ္တိယံ ဌိတော’’တိ သီလဝိသုဒ္ဓိ အာဒိကာယ ကလျာဏပ္ပဋိပတ္တိယံ ပရိပူရဏ ဝသေန ဌိတော။ ‘‘ဆိန္နပလိဗောဓော’’တိ အာဝါသပလိဗောဓာဒီနိ ဒသဝိဓာနိ ပလိဗောဓကမ္မာနိ ဆိန္ဒိတွာ ဌိတော။ ‘‘ပဟိတတ္တော’’တိ၊ ယန္တံ ပုရိသထာမေန ပုရိသပရက္ကမေန ပတ္တဗ္ဗံ၊ န တံ အပတွာ ဝီရိယဿ သဏ္ဌာနံ ဘဝိဿတီတိ ဧဝံ ပဝတ္တေန သမ္မပ္ပဓာန ဝီရိယေန သမန္နာဂတော။ သော ဟိ ပဟိတော ပေသိတော အနပေက္ခိတော အတ္တဘာဝေါ အနေနာတိ ပဟိတတ္တောတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘နသမ္ပဇ္ဇတီတိ နတ္ထိ’’။ သစေ ပဉ္စပဓာနိယင်္ဂသမန္နာဂတော ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပဉ္စပဓာနိယင်္ဂါနိ နာမ သဒ္ဓါသမ္ပန္နတာ၊ အသာဌေယျံ၊ အာရောဂျံ၊ အလီနဝီရိယတာ၊ ပညဝန္တတာ၊တိ။

၅၂။ ဝိပါကဇ္ဈာနေ။ ‘‘မုဒုဘူတံ’’တိ ဘာဝနာ ဗလပရိတ္တတ္တာမန္ဒဘူတံ။ မန္ဒဘူတတ္တာ စ ဒုဗ္ဗလံ။ ‘‘နာနာ ကိစ္စဋ္ဌာနေသု စာ’’တိ ဒဿနသဝနာဒီသု။ ‘‘ဟီနေသုပိ အတ္တဘာဝေသူ’’တိ အဟေတုက ဒွိဟေတုကပုဂ္ဂလေသုပိ။ ‘‘အသဒိသံပီ’’တိ တိဟေတုကုက္ကဋ္ဌံပိ ကမ္မံ အဟေတုကဝိပါကံပိ ဇနေတီတိအာဒိနာ အသဒိသံပိ ဝိပါကံ ဇနေတိ။ ‘‘ဘဝင်္ဂဋ္ဌာနေသု ယေဝါ’’တိ ဧတ္ထ ဘဝင်္ဂ သဒ္ဒေန ပဋိသန္ဓိဋ္ဌာန စုတိဋ္ဌာနာနိပိ သင်္ဂယှန္တိ။ ‘‘ကုသလသဒိသမေဝါ’’တိ ပထမဇ္ဈာနကုသလံ ပထမဇ္ဈာန ဝိပါကမေဝ ဇနေတိ၊ ဒုတီယဇ္ဈာန ကုသလံ ဒုတီယဇ္ဈာန ဝိပါကမေဝ ဇနေတီတိအာဒိနာ ကုသလ သဒိသမေဝ ဝိပါကံ ဇနေတိ။ ‘‘ကုသလမေဝ…ပေ… ကြိယဇ္ဈာနံ နာမ ဟောတိ’’ အဘေဒူ ပစာရေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဘေဒမ္ပိ အဘေဒံ ကတွာ ဥပစာရော ဝေါဟာရော အဘေဒူ ပစာရော။

၅၄။ သင်္ဂဟဂါထာ ¶ ဝဏ္ဏနာယံ။ ဈာနာနံ ဘေဒေါ ဈာနဘေဒေါ။ အတ္ထတော ပန ဈာနေဟိ သမ္ပယောဂဘေဒေါ ဈာနဘေဒေါတိ ဝုတ္တော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဈာနေဟိ သမ္ပယောဂဘေဒေနာ’’တိ။ ပထမဇ္ဈာနိကံ စိတ္တန္တိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘တမေဝါ’’တိ ရူပါဝစရ မာနသမေဝ။ ဝိဘာဝနိယံ ပန ဥပရိသင်္ဂဟဂါထာယံ ဈာနင်္ဂ ယောဂဘေဒေန၊ ကတွေကေကန္တု ပဉ္စဓာတိ ဝစနံ ဒိသွာ ဣဓ ဈာန ဘေဒေနာတိ ဈာနင်္ဂေဟိ သမ္ပယောဂဘေဒေနာတိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဣဓ ဈာနဘေဒဿ ဝိသုံ အဓိပ္ပေတတ္တာ ‘‘အညောဟိ ဈာနဘေဒေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ရူပါဝစရစိတ္တဒီပနိယာအနုဒီပနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅၅။ အရူပစိတ္တဒီပနိယံ။ ‘‘ဘုသော’’တိ အတိရေကတရံ။ ‘‘သရူပတော’’တိ ပရမတ္ထ သဘာဝတော။ နတ္ထိ ဇဋာ ဧတ္ထာတိ အဇဋော။ အဇဋော အာကာသောတိ အဇဋာကာသော။ ‘‘ပရိစ္ဆိန္နာကာသော’’တိ ဒွါရစ္ဆိဒ္ဒဝါတပါနစ္ဆိဒ္ဒါဒိကော အာကာသော၊ ယတ္ထ အာကာသ ကသိဏ နိမိတ္တံ ဥဂ္ဂဏှန္တိ။ ကသိဏ နိမိတ္တံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ လဒ္ဓါ အာကာသော ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသော၊ ကသိဏံ ဥဂ္ဃာဋေန နိဗ္ဗတ္တော ကသိဏုဂ္ဃာဋိမောတိ ကတွာ။ ရူပကလာပါနံ ပရိစ္ဆေဒမတ္တဘူတော အာကာသော ရူပပရိစ္ဆေဒါကာသော။ ‘‘အနန္တဘာဝေန ဖရီယတီ’’တိ စတုရင်္ဂုလမတ္တောပိသော အနန္တ နာမံ ကတွာ ဘာဝနာမနသိကာရေန ဖရီယတိ။ ‘‘ဒေဝါနံ အဓိဋ္ဌာနဝတ္ထူ’’တိ မဟိဒ္ဓိကာနံ ဂါမနဂရ ဒေဝါနံ ဗလိပ္ပဋိဂ္ဂဟဏဋ္ဌာနံ ဝုစ္စတိ၊ ယတ္ထ မနုဿာ သမယေ ကုလ ဒေဝတာနံ ဗလိံ အဘိဟရန္တိ။ ‘‘ဗလိံ’’တိ ပူဇနီယ ဝတ္ထု ဝုစ္စတိ။ ‘‘တသ္မိံ’’တိ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသေ။ ‘‘တဒေဝါ’’တိ တံ အာရမ္မဏမေဝ။ ကုသလဇ္ဈာနံ သမာပန္နဿဝါ၊ ဝိပါကဇ္ဈာနေန ဥပပန္နဿဝါ၊ ကြိယဇ္ဈာနေန ဒိဋ္ဌဓမ္မ သုခ ဝိဟာရိဿဝါ၊ တိယောဇေတဗ္ဗံ။ အနန္တန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ယထာပထဝီကသိဏေ ပဝတ္တနတော ဈာနံ ပထဝီကသိဏန္တိ ဝုစ္စတီတိ။ ‘‘ဧကဒေသေ’’တိ ဥပ္ပာဒေဝါ ဌိတိယံ ဝါ ဘင်္ဂေဝါ။ အန္တရဟိတတ္တာ အနန္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အနန္တ သညိတေ’’တိ အနန္တ နာမကေ။ ‘‘အနန္တန္တိ ဘာဝနာယ ¶ ပဝတ္တတ္တာ’’တိ ဣဒံ ပထမာ ရုပ္ပဝိညာဏံ အနန္တန္တိ ဧဝံ ပုဗ္ဗဘာဂ ဘာဝနာယ ပဝတ္တတ္တာ။ ‘‘အတ္တနော ဖရဏာကာရ ဝသေနာ’’တိ ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝနံ အနပေက္ခိတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘နိရုတ္တိ နယေနာ’’တိ သကတ္ထေ ယပစ္စယံ ကတွာ နကာရဿလောပေန။ ‘‘ပါဠိယာ နသမေတီ’’တိ ဝိဘင်္ဂ ပါဠိယာနသမေတိ။ ‘‘အနန္တံ ဖရတီ’’တိ အနန္တံ အနန္တန္တိ ဖရတိ။ ‘‘ပထမာ ရုပ္ပဝိညာဏာဘာဝေါ’’တိ တဿ အဘာဝ ပညတ္တိမတ္တံ။ ‘‘နေဝတ္ထီ’’တိ နတ္ထိ။ ‘‘အဿာ’’တိ စတုတ္ထာ ရုပ္ပဇ္ဈာနဿ။ အထဝါတိအာဒီသု ‘‘ပဋုသညာ ကိစ္စဿာ’’တိ ဗျတ္တသညာ ကိစ္စဿ။ ‘‘သင်္ခါရာဝသေသ သုခုမဘာဝေန ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ’’တိ ဣမဿ အတ္ထံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ဧတ္ထစာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘မုဒ္ဓဘူတံ’’တိ မတ္ထကပတ္တံ။ ‘‘ဒေသနာသီသမတ္တံ’’တိ ရာဇာ အာဂစ္ဆတီတိအာဒီသု ဝိယ ပဓာန ကထာမတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘တဿေဝါ’’တိ ပထမာ ရုပ္ပဝိညာဏဿေဝ။ ကုသလဘူတံ ပထမာ ရုပ္ပဝိညာဏံ ပုထုဇ္ဇနာနဉ္စ သေက္ခာနဉ္စ ကုသလဘူတဿ ဒုတီယာရုပ္ပဝိညာဏဿ အာရမ္မဏံ ဟောတိ။ အရဟာ ပန တိဝိဓော။ တတ္ထ၊ ဧကောပထမာ ရုပ္ပေဌတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ ပထမာရုပ္ပံ အသမာပဇ္ဇိတွာဝ ဒုတီယာ ရုပ္ပံ ဥပ္ပာဒေတိ။ တဿ ကုသလဘူတံ ပထမာ ရုပ္ပံ ကြိယဘူတဿ ဒုတီယာ ရုပ္ပဿ အာရမ္မဏံ။ ဧကောပထမာ ရုပ္ပေဌတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ ပုန တမေဝ ပထမာ ရုပ္ပံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဒုတီယာ ရုပ္ပံ ဥပ္ပာဒေတိ။ ဧကော ဒုတီယာ ရုပ္ပေဌတွာ အရဟတ္တံ ဂစ္ဆတိ။ တေသံ ဒွိန္နံ ကြိယဘူတံ ပထမာ ရုပ္ပဝိညာဏံ ကြိယဘူတဿေဝ ဒုတီယာရုပ္ပဿ အာရမ္မဏံ။ တေနာဟ ‘‘ဝိညာဏံ နာမာ’’တိအာဒိံ။

အရူပစိတ္တာနုဒီပနာ။

၅၇။ လောကုတ္တရစိတ္တေ။ ‘‘ဇလပ္ပဝါဟော’’တိ ဥဒကဓာရာသင်္ဃာဋော။ ‘‘ပဘဝတော’’တိအာဒိပဝတ္တိဋ္ဌာနတော။ ‘‘ယထာဟာ’’တိ ကထံ ပါဠိယံ အာဟ။ ‘‘သေယျထိဒ’’န္တိ သော ကတမော။ ‘‘အယံ ပီ’’တိ အယံ အရိယမဂ္ဂေါပိ။ ဧကစိတ္တက္ခဏိကော အရိယမဂ္ဂေါ၊ ကထံ ယာဝ အနုပါဒိသေသ နိဗ္ဗာနဓာတုယာသဝတိ သန္ဒတီတိ အာဟ ¶ ‘‘အာနုဘာဝပ္ဖရဏဝသေနာ’’တိ။ ပါဠိယံ ဂင်္ဂါဒီနိ ပဉ္စန္နံ မဟာနဒီနံ နာမာနိ။ ‘‘သမုဒ္ဒ နိန္နာ’’တိ မဟာသမုဒ္ဒါဘိမုခံ နိန္နာ နမိတာ။ ‘‘ပေါဏာ’’တိ အနုပတိတာ။ ‘‘ပဗ္ဘာရာ’’တိ အဓောဝါဟိတာ။ ‘‘ကိလေသာနံ’’တိ အနုပဂမနေ ကမ္မပဒံ။ ပါဠိယံ ‘‘ဃဋော’’တိ ဥဒက ပုဏ္ဏဃဋော။ ‘‘နိကုဇ္ဇော’’တိ အဓောမုခံ ဌပိတော။ ‘‘နောပစ္စာဝ မတီ’’တိ ပုန နောဂိလတိ။ ‘‘န ပုနေတီ’’တိ န ပုန ဧတိ နုပဂစ္ဆတိ အရိယသာဝကော။ ‘‘န ပစ္စေတီ’’တိ န ပဋိ ဧတိ။ တဒတ္ထံ ဝဒတိ ‘‘န ပစ္စာဂစ္ဆတီ’’တိ။ ဧဝံ တံ အနိဝတ္တဂမနံ ပါဠိသာဓကေဟိ ဒီပေတွာ ဣဒါနိ ယုတ္တိသာဓကေဟိ ပကာသေတုံ ‘‘ယထာ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘ယတော’’တိ ယံ ကာရဏာ။ ‘‘တေ’’တိ ပုထုဇ္ဇနာ။ ‘‘ဒုဿီလာ’’တိ နိဿီလာ။ ‘‘ဥမ္မတ္တကာ’’တိ ပိတ္တုမ္မတ္တကာ။ ‘‘ခိတ္တ စိတ္တာ’’တိ ဆဋ္ဋိတပကတိ စိတ္တာယက္ခုမ္မတ္တကာ။ ‘‘ဒုပ္ပညာ’’တိ နိပ္ပညာ။ ‘‘ဧဠမူဂါ’’တိ ဒုပ္ပညတာယ ဧဝ ပဂ္ဃရိတလာလ မုခ မူဂါ။ ‘‘တသ္မိံ မဂ္ဂေ ဧဝါ’’တိ အဋ္ဌင်္ဂီကေ အရိယမဂ္ဂေ ဧဝ။ သော ပန မဂ္ဂေါ ပထမ မဂ္ဂေါ၊ ဒုတီယ မဂ္ဂေါ၊ တတီယ မဂ္ဂေါ၊ စတုတ္ထ မဂ္ဂေါ၊တိ စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ ‘‘အာဒိတော ပဇ္ဇနံ’’တိ စတူသု မဂ္ဂေသု အာဒိမှိ ပထမ မဂ္ဂသောတဿ ပဇ္ဇနံ ဂမနံ။ ပဋိလာဘောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘သောတာပတ္တိယာ’’တိ သောတဿ အာပဇ္ဇနေန။ ‘‘အဓိဂမ္မမာနော’’တိ ပဋိလဗ္ဘမာနော။ သဗ္ဗေ ဗောဓိပက္ခိယ ဓမ္မာ အနိဝတ္တ ဂတိယာ ပဝတ္တမာနာ သောတောတိ ဝုစ္စန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သမ္ဗောဓိ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏံ။ ဥပရိသမ္ဗောဓိ ဧဝ ပရာယနံ ယေသံ တေ ဥပရိသမ္ဗောဓိ ပရာယနာ။ ပရာယနန္တိ စ ပဋိသရဏံ။ ကထံ သောတာပတ္တိ ဝစနံ မဂ္ဂေန သမာနာဓိကရဏံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပထမ မဂ္ဂ သင်္ခါတာယ သောတာပတ္တိယာ’’တိအာဒိ။ ‘‘မဂ္ဂေတီ’’တိ ဂဝေသတိ။ မာရေန္တ ဂမနောနိရုတ္တိနယေန မဂ္ဂေါတိ သိဇ္ဈတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကိလေသေ မာရေန္တော ဂစ္ဆတီတိ မဂ္ဂေါ’’တိ။

၅၈။ သကဒါဂါမိ မဂ္ဂေ။ ‘‘သကိံ အာဂစ္ဆတီ’’တိ ဣတောဂန္တွာ ပုန ဣဓ အာဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ‘‘သီလေနာ’’တိ ပကတိသဘာဝေန။ ကာမလောကံ အာဂစ္ဆန္တိ ဧတေဟီတိ ကာမလောကာဂမနာ။ ကိလေသာ။ တေသံ သဗ္ဘာဝေန ဝိဇ္ဇမာနဘာဝေန။ ပါဠိယံ ‘‘ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿာ’’တိ ကတ္တု အတ္ထေသာမိဝစနံ။ ဧကစ္စေန ပုဂ္ဂလေန အပ္ပဟီနာ နီတိ သမ္ဗန္ဓော ¶ ။ ‘‘သဟဗျတံ’’တိ သဟာယဘာဝံ။ ‘‘အာဂါမီဟောတီ’’တိ ဝတွာ တမေဝတ္ထံ ဝဒတိ ‘‘အာဂန္တွာ ဣတ္ထတ္တ’’န္တိ။ အာဂစ္ဆတိ သီလေနာတိ အာဂန္တွာ။ ဣတ္ထံ ဘာဝေါ ဣတ္ထတ္တံ။ ဣမံ ကာမတ္တဘာဝံ အာဂန္တွာ၊ တသ္မာ အာဂါမီ နာမ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘အယဉ္စ အတ္ထော’’တိ ပဋိသန္ဓိဝသေန သကိံ ဣမံ လောကံ အာဂစ္ဆတီတိအာဒိကော အတ္ထော။ ‘‘ကိလေသ ဂတိဝသေနာ’’တိ ကာမလောကာ ဂမန ကိလေသ ဂတိဝသေန။ မဂ္ဂသဟာယေန ဈာနေန ဝိက္ခမ္ဘိတာ ကိလေသာ မဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္န ဂတိကာ ဟောန္တိ။ အယံ မဂ္ဂသဟာယောဈာနာနုဘာဝေါ နာမ။ တေနာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိံ။ ‘‘ဒေဝလောကတော’’တိ ဧတ္ထ ဗြဟ္မလောကောပိ သင်္ဂဟိတော။ ပစ္ဆိမသ္မိံ ပန အတ္ထေ သတီတိ ယောဇနာ။ အာဂမနသီလော အာဂန္တွာ။ န အာဂန္တွာ အနာဂန္တွာ။ ‘‘တေနာ’’တိ အနာဂမနေန။ ‘‘နာနတ္ထာ သမ္ဘဝတော’’တိ ဒွီသု ဣတ္ထတ္တသဒ္ဒေသု ဧကသ္မိံ ဣမံ ကာမာဝစရ လောကန္တိ ဧကသ္မိံ ဣမံ မနုဿ လောကန္တိ ဧဝံ နာနတ္ထာနံ အသမ္ဘဝတော။ ပါဠိယံ ‘‘သဗျာ ဗဇ္ဈော’’တိ စေတောဒုက္ခ သင်္ခါတေန စေတသိကရောဂါ ဗာဓေန သဟိတော။ တေနာဟ ‘‘တေဟိ ပဋိဃာနုသယဿာ’’တိအာဒိံ။ တတ္ထ ‘‘တေ’’တိ ပုထုဇ္ဇန သောတာပန္န သကဒါဂါမိနော။ သဗျာ ဗဇ္ဈာနာမာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ပစ္ဆိမဿ ဝါကျဿာ’’တိ အာဂန္တွာ ဣတ္ထတ္တံ သောတာပန္န သကဒါဂါမိနော တေန ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ ဝါကျဿ။ ‘‘ဒွီသု သကဒါဂါမီသူ’’တိ အာဂန္တွာ ဣတ္ထတ္တန္တိ ဝုတ္တတ္တာ တေန အတ္ထေန သကဒါဂါမိနာမကေသု ဒွီသု သောတာပန္န သကဒါဂါမီသု။ ‘‘ပုရိမဿာ’’တိ သောတာပန္နဿ။ ‘‘အနည သာဓာရဏေ နေဝါ’’တိ ဒုတီယ ဖလဋ္ဌာဒီဟိ အသာမညေနေဝ။ ဗြဟ္မလောကေဌိတာနံ သောတာပန္နာနံ သတ္တက္ခတ္တု ပရမ တာဒိဘာဝေါ နတ္ထိ ဝိယ ဒုတီယ ဖလဋ္ဌာနံ သကဒါဂါမိ ဘာဝေါပိ နတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘ပထမ ဒုတီယ ဖလဋ္ဌာပီ’’တိအာဒိံ။ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ လဒ္ဓဂုဏဝစနံ။ ‘‘ဣတိ ကတွာ’’တိ ဣမိနာ ကာရဏေန။ ‘‘ဟေဋ္ဌူ ပရူပပတ္တိဝသေနာ’’တိ ဥပရိတော အာဂန္တွာ ဟေဋ္ဌူပပတ္တိ စ၊ ဟေဋ္ဌတော အာဂန္တွာ ဥပရူပပတ္တိ စာတိ ဧဝံ ဟေဋ္ဌူပရူပပတ္တိဝသေန။ ‘‘ဧဝဉ္စ ကတွာ’’တိအာဒိ ဒုတီယ လဒ္ဓ ဂုဏဝစနံ။ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဣဓ နိဋ္ဌာ’’တိ ပဉ္စန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ဣဓ ကာမလောကေ နိဋ္ဌာ အနုပါဒိသေသ နိဗ္ဗာနပတ္တီတိ ဝုတ္တံ ¶ ဟောတိ။ ‘‘သော ပနာ’’တိ သကဒါဂါမိ ပုဂ္ဂလော ပန။ ယေသံ ပန အဋ္ဌကထာ စရိယာနံ အတ္ထော၊ တေသံ အတ္ထေသော သကဒါဂါမိ ပုဂ္ဂလော ပဉ္စဝိဓောဝ ဝုတ္တော၊ န ဆဋ္ဌော ပုဂ္ဂလောတိ ယောဇနာ။ ယေသံ ပန ဣမံ လောကန္တိ အတ္ထော၊ တေသံ အတ္ထေ ဆဋ္ဌောပိ လဗ္ဘတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘မဟာပရိနိဗ္ဗာန…ပေ… အာဂတော ယေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘သကိံ အာဂမနဋ္ဌေန အာဂတော ယေဝါ’’တိ သကိံ အာဂမနဋ္ဌေန သကဒါဂါမီသု အာဂတောယေဝ။ သဗ္ဗညု ဗုဒ္ဓါပိ ပထမ ဖလဋ္ဌ ဘူတာ သတ္တက္ခတ္တု ပရမတာယံ သဏ္ဌိတာ ဝိယာတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သတ္တက္ခတ္တုပရမတာယံ’’တိ သတ္တက္ခတ္တု ပရမဘာဝေ။ ဣဒဉ္စ နိဒဿန ဝစနမတ္တံ။ သဗ္ဗညု ဗုဒ္ဓါပိ ဒုတီယ ဖလဋ္ဌဘူတာ သကိံ အာဂမနပ္ပကတိယံ သဏ္ဌိတာယေဝ ဟောန္တိ။ ကသ္မာ၊ တသ္မိံ ခဏေ တံ သဘာဝါနတိ ဝတ္တနတောတိ အဓိပ္ပာယော။ သဗ္ဗောပိ သော ဆဗ္ဗီဓော ပုဂ္ဂလော ဣဓ…ပေ… ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧတေန ယံ ဝုတ္တံ ဝိဘာဝနိယံ ပဉ္စသု သကဒါဂါမီသု ပဉ္စမကောဝ ဣဓာဓိပ္ပေတောတိ။ တံ ပဋိက္ခိတ္တံ ဟောတိ။ ကသ္မာ၊ ပဉ္စမကော ဧဝ ဣဓ သကဒါဂါမိပဒေ အဓိပ္ပေတေသတိ ဣတရေ စတ္တာရော ကတ္ထ အဓိပ္ပေတာ သိယုန္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ။ ဇနကဘူတော သမာနော။ ‘‘ဉာယာဂတာ ဧဝါ’’တိ ယုတ္တိတော ပရမ္ပရာဂတာ ဧဝ။ တေနာဟ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိံ။ ‘‘အဝိရုဒ္ဓါ’’တိ ဉာယေန အဝိရုဒ္ဓါ။

၅၉။ ဩရမ္ဘာဂေါ နာမ ဟေဋ္ဌာဘာဂေါ ကာမလောကော။ ဩရမ္ဘာဂါယ သံဝတ္တန္တီတိ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ ကာမရာဂ ဗျာပါဒ သံယောဇနာဒီနိ။ ‘‘သော’’တိ အနာဂါမိ ပုဂ္ဂလော။

၆၀။ မဟပ္ဖလံ ကရောန္တိ သီလေနာတိ မဟပ္ဖလ ကာရိနော။ တေသံ ဘာဝေါ ‘‘မဟပ္ဖလ ကာရိတာ’’။ သီလာဒိ ဂုဏော။ ‘‘အရဟတီ’’တိ ပဋိဂ္ဂဟိတုံ အရဟတိ။ ‘‘အရဟတော’’တိ အရဟန္တဿ။ ‘‘နိဗ္ဗစနံ’’တိ နိရုတ္တိ။ ဝိဂ္ဂဟ ဝါကျန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သုဒ္ဓိကသုညတာယ တထာ န ဝစိတ္တာနိ၊ သုညတပ္ပဋိပဒါယ တထာ န ဝစိတ္တာနီတိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ‘‘သုဒ္ဓိက သုညတာယာ’’တိ သုဒ္ဓိကသုညတဝါရေ။ ‘‘သုညတပ္ပဋိပဒါယာ’’တိ သုညတပ္ပဋိပဒါဝါရေ။ ‘‘သစ္စ သတိပဋ္ဌာန ဝိဘင်္ဂေသု ပနာ’’တိ သစ္စ ဝိဘင်္ဂ သတိပဋ္ဌာန ဝိဘင်္ဂေသု ပန၊ သဗ္ဗံ စိတ္တ ဝဍ္ဎနံ ပါဠိ အဋ္ဌကထာသု ဒေသနာဝါရေ ဝိစာရေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၆၁။ ဖလစိတ္တေ ¶ ။ သောတာပတ္တိယာ အဓိဂတံ ဖလံ သောတာပတ္တိ ဖလံ။ တတ္ထ ‘‘အဓိဂတံ’’တိ ပဋိလဒ္ဓံ။ အဋ္ဌင်္ဂီက ဖလံ သန္ဓာယ ‘‘တေန သမ္ပယုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘နိရုတ္တီ’’တိ ဝိဂ္ဂဟော။

၆၂။ တနုဘူတေပိ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ကုတော သမုစ္ဆိန္ဒိတုံ။ ‘‘တာနီ’’တိ ဣန္ဒြိယာနိ။ ‘‘ပဋူ နီ’’တိတိက္ခာနိ။ ‘‘သော’’တိ စတုတ္ထ မဂ္ဂေါ။ ‘‘တာ စာ’’တိ ရူပရာဂ၊ အရူပရာဂ၊ မာန၊ ဥဒ္ဓစ္စ၊ အဝိဇ္ဇာဒယော စ။ ‘‘အညေ စာ’’တိ တေဟိ ဒသဟိ သံယောဇနေဟိ အညေ အဟိရိကာနောတ္တပ္ပာဒိကေ၊ သဗ္ဗေပိ ပါပ ဓမ္မေ စ။

၆၃။ ကိရိယ စိတ္တ ဝိစာရဏာယံ။ န ဂဟိတံ ဣတိ အယံ ပုစ္ဆာ။ အဘာဝါ ဣတိ အယံ ဝိသဇ္ဇနာတိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘အဿာ’’တိ ကိရိယာနုတ္တရဿ။ ‘‘နိရနုသယသန္တာနေပီ’’တိ အနုသယ ရဟိတေ အရဟန္တ သန္တာနေပိ။ ‘‘ဣတီ’’တိ ဝါကျ ပရိသမာပနမတ္တံ။ ‘‘ဝုစ္စတေ’’တိ ဝိသဇ္ဇနာ ကထီယတေ။ ပုန အနုပ္ပဇ္ဇနံ အနုပ္ပာဒေါ။ အနုပ္ပာဒေါ ဓမ္မော သဘာဝေါ ယေသံ တေ အနုပ္ပာဒ ဓမ္မာ။ တေသံ ဘာဝေါတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဝိပါကဉ္စ ဇနေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကထံ ဇနေတီတိ အာဟ ‘‘ကုသလ…ပေ… ကတွာ’’တိ။ တတ္ထ၊ ‘‘ကတွာ’’တိ သာဓေတွာ။ သစေပိ ကရေယျာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ကောစီ’’တိ အဗျတ္တော ကောစိ အရိယသာဝကော။ တဒါ ဖလ စိတ္တမေဝ ပဝတ္တေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ပဋိဗာဟိတုံ အသက္ကုဏေယျော’’တိ အပ္ပဋိဗာဟိယော အာနုဘာဝေါ အဿာတိ သမာသော။

၆၄။ ‘‘အာဒိ အန္တ ပဒေသွေ ဝါ’’တိအာဒိမှိ ဒွါဒသာ ကုသလာနီတိ စ၊ အန္တေ ကြိယ စိတ္တာနိ ဝီသတီတိ စ ပဒေသု။ ရူပေ ပရိယာ ပန္နာနိ စိတ္တာနိ။ အရူပေ ပရိယာ ပန္နာနိ စိတ္တာနိ။ ‘‘ပထမာယ ဘူမိယာ ပတ္တိယာ’’တိ ပထမဘူမိံ ပါပုဏိတုံ။ ‘‘သာမည ဖလံ အဓိပ္ပေတန္တိ ဝုတ္တံ’’ အဋ္ဌသာလိနိယံ။ အတ္ထတော ပန ဓမ္မ ဝိသေသောတိ သမ္ဗန္ဓော။ မဂ္ဂ ဖလ နိဗ္ဗာန သင်္ခါတော ဓမ္မ ဝိသေသော လောကုတ္တရဘူမိ နာမာတိ ယောဇနာ။ အဝတ္ထာ ဘူမိ ဧဝ နိပ္ပရိယာယဘူမိ။ ကသ္မာ၊ အဝတ္ထာ ဝန္တာနံ ဓမ္မာနံ သရူပတော လဒ္ဓတ္တာ။ ဣတရာ ဩကာသဘူမိ နိပ္ပရိယာယ ဘူမိ န ဟောတိ။ ကသ္မာ၊ ပညတ္တိယာ မိဿကတ္တာ။ ‘‘ဓမ္မာနံ တံ တံ အဝတ္ထာ ဝိသေသဝသေနေဝ သိဒ္ဓါ’’တိ ဧတေန အဝတ္ထာ ဘူမိ ဧဝ ပဓာန ဘူမီတိ ¶ ဒဿေတိ။ ကာမတဏှာယ ဝိသယဘူတော ဩဠာရိကာကာရော ကာမာဝစရတာ နာမ။ ဘဝတဏှာယ ဝိသယဘူတော မဇ္ဈိမာကာရော ရူပါရူပါဝစရတာ နာမ။ တာသံ တဏှာနံ အဝိသယဘူတော သဏှ သုခုမာကာရော လောကုတ္တရတာ နာမ။ ဟီနာနံ အကုသလ ကမ္မာနံ ဝသေန ဟီနာ အပါယဘူမိယော။ ပဏီတာနံ ကုသလ ကမ္မာနံ ဝသေန ပဏီတာ သုဂတိ ဘူမိယော။ တတ္ထ စ နာနာ အကုသလ ကမ္မာနံ ဝါ နာနာ ကုသလ ကမ္မာနံ ဝါ ဩဠာရိက သုခုမတာ ဝသေန နာနာ ဒုဂ္ဂတိ ဘူမိယော နာနာ သုဂတိ ဘူမိယော စ သိဒ္ဓါ ဟောန္တီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိ စာ’’တိအာဒိမာဟ။

၆၅။ ဂါထာယ ပုဗ္ဗဒ္ဓံ နာမ-ဣတ္ထ မေကူန နဝုတိ၊ ပ္ပဘေဒံ ပန မာနသန္တိ ပါဒဒွယံ။ အပရဒ္ဓံ နာမ ဧကဝီသသတံဝါထ၊ ဝိဘဇန္တိ ဝိစက္ခဏာတိ ပါဒဒွယံ။ တံ ဣမိနာ န သမေတိ။ ကထံ န သမေတိ။ ဣမိနာ ဝစနေန သကလမ္ပိ ဂါထံ ဧကူန နဝုတိပ္ပဘေဒံ မာနသံ ဧကဝီသ သတံ ကတွာ ဝိဘဇန္တီ-တိ ဧဝံ ဧကဝါကျံ ကတွာ ယောဇနံ ဉာပေတိ။ ‘‘ပထမဇ္ဈာန သဒိသဋ္ဌေနာ’’တိ လောကိယ ပထမဇ္ဈာန သဒိသဋ္ဌေန။ ယံ စတုရင်္ဂီကံ၊ တံ သယမေဝ ဒုတီယဇ္ဈာနန္တိ သိဒ္ဓံ။ ယံ တိယင်္ဂီကံ၊ တံ သယမေဝ တတီယဇ္ဈာနန္တိ သိဒ္ဓံ။ ယံ ဒုဝင်္ဂီကံ၊ တံ သယမေဝ စတုတ္ထဇ္ဈာနန္တိ သိဒ္ဓံ။ ယံ ပုန ဒုဝင်္ဂီကံ၊ တံ သယမေဝ ပဉ္စမဇ္ဈာနန္တိ သိဒ္ဓံ။ ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝိဘာဝနိယံ ဈာနင်္ဂဝသေန ပထမဇ္ဈာန သဒိသတ္တာ ပထမဇ္ဈာနဉ္စာတိ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဝိတက္ကာဒိ အင်္ဂပါတုဘာဝေန ပဉ္စဓာ ဝိဘဇန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ န ဣတရာနိ လောကိယဇ္ဈာနာနိ သာတိဿယတော ဈာနာနိ နာမ သိယုံ။ ကသ္မာတိ အာဟ ‘‘တာနိ ဟီ’’တိအာဒိံ။ တတ္ထ ‘‘တာနီ’’တိ လောကိယဇ္ဈာနာနိ။ ‘‘ဥပေစ္စာ’’တိ ဥပဂန္တွာ။ ‘‘ဈာပေန္တီ’’တိ ဒဟန္တိ။ ပကတိယာ ဧဝ သိဒ္ဓါ ဟောတိ၊ န ပါဒကဇ္ဈာနာဒိဝသေန သိဒ္ဓါ။ ‘‘ကိစ္စ’’န္တိ ပဉ္စင်္ဂီက ဘာဝတ္ထာယ ကတ္တဗ္ဗ ကိစ္စံ။ ‘‘တေန ပစ္စယ ဝိသေသေနာ’’တိ ပါဒကဇ္ဈာနာဒိနာ ပစ္စယ ဝိသေသေန။ ‘‘တသ္မိံ’’တိ ပစ္စယ ဝိသေသေ။ ယထာလောကိယဇ္ဈာနေသု ဥပစာရဘူတာ ဘာဝနာ ကာစိ ဝိတက္က ဝိရာဂ ဘာဝနာ နာမ ဟောတိ…ပေ… ကာစိ ရူပ ဝိရာဂ ဘာဝနာ နာမ။ အသညိ ဂါမီနံ ပန သညာ ဝိရာဂ ဘာဝနာ နာမ ဟောတိ။ ဧဝမေဝန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘သာ’’တိ ဥပစာရ ဘာဝနာ ¶ ။‘‘ဥပေက္ခာ သဟဂတံ ဝါ’’တိ ဧတ္ထ ဝါ သဒ္ဒေန ရူပသမတိက္ကမံ ဝါ သညာ သမတိက္ကမံ ဝါတိ အဝုတ္တံ ဝိကပ္ပေတိ။ အာဒိကမ္မိကကာလေ ဧဝံ ဟောတု၊ ဝသိဘူတကာလေ ပန ကထန္တိ အာဟ ‘‘ဈာနေသူ’’တိအာဒိံ။ နာနာသတ္တိယုတ္တာ ဟောတီတိ ဝတွာ နာနာသတ္တိယော ဒဿေတိ ‘‘ကာစီ’’တိအာဒိနာ။ ယာ ဥပစာရ ဘာဝနာ။ ‘‘ဝိတက္ကံ ဝိရာဇေတုံ’’တိ ဝိတက္ကံ ဝိဂမေတုံ။ အတ္တနော ဈာနံ အဝိတက္ကံ ကာတုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘အတိက္ကာမေတုံ’’တိ။ သာ ဥပစာရ ဘာဝနာ။ သေသာသုပိ ဥပစာရ ဘာဝနာသု။

၆၆။ (က) ‘‘သာ ဝိပဿနာ’’တိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိ ဝိပဿနာ။ ‘‘ဝိပဿနာ ပါကတိကာ ဧဝါ’’တိကာစိ ဝိရာဂ ဘာဝနာ နာမ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘နိယာမေတုံ’’တိ အဝိတက္ကမေဝ ဟောတူတိ ဝဒမာနာ ဝိယ ဝဝတ္ထပေတုံ။ ‘‘အဓိပ္ပာယော’’တိ ပါဒကဝါဒိတ္ထေရဿ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘သမ္မသီယတီ’’တိ ဣဒံ ဈာနံ အနိစ္စံ ခယဋ္ဌေန၊ ဒုက္ခံ ဘယဋ္ဌေန၊ အနတ္တာ အသာရကဋ္ဌေနာတိ သမ္မသီယတိ သမနုပဿီယတိ။ တံ အဋ္ဌကထာယ န သမေတိ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ။ ယတော ယတော သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ယေ ယေ သမာပတ္တိ ဓမ္မေ သမ္မသိတွာ မဂ္ဂေါ နိဗ္ဗတ္တိတော ဟောတိ။ တံ တံ သမာပတ္တိ သဒိသောဝ ဟောတိ။ သမ္မသိတသမာပတ္တိ သဒိသောတိ အတ္ထောတိ။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘ယတော ယတော သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယာ’’တိ ဧတေန ပါဒကဇ္ဈာနံ ကထိတံ ဟောတိ။ ‘‘ပါဒကဇ္ဈာနေ သတီ’’တိ ဧတေန အယံ ဝါဒေါပိ ပါဒကဇ္ဈာနေန ဝိနာ နသိဇ္ဈတီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဝိပဿနာပိ…ပေ… ပတ္တာ ဟောတီ’’တိ ဧတေန ဣမသ္မိံ ဝါဒေပိ ဝိပဿနာ နိယာမော ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ယထာလောကိယဇ္ဈာနေသူ’’တိအာဒိံ။ ကာမဉ္စေတ္ထ…ပေ… အဝိရောဓော ဝုတ္တော ဝိယ ဒိဿတိ။ ကထံ။ ပဉ္စမဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ဟိ ပထမဇ္ဈာနာဒီနိ သမ္မသတော ဥပ္ပန္နမဂ္ဂေါ ပထမတ္ထေရဝါဒေန ပဉ္စမဇ္ဈာနိကော၊ ဒုတီယ ဝါဒေန ပထမာဒိဇ္ဈာနိကော အာပဇ္ဇတီတိ ဒွေပိ ဝါဒါ ဝိရုဇ္ဈန္တိ။ တတီယ ဝါဒေန ပနေတ္ထ ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ ဈာနိကော ဟောတီတိ တေ စ ဝါဒါ န ဝိရုဇ္ဈန္တိ၊ အဇ္ဈာသယော စ သာတ္ထကော ဟောတီတိ ဧဝံ အဝိရုဒ္ဓါ ဝုတ္တော ဟောတီတိ။ ဧတ္ထ ပန ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ ဈာနိကော ဟောတိ။ ဣစ္ဆာယ ပန အသတိ၊ ဝိရောဓောယေဝ။ တေနာဟ ‘‘ဣမေ ပန ဝါဒါ။ …ပေ… ¶ ။ ဝိရောဓော ပရိဟရိတုံ’’တိ။ ပါဠိယံ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ သုညတံ မနသိ ကရောတီ’’တိ အဇ္ဈတ္တသန္တာနေတံ တံ ဈာနဉ္စ ဈာနသဟဂတဉ္စ ခန္ဓ ပဉ္စကံ နိစ္စ သုခ အတ္တ ဇီဝတော သုညတံ မနသိ ကရောတိ။ ‘‘န ပက္ခန္ဒတီ’’တိ န ပဝိသတိ။ ‘‘သန္နိသာဒေတဗ္ဗံ’’တိ သန္နိသိန္နံ ကာတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧကောဒိကာတဗ္ဗံ’’တိ ဧကမုခံ ကာတဗ္ဗံ။ ‘‘သမာဒဟာတဗ္ဗံ’’တိ သုဋ္ဌု ဌပေတဗ္ဗံ။ ‘‘နိဿာယာ’’တိ ပါဒကံ ကတွာတိ အဓိပ္ပာယော။

၆၇။ (က) ဝါဒဝိစာရဏာယံ။ ဥပစာရ ဘာဝနာ ဧဝ ဥပရိဇ္ဈာနေ ဈာနင်္ဂံ နိယာမေတီတိ ဝုတ္တံ။ ဟေဋ္ဌာ ပန အဇ္ဈာသယော ဧဝ ဥပရိဇ္ဈာနေ ဈာနင်္ဂံ နိယာမေတီတိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘အဇ္ဈာသယော ဧဝါ’’တိ ဧဝ သဒ္ဒေန ပါဒကဇ္ဈာနံ နိဝတ္တေတိ။ ‘‘ဣဓ ဥပစာရ ဘာဝနာ ဧဝါ’’တိ ဧဝ သဒ္ဒေန အဇ္ဈာသယံ နိဝတ္တေတိ။ ဧတေသု ဟိ ဒွီသု သဟ ဘာဝီသု ဥပစာရ ဘာဝနာ ဧဝ ပဓာနံ ဟောတိ။ အဇ္ဈာသယော ပန တဿ နာနာ သတ္တိယောဂံ သာဓေတိ။ ‘‘အဇ္ဈာသယ သာမညံ သဏ္ဌာတီ’’တိ မဂ္ဂေ ယံ လဒ္ဓဗ္ဗံ ဟောတိ၊ တံ လဗ္ဘတု၊ မယှံ ဝိသေသော နတ္ထီတိ ဧဝံ အဇ္ဈာသယ သာမညံ သဏ္ဌာတိ။ ‘‘တသ္မိ’’န္တိ အဇ္ဈာသယ ဝိသေသေ။ ‘‘သော’’တိ အဇ္ဈာသယ ဝိသေသော။ ကသ္မာ ယုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဣစ္ဆိ တိစ္ဆိတ…ပေ… နိဗ္ဗတ္တနံ’’တိ။ ‘‘သဗ္ဗဇ္ဈာနေသု စိဏ္ဏဝသိဘူတာနံ’’တိ ဣဒံ သမာပဇ္ဇနန္တိ စ နိဗ္ဗတ္တနန္တိ စ ပဒ ဒွယေ သမ္ဗန္ဓ ဝစနံ။ ‘‘ဝိပဿနာ ဝိသေသတ္ထာယ ဧဝါ’’တိ ဝုဋ္ဌာန ဂါမိနိ ဝိပဿနာ ဝိသေသတ္ထာယ ဧဝ။ ယသ္မာ ပန အဋ္ဌသု သမာပတ္တီသု ဧကေကာယ သမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာယ ဝုဋ္ဌိတ သမာပတ္တိ ဓမ္မ သမ္မသနံ အာဂတံ၊ န ပန အညဇ္ဈာန သမ္မသနံ။ တသ္မာ ပါဒကဇ္ဈာနမေဝ ပမာဏန္တိ ယောဇနာ။ ပါဠိပဒေသု ‘‘ဂဟပတီ’’တိ အာလပန ဝစနံ။ ‘‘ဝိဝိစ္စေဝါ’’တိ ဝိဝိစ္စိတွာ ဧဝ။ ဝိဝိတ္တော ဝိဂတော ဟုတွာ ဧဝ။ ‘‘ဥပသမ္ပဇ္ဇာ’’တိ သုဋ္ဌု သမ္ပာပုဏိတွာ။ ‘‘ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတီ’’တိ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခတိ။ ‘‘အဘိသဉ္စေတယိတ’’န္တိ သုသံ သမ္ပိဏ္ဍိတံ၊ သံဝိဒဟိတံ။ ‘‘တတ္ထ ဌိတော’’တိ တသ္မိံ ပထမဇ္ဈာနေ အပရိဟီနော ဟုတွာ ဌိတော။ ‘‘မေတ္တာစေတော ဝိမုတ္တီ’’တိ မေတ္တာဈာနသင်္ခါတာ စေတောဝိမုတ္တိ၊ အညတ္ထ အလဂ္ဂနဝသေန စိတ္တဿ ပဝတ္တိ။ တထာ ကရုဏာ စေတောဝိမုတ္တိ။ မုဒိတာ စေတောဝိမုတ္တိ။ ‘‘ဝိဝေကဇ’’န္တိ ကာယဝိဝေက စိတ္တဝိဝေကာနံ ဝသေန ဇာတံ။ ‘‘ပီတိ သုခံ’’တိ ပီတိယာ စ သုခေန စ သမ္ပန္နံ။ အထဝါ၊ ဝိဝေကေဟိ ဇာတာနိ ¶ ပီတိ သုခါနိ အဿာတိ ဝိဝေကဇံ ပီတိ သုခံ။ မဇ္ဈေ နိဂ္ဂဟိတာဂမော။ ရူပမေဝ ရူပဂတံ၊ ဝေဒနာ ဧဝ ဝေဒနာ ဂတန္တိအာဒိနာ သမာသော။ ဂတသဒ္ဒေါ စ ပဒပူရဏမတ္တေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘တေနေဝ ဓမ္မ ရာဂေန တာယဓမ္မနန္ဒိယာ’’တိ ဝိပဿနာနိ ကန္တိမာဟ။ သဟတ္ထေ စ ကရဏ ဝစနံ။ ဩပပါတိကော ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ’’တိ ဗြဟ္မလောကေ အဝဿံ ပရိနိဗ္ဗာယ န ဓမ္မော။ တေနာဟ ‘‘အနာဝတ္တိ ဓမ္မော တသ္မာ လောကာ’’တိ။ ‘‘ပါဒကဇ္ဈာနမေဝ ပမာဏ’’န္တိ ပါဒကဇ္ဈာနမေဝ မဂ္ဂေဈာနင်္ဂံ နိယာမေဿတိ၊ န သမ္မသိတဇ္ဈာနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ပါဒကံ အကတွာ’’တိ အာသန္နေ အသမာပဇ္ဇိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ယံ ယံ ဈာနံ ဣစ္ဆန္တီ’’တိ မဂ္ဂေ ဣစ္ဆန္တိ။

၆၆။ (ခ) ‘‘တထာ ဝိဓော’’တိ တထာ ပကာရော။ အာသန္နေ ဝုဋ္ဌိတဿေဝ ဈာနဿ။ ‘‘စိတ္တသန္တာနံ ဝိသေသေတုံ’’တိ သစေ ပါဒကဇ္ဈာနံ ပထမဇ္ဈာနံ ဟောတိ၊ တတော ပရံ ပဝတ္တံ စိတ္တသန္တာနံ ဝိတက္ကေ နိန္နံ ဟောတိ၊ ဝိတက္ကေ ပက္ခန္ဒတိ။ အထ ပါဒကဇ္ဈာနံ ဒုတီယဇ္ဈာနံ ဟောတိ။ တတော ပရံ ပဝတ္တံ စိတ္တသန္တာနံ ဝိစာရေ နိန္နံ ဟောတိ၊ ဝိစာရေ ပက္ခန္ဒတီတိအာဒိနာ နယေန စိတ္တသန္တာနံ ဝိသေသေတုံ။ ‘‘ယံ တတ္ထ ဝုတ္တံ’’ တိယံ ဝိဘာဝနိယံ ဝုတ္တံ။

ဝေဒနာ ဝိစာရဏာယံ။ ‘‘န သိဒ္ဓါ’’တိ သိဒ္ဓါ န ဟောတိ။ ‘‘အညထာ’’တိ အညေန ပကာရေန။ ဂဟိတေ သတီတိ ယောဇနာ။ ပါဒကဇ္ဈာနာဒီနံ ဝသေန သိဒ္ဓါတိ ဂဟိတေ သတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ယာယ ကာယ စိ ဝေဒနာယ ယုတ္တာ ဟုတွာ’’တိ သောမနဿ ဝေဒနာယ ဝါယုတ္တာ ဟုတွာ ဥပေက္ခာ ဝေဒနာယ ဝါ ယုတ္တာ ဟုတွာ။ ‘‘တေဟိ နိယမိတာယ ဧကေကာယ မဂ္ဂ ဝေဒနာယာ’’တိ ပါဒကဇ္ဈာနာဒီဟိ နိယမိတာယ မဂ္ဂေ သောမနဿ ဝေဒနာယ ဧဝ ဝါသဒ္ဓိံ ဃဋိယေယျ မဂ္ဂေ ဥပေက္ခာ ဝေဒနာယ ဧဝ ဝါတိ အတ္ထော။ ဝေဒနာ နာမ ဧကံ ဈာနင်္ဂံ ဟောတိ။ တသ္မာ မဂ္ဂေဈာနင်္ဂ နိယမေ သိဒ္ဓေ မဂ္ဂေ ဝေဒနာ နိယမောပိ သိဒ္ဓါ။ တာနိ ပန ပါဒကဇ္ဈာနာဒီနိ မဇ္ဈေ ဝုဋ္ဌာန ဂါမိနိ ဝိပဿနာယံ နကိဉ္စိနိယာမေန္တိ။ ဧဝဉ္စ သတိ၊ ပါဒကဇ္ဈာနာဒီဟိ နိယမိတာယ မဂ္ဂေ ဧကေကာယ ဝေဒနာယ သဒ္ဓိံ ဒွေ ဒွေ ဝိပဿနာ ဝေဒနာယော ဃဋိယေယျုံ။ မဂ္ဂေ သောမနဿ ဝေဒနာယ ဝါ သဒ္ဓိံ ဒွေ ဝိပဿနာ ဝေဒနာယော ဃဋိယေယျုံ။ မဂ္ဂေ ဥပေက္ခာ ¶ ဝေဒနာယ ဝါ သဒ္ဓိံ ဒွေ ဝိပဿနာ ဝေဒနာယော ဃဋိယေယျုံတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝဉ္စသတိ ဧကဝီထိယံ ဇဝနာနိ ဘိန္န ဝေဒနာနိ သိယုံ။ တဉ္စ န ယုဇ္ဇတိ။ တသ္မာ မဂ္ဂေ ဝေဒနာ နိယမော ပါဒကဇ္ဈာနာဒိ နိယမေန သိဒ္ဓါ န ဟောတိ၊ ဝိပဿနာ နိယမေနေဝ သိဒ္ဓါတိ အဓိပ္ပာယော။ တာနိ ပန ပါဒကဇ္ဈာနာဒီနိ မဇ္ဈေ ဝုဋ္ဌာန ဂါမိနိ ဝိပဿနာယံ န ကိဉ္စိ န နိယာမေန္တိ။ ဝေဒနံ နိယာမေန္တိ ယေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘တံပိ န ယုဇ္ဇတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ပါဒကဇ္ဈာနာဒီနံ ဝသေနေဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘ဆ နေက္ခမ္မဿိတာ ဥပေက္ခာ’’တိ ဧကာဝ စတုတ္ထဇ္ဈာနု ပေက္ခာ ဆသု အာရမ္မဏေသု သောမနဿာနိ ပဇဟိတွာ ပဝတ္တတ္တာ ဆ နေက္ခမ္မဿိတာ ဥပေက္ခာ နာမ ဟောတိ။ ‘‘ဆ နေက္ခမ္မဿိတာနိ သောမနဿာနီ’’တိ ဧကံ ဝပထမဇ္ဈာန သောမနဿံ ဆသု အာရမ္မဏေသု ဆ ဂေဟဿိတာနိ ပဇဟိတွာ ပဝတ္တတ္တာ ဆ နေက္ခမ္မဿိတာနိ သောမနဿာနိ နာမ ဟောန္တိ။ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ပထမာဒီနိ စ တီဏိ ဈာနာနီ’’တိ စတုက္ကနယေ တီဏိ သောမနဿ ဈာနာနိ ပါဒကာနိ ကတွာ။ ‘‘သုဒ္ဓသင်္ခါရေ စ ပါဒကေကတွာ’’တိ အာရမ္မဏ ဘာဝေန ပါဒကေကတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ အယဉ္စ ပါဒကဇ္ဈာနာဒီနံ ဝသေန ဝုဋ္ဌာန ဂါမိနိ ဝိပဿနာယဉ္စ မဂ္ဂေ စ ဝေဒနာ ပရိဏာမော အဋ္ဌသာလိနိယံပိ ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တော။ ‘‘အမာနုသီ ရတီ ဟောတီ’’တိ မနုဿာနံ ဂေဟဿိတရတိံ အတိက္ကမ္မ ဌိတတ္တာ အမာနုသီ နာမ ရတိ ဟောတိ။ ‘‘သမ္မဓမ္မံ ဝိပဿတော’’တိ သမ္မာ အနိစ္စ လက္ခဏ ဓမ္မံ ပဿန္တဿ ဘိက္ခုနောတိ သမ္ဗန္ဓော။

၆၇။ (ခ) ‘‘ဈာနင်္ဂယောဂဘေဒေနာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဈာနယောဂဘေဒေါ ပန အဓိပ္ပေတော။ ‘‘ပဉ္စ ဝိဓေဈာန ကောဋ္ဌာသေ’’တိ ပဉ္စက နယဝသေန ဝုတ္တံ။ ဣဓ စိတ္တ ဘေဒဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ ဈာနဘေဒေတိ စ ဈာနန္တိ စ ဝုတ္တေပိ စိတ္တမေဝ အဓိပ္ပေတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဂါထာယောဇနာသု။ ‘‘အပရာပိ ယောဇနာ ဝုတ္တာ’’တိ အထဝါ ရူပါဝစရံ စိတ္တံ အနုတ္တရဉ္စ ပထမာဒိဇ္ဈာန ဘေဒေန ယထာ ဂယှတိ၊ တထာ အာရုပ္ပဉ္စာပိ ပဉ္စမေဈာနေ ဂယှတီတိ ဧဝံ အပရာပိ ယောဇနာ ဝုတ္တာ။ ‘‘ပဌိတတ္တာ’’တိ ဥစ္စာရိတတ္တာ။ အန္တိမဂါထာ ဝဏ္ဏနာယံ။ ‘‘ယထာ’’တိ ယေန ပကာရေန။ ‘‘တံ သင်္ဂဟံ’’တိ ဧက ဝီသသတသင်္ဂဟံ ¶ ။ ဗုဇ္ဈန္တီတိ ဗုဓာ။ ‘‘အာဟာ’’တိ စ ‘‘အာဟူ’’တိ စ ဝတ္တမာနကာလေပိ ဣစ္ဆန္တိ သဒ္ဒဝိဒူတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကထေန္တိ ဝါ’’တိ။ ဣဒဉ္စ ဝစနံ ပုဗ္ဗေ ‘‘ဣတ္ထမေကူန နဝုတိ…ပေ… ဝိဘဇန္တိ ဝိစက္ခဏာ’’တိ ဂါထာယ နိဂမနန္တိ ဉာပနတ္ထံ ‘‘ဝိဘဇန္တိ ဝိစက္ခဏာ’’တိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဣတိပရမတ္ထဒီပနိယာနာမဋီကာယအနုဒီပနိယံ

စိတ္တသင်္ဂဟဿအနုဒီပနာ နိဋ္ဌိတာ။