📜

၂။ စေတသိကသင်္ဂဟအနုဒီပနာ

၆၈။ ဧဝံ စိတ္တ သင်္ဂဟဿ ဒီပနိံ ကတွာ စေတသိက သင်္ဂဟဿ ဒီပနိံ ကရောန္တော ပထမံ ပုဗ္ဗာပရာနု သန္ဓိဉ္စ အာဒိဂါထာယ ပယောဇန သမ္ဗန္ဓဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ’’တိအာဒိ မာရဒ္ဓါ။ တတ္ထ ‘‘အနုပတ္တ’’န္တိအာဒိမှိ စိတ္တံ စေတသိကံ ရူပံ၊ နိဗ္ဗာနမိတိသဗ္ဗထာတိ ဧဝံ အနုက္ကမော ဝုတ္တော။ တေန အနုက္ကမေန အနုပတ္တံ။ ဟေတု ဝိသေသနဉ္စေတံ။ ယသ္မာ စိတ္တသင်္ဂဟာနန္တရံ စေတသိက သင်္ဂဟော အနုပတ္တော၊ တသ္မာ ဣဒါနိ တံ သင်္ဂဟံ ကရောတီတိ ဒီပေတိ။ စတ္တာရိ သမ္ပယောဂ လက္ခဏာနိ ‘ဧကုပ္ပာဒတာ၊ ဧက နိရောဓတာ၊ ဧကာ ရမ္မဏတာ၊ ဧက ဝတ္ထုကတာ၊တိ။ ‘‘စေတသိ ယုတ္တာ’’တိ စိတ္တသ္မိံ နိယုတ္တာ။ စိတ္တံ နိဿာယ အတ္တနော အတ္တနော ကိစ္စေသု ဥဿုက္ကံ အာပန္နာတိ အတ္ထော။ ‘‘စေတသာ ဝါယုတ္တာ’’တိ စိတ္တေန ဝါ သမ္ပယုတ္တာ။ စိတ္တေန သဟ ဧကီဘာဝံ ဂတာတိ အတ္ထော။ ‘‘သရူပဒဿန’’န္တိ သင်္ချာသရူပဒဿနံ။ သိဒ္ဓပဒံ နာမ ပကတိ ပစ္စယေဟိ နိပ္ဖန္န ပဒံ။ ‘‘ပုဗ္ဗန္တတော’’တိ ဧကဿသင်္ခတ ဓမ္မဿ ပထမ ဘာဂတော။ ဥဒ္ဓံ ပဇ္ဇနံ နာမ ကတမန္တိ အာဟ ‘‘သရူပတော ပါတုဘဝန’’န္တိ။ ဓာတု ပါဌေသု-ဇနိပါတုဘာဝေ-တိ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘ဇာတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘သရူပ ဝိနာသော’’တိ သရူပတော ပါတုဘဝန္တဿ ဘာဝဿ ဝိနာသော အန္တရဓာနံ။ ‘‘ဧဝံ ပရတ္ထ ပီ’’တိ ပရသ္မိံ ဧကာလမ္ဗဏဝတ္ထုကာဒိပဒေပိ။ ‘‘ဧက စိတ္တဿပိ ဗဟုဒေဝါ’’တိ စက္ခု ဝိညာဏံ ရူပံ ပဿန္တံ ဧကမေဝ ရူပံ ပဿတီတိ နတ္ထိ။ အနေကာနိ ဧဝရူပါနိ ဧကတော ကတွာ ပဿတိ။ သောတဝိညာဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ပါဠိယံ။ စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခု ဝိညာဏံ။ သောတဉ္စ ပဋိစ္စ သဒ္ဒေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သောတဝိညာဏန္တိအာဒိနာ ဝတ္ထုဒွါရေသု ဧကဝစနံ ဝတွာ အာရမ္မဏေသု ဗဟုဝစနံ ကတန္တိ။ ‘‘ဧကတ္တံ ဥပနေတွာ’’တိ စက္ခု ဝိညာဏေ ဗဟူနိပိ ရူပါရမ္မဏာနိ ရူပတာ သမညေန ဧကီဘာဝံ ကတွာ ဧကံ အာရမ္မဏန္တွေဝ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သဒ္ဒါရမ္မဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တံ န သုန္ဒရံ။ ကသ္မာ။ အတ္ထ ဝိသေသဿ အဝိညာပနတော။ ကောပနာယံ အတ္ထ ဝိသေသောတိ ။ ယာစိတ္တဿ ဇာတိ၊ သာယေဝ ဖဿာဒီနန္တိအာဒိကော အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အထ ခေါ’’တိအာဒိံ။ အဓိပ္ပေတာ ဧကုပ္ပာဒတာ။ ဧသ နယော ဧက နိရောဓတာဒီသု။ ‘‘မူလဋီကာယ’’န္တိ ရူပကဏ္ဍမူလဋီကာယံ။ ‘‘သဟေဝါ’’တိ ဧကတော ဧဝ။ ‘‘ဥပ္ပာဒါဒိပ္ပဝတ္တိတော’’တိ ဥပ္ပာဒဿ စ ဇီရဏဿ စ နိရောဓဿ စ ပဝတ္တိတော။ ‘‘ဥပ္ပာဒါဒယော’’တိ ဥပ္ပာဒ ဇီရဏ နိရောဓာ။ ဇာတိဇရာမရဏာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘စေတသိကာမတာ’’တိ စေတသိကာ ဣတိ ဝိညာတာ။ ‘‘ဘာဝပ္ပဓာနံ’’တိ ဧကုပ္ပာဒ ဘာဝေါ ဧကုပ္ပာဒေါတိ ဝုတ္တော။ တထာ ဧက နိရောဓာဒီသု။ ယထာ ဣဒံပိ သင်္ဃေရတနံ ပဏီတ-န္တိအာဒီသု အယံ ရတန ဘာဝေါ ပဏီတောတိ ဟေတ္ထ အတ္ထော။ ‘‘ယေ’’တိ ယေ ဓမ္မာ။ ‘‘သဟဇာတ ပစ္စယုပ္ပန္န ရူပါနိ ပီ’’တိ သဟဇာတပစ္စယတော ဥပ္ပန္နာနိ ရူပါနိပိ။ စေတသိကာနိ နာမ သိယုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘တဒါ ယတ္တ ဝုတ္တိတာယာ’’တိ စိတ္တာယတ္တဝုတ္တိယာယ။ ‘‘စေတောယုတ္တာနီ’’တိ ဟေတု ဝိသေသနံ။ တဒေဝ ဟေတုမန္တ ဝိသေသနန္တိ စ ဟေတု အန္တော နီတဝိသေသနန္တိ စ ဟေတု အန္တော ဂဓဝိသေသနန္တိ စ ဝဒန္တိ။ ‘‘တေသ’’န္တိ စိတ္တဿ သဟဇာတပစ္စယုပ္ပန္နရူပါနံ။ ‘‘နာနုဘောန္တီ’’တိ နပါပုဏန္တိ။ ‘‘န ဟိ သက္ကာ ဇာနိတုံ’’တိ ဧတေန ဘူတကထန ဝိသေသနာနိ ဧတာနီတိ ဒီပေတိ။ ဘူတကထနံပိ သမာနံ ဝတ္တိစ္ဆာဝသေန ဗျဝစ္ဆေဒကံပိ သမ္ဘဝတိ။ ‘‘ဝယောပညာယတီ’’တိ ဝိနာသော ပကာသတိ။ ‘‘ဌိတာယာ’’တိ တိဋ္ဌ မာနာယ ဝေဒနာယ။ အညော ပကာရော အညထာ။ အညထာ ဘာဝေါ အညထတ္တံ။ ဇရာဝသေန ပရိဏာမောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယော ပထဝီဓာတုယာ ဥပ္ပာဒေါ၊ ယာ ဌိတိ၊ ယာ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ၊ ယော ပါတုဘာဝေါ။ ဧသော ဒုက္ခဿ ဥပ္ပာဒေါ၊ ဧသာ ရောဂါနံ ဌိတိ၊ ဧသော ဇရာမရဏဿ ပါတုဘာဝေါတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဣတရထာ’’တိ ဣတော အညထာ ဂဟိတေ သတီတိ အတ္ထော။ ဧကသ္မိံ ရူပါရူပကလာပေ နာနာ ဓမ္မာနံ ဝသေန ဗဟူသု ဥပ္ပာဒေသု စ နိရောဓေသု စ ဂဟိတေသူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဝိကာရရူပါနံ’’တိ ဝိညတ္တိ ဒွယ လဟုတာဒိတ္တယာနံ။ သဗ္ဗာနိပိ ဥပါဒါရူပါနိ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ပဝတ္တတ္တာ မဟာဘူတ ဂဏနာယ စတ္တာရိ စတ္တာရိ သိယုံတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ‘‘သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝါ’’တိအာဒိဝုတ္တံ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝါ စက္ခာဒီနံ ဥပါဒါရူပါနံ ဧကေကသ္မိံ ကလာပေ ဗဟုဘာဝေါ ဝတ္တဗ္ဗော သိယာတိ ယောဇနာ။ ကသ္မာ ဗဟုဘာဝေါ ဝတ္တဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘စတုန္နံ မဟာဘူတာန’’န္တိအာဒိံ။

ယဒိ ဧဝံ၊ ဧကသ္မိံ စိတ္တုပ္ပာဒေ လဟုတာဒီနိပိ ဧကေကာနိ ဧဝ သိယုံ၊ အထ ကိမတ္ထံ ဒွေ ဒွေ ကတွာ ဝုတ္တာနီတိ အာဟ ‘‘ကာယလဟုတာ စိတ္တ လဟုတာဒယောပနာ’’တိအာဒိံ။ ‘‘ဣမမတ္ထံ အသလ္လက္ခေတွာ’’တိ ဤဒိသံ ဝိနိစ္ဆယတ္တံ အစိန္တေတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝိဘာဝနိပါဌေ ‘‘စိတ္တာနုပရိဝတ္တိနော’’တိ ဧတေန စိတ္တေန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တေနေဝ စိတ္တေန သဟနိရုဇ္ဈနဝသေန စိတ္တံ အနုပရိဝတ္တိဿ။ ‘‘ပသင်္ဂါ’’တိ စေတသိကတာ ပသင်္ဂေါ။ ‘‘ပုရေတရမုပ္ပဇ္ဇိတွာ’’တိ ပုရေတရံ ဧကေန စိတ္တေန သဟ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘စိတ္တဿဘင်္ဂက္ခဏေ’’တိ အညဿ သတ္တရ သမ စိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏေ။ တထာ ရူပဓမ္မာနံ ပသင်္ဂေါ န သက္ကာ နီဝါရေတုံ တိယောဇနာ။ ‘‘ပသင်္ဂေါ’’တိ စေတသိကတာ ပသင်္ဂေါ။ ‘‘အလမတိ ပပဉ္စေနာ’’တိ အဘိဓမ္မေ ဝေဒနာတ္တိကေဋီကာသု ဝိယ အတိ ဝိတ္ထာရေန နိရတ္ထကံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ‘‘နိရတ္ထကံ’’တိ ဝိဘာဝနိယံ ပပဉ္စော နိရတ္ထကော ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

၆၉။ ဖဿဝစနတ္ထေ။ ‘‘ဖုသတီ’’တိ အာရမ္မဏံ အာဟနတိ၊ သင်္ဃဋ္ဋေတိ။ တဉ္စ သင်္ဃဋ္ဋ နံ နဒေါသပဋိဃဿ ဝိယ အာရမ္မဏဿ ဝိဗာဓနံ ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဘမရဿ ပဒုမ ပုပ္ဖေသု ပုပ္ဖရ သဂ္ဂဟဏံ ဝိယ ဝိဇာနန မတ္တေ အဌတွာ အာရမ္မဏ ရသပါတုဘာဝတ္ထံ ယထာရမ္မဏံ သံဟနန မေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဖုသနဉ္စေတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘အာဟစ္စာ’’တိ အာဟနိတွာ သမ္ပာပုဏိတွာ။ ‘‘ဥပဟစ္စာ’’တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အယမတ္ထော ကထံ ပါကဋောတိ အာဟ ‘‘ယတော’’တိအာဒိံ။ တတ္ထ ‘‘ယတော’’တိ ယံ ကာရဏာ။ ‘‘တဒနုဘဝန္တီ’’တိ တံ အာရမ္မဏ ရသံ အနုဘဝန္တီ၊ ဝေဒနာ ပါတုဘဝတိ၊ ဝေဒနာ ပါတုဘာဝံ ဒိသွာ အာရမ္မဏပ္ဖုသနံ ဉာဏေ ပါကဋံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ သွာယံ ဖုသန လက္ခဏော၊ သင်္ဃဋ္ဋနရသော၊ သန္နိပါတပစ္စုပဋ္ဌာနော၊ အာပါတာ ဂတဝိသယ ပဒဋ္ဌာနော။ တတ္ထ သန္နိပါတော နာမ တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ ဒွါရာ ရမ္မဏ ဝိညာဏာနံ သင်္ဂတိ သမာဂမော သမောဓာနံ။ တထာဟိ ဝုတ္တံ။ စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခု ဝိညာဏံ၊ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော တိအာဒိ။ ‘‘သင်္ဃဋ္ဋနရသော’’တိ အာရမ္မဏေ သမ္မဒေဝ ဃဋ္ဋန ကိစ္စော။ သင်္ဃဋ္ဋန ကိစ္စတ္တာ ဧဝ တိဏ္ဏံ သန္နိပါတော ဟုတွာ ဓမ္မ စိန္တာဉာဏဿ ပဋိမုခံ ဥပဋ္ဌာတိ ပကာသတီတိ။ ‘‘သန္နိပါတ ပစ္စုပဋ္ဌာနော’’။ ပစ္စုပဋ္ဌာနန္တိ ဝါ ပညာဏံ ဝုစ္စတိ ဓဇောရထဿ ပညာဏန္တိ ဧတ္ထ ဝိယ။ သန္နိပါတာကာရော ပစ္စုပဋ္ဌာနံ ယဿာတိ သန္နိပါတပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ဝေဒနာပစ္စု ပဋ္ဌာနော ဝါ။ ဓူမောဝိယ အဂ္ဂိဿ။ ဝေဒနာဖလံ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ ယဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ အဋ္ဌသာလိနိယံ ပန ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဖဿော ပထမံ ဝုတ္တော တိပုစ္ဆိတွာ မဟာအဋ္ဌကထာ ဝါဒေါတာဝ ဒဿိတော။ စိတ္တဿ ပထမာဘိနိပါတတ္တာ။ အာရမ္မဏသ္မိဉှိ စိတ္တဿ ပထမာဘိနိပါတော ဟုတွာ ဖဿော အာရမ္မဏံ ဖုသမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ပထမံ ဝုတ္တော။ ဖဿေန ဖုဿိတွာ ဝေဒနာယ ဝေဒယတိ။ သညာယ သဉ္ဇာနာတိ။ စေတနာယ စေတတိ။ တေန ဝုတ္တံ ဖုဋ္ဌော ဘိက္ခဝေ ဝေဒေတိ၊ ဖုဋ္ဌော သဉ္ဇာနာတိ၊ ဖုဋ္ဌော စေတေတီတိ။ အပိ စ အယံ ဖဿော နာမ ယထာပါသာဒံ ပတွာ ထမ္ဘော နာမ သေသဒဗ္ဗ သမ္ဘာရာနံ ဗလဝပစ္စယော။ ဧဝမေဝ သဟဇာတ သမ္ပယုတ္တ ဓမ္မာနံ ဗလဝ ပစ္စယော ဟောတိ။ တသ္မာ ပထမံ ဝုတ္တောတိ။ သင်္ဂဟကာရေန ပန ဣဒံ ပန အကာရဏံ၊ ဧကက္ခဏသ္မိဉှိ ဥပ္ပန္န ဓမ္မာနံ အယံ ပထမံ ဥပ္ပန္နော အယံ ပစ္ဆာတိ ဣဒံ ဝတ္တုံ န လဗ္ဘာ။ ဗလဝပစ္စယဘာဝေပိ ဖဿဿကာရဏံ န ဒိဿတီတိ ဧဝံ တံ ဝါဒံ ပဋိက္ခိပေတွာ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဒေသနာ ဝါရေနေဝ ဖဿော ပထမံ ဝုတ္တောတိ။ တတ္ထ ‘‘ဒေသနာဝါရေ နေဝါ’’တိ ဒေသနက္ကမေနေဝ၊ တတော အညံ ကာရဏံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေသု ပန ဒွီသု ဝါဒေသု မဟာအဋ္ဌကထာ ဝါဒေါ ဧဝ ယုတ္တော။ ယဉှိ တတ္ထ ဝုတ္တံ စိတ္တဿ ပထမာဘိနိပါတော ဟုတွာတိ။ တတ္ထ ပထမာဘိနိပါတောတိ ဣဒံ ကိစ္စပ္ပဓာနတ္တာ ဝုတ္တံ။ န ပနညေဟိ စေတသိကေဟိ ဝိနာ ဝိသုံ ပထမံ ဥပ္ပန္နတ္တာ။ ယထာ တံ ယေ ကေစိ ဘိက္ခဝေ ဓမ္မာ အကုသလာ အကုသလဘာဂိယာ အကုသလပက္ခိကာ။ သဗ္ဗေ တေ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ၊ မနော တေသံ ဓမ္မာနံ ပထမံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ကိစ္စပ္ပဓာနတ္တာ မနော တေသံ ဓမ္မာနံ ပထမံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ။ န ပန သဗ္ဗစေတသိကေဟိ ဝိနာ ဝိသုံ ပထမံ ဥပ္ပန္နတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဗလဝပစ္စယ ဘာဝေပိ ဖဿဿကာရဏံ ဒိဿတိယေဝ။ ဖဿောဟေတု ဖဿော ပစ္စယော ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ပညာ ပနာယ။ ဖဿော ဟေတု ဖဿော ပစ္စယော သညာက္ခန္ဓဿ ပညာ နာယ ။ ဖဿော ဟေတု ဖဿော ပစ္စယော သင်္ခါရက္ခန္ဓဿ ပညာပနာယာတိ ဟိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ သဗ္ဗေသံ စေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ ဖဿပ္ပဓာနတ္တာ ဧဝ ဖဿ ဗလဝပစ္စယတ္တာ ဧဝ စ ဖဿော ပထမံ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ စိတ္တံ အာရမ္မဏ ဝိဇာနနဋ္ဌေန ဖဿာဒီနံ သဗ္ဗစေတသိက ဓမ္မာနံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဟောတိ၊ ပဓာနံ၊ ဇေဋ္ဌကံ။ ဖဿော ပန အာရမ္မဏ သင်္ဃဋ္ဋနဋ္ဌေန သဗ္ဗေသံ စေတသိက ဓမ္မာနံ ပုဗ္ဗင်္ဂမော ဟောတိ၊ ပဓာနော၊ ဇေဋ္ဌကောတိ အယံ ဒွိန္နံ ဝိသေသောတိ။ ဧတ္ထ စောဒကော ဖုသနံ နာမ သပ္ပဋိဃရူပါနံ ဧဝ ကိစ္စန္တိ မညမာနော ‘‘နနုစာ’’တိအာဒိနာ စောဒေတိ။ ‘‘နနုစာ’’တိ စောဒေဓီတိ ဒီပေတိ။ ‘‘အပ္ပဋိဃသဘာဝါ’’တိ ဟေတုဝိသေသနံ။ ‘‘ကိဉ္စီ’’တိ ကိဉ္စိဝတ္ထုံ။ အယံ ပန ဖဿော။ ‘‘စိတ္တဿ ဝိကာရာ ပတ္တိံ’’တိ စလန ကမ္ပန ထမ္ဘန ဇေဂုစ္ဆ ဘယ တာသ ဆမ္ဘိတတ္တာ ဒိဝသေန ဝိကာရာ ပဇ္ဇနံ။ ‘‘ဝေဒနာ ဝိသေသုပ္ပတ္တိံ’’တိ သုခဝေဒနီယံ ဖဿံ ပဋိစ္စ သုခဝေဒနာ၊ ဒုက္ခဝေဒနီယံ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဒုက္ခ ဝေဒနာတိအာဒိနာ နယေန ဖဿ ဝိသေသာနုရူပံ ဝေဒနာ ဝိသေသုပ္ပတ္တိံ သာဓေတိ။ ဧတ္ထ စ ဖုသနံ နာမ ဒုဝိဓံ ရူပပ္ဖုသနံ၊ နာမပ္ဖုသန၊ န္တိ။ တတ္ထ ရူပပ္ဖုသနံ နာမ ဖောဋ္ဌဗ္ဗ ဓာတူနံ ကိစ္စံ။ နာမပ္ဖုသနံ ဒုဝိဓံ ဖဿပ္ဖုသနံ၊ ဉာဏပ္ဖုသန၊ န္တိ။ တတ္ထ ဉာဏပ္ဖုသနံ နာမ ဉာဏပ္ပဋိဝေဓော။ အပိ စ ဈာနမဂ္ဂ ဖလ နိဗ္ဗာနာနံ ပဋိလာဘောပိ ဖုသနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဖုသန္တိ ဓီရာ နိဗ္ဗာနံ။ ယောဂက္ခေမံ အနုတ္တရံ။ ဖုသာမိ နေက္ခမံ သုခံ။ အပုထုဇ္ဇန သေဝိတန္တိ-အာဒီသု။ ဣဒံ ဥပမာ မတ္တံ သိယာ၊ ကဿစိ မန္ဒ ပညဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဣဒ’’န္တိ ခေဠုပ္ပာဒ ဝစနံ။ ဝိညုဿ ပန အတိပါကဋ ဖဿ နိဒဿနေန အပ္ပာကဋ ဖဿ ဝိဘာဝနံ ယုတ္တမေဝ။ တေနာဟ ‘‘အတိပါကဋာယ ပနာ’’တိအာဒိံ။

၇၀။ ဝေဒနာဝစနတ္ထေ။ ‘‘တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလာနံ ဝါ’’တိ ဝေဒနာ သမင်္ဂီပုဂ္ဂလာနံ ဝါ။ ‘‘သာတံ ဝါ’’တိ သာဓုရသံ ဝါ။ ‘‘အဿာတံ ဝါ’’တိ အသာဓုရသံ ဝါ။ ‘‘ကိံ ဝေဒယတီ’’တိ ကတမံ ဝေဒယတိ။ ‘‘သုခမ္ပိ ဝေဒယတီ’’တိ သုခမ္ပိ ဝေဒနံ ဝေဒယတိ။ အထဝါ ‘‘ကိဉ္စဝေဒယတီ’’တိ ကထဉ္စဝေဒယတိ။ ‘‘သုခမ္ပိ ဝေဒယတီ’’တိ သုခံ ဟုတွာပိ ဝေဒယတိ။ သုခ ဘာဝေန ဝေဒယတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ သေသပဒေသုပိ။ ‘‘ကိစ္စန္တရဗျာဝဋာ’’တိ အညကိစ္စဗျာဝဋာ။ အဓိပတိ ဘာဝေါ အာဓိပစ္စံ။ ဣန္ဒြိယ ကိစ္စံ။ ‘‘ဧဝဉ္စ ကတွာ’’တိ လဒ္ဓဂုဏဝစနံ။ ရာဇာရဟ ဘောဇနံ ရာဇဂ္ဂဘောဇနံ။ ‘‘သူဒသဒိသတာ’’တိ ရညောဘတ္တကာရသဒိသတာ။ တတ္ထ သူဒေါ ရညောဘတ္တံ ပစန္တော ရသဇာနနတ္ထံ ထောကံ ဂဟေတွာ ဇိဝှဂ္ဂေ ဌပေတွာ ရသံ ဝီမံသတိ။ ယထိစ္ဆိတံ ပန ဘုဉ္ဇိတုံ အနိဿရော။ ရာဇာ ဧဝ ယထိစ္ဆိတံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဣဿရော။ ရာဇာ ဝိယ ဝေဒနာ။ သူဒေါ ဝိယ သေသစေတသိက ဓမ္မာ။

၇၁။ သညာဝစနတ္ထေ။ ‘‘သဉ္ဇာနာတီ’’တိ သုဋ္ဌု ဇာနာတိ။ သုဋ္ဌုဇာနနဉ္စ နာမ န ဝိညာဏဿ ဝိယ ဝိဝိဓဇာနနံ ဟောတိ။ န စ ပညာယ ဝိယ ယထာဘူတဇာနနံ ဟောတိ။ အထ ခေါ ဘူတံ ဝါ ဟောတု၊ အဘူတံ ဝါ။ ယံ ယံ ဆ ဟိ ဝိညာဏေဟိ ဝိဇာနာတိ၊ ပညာယ ဝါ ပဇာနာတိ။ တဿ တဿ ပစ္ဆာ အပ္ပမုဿကရဏ မေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပုနဇာနနတ္ထံ သညာဏံ ကရောတီ’’တိ။ တတ္ထ ‘‘သညာဏ’’န္တိ နိမိတ္တ ကရဏံ။ ဘဝန္တရံ ပတွာပိ အပ္ပမုဋ္ဌဘာဝံ သာဓေတိ ဩပပါတိက ပုဂ္ဂလာနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေဟိ ပုရိမံ အတ္တနော ဘဝံ ဇာနန္တိ။ ဂဗ္ဘသေယျကာပိ ကေစိ ပုရိမံ ဘဝံ ဇာနန္တိ၊ ယေဇာတိဿရ ပုဂ္ဂလာတိ ဝုစ္စန္တိ။ တတ္ထ ‘‘အပ္ပမုဋ္ဌဘာဝ’’န္တိ အနဋ္ဌဘာဝံ။ မိစ္ဆာဘိနိဝေသ သညာ နာမ အနိစ္စေ နိစ္စန္တိအာဒိပ္ပဝတ္တာ သညာ။ ‘‘ဗောဓေတု’’န္တိ ဗုဇ္ဈာပေတုံ။ ‘‘ဒါရုတစ္ဆကသဒိသာတိ စ ဝုတ္တာ’’တိ ဒါရုတစ္ဆကော နာမ ကဋ္ဌဝဍ္ဎကီ။ သော ကဋ္ဌက္ခန္ဓေသု နိမိတ္တကာရီဟောတိ။ သုတစ္ဆိတဆိန္ဒိတေသု ကဋ္ဌေသု နိမိတ္တာနိ ကတွာ ဌပေတိ။ ပစ္ဆာတာနိ ဩလောကေတွာ ကဋ္ဌာနိ ကမ္မေ ဥပနေတိ။ ‘‘ဟတ္ထိ ဒဿက အန္ဓသဒိသာ’’တိ ဧတ္ထ ဧကော ကိရ ရာဇာ ကေဠိပ္ပသုတော ဟောတိ။ သော ဇစ္စန္ဓာနံဌာနေ ဧကံ ဟတ္ထိံ အာနေတွာဌပေန္တော ဇစ္စန္ဓေ အာဟ ဇာနာထ ဘော တုမှေ ဟတ္ထိန္တိ။ တေ ဟတ္ထိံ ဇာနိဿာမာတိ ပရာမသိတွာ အတ္တနော ပရာမသိတံ တံ တံ အင်္ဂမဝဟတ္ထီတိ အဘိနိဝိသန္တိ။ ဒဠှံ သလ္လက္ခေန္တိ။ ပုန ရာဇာ တေ ပုစ္ဆိ ကီဒိသော ဘော ဟတ္ထီတိ။ တေ ရညော ဟတ္ထိသဏ္ဌာနံ အာစိက္ခန္တာ ဝိဝါဒံ အာပဇ္ဇန္တိ။ အာစိက္ခနမေဝ ရညောဟတ္ထိဒဿနန္တိ ကတွာ တေ ဟတ္ထိဒဿက အန္ဓာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ‘‘ဥပဋ္ဌိတဝိသယဂ္ဂဟဏေ’’တိ ရတ္တိယံ အန္ဓကာရေ ရဇ္ဇုက္ခဏ္ဍံ ပဿန္တဿ သပ္ပသဏ္ဌာနံ ဥပဋ္ဌာတိ။ သော ဥပဋ္ဌိတံ သဏ္ဌာနမတ္တံ သပ္ပောတိ ဂဏှာတိ။ ဧဝံ ဥပဋ္ဌိတဝိသယဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ။ မိဂပေါတကာနဉ္စ အရညေခေတ္တမဇ္ဈေပုရိသသဏ္ဌာနံ တိဏ ရူပံ ပဿန္တာနံ ပုရိသသဏ္ဌာ နံ ဥပဋ္ဌာတိ။ တေ ဥပဋ္ဌိတံ သဏ္ဌာနမတ္တံ ပုရိသောတိ ဂဏှိတွာ သော အမှေ ပဟရေယျာတိ ပလာယန္တိ။ ဝုတ္တာ အဋ္ဌသာလိနိယံ။

၇၂။ စေတနာဝစနတ္ထေ။ စေတေတီတိ စေတနာ။ စေတနဉ္စေတ္ထ အဘိသန္ဓာနံ ဝါ ဝုစ္စတိ ပကပ္ပနံ ဝါ အာယူဟနံ ဝါတိ ဧဝံ တိဓာ အတ္ထဝိကပ္ပံ ဒဿေတုံ ‘‘သမ္ပယုတ္တ ဓမ္မေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘အဘိသန္ဒဟတီ’’တိ အဘိမုခံ သန္ဒဟတိ၊ သံယောဂံ ကရောတိ။ တေနာဟ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဃဋေတီ’’တိ။ ‘‘ဃဋေတီ’’တိ သမ္ဗန္ဓတိ။ ‘‘ပကပ္ပေတိ ဝါတေ’’တိ အထဝါ တေ သမ္ပယုတ္တ ဓမ္မေ ပကာရတော ကပ္ပေတိ၊ သဇ္ဇေတိ။ တေနာဟ ‘‘သံဝိဒဟတီ’’တိ။ ‘‘သံဝိဒဟတီ’’တိ တွံ ဖုသနကိစ္စံ ကရောဟိ၊ တွံ ဝေဒယိတ ကိစ္စံ ကရောဟိ၊ တွံ သဉ္ဇာနနကိစ္စံ ကရောဟီတိအာဒိနာ ဝဒမာနာ ဝိယ သံဝိဒဟတိ။ ‘‘အာယူဟတိဝါတေ’’တိ အထဝါ တေသမ္ပယုတ္တ ဓမ္မေ ဘုသော ဗျူဟယတိ၊ ရာသိံ ကရောတိ။ တေနာဟ ‘‘အာရမ္မဏေ သမ္ပိဏ္ဍေတီ’’တိ။ ‘‘သမောသရန္တေ’’တိ ဧကတော ဩသရန္တေ။ သင်္ဂမန္တေ။ ‘‘သာ’’တိ စေတနာ။ ‘‘တာယာ’’တိ စေတနာယ။ ‘‘တသ္မိံ’’တိ ရူပါဒိကေဝါ အာရမ္မဏေ။ ပုညာပုည ကိစ္စေဝါ။ ပဝတ္တမာနာယ သတိယာ။ ဇေဋ္ဌသိဿော နာမ ဗဟူသု သိဿေသု ဇေဋ္ဌဘူတော သိဿော။ တသ္မိံ သဇ္ဈာယန္တေ သေသာ သဗ္ဗေ သဇ္ဈာယန္တိယေဝ။ တေန သော ဥဘယကိစ္စ သာဓကော ဟောတိ။ ဧဝံ မဟာဝဍ္ဎကီပိ။

၇၃။ ဧကဂ္ဂတာဝစနတ္ထေ။ ဧကတ္တာရမ္မဏံ နာမ ဧကာရမ္မဏဿပိ ဗဟူသု သဘာဝေသု ဧကသဘာဝသင်္ခါတံ အာရမ္မဏံ။ ‘‘တသ္မိံ’’ စိတ္တသ္မိံ။ ‘‘နိဝါတေ’’တိ ဝါတရဟိတေ ပဒေသေ။ ‘‘ဒီပစ္စီနံ’’တိ ဒီပဇာလာနံ။

၇၄။ ဇီဝိတိန္ဒြိယဝစနတ္ထေ။ ‘‘ဣဿရဘာဝေါ ဝုစ္စတိ’’ ဘာဝပ္ပဓာန နယေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘အဘိဘဝိတွာ’’တိ ဇီဝန ကိစ္စေ အတ္တနော ဝသံ ဝတ္တာပေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စိတ္တ သန္တာနံ ဇီဝန္တံ ဟုတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။

၇၅။ မနသီကာရဝစနတ္ထေ။ သမာသမဇ္ဈေ သကာရာဂမော။ ကရဓာတုယောဂေ ဤကာရာဂမော စ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အလုတ္တ သတ္တမီ ပဒန္ထိ ကေစိ။ ဧဝံ သတိ ဤဒီဃတ္တံ နသိဇ္ဈတိ။ ‘‘အသုညံ’’တိ အရိတ္တံ။ ‘‘ပဋိပါဒေတီ’’တိ ပဋိပဇ္ဇနံ ကိစ္စသာဓနံ ကာရာပေတိ။ အတ္ထတော နိယောဇေတိ နာမာတိ အာဟ ‘‘ယောဇေတီ’’တိ။ ‘‘ဣဒမေဝ ဒွယံ’’တိ အာဝဇ္ဇန ဒွယံ။ ‘‘တံ’’တိ တံ ဒွယံ။ ဥပတ္ထမ္ဘိတံ ဟုတွာ အာရမ္မဏေ နိန္နံ ကရောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ယောနိသော’’တိ ဥပါယေန ဟိတသုခ မဂ္ဂေန။ ‘‘အယောနိသော’’တိ အနုပါယေန အဟိတ အသုခ မဂ္ဂေန။ ‘‘သမုဒါစိဏ္ဏနိန္နနိယာမိတာဒီဟီ’’တိ ဧတ္ထ သမုဒါစိဏ္ဏံ နာမ အာစိဏ္ဏ ကမ္မဝသေန သုဋ္ဌု ပုနပ္ပုနံ အာစရိတံ။ နိန္နံ နာမ ဣဒံ နာမ ပဿာမိ၊ ဣဒံ နာမ ကရိဿာမီတိ ပုဗ္ဗေ ဧဝ အဇ္ဈာသယေန နိန္နံ။ နိယာမိတံ နာမ ဣဒံ နာမ ကတ္တဗ္ဗံ၊ ဣဒံ နာမ န ကတ္တဗ္ဗံ၊ ကတ္တဗ္ဗံ ကရောမိ၊ အကတ္တဗ္ဗံ နကရောမီတိ ဧဝံ နိယာမိတံ။ ‘‘အသတိ ကာရဏ ဝိသေသေ’’တိ ဘဝင်္ဂ စိတ္တံ ဝီထိစိတ္တုပ္ပတ္တိယာ အသတိ၊ ဝီထိစိတ္တာနိ စ ကာယစိတ္တာနံ အကလ္လာဒိကေဝါ အဓိမတ္တဿ အာရမ္မဏန္တရဿ ဥပဋ္ဌာနေဝါ အသတိ။ ‘‘သာဓာရဏာ’’တိ ဧတ္ထ သံသဒ္ဒေ ဗိန္ဒု လောပေါ၊ ဒီဃတ္တဉ္စာတိ အာဟ ‘‘သမံ ဓာရေန္တီတိ သာဓာရဏာ’’တိ။

၇၆။ ဝိတက္ကဝစနတ္ထေ။ ‘‘တထာ တထာ သင်္ကပ္ပေတွာ’’တိ ကာမသင်္ကပ္ပာဒီနံ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပာဒီနဉ္စဝသေန တေန တေန ပကာရေန သုဋ္ဌု စိန္တေတွာ။ ‘‘တံ’’တိ အာရမ္မဏံ။ ‘‘တေ’’တိ သမ္ပယုတ္တ ဓမ္မေ။ ‘‘အဝိတက္ကမ္ပိ စိတ္တံ’’တိ ပဉ္စဝိညာဏ စိတ္တဉ္စ ဒုတီယာ ဒိဇ္ဈာန စိတ္တဉ္စ။ ‘‘အပိစာ’’တိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဒုတီယဇ္ဈာနာဒီနိ စာ’’တိ ဒုတီယဇ္ဈာန စိတ္တာဒီနိ စ။ ‘‘ဥပစာရ ဘာဝနာ ဝသေနာ’’တိ သမုဒါစိဏ္ဏ ဝသိဘူတာယ ဥပစာရ ဘာဝနာယ ဝသေန။ ‘‘ကိံ ဝါ ဧတာယယုတ္တိယာ’’တိ သဝိတက္က စိတ္တသန္တာနေတိအာဒိကာယ ယုတ္တိယာ ကိံ ပယောဇနံ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ ကိဉ္စိ ပယောဇနံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ အာရမ္မဏံ အာရောဟတိယေဝ အာရမ္မဏေန အဝိနာဘာဝဝုတ္တိကတ္တာ။ ‘‘တံ’’တိ စိတ္တံ။ နိယာမကော နာမ နာဝံ ဣစ္ဆိတ ဒိသာဒေသနိယောဇကော။ ‘‘အကုသလံ ပတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကုသလံ ပတွာ ပန ကထံတိ။ ကုသလံ ပတွာပိ ပတိရူပဒေသာဝါသာဒိဝသေန သမုဒါ စိဏ္ဏ နိန္နာဒိဝသေန စ လဒ္ဓ ပစ္စယေ သတိ စိတ္တမ္ပိ သဒ္ဓါသတိ အာဒယောပိ အာရမ္မဏ ရူဟနေ ထာမဂတာ ဧဝ။ အလဒ္ဓ ပစ္စယေ ပန သတိ အကုသလ ဘာဝေ ဌတွာ ထာမဂတံ ဟောတိ။ ‘‘မနသိကာရ ဝီရိယ သတီနံ’’တိ ဘာဝနာ ဗလပတ္တာ နန္တိ အဓိပ္ပာယော ။ ဧဝံ ပန သတိ၊ ဝိတက္ကဿ ဩကာသော နတ္ထီတိ။ အတ္ထိ။ သင်္ကပ္ပန ကိစ္စ ဝိသေသတ္တာ။ တဉှိ ကိစ္စံ အညေသံ အသာဓာရဏံ၊ ဝိတက္ကဿေဝ ကိစ္စန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဝိတက္ကောပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘သာရမ္မဏ သဘာဝါ’’တိ ဟေတု ဝိသေသနမေတံ။ ‘‘တထာ ဝုတ္တော’’တိ ဝိတက္ကောတိ ဝုတ္တော။

၇၇။ ဝိစာရဝစနတ္ထေ။ ‘‘ဝိစရတီ’’တိ ဧကမေကသ္မိံ ဧဝ အာရမ္မဏေ ဝိဝိဓေန စရတိ၊ ပဝတ္တတိ။ သဘာဝါကာရော နာမ နီလပီတာဒိကော အဂမ္ဘီရော အာရမ္မဏ သဘာဝေါ စ အာရမ္မဏဿ နာနာ ပဝတ္တာကာရော စ။ ‘‘အနုမဇ္ဇနဝသေနာ’’တိ ပုနပ္ပုနံ မဇ္ဇနဝသေန သောဓနဝသေန။ ဝိတက္ကော ဩဠာရိကော စ ဟောတီတိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဩဠာရိကော’’တိ ဝိစာရတော ဩဠာရိကော။ ဧဝံ သေသပဒေသု။ ‘‘ဃဏ္ဍာဘိဃာတော ဝိယာ’’တိ ဃဏ္ဍာဘိဃာတေန ပထမုပ္ပန္နသဒ္ဒေါ ဝိယာတိ ဝဒန္တိ။ တထာဟိ ဝိစာရော ဃဏ္ဍဿ အနုရဝေါ ဝိယ ဝုတ္တောတိ။ ဒဏ္ဍကေန ဃဏ္ဍဿ အဘိဃာတ ကိရိယာ ဝါ ဃဏ္ဍာဘိဃာတော။ တထာဟိ အာရမ္မဏေ စေတသော ပထမာဘိ နိပါတော ဝိတက္ကောတိ စ၊ အာဟနန ပရိယာဟနန ရသောတိ စ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဃဏ္ဍာနုရဝေါ ဝိယာ’’တိ ဃဏ္ဍဿ အနုရဝသဒ္ဒေါ ဝိယ။

၇၈။ အဓိမောက္ခဝစနတ္ထေ။ ‘‘သံသပ္ပနံ’’တိ အနဝတ္ထာနံ။ ‘‘ပက္ခတော မုစ္စနဝသေနာ’’တိ ဧဝံ နု ခေါတိ ဧကော ပက္ခော၊ နောနု ခေါတိ ဒုတီယော ပက္ခော။ တာဒိသမှာ ပက္ခတော မုစ္စနဝသေန။

၇၉။ ဝီရိယဝစနတ္ထေ။ ‘‘ဝီရဿာ’’တိ ဝိဿဋ္ဌဿ။ သော စ ကာယဝစီမနော ကမ္မေသု ပစ္စု ပဋ္ဌိတေသု သီတုဏှာဒိ ဒုက္ခ ဘယတော အလီန ဝုတ္တိဝသေန ပဝတ္တောတိ အာဟ ‘‘ကမ္မသူရဿာ’’တိ။ ဧတေန အနောတ္တပ္ပိံ နိဝတ္တေတိ။ အနောတ္တဝွီဟိ ပါပသူရော၊ အယံ ကမ္မ သူရောတိ။ ‘‘မဟန္တံ ပိကမ္မ’’န္တိ ကုသီတဿ မဟန္တန္တိ မညိတံ ကမ္မံ။ ဧဝံ သေသေသု။ ‘‘အပ္ပကတော ဂဏှာတီ’’တိ အပ္ပကဘာဝေန ဂဏှာတိ။ အပ္ပကမေဝိဒန္တိ မညတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အတ္တ ကိလမထံ’’တိ ကာယစိတ္တက္ခေဒံ။ ‘‘တံ’’တိ ဝီရိယံ။ ‘‘တထာပဝတ္တိယာ’’တိ ကမ္မသူရဘာဝေန ပဝတ္တိယာ။ ‘‘ဟေတုစေ ဝါ’’တိ ဧတေန ဘာဝသဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဝဒတိ။ ‘‘ကာယစိတ္တ ကိရိယာဘူတံ’’တိ ဧတေန ကမ္မသဒ္ဒဿ အတ္ထံ။ ‘‘ဝိဓိနာ’’တိ တဿ ပဝတ္တိယာ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရ ဝိဓာနေန။ တမေဝ ဝိဓာနံ ကမ္မေသု နေတဗ္ဗတ္တာ နယောတိ စ၊ ဥပေတဗ္ဗတ္တာ ဥပါယောတိ စ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘နယေန ဥပါယေနာ’’တိ။ တမေဝ ဝိဓာနံ ဒဿေတိ ‘‘ဝီရိယဝတော’’တိအာဒိနာ။ ‘‘ဤရန္တီ’’တိ ဧရယန္တိ။ ‘‘ကိစ္စ သမ္ပတ္တိယာ’’တိ အာရမ္မဏ ဝိဇာနန ဖုသနာဒိ ကိစ္စ သမ္ပတ္တိ အတ္ထာယ။ ဗျာဝဋာနိ ကာယစိတ္တာနိ ယေသန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။ ‘‘ဗျာဝဋာနီ’’တိ ဥဿာဟိတာနိ။ ‘‘ထူဏူပတ္ထမ္ဘန သဒိသံ’’တိ ဇိဏ္ဏဿ ဂေဟဿ အပတနတ္ထာယ သာရတ္ထမ္ဘေန ဥပတ္ထမ္ဘနသဒိသံ။ ဥပတ္ထမ္ဘကတ္ထမ္ဘသဒိသန္တိပိ ဝဒန္တိ။ ‘‘သဗ္ဗ သမ္ပတ္တီနံ မူလံ’’တိ သဗ္ဗာသံ လောကိယ သမ္ပတ္တီနံ လောကုတ္တရ သမ္ပတ္တီ နဉ္စ မူလံ။ ကသ္မာ၊ ပုညကမ္မ သမ္ပတ္တိယာ စ ပါရမိ ပုညသမ္ပတ္တိယာ စ ပတိဋ္ဌာနတ္တာ။ သတိဟိ ပုညကမ္မသမ္ပတ္တိယာ သဗ္ဗာ လောကိယ သမ္ပတ္တိ သိဇ္ဈတိ။ သတိ စ ပါရမိ ပုည သမ္ပတ္တိယာ သဗ္ဗာလောကုတ္တရ သမ္ပတ္တိ သိဇ္ဈတီတိ။ ဧတေန ဟီန ဝီရိယော နာမ သဗ္ဗ သမ္ပတ္တိတော ပရိဗာဟိယောတိ ဒီပေတိ။

၈၀။ ပီတိဝစနတ္ထေ။ ‘‘ပိနယတီ’’တိ ပိနေတိ၊ ပိနံ ကရောတီတိ အာဟ ‘‘တပ္ပေတီ’’တိ။ တောသေတီတိ အတ္ထော။ ‘‘တုဋ္ဌိံ’’တိ တုသိတံ၊ ပဟဋ္ဌံ။ ‘‘သုဟိတံ’’တိ သုဓာတံ၊ သုပုဏ္ဏံ၊ ဝဒ္ဓိတံ။ အနေကတ္ထတ္တာ ဓာတူနံ ‘‘ဝဍ္ဎေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပိနန္တီ’’တိ တပ္ပန္တိ၊ ဇောတန္တိ၊ ဝိရောစန္တိ၊ ဒိဝါ တပ္ပတိအာဒိစ္စောတိအာဒီသု ဝိယ။ ခုဒ္ဒိကာ ပီတိ နာမ လောမဟံသ န မတ္တကာရိကာ ပီတိ။ ခဏိကာ ပီတိ နာမ ခဏေ ခဏေ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒသဒိသာ ပီတိ။ ဩက္ကန္တိကာ ပီတိ နာမ သရီရံ ဩက္ကမိတွာ ဩက္ကမိတွာဘိဇ္ဇန္တီ ပီတိ။ ဥဗ္ဗေဂါပီတိ နာမ ကာယံ ဥဒဂ္ဂံ ကတွာ အာကာသေ ဥလ္လင်္ဃာပေန္တီ ပီတိ။ ဖရဏာ ပီတိ နာမ ကပ္ပာသဝတ္တိယံ ဖရဏကတေလံ ဝိယ သကလကာယံ ဖရဏဝသေန ပဝတ္တာ ပီတိ။

၈၁။ ဆန္ဒဝစနတ္ထေ။ ‘‘အဘိသန္ဓီ’’တိ အဘိလာသော၊ အဘိကင်္ခနံ။ ‘‘ကတ္တုသဒ္ဒေါ’’တိ ကရဓာတု ဝသေန ဝုတ္တံ။ ‘‘သဗ္ဗကိရိယာ ပဒါနီ’’တိ သဗ္ဗာနိ တုမိစ္ဆတ္ထ ကိရိယာ ပဒါနိ။ ‘‘အတ္ထိကော’’တိ အသိဒ္ဓါ ဟုတွာ သာဓေတုံ ဣစ္ဆိတော အတ္ထော အဿာတိ အတ္ထိကော။ ဣစ္ဆန္တောတိပိ ဝဒန္တိ။ ‘‘အာရာဓေတုကာမတာ ဝသေနာ’’တိ သာဓေတု ကာမတာဝသေန၊ သမ္ပာဒေတု ကာမတာ ဝသေန။ ဥသုံ သရံ အ သန္တိ ခိပန္တီတိ ဣဿာသာ။ ဣကာရဿ ဥကာရော။ ဓနုဂ္ဂဟာ။ ‘‘ယသေန ဝါ’’တိ ပရိဝါရေန ဝါ၊ ကိတ္တိ သဒ္ဒေန ဝါ။ ‘‘သရေ’’တိ ကဏ္ဍေ။ ဝိဘာဝနိပါဌေ နာနာဝါဒ သောဓနတ္ထံ အယဉ္စာတိအာဒိဝုတ္တံ။ ‘‘ယဒဂ္ဂေနာ’’တိ ယေန ကာရဏ ကောဋ္ဌာသေန။ သင်္ဂဟိတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗ ယုတ္တကေနာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗ ယောဂျေန။ ‘‘တေန အတ္ထိကော ယေဝါ’’တိ ပဒုဒ္ဓါရော။ ‘‘သော န ယုဇ္ဇတီ’’တိ သော အတ္ထော န ယုဇ္ဇတိ။ ‘‘ခိပိတ ဥသူနံ’’တိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ခိပိတ ဥသူနံ။ ‘‘အတ္ထတော ပနာ’’တိ အဓိပ္ပာယတ္ထတော ပန။ ‘‘ဟတ္ထပ္ပသာရဏံ ဝိယာ’’တိ လောကေ ကိဉ္စိ ဣစ္ဆန္တဿ ဇနဿ ဟတ္ထပ္ပသာရဏံ ဝိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ထာမပတ္တော’’တိ အဓိပတိ ဘာဝ ပတ္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘တထာဟေသာ’’တိအာဒိံ။ ‘‘တဏှာယ ဟတ္ထေ ဌိတာ’’တိ ဥပစာရ ဝစနမေတံ။ တဏှာယ ပရိဂ္ဂဟိတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နသက္ခိဿန္တိယေဝ၊ နော နသက္ခိဿန္တိ။ တသ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ ဆန္ဒောယေဝ တဏှာယ ဗလဝတရောတိ။ ကသ္မာ ဗလဝတရောတိ။ အာဒီနဝါနိသံသ ဒဿနညာဏေန ယုတ္တတ္တာတိ။

၈၂။ ‘‘ပကိရန္တီ’’တိ ပတ္ထရန္တိ။ ‘‘သမာနာ’’တိ သာဝဇ္ဇေဟိ ယုတ္တာ သာဝဇ္ဇာ၊ အနဝဇ္ဇေဟိ ယုတ္တာ အနဝဇ္ဇာတိ ဧဝံ သဒိသာ၊ သာဓာရဏာ။

အညသမာနရာသိမှိအနုဒီပနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈၃။ အကုသလရာသိမှိ။ ‘‘မုယှတီ’’တိ ဉာတဗ္ဗဿဉေယျ ဓမ္မဿ အညာဏ ဝသေန သမ္မုယှတိ၊ စိတ္တဿ အန္ဓဘာဝေါ ဟောတိ။ စတုရင်္ဂတမော နာမ ‘ကာဠပက္ခ စာတုဒ္ဒသိ ဒိဝသော၊ အဍ္ဎရတ္တိ သမယော၊ တိဗ္ဗဝနသဏ္ဍော၊ ဗဟလမေဃစ္ဆန္နော၊တိ အယံ စတုရင်္ဂတမော။ သော စက္ခုဿ အန္ဓဘာဝံ ကရောတိ။ ဧဝံ တဿ တမဿ စက္ခုဿ အန္ဓဘာဝကရဏံ ဝိယ။ ဉာဏဂတိကော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော အဋ္ဌကထာ နယေန။ တမေဝ အဋ္ဌကထာ နယံ ဒဿေတုံ ‘‘တထာ ဟေသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဘိဓမ္မဋီကာယံ ပန မိစ္ဆာ ဉာဏန္တိ မိစ္ဆာ ဝိတက္ကော အဓိပ္ပေတော။ သော ဟိ မိစ္ဆာ သင်္ကပ္ပော ဟုတွာ နာနပ္ပကာရ စိန္တာ ပဝတ္တိ ဝသေန ဉာဏဂတိကော ဟောတိ။ မောဟော ပန စိတ္တဿ အန္ဓီ ဘူတော ၊ နာနာစိန္တန ကိစ္စ ရဟိတော၊ ကထံ ဉာဏဂတိကော ဘဝေယျာတိ တဿ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ပါပ ကိရိယာသူ’’တိ ဒုစ္စရိတ ကမ္မေသု။ ‘‘ဥပါယ စိန္တာဝသေနာ’’တိ ကတကမ္မဿ သိဒ္ဓတ္ထာယ သတ္ထာဝုဓာဒိဝိဓာနေသု နာနာဥပါယ စိန္တာဝသေန။ အပ္ပဋိ ပဇ္ဇနံ အပ္ပဋိ ပတ္တိ။ ဉာဏ ဂတိံ အဂမနန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အညာဏမေဝ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ‘‘ဉာဏဂတိကာ’’တိ ဉာဏပ္ပဝတ္တိယာ သမာနပ္ပဝတ္တိကာ။ လောဘော ဉာဏ ဂတိကော မာယာသာဌေယျ ကမ္မေသု ဝိစိတ္တပ္ပဝတ္တိကတ္တာ။ ဝိစာရော ဉာဏ ဂတိကော။ တထာဟိ သော ဈာနင်္ဂေသု ဝိစိကိစ္ဆာယ ပဋိပက္ခောတိ ဝုတ္တော။ စိတ္တဿ ဉာဏ ဂတိ ကတာ ဝိစိတ္တတ္ထဝါစကေန စိတ္တသဒ္ဒေန သိဒ္ဓါ။ တေ စ ဓမ္မာ သဗ္ဗ သတ္တေသု ဉာဏ ဂတိကာ န ဟောန္တိ။ ဉာဏူပနိဿယံ လဘိတွာ ဧဝ ဟောန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘တေဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တေ သာဓေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပကတိယာ ဝိညုဇာတိကာ နာမ တိဟေတုကပ္ပဋိ သန္ဓိကာ။ အညပ္ပဋိ သန္ဓိကာပိ ဗောဓိသတ္တ ဘူမိယံ ဌိတာ ဝါ ပညာပသုတ ဘဝတော အာဂတာ ဝါ။ သုတပရိယတ္တိ သမ္ပန္နာ နာမ ဒွိဟေတုကပ္ပဋိ သန္ဓိကာပိ ဣမသ္မိံ ဘဝေ ဗဟုဿုတ သမ္ပန္နာ စ ပရိယတ္တိ ကမ္မ သမ္ပန္နာ စ။

၈၄။ အဟိရိကဝစနတ္ထေ။ ‘‘န ဟိရီယတီ’’တိ နာမ ဓာတု ပဒမေတံ။ ဟရာယတိ လဇ္ဇတီတိ ဟိရီ။ ဟရေ လဇ္ဇာယံတိ ဓာတု။ န ဟိရီ အဟိရီတိ ဝစနတ္ထော။ ‘‘ရုစိံ ဥပ္ပာဒေတွာ’’တိ ဂါမသူ ကရဿ ဂူထရာသိ ဒဿနေ ဝိယ စိတ္တရောစန စိတ္တ ခမနံ ဥပ္ပာဒေတွာ။ အတ္တာနံ ပါပကမ္မ လိမ္ပတော စိတ္တဿ အလီနတာ အဇိဂုစ္ဆနံ နာမ။ အတ္တာနံ အသပ္ပုရိသ ဘာဝပတ္တိတော စိတ္တဿ အလီနတာ အလဇ္ဇာ နာမ။

၈၅။ အနောတ္တပ္ပဝစနတ္ထေ။ ‘‘န ဘာယတီ’’တိ ပါပကမ္မံ ဘယတော န ဥပဋ္ဌာတိ။ ‘‘န ဥတြသတီ’’တိ ပါပကမ္မ ဟေတု န ကမ္ပတိ။ ‘‘တာသူ’’တိ ပါပကိရိယာသု။ ‘‘အသာရဇ္ဇမာနံ ကတွာ’’တိ သူရံ ဝိဿဋ္ဌံ ကတွာ။ အသာရဇ္ဇံ နာမ သူရဘာဝေါ။ အနုတ္တာသော နာမ ပါပကမ္မ ဟေတု စိတ္တဿ အကမ္ပနံ။ ဂါထာယံ။ အဇိဂုစ္ဆနသီလော ပုဂ္ဂလော အဇေဂုစ္ဆီ။ ‘‘ပါပါ’’တိ ပါပကမ္မတော။ ‘‘သူကရော’’တိ ဂါမသူကရော။ သော ဂူထတော အဇေဂုစ္ဆီ။ အဟိရိကော ပါပတော အဇေဂုစ္ဆီတိ ယောဇနာ။ အဘာယနသီလော အဘီရူ။ ‘‘သလဘော’’တိ ပဋင်္ဂေါ။ ‘‘ပါဝကာ’’တိ ဒီပဇာလမှာ။ သလဘော ပါဝကမှာ အဘီရူ ဝိယ အနောတ္တဝွီ ပါပတော အဘီရူတိ ယောဇနာ။

၈၆။ ဥဒ္ဓစ္စဝစနတ္ထေ။ ‘‘ဥဒ္ဓရတီ’’တိ ဥက္ခိပတိ။ အာရမ္မဏသ္မိံ န သန္နိ သီဒတိ။ ဝိက္ခိပတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဝဋ္ဋေတွာ’’တိ အာဝဋ္ဋေတွာ။ ‘‘ဝိဿဋ္ဌဂေဏ္ဍုကော ဝိယာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇိတော သာရဂေဏ္ဍုကော ဝိယ။ ‘‘ဓဇပဋာကာ ဝိယာ’’တိ ဝါတေရိတာ ဓဇပဋာကာ ဝိယ။

၈၇။ လောဘဝစနတ္ထေ။ ‘‘လုဗ္ဘတီ’’တိ ဂိဇ္ဈတိ၊ အဘိကင်္ခတိ။ အဘိသဇ္ဇနံ အဘိလဂ္ဂနံ။ မက္ကဋံ အာလိမ္ပတိ ဗန္ဓတိ ဧတေနာတိ မက္ကဋာ လေပေါ။ ‘‘တတ္တ ကပါလေ’’တိ အဂ္ဂိနာသန္တတ္တေ ဃဋ ကပါလေ။ တေလဿ ဝတ္ထမှိ အဉ္ဇနံ အဘိလဂ္ဂနံ တေလဉ္ဇနံ။ ရဇ္ဇနံ ပဋိသဇ္ဇနံ ရာဂေါ။ တေလဉ္ဇန ဘူတော ရာဂေါ တေလဉ္ဇန ရာဂေါ။ န ကိလေသရာဂေါ။ ရတ္တိ ဒိဝံ ပဝတ္တနဋ္ဌေန တဏှာ ဧဝ နဒီသောတသဒိသတ္တာ တဏှာ နဒီ။ ‘‘သတ္တာနံ’’တိ ပုထုဇ္ဇန သတ္တာနံ။ ‘‘သုက္ခကဋ္ဌသာခါပလာသတိဏကသဋာနီ’’တိ သုက္ခ ကဋ္ဌကသဋာနိ၊ သုက္ခ သာခါ ကသဋာနီတိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကသဋ သဒ္ဒေန အသာရဘာဝံ ဒီပေတိ။ ‘‘နဒီ ဝိယာ’’တိ ပဗ္ဗတေယျာ နဒီ ဝိယ။

၈၈။ ဒိဋ္ဌိဝစနတ္ထေ။ ‘‘ဒဿနံ’’တိ ပရိကပ္ပနာ သိဒ္ဓေသု မိစ္ဆာ သဘာဝေသု ဝိပရီတ ဒဿနံ။ တေနာဟ ‘‘ဓမ္မာနံ’’တိအာဒိံ။ တတ္ထ ‘‘ဓမ္မာနံ’’တိ ရူပါရူပ ဓမ္မာနံ၊ အနိစ္စတာဒိ ဓမ္မာနဉ္စ။ ‘‘ယာထာဝ သဘာဝေသူ’’တိ ဘူတသဘာဝေသု။ ဘူတသဘာဝေါ ဟိ ယထာ ဓမ္မံ အဝတိ ရက္ခတီတိ အတ္ထေန ယာထာဝေါတိ ဝုစ္စတိ။ အတ္တာနံ ပဏ္ဍိတံ မညန္တီတိ ပဏ္ဍိတ မာနိနော။ ပဋိဝေဓညာဏံ နာမ အရိယ မဂ္ဂညာဏံ။ ပရမံ ဝဇ္ဇန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ လောကေ မဟာသာဝဇ္ဇဋ္ဌေန တံ သဒိသဿ အညဿ ဝဇ္ဇဿ အဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။

၈၉။ မာနဝစနတ္ထေ။ ‘‘မညတီ’’တိ ဘူတသဘာဝံ အတိက္ကမ္မ အဓိကံ ကတွာ အဟမသ္မီတိအာဒိနာ တေန တေန အဘူတာကာရေန မညတိ။ တေနာဟ ‘‘အဟံ လောကေ’’တိအာဒိံ။ တတ္ထ ‘‘ကဋ္ဌကထိင်္ဂရော ဝိယာ’’တိ သုက္ခဒါရုက္ခန္ဓော ဝိယ။ သော ပန ဥပတ္ထမ္ဘိတော မညတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘အတ္တာနံ အစ္စုဂ္ဂတံ မညတီ’’တိ ပုဂ္ဂလံ မာနေန အဘိန္နံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဥန္နတိ လက္ခဏော’’တိ ဥန္နမန သဘာဝေါ။

၉၀။ ဒေါသဝစနတ္ထေ ။ စဏ္ဍေန ကာယဝစီ မနောကမ္မေန သမန္နာဂတော စဏ္ဍိကော။ စဏ္ဍိကဿ ဘာဝေါ စဏ္ဍိက္ကံ။ ‘‘ပဟတာသီဝိသော ဝိယာ’’တိ ဒဏ္ဍေန ပဟတော အာသီဝိသော ဝိယ။ ‘‘ဝိသပ္ပနဋ္ဌေနာ’’တိ သကလကာယေ ဝိဝိဓေန သပ္ပနဋ္ဌေန၊ ဖရဏဋ္ဌေန။ ဣဒဉ္စ တံ သမုဋ္ဌာန ရူပါနံ ဖရဏ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ‘‘အသနိပါတော ဝိယာ’’တိ သုက္ခာ သနိပတနံ ဝိယ။ ‘‘ဒါဝဂ္ဂိဝိယာ’’တိ အရညဂ္ဂိ ဝိယ။ ‘‘သပတ္တော ဝိယာ’’တိ ဒုဋ္ဌဝေရီ ဝိယ။ ‘‘ဝိသသံသဋ္ဌပူတိမုတ္တံ ဝိယာ’’တိ ယထာ မုတ္တံ နာမ ပကတိယာ ဧဝ ဒုဂ္ဂန္ဓတ္တာ ပဋိကုလတ္တာ ဒူရေ ဆဋ္ဋနီယန္တိ အဟိတမေဝ ဟောတိ။ ပုန ပူတိဘာဝေ သတိ၊ ဒူရတရေ ဆဋ္ဋေတဗ္ဗံ။ ဝိသသံသဋ္ဌေပန ဝတ္တဗ္ဗမေဝနတ္ထိ။ သဗ္ဗသော အဟိတရာသိ ဟောတိ။ ဧဝံ ဒေါသောပိ တံ သမင်္ဂီနော တသ္မိံ ခဏေ ပရေသံ အမနာပိယတံ အာပါဒေတိ။ အတ္တဟိတ ပရဟိတ ဝိနာသဉ္စ ကာရေတိ၊ ပရမ္မရဏာ အပါယဉ္စ ပါပေတီတိ သဗ္ဗသော အဟိတရာသိ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝိသသံသဋ္ဌပူတိ မုတ္တံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။

၉၁။ ဣဿာဝစနတ္ထေ။ ဒုဝိဓာ ဣဿာလဒ္ဓသမ္ပတ္တိ ဝိသယာ စလဘိတဗ္ဗ သမ္ပတ္တိ ဝိသယာ စ။ တတ္ထ လဒ္ဓ သမ္ပတ္တိ ဝိသယံ တာဝဒဿေတိ ‘‘ပရေသံ ပကတိယာ’’တိအာဒိနာ။ လဒ္ဓ သမ္ပတ္တိဂ္ဂဟဏေန အတီတ သမ္ပတ္တိပိ သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဣဿာပကတိကာဟိ ကေစိ အသုကော နာမ ပုဗ္ဗေ ဧဝံ သမ္ပတ္တိကော အဟောသီတိ ဝါ၊ အဟံ ပုဗ္ဗေ ဧဝံ သမ္ပတ္တိကော အဟောသိန္တိ ဝါ သုတွာ နသဟန္တိယေဝ။ တံ ဝစနံ သောတုံပိ န ဣစ္ဆန္တီတိ။ အသုကောတိအာဒိနာ လဘိတဗ္ဗသမ္ပတ္တိ ဝိသယံ ဒဿေတိ။

၉၂။ မစ္ဆရိယဝစနတ္ထေ။ ‘‘မမ ဧဝါ’’တိ မမပက္ခေ ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဂုဏဇာတံ’’ဝါတိ အတ္တနိဝိဇ္ဇမာနံ သိပ္ပဝိဇ္ဇာဒိ သမ္ပတ္တိ ဂုဏဇာတံ ဝါ။ ‘‘ဝတ္ထု ဝါ’’တိ ဓနဓညာဒိဝတ္ထု ဝါ။ ‘‘အဝိပ္ဖာရိကတာဝသေနာ’’တိ အညေန တံ သိပ္ပဝိဇ္ဇာဒိကံ ဝါ ဓနဓညာဒိကံ ဝါ မယှံ ဒေဟီတိ ဝုတ္တေ ပရဟိတတ္ထာယ ဒါတဗ္ဗ ယုတ္တကံ ဒဿာမီတိ ဧဝံ စိတ္တေသတိ၊ ပရဟိတပ္ဖရဏာဝသေန တံ စိတ္တံ ဝိပ္ဖာရိကံ နာမ ဟောတိ။ ဒေဟီတိ ဝစနမ္ပိ သောတုံ အနိစ္ဆန္တော ပရဟိတတ္ထာယ အဝိပ္ဖာရိက စိတ္တော နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ အဝိပ္ဖာရိကတာဝသေန စရတိ ပဝတ္တတီတိ မစ္ဆရဉ္စ ကာရဿ ဆ ကာရံ ကတွာ။ တထာ ပဝတ္တံ စိတ္တံ။ ပုဂ္ဂလော ပန မစ္ဆရီတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘တံ’’တိ လဒ္ဓသမ္ပတ္တိံ။ ‘‘ပရေဟိ သာဓာရဏံ ဒိသွာ’’တိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သာဓာရဏန္တိ စ ဒွိသန္တကံ ဝါတိ သန္တကံ ဝါ ဘဝိဿမာနံ၊ ပရေဟိ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိယမာနံ။ ‘‘နိဂ္ဂုဟနလက္ခဏံ’’တိ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တီဟိသင်္ဂေါပန သဘာဝံ။ အတ္တနာ လဒ္ဓ သမ္ပတ္တိ နာမ ဣဿာယ အဝိသယော။ လဘိတဗ္ဗသမ္ပတ္တိ ပန ဥဘယ သာဓာရဏံ။ တသ္မာ တတ္ထ ဥဘိန္နံ ဝိသေသော ဝတ္တဗ္ဗောတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘ယဿ လာဘံ န ဣစ္ဆတီ’’တိ အတ္တနာ လဘတု ဝါ မာဝါ၊ ကေဝလံ ပရ သမ္ပတ္တိံ အသဟန္တော ယဿ ပရဿ လာဘံ န ဣစ္ဆတိ။ ‘‘စိတ္တ ဝိဃာတော’’တိ စိတ္တ ဝိဟညနံ။ ‘‘အတ္တနာ လဒ္ဓုံ ဣစ္ဆတီ’’တိ ပရော သမ္ပဇ္ဇတု ဝါ မာဝါ၊ ယတ္ထ ပရလာဘေသတိ၊ အတ္တနာ န လဘိဿတိ၊ တတ္ထ အတ္တနာဝ လဒ္ဓုံ ဣစ္ဆတိ။ ယတ္ထ အတ္တနာ စ လဘတိ၊ ပရော စ လဘတိ၊ တတ္ထ ဝိဃာတော နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘အလဗ္ဘမာနကံ စိန္တေတွာ’’တိ အတ္တနာ အလဘိဿမာနံ သလ္လက္ခေတွာ။

၉၃။ ကုက္ကုစ္စဝစနတ္ထေ။ ‘‘ကိရိယာ ကတံ’’တိ ကတ သဒ္ဒဿဘာဝ သာဓနမာဟ။ ဧဝံ ဝစနတ္ထံ ဒဿေတွာ အဘိဓေယျတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘အတ္ထတော ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘အနုသောစန ဝသေနာ’’တိ ပစ္ဆာ ပုနပ္ပုနံ စိတ္တသန္တာပဝသေန။ သော ကုကတန္တိ ဝုစ္စတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ကုသလ ဓမ္မေသူ’’တိ ပုည ကိရိယဝတ္ထု ဓမ္မေသု စိတ္တ ပရိယာဒါနာယ ဧဝ သံဝတ္တတိ။ ကုက္ကုစ္စ သမင်္ဂီ ပုဂ္ဂလော ပုညကမ္မံ ကရောန္တောပိ စိတ္တ သုခံ န လဘတိ။ ဗဟုဇန မဇ္ဈေ ဝသိတွာ နာနာကိစ္စာနိ ကရောန္တော နာနာ တိရစ္ဆာန ကထံ ကထေန္တော စိတ္တ သုခံ လဘတိ။ တဒါ တဿ ပုညကမ္မ ကရဏတ္ထာယ စိတ္တံ ပရိယာဒီယတိ၊ ပရိက္ခိယျတိ။ စိတ္တဝသံ ဂစ္ဆန္တော ဝိစရတိ။ ဧဝံ စိတ္တ ပရိယာဒါနာယ ဧဝ သံဝတ္တတိ။ ‘‘အဋ္ဌကထာယံ’’တိ အဋ္ဌသာလိနိယံ။ ‘‘ကတာ ကတဿ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇဿာ’’တိ ပုဗ္ဗေ ကတဿ သာဝဇ္ဇကမ္မဿ၊ အကတဿ အနဝဇ္ဇ ကမ္မဿ။ ကမ္မတ္ထေသာမိဝစနံ။ ‘‘အဘိမုခဂမနံ’’တိ အာရမ္မဏ ကရဏဝသေန စိတ္တဿ အဘိမုခပ္ပဝတ္တနံ။ ဧတေန ပဋိမုခံ သရဏံ စိန္တနံ ပဋိသာရောတိ ဒဿေတိ။ ‘‘အကတံ န ကရောတီ’’တိ အကတံ ကာတုံ န သက္ကောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ ကတံ န ကရောတီတိ ဧတ္ထပိ။ ‘‘ဝိရူပေါ’’တိ ဝီဘစ္ဆော အသောဘဏော။ ‘‘ကုစ္ဆိတော’’တိ ဂရဟိတဗ္ဗော။ နနု ပုဗ္ဗေ စိတ္တုပ္ပာဒေါ ကုစ္ဆိတောတိ ဝုတ္တော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဝိပ္ပဋိသာရော ကုစ္ဆိတောတိ ဝုတ္တော။ ဥဘယမေတံ န သမေတီတိ။ နော န သမေတိ၊ အညထာနု ပပတ္တိတောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘ယေန စ ကာရဏေနာ’’တိ ကတာကတံ ပဋိစ္စ နိရတ္ထက စိတ္တပ္ပဝတ္တိ ကာရဏေန။ သော စိတ္တုပ္ပာဒေါဝ ကုကတပဒေ ဂဟေတုံ ယုတ္တော၊ နဝိဘာဝနိယံ ဝိယ ကတာကတ ဒုစ္စရိတ သုစရိတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ နနု ဝိဘာဝနိယမ္ပိ သော စိတ္တုပ္ပာဒေါဝ ဥပစာရ နယေန ဂဟိတောတိ စေ။ ယုတ္တိ ဝသေန စ အဋ္ဌကထာဂမေန စ မုချတော သိဒ္ဓေ သတိ၊ ကိံ ဥပစာရ နယေန။ တေနာဟ ‘‘ဝိဘာဝနိယံ ပနာ’’တိအာဒိံ။ ကုကတဿဘာဝေါ ကုက္ကုစ္စံ၊ အကာရဿ ဥကာရံ ကတွာတိ အယံ အဋ္ဌကထာနယော။ ဣဒါနိ သဒ္ဒသတ္ထနယေန အပရံ ဝစနတ္ထဉ္စ အဓိပ္ပာယတ္ထဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘အပိ စာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ‘‘ဓာတုပါဌေသူ’’တိ အက္ခရဓာတုပ္ပကာသနေသု နိရုတ္တိ ပါဌေသု။ ပဌန္တိယေဝ၊ နော န ပဌန္တိ။ တေ စ အတ္ထာ စေတသော ဝိပ္ပဋိသာရော မနော ဝိလေခေါတိ ဧဝံ ပါဠိယံ ဝုတ္တေဟိ ကုက္ကုစ္စပရိယာယေဟိ သမေန္တိယေဝ။ တသ္မာ အယံ အပရောနယော ဣဓ အဝဿံ ဝတ္တဗ္ဗော ယေဝါတိ ဒီပေတိ။ ဝိပ္ပဋိ သာရိပုဂ္ဂလော စ တံ တံ ပုညကမ္မံ ကရောန္တောပိ ဝိပ္ပဋိ သာရဂ္ဂိနာ ဒယှမာန စိတ္တော ပုညကမ္မေ စိတ္တပ္ပသာဒံ နလဘတိ။ စိတ္တ သုခံ န ဝိန္ဒတိ။ ကိံ ဣမိနာ ကမ္မေနာတိ တံ ပဟာယ ယတ္ထ စိတ္တ သုခံ ဝိန္ဒတိ၊ တတ္ထ ဝိစရတိ။ ဧဝံ ဝိပ္ပဋိသာရော ပုညကမ္မတော သင်္ကောစနံ နာမ ဟောတီတိ။ ကိလေသသလ္လိခနံ နာမ သန္တုဋ္ဌိ သလ္လေခပ္ပဋိပတ္တိယံ ဌိတဿ တဒင်္ဂပ္ပဟာနာဒိဝသေန တံ တံ ကိလေသပ္ပဟာနံ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အနုတ္ထုနနာကာရေနာ’’တိ ပုနပ္ပုနံ ဝိလပနာကာရေန။ သင်္ကောစတီတိ ဝတွာ တဿ ဥဘယံ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ကုသလကမ္မ သမာဒါနေ’’တိအာဒိမာဟ။ နမိတုမ္ပိ န ဒေတိ။ ကုတော သမာဒါတုံ ဝါ ဝဍ္ဎေတုံ ဝါ ဒဿတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘တနုကရဏေနာ’’တိ ဒုဗ္ဗလကရဏေန။ ဝိသေသနဋ္ဌေကရဏ ဝစနံ။ ‘‘သော’’တိ ဓမ္မသမူဟော။ တံ ပန ကုက္ကုစ္စံ။ ကေစိ ပန ကုက္ကုစ္စံ ပစ္စုပ္ပန္န သုစရိတ ဒုစ္စရိတာ ရမ္မဏမ္ပိ အနာဂတ သုစရိတ ဒုစ္စရိတာ ရမ္မဏမ္ပိ ကပ္ပေန္တိ။ တံ ပဋိက္ခိပန္တော ‘‘တေနာ’’တိအာဒိမာဟ ။ မဟာနိဒ္ဒေသပါဌေ ဒွီဟာကာရေဟိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကုက္ကုစ္စံ စေတသော ဝိပ္ပဋိသာရော မနောဝိလေခေါတိ ပါဌော။ ‘‘ကတတ္တာ စာ’’တိ အကတ္တဗ္ဗဿ ကတတ္တာ စ။ ‘‘အကတတ္တာ စာ’’တိ ကတ္တဗ္ဗဿ အကတတ္တာ စ။ ကေစိ ပန အယံ ဝိပ္ပဋိသာရော နာမ ကဒါစိ ကဿစိ ကေနစိ ကာရဏေန ပုဗ္ဗေကတ သုစရိတမ္ပိ အကတ ဒုစ္စရိတမ္ပိ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဥမ္မတ္တကသဒိသဉှိ ပုထုဇ္ဇန စိတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ တံ ပဋိက္ခိပန္တော ‘‘ဧတေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ သော ပန ကေသဉ္စိ ဝါဒေ ဝိပ္ပဋိသာရော နာမ ဒေါမနဿံ ဟောတိ၊ န ကုက္ကုစ္စန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သောစ ခေါ ဒွိဓာ ဘာဝေါ။ အပါယဘယေန တဇ္ဇီယန္တိ တာသီယန္တီတိ အပါယဘယ တဇ္ဇိတာ။ ‘‘န အညေသံ’’တိ သုစရိတ ဒုစ္စရိတံ အဇာနန္တာနံ အမနသိကရောန္တာနဉ္စ န ဟောတိ။ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ။ သုစရိတဒုစ္စရိတ နာမေန အနုသောစနာကာရဿ ဒဿိတတ္တာတိ ဝုတ္တံ ‘‘အကတံ မေ’’တိအာဒိ။ ယာထာဝမာနော နာမ သေယျဿ သေယျော ဟမသ္မီတိ သဒိသဿ သဒိသောဟမသ္မီတိ ဟီနဿ ဟီနောဟမသ္မီတိအာဒိနာ ပဝတ္တော ဘူတမာနော။ ယဉ္စကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘အကတွာ’’တိ တံ ကလျာဏ ကမ္မံ အကတွာ။ ‘‘ကတွာ’’တိ တံ ပါပကမ္မံ ကတွာ။ ဣဒံ ပန ပုဗ္ဗေကတာ ကတကာလေ ဧဝ အယာထာဝံ ဟောတိ။ အနုသောစန ကာလေပန ယာထာဝမေဝ။ ‘‘ဟတ္ထ ကုက္ကုစ္စံ’’တိ ဧတ္ထ သင်္ကောစနတ္ထော န လဗ္ဘတိ။ ကုစ္ဆိတ ကိရိယတ္ထော ဧဝ လဗ္ဘတိ။ ဟတ္ထလောလတာဟိ ဟတ္ထ ကုက္ကုစ္စန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပါဒလောလတာ စ ပါဒကုက္ကုစ္စံ။ တေနာဟ ‘‘အသံယတ ကုက္ကုစ္စံ နာမာ’’တိ။ ယံ ပန ကုက္ကုစ္စံ။ ‘‘တံ’’တိ တံ ဝတ္ထုံ။ ကုက္ကုစ္စံ ကရောန္တီတိ ကုက္ကုစ္စာယန္တာ။ နာမဓာတု ပဒဉှေတံ။ ကပ္ပတိ နု ခေါ၊ န နု ခေါ ကပ္ပတီတိ ဧဝံ ဝိနယ သံသယံ ဥပ္ပာဒေန္တာတိ အတ္ထော။ ‘‘ကုက္ကုစ္စပ္ပကတတာယာ’’တိ ကုက္ကုစ္စေန အပကတတာယ အဘိဘူတတာယ။ ‘‘အတ္တနော အဝိသယေ’’တိ အာဏာစက္ကဌာနေ။ အာဏာစက္က သာမိနော ဗုဒ္ဓဿဝိသယတ္တာ အတ္တနော သာဝက ဘူတဿ အဝိသယေတိ အတ္ထော။ ယေ ပန ကရောန္တိယေဝ ကုက္ကုစ္စာယန္တာ ပီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘အာပတ္တိံ’’တိ ဒုက္ကဋာပတ္တိံ။

၉၄-၉၅။ ထိနမိဒ္ဓဝစနတ္ထေသု။ ‘‘စိတ္တံ မန္ဒမန္ဒံ ကတွာ’’တိ စိန္တန ကိစ္စေ အတိမန္ဒံ ပရိဒုဗ္ဗလံ ကတွာ။ စိတ္တံ ဂိလာနံ မိလာတံ ကတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အဇ္ဈောတ္ထရတီ’’တိ အဘိဘဝတိ။ အာရမ္မဏ ဝိဇာနနေ ဝါ ဇဝနကိစ္စေ ဝါ ပရိဟီနထာမဗလံ ကရောတိ။ ‘‘ထိယတီ’’တိ ပဒံ ပါဠိဝသေန သိဒ္ဓန္တိ အာဟ ‘‘ထိနံ ထိယနာ’’တိအာဒိံ။ ‘‘အကမ္မညဘူတေ ကတွာ’’တိ ကာယကမ္မာဒီသု အကမ္မက္ခမေ ပရိဒုဗ္ဗလေ ကတွာ။ [မုဂ္ဂရေန ပေါထေတွာ ဝိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ ]။ ‘‘တေ’’တိ စိတ္တ စေတသိကေ သမ္ပယုတ္တ ဓမ္မေ။ ‘‘ဩလီယာပေတွာ’’တိ အဝလီနေ အဝသီဒန္တေ ကတွာ။ တေနာဟ ‘‘ဣရိယာ ပထံ ပီ’’တိအာဒိံ။ ထိနံ စိတ္တံ အဘိဘဝတိ၊ ဝိဇာနန ကိစ္စဿ ဂေလညတ္တာ ထိနဿ။ မိဒ္ဓံ စေတသိကေ အဘိဘဝတိ၊ ဖုသနာဒိ ကိစ္စဿ ဂေလညတ္တာ မိဒ္ဓဿာတိ အဓိပ္ပာယော။

၉၆။ ဝိစိကိစ္ဆာဝစနတ္ထေ။ ‘‘စိကိစ္ဆနံ’’တိ ရောဂါပနယ နတ္ထေ ကိတဓာတုဝသေန သိဒ္ဓံ သင်္ခတ ကိရိယာ ပဒန္တိ အာဟ ‘‘ဉာဏပ္ပဋိကာရောတိ အတ္ထော’’တိ။ ‘‘ပဋိကာရော’’တိ စ ရောဂဿ ပဋိပက္ခ ကမ္မံ။ ‘‘ဧတာယာ’’တိ နိဿက္ကဝစနံ။ ဝိစိနန္တိ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တီတိ ဝိစိနော။ ဓမ္မ ဝီမံသကာ။ ကိစ္ဆတိ ကိလမတိ ဧတာယာတိ ကိစ္ဆာ။ ဝိစိနံ ကိစ္ဆာတိ ဝိစိကိစ္ဆာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘သဘာဝံ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘ဝိစိကိစ္ဆတီ’’တိ သင်္ခတဓာတုပဒံ။ တဉ္စ ကင်္ခါယံ ဝတ္တတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိစိကိစ္ဆတိ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒွိဓာ ဧဠယတိ ကမ္ပတီတိ ဒွေဠကံ။ တထာ ပဝတ္တံ စိတ္တံ။ ဒွေဠကဿ ဘာဝေါတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ‘‘ဗုဒ္ဓါဒီသု အဋ္ဌသူ’’တိ ဗုဒ္ဓေ ကင်္ခတိ၊ ဓမ္မေ ကင်္ခတိ၊ သင်္ဃေ ကင်္ခတိ၊ သိက္ခာယ ကင်္ခတိ၊ ပုဗ္ဗန္တေ ကင်္ခတိ၊ အပရန္တေ ကင်္ခတိ၊ ပုဗ္ဗန္တာ ပရန္တေ ကင်္ခတိ၊ ဣဒပ္ပစ္စယတာ ပဋိစ္စ သမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု ကင်္ခတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တေသု အဋ္ဌသု သဒ္ဓေယျ ဝတ္ထူသု။ တတ္ထ ‘‘ဗုဒ္ဓေ ကင်္ခတီ’’တိ ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံတိအာဒိနာ ဝုတ္တေသု ဗုဒ္ဓဂုဏေသု အသဒ္ဒဟန္တော ဗုဒ္ဓေ ကင်္ခတိ နာမ။ သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မောတိအာဒိနာ ဝုတ္တေသု ဓမ္မ ဂုဏေသု အသဒ္ဒဟန္တော ဓမ္မေ ကင်္ခတိ နာမ။ သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃောတိအာဒိနာ ဝုတ္တေသု သင်္ဃဂုဏေသု အသဒ္ဒဟန္တော သင်္ဃေ ကင်္ခတိ နာမ။ တိဿန္နံ သိက္ခာနံ ဝဋ္ဋ ဒုက္ခတော နိယျာနဋ္ဌေသု အသဒ္ဒဟန္တော သိက္ခာယ ကင်္ခတိ နာမ။ အတ္တနော အတီတ ဘဝဿ အတ္ထိ နတ္ထိဘာဝေ ကင်္ခန္တော ပုဗ္ဗန္တေ ကင်္ခတိ နာမ။ အတ္တနော ပရမ္မရဏာ အနာဂတ ဘဝဿ အတ္ထိ နတ္ထိဘာဝေ ကင်္ခန္တော အပရန္တေ ကင်္ခတိ နာမ။ တဒုဘယဿ အတ္ထိ နတ္ထိ ဘာဝေ ကင်္ခန္တော ပုဗ္ဗန္တာ ပရန္တေ ကင်္ခတိ နာမ။ ဣမသ္မိံ ဘဝေ အတ္တနော ခန္ဓာနံ ပဋိစ္စ သမုပ္ပာဒေ စ ပဋိစ္စ သမုပ္ပန္နဘာဝေ စ ကင်္ခန္တော ဣဒပ္ပစ္စယတာ ပဋိစ္စ သမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု ကင်္ခတိ နာမ။ ‘‘ဝိမတိ ဝသေနာ’’တိ ဝေမတိကဘာဝေန။ ပဝတ္တမာနာ ဝိစိကိစ္ဆာ။ ဝိစိကိစ္ဆာ ပဋိရူပကာ နာမ သဗ္ဗ ဓမ္မေသု အပ္ပဋိဟတဗုဒ္ဓီနံ သဗ္ဗညု ဗုဒ္ဓါနံ ဧဝ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အသဗ္ဗညူနံ’’တိအာဒိ။

အကုသလရာသိမှိအနုဒီပနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉၇။ သဒ္ဓါဝစနတ္ထေ။ ‘‘သန္နိသိန္နံ’’တိ အစလိတံ။ ‘‘သုဋ္ဌူ’’တိ အနဿန္တံ အစလန္တဉ္စ ကတွာ။ ‘‘ဓာရေတီ’’တိ ဧဝမေဝ ဟောတီတိ သလ္လက္ခဏဝသေန ဓာရေတိ။ တထာ ဌပေတီတိ။ သဒ္ဒဟန္တိ ဝါ သဒ္ဓါ သမ္ပန္နာ သတ္တာ။ သဒ္ဓါတုံ အရဟန္တီတိ သဒ္ဓေယျာနိ။ အကာလုဿံ ဝုစ္စတိ အနာဝိလံ စိတ္တံ။ အကာလုဿံ ဧဝ အကာလုဿိယံ။ တဿ ဘာဝေါတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ‘‘ဩကပ္ပနာ’’တိ အဟောသာဓု အဟောသုဋ္ဌူတိ အဓိမုစ္စနဝသေန စိန္တနာ။ ‘‘မိစ္ဆာဓိမောက္ခော ယေဝါ’’တိ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တော အဓိမောက္ခောယေဝ။ ‘‘ဝိတ္တေ အသတီ’’တိ ဓနေ အသတိ။ ဓနဉှိ ဝိတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ ယံ ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ တံ ဝိန္ဒန္တိ ဧတေနာတိ ကတွာ။ ‘‘တေသံ’’တိ မနုဿာနံ။

၉၈။ သတိဝစနတ္ထေ။ ‘‘သရတီ’’တိ အနုဿရတိ။ ‘‘ကတာနီ’’တိ ပုဗ္ဗေကတာနိ။ ‘‘ကတ္တဗ္ဗာနီ’’တိ ဣဒါနိ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ ကတ္တဗ္ဗာနိ။ ကလျာဏ ကမ္မံ နာမပကတိယာ စိတ္တဿ ရတိဋ္ဌာနံ န ဟောတိ။ ပါပ ကမ္မမေဝ စိတ္တဿ ရတိဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တသ္မာ ကလျာဏ ကမ္မေ ဧဝ အပ္ပမဇ္ဇိတုံ ဝိသုံ သတိနာမ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ ပါပကမ္မေ ပန ဝိသုံ သတိယာ ကိစ္စံ နတ္ထိ။ သဗ္ဗေပိ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ အပမတ္တ ရူပါ ဟောန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဣတရာပနာ’’တိအာဒိံ။ ‘‘သတိယေဝ န ဟောတီ’’တိ ဝိသုံ သတိ နာမကော ဧကော စေတသိကောယေဝ န ဟောတိ။ ကတမာ ပန သာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ကတဿာ’’တိအာဒိံ။ တတ္ထ ကတဿ အပ္ပမဇ္ဇနံ နာမ ကေသဉ္စိ အနုမောဒနဝသေန ကေသဉ္စိ အနုသောစနဝသေန အပ္ပမဇ္ဇနံ။ ကတ္တဗ္ဗဿ အပ္ပမဇ္ဇနံ နာမ နိစ္စကာလမ္ပိ ကာတုံ အဘိမုခတာ။ ‘‘ကတဿာ’’တိ ဝါ ဘုမ္မတ္ထေ သာမိဝစနံ။ တထာ သေသေသု ဒွီသု ပဒေသု။ သဗ္ဗေသု ရာဇကမ္မေသု နိယုတ္တော သဗ္ဗကမ္မိကော။ ‘‘နိယုတ္တော’’တိ အပ္ပမတ္တော ဟုတွာ ဗျာဝဋကာယ စိတ္တော။ သဗ္ဗေသု ဌာနေသု ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ သဗ္ဗတ္ထိကာ။ သာ ဟိ ဆသု ဒွါရေသု စိတ္တဿ အာရက္ခ ကိစ္စာ ဟောတိ ဣန္ဒြိယ သံဝရဏ ဓမ္မတ္တာ။ တသ္မာ ဆသု ဒွါရေသု ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ လောဘမူလစိတ္တဿ အနုပ္ပဇ္ဇနတ္ထာယ သာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ၊ အနိဋ္ဌာ ရမ္မဏေ ဒေါသမူလ စိတ္တဿ၊ မဇ္ဈတ္တာရမ္မဏေ မောဟမူလ စိတ္တဿာတိ။ အပိ စ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂ ဘာဝနာ ဌာနေသု ဣဒံ သုတ္တ ပဒံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဘာဝနာ စိတ္တဿ လီနဋ္ဌာနေပိ သာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ လီနပက္ခတော စိတ္တဿ နီဝါရဏတ္ထာယာတိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗာ။

၉၉-၁၀၀။ ဟိရိဩတ္တပ္ပဝစနတ္ထေသု။ ‘‘ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိ လဇ္ဇတီ’’တိ တာနိကာတုံ လဇ္ဇတိ။ တာနိ ဟီနကမ္မာနိ လာမကကမ္မာနီတိ ဟီဠေတွာ တတော အတ္တာနံ ရက္ခိတုံ ဣစ္ဆတိ။ တေနာဟ ‘‘ဇိဂုစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘ဥက္ကဏ္ဌတီ’’တိ ဝိရုဇ္ဈတိ၊ ဝိယောဂံ ဣစ္ဆတိ။ ‘‘တေဟိ ယေဝါ’’တိ ကာယ ဒုစ္စရိတာဒီဟိယေဝ။ ‘‘ဥဗ္ဗိဇ္ဇတီ’’တိ ဥတ္တသတိ၊ ဘယတော ဥပဋ္ဌာတိ။ ဂါထာသု။ ‘‘အလဇ္ဇိယေသူ’’တိ အလဇ္ဇိတဗ္ဗေသု ကလျာဏ ကမ္မေသု။ ‘‘လဇ္ဇရေ’’တိ လဇ္ဇန္တိ။ ‘‘အဘယေ’’တိ အဘာယိတဗ္ဗေ ကလျာဏကမ္မေ။ ယသ္မာ ပန သပ္ပုရိသာ အတ္တာနံ ပရိဟရန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဟိရိယာ အတ္တနိ ဂါရဝံ ဥပ္ပာဒေတွာ’’တိ အတ္တနော ဇာတိဂုဏာဒိကံ ဝါ သီလ ဂုဏာဒိကံ ဝါ ဂရုံ ကတွာ မာဒိသဿ ဧဝ ရူပံ ပါပကမ္မံ အယုတ္တံ ကာတုံ။ ယဒိ ကရေယျံ၊ ပစ္ဆာ အတ္တာနံ အသုဒ္ဓံ ဉတွာ ဒုက္ခီဒုမ္မနော ဘဝေယျန္တိ ဧဝံ ဟိရိယာ အတ္တနိ ဂါရဝံ ဥပ္ပာဒေတွာ။ ‘‘ဩတ္တပ္ပေန ပရေသု ဂါရဝံ ဥပ္ပာဒေတွာ’’တိ ပရာနုဝါဒဘယံ ဘာယိတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထ ပရာနုဝါဒဘယံ နာမ ပရေသံ သာဓု ဇနာနံ ဂရဟာ ဘယံ။ အညမ္ပိ အပါယဘယံ သံသာရ ဝဋ္ဋဘယဉ္စ ဧတ္ထ သင်္ဂယှတိယေဝ။ လောကံပါလေန္တီတိ လောကပါလာ။ ‘‘လောကံ’’တိ သတ္တလောကံ။ ‘‘ပါလေန္တီ’’တိ အပါယ ဘယတော ရက္ခန္တိ။

၁၀၁။ အလောဘဝစနတ္ထေ။ အကာရော ဝိရုဒ္ဓတ္ထောတိအာဟ ‘‘လောဘပ္ပဋိပက္ခော’’တိ။ လောဘဿ ပဋိဝိရုဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ပဋိဝိရုဒ္ဓတာ စ ပဟာယက ပဟာတဗ္ဗ ဘာဝေန ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ‘‘သောဟီ’’တိအာဒိမာဟ ။ တတ္ထ သော နေက္ခမ္မဓာတုဝသေန ဟုတွာ ပဝတ္တတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဟိတ သညိတေသူ’’တိ ဣဒံ မေ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယာတိ ဧဝံ သညိတေသု။ ‘‘လဂ္ဂနဝသေနာ’’တိ အမုဉ္စိတုကာမတာဝသေန။ တေသွေဝ ပဝတ္တတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဘဝဘောဂ သမ္ပတ္တိယော ဂူထရာသိံ ဝိယ ဟီဠေတွာ’’တိ ဣဒံ ဗောဓိသတ္တာနံ ဝသေန နိဒဿန ဝစနံ။ တတ္ထ ‘‘ဟီဠေတွာ’’တိ ဂရဟိတွာ။ နိက္ခမန္တိ ဧတေနာတိ နေက္ခမ္မော။ သော ဧဝ ဓာတူတိ နေက္ခမ္မဓာတု။

၁၀၂။ အယံ နယော ဒေါသပ္ပဋိပက္ခော၊ မောဟပ္ပဋိပက္ခောတိအာဒီသုပိ နေတဗ္ဗော။

၁၀၃။ တတြ မဇ္ဈတ္တတာယံ။ ‘‘လီနုဒ္ဓစ္စာနံ’’တိ စိတ္တဿ လီနတာ ဧကော ဝိသမပက္ခော။ ဥဒ္ဓဋတာ ဒုတီယော ဝိသမပက္ခော။ လီနံ စိတ္တံ ကောသဇ္ဇေ ဝိသမပက္ခေ ပတတိ။ ဥဒ္ဓဋံ စိတ္တံ ဥဒ္ဓစ္စေ ဝိသမပက္ခေ ပတတိ။ တဒုဘယမ္ပိ အကုသလ ပက္ခိကံ ဟောတိ။ တထာ စိတ္တဿ အတိ လူခတာ ဧကော ဝိသမ ပက္ခော။ အတိပဟဋ္ဌတာ ဧကောတိအာဒိနာ သဗ္ဗံ ဗောဇ္ဈင်္ဂဝိဓာနံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ တတြ မဇ္ဈတ္တတာ ပန သမ္ပယုတ္တ ဓမ္မေ ဥဘောသု အန္တေသု ပါတေတုံ အဒတွာ သယံ မဇ္ဈိမပ္ပဋိပဒါယံ ဒဠှံ တိဋ္ဌတိ။

၁၀၄။ ပဿဒ္ဓါဒီသု။ ‘‘တတ္ထ တံ ဝီန္ဒန္တီ’’တိ တေသု ပုည ကမ္မေသု တံ စိတ္တ သုခံ ပဋိလဘန္တိ။

၁၀၅။ လဟုတာ ဒွယေ။ ‘‘တတ္တပါသာဏေ’’တိ သန္တတ္တေ ပါသာဏပိဋ္ဌေ။ ‘‘တတ္ထာ’’တိ ပုညကမ္မေသု။

၁၀၆-၁၁၀။ မုဒုတာ ဒွယာဒီသု သဗ္ဗံ သုဝိညေယျံ။

၁၁၁။ ဝိရတိတ္တယေ။ ‘‘ကထာ၊ စေတနာ၊ ဝိရတိ၊ ဝသေနာ’’တိ ‘ကထာသမ္မာဝါစာ၊ စေတနာ သမ္မာဝါစာ၊ ဝိရတိ သမ္မာဝါစာ၊ ဝသေန။ တံ ကထာဝါစံ သမုဋ္ဌာပေတီတိ တံ သမုဋ္ဌာပိကာ။ ယာ ပန ပါပ ဝိရမဏာကာရေန စိတ္တဿ ပဝတ္တီတိ ယောဇနာ။ ‘‘သမာဒိယန္တဿ ဝါ’’တိ မုသာဝါဒါ ဝိရမာမီတိအာဒိနာ ဝစီဘေဒံ ကတွာ သမာဒိယန္တဿ ဝါ။ ‘‘အဓိဋ္ဌဟန္တဿ ဝါ’’တိ ဝစီဘေဒံ အကတွာ စိတ္တေနေဝ တထာ အဓိဋ္ဌဟန္တဿ ဝါ။ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ သမာဒါန ဝိရတိပ္ပဝတ္တိံ ဝဒတိ ။ ‘‘အဝီတိက္ကမန္တဿ ဝါ’’တိ ဧတေန သမ္ပတ္တ ဝိရတိပ္ပဝတ္တိံ ဝဒတိ။ ‘‘ဧတာယာ’’တိ သမ္မာဝါစာ ဝိရတိယာ။ သာ ပန ကတ္တုနာ စ ကြိယာယ စ သဟဘာဝိနီ ဟုတွာ သမာဒါန ကြိယံ သုဋ္ဌုတရံ သာဓေတိ။ တသ္မာ သာ ကရဏ သာဓနံ နာမ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ကရဏတ္ထေဝါကရဏ ဝစန’’န္တိ။ ဗဟူသုဇဝနဝါရေသု ပဝတ္တမာနေသု ပုရိမ ပုရိမ ဇဝနဝါရပရိယာပန္နာ သမ္မာဝါစာ ပစ္ဆိမ ပစ္ဆိမ ဇဝနဝါရသမုဋ္ဌိတာယ သမာဒါန ကြိယာယ ပစ္စယော ဟောတိ။ သာ ပန တာယ ကြိယာယ အသဟဘာဝိတ္တာ ကရဏလက္ခဏံ န သမ္ပဇ္ဇတိ။ ဟေတု လက္ခဏေ တိဋ္ဌတိ။ တေနာဟ ‘‘ဟေတု အတ္ထေဝါ ကရဏဝစန’’န္တိ။ ဣဒဉ္စ အတ္ထတော လဗ္ဘမာနတ္တာ ဝုတ္တံ။ သမ္မာဝါစာတိ ပဒံ ပန ကိတသာဓန ပဒတ္တာကရဏတ္ထေ ဧဝသိဒ္ဓံ။ န ဟိ အကာရက ဘူတော ဟေတု အတ္ထော သာဓနံ နာမ သမ္ဘဝတိ။ ‘‘သမာဒါန ဝစနာနီ’’တိ သမ္မာဝါစာ သမုဋ္ဌိတာနိ သမာဒါန ဝစနာနိ။ ‘‘တတော’’တိ တတောပရံ။ ‘‘တေသံ’’တိ တေ သံဝဒမာနာနံ။ ဣဒဉ္စ သဗ္ဗံ သမ္မာဝါစာတိ ဝစနေ ဝစီဘေဒဝါစံ ပဓာနံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ သမ္ပတ္တဝိရတိ သမုစ္ဆေဒ ဝိရတိဘူတာယ ပန သမ္မာဝါစာယ ဝစီဘေဒေန ကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဝိရတိ ကိစ္စ မေဝပဓာနန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပဝတ္တမာနာ’’တိ ပဝတ္တမာနတ္တာ။ ဝိသေသန ဟေတု ပဒမေတံ။

၁၁၂-၁၁၃။ သမ္မာကမ္မန္တေပိ သမ္မာအာဇီဝေပိ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ။

၁၁၄။ ‘‘သမ္ပတ္တံ ဝတ္ထုံ’’တိ ပါဏာတိ ပါတာဒိကမ္မဿ ဝတ္ထုံ။ သာပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာယေဝ။ ကသ္မာ၊ အတ္တနော ပစ္စက္ခေ သမ္ပတ္တ ဝသေနဝတ္ထုဿဓရမာနတ္တာ။ ‘‘သမာဒိယန္တဿ ဝါ ဥပ္ပန္နာ’’တိ ပါဏာတိ ပါတာပဋိဝိရမာဓီတိအာဒိနာ သမာဒိယန္တဿယာ သမာဒါနက္ခဏေ ဥပ္ပန္နာ ဝိရတိ။ ‘‘သာ ပန ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာ ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထ ကထံ ပစ္စုပ္ပန္နာ ရမ္မဏာ ဟောတီတိ။ ပါဏာတိ ပါတာပဋိဝိရမာဓီတိ ဝဒန္တဿ စိတ္တံ အနုက္ကမေန ပါဏသဒ္ဒါဒီနံ အတ္ထံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တတိ။ တတ္ထ ‘‘ပါဏော’’တိ ဝေါဟာရတော သတ္တော။ ပရမတ္ထတော ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ သော စ သတ္တော တဉ္စဇီဝိတိန္ဒြိယံ လောကေ သဗ္ဗကာလမ္ပိ သံဝိဇ္ဇတိယေဝ။ ဧဝရူပံ ဇီဝိတိန္ဒြိယ သာမညံ သန္ဓာယ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏာတိ ဝုတ္တံ။ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရမာဓီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘အနာဂတာ ရမ္မဏာဝါ’’တိ ဧတ္ထ ဧကဒိဝသံ နိယမေတွာ သမာဒိယန္တဿ တသ္မိံ ဒိဝသေ ဓရမာန သတ္တာပိ အတ္ထိ။ ဥပ္ပဇ္ဇိဿမာနသတ္တာပိ အတ္ထိ။ တဒုဘယမ္ပိ ပါဏဝစနေ သင်္ဂဟိတမေဝ။ ပါဏုပေတံ ကတွာ သမာဒိယန္တဿ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ အပိ စ အနာဂတကာလိကမ္ပိ သမာဒါနံ အတ္ထိယေဝ။ အဟံ အသုကဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝဇီဝမ္ပိ ပါဏာတိပါတာ ဝိရမာဓီတိအာဒိ။ ဧဝံ သမာဒါန ဝိရတိ အနာဂတာ ရမ္မဏာပိ ဟောတီတိ။ ‘‘ပစ္စယသမုစ္ဆေဒဝသေနာ’’တိ တံ တံ ကိလေသာနုသယ သင်္ခါတဿ ပစ္စယဿ သမုစ္ဆေဒဝသေန။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျံ။

၁၁၅-၁၁၆။ အပ္ပမညာဒွယေ။ အပိစာတိအာဒီသု။ ‘‘ကလိသမ္ဘဝေဘဝေ’’တိ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိပစ္စယဘူတေ သံသာရဘဝေ။ ‘‘ပါပေကလိ ပရာဇယေ’’တိ ကလိသဒ္ဒေါ ပါပေ စ ပရာဇယေ စ ဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ သတ္တေဟိ ကလိံ အဝန္တိ ရက္ခန္တိ ဧတာယာတိ ကရုဏာ။ သတ္တေဟီတိ စ ရက္ခဏတ္ထယောဂေ ဣစ္ဆိတသ္မိံ အတ္ထေ အပါဒါန ဝစနံ။ ယထာ-ကာကေ ရက္ခန္တိ တဏ္ဍုလာ-တိ။ သတ္တေဝါ ကလိတော အဝန္တိ ရက္ခန္တိ ဧတာယာတိ ကရုဏာ။ ကလိတောတိ စ ရက္ခဏတ္ထ ယောဂေ အနိစ္ဆိတသ္မိမ္ပိ အပါဒါနဝစနံ။ ယထာ-ပါပါစိတ္တံ နိဝါရယေတိ။ ဧကသ္မိံ သတ္တေ ပဝတ္တာပိ အပ္ပမညာ ဧဝ နာမ ဟောန္တိ။ ယထာ တံ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဧကသ္မိံ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တမ္ပိ သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ ဟောတီတိ။

၁၁၇။ ပညိန္ဒြိယေ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ။

သောဘဏရာသိမှိအနုဒီပနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁၈။ ဧတံ ပရိမာဏံ အဿာတိ ဧတ္တာဝံ။ ‘‘ဧတ္တာဝတာ’’တိ ဧတ္တာဝန္တေန-ဖဿော၊ ဝေဒနာ၊ သညာ၊တိအာဒိဝစနက္ကမေန။ ‘‘စိတ္တုပ္ပာဒေသူ’’တိ ဧတ္ထ-ကတမေ ဓမ္မာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ။ စတ္တာရော ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ္တ စိတ္တုပ္ပာဒါ-တိအာဒီသု စိတ္တစေတသိက သမူဟော စိတ္တုပ္ပာဒေါတိ ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ပန စိတ္တာနိ ဧဝ စိတ္တုပ္ပာဒါတိ ဝုစ္စန္တီတိ အာဟ ‘‘စိတ္တုပ္ပာဒေသူတိ စိတ္တေသု ဣစ္စေဝ အတ္ထော’’တိ။ ‘‘သဗ္ဗဒုဗ္ဗလတ္တာ’’တိ သဗ္ဗစိတ္တေဟိ ဒုဗ္ဗလတရတ္တာ။ ‘‘ဘာဝနာ ဗလေနာ’’တိ ဝိတက္က ဝိရာဂသတ္တိ ယုတ္တေန ဥပစာရ ဘာဝနာ ဗလေန၊ ဝုဋ္ဌာန ဂါမိနိ ဝိပဿနာ ဘာဝနာ ဗလေန စ။ ‘‘ဗလနာယကတ္တာ’’တိ ဗလ ဓမ္မာနံ နာယကတ္တာ၊ ဇေဋ္ဌကတ္တာ။

၁၁၉။ အကုသလ စေတသိကေသု။ ‘‘ပစ္ဆိမံ’’တိ သဗ္ဗေသုပိ ဒွါဒသာ ကုသလ စိတ္တေသူတိ ဝစနံ။ ‘‘ပုရိမဿာ’’တိ သဗ္ဗာ ကုသလ သာဓာရဏာ နာမာတိ ဝစနဿ။ ‘‘သမတ္တန ဝစနံ’’တိ-ကသ္မာ သဗ္ဗာကုသလ သာဓာရဏာ နာမာတိ။ ယသ္မာ သဗ္ဗေသုပိ။ လ။ စိတ္တေသု လဗ္ဘန္တိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗာ ကုသလ သာဓာရဏာ နာမာ-တိ ဧဝံ သာဓန ဝစနံ။ ယသ္မာ ပန ဣမေဟိ စတူဟိ ဝိနာနုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ တေ သဗ္ဗေသု တေသု လဗ္ဘန္တီတိ ယောဇနာ။ ကသ္မာ ဝိနာ နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အာဟ ‘‘န ဟိတာနီ’’တိအာဒိံ။ ‘‘တေဟီ’’တိ ပါပေဟိ။ သဗ္ဗ ပါပ ဓမ္မတောတိ အတ္ထော။ ‘‘တထာ တထာ အာမသိတွာ’’တိ ဒိဋ္ဌိ ခန္ဓေသု နိစ္စော ဓုဝေါ သဿတောတိအာဒိနာ အာမသတိ။ မာနော အဟန္တိ ဝါ သေယျော သဒိသောတိအာဒိနာ ဝါ အာမသတိ။ ဧဝံ တထာ တထာ အာမသိတွာ။ ‘‘တေသူ’’တိ ဒိဋ္ဌိမာနေသု။ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။ ဒိဋ္ဌိ ပရာမသန္တီ ပဝတ္တတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘တံ ဂဟိတာကာရ’’န္တိ တံ အဟန္တိ ဂဟိတံ နိမိတ္တာကာရံ။ သက္ကာယ ဒိဋ္ဌိ ဧဝ ဂတိ ယေသံ တေ ဒိဋ္ဌိ ဂတိကာ။ အဝိက္ခမ္ဘိတ သက္ကာယ ဒိဋ္ဌိကာ။ ‘‘အဟန္တိ ဂဏှန္တီ’’တိ မာနေန ဂဏှန္တိ။ ‘‘န ဟိ မာနဿ ဝိယာ’’တိ ယထာ မာနဿ အတ္တသမ္ပဂ္ဂဟဏေ ဗျာပါရော အတ္ထိ၊ န တထာ ဒိဋ္ဌိယာ အတ္တသမ္ပဂ္ဂဟဏေ ဗျာပါရော အတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ အတ္တသမ္ပဂ္ဂဟဏံ နာမ ပရေဟိ သဒ္ဓိံ အတ္တာနံ သေယျာဒိဝသေန သုဋ္ဌုပဂ္ဂဟဏံ။ ‘‘န စ ဒိဋ္ဌိယာ ဝိယာ’’တိ ယထာ ဒိဋ္ဌိယာ ဓမ္မာနံ အယာထာဝပက္ခပရိကပ္ပနေ ဗျာပါရော အတ္ထီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ အယာထာဝပက္ခော နာမ အတ္တာ သဿတော ဥစ္ဆိန္နောတိအာဒိ။ မစ္ဆရိယံ အတ္တသမ္ပတ္တီသု လဂ္ဂနလောဘသမုဋ္ဌိတတ္တာ လောဘသမ္ပယုတ္တမေဝ သိယာတိ စောဒနံ ပရိဟရန္တော ‘‘မစ္ဆရိယံ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘တာသံ’’တိ အတ္တသမ္ပတ္တီနံ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျံ။

၁၂၀။ သောဘဏစေတသိကေသု။ ‘‘တီသု ခန္ဓေသု’’တိ သီလက္ခန္ဓ သမာဓိက္ခန္ဓ ပညာက္ခန္ဓေသု စ။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပစ္ဆိမကော’’တိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ပစ္ဆတော အနုဗန္ဓကောတိ အတ္ထော။ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ပရိဝါ ရမတ္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘တသ္မိံ အသတိ ပီ’’တိ ဒုတီယဇ္ဈာနိက မဂ္ဂါဒီသု တသ္မိံ သမ္မာသင်္ကပ္ပေ အသန္တေပိ။ ‘‘သီလသမာဓိက္ခန္ဓ ဓမ္မေသု ပနာ’’တိ ‘သမ္မာဝါစာ၊ သမ္မာကမ္မန္တော၊ သမ္မာအာဇီဝေါ၊တိ ဣမေ တယော ဓမ္မာ သီလက္ခန္ဓ ဓမ္မာ နာမ။ သမ္မာ ဝါယာမော၊ သမ္မာသတိ၊ သမ္မာသမာဓီ၊တိ ဣမေ တယော ဓမ္မာ သမာဓိက္ခန္ဓာ နာမ။ ဣမေသု သီလက္ခန္ဓ သမာဓိက္ခန္ဓေသု။ ‘‘ဧကော ဧကဿ ကိစ္စံ န သာဓေတီ’’တိ တေသု သမ္မာဝါစာ သမ္မာကမ္မန္တဿ ကိစ္စံ န သာဓေတိ။ သမ္မာ အာဇီဝဿ ကိစ္စံ န သာဓေတိ။ သမ္မာကမ္မန္တော စ သမ္မာဝါစာယ ကိစ္စံ န သာဓေတီတိအာဒိနာ သဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘သီလေသု ပရိပူရကာရိတာ ဝသေနာ’’တိ သီလပ္ပဋိပက္ခ ဓမ္မာနံ သမုစ္ဆိန္ဒကာရိတာ ဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ မုသာဝါဒ ဝိရတိ မုသာဝါဒမေဝ ပဇဟိတုံ သက္ကောတိ။ န ဣတရာနိ ပိသုဏဝါစာဒီနီတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ သိယာ။ မုသာဝါဒဝိရတိ နာမ ကုသလ ဓမ္မော ဟောတိ။ ကုသလ ဓမ္မော စ နာမ သဗ္ဗဿ အကုသလ ဓမ္မဿ ပဋိပက္ခော။ ဧကသ္မိမ္ပိ ကုသလ ဓမ္မေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ တသ္မိံ သန္တာနေ သဗ္ဗာနိ အကုသလာနိ ပဇဟိတုံ သက္ကောန္တီတိ ဝတ္တဗ္ဗာနိ။ အထ စ ပန မုသာဝါဒ ဝိရတိ မုသာဝါဒမေဝ ပဇဟိတုံ သက္ကောတိ၊ န ဣတရာနီတိ ဝုတ္တံ။ ကထမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ။ ဝုစ္စတေ။ ပဇဟိတုံ သက္ကောတီတိ ဣဒံ ပဉ္စသု ပဟာနေသု တဒင်္ဂပ္ပဟာန ဝစနံ။ တဒင်္ဂပ္ပဟာနန္တိ စ တေန တေန ကုသလင်္ဂေန တဿ တဿ အကုသလင်္ဂဿ ပဟာနံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ နာမ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ဣဓ သပ္ပုရိသော ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရမာမီတိအာဒိနာ ဝိသုံ ဝိသုံ သိက္ခာပဒါနိ သမာဒိယိတွာ ပါဏာတိ ပါတဝိရတိ သင်္ခါတေန ကုသလင်္ဂေန ပါဏာတိပါတ သင်္ခါတံ အကုသလင်္ဂံ ပဇဟတိ။ အဒိန္နာဒါန ဝိရတိ သင်္ခါတေန ကုသလင်္ဂေန အဒိန္နာဒါန သင်္ခါတံ အကုသလင်္ဂံ ပဇဟတီတိအာဒိနာ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ ဧကသ္မိမ္ပိ ကုသလ ဓမ္မေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ တသ္မိံ သန္တာနေ သဗ္ဗာနိ အကုသလာနိ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဧတ္ထ ပန အနောကာသတ္တာ ဧဝ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ န ပဟာနတ္တာ။ န ဟိ တသ္မိံ သန္တာနေ တသ္မိံ ခဏေ တာနိ အကုသလာနိ ဧဝ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အထခေါ သဗ္ဗာနိ အညာနိ ကုသလ စိတ္တာနိ စ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ သဗ္ဗာနိ အဗျာကတ စိတ္တာနိ စ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တာနိ အနောကာ သတ္တာ ဧဝ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ န ပဟာနတ္တာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တဒင်္ဂပ္ပဟာနာဒိ ဝသေန ပန ပဟာနံ သန္ဓာယ ဣဓ ပဇဟိတုံ သက္ကောတိ-န သက္ကောတီတိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္တာဝတာ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ နာမ သုပါကဋံ ဟောတိ။ မုသာဝါဒ ဝိရတိ မုသာဝါဒမေဝ ပဇဟိတုံ သက္ကောတိ။ န ဣတရာနီတိ ဣဒဉ္စ သုဋ္ဌု ဥပပန္နံ ဟောတီတိ။ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒီသု ကာယင်္ဂစောပနတ္ထာယ ဝါစင်္ဂစောပနတ္ထာယ စ ပဝတ္တာနိ ကာယဝစီစော ပန ဘာဂိယာနိ နာမ။ ကာမာဝစရ ကုသလေသွေဝ ဝိရတိယော သန္ဒိဿန္တိ။ ‘‘ကာမာဝစရ ကုသလေသု ပီ’’တိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မဝစနံ။ ကာမဘူမိယံ ဥပ္ပန္နေသု ဧဝ ကာမာဝစရ ကုသလေသု သန္ဒိဿန္တိ။ တိဝိဓ ကုဟနဝတ္ထူနိ စ ဝိရမိတဗ္ဗဝတ္ထုဋ္ဌာနေဌိတာနိ။ ဧတ္ထ စ ကုဟနံ နာမ ဝိမှာပနံ လာဘသက္ကာရ သိလောကတ္ထာယ မနုဿာနံ နာနာမာယာသာဌေယျ ကမ္မာနိ ကတွာ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတ ဘာဝကရဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တံ ပန တိဝိဓံ ‘ပစ္စယပ္ပဋိသေဝနကုဟနဉ္စ၊ သာမန္တဇပ္ပန ကုဟနဉ္စ၊ ဣရိယာ ပထသဏ္ဌာ ပန ကုဟနဉ္စ။ တတ္ထ မဟိစ္ဆောယေဝ သမာနော အပ္ပိစ္ဆာကာရံ ဒဿေတွာ အာဒိတော အာဂတာ ဂတေ စတုပစ္စယေ ပဋိက္ခိပိတွာ ပစ္ဆာ ဗဟုံ ဗဟုံ အာဂတေ ပစ္စယေ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။ ဣဒံ ပစ္စယပ္ပဋိသေဝန ကုဟနံ နာမ။ ပါပိစ္ဆောယေဝ သမာနော အယံ ဈာနလာဘီတိ ဝါ အဘိညာလာဘီတိ ဝါ အရဟာတိ ဝါ ဇနော မံ သမ္ဘာဝေတူတိ သမ္ဘာဝနံ ဣစ္ဆန္တော အတ္တာနံ ဥတ္တရိ မနုဿ ဓမ္မာနံ သန္တိကေ တေ ဝါ အတ္တနော သန္တိကေ ကတွာ ဝဉ္စေတိ။ ဣဒံ သာမန္တဇပ္ပန ကုဟနံ နာမ။ ပါပိစ္ဆောယေဝ သမာနော အယံ သန္တဝုတ္တိ သမာဟိတော အာရဒ္ဓဝီရိယောတိ ဇနော မံ သမ္ဘာဝေတူတိ သမ္ဘာဝနံ ဣစ္ဆန္တော ဣရိယာ ပထ နိဿိတံ နာနာဝဉ္စနံ ကရောတိ။ ဣဒံ ဣရိယာ ပထ သဏ္ဌာပန ကုဟနံ နာမ။ ‘‘သိက္ခာပဒဿ ဝတ္ထူနီ’’တိ သုရာ ပါန ဝိကာလ ဘောဇန နစ္စဂီတဝါဒိတ ဒဿန သဝနာဒီနိ။ သုရာမေရယပါနာ ဝိရမာဓီတိ သမာဒိယန္တဿ သုရာမေရယပါန စေတနာ ဝိရမိတဗ္ဗ ဝတ္ထု နာမ။ ဝိကာလ ဘောဇနာ ဝိရမာမီတိ သမာဒိယန္တဿ ဝိကာလေ ယာဝကာလိက ဝတ္ထုဿ ပရိဘုဉ္ဇန စေတနာ ဝိရမိတဗ္ဗ ဝတ္ထု နာမ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ လောကုတ္တရ စိတ္တေသု။ ‘သဗ္ဗထာပီ၊တိ စ ‘နိယတာ’တိ စ ‘ဧကတော ဝါ’တိ စ တီဏိ ဝိသေသနာနိ။ လောကိယေသု ပန ‘ကဒါစီ’တိ စ ‘ဝိသုံ ဝိသုံ’တိ စ ဒွေ ဒွေ ဝိသေသနာနိ။ တတ္ထ လောကုတ္တရေသု ‘သဗ္ဗထာပီ’တိ ဣဒံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာန ဒဿနံ လောကိယေသုပိ တဗ္ဗိပရီတံ တဒင်္ဂပ္ပဟာန ဒဿနံ အဓိပ္ပေတန္တိ ကတွာ ‘‘ဧကေက ဒုစ္စရိတပ္ပဟာနဝသေနေ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။

၁၂၁။ အပ္ပမညာသု။ ‘‘ဝိဘင်္ဂေ’’တိ အပ္ပမညာ ဝိဘင်္ဂေ။ ‘‘ကာရုညပ္ပကတိကဿာ’’တိ ကာရုညသဘာဝဿ။ ‘‘အနိဿုကိနော’’တိ ဣဿာဓမ္မရဟိတဿ။ ထာမဂတာ ကရုဏာ ဒေါသ သမုဋ္ဌိတံ ဝိဟိံသံ ပဇဟတိ။ ထာမဂတာ မုဒိတာ ဒေါသသမုဋ္ဌိတံ အရတိံ ပဇဟတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိဟိံသာ အရတီနံ နိဿရဏ ဘူတာ’’တိ။ ဧတ္ထ စ အရတိ နာမ သုညာဂါရေသု စ ဘာဝနာ ကမ္မေသု စ နိဗ္ဗိဒါ။ ဒေါသ နိဿရဏေ သတိ ဒေါမနဿနိဿရဏမ္ပိ သိဒ္ဓမေဝ။ နိဿရဏဉ္စ နာမ ပဋိပက္ခ ဓမ္မ သဏ္ဌာနေန ဟောတိ။ တသ္မာ ပုဗ္ဗဘာဂေပိ အပ္ပမညာသု နိစ္စံ သောမနဿ သဏ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဒေါမနဿပ္ပဋိပက္ခဉ္စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘အဋ္ဌကထာယပိ သဟ ဝိရုဒ္ဓါ’’တိ အဋ္ဌသာလိနိယံ ဥပေက္ခာ သဟဂတ ကာမာဝစရ ကုသလ စိတ္တေသု ကရုဏာ မုဒိတာ ပရိကမ္မကာလေပိ ဟိ ဣမေသံ ဥပ္ပတ္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ အနုညာတာ ဧဝါ-တိ ဝုတ္တံ။ တာယ အဋ္ဌကထာယပိ သဟ ဝိရုဒ္ဓါ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျံ။ ‘‘ပဋိကူလာ ရမ္မဏေသု ပန…ပေ… ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီ’’တိ ပဋိကူလာ ရမ္မဏာနိ နာမ သောမနဿေန ဒူရေ ဟောန္တိ၊ တထာ ဒုက္ခိတ သတ္တာ စ၊ တသ္မာ တဒါ ရမ္မဏာနိ အသုဘ ဘာဝနာ စိတ္တာနိ စ ကရုဏာ ဘာဝနာ စိတ္တာနိ စ အာဒိတော ဥပေက္ခာ သဟဂတာ နေဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ ‘‘သာဟိဝေဒနုပေက္ခာ နာမာ’’တိ ကာမာဝစရ ဝေဒနုပေက္ခာ ဝုတ္တာ။ ဝိဘာဝနိပါဌေ၊ ‘‘အညဝိဟိတဿ ပီ’’တိ အညံ အာရမ္မဏံ မနသိကရောန္တဿပိ။ သဇ္ဈာယနံ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ သမ္မသနံ သမ္ပဇ္ဇတီတိ ပါဌသေသော။ ဣတိ တသ္မာ။ ဧတ္ထ သိယာ ‘‘တံ ပဋိက္ခိတ္တံ ဟောတီ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ။ န နု တမ္ပိ ဥပေက္ခာ သဟဂတ စိတ္တေသု ကရုဏာ မုဒိတာနံ သမ္ဘဝံ သာဓေတိ ယေဝါတိ။ သစ္စံ သာဓေတိယေဝ။ တေန ပန ပရိစယ ဝသေန တေသု တာသံ သမ္ဘဝံ ဒီပေတိ။ ဣဓ ပန ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိနာ ‘‘ပဋိကူလာ ရမ္မဏေသူ’’တိအာဒိနာ စ ပရိစယေန ဝိနာ ပကတိယာ တာသံ ဥပေက္ခာ ဝေဒနာယ ဧဝ သဟ ပဝတ္တိ ဗဟုလတာ ဝုတ္တာတိ။ ‘‘ယောဂကမ္မ ဗလေနာ’’တိ ယုဉ္ဇန ဝီရိယ ကမ္မ ဗလေန။

၁၂၂။ စေတော ယုတ္တာနံ စိတ္တ စေတသိကာနံ။ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒီသု။ ဟေဋ္ဌာ စ ဝုတ္တော ‘ကဒါစိ သန္ဒိဿန္တိ ဝိသုံ ဝိသုံ၊ ကဒါစိ နာနာ ဟုတွာ ဇာယန္တီ’တိ။ ဥပရိ စ ဝက္ခတိ ‘အပ္ပမညာ ဝိရတိယော ပနေတ္ထ ပဉ္စပိ ပစ္စေကမေဝ ယောဇေတဗ္ဗာ’တိ။ ဣဿာဒီနဉ္စ နာနာ ကဒါစိ ယောဂေါ ဥပရိ ‘ဣဿာမစ္ဆေရ ကုက္ကုစ္စာနိ ပနေတ္ထ ပစ္စေကမေဝ ယောဇေတဗ္ဗာနီ’တိ ဝက္ခတိ။ မာနထိန မိဒ္ဓါနံ ပန နာနာ ကဒါစိ ယောဂေါ ဣဓ ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘ကဒါစီ’’တိ ဝတွာ တဒတ္ထံ ဝိဝရတိ ‘‘တေသံ’’တိအာဒိနာ။ ‘‘တေသံ’’တိ ဒိဋ္ဌိ ဝိပ္ပယုတ္တာနံ။ ‘‘နိဒ္ဒါဘိဘူတ ဝသေနာ’’တိ နိဒဿန ဝစနမေတံ။ တေန ကောသဇ္ဇာဒီနမ္ပိ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘အကမ္မညတာယာ’’တိ အကမ္မညဘာဝေန။ တေဟိ ဣဿာမစ္ဆရိယ ကုက္ကုစ္စေဟိ။ တေန စ မာနေန။ ကိစ္စ ဝိရောဓေ ဝါ အာရမ္မဏ ဝိရောဓေ ဝါ နာနာဘာဝေါ။ အဝိရောဓေ သဟဘာဝေါ။

၁၂၃။ ‘‘ယောဂဋ္ဌာနပရိစ္ဆိန္ဒန ဝသေနာ’’တိ သဗ္ဗစိတ္တ သာဓာရဏာ တာဝ သဗ္ဗေသုပိ ဧကူနနဝုတိစိတ္တုပ္ပာဒေသု၊ ဝိတက္ကော ပဉ္စပညာ သစိတ္တေသူတိအာဒိနာ ယုတ္တဋ္ဌာန ဘူတာနံ စိတ္တာနံ ဂဏနသင်္ချာပရိစ္ဆေဒဝသေန။ ‘‘ယုတ္တ ဓမ္မရာသိ ပရိစ္ဆိန္ဒန ဝသေနာ’’တိ အနုတ္တရေ ဆတ္တိံသ၊ မဟဂ္ဂတေ ပဉ္စတိံသာတိအာဒိနာ ယုတ္တ ဓမ္မရာသီနံ ဂဏန သင်္ချာ ပရိစ္ဆေဒ ဝသေန။ သေသံ သုဝိညေယျံ။ ‘‘ပါဠိယံ’’တိ ဓမ္မသင်္ဂဏိ ပါဠိယံ။ ‘‘တေသံ နယာနံ’’တိ စတုက္က ပဉ္စက နယာနံ။

၁၂၄။ ‘‘ကာယဝစီ ဝိသောဓန ကိစ္စာ’’တိ ကာယဒွါရဝစီဒွါရ သောဓန ကိစ္စာ။

၁၂၅။ လောကုတ္တရ ဝိရတီနံ လောကုတ္တရ ဝိပါကေသုပိ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ‘‘ဣဒဉ္စ…ပေ… ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ။ တာသံ အပ္ပမညာနံ။ တေသု မဟာဝိပါကေသု။ သတ္တပညတ္တာဒီနိ အာရမ္မဏာနိ ယဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ‘‘တေနာ’’တိ ကုသလေန။ ‘‘ဝိကပ္ပ ရဟိတတ္တာ’’တိ ဝိဝိဓာကာရ စိန္တန ရဟိတတ္တာ။ အပ္ပနာပတ္တ ကမ္မ ဝိသေသေဟိ နိဗ္ဗတ္တာ အပ္ပနာပတ္တကမ္မ ဝိသေသ နိဗ္ဗတ္တာ။ ပညတ္တိ ဝိသေသာနိ နာမ ပထဝီကသိဏ နိမိတ္တာဒီနိ။ ‘‘အပိ စာ’’တိအာဒီသု။ န ပညတ္တိ ဓမ္မေဟိ အတ္ထိ။ ဧဝဉ္စ သတိ၊ ကာမဝိပါကာနိ ကာမတဏှာယ အာရမ္မဏဘူတာ ပညတ္တိယောပိ အာလမ္ဗေယျုန္တိ။ ‘‘သင်္ဂဟနယဘေဒကာရကာ’’တိ ပထ မဇ္ဈာနိက စိတ္တေသု ဆတ္တိံသ။ ဒုတီယဇ္ဈာနိက စိတ္တေသု ပဉ္စတိံသာတိအာဒိနာ သင်္ဂဟနယဘေဒဿ ကာရကာ။

၁၂၆။ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒီသု။ ‘‘ပဉ္စသု အသင်္ခါရိကေသူ’’တိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မဝစနံ။ တထာ ပဉ္စသု သသင်္ခါရိကေသူတိ။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျံ။

၁၂၈။ ‘‘ဘူမိ ဇာတိ သမ္ပယောဂါဒိဘေဒေနာ’’တိ ဖဿောတာဝ စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ ကာမာဝစရော၊ ရူပါဝစရော၊ အရူပါဝစရော စာတိ။ အယံ ဘူမိဘေဒေါ။

ဒွါဒသာကုသလာ ဖဿာ၊ ကုသလာ ဧကဝီသတိ၊

ဆတ္တိံသေဝ ဝိပါကာ စ၊ ဝီသတိ ကြိယာ မတာ။

ဣတိ အယံ ဇာတိဘေဒေါ။ သောမနဿ သဟဂတော၊ ဒိဋ္ဌိဂတ သမ္ပယုတ္တော၊ အသင်္ခါရိကော စ၊ သသင်္ခါရိကော စာတိအာဒိနာ သမ္ပယောဂါဒိဘေဒေါ ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘စိတ္တေန သမံ ဘေဒ’’န္တိ အတ္တနာ ဝါ သမ္ပယုတ္တေန စိတ္တဘေဒေန သမံ ဘေဒံ။ ဧကူနန ဝုတိယာ စိတ္တေသု ဝါ။ ဧတ္ထ စ ဝိစိကိစ္ဆာ စေတသိကံ ဧကသ္မိံ စိတ္တေ ယုတ္တန္တိ ဧကမေဝ ဟောတိ။ ဒေါသော၊ ဣဿာ၊ မစ္ဆရိယံ၊ ကုက္ကုစ္စန္တိ ဣမေ စတ္တာရော ဒွီသု စိတ္တေသု ယုတ္တာတိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဒွေ ဒွေ ဟောန္တိ။ တထာ ဒိဋ္ဌိမာနာ ပစ္စေကံ စတ္တာရော။ ထိနမိဒ္ဓံ ပစ္စေကံ ပဉ္စာတိအာဒိနာ သဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ။

စေတသိကသင်္ဂဟဒီပနိယာအနုဒီပနာ နိဋ္ဌိတာ။